Yetişkinlere Ders Veren Başarılı Uzaktan Eğitimcilerin Özellikleri

Yetişkinlere Ders Veren Başarılı Uzaktan Eğitimcilerin Özellikleri
Özet: Yetişkin öğrencilerin özellikleri ile eğitimcilerin öğretme başarısı arasındaki
ilişki.
Neden Uzaktan Eğitim Alan Yetişkin Öğrencileri Tanımalıyız?
Yetişkin öğrencileri tanımalıyız çünkü günümüz dünyasında, başta ABD olmak üzere
ülkelerin büyük bir kısmında uzaktan eğitim alan öğrencilerin çoğunluğunu
yetişkinler oluşturmaktadır. Hızlı ekonomik ve teknolojik değişimlerin meydana
geldiği günümüz dünyasında yaşam boyu öğrenme bir yaşam biçimi haline geldi. 18
yaşın üstündeki öğrencilerin sayısı 1991’de %38 iken 1990 yılında %50 oranına çıktı.
(U.S. Department of Education, NCES, 1999). Daha çok insan daha fazla eğitim
talebinde bulundukça, eğitimdeki yetişkin öğrenci sayısı gün geçtikçe daha da
artacaktır bu da daha çok eğitimci ihtiyacı doğuracaktır.
Gril(1999)’e göre, gün geçtikçe daha çok üniversitenin, devlet kurumunun ve özel
kurumların daha çok uzaktan eğitim dersleri açacağını göreceğiz. Uzaktan eğitim ders
teklifi planları genellikle hiyerarşik olarak yöneticiler tarafından ortaya çıkmaktadır.
Web derslerinin geliştirilmesi ise genellikle fakülte üyelerine bırakılmaktadır. Bu da
demek oluyor ki ders gelişimi asttan üste doğru bir yapı içerisinde gelişmektedir.
(Wilson 1998)
Yetişkinlerin Uzaktan Eğitiminde Eğitimcinin Doğasını ve Felsefesini
Anlamak
Uzaktan eğitimcilerin yetişkinlere eğitim verebilmek için bilgisayarların nasıl
çalıştığını ve eğitim teknolojilerinin nasıl çalıştığını bilmesi yeterli değildir.
Olcott(1999)’a göre, teknoloji kendi başına yüksek kaliteli bir eğitimi garanti edemez,
bunu ancak eğitimcilerin yaratıcı yetenekleri yapabilir. Raths(1999)’a göre ise
uzaktan eğitimde ideal eğitimcinin özellikleri tartışmalı bir konudur. O, uzaktan
eğitimde başarılı eğitimcilerin geleneksel eğitimcinin özelliklerini ve zamanı
geldiğinde teknik destek görevlisi gibi davranabilecek özellikleri birlikte barındırması
gerektiğini savunmaktadır- onlar öğrencinin ilgisini çekerler ve öğrencilerin içine
merak kıvılcımı atarlar, bununla birlikte hevesli, düzenli, kibar ve ince, sabırlı ve
esnektirler. Genellikle, uzaktan eğitimde, eğitimci bir kılavuz ve bilgiyi almayı
kolaylaştıran kişidir. Bu eğitimcinin ikili rolü öğrenciler için oldukça kritiktir.
Uzaktan eğitim öğrencileri her ne kadar daha çok kendine dönük kişiler olsa da,
konuyu bilen ve sorularına profesyonelce cevap verebilecek birinin olduğunu bilmeye
ihtiyaç duyarlar. Sherry’e göre başarılı bir uzaktan eğitimde en önemli faktör ilgi,
kendinden emin ve ilgili bir eğitimci, tecrübeli, eğitim araçlarını kullanmada başarılı,
medyayı yaratıcı bir şekilde kullanan ve öğrencilerle yüksek derecede etkileşim
sağlayan bir eğitimcidir. Daha yaşlı yetişkin öğrenciler, genç olanlara göre teknolojiyi
kullanmada daha tedirgindirler ve eğitimcinin yardımını daha çok isterler.
