kurtarbizikanada - FarukArslan.com

Faruk Arslan
Kurtar Bizi Kanada
Kanada’ya Gitmenin
Yolları
Faruk Arslan
1
Faruk Arslan
2
Faruk Arslan
3
Faruk Arslan
[Faruk Arslan]
12 Nisan 1969'de Ankara'da doğdu. Aslen Çorumludur. 3 yıllık GATA Sağlık
Astsubay Hazırlama Okulu'ndan mezun oldu. Azerbaycan Üniversitesi Uluslararası
İlişkiler Bölümü’nü bitirdi. Hazar'ın Statüsü konusunda tez yazarak 1997'de
‘Uluslararası Hukukçu’ unvanını kazandı. Kanada’da Centennial College'den 2008’de
‘Sosyal Toplumcu’ diplomasıyla mezun oldu. Toronto’da York Üniversitesi’nde
sosyoloji alanında eğitim yaptı.
Arslan, Karabağ, Çeçenistan ve Abhazya savaşlarını yakından takip etti. Hazar'ın
enerji rezervleri ile ilgili yazdığı 3 binden fazla haber ve makale Türk ve yabancı
basında yayımlandı. Azerbaycan Zaman gazetesinde muhabirlik, haber müdürlüğü ve
köşe yazarlığı yaptı. CHA Azerbaycan temsilciliğini 3 yıl yürüttü. 2 yıl süresince
Türkiye'de yayımlanan Zaman gazetesinde Bakü Mektubu adlı köşeyi yazdı.
Azerbaycan'da yayımlanan ilk çocuk gazetesi Tomurcuk'un kurucularından oldu.
Zaman gazetesinde 2000 yılı sonuna kadar Ankara'da diplomasi, dış politika ve enerji
muhabirliğini yürüttü. 14 ülkede basılan Zaman gazetesine yönelik özel araştırma
dosyaları hazırladı. Türk dünyası özel muhabirliği yaptı. Azerbaycan Gazeteciler
Cemiyeti, Ankara Diplomasi Muhabirleri Derneği ve Kanada Etnik Gazeteciler
Derneği üyesidir.
2000-2001’de Kanada’da Zaman gazetesi temsilciliği görevini üstlenirken, Toronto
muhabiri olarak çalıştı. Kanada Türkleri’nin posta ile dağılan ücretsiz haber dergisi
Sunrise'ı kurdu ve bir yıl boyunca editörlüğünü üstlendi. 1998-2004 periyodunda Ali
Alperen mahlasıyla sırasıyla Gündüz, Muhalif, Gelecek gazetesi, Hür Gelecek
gazetelerinde köşe yazdı. 2004 yılında Metafizik Magazin dergisinde yazıları
yayımlandı. 2004’den beri Kanada’da beş bin tirajla yayımlanan ve ücretsiz dağıtılan
Canada Türk’te, 2006’dan beri Almanya’da yayımlanan Platform dergisinde, 2000’den
beri ise, internet medyasında aralıksız köşe yazılarıyla haberciliğini sürdürdü. Evli ve
iki çocuk babası olan Arslan, Kanada ve Türkiye vatandaşı olarak Kanada’da
gazetecilik yaşamını sürdürüyor. Arslan, iyi derecede İngilizce, Almanca ve Azerice
biliyor.
Yayımlanmış Eserleri:

Matrix’in 11 Eylül Kurgusu

Hazar’ın Kurtlar Vadisi: Petrol İmparatorluğunda Güç Savaşları

Net Kırılma: Evenjelik Harbin Kurgusu

Mason Bektaşiler

Kanada’ya Gelmenin Yolları-Kurtar Bizi Kanada

Mesih’in Hızır’ı Barnaba: Hristiyanlığın Gizli Tarihi

Keşmir’de Hz. İsa Efsanesi

September 11 Fiction of Matrix

Vadi’nin Şifresi Çözülüyor

Karakutu Ergenekon’un Karanlık İsmi: Tuncay Güney
4
Faruk Arslan
İçindekiler
Giriş ....................................................................................................9
CAN ADAMIZ KANADA ..............................................................9
Birinci Bölüm...................................................................................17
NEDEN KANADA? .......................................................................17
İkinci Bölüm ....................................................................................35
KANADA GÖÇMENLİĞİ TARİHİ .............................................35
Üçüncü Bölüm ................................................................................47
GÖÇMENLİĞE İLK ADIMLAR, İLK GÜNLER ........................47
Dördüncü Bölüm ............................................................................89
GÖÇMENLİĞİN ÜÇ DÖNEMİ....................................................89
Beşinci Bölüm................................................................................117
KANADA'DA İŞ ARAMA BELASI ...........................................117
Altıncı Bölüm ................................................................................185
40’INDAN SONRA YENIDEN MESLEK SEÇMEK ................185
Yedinci Bölüm...............................................................................209
İŞ ARAMA İŞ KUR.......................................................................209
5
Faruk Arslan
Sekizinci Bölüm ............................................................................259
KANADA’DA ÖĞRENCİLİK YOLLARI..................................259
Onuncu Bölüm..............................................................................325
Göçmenlik Başvurusu Rehberi ...................................................325
Onbirinci Bölüm ...........................................................................365
PARAŞÜTLE İNME: İLTİCA YOLU .........................................365
Kaynakça........................................................................................399
Tanıtım. ..........................................................................................405
6
Faruk Arslan
7
Faruk Arslan
Giriş
CAN ADAMIZ KANADA
Bulundukları ülkelerde yıllar içinde yabancılıktan
vatandaşlığa terfi etseler de, Türkler açısından topluluk
yaşamının gerektirdiği iletişim ihtiyaçlarının karşılanması
önemli bir sorun olarak duruyor. Çevrelerini en önemli
araçla, “anlayabildikleri dil ile” algılama ve ifade etme
ihtiyacı başta olmak üzere, kültürel kimliğin, özellikle de
anadilin korunması ve geliştirilmesi büyük önem taşıyor.
Yurtdışında faaliyet gösteren ulusal ve bulundukları
ülkelerde kurulmuş yerel medya organlarımız günlük,
haftalık, onbeş günde bir veya aylık tüketilen sınırlı bir
bilgiyi aktarıyor. Bu nedenle yaşadığımız ülkelerde
edindiğimiz tecrübeleri kitaplara geçirmek zorunlu hale
geliyor. Kanada’da Türk gazetelerin temsilciliğini yapmış
bir gazeteci-yazar, Türkçe yayın yapan Sunrise dergisinin
kurucu editörü, 2004’den beri önce aylık sonra onbeş
günde bir yayına dönüşen en etkin Türk toplumu gazetesi
Canadatürk’ün Yayın Danışmanı ve yazarı olarak uzun
zamandır Kanada’yı tanıtan bir kitap yazmam konusunda
yoğun taleplerle karşılaşıyordum. Bu kitapda Kanada’nın
gerçeklerini anlatmalı, sosyolojik, tarihi değerlendirmeler
yapmalı ve deneyimlerime, anılarıma yer vermeliydim.
Göçmen olarak Kanada’ya gelmek isteyen öğrenci,
işadamı, göçmen veya ziyaretçi vizesiyle ülkeyi tanımak
isteyenlere yol göstermeliydim. En az bu ülkede 10 yıl
8
Faruk Arslan
yaşamalıydım ki, bu kitap yüzeysel bilgiler içermesin,
derin analizlerle süslensin ve bekleyenleri hayal
kırıklığına uğratmasın.
Kanada’nın hem ülkemizde hemde dünyada
mükemmel bir imajı var. Kanada’da yaşamak isteyen o
kadar çok vatandaşımız var ki, artık onlara cevap
yazmaktan yorulup, elinizde tuttuğunuz eseri kaleme
almaya karar verdim. Kitabımıza adını veren ' Kurtar Bizi
Kanada' kelamını sadece Türklerin ve diğer 200’ü aşkın
ülke vatandaşının hayallerinden geçirdiği bir rüya değil.
Buna Amerikalılarda dahil. Kanada, Red-Kit’den kaçan
Daltonların sığındığı bir kaçaklar ülkesi olmaktan öte bir
umut kapısı, sevecen bir yuvadır.
Türkiyede yaşayan herkeste yurtdışı sevdası vardır
ama yurtdışına çıkınca bu sefer Türkiye sevdası başlar.
Kanada'ya gelen ilk Türkler Almanya'ya gidenler gibi bir
gün geri döneceklerini hayal ettiler 1960'larda. İlk Türkler
1880’lerde Osmanlı vatandaşı olarak geldi. Birinci dünya
savaşında savaş stresi yıllarında pek çok Ermeni, Rum ve
Süryani Kanada’ya sığındı. 2009 yılında Kanada’da
yaşayan ilk gelen Türk 101 yaşını kutladı. Yıllar sonra 8
Türk Toronto'ya 1955'de geldi. Kanada'ya uyum
sağlayınca kendi ülkelerini kanıksadılar. Eğri giden
olguları, olayları, uygulamaları daha net görür hale
geldiler. Bu sefer Türkiye'ye yeniden uyum sağlama
fobisi sardı bünyelerini. Almanya serüveni gibi ikinci,
üçüncü nesiller yetişmeye başladı. İlk gelen yüksek
eğitimli, çoğunluğu mühendis Türklerdi. İş bularak veya
öğrenci olarak geldiler. Kanada toplumu içine karışarak
eridiler, Türklerden kendini soyutladılar. Bu nedenle Türk
toplumu oluşamadı, yerleşik düzene geçemedi. Çünkü ilk
gelenlerin dini inançları zayıftı, Kanada'nın yumuşak
9
Faruk Arslan
asimilasyon politakasına yenildiler. Çocukları artık tam
bir Kanadalıydı, Türk gibi düşünemiyor, pek azı
müslüman gibi yaşıyordu. Milliyetçilik damarı ile pek azı
Türk toplumu içinde kaldı. 1986'da gelen ikinci dalga
Türkler, köylüydü. Nevşehir, Denizli, Konya ve
Kahramanmaraş'ın köylerindenTürkler, Kanada’nın vize
uygulamadığını duyunca biletini alıp soluğu Montreal ve
Toronto’da aldı. Merhum Turgut Özal, Kanada ile
karşılıklı vize uygulamasını kaldırdığını nereden
duydularsa bu beldelerin uyanık köylüleri toplu biçimde
pasaport çıkartıp Kanada'ya göç etmişti. Toronto'ya,
Montreal'e inen uçaklar her seferinde 400'er Türk
getiriyordu. Kanadalılar Nevşehir'i, Denizli’yi
Türkiye'nin en büyük kentleri sanıyordu. Bu seferler
aylarca aralıksız sürdü. Gelenler, ömürlerinde şehir
görmemiş, güttüğü ineği, ektiği tarlayı bırakıp göç
etmişti. Okuma yazma dahi bilmeyen bu Türklerin
çoğunluğu ilkokul bile bitirmemişti. Paraları, eğitimleri,
meslekleri yoktu, hemen hepsi iltica ettiler. Ekonomik
zorlukları söyleyemediler, siyasi mülteci oldular. En
altdan biraz üste tırmanırken kültürlerini yaşatma
duygusuyla dine sarıldılar. Ama çalışkandılar. İlk Türk
sivil toplum örgütleri böylece şekillendi. Camiler açıldı,
kültür merkezleri çiçek açtı. Cenazelerin kaldırılacağı bir
mekan olmaması, müslüman Türklerin Hıristiyan
mezarlığına gömülmesi üzerine Pape ve Gerard’ta ilk
caminin alınması için herkes elini cebine attı ve cami
1986’da açıldı. Süleyman Hilmi Tunahan grubunun Fatih
Cami 1980’de, Milli Görüşcülerin Zafer Cami 1988’de ve
Nevşehirlilerin Mevlana Cami 2000’de faaliyete başladı.
Eğer bu Türkler iltica etmemiş olsaydı, daha çok
vatandaşımız gelebilirdi. Kanadalılar uzun süre
10
Faruk Arslan
uyanmıyabilirdi. Türk Dışişlerine sordular, aldıkları
cevap: ' Beğenmiyorsanız vize uygulayın' şeklindeydi.
Dışişleri Bakanlığında Mesut Yılmaz oturuyordu. Vize
uygulaması başlayınca göç bıçak gibi kesildi.
2000 yılında ve 2001 baharında Türkiye'de başbveren
ekonomik ve siyasi krizler, tekrar Kanada'ya akını
başlattı. 28 Şubat süreci sonrası kendilerini Kanada'da
bulan genç, eğitimli, dinamik yeni nesil farklıydı. Bu
arada sistemin dışladığı Kürtler, Aleviler, Süryaniler gibi
diğer Türkiyeli ' küskünler' ile eğitimli, meslek sahibi
göçmenler, Kanada'yı keşfetmekten oldukça memnundu.
Militize, politize edilmiş Kürtlerin Kanada'yı seçmesinin
nedeni artık Almanya ve Avrupa ülkelerinin Kürtlerin
sahte iltica taleplerini kabul etmemesiydi. Almanya'daki
iltica isteklerine yüzde 90 oranında ret yiyen Kürtler,
bakir Kanada'yı seçerek kısa sürede oturum haklarını aldı.
Kanada sundukları sahte belgeleri ve oynadıkları
tiyatroyu, eğer kaliteli yapabiliyorlarsa yutuyordu.
Dindarlara baskılardan dolayı Avrupa'yı yıllar önce
terkederek Amerika kıtasını keşfedenlerin yerini, dinini,
geleneksel kimliğini yaşayamadığı için can vatanı
Türkiye'sini ' ya terket ya terket ' diye ayrılanlar alıyordu.
Türk lobisi oluşturma fikri, yeni jenerasyonun göçü ile
ivme kazandı Kanada'da. Tabii Kürtlerde, Kürt lobisi
oluşturmayı ihmal etmedi.
2000 sonunda Toronto'ya ayak bastığımda Türkiye'den
sadece 5000 Türk-Kürt yaşıyordu. Kanada genelinde ise
20 bin Türkiyeli olduğu sanılıyordu. Bugün 20 bin
Türkiyeli sadece Torontoda yaşıyor, Montreal'de 15 bin,
Ottawa ve Vancouver'da beşer bin olmak üzere altmış
binin üzerinde vatandaşımız Kanada'yı 2. vatan edindi.
Kanada'ya geldiğimde Alevilerin çıkardığı Bizim
11
Faruk Arslan
Anadolu ve ABD'de basılıp Kanada'da dağıtılan Zaman
gazetesinden başka Türk medyası yoktu. Bir yıl
üstlendiğim Zaman gazetesi Kanada temsilciliği ve
Toronto muhabirliği dönemimde para ile satılan
gazeteden ziyade bedava satılan toplum dergisine ihtiyaç
olduğunu gözlemledim. Zira etnik milletler kendi
dergilerini aldıkları reklamlarla ücretsiz çıkartarak bedava
dağıtıyordu. Rusların altı, Korelilerin on, Filipinlerin bile
onüç dergileri vardı. Bu nedenle 2002 Eylülünde Sunrise
dergisinin ilk sayısını çıkarttık. 3 bin adet basılan aylık
ücretsiz dergi Türklerin adreslerine postalanıyordu. Kısa
sürede dergimiz bir numara haline geldi ve Türk işadamı
olmadığı için reklam alamazsınız denilen sektörde
önceleri 3 bin dolar, daha sonraları beşbin dolara varan
reklam almaya başladı. 2003 Eylül'ünde tiraj beş bine
çıkmıştı. Daha önce Radyo Merhaba'nın ve Pape
Cami'nin dergi denemeleri başarısız olmuş ve külliyen
zarar ile kapatmıştı. Kürtler bu başarıyı görüp hemen
Mezopotamya adlı ayrılıkcı yayınlarını çıkardı. 2007
yılında Yeni Hayat, Tunceli Kürt Alevisi Süleyman
Güven tarafından çıkarılmaya başlandı. Hasan Yılmaz ise
Sunrise'dan ayrılarak Canadatürk aylık gazetesini Ocak
2004’de beş bin tirajla çıkartmaya başladı. Türk
medyasının yeşermesiyle lobicilik hızlandı.
İlk Kanada izlenimlerin oldukça toz pembeydi.
Üçüncü dalga ile son yıllarda gelenler, eğitimli gençler ve
ailelerden oluşuyordu. Ancak Kanada'daki Türk toplumu
oldukça dağınıktı. Yunanlılar, İtalyanlar ve Çinliler
kendilerine mahalleler kurmuş iken Türkler lobisizdi,
yalnızdı. Kanada, kültür zenginliğine önem veren bir ülke
olarak hoşgörü ve tolerans kimliğin bir parçasıydı.
Yinede Kanada kültürüne WASP (White-Anglo-Sakson-
12
Faruk Arslan
Protestan) anlayışı hakimdi. Her ülkeden her ırktan
insanlara 'çok kültürlülüğü kaynaştırma programı' ile
doğaçlama yapılıyordu. Bu yaklaşım insanlara Kanada'yı
sevdiriyordu. Kimse kimsenin hakkına tecavüz
etmiyordu. 'Sıfır risk ' ile paniksiz, stressiz yaşamak,
sansasyona, şok kararlara alışmış Türkler açısından
oldukça lükstü. Bu kitapda, ilk önce Kanada’ya göç
tecrübesi yaşamış olanların başta şahsımın deneyimlerini
aktararak gerçek Kanada’yı anlatacağız. Tecrübelerinden
istifade ettiğim Sunrise Dergisi, Canadatürk yazarlarına,
Kanadainfo ve Simit Kokusu network gurubuna ve
tecrübelerini yazarak gönderenlere teşekkürlerimi
sunuyorum. Bu bölümleri okuduktan sonra halen başvuru
yapmaya kararlı iseniz, günah benden gider. Zaten
‘gelmeyin’ diye yalvardığım arkadaşlarım pılıyı pırtıyı
toplayıp geldiler, ‘gelin’ diye dil döktüklerim Kanada’ya
gelmediler. Bu durum tam bir ‘Türk işi’ algılama sorunu.
Her koyun kendi bacağından asılır demek istemiyorum.
Kimseyi zorla göç ettiremezsiniz, kimseye de ‘gelme’
diyemezsiniz. Kanada’yı toz pembe gösterip, acı
gerçekleri perdelemek istemedim. Eğer sonuna kadar
okumaya kararlı iseniz, resmi prosüdürün ayrıntılarını
inceleyebilirsiniz. Kanada’ya göçmenliğini bekleyenler,
işadamları ve öğrenciler ile ülkeye yeni gelenler için bu
bir başucu kitabıdır. Kanada’ya göç etmek, hayatınızın en
önemli ve radikal kararı. Kendinizle dürüst olmanız
gerekiyor. "Ben niye gidiyorum" sorusunu samimi bir
şekilde cevaplarsanız kararınız ortaya çıkacaktır. Eğer
çok para kazanmak, zengin olmak, kısa yoldan köşeyi
dönmek gibi amaçlarınız varsa, Kanada size göre bir yer
değil. Eğer amacınız Türkiye'deki her türlü saçmalıktan,
trafikten, hava kirliliğinden uzak insanca yaşamaksa, o
13
Faruk Arslan
zaman gidin. Şekilcilik, gösteriş budalılığı, lüks ve israf
yarışı, en yakın akrabalarınızın dahi samimiyetsizliği sizi
sıkıyorsa, durmayın bir dakika! Çocuklarınıza iyi bir
eğitim ve gelecek sağlamaksa, tam isabet doğru bir karar
veriyorsunuz. Ama unutmayın ki her şeyin bir bedeli var,
bunun için çok çalışmanız ve çok mücadele etmeniz
gerekiyor. Bu kitapda, Kanada’ya göç tecrübesi yaşamış
olanların deneyimlerini, gerçek Kanada’yı bulacaksınız.
Kanada göçmeni olmak isteyenlere, öğrenci veya
ziyaretçi vizesiyle ülkeyi tanımayı hayal edenlere
Kanada’ya gitmenin yolları gösteriliyor. Göçmenliğin,
öğrenciliğin onlarca çeşidi ve çıkartılan engelleri aşmanın
püf noktalarını ancak burada okuyabilirsiniz. Kanada’da
nasıl iş kurulacağını, dil kursuna, üniversiteye, master ve
doktoraya nasıl başvurulacağını öğreneceksiniz.
Göçmenlerin yaşadığı sıkıntılarıyla tanışacak ve en belalı
mesele iş bulma yollarında yaşanmış tecrübelerden
dersler alacaksınız. Bu kitabı okuduktan sonra dünyanın
en özgür, en yeşil, en konforlu, çok kültürlü, çok dinli,
bol hoşgörülü canlar, cananlar diyarını keşfedeceksiniz.
Kanada'yı Türkçe okunduğu gibi 'Kan' ile telaffuz etmek
demek hoşuma gitmiyor; bu ülke İngilizce telaffuzun
Türkçe okunmasıyla 'Can Ada' mız... Eğer mücadele
gücünü kendinizde buluyorsanız, yolunuz açık olsun...
Toronto, Kanada
Faruk Arslan
5 Ağustos 2009
14
Faruk Arslan
15
Faruk Arslan
Birinci Bölüm
NEDEN KANADA?
2008 yazından beri tufana dönüşen global ekonomik
krizin teğet geçtiği ülkelerden biri Kanada. Bankacılık
sistemi çok sağlam. Ayrıca bir sosyal devlet olarak kriz
olsa bile vatandaşını ezdirmeyen, sübvansiye eden bir
yapı var. ABD’ye bağlı araba fabrikaları dışında krizden
etkilenen olmadı denilebilir. Amerikalılar ve green kartlı
göçmenler dahi iş aramak için Kanada’ya akın etti. Bu
yoğun ilginin kriz derinleştikce artacağı gözlemleniyor.
Kanada, topraklarına göre dünyanın ikinci büyük
ülkesi. Pasifik (Büyük Okyanus), Arktik (Kuzey Buz
Denizi) ve Atlantik gibi üç büyük okyanusun arasında
kalmış bir yarım ada. 250 bini aşkın gölü ile dünyanın en
sulak ve yeşil topraklarına sahip. Kanada'nın yüzölçümü
Türkiye'nin 11 katı. Sırf gölleri ve balta girmemiş
ormanları Türkiye toprakları kadar. On eyalet ve üç
bölgeden oluşuyor. Birleşmiş Milletler, tam 7 yıl üst üste,
Kanada'yı dünyanın en yaşanılır ülkesi seçti. UNESCO,
Toronto'yu ve Vancouver'ı arka arkaya 2000’lerde
yaşanılacak en güzel şehir olarak gösterdi. Gerçi Toronto
bu özelliğini yitirdi, ama Vancouver halen dünya
üçüncülüğünü koruyor. Olumlu ve olumsuz yanlarını
objektif olarak ele aldığım bu kitap rehberliğinde, artık
Kanada'da yaşama şansına siz de sahip olabilirsiniz.
Nefes kesici doğal güzellikleri, konforu, yaşam standardı,
mükemmel sağlık sistemi, yüksek eğitim seviyesi ve
temiz doğal çevresiyle Kanada, tam yaşanacak ve aile
kurulacak bir ülkedir.
Kanada göçmenlerin eseridir ve yaşlanmakta olan
16
Faruk Arslan
Kanada nüfusuna en büyük destek halen göçmenlerden
gelmektedir. Günümüzde, Kanada'ya her yıl 200 değişik
ülkeden ikiyüz bini aşkın göçmen geliyor. Kanada,
bünyesindeki bu çeşitlilikle gurur duyar. Kanada'da,
göçmenler ekonominin tüm nimetlerinden tam olarak
yararlanırlar. Dahası, Kanada Haklar ve Özgürlükler
Yasası sayesinde, göçmenlerin hakları, ülkenin tüm halkı
gibi yasalarla korunacaktır. Dilinizi koruyacak, kişisel,
dini özgürlük ve emniyete ayrıca ifade özgürlüğüne sahip
olacak, dernek kurma ve barışcıl amaçlarla toplanma
hakkına sahip olacak ve kanun karşısında diğer bireylerle
eşit olacaksınız. Ayrıca, Kanada'nın her yerinde yaşama
ve çalışma hakkınız olacaktır. İşlerinizi Kanada'da
sürdürdüğünüz takdirde, hitap ettiğiniz pazar, Kanada'nın
32 milyonluk nüfusundan çok daha büyüktür. Kanada,
Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması'nı (NAFTA)
ABD ve Meksika'nın yanı sıra kabul etmiş bir ülkedir.
Dolayısıyla, Kanada'da iş yaptığınızda, GSMH'si 8,5
trilyon dolar olan bir pazara sahip olmuş olacaksınız.
Kanada'nın ABD'den farkı, herkesin sağlık sigortasına ve
işsizlik garantisine sahip oluşu ve kayıt altında
bulunmasıdır. Acımasız kapitalist bir hayat içinde
boğuşmak, at gibi çalışıp fil gibi yemek isteyen, zenginlik
peşinde olanlar ABD'yi seçer. Kapitalizmin yanısıra
sosyal güvencelere sahip olarak gelecek endişesi taşımak
istemeyenler, insan gibi çalışıp fil gibi yemek isteyenler
Kanada'ı tercih eder. Zengin olmak isteyen yeni ve eski
Kanadalılardan her yıl yüzbini ABD'te göç ederken, rahat,
baş ağrısız bir yaşam sürmek isteyen 30 bin Amerikalı
Kanada'ya yerleşir.
Kanada, yaşam pahalılığı konusunda G-7 ülkeleri
içinde en son sırada yer alıyor. Ancak vergilendirmede
17
Faruk Arslan
ise, 2. sırada. İş masrafları, ABD'de iş yapma
masraflarının %57'si olduğu için NAFTA anlaşmasından
sonra ekonominin yüzde 45'ini yaptıkları yatırımlarla
Amerikalı şirketler ele geçirdi. Kanada halkının %47'si
lise, %30'u üniversite mezunudur. Göçmenlerin tamamına
yakını üniversite veya daha üst düzey eğitim almış
insanlardan oluştuğu için Kanada'yı yüksek eğitimliler
‘cenneti’ adlandırabiliriz.
Enflasyon'un 5 yıllık ortalaması %1.6 civarında,
işsizlik oranı ise %7. Aslında işsizlik oranı sıfıra yakın,
sözkonusu yüzde 7 gizli işsizler, işi olupta devletden
gizleyerek sosyal yardım alan uyanıklardan oluşuyor.
Uyuşturucu, içki bağımlısı, tembel Kızıldereliler, renkli
insanlar, (bu ülkede zenciye zenci denilemediği için bu
tabiri kullandım) Kanadalı vurdumduymazlar, aklı
dengesi yerinde olmayanlar ile yeni gelen çaylaklar
dışında işsiz kimse yok denilebilir. İş beğenmeyen vardır.
İşsizlik oranının belirli seviyede resmi olarak tutulması,
Kanada ekonomisi ve siyasetinin asıl patronu olan 150
büyük şirketin ve onların başı Power Corporation'ın
kararıdır. Kanada'nın başbakanları demokrasi yoluyla da
olsa bu şirketden çıkartılır. Kanada'yı 13 yıl idare eden
eski başbakan ve Maliye Bakanı Jean Chretien bu şirketin
patronunun damadıydı. Eski Maliye bakanı, eski
başbakan Paul Martin ise eski genel müdürüydü. İşsizlik
resmi olarak sıfır olursa işçi saat ücretleri psikolojik
olarak 1995'lere kadar olduğu gibi 15 dolara yükselirdi.
Uuzn yıllar burakam 8 doların altındaydı. 31 Mart 2009
itibariyle Ontario’da asgari saat ücreti 9,50, öğrenciler
için 8,90’a çıkarıldı. 2010 yılında yetişkinler için 10,25,
öğrenciler için 9,60 geçerli. 4500 km’yi aşkın karasınırı
ve ekonomik olarak bağımlılık nedeniyle Kanada,
18
Faruk Arslan
ABD’nin arka bahçesi olarak görülür. Düşmanı yoktur ki
ordusu olsun, savunmaya büyük paralar harcasın.