Rockwell, Schauer, Fritz ve Marx uzaktan eğitim yapmada zorluk çeken fakülte
üyelerinin, yardım alarak etkili teknoloji yeteneklerini geliştirdiklerini görmüştür.
Eklenen iş yükü, eklenen kaynakların yanında uzaktan eğitimde en güç gerektiren
konulardan biridir, çünkü yük tamamen eğitimcinin üzerine düşmektedir. Geleneksel
eğitimcilerin birer uzaktan eğitimci haline gelebilmesi için daha çok güdüye ve teşvike
ihtiyaçları vardır.
Teknolojik Yeteneklere Uygun Etkileşimli Yazılımsal Araçlar Tasarlamak
Uzaktan eğitimciler sürekli öğrenmek zorundadırlar. Bu eğitimciler genellikle normal
eğitimde kullandıkları yeteneklerin yanı sıra farklı yetenekler kazanmayı etkili
bulurlar. Örneğin, planlama daha ileri seviyede yapılmalıdır, kullanılan materyaller
kullanılan teknolojiye uygun hale getirilmelidir, dersler öğretmenin karşısında
olmadığı durumlarda öğrencinin ilgisini uyanık tutacak şekilde, etkileşimli olarak
tasarımlanmalıdır.
İyi planlanmış bir uzaktan eğitim dersi, öğrenmeye karşı koyacak herhangi bir
engelin rahatlıkla üstesinden gelebilir, fakat bu ancak hatasız düzenlenmiş, öğrencimerkezli yöntem ve geniş teknik ve idari destekle olabilir (Moore & Kearsley 1996).
Teknoloji öğretim ve öğrenimin bir çok aracından sadece biridir. Teknik yardım ve
düzenli ve sürekli eğitilen öğretmenler olmadan, en iyi teknoloji bile hiçbir işe
yaramaz.
Eğitimde kullanılan araçların değerlendirilmesi göstermiştir ki, etkileşimli video,
telefon konferansı, videokasetler ya da Web aracılığı ile eğitim almış öğrenciler
arasında elde edinilen bilgiler açısından pek bir fark yoktur. Öğrencilerinin başarısını
isteyen uzaktan eğitimciler bilmelidirler ki uzaktan eğitim alan öğrenciler bazen
yalnızlık ve ayrılmış duygusuna kapılabilirler. Bu öğrencilerin öğretmenleri
tarafından ve arkadaşları tarafından tanındıklarını hissettirmek oldukça güçtür.
Uzaktan eğitim öğrencileri, arkadaşlarının ve öğretmenlerinin gözünde bir intiba
oluşturma duygusunu çok özlerler. Genellikle online(çevrimiçi) ders alan öğrenciler,
hafta sonları ve akşamları evlerinde tek başına çalışırlar derslerini. Fakat bu şartlar
altında çalışmak, potansiyel hayal kırıklığı yaratacak ve yüz yüze sınıfça tartışma
gerektirecek durumlarda, oldukça zordur. Bu izolasyon(ayrılmışlık) duygusundan
kurtulmanın iki temel yolu e-mail ve tartışma forumlarına gereken önemi vermektir.
Öğretmen öğrencilerinin gerek duyulan teknik desteğe ulaşması için bir yol
bulmalıdır. Bazen uzaktan eğitim öğrencileri teknik problemlerden ve teknik destek
verecek personelin eksikliğinden hayal kırıklığına uğramaktadırlar(Hara &
Kling,2000). Genellikle, uzaktan eğitimde başarılı olan öğrenciler, problemleri
olduğunda öğretmeniyle rahatça iletişime geçebilen öğrencilerdir.