Dünyada Amerikalılar bugün ‘Amerikalıyım’ diye
böbürlenerek dolaşamazken, ters bakışlardan korunmak
için ‘Kanadalıyım’ diyorlar ve sempatik görünmeye
çalışıyorlar. Çünkü Kanada, gerçekten herkese açık,
sempatik bir ülke. 60 bin kişilik ordusunun yarısı BM’nin
emrinde, dünyanın sıcak bölgelerinde barış amaçlı
bekçilik yapıyor. Kanada’da askerlik mecburi değil, er
askerliği 2500 Kanada doları maaşlı profesyonel bir iş.
Yurtdışına gönderilen güçlerde maaş iki katına çıkar.
Üniversite mezunu ve Kanada vatandaşı iseniz 5000
Kanada dolarına orduda subay olarak işiniz hazırdır.
Pek çokları Kanada doları mı güçlü yoksa Amerikan
doları mı diye soruyor. Amerika ve Kanada'da halen
espiri olarak devam eden hangi doların güçlü olduğu
tartışmasına iki ülke arasında karşılaştırma yaparak
açıklık getireyim. Diyeceksiniz ki, Amerikan doları tabii
ki, daha güçlüdür... Önce bu tatlı rekabetin bir fıkrasını
anlatayım: Olay, henüz döviz kurlarının uygulanmadığı
yıllarda ABD-Kanada sınırındaki bir şehirde geçmektedir.
ABD ve Kanada malumuz para birimi olarak 'dolar'
kullanmaktadırlar. Yalnız her iki ülke de kendi paralarının
daha değerli olduğunu iddia etmektedirler. Şöyle ki
Kanadalılara göre: 1 ABD Doları= 90 Kanada Centi,
Amerikalılara göre ise:
1 Kanada Doları= 90 ABD Centi. Bir Amerikalı,
cebindeki 1 dolarla dolaşmaya çıkar. Bir ara karnı acıkır
ve simit alır (Amerikan simiti!). Simitin fiyatı 10 centtir.
Cebindeki 1 doları verir. Simitçi bozuk para ararken
cebinin bir köşesinde 1 Kanada doları bulur, onu verir (90
cente eşit ya!). Derken sınırı yürüyerek geçer ve Kanada
19
Faruk Arslan
da dolaşmaya başlar. Kaleme ihtiyacı olduğunu hatırlar.
Girer bir kırtasiyeciye. Kalemin fiyatı da 10 Kanada
centidir. Cebindeki 1 Kanada dolarını verir. Kırtasiyeci de
para üstü olarak 1 ABD doları verir. Oradan da ayrılıp
evine döner. Sonra düşünmeye başlar:
- Yahu sabah evden çıkarken cebimde 1 ABD dolarım
vardı, şimdi de 1 ABD dolarım var. Peki simitle kalemin
parasını kim verdi?
Bu hikayenin üzerinden gerçekten çok sular akmış.
ABD ile Kanada arasındaki günlük ticaret hacmi artık 1.5
milyar dolar civarında. İki ülke arasında sınır şeffaf,
gümrük vergisi uygulaması NAFTA denilen serbest
ticaret anlaşması nedeniyle 3000’den fazla üründe 15
yıldır ya rafa kaldırılmış durumda veya düşük
uygulanıyor. Gerçi Kanadalılar, eski Başbakan Jean
Chretean'ı ülkeyi bu anlaşma ile Amerika'ya satmakla ',
arka bahçe ' yapmakla suçluyorlar. Eskiden daha zengin
yaşadıklarını söyleyip ' nostalji ' takılıyorlar. Ama
istatistikler öyle söylemiyor. Vatandaşın kızgınlığı liberal
demokrasiyi yerleştiren Chretean'ın koyduğu vergilere.
Eskiden bir yıllık araba sigortası 50 dolar iken şimdi ayda
eyaletine göre 50 ila 250 dolar arasında değişiyor. Kuzey
Amerikalılar yaşam standartını araba sigortasına göre
ölçüyor. Zaten gıda ucuz, geçinme, aç kalma gibi bir
dertleri yok. Çalışan bir insan gelirine göre maaşının
yüzde 15-45 arasını devlete vergi olarak ödüyor. İşsize
devlet hemen maaş bağlıyor. Sosyal Güvenlik Sistemi,
işsizlik sistemi Türkiye'de olduğu gibi dostlar alışverişte
görsün diye kurulmamış.
Göç, zor bir karar. Helede acımaz bir rekabetin olduğu
bir ülkeye gidiyorsanız. Amerikan rüyası halen pek çok
vatandaşımızın hayallerini süslüyor. Rahat bir ev, lüks bir
20
Faruk Arslan
otomobil ve iyi bir maaş. İyi bir geçimi sağlamanın
yanısıra, düzenli olarak yapılabilen konforlu tatiller. Bu
‘mavi rüya’, Kanada içinde geçerli bir olgu. Türk aileler,
genellikle çocuklarına iyi bir eğitim verebilmek için göç
ettiklerini söyleyerek yarı yalan söylüyor. Amaç bunların
hepsi. Hicret niyetiyle göç edip Allah'ın rızası peşinde
olanları dünyevi arzular peşinde olanlardan ayrı
tutuyorum. Kuzey Amerika'da herkes niyeti ne ise
fazlasını rahatlıkla bulacaktır. Kadın, makam, para, lüks,
patlayıncaya kadar yiyecek, doyasıya tatil ve eğlence.
Bunlara sahip olurken mutlaka bir diyet ödeyeceksiniz.
Belki de sahip olamayacak modern bir köle olacaksınız.
Ama köle olarakta ülkenizden rahat yaşayacak, rüyanın
kıyısından köşesinden bir parça bal yalayacaksınız.
ABD'de göçmenlik kuralları belirsiz ve akibetiniz
Allah'a havale edildiği için statü almak zordur. Kanada'da
ise belirgin bir göçmenlik kuralları olduğu için önünüzü
görürsünüz. Kanada'da kaçak konumda olanlar, sınırdışı
edildiği halde ülkeyi terketmeyen iltica başvurusu kabul
edilmeyenlerden oluşur. 100 bin civarında sürekli kaçak
yaşayan vardır. Polis bunları aramaz. Rastgele bir suçtan
dolayı bulabilirse, sınırdışı eder. Yani onlarda aslında
kayıt altında olan, fakat statü elde edemediği için
yeraltına çekilen en altdaki gurup. Bu durum ABD'de çok
karışık. 30 yıldır kaçak yaşadığı halde çocukları
üniversiteye devam eden bir İranlı ile Clinton kentinde
tanışmıştım. Kanada'da kaçak birinin çocukları okula
giderse yakalanır. ABD'li Göçmen uzmanlarının bile
kendi göçmen kanunlarının nasıl çalıştığını bildiğini
sanmıyorum. Bu ülkede statüsü kalıcı olmayan herkes
uzatmaları oynuyor. Vizenizi bir şekilde sürekli içeriden
uzatabilirsiniz; ama dışarı çıkarsanız bir daha içeri
21
Faruk Arslan
girmeniz kolay olmaz. Bir nevi açık hava Amerikan
hapishanesinde esirsinizdir. Amerika'da yaşamalarına göz
yumulan 30 milyon kaçağın ilginç konumları 'modern
kölelik' kavramını özetliyor. Amerikalılar oldukca
uyanıklar; bir suç işlemezse kimseyi sınırdışı etmiyorlar.
Yaz aylarında tarım mevsiminde ülkedeki kaçak
Meksikalı sayısı bilinçli olarak 4 milyondan 8 milyona
çıkartılıyor. ABD'de en altda Meksikalılar ve Latinler var.
2009 yılında Domuz Gribini Meksika’da patlatarak artan
işsizliğin önüne geçildi. Çünkü Meksikalılara ambargo
konuldu. Oysa kaçaklar, hem piyasa fiyatının yarısına,
hatta üçte birine çalışıp ucuz işçi oluyor, ekonomiyi
canlandırıyor, hem de kaçakların aldığı çeklerden yapılan
üç ayrı kesinti geri dönüşümü olmadan doğrudan devletin
kasasına giriyor. İşte Amerikanın görünmeyen yüzü ...
Yeryüzünde yaşayan altı milyar insanın sadece aşağı
yukarı 1/5’i, yani 1,2 milyarı, cennet olarak sayılan batılı
endüstri ülkelerinde yaşıyor. Bunlardan 200 milyonu
yoksulluk sınırının altında bulunuyor. 4,8 milyar ise
bugün artık tanımlaması güç olan yoksul veya
“gelişmekte” olan ülkelerde “varolma” mücadelesi
veriyor. 4.8 milyarın yaşadığı ülkelerden diğer ülkelere
nizami ve gayri resmi kaçış 'modern kölelik' mefhumunu
doğurdu. Gelişmiş bir ülkede kaçak yaşamın kölelikten
tek farkı gönüllü talip olunması. Kanadalılar,
Amerikalılara vahşi anlamında 'Yankee' diyorlar. 19 yıldır
işleyen, yürürlüğe 11 Eylül faciası bahanesiyle resmen
konan ' Yeni Amerikan Dünya Düzeni ' doğrultusunda
Kanada'nın süratle Amerikanlaşması, güvenli, sakin
yaşam için Kanada'yı seçenleri korkutuyor. Globalleşme
karşıtlarının Kanada'da meskunlaşması, en büyük
tepkilerin bu ülkede gösterilmesi boş yere değil.
22
Faruk Arslan
ABD ve Kanada'da çalışmak için herkes bir Sosyal
Güvenlik numarası almak zorundadır. Çünkü işyerleri
ödemeleri haftalık veya 15 günde bir çekle yapar. Peki
kaçak yaşayan insanlar bu numarayı alırsa nasıl kaçak
olarak kalabilir? İşte bu sorunun cevabındaki sır,
Amerikan politikasını özetliyor. Kaçakların bu numarayı
alması için iyi bir iş ve yatırıma sahip olmaları, kredi ve
sponsorlarının iyi olması gerekir. Bu sayı yüksek değil.
Bir kere kaçaklara sahte numara veren bir şebeke var.
Çekle yapılan ödemede devlet üç kesinti yapıyor.
Emeklilik, işsizlik sigortası ve gelir vergisi. Yani
kazanılan paranın üçte biri uçuyor. Kaçaklar bu
kesintilerden dolayı devletin vatandaşlarına verdiği
hizmetlerin hiç birinden yararlanamıyor. Bir kere kaçak,
emekli maaşı almayı hiç düşünemiyor. Sisteme girmediği
için işşiz kalırsa işsizlik parası alamıyor. Numarası zaten
sahte olduğu için eğitim, sağlık gibi sosyal imkanlardan
yararlanamıyor. Hasta olursa kazandığı parayı hastanelere
dökmek zorunda; hasta olmamak için dua ediyor. Eğer
birde mesela en ufağından bir trafik cezası alırsa
alimallah yandı! Polis, kayıtlara bakıp böyle bir zatın
Amerika'da kaçak yaşadığını hemen anlıyor. 100 dolarlık
bir trafik cezası birden 3 bin ila 7 bin dolar arası büyük
cezaya dönüşüyor. Gözaltına alınmamak için kaçak bu
parayı hemen ödüyor. Dişinden tırnağından artırdıkları
bir anda gidiyor. Eskiden köle ticareti resmen yapılırdı,
şimdi ‘modern insan tacirleri’ köle sevkinde bulunmuyor,
bir umut peşinde olan insanlar üzerinden yolunu buluyor.
ABD'nin keşfi sonrası geniş tarım alanlarının ve yeraltı
kaynaklarının işletilmesi söz konusuydu. Burada
karşılaşılan sorun, modern kapitalist bir ülkede olduğu
gibi, ucuz işgücü tedariki değil, ücretsiz çalıştırılacak
23
Faruk Arslan
insanları bulmaktı. Afrika’dan yüzyıllarca getirilen
köleler Amerikanın gerçek kurucularıdır. Bugünkü dünya
koşullarında köle ithalatı kavramı değişti. Ülkelerinde
yerlerini yurtlarını satarak yaşadıkları sefaletten
kurtulmak, daha iyi yaşam koşullarına sahip olabilmek
için paralarını harcayan göçmenler ve sığınmacılar, iş
adamı veyahut öğrenciler kendi istekleri ile bilmedikleri
yeni vatanlarına yelken açıyor. Zengin ile yoksul
arasındaki uçurumun nedeni, 3. dünya ülkelerinde
artması, ırki, dini, sosyal ayrımcılık, sıcak savaşlar,
katliamlardır. Adına ne konursa konsun bu ülkelerden
kaçışı hızlandırıyor. Öğrenci, iş adamı, göçmen veya
sığınmacı. Farketmez. Eğer ülkesine geri dönemiyorsa
modern dünyanın kölesi olmaya adaydır. Ülkesini her
terkeden köle olmuyor ama bir süre sonra
Amerikanlaşmayan yabancı kendini köle gibi hissediyor.
3. ülkeden kaçışın temelinde siyasi, dini sorunlardan
ziyade ekonomik sorunların olduğunu yadsıyamayız.
Örneğin Türkiye’de 'mutlu azınlığı'n rakamlarına
gözatacak olursak, ülkeden kaçışın nedenlerini temelde
ekonomik olarak izah edebiliriz. Elbette, siyasi, dini, ırkı
ve bazı sosyal sorunlar kaçışa neden olur. Türkiye'de
yapılan bir araştırmaya göre, “143 bin süper aile 6.5
milyon aileye bedel”. Diğer tabirle, ‘ Bıyıksız ve Beyaz
Türkler’ nüfusun yüzde 1’ini oluşturuyor. Sayıları 650
bin kişi. Ayda 10 bin dolara yakın gelirleri var. En
yakınındaki gelir gurubu ile bile arasında yüzde 354 kat
fark var. Bu gurubun evine giren para, Türkiye’nin yüzde
45’inin hanesine giren gelirine denk. Çoğu İstanbul’da
oturuyor. Yılda en az iki veya üç defa yurt dışına gidiyor.
İstanbul’daki lüks restoranların müşterisi bu guruba
mensup insanlardan oluşuyor. Küçük bir bölümü ise özel
24
Faruk Arslan
uçak kullanıyor. Bunlar içinde 2 bin aile ise mega
zenginleri oluşturuyor. Türkiye'nin batışından, insanların
kaçışından işte bu grup sorumlu. Bir nevi sosyal
güvenceye sahip Batıda yaşayan 200 milyon yoksul insan
nispeten imtiyazlı konumlarından ötürü ülkelerini terk
etme niyetinde görünmüyor. Tersinden alırsak eğer,
Türkiye örneğinde görüldüğü gibi Kürt sorununun yol
açtığı zorunlu göç, özellikle Kürtler, Aleviler ve dini
kesimler arasında yarattığı sosyo-ekonomik yıkım,
insanları Batı Avrupa, Amerika ve Kanada gibi ülkelerde
umut arayışına yöneltiyor.
İngiltere'nin eski Başbakanı Margaret Teacher,
geçtiğimiz yıllarda, çokkültürlü topluma inanmadığını
ifade ederek Kanadalıları oldukça şaşırtmıştı. Oysa
Kanadalıların en çok övünç duydukları ülkelerinin
çokkültürlü bir toplum oluşu. Kanada'da 400 dil
konuşuluyor, kimse kimsenin kültürüne karışmıyor.
Bunun içine yerli dillerini almıyorum. Kanada Yerli
halkları içinde 52 farklı millet veya kültürel grup ile
50'den fazla dil grubunun var olduğu kabul edilmiştir.
Dinin, tarikatın her çeşidi, bu kavramlar göreceli olduğu
için batıl veya hak, serbesttir. Renginden ötürü kimse
ayıplanmıyor. Kadın, çocuk ve hayvan hakları o denli
gelişmiş ki, bu hakları ihlal eden ‘erkekler
cumhuriyeti'nden gelenler kısa sürede kanunlar karşısında
dize geliyor. Herkesin dilinde bir anekdot ile izah edeyim:
Bir trafik kazası olduğunda arabadan önce çocuklar, sonra
kadınlar, sonra kedi ve köpekler, halen yaşıyorsa en son
erkekler kurtarılır. Kanada kadınlar ve çocuklar için ideal
bir yer. Erkekler ise modern köledir. Kılıbıklar için bir
cennetdir, ‘Kazak’ ve ‘Maço’ erkekler için bir
cehennemdir Kanada.
25
Faruk Arslan
Peki Amerika'da ucuz işçiler kaçak ordusundan temin
edilirken, Kanada'da niye eğitimli, kalifiye göçmenler
ucuz işçidir? İşsizlik oranı Kanada'da yüzde yedi iken
ABD'de görünürde yüzde 1'di, şimdi yüzde 8 sınırında,
en kötü yıllarını yaşıyor. Amerikalılar dünyayı kontrol
ediyor, uydular vasıtasıyla sır perdelerini aralıyor iken 30
milyon kaçağa niye göz yummmaktadır acaba?
Amerika'da işsizlik parası yok veya en az yardım
uygulanıyor. Bu nedenle işsizlik oranı yüzde bir
gözüküyor. Herkes ayakta durmak için kaçak veya resmi
çalışmak zorunda. Zira sağlık ve eğitim öyle Kanada daki
gibi ücretsiz değil. İki ülkede de vergi kaçırana aman yok.
İsterseniz bu yıl hiç para kazanmadım diye beyanname
veriniz. İnanırlar. Eğer aksini ispat ederlerse, bu tarihten
sonra hayatınız zindan olur. Ne kredi alabilir, ne ticaret
yapabilirsiniz. Yani herkes suçu ispatlanana kadar
masumdur. Amerika'da statüsü bulunmayan insanlar
kaçak çalışmak zorundadır. Kanada'ya girenlere ilk
yapılan işlem ise bir statü vermek ve kayıt altına almaktır.
Daha sonra nereye gitse kaçamaz. İki ülkede de peşin
para işlerde çalışarak vergiden kaçmak mümkün. Ama
nereye kadar ? Peşin işler hem ağır hemde oldukça düşük.
Amerikalıllar kaçaklarla göz yumuyor; çünkü statüsü
olmayanların yaptığı işleri hemde bu fiyatlarla asla
Amerikalılara yaptıramazlar. İkincisi tabiiki, sermaye
grupları kaçakların sınırdışı edilmesine izin vermez.
Sadece New York'ta 25 bin fabrika bulunuyor; kentin
Gayri Safi Mili Hasılası Türkiye'ninki’nin iki katı . Bu
bacalar ucuz işçisiz nasıl çalışır? Amerikan yönetimi
Kanada gibi resmi göçmen almadığı için- 55 bin kişilik
Green Kart lotaryası dışında- açığını böyle kapatıyor.
26
Faruk Arslan
Kanada'ya ilk gelenler etraflarında fabrika bacaları
göremeyince bu ülkede nerede üretim yapılıyor diye
merak ederler. Ülkenin ticari, sanayi, turizm başkenti
Toronto ise tekstil ve modanın merkezi Montrealdir. Her
yıl 250 bin göçmen alan Kanada, bu insanları iş
dünyasında adeta yutar. 2000 yılından beri göçmenlerin
Kanada ekonomisine katkısı yılda 55 milyar dolar olarak
hesaplandı. Siz varın 30 milyon kaçak işçinin Amerikan
ekonomisine katkısını hesaplayın. Bu rakam göçmenlerin
sömürüsü olarak takdim edildi gazetelerde. Zira
Amerika'da kaçak işçinin statüsüz yaptığı ağır, düşük
maaşlı işleri Kanada'da göçmenler statülü yapmak
zorunda kalıyor. Ülkende ne olursan ol Kuzey
Amerika'ya geldiğin zaman sıfırsın deniliyor onlara. İş
tecrübesi olsa bile Kanada tecrübesi olmadan, bir Kanada
diploması veya sertifakası almadan iyi maaş asla yok.
400 milyar dolar ihracat yapan Kanada'nın 2000 yılı
bütçesi 50 milyar dolar fazla verirken, 2009 bütçesinde
ilk defa 5 milyar dolar ekonomik krizden dolayı açık
oluştu. Bu arada Amerika'nın borçları trilyon dolar
sınırına ulaşmıştır. Amerika'nın elektriğini, enerjisini,
petrol ve gazının bir bölümünü Kanada verir. Kanada 32
milyon, Amerika ise kaçaklarla aslında 300 milyon .
Bütün bunlara rağmen Amerika'nın çekim kuvveti
Kanada'dan daha güçlü. Kanada, 2000 yılında 500 bin
göçmen almak istedi, 200 bini sığınmacılarla birlikte
ancak doldurdu. 2001 yılından beri yıllık hedef olan 225
bin göçmeni bir türlü tutturamadı. Ama son beş yılda bir
milyon yeni göçmen getirmeyi başardı.
Gelelim hangi dolar güçlüdür sorumuza. Döviz
kurlarına göre, 1 Amerikan doları 1.12 Kanada doları.
2+2 her zaman dört etmeyebilir. Türk okuyucularımız
27
Faruk Arslan
Kanada doları görmedikleri için Amerikan doları daha
güçlüdür diyecek. Sosyal güvenlik sistemi ortada. Siz
olsanız, Amerika'da statüsüz mü çalışmak isterseniz
yoksa Kanada'da statülü, işsiz kalırsanız işsizlik
parasından, ayrıca ücretsiz eğitim ve sağlık imkanlarından
yararlanarak mı?
Göçmenlik kartı, Amerika anlayışına göre yeşil kart
sahibi olmak anlamına geliyor. Kanada, 2001’den beri
ABD gibi green kart sistemini uygulamaya koydu.
Amerika'da vatandaşlığa geçiş 5 yılda iken Kanada'da bu
süreç 3 yıl, 1090 gün. Bu ülkelere yabancı öğrenci, turist
olduğu halde illegal veya tedavi amaçlıda gelinebilir ama
100 yıl da kalınsa, bu yolla vatandaşlık elde edilemez.
Emeklilik, sağlık ve sosyal güvence gibi haklar güme
gider; ikinci sınıf yabancı olmayı sürdürürsünüz.
Amerika'da statüsüz, kaçak, en altda yaşayanlar ne demek
istediğimi iyi anlıyor. Kanada’da 2008’da çıkan yeni
kanunla artık öğrenciler öğrenimlerini tamamladıktan
sonra iş bulamasalar bile üç yıl çalışma izni ile kalabiliyor
ve içeriden göçmenliğe başvurabiliyor. Ülkeye uyum
sağladıkları için göçmenlikleri 2 yıl geçmeden çıkıyor.
İleriki bölümlerde verdiğimiz göçmenlik değerlendirme
paketi ile tam olarak kaç puan alabileceğinizi kendiniz
hesaplıyabilirsiniz. Ödeyeceğiniz ücret formlarla birlikte
550 dolardır. Bazı uyanık avukatlar 3000-5000 dolar
alarak garantili göçmenlik iddiasındalar. Yaptıkları tek
şey form doldururken, İngilizceyi kullanmak. Belgelerin
takibi için bir adres verseniz, kendinizde takip
edebilirsiniz. Avukatların ellerinde Kanada nezdinde
etkili olacak bir güçleri yok. Sadece Kanada'nın
kriterlerini bildikleri için adayları testen geçiriyor, kabul
edilebilir olanlara umut veriyorlar. Bu iş için bu kadar
28
Faruk Arslan
dolar kazanmaları bana fazla geliyor. Oysa adayların
çoğunluğu eğitimli, İngilizceyi az çok bilen insanlar.
Kanada'da göç edenlerin çoğunluğu 'Nitelikli
Göçmenler' dir. Bu kişiler eğitim, dil yetenekleri, yaş, iş,
meslek deneyimi ve benzeri faktörlere göre
değerlendirilmişlerdir. Bağımsız olarak başvurulan
kişilerde aranan özellikler için her kritere göre belirli
puanlar verilir ve eğer aday toplamda 67 puana ulaşırsa
Kanada'ya göç etmeye hak kazanır. İşlemler 15 ay ile 20
ay arasında gerçekleştirilmektedir. Türk vatandaşları için
bekleme süresi en az beş yıldır. Eğer 120 bin Kanada
dolarını hibe olarak yatırırsanız, göçmenliğiniz altı ayda
çıkar. Kanada vatandaşı olabilmek için ülkede üç yıl,
1090 gün kalmak şart. Göçmenlik şartları eyaletten
eyalete değişiyor. Örneğin Nova Scotia için 250.000
Kanada Doları tutarında bir sermayeniz olmalı. Her
başvurana mutlaka adli ve tıbbi soruşturma yapılıyor.
İşlemler 6-9 ayda sonuçlanıyor. Yatırım amacıyla gitmek
istiyorsanız, Kanada’da ticari göçmen statüsünde üç
kategori var: Yatırımcılar, serbest çalışanlar ve
girişimciler.
Yatırımcıların en az 500.000 Kanada Doları tutarında
sermayeleri olmalı. Ayrıca daha önce de bir yatırıma
girişmiş olmaları şart. Girişimciler ise Kanada’nın
ekonomik yaşamına katkıda bulunacak şekilde önemli bir
ticaret ya da iş alanı yaratmalılar. Yaptıkları işte de en az
bir Kanada vatandaşını ya da kendilerinden başka sürekli
oturma izni almış birini çalıştırmaları isteniyor. Bu
kategoridekiler için herhangi bir minimum net gelir veya
sermaye şartı konmamış. Serbest çalışanlar da
Kanada’nın ekonomik, kültürel ya da sanatsal yaşamına
katkıda bulunacak bir mesleği icra etmeliler (oyunculuk,
29
Faruk Arslan
yazarlık, çiftçilik, vs). Göçmenlik başvurusu kabul
edilenler, permanent resident visa (sürekli oturum izni)
alabiliyorlar. Aile birleşmesi ve evlilik yoluyla kısa
yoldan on ayda göçmenlik almakta mümkündür.
1852-1996 yılları arasında Kanada'ya göçmen olarak
gelmiş fertlerin toplam sayısı yaklaşık 14,5 milyondu.
1996'da senesinde Kanada'ya yerleşen 225,773 göçmen
arasında toplam 654 vatandaşımız mevcut idi. Bu sayı son
yıllarda resmi olmayan rakamlara göre 60 bine ulaştı.
Yani Türkiye'den Kanada'ya 28 şubat sürecinden sonra
büyük bir göç söz konusu. Türkiye'den gelen göçmenlerin
başlıca yerleştikleri üç eyalet sırasıyla Ontario, British
Colombia ve Quebec'tir. Kanada'ya göçmen olabilmek
için başvuru hazırlamayı düşünenler için önemli bir konu,
Québec eyaletinin göçmen seçim prosedürünün Kanada
genelinden ayrı olarak çalışmasıdır. Eğer bu eyalete
yerleşmeyi düşünüyorsanız, diğer eyaletlerden farklı
olarak federal hükümete değil, Québec eyalet hükümetine
başvurunuzu yapmanız gerekiyor.
Biliyorum ilginç gelecek, ama Kanadalıların gelecek
olanlardan ciddi bir talepleri var: Çok iyi aile olmaları.
Eğer parçalı aile iseniz, çocuklarızla iyi geçinmiyor,
eşinizle kavga ediyor, mahkemelik olmuş iseniz,
başvurunuz hiç incelenmeyebilir. Kanadalılarda aile yok
gibi bir şey; boşanma oranı yüzde 60'larda. Bu nedenle
gelen göçmenlerin toplum dokusunun sıhhati açısından
sağlam aile olmasını istiyorlar. Gelen göçmenlerin aile
yapıları, eğer sağlam değilse kısa sürede çatırdayabiliyor.
Ülkelerinde baskı altında tutulan kadınlar, Kanada gibi
kadın haklarının erkekleri köle konumuna düşürdüğü bir
ülkede, kafesinden çıkmış ‘Asena’, aslan gibi oluyorlar.
Erkeklerin, kariyeri kadının iki dudağı arasında. Bir
30
Faruk Arslan
kadın, ‘kocam beni dövüyor’ diye şikayet ederse, o
erkeğin işi bitmiştir. Aile reisinin olmadığı, herkesin
özgür olduğu bir ülkede aile kalmaz elbette. Kanada, bu
nedenle göçmen alamazsa toplumsal dengeyide yitirir.