Uzaktan Eğitim Alan Öğrencinin Özelliklerini Teşhis Etmek
Öğrencileri uzaktan eğitim ortamlarında rahat ettirmek için, öğretmenler öğrenci
karakterlerini incelemek zorundadırlar. Birçok yetişkin insan teknolojiye karşı sıcak
bakmamaktadır, bu yeni teknolojileri öğrenirken kapıldıkları kaygı durumundan
kaynaklanmaktadır. Yetişkinlere ders veren uzaktan eğitimciler bu fenomeni
akıllarında bulundurarak derslerini hazırlamalıdırlar. Öğretmen kaygıları azaltmak
ve üstesinden gelmenin yanı sıra kaygılı öğrencileri ayırt etmede çeşitli özellikli
stratejiler belirlemelidir. Örneğin huysuz öğrencilerle başa çıkmanın bir yöntemi,
öğrencilere isimleriyle hitap etmelerini söyleyerek, bilgisayar kaygısını azaltmak için
savaşan öğretmendir. “Bilgisayarlarınıza isim takın” (McKenzie). Öğrencilerin vücut
dilleri göstermiştir ki, makinelere teknolojik ve güçlü mucizeler gibi bakmak yerine,
onlara isim takarak bir insan ya da hayvanmış gibi davranmak, öğrencilerin teknoloji
kaygılarını hafifletmiştir. Öğrencilerin bu kaygılarını hafifletmenin diğer bir yolu ise,
bilgisayarların sadece teknolojik aletler olmadığını, onların da bir kişiliklerinin
olduğunu düşünmelerini sağlamaktır. Öğrenciye şöyle denmelidir: “bilgisayar, ne
yapması gerektiğini söylemeniz için sizi bekliyor.” Onun emrinde olan bir araç gibi
değil de onun bir şeyler söylemesini bekleyen bir arkadaşı gibi görmesini
sağlamalısınız.
Yetişkinlere ders veren uzaktan eğitimci öğrenciyi rahat ettirebilmek için gerekli
planları yapmalıdır. Materyaller iletilirken adım adım iletilmelidir, çünkü yetişkin
öğrenciler bazı şeyleri kavramakta güçlük çekebilirler. Örneğin, kelime işlemeyi
öğretmeyi ele alalım. İlk derste 4-5 kural öğretmek en mantıklısıdır. Yetişkin
öğrenciler bu kuralları öğrenince, bunu yapmanın kolay olduğunu hissedinceye kadar
pratik yapmalıdırlar. McKenzie öğrencilerin özgüvenini korumaları için yeni kurallar
yavaş yavaş, küçük dozlarda öğretilmelidir. Yetişkin öğrencilerin kendi yeteneklerini
değerlendirmeleri için yeterli zamanlar verilmelidir.
Yetişkinlere ders veren uzaktan eğitimci sunumlarda görsel, sözlü ve işitsel birçok
öğeyi birlikte kullanmalıdır. Sunumun tarzını seçerken, yazıyla iyi anlayanlara yazılı,
resimle iyi anlayanlara resimli, grafikli ve şekilli öğelerin bulunduğu unsurları
sağlamalıdır(Riding & Rayner 1995). Uzaktan eğitimci birçok eğitsel tasarımı ve
öğretme tekniğini, videoları, çoklu ortam, sunum ve tartışmaların hepsini eğitim
sürecinde kullanmalıdır.
Bütün bunlarla birlikte, Eastmond şunu savunur: online öğretim öğretmenlerin aktif
kılavuzluk görevini başarıyla yürütmeleri gerekmektedir. Online öğretmenler küçük
tartışma grupları, rol yapma, öğrenci sunumları, beyin fırtınaları ve simülasyonlar
gibi bir çok teknikle, online eğitimi canlandırırlar. Etkili uzaktan eğitimciler özel
mesajlara gerekli dikkati ve ilgiyi vererek, genel tartışma konularına ise özetleyici
açıklamalar yaparak, dersteki iletişimi arttırırlar ve gerekli sohbet ortamını sağlarlar.
Öğretmenin Karakteri
Açıkçası online eğitimi geliştirmek ve uygulamak uzaktan eğitim öğretmeni açısından
hiç de kolay bir iş değildir. Online ders vermek, geleneksel yöntemlerle ders vermeye
göre daha çok zaman, sabır ve kavrayış gerektirir. Öğretmen ileri seviyede bir
teknolojik bilgiye sahip olmalıdır, yoksa öğrencilerinden gelen en basit sorularda bile
bilgisayar teknisyenine danışma gereği duyar. Bu tarz bir eğitim tarzı öğretmenler
için çok korkutucu olur(Perin, 2000).
Uzaktan eğitimin doğası ve felsefesini Schlosser ve Anderson’a göre bir ustalık
gerektirir. Öğretmenler birer uzaktan eğitim hocası olabilmek için bu ustalığı
öğrenmek zorundadırlar. En iyi yetişkinlere yönelik uzaktan eğitim programları
öğrencilerin güvenlerini, rahatlıklarını ve rekabetteki sakinliklerini geliştirmeye
önem verirler. Yetişkinlerin teknolojiye bağlanmalarını engellemede, duyguları ciddi
bir rol oynamaktadır. Kendilerine sık sık şu soruları sorarlar: “ Arkadaşlarımın
yanında budala gibi görünürsem ne yaparım ben? Ya bu programı çalıştıramazsam?
Bir uzman gibi görünmem için daha ne kadar zaman geçmeli? Zaten çok sıkışık olan
programıma bu dersi nasıl sıkıştırabilirim?”(McKenzie,1998; Blackhurst and
Collins,1996).
Yetişkin öğrencilerin başarısını garantilemek için uzaktan eğitimciler
değerlendirme(assessment)
yöntemlerini
kullanmalıdırlar.
Assessmentlar
öğrencilerin uzaktan eğitimde neyi nasıl öğrendiklerini ölçmeye yararlar. Jedgeg,
Aylor ve Okebkola’ya göre, bütün öğrencilere uygun olması için, kullanılan testler en
fazla geçerliliğe, uygulanabilirliğe ve nesnelliğe sahip olmalıdır. Bloom, Englehart,
Furst, Hill ve Krathwohl (1956)’e göre, değerlendirme(assessment) aracının içinde şu
altı özellik mutluka bulunmalıdır:
a-bilgi, malumat(knowledge)
b-kavrama testi(comprehension)
c-uygulama(application)
d-analiz(analysis)
e-sentez(synthesis)
f-değerlendirme(evaluation)
Assessment aracı düzenli ödevler, kişisel veya grup projeleri, online quizler ve ev
sınavları gibi bir çok formda olabilirler. Değerlendirme araçlarının formatı boşluk
doldurma, çoktan seçmeli sorular, kısa cevaplı sorular ve kompozisyon yazmayı
gerektiren sorular olabilir. Bu formatların hepsini içinde barındıran bir
değerlendirme aracı en ölçücü olanıdır. Öğretmenle bu değerlendirme araçlarına
sezinlendirici şekil ve tablolar da koymalıdırlar.
Collins’e göre ölçme bilgileri öğrencilerden alınarak geleceğin öğretim risklerinin
üstesinden gelinebilir. Syracuse Üniversitesi öğrenicilerin karakterlerini belirlemeyi
ve dersleri onların özelliklerine uygun hale getirmeyi tavsiye etmektedir. Bu ancak
özverili incelemeler sonunda gerçekleştirilebilir. Öğretmen, öğrencilerinin
1-tercihlerini
2-ilgilerini
3-sitillerini
bilmelidir. Öğrencilerinin ihtiyaçlarının resmi ne kadar tam olursa, ders dizaynı ile
öğrenme gayreti ve isteği arasındaki ilişki o kadar güçlü olur.
Öğretmenin yeni kavramları bilinen terimlere çevirmesi, başarılı ünite ve ders
programları geliştirmesi açısından planlama çok önemlidir. Yetişkinlere yönelik
uzaktan eğitim dersi veren hocalar dersleri öğrencinin ihtiyaçlarına, tercihlerine ve
yeteneklerine uygun hale getirmesi için yeterli zamana ihtiyaç duyarlar. Bir öğretmen
bir dersi planladığında yeni bir şey yapmış olur. Yeni bir şey ortaya koymak da en
güçlü öğrenme deneyimidir. Yeni bir şey bulduğumuzda aynı zamanda ona sahip
oluruz ve onu sona taşımaktaki başarı oranımız daha yüksek olur(McKenzie,1998).