Yahudi , Hintli, Arap veya Afrikalı geleneksel, milli
kıyafetleri ile kamu sektöründe çalışabiliyor, eğitim
alabiliyordu. Dinine, kültürüne bağlı olanlar büyük saygı
görüyor. Kamuda güleryüzle karşılanmak insanları
rahatlatıyor. Coğrafi ve iklim özellikleri açısından
Kanada hakikaten güzel yaşanılacak bir yer. İstanbul'da
veya Ankara’daki yaşadığınız o "boğulmuşluk" hissinden
tamamen kurtuluyorsunuz.
Nasıl karar vereceğim? Doğaldır ki, bu hayatınızın
belki de en önemli ve radikal kararı. Kendinizle dürüst
olmanız gerekiyor. "Ben niye gidiyorum" sorusunu
samimi bir şekilde cevaplarsanız kararınız ortaya
çıkacaktır. Eğer çok para kazanmak, zengin olmak,
amiyane tabiriyle kısa yoldan köşeyi dönmek gibi
amaçlarınız varsa Kanada size göre bir yer değil. Eğer
amacınız Türkiye'deki her türlü saçmalıktan, trafikten,
hava kirliliğinden uzak insanca yaşamaksa, o zaman
gidin. Şekilcilik, gösteriş budalılığı, lüks ve israf yarışı,
en yakın akrabalarınızın dahi samimiyetsizliği sizi
sıkıyorsa, durmayın bir dakika! Çocuklarınıza iyi bir
eğitim ve gelecek sağlamaksa, doğru karar veriyorsunuz.
Ama unutmayın ki her şeyin bir bedeli var, bunun için
çok çalışmanız ve çok mücadele etmeniz gerekiyor.
Bu ülkeye hemen her eğitim düzeyi ve meslek
grubundan herkes gidebilir. Başvuru sırasında ortaya
koydukları puanlama sistemi vs. nin çok fazla bir önemi
yok. Onun için orada ileri sürdükleri şartlar sizi fazla
korkutmasın. İlk aşamada öyle görünmese ve çeşitli
31
Faruk Arslan
bürokratik işlemleri gerektirse bile başvuru ve Kanada'ya
ayak basmanın işin en kolay kısmı olduğunu sonradan
anlıyorsunuz. Konuyu kendi açınızdan çok iyi
değerlendirmeniz ve "Ben ne istiyorum? Hedeflerim
neler?" sorularının yanıtlarını dürüstçe verebiliyor
olmanız lazım. Kanada genellikle yeni giden ilk nesil
değil de sizin çocuklarınız ve ondan sonraki nesille
ilgilenmektedir. Dolayısıyla size bir çeşit "kayıp" gözüyle
bakarlar. Havaalanına ayak basıp gümrükten geçtiğiniz
andan itibaren tek başınızasınız. Kanada hükümeti,
göçmenseniz, size barınacak herhangi bir yer
göstermiyor. Size işsizlik yardımı vs. gibi herhangi bir
maddi yardımda 6 ay içinde bulunmuyor. Dolayısıyla
hayatınızı belli bir süre idame ettirecek maddi
birikiminizin olması şart. Bu süre kişilere göre oldukça
uzun olabilir. Sağlık sisteminden yaralanabilmeniz için de
3 ay beklemeniz gerekiyor. Bu arada ciddi şekilde
rahatsızlanırsanız vay halinize. İlk aşamada eğer orada bir
yakınınız veya arkadaşınız yoksa bütün işlerinizi kendi
başınıza yapmak durumundasınız.
Kanada göçmenlik tarihini bilmek, nasıl bir ülkeye
gittiğiniz konusunda sizi aydınlatacaktır. Hangi
aşamalardan geçerek göçmenlik kanunun bugünkü hale
geldiğini bilmelisiniz ki, ırkcı ve ayrımcı köklerden gelen
Kanadalıları tanıyın. Yüzlerinden eksik olmayan
tebessümün kodlarını çözmeniz epey zaman alacaktır.
32
Faruk Arslan
33
Faruk Arslan
İkinci Bölüm
KANADA GÖÇMENLİĞİ TARİHİ
Kanada uçsuz bucaksız bir ülke. Yüzölçümü 10
milyon kilometrekare. 3 tarafı okyanuslarla çevrili ve tüm
dünyanın yüzde yedisini kaplıyor. Çin’den bile büyük.
Rusya’dan sonra en büyük yüzölçümüne sahip ikinci
ülke. 5500 kilometrekarelik bir genişlik demek oluyor ki
Newfoundland eyaletinde oturan bir kimse İngiliz
Kolombiyası eyaletinde oturan diğer Kanada’lılara Afrika
kıtasına olduğundan daha uzak. Kanada’nın medeniyet
geçmişi 200, tam bağımsızlık geçmişi 50 yıllık. 1867’de
kurulan Kanada, İngiliz ve Fransız sömürgesiydi,1949’da
Kanada milleti ve devleti bağımsız olarak oluştu.
Amerika'nın, 1492'de Columbus tarafından keşfinden
evvel Asya'dan bazı tarih öncesi kabileler Bering
Boğazını geçerek Amerika'ya ulaşmışlardı. MS 1000
yıllarında bölgenin Avrupalı ilk ziyaretçileri olan
Vikingler kuzey Newfoundland'e yerleşmeye başladılar.
Daha sonraki dönemlerde de Avrupalılar bölgeye
gelmeye devam ederken, Kanada'nın yerli kabileleri de
farklı dil, din, gelenek, ticari faaliyetler, sanat, zanaat,
kanun ve idare şekilleriyle kendilerine özgü bir topluluk
oluşturmuşlardı. Birçok Avrupa ülkesi Amerika'da
yerleşim birimleri oluşturma hevesinde olmasına rağmen
bu konuda ilk girişim, 1534 yılında St Lawrence River
civarındaki topraklarda hak iddia eden Fransız kaşif
Jacques Cartier'e aittir. Bir diğer Fransız kaşif, Samuel de
Champlain, 1600'lerin başlarında Quebec City'yi kurdu.
Günümüzde 3,000 Fransıza ev sahipliği yapan Kanada,
34
Faruk Arslan
1663'te Fransa'nın bir eyaleti oldu. Tam, Fransa kürk
ticaretinden iyi karlar elde etmeye başlamıştı ki 'dostça'
bir rekabet oluşturmak üzere İngiltere devreye girdi ve
1670'te Hudson's Bay Company'yi kurdu. Bir müddet, bu
iki Avrupa kültürü bölgedeki birlikteliklerini barış
içerisinde sürdürdüler. Derken 1745'te İngiltere birlikleri,
Nova Scotia'daki Fransız istihkamlarından birini ele
geçirdi. Yeni dünyanın kontrolü için mücadele başlamıştı.
İngiltere'nin 1759'da Quebec City'de Fransa'yı yenmesiyle
de’Yedi Yıl Savaşı’ olarak bilinen savaşların dönüm
noktasına gelinmiş olundu. 1763'te imzalanan Paris
Antlaşmasıyla Fransa Kanada'yı İngiltere'ye
bıraktı. Amerikan devriminin sonuna gelindiğinde (177583), yaklaşık 50,000 Kraliyet yanlısı İngiliz'in ABD'den
göçü sonucunda bölgedeki Fransız ve İngiliz nüfusu daha
dengeli bir hale geldi. Kanada ve ABD arasındaki son
savaş olan 1812 Savaşından sonra İngiltere, tıpkı
koloniler gibi Kanada'yı da kaybetme korkusuyla,
1867'de Britanya Kuzey Amerika Yasası (BNA Act)'nı
çıkardı. Kanada'nın anayasası sayılabilecek bu
düzenlemeye göre Dominion of Canada kurulmuş oldu.
Kanada'nın en önemli tarihi başarılarından biri olan ve
1885'te tamamlanan Kanada Pasifik Demiryolu'yla
ülkenin doğu ve batısını birbirine bağlanmış oldu.
1912'ye gelindiğinde Newfoundland dışındaki bütün
eyaletler, merkezi hükümetin bir parçası olmuştu.
Newfoundland ise 1949'da birliğe katılmıştır.
Göçmen politikalarına gelecek olursak, Frank
Oliver’ın Kanada İçişleri Bakanlığına atanmasıyla (19051911) süreç hız kazandı. Kanada'nın göçmenlik
politikasında önemli değişiklikler oldu. Oliver da esasen
evvelki bakan Sifton gibi liberal görüşlü bir politikacıydı
35
Faruk Arslan
ama ikisinin göçmenliğe bakışlarında önemli farklılıklar
vardı. Frank Oliver, Kanada'nın daha aktif bir göçmenlik
politikası yürütmesine taraftardı. Kanada'nın daha canlı
fakat daha seçici bir göçmen akımıyla güçleneceğine
inanıyordu. Frank Oliver'in Bakanlığı döneminde ilki
1906, ikincisi de 1910 yılında olmak üzere iki Göçmenlik
Yasası çıkarılmıştır. Yeni kanunlar, göçmenliğin daha iyi
bir tanımını yaparken, ülkeye giremeyecek insanların
kapsamını da artırıyor ve Bakanlığa geniş "sınırdışı etme"
yetkileri veriyordu. Kanun ayrıca, "Kanada'nın
ihtiyaçlarına ve iklimine uygun olmayan ırkların ülkeye
kabul edilmemelerini" de hükme bağlıyordu. Bazı
kategorilere mensup insanların cesaretlerinin baştan
kırılması için başka kararlar da yürürlüğe konuldu.
Örneğin Asya kökenlilerden, gelirlerken yanlarında kişi
başına 200 Dolar getirmeleri isteniyordu ki, o dönemde
ortalama bir sanayi işçisinin yıllık geliri 417 Dolardı.
Kanada o dönemde daha fazla göçmene ihtiyaç
duymasaydı, Frank Oliver belki de daha seçici olabilirdi.
Frank Oliver, bunun yanında İngiliz göçünü artırma
yolunda önemli adımlar attı. Ona göre Kanada eğer
dünyanın büyük uygarlıkları arasında yer alacaksa, bunun
yolu İngiliz köklerini geliştirmekten geçiyordu. Sonuçta
1906 yılında 86,796 olan İngiliz göçmen sayısı, 1914
yılında 142,622'ye çıktı. (1)
Kanada'nın çoğulcu yapısı, kendi içinde sorunsuz
değildi. Kamuoyunda, anlaşılmaz diller konuşan, acayip
dinlere inanan ve parlamenter demokrasi kültürü olmayan
bu "yeni" insanlara karşı önemli tepkiler vardı. Birinci
Dünya Savaşı Kanada milliyetçiliğini körüklerken,
yabancı karşıtlığını artırmış ve göçmen girişinin
azaltmıştır. 1915 yılında Kanada'ya gelen göçmen sayısı,
36
Faruk Arslan
1898'den beri en düşük rakam olan 36,665'e düşmüştü.
Ancak bu rakam, savaş sonrasında arttı ve 1919 yılında
tekrar 100 bini geçti. Birinci Dünya Savaşı'nın doğurduğu
yabancı karşıtlığını, yabancı ülkelerde doğmuş olanlar
ciddi ölçüde hissettiler. Önceleri "en çok istenen
göçmenler" listesinin başlarında yer alan Almanlar, bu
dönemde en çok rahatsız olan millet oldular. Önceden
Almanya veya Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
vatandaşı oldukları için Macarlar, Çekler, Romanyalılar,
Polonyalılar ve Ukraynalılar da bu dönemde nasiplerini
aldılar. Osmanlılarda düşman kategorisindeydi. Bu
insanlar her ne kadar Kanada'da özgürce yaşamakta ve
ülke ekonomisine katkıda bulunmaktaysa da Kanada
hükümeti, onları potansiyel sorun olarak görmekten geri
duramadı. 1923 yılında hükümet, ilk bakışta ırk
ayrımcılığına karşı olarak algılanabilecek bir adım attı.
Ülkeyi baştan sona demiryolları ile kaplayan Kanada,
Çinli işçiler kullanmıştı. Ancak eşlerini getirmelerine izin
vermeyerek’ bekar göçmenliği’ destekledi. Üçte ikisi
demiryolu inşaatında ölen Çinliler çok ezildi. Çinliler
göçmen olarak kalmasın diye 1885'den beri sadece
Çinliler'den alınmakta olan 500 dolarlık "Kelle Vergisi,
1910’da kaldırıldı. Ama bunun yerine, Çin'den göçü
neredeyse tamamıyla durdurmaya yönelik "Çin
Göçmenlik Yasası" yürürlüğe konuldu. Bu yasa, daha
sonra Çin asıllı Kanadalılar tarafından "Aşağılama Günü /
Humiliation Day" olarak anılacak olan 1 Temmuz 1923
tarihinde yürürlüğe girdi ve 1947 yılına kadar da
yürürlükte kaldı. (2)
1919-1925 döneminde Kanada'ya yönelik göç,
Kanada'nın geleneksel göçmen kaynaklarıyla sınırlı
kalırken bu durumun iki istisnası vardı: Ruslar ve
37
Faruk Arslan
Museviler. Her ne kadar Bakanlık, Musevi göçüne sıcak
bakmadıysa da iki savaş arasında Kanada'ya yaklaşık 40
bin civarında Musevi göç etmiştir. 1860'lı yıllardan
bugüne dek Kanada'ya göç edenlerin sayısı, 15 milyonu
aşmıştır. Kanada nüfusunun günümüzde 31 milyonun
biraz üzerinde olduğu düşünülürse, bu rakamın önemi
daha iyi anlaşılır. 1947 yılında Vatandaşlık Yasası'nın
kabul edilmesinden sonra, Kanada'ya göç etmiş olan 4
milyondan fazla kişi, Kanada vatandaşı olmuştur. Halen
Kanada nüfusunun %40'ından fazlası, kendilerini Kanada,
İngiltere veya Fransa kökenli olarak tanımlamayan
insanlardan oluşmaktadır. Kanada'nın toplum mozaiğine
en çarpıcı örnek, belki de önceki Kanada Genel Valisi'dir
(Governor General). Kanada Genel Valisi, İngiltere
Kraliçesini temsil eder ve devlet protokolünde en önde
gelen makamdır. Kanada Genel Valisi (1999- 2005 )
Adrienne Clarkson Eylül 1999 tarihinde Kanada'nın 26.
Genel Valisi oldu. Clarkson, ülke tarihinde bu göreve
atanan ilk göçmendir. 1939 yılında Hong Kong'da doğan
Clarkson, üç yaşındayken 1942 yılında ailesiyle birlikte
Kanada'ya göç etmiştir. 2005’da atanan son vali Jean
Michelle’de siyahi bir göçmendir.
2. dünya savaşından sonra gelen Polonya ve eski
Yugoslavya ülkeleri vatandaşlarından sonra 1960’larda
ilk defa Çinliler göçmen olarak kabul edildi. İşçi ihtiyacı
nedeniyle beyaz olmayanlara kapılar açılmıştı. 11 bin Çek
ve Tibetliyi, 5 bin Ugandalı 1972’de takip etti. 1979
başlarında Vietnam’dan ve savaştan kaçan Amerikalılar
Kanada’ya iltica etti. 1970’lerde sosyalist Şilililer ve
Latin Amerikalılar akın etti. Çoğu aile birleşmesi 77 bin
Güney Asyalı, Kanada’nın yeni göçmenleri oldular.
1976’da ilk defa kanunda aile ve insan hakları sınıfları
38
Faruk Arslan
oluşturulmuş, sığınmacılara yer verilmişti. Çünkü
1976’da insan hakları haraketleri hızlıydı. Sikler ve
Çinliler daha fazla gelmeye başladı. 1980’lerden sonra
müslüman ülkelerden gelenler arttı. Pakistan ve Hindistan
başta olmak üzere Kanada’nın beyaz olmayan nüfusu
kabardı. 1999’da 8 bin Kosovo savaşı mağdurunu Kanada
kabul etti. 2002’de çıkan son yasa sığınmacı kurallarını
yeniden belirledi. İşçi izniyle gelenler ülkelerine
dönmeyince Kanada’da ciddi sayıda belgesiz çalışan bir
toplum oluştu. 2009 itibariyle çoğu inşaat ve tarım
sektöründe ucuza çalışan 200 bin kişi bulunuyor. (4)
Kanada' nın son yıllarda en çok göçmen aldığı üç ülke,
Çin Halk Cumhuriyeti, Hindistan ve Pakistan'dır. Bu
ülkelerden gelen göçmenler, toplam göçmenlerin yaklaşık
%35'ini oluşturmaktadırlar. Gelen göçmenlerin
çoğunluğu, ağırlıklı olarak Ontario eyaletinde yerleşmeyi
tercih etmektedirler. Son üç yıldır Kanada'da yerleşmek
üzere Ontario eyaletini tercih edenlerin oranı %60'a
yaklaşmaktadır. En çok tercih edilen şehir Toronto'dur ve
göçmenlerin yaklaşık yarısı Toronto'ya yerleşmektedir.
Kanada, Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra yavaş yavaş
refah seviyesini yükseltti ve 1931'de İngiliz Devletler
Topluluğunun gönüllü üyesi oldu. İkinci Dünya
Savaşı'nın başlamasıyla Kanada bir kez daha İngiltere
saflarında Almanya'ya karşı savaşa girdi, ancak bu sefer
ABD ile savunma anlaşması yaptı ve Pearl Harbor'a
düzenlenen saldırıdan sonra Japonya'ya savaş açtı. İkinci
Dünya Savaşı'nı takip eden yıllarda Avrupa'dan
Kanada'ya büyük göçler oldu. Bunu 1960'larda Asyalı,
Arap, Hint, İtalyan, İspanyol ve Karayipli göçmenler
izledi. Savaş sonrası dönemde ekonomik büyüme ve refah
yaşandı. Ülke 1967'de Montreal'deki Dünya Fuarı, Expo
39
Faruk Arslan
ile 100. Kuruluş yıldönümünü kutladı. 1975'ten bu yana
ülkenin yerli halklarıyla toprak hakları anlaşmaları
imzalanmaktadır ve bu anlaşmalarla yerli halklara,
ülkenin kuzey bölümündeki geniş toprakların bir kısmı
üzerinde kontrol hakkı tanınmıştır. Fransızca konuşan
Quebec ile İngilizce konuşan Kanada arasında var olan
tatsızlık, 1960 sosyal olaylarıyla iyice gün yüzüne çıktı.
Quebec'te 1976'da yapılan eyalet seçimlerini ayrılıkçı
Parti Quebecois (PQ) kazandı. Bu konudaki hassasiyet
zaman zaman şiddetlenip zaman zaman azalmaktadır.
1980 referandumunda (egemenlik referandumu)
ayrılıkçılar %60'lık bir oranla mağlup oldu. Ekim 1995
sonuçları da çok farklı değildi. Bu durumda başbakan, bir
nevi sus payı olarak, Quebeclilerin farklı bir toplum
olduğunu kabul ettiklerini belirtti. 1960'lar öncesi bu
ülkelere gelen göçmenlerden kendi özgün geçmişlerini
terk etmeleri ve tamamen mevcut kültürel normları
özümlemeleri beklenirdi. Bu anlayış göç olgusunda
“Anglo-uyum” modeli olarak bilinir. Nitekim asimile
edilemez olarak görünen bazı grupların (örneğin Çin) bu
ülkelere (ABD ve Kanada) girişi engellenmiştir.
Asimilasyon siyasi istikrarın temeli olarak görülmüştür.
Gene de 1970'lerin başında, göçmen gruplarının
baskısıyla bu ülkeler asimilasyon modelini terk ederek
göçmenlerin etnik geçmişlerinden gelen çeşitli
özelliklerini korumalarına izin veren, hatta teşvik eden
daha hoşgörülü ve çoğulcu bir politika benimsemiştir.
Artık göçmenlerin beslenme, giyinme, dinle ilgili eski
adetlerinin bazılarını sürdürmektedir ve bu pratikleri
sürdürmek için birbirleriyle ilişki kurmakta özgür
olmaları gerektiği yaygın kabul görmektedir. (5)
40
Faruk Arslan
KANADA GÜNÜ
Kanada’yı tümleştiren en önemli etkinlik her yıl kutlanan
Kanada günüdür. Her yılın Temmuzun 1'inde Kanadalılar
Kanada'nın kuruluş yıldönümünü coşkuyla kutlar. 1868
yılının 1 Temmuzunda British North America Act' ı ile
Kanada'nın federal hükümeti kurulmuş ve 'Dominion
Day' gibi tanınan bu hadise 1982 yılının 27 Ekiminde
Parlamento kararı ile 'Canada Day' olarak adlandırılmıştı.
'Canada Day' her yıl, pazar günü olmamak şartı ile,
Temmuzun 1'inde kutlanıyor. Pazar gününe denk geldiği
takdirde ise, bir sonraki güne erteleniyor. Bu gün kimse
çalışmıyor. Tabii ki polisler ve itfaiyeciler istisna. Hem
de 'Family Day' gibi bilinen bu günde Kanadalılar,
milletin doğum gününü kutlamak için bayraklarla,
sloganlar ve şarkılarla süslenmiş kutlama, piknik ve
eğlence programları düzenliyorlar. Bu gün Kanadalılar
için özel ve tarihi bir gündür. Çünkü milliyetçiliğin
başkaldırdığı Quebec'de meydana gelen olaylara rağmen
yine de tüm Kanadalılar bu günde Britanya
kolonilerinden ayrılarak 'Kanadalı olma şerefini'
kutluyorlar. İşte 'Canada Day'i özel bir gün kılan bir çok
nedenler vardır. Bazılarını dikkatinize sunacağım.
1868 yılının 20 Haziranında General Vali Lord Monck
Britaniya kraliçesi Victoria'yı British North America
birliğinin çatısı altında Kanada'nın kuruluş yıldönümünü
'Dominion Day' adı ile kutlamak için Kanada'ya davet
etti. Ama buna karşın bu günün milli gün olarak
kutlanılması ancak 1879 yılında resmileşti. Özellikle
1917 yılında kutlanan Kanada'nın 50. yıldönümü büyük
41
Faruk Arslan
coşku ile kutlandı. Parlamento'nun yeni yapılmakta olan
binası konfederasyon kurucularının ve Avrupa'da I.
Dünya Savaşında savaşan askerlerin hatırasına ithaf
edildi. 1927 yılında ise 'Diamond Jubilee of
Confederation' adı altında diğer büyük kutlama töreni
düzenlendi. O gün Wellington sokağında Genel Vali
tarafından anıt taşının konulması ve Pease Tower'de
Carillo'nun açılış töreni ile meşhurlaştı. 1958 yılından
itibaren ise 'Canada Day' in her yıl kutlanmasi için
hükümet karar kabul etti. 1967 yılında ise Kraliçe II.
Elizabeth'in kutlamalara katılması büyük hadise oldu.
1975 yılına kadar bütün coşku ve heyecanı ile devam
eden 'Festival Canada' ya 1976 yılında son verilse de bir
yıl sonra tekrar eski haline döndü. 1980 yılında ise
'Festival Canada' nın kutlanmasi için görevlendirilen
Ulusal Komite, tüm Kanada'da bu günün daha coşkulu
kutlanmasını sağlamak için maddi katkıda bulundu ve 15
büyük şehirde havai fişek atışları da kutlamalara ilave
edildi. Hatta yüzlerce yerli teşkilatın tanınmış aktif
üyelerine 'Seed Money' diye tanınan para ödülleri verildi.
1982 yılında 'Dominion Day' 'Canada Day' olarak
adlandırılmaya başlandı. 1985 yılından itibaren ise bu
günü bölgelerde de kutlamak için özel komiteler
kuruluyor ve bu iş için 'grant'lar temin ediliyor.
'Maple Leaf' Kanada'da vatandaşından tutun göçmenine
kadar herkes bu ülkenin sancağını ve amblemini 'Maple'
diye bilinen akçaağacın yaprağı ile tanıyor. Bu yaprağı ilk
defa 1864 yılında St. Jean Baptiste Society kendi
amblemi yaptı ve 1860 yılında ise Wales prensinin
Kanada'ya gelişi şerefine süslemelerde kullanıldı. 1867
yılından itibaren ise bu yaprak konfederasyon bayrağının
amblemi oldu. Kanadalılar olimpiyat ve dünya
42
Faruk Arslan
yarışmalarında onunla tanındılar. Hatta Alexander Muir
Kanada'nın milli marşı olan 'The Maple Leaf Forever'
şarkısını yazdı. Bayrağın beyaz ve kırmızı rengi ise Kral
V. George'un adı ile bağlıdır. Bayrağın bu şekli yıllardır
Kanadalılar tarafindan beğeniliyor ve hiç kimse onu
değiştirmeyi düşünmüyor. Bu teşebbüsde bulunanlar ise
iyi karşılanmıyorlar. Hatta 1925 ve 1946 yıllarında
başbakan Mackenzie King sancak dizayn ettirmek için
özel Meclis Komitesi kurduysa da başarılı
olamadı.1963'de başbakan seçilen Lester Pearson iki yıl
içinde Kanada'nın yeni bayrağı için vaad vermiş ve
toplam 5900 proje sunulmuştu. Ama tek ve kırmızı renkli
'Maple Leaf' yine de üstün gelmişti. Ayrıca bu mesele
1965 yılında iki büyük lideri karşı karşıya getirecek kadar
hadiselere de neden olmuştu.
Kanada'nın 'O Canada' sözleri ile başlayan milli marşının
sözleri, çok ilginçtir ki, Quebec'li müzik öğretmeni Calixa
Lavallee ve Judge Sir Adolphe-Basile Routhier tarafindan
bestelenmiş ve ilk defa 1880 yılında 'Congrès National
des Canadiens-Français'de (National Congress of FrenchCanadians) St-Jean Baptiste gününde seslendirilmişti.
1901 yılında Cormwall dükü, daha sonraları Kral George
V. ve Kraliçe Queen Mary Kanada'ya gelirken bir grup
öğrenci besteyi Fransızca okumuşlardı. Onun ilk İngilizce
versiyonun da o zaman seslendirildiği sanılıyor. Yıllar
içinde bir çok İngilizce versiyonu yazılmış, en son ise
1908 yılında Robert Stanley Weir'in bestesi teveccüh
görmüştü. I. Dünya Savaşı yıllarında o, Kanadalıların en
'patriotik' şarkısı idi. Beste 100 yıl sonra, yani 24 Haziran
1980 yılında milli marş olarak kabul edidi. 'Canada Day',
24 Haziranda Quebec'te kutlanan, eskiden bir dini bayram
olan ve bugün Kanada nüfusunun yüzde 23'ünü oluşturan
43
Faruk Arslan
Quebec milliyetçiliğinin sembolüne çevrilen 'parat'tan
daha coşkulu ve daha canlı kutlanıyor. Bu günü,
'federasyon taraftarları' ve 'ayrılıkçılar' arasındaki yıllık
çatışma gibi değerlendirenler olsa da, o gittikçe büyüyor
ve herkesi kapsıyor. Hatta bu gün, ilk kutlamalar zamanı
bir çok Quebec'li tarafından Kanada'ya ilgiyi artırmak için
teşkil olunan suni bir bayram gibi değerlendirilmişti.
Tüm Kanada'da milli değer taşıyan 1 Temmuz, Quebec'te
siyasileştirilmiş bir hadise olarak değerlendirilmeye
devam ediyor.. Bu eyalette 'Canada Day'i kutlamak bazen
olumsuz da karşılanıyor. ( 6)
Göçmenliğe atılan ilk adımlar her zaman için zor
olmuştur. Hele ilk günlerin çilesi, herkes için unutulmaz
hatıralardır. Zor yıllar. İlk günler denince aklıma hep
Sincaplar geliyor. Neden mi? Bir sonraki bölümde
anlamaya başlıyacaksınız, daha sonraki bölümde
kavrayacaksınız.
44
Faruk Arslan
45
Faruk Arslan
Üçüncü Bölüm
GÖÇMENLİĞE İLK ADIMLAR, İLK
GÜNLER
Alman hükümetinin davetiyle 2000 sonbaharında gittiğim
7 günlük Almanya’da göç- iltica ve hukuk devleti
konularını kavramaya yönelik bir gezide ilk defa
Kanada’nın dünyanın en mükemmel göçmenlik sistemine
sahip olduğunu duydum.
Almanya gezisinde en çok etkilendiğim görüşme,
bugün Avrupa Parlamentosu milletvekili olan Öger Tur
Genel Müdürü Vural Öger ile yaptığımız sıcak
buluşmaydı. 4 dil bilen, Türkiye’ye yılda 1 milyon Alman
turist getiren Öger, İçişleri Bakanı Otto Schily’nin sınıf
arkadaşıydı ve 22 kişilik Alman Göç Komisyonuna
alınmış tek yabancı kökenli kişiydi. Almanya yeni bir göç
kanunu hazırlıyordu ve Öger’in anlattığına göre örnek
olarak Kanada seçilmişti. 20 sene sonra Almanya’nın
yaşlanarak bugünkü ekonominin mevcut nüfusla
çökeceğini ifade eden Öger, Almanya’nın her yıl Kanada
gibi en az 250 bin veya 500 bin yeni göçmen alarak
Almanya’yı kurtarabileceğini bilimsel olarak anlattı.
İtalya, İspanya ve İngiltere’nin aynı handikapı yaşadığını
ve göçmen alımının sürdüğüne dikkat çeken Öger,
AB’nin genişleme süreci çerçevesinde Doğu Bloku
ülkelerinin üye yapılması ve sıcak göçmen girişinin
2015’e kadar Türkiye’den gelecek genç nüfus talebini
46
Faruk Arslan
yok ettiğini ve bu nedenle Türkiye’nin bu tarihten önce
tam üye yapılmasının mantıklı olmadığını kaydetti.
Almanya’da yeni göç kanunu hazırlanırken sorun
hortlayan ırkçılıktı. Kan bağı esasına dayalı vatandaşlık
kültürü kısmen 1999’da çıkan yeni vatandaşlık kanunu ile
epey kırpıldıktan sonra aşılsada halen Almanya,
göçmenleri teşvik edecek Kanadavari bir kanunu
özümseyecek kadar açıkgörüşlü değildi. Ülkede doğarak
vatandaşlık elde edenler en son 21 yaşında hangi ülkeyi
seçeceklerine karar vermeliydiler. Bu bir zulumdü.
11 Eylül’ü izleyen döneme damgasını vuran
gelişmelerden bir diğeri de Almanya, İtalya, Fransa gibi
AB’nin güçlü devletlerinde yükselişe geçen yeni ve gerici
göç politikaları oldu. Bu konuda ilk adım 2001 yılı
Ağustos ayında Almanya’dan geldi. İç İşleri Bakanı Otto
Schily, 3 Ağustos günü, hazırlanan “Yeni Göç Yasa
Tasarısı” nı kamu oyuna sunduğunda akıllara ilk gelen
Alman Sanayiciler Birliği BDI’nın, 2001 yılı başında
yayınladığı “Göç Tezleri” başlıklı çalışma oldu. Bu
çalışmasında Alman sermayesi, “Şu an ABD her yıl
ortalama 327 bin, Japonya 609 bin, İngiltere 114 bin ve
Fransa 99 bin kalifiye göçmeni ülkelerine getiriyorlar.
Almanya, bu rekabette kendini göçmenler için çekici,
yabancı dostu ve uyuma hazır bir ülke olarak
gösterebilirse bir şansı olabilir” diyordu. Bu raporu da
dikkatle inceleyen Alman Hükümeti, Temmuz 2001’de
300 sayfalık bir göç raporu yayınlayarak, ülkenin
izlemesi gereken yeni göç politikasını belirliyor ve
geçmişte yapılan hatalardan ders çıkarılması gerektiğini
belirtiyordu. Raporda sözü edilen hatalar ise, 60’lı
yıllarda nitelik ve vasıflarına bakılmaksızın göçmen
işgücünün ülkeye kabul edilmiş olmasıydı. Oysa,
47
Faruk Arslan
sermayenin bundan 50 yıl önceki gereksinimleri ve
dönemin üretim organizasyonu biçimi hatırlandığında bu
tercihin yanlışlıkla değil, tersine son derece bilinçli
yapıldığını söylemek yanlış olmayacaktır. Bugün ise
gerek teknolojideki hızlı gelişimin, yetişmiş teknik
kadroların sayısındaki hızlı artışın etkileri , fakat ağırlıklı
olarak sermayenin sırtını, hizmet sektörünü liberalize
etmeyi amaçlayan küresel anlaşmalardan elde edeceği
güvencelere dayamış olmasının verdiği rahatlıkla
dünyanın her yerinden yetişmiş işgücünü istediği üretim
merkezlerinde toplaması için gerekli zemin oluşmuş
durumdadır. Göç yasası çıkarılmadan önce de
Almanya’da Alman mühendislerin yarı ücreti karşılığında
çalışmaya hazır olan Hint’li bilgisayar mühendisleri,
yazılımcılar ve programcıların yerli hizmet işgücüne rakip
olarak işgücü piyasalarında sayıca artmaya başladıkları
unutulmamalıdır. Öte yandan, Almanya’daki yeni göç
yasa tasarısına şekil veren anlayışın da sermayenin yeni
gereksinimleri olduğu açıkça fark edilmektedir. Tasarıya
göre değişik mühendislik dallarından mühendis,
matematikçi ve bilim insanlarının ülkeye gelmeleri
durumunda kendilerine derhal süresiz oturma izni
verilecek ve bu tanımlamaya uyan kişilerin Almanya’ya
gelmesi için işveren talebi gibi bir kriter de aranmayacak.
Avrupa’nın en modern göç yasası iddiasını taşıyan
taslağın hazırlık aşamasında Almanya’da ikiyüzlü bir
tartışma yaşandı. Bir yanda diğer emperyalist ülkelerle
“dünyanın en değerli beyinlerini kazanma uğruna verilen
rekabet” gözetilirken, diğer yanda ise sanki Almanya
birden yabancı işçilerin istilasına uğrayacak ve Alman
emekçileri işsiz kalacakmış gibi bir hava estirildi.
Sermaye kuruluşları, “sadece yüksek derece kalifiye
48
Faruk Arslan
elemana değil, vasıfsız elemanlara da ihtiyacımız var”
gibi açıklamalarla Alman işçilerine baskı uygulamaya
başladılar. Diğer yandan, Almanya’daki yeni göç
yasasının sosyal çevreler tarafından “gerici” şeklinde
nitelendirilmesinin nedenlerinden biri de, Hükümetin,
Alman sermayesinin taleplerine yanıt verebilmek için
yalnızca işgücü vasıfları ile ilgili tanımlamalar yapmakla
kalmayıp; söz konusu işgücünün yoğun olarak bulunduğu
ülkelerin adlarını da yasa içinde zikrediyor olması ve göç
yasasını açık bir “işçi pazarı” olarak gördüğünü ortaya
koymasıydı.
Almanya’da özellikle son dönemde izlenen emek
politikaları sendikalar üzerinde beklenen etkiyi çok fazla
gecikmeden gösterdi. İlk olarak Volkswagen’e ait
işyerlerinde imzalanacak toplu sözleşmelerde, aynı
dönemde Meksika VW’de de sözleşme imzalanıyor
olmasının avantajları kullanıldı ve hem Alman sendikası
hem Meksika sendikaları görece daha geri düzeydeki
sözleşme hükümlerini imzalamak zorunda kaldılar.
Alman otomobil sektörü devinin argümanları dünyanın,
birbirinden oldukça farklı bu iki coğrafyasında uyguladığı
politikalarda büyük bir benzerlik dikkati çekiyordu. VW
yönetimi, Alman sendikaya karşı, üretimi, işgücü
maliyetlerinin çok daha düşük olduğu Meksika’ya
kaydıracağı tehdidini kullanırken, Meksika sendikalarına
da “Almanya’da üretim maliyetlerinin verimliliğe oranla
çok daha düşük olduğunu, Meksika sendikalarının
işverenin ücret tekliflerini kabul etmemesi halinde
şirketin üretimi Almanya’ya taşıyabileceğini söylüyordu.
Bu yarışta ilk pes eden Alman IG-Metal sendikası olunca;
Meksika sendikalarına da %14’lük ücret artışı talebinden
vazgeçmek ve işverenin önerdiği %6.5’luk artışı
49
Faruk Arslan
kabullenmek düştü. Gerek Almanya’da ve sırayla diğer
ülkelerde uygulamaya konan yeni göç yasaları ve gerekse
sermayenin, işçi örgütlerini coğrafyalar arası bir emek
piyasaları savaşının içine çekmesinin geri planını
besleyen en belirgin dinamik Batı ülkelerinde görece
yüksek olan işgücü standartlarının geriye çekilmesi
suretiyle sermaye karlılığının arttırılmasıdır. (7)
Öger’i dinlerken Almanya gibi bir ülkeden demokratik
bir göç kanunu çıkmayacağını hemen kavramıştım.
Nitekim Öger’in çabası yetmedi. Kanada Göçmen
Kanununu Almanya’ya uyarlamaya çalışan komisyon
onca tavizlere rağmen, yobaz Hıristiyan Demokratların
Bundeslag denilen Federal Meclis’te vetosuyla karşılaştı.
Komisyonlara döndürülen kanun, o kadar fazla kesilip
doğrandı ki, Federal Meclis’ten ancak 3 yıl sonra geçen
kanunun Kanada’dan kopyalandığını söylemek
imkansızdı. Dolayısıyla kendine yeni vatan arayan kaliteli
göçmenler aptal değildi ve Almanya’yı tercih etmedi. Ölü
doğumu sezmem kanun henüz cenin halinde anne
karnında iken olmuştu. Öger’den edindiğim tecrübe, ideal
göçmen ülkesinin Kanada oluşuydu. Çocukluk yıllarımda
Kaptan Swing çizgi romanıyla tanıdığım bu ülke bana
artık daha sempatik geliyordu. Ancak Kanada’ya gitmek
o kadar kolay değildi.
Göçmenlik başvurusunun ne kadar süreceği konusu
yaş, eğitim, dil ve meslek durumu göre oldukça
önemliydi. İsmi saklı bir Kanada sevdalısı daha ilk
adımda Kanada Konsolosluğu kayasına çarptığını şu
satırlarla anlatıyordu: Ben ve eşim yaklaşık bir yıl önce
Kanada'ya göçmenlik başvurusu yapma konusunda
düşünmeye başladık. Karar vermek gerçekten çok zordu,
çünkü sahip olduğumuz, sürdürdüğümüz kültürü bırakıp
50
Faruk Arslan
belli bir yaştan sonra yeni bir kültüre adapte olmak
zorunda kalacaktık. Gerçi yeni başlangıçlar bize hep
heyecan vermiştir, ama yine de emin olmak için
başvurmadan önce 1 yıl kadar düşündük. Başvurumuzu
yapma kararımızda bize en büyük desteği
Kanadainfo.com sitesindeki diğer arkadaşların
yolladıkları yazılardan aldık. Bu yazılar sayesinde
Kanada hakkında genelde güzel izlenimler edindik, gerçi
başlangıçta tabi ki zorluklar vardı ama sonucunun güzel
olacağı hakkında güzel duygulara kapıldık. 23 Haziran
2001 tarihinde ben ve eşim adına 1000 Kanada Doları
(application fee olarak) ödeyerek başvurumuzu yaptık.
Müracaat etmeden önce tabiki elçilikten bazı bilgiler
aldık, başvurumuzun kaç ay içinde değerlendirileceği
gibi. Cevabın 6 ay olduğunu öğrenince rahatladık ve
hemen başvurumuzu yaptık. Ancak bunu takiben
yaşadıklarımız tamamen bir hayal kırıklığı oldu.
Başvurudan iki hafta sonra bize ulaşan bir yazıda
başvurumuzun iki yıl içinde ancak değerlendirileceğini, 5
ay sonra ulaşan başka bir yazıda da başvuruların çok
olması nedeniyle 48 aydan önce başvurularımızın
değerlendirmeyeceği bildirildi. Ben, eşim ve başvuruda
bulunan bizim gibi birçokları bu konuda kandırıldığımızı
ve maalesef başvuruda bulunurken bize bildirilen 6 ay
içinde cevap alacağımızı bildiren Kanada Elçiliğinin,
başvurudan vazgeçmemiz için kasıtlı olarak bu cevabı
verdiğini düşünüyoruz. Sonuçta 48 ay sonra kabul edilsek
dahi, biz maalesef kabul edemeyeceğiz çünkü takdir edilir
ki bu uzun bir süre ve 30'lu yaşlarda olan ben ve eşim
Kanada'ya gitmeyi şimdilerde göze alabiliriz ama 4 yıl
sonra asla. Bizler ödediğimiz 1,000 Doların yanmasından
dolayı değil, Kanada elçiliğinin takındığı tavırdan dolayı
51
Faruk Arslan
yaşadığımız kayıp ve hayal kırıklığını başkalarının da
yaşamaması için bu deneyimimizi sizlerle paylaşmak
istedik. (8)
Bu başvuruzede arkadaşımız, eğer büyükelçiliğin web
sayfasına göz atsaydı gerçektende 2005’de sırada
bekleyen 3500 aday olduğunu görürdü. 2002'den beri
sınırlamaya giderek her yıl sadece 500 adayla mülakat
yapan Konsolos yetkilileri, başvuru tarihine göre
bağımsız aday başvurularını hep en son sıraya
koyuyorlardı. Eyaletlerde önseçim yapılan adaylar, aile
birleşmeleri, sponsor göçmenlikler, ticari sınıf öne
alınıyordu. 11 Eylül faciasından önce 6 ayda işlemi
sonuçlananlar vardı. Almanya gezisi sırasında Kanada
ziyaretini anlatan Nokta Dergisi Ankara Temsilcisi
Turgay Türker, gazetecileri Kanada’nın 6 ayda kabul
ederek ayrıcalık tanıdığını söylediğinde artık kararımı
vermiştim. Başvuruda süreci kısaltmanın birkaç yöntemi
vardı. Petrol mühendisi Ferda, 2000 baharında başvuru
yaparken Alberta eyaletine gideceğini yazmış, birde işe
kabul mektubu sunmuştu. Jet hızıyla çıkan göçmenliğinin
ardından soluğu Toronto'da aldı. Sınırdaki Göçmenlik
görevlisi, Alberta'ya gidip gitmeyeceğini sordu. Sonuçta
Ferda, Calgary'de bir günlük hava alıp tekrar popüler kent
Toronto'ya yerleşmek için döndü. Türkün fendi
Kanadalıları böyle yendi. 11 Eylül miladından önce
ülkeye ayak basanlar şanslıydı.
11 Eylülden sonra ilginç bir paranoya dönemi
yaşanıyordu. ABD'nin en sadık müttefikleri Kanada ve
Türkiye, ABD'nin açıklanan ' terörist ülke' listesinde
görünmese bile sanki açıklanmayan ' kara
listesi'ndeydiler. Irak savaşında Türkiye gibi ABD'yi
desteklemeyen Kanada'yı ABD, akılalmaz taktiklerle
52
Faruk Arslan
ekonomik olarak köşeye sıkıştırmıştı. ABD'nin yüzde 30
oranında enerji ihtiyacını karşılayan Kanada, Irak
petrolüne ABD'nin el koymasının ardından büyük bir
pazarı kaybetme eşiğine geldi. Kanada, ticaretinin yüzde
85'ini ABD ile yapıyor; günlük ticaret hacmi 1,5 milyar
doları buluyordu. Kanada ekonomisinde Amerikan
şirketlerinin payı yüzde 45’ti. 2003 baharında SARS
nedeniyle Amerikalı turistler Kanada rezervasyonlarını
iptal edince ekonomi bir anda müthiş etkilenmişti. En
küçüğünden büyüğüne esnafın işleri yarı yarıya
düşmüştü. Tam SARS kontrol altına alındı dendiği anda
Alberta eyaletinde ortaya çıkan bir ' Deli Dana' vakası
nedeniyle ABD'ye yılda 800 milyon dolarlık et satan
Kanada firmaları sıkıntıya girdi; çünkü ABD et alımlarını
dondurdu. Ancak yeni danalar büyüyüce 7 Mart 2005'de
sınırlama getirerek tekrar et alımına başladı. ABD
öksürse Kanada nezle oluyordu.
Bu arada ABD'de müslümanların diken üstünde
yaşamı her gün yenisi eklenen uygulamalarla kabusa
dönüşmeye devam ediyordu. Kanada'da ise hiç bir sorun
yoktu, bilakis müslümanlar en az suç işleyen barış içinde
bir toplumdu. Üstelik müslüman nüfusu son 10 yılda
ikiye katlıyarak 32 milyonluk ülkede 650 bine çıktı.
Yahudilerin nüfusu Kanada'da yüzde 1.4'de kalırken
müslümanların nüfusu yüzde 1.2'den yüzde 2'ye fırladı.
Kanada, Haziran 2002 yılında kabul ettiği yeni göçmenlik
kanunu ile puanlama sistemini değiştirdi. ABD'nin
baskısıyla müslüman ülkelerden yapılan başvurulara en
az 5 yıl sonra mülakat vererek müslüman göçmen gelişini
bıçak gibi kesti. Bu yazılı olmayan bir kaideydi.
Öncelikle her vatandaşın kendi ülkesinde başvuru
yapması öngörülerek, Detroit ve Buffola Kanada
53
Faruk Arslan
konsolosluğundan başvuru yapanlar engellendi. Bu
durum, ABD'den Kanada'ya gelmek isteyenler ile turistöğrenci olarak gelip komşudan başvurmak isteyenleri
durdurdu. Daha sonra ülkelere göre kurallarda
görünmeyen yıl sınırlamaları kondu. Terörist sayılan
ülkelerin vatandaşları, başvurduktan sonra en az 8 yıl
beklemek zorundaydı. Bürokrasinin işi yavaşlatma eylemi
ve mülakat sayısının biliçli azaltılması bunu doğal olarak
sağlıyordu. Müslüman olduğu için ayrımcılığa uğrayan
Türkiye için bu sınır 5 yıldı. Kanada büyükelçiliğinin, '
yılda 500 başvuru inceliyoruz, elemanımız yetersiz, hem
Azerbaycan, Türkmenistan ve Özbekistan'a da biz
bakmak zorundayız' mazereti kibar bir diplomatik
bahaneydi. Bürokratları suçlamayın, onlar yazılı veya
yazılı olmayan kuralları uyguluyordu. ABD'de müslüman
nüfusun artışı Şahinlerin yürüttüğü operasyonun asıl
sebebiydi. ABD'de Müslümanı ' terörist' gösteren
genellemeler, 'Komünist avı' yapılan ' McCarthy'
dönemini anımsatıyordu.
ABD'ye giriş yapmak bundan sonra kolay
olmayacaktı. Vize alarak ABD'ye gelenlerin parmak izleri
alınıyor, fotoları çekiliyor ve gözlerinden manyetik
kimlik kayıtı yapılıyordu. Yüzde 60 oranında bu ülkeye
başka ülkelerin vatandaşları vize ile giriş yapıyordu.
Vizeye ihtiyacı olmadan giriş yapanlar için bu uygulama
yapılmayacak dense de, kazın ayağı öyle değildi.
İngiltere, Kanada, Avusturalya gibi ülkelerin vatandaşları
için sorun yok gibi gözüksede ABD, resmen Kanada'dan
kendi güvenlik önlemleri paralelinde pasaportlarını
değiştirmesini istedi. Ottawa'nın direnişi yetmedi. Bunun
üzerine ABD, Kanada vatandaşı olduğu halde ' terörist
listesi'ne aldığı 8 müslüman ülkede doğmaktan başka
54
Faruk Arslan
hataları olmayanlara da aynı muamaleyi yapmaya başladı.
Parmak izi alınan, saatlerce sınır kapısında bekletilen,
sorgulanan müslüman Kanadalılar ciddi bir ayrımcılığa
uğradı. Kanada, bu uygulamaya sert tepki gösterince,
inadına bu sefer uygulamayı genişleterek Kanada'ya
Commonwelth yani eski İngiliz sömürgelerinden göçmen
olarak gelmiş 52 ülkeyi vize kapsamına aldı Amerikalılar.
Daha önce vize gerekmeyen ABD'ye giriş için ABD
Ottawa büyükelçiliğinde uzun kuyruklar oluşuyor ve
ABD-Kanada ekonomik ilişkileri büyük darbe görüyordu.
Türkiye, ABD'nin güya ' terörizmi destekleyen ülke'
listesinde değildi. Ama şahit olduğumuz uygulamalar
birde ilan edilmemiş el altı kara liste olduğunu
ispatlıyordu. Mesela kelli felli bir Türk işadamımız
Kanada'dan New York aktarmalı Türkiye'ye gitmek için
THY'dan bilet alınca başına gelmeyen kalmadı. Yıllardır
aynı yolu kullandığı için oldukça rahattı. Ama transit
geçiş yapacağı New York'da onu özel bir odaya alıp
sorguluyor ve Türkiye'ye giden uçağa bırakmıyorlardı.
Uçak kaçıyor, iş adamımızı tekrar Kanada uçağına
bindirip geri gönderiyorlardı. Travel şirketi masrafları
çekiyordu, ama ortada bir skandal vardı. Bir başka
örnekde Kanada'nın Windsor kentinde yaşandı. 15 yıldır
Kanada vatandaşı olan Türk tırcımız Kanada ile ABD
arasında yük taşımaktaydı. 2002 yazında yine
Windsor'dan Detroit'de geçmek için sınır kapısına
geldiğinde akılalmaz bir skandal yaşayacağını tabii ki
bilmiyordu. Öndeki tır ani fren yapınca vurmamak için
direksiyonu kırmış ve yan bariyere hafifçe dokunmuştu.
Sınır polisi ceza kesmek için yaklaşırken düşüyor,
şöforümüz onu tutarak köprüden yuvarlanma sonucu
olabilecek ölüm veya yaralanmadan kurtarıyordu.
55
Faruk Arslan
Mükafat olarak Kanadalı vatandaşımızın Türkiye'de
doğduğunu öğrenen yetkili yüklü bir ceza kesti.
Vatandaşımız burada sıradan olan bir hadise olarak
mahkemeye verdi. Mahkeme kağıdı ne hikmetse
Kanada'daki adresine mahkeme gününden iki gün sonra,
geç gelmişti. Normalde en az 15 gün önce ulaşması
gerekirdi. Tabi mahkemeyi kaçırınca cezayı ödemekten
başka çaresi yoktu. Cezasını ödemek için gittiği ABD'de
geç kaldığı için gözaltına alınan Kanadalı Türke, 1,5 gün
nezarette cehennem azabı çektirildi. ABD'deki
yakınlarının kefil olmasıyla kurtulabildi. Bu olaylar ancak
ABD'de halen devam eden paranoya ile açıklanabilirdi.
Ortadoğu, Suudi Arabistan, Türkiye, İspanya, Mısır,
Fas ve İngiltere'de gerçekleşen Batılı hedeflere yönelik
intihar saldırıları, paranoyı pekiştiriyordu. Alarmın rengi
bir turuncu oluyordu, bir sarı. Terörizmle mücadele
taktiği hedefi tüm müslümanlar olarak genellediği için
terörizme davetiye çıkarılıyor, nefret tırmanıyordu.
ABD'de yaşayan 300 bin müslümanın Kanada'ya iltica
etmek için başvuruda bulunması, Kanada'yı da şaşkına
çevirdi. Kanada, her yıl en fazla 35 bin sığınmacı
alıyordu. Bu girişimi engelemek için ABD ile Kanada
2003 yılında Detroit'de bir anlaşma imzalayarak ABD'den
gelenleri Kanada'nın kabul etmemesi ilkesini deklare etti.
ABD'nin ' güvenli ülke ' olduğu varsayımından yola
çıkılarak alınan bu kararı Kanada uygulamamak için
anlaşmayı parlamentosunda bir süre onaylamadı, ancak
anlaşma gecikmeli ollarak 2004'de yürürlüğe girdi. Bunun
anlamı, ABD üzerinden Kanada'ya iltica edenlerin talebi
kabul edilmeyerek, geldiği ülkeye geri gönderilecek
olmasıydı. Amerikalılar bu akını önlemek için Buffalo
kentinde 2002'den beri karargah kurdu ve Kanada'ya
56
Faruk Arslan
kaçmak isteyenleri sorguladı. ABD'nin teröristlerin
sığınma merkezi olarak gördüğü Kanada'da politikacılar,
Amerikalı siyasetçilerinin bu komplimanına sert cevap
verdi. Kanada'da herkes kayıt altındaydı ve kontrolü
mümkündü, kaçak değildi. ABD'de ise, 30 milyon insan
halen kaçak yaşıyordu. Kanadalılar, ABD'nin ' terörist
cenneti' olduğunu ileri sürüyordu. ABD ile stratejik ilişki
kurmaya çalışanların bilmesi gereken husus, Amerikan
çıkarlarını koruduğunuz sürece iktidar sürenizde sorun
olmazdı; lakin çatışırsanız istifa tezkeresi için şafak
saymaya başlayın. Kanada, çok dirensede yelkenleri suya
indirdi. Tıpkı Türkiye'nin çıkarları ile çelişse bile uzlaşma
zorunda olduğu gibi. Kanada'nın önemli kentleri Ottawa,
Toronto, Montreal ve Vancouver'da resmi CIA büroları
açan ABD, Kanada'ya gelen tüm göçmen ve iltica
başvurularını tek tek incelemeye 2002 yılından itibaren
başladı. Bununla kalmadı. Kanada'da banka hesabı açan,
kredi kartı alan herkesin gizli tutulması gereken kimlik
bilgileri artık FBI'ın cebindeydi. (9)
AVUKAT TUTMAK YA DA TUTMAMAK
Tüm bu olumsuzlukları bir kenara bırakarak halen
başvuru yapmakta ısrarlı olduğunuzu kabul edelim.
Kanada'ya yerleşebilmek için göçmenliğe başvurmaya
karar verenlerin çoğu konuyu ilk olarak bir Türk avukata
danışır. İnternet sitelerinde araştırma yapar veya Kuzey
Amerika’da yaşayan bir eş-dostan bilgi rica eder. Yedi yıl
önce iki kişilik bir ailenin işlemleri için 8 bin Amerikan
Doları isteyen bir avukata rastladıktan sonra bu işin biraz
daha araştırılması gerektiğini düşündüm. Zira beyin göçü
için beyin cerrahı ile nerede ise aynı parayı alan bu zatın
57
Faruk Arslan
kavuğundaki keramet ne olabilirdi? Göçmenlik formunu
doldurmak azıcık İngilizce bilenler için zor olmasa
gerekti. Avukatların elinde sihirli değnek yoktu ve tek
yaptıkları şey kuralları oldukça belirgin olan yolda
yürümekti. Kanada hükümeti nezdinde etkili olduğunu
söyleyen avukat veya göçmen uzmanı hepsi yalan
söylüyordu.
Birol Uzunmehmetoğlu anlatıyor: Detaylı bir
araştırmanın sonucu işlemlerimizi kendimiz yaparak o
dönemde normal bekleme süresi olan bir yılın da altında
bir sürede, toplam yedi ayda göçmen vizemizi aldık.
Benim ve yakın çevremdeki diğer arkadaşlarımın
tecrübelerine dayanarak diyebilirim ki avukat ya da
göçmenlik danışmanı kullanmanın avantaj ya da
dezavantajları var. Bunları aşağıda sıralamaya çalıştım.
Avantajları:
 Öncelikle bu hizmeti verenler hangi evrakları
tamamlamanız konusunda sizi kafa patlatma
zahmetinden kurtarır, elinize bir liste verir, tamamlar
gelirsiniz.
 İngilizceniz yeterli düzeyde değil ise formlarınızı
doldurur, hata yapmanızı önler.
 Puanınız kritik durumda ise, puanlamanızı artıracak
danışmanlık hizmetlerinde bulunur