Etkili uzaktan eğitim formatı için Kubula’nın tavsiye ettiği stratejiler:
•
Ders materyallerinin dersin başlangıç tarihinde hazırlanmış ve öğrencilerin
kullanımına sunulmuş olması gerekir. Uzaktan eğitim alan öğrenciler
genellikle ders notları, okuma parçaları, ek kaynaklar gibi bütün ders
materyallerine ders başlama saatinden önce erişmek isterler.
•
Sınıf ortamını günde en az bir kere kontrol etmelisiniz. Uzaktan eğitimi
eleştirenler genellikle iletişim ve öğretmenden cevap alamama konuları
üzerinde dururlar.
•
Öğrenciler arasında sosyalleşmeyi artıran ve iletişimi güçlendiren aktiviteler
geliştirilmelidir. Yüz yüze iletişimin olmadığı ortamlarda, bu aktiviteler sınıfın
başarısını olumlu yönde etkiler.
•
Öğrencilerin duyuruları ve haberleri zamanında aldıklarından emin
olunmalıdır. İletişim kopukluğu ve ayrılmışlık duygusu çabucak büyüyebilir.
•
Geri dönme ve sorulara cevap işlemleri en fazla 24 saat içinde
gerçekleştirilmelidir. Eğer öğretmen 24 saatten fazla çevirim dışı olacaksa bu
durumu öğrencilerine daha önceden bildirmelidir.
•
Değerlendirme sonuçlarını, sınavların sonuçlarını ve ödevlerden aldıkları
notların sonuçlarını açıklamada geç davranılmamalıdır.
Uzaktan Eğitim Konularını Güncel Tutmak
Yetişkinlerin öğrenme tekniklerini, eğitsel plan ve iletim gibi temel konuları bilmenin
yanı sıra öğretmenler yeni teknolojileri ve alanlarındaki yeni kavramları öğrenmek
zorundadırlar. Bir uzaktan eğitimcinin sahip olduğu eğitim düzeyi hiçbir zaman tam
olarak yeterli değildir. Etraflıca okuma, konferanslara katılma, değişimler karşısında
güncel kalmanın en güzel yollarındandır. Uzaktan eğitim konusunda her yıl yüzlerce
makale yayınlanmakta ve uzaktan eğitimde nelerin etkili nelerin etkisiz olduğu
hakkında bilgiler içermektedir. Aktif katılımcı eğitimlere katılmak kişisel gelişim için
en akıllıca olanıdır. Odak noktası teoriler yerine nelerin yapılabileceği üzerinde
olmalıdır. Aşağıda uzaktan eğitimcilerin kendilerini geliştirmek için kullanabileceği
dergi ve yayınların adresleri verilmiştir.
Sonuç olarak
Gün geçtikçe uzaktan eğitime özellikle yetişkinlerin talebi artmakta, bu da uzaktan
eğitim veren öğretmenlerin yetişkin öğrencilerin ihtiyaç ve gereksinimlerini iyi
öğrenmesini zorunlu kılmıştır. Pedagojik teorideki sese dayanarak, uzaktan eğitim
öğretmenleri yetişkin öğrencilerin kendilerini ezilmiş gibi hissetmelerini
engelleyecek yeni etkili öğrenme seçenekleri ortaya koyabilirler.
•
Open Learning Agency
http://www.ola.bc.ca
Bilişim teknolojileri, online dersler hakkında makaleler içerir.
•
Horizon Technology Source(US)
http://horizon.unc.edu/TS
Bilişim teknolojilerini uzaktan eğitimde uygulamada öğretmenlere yardımcı
olacak bilgiler içerir.
•
Journal of Computing in Higher Education(US)
http://www.unix.oit.umass.edu/~carolm/jche/
Yazılar, kitaplar, ürün değerlendirmeleri ve yapılan yenilikleri ve lise
öğretmenlerine yardımcı bilgiler içerir.
•
Training & Develomet Resource Center
http://www.tcm.com/trdev
•
T.H.E Journal(US)
http://thejournal.com
•
Adult Learning Theory
http://www.cln.org/inservice/itpd/alearn.html
•
U.S. Department of Education Office of Vocational and Adult Education
http://www.ed.gov/office/OVAE
•
The Online Chronicle of Distance Education and Communication
http://www.nova.edu/fcae/disted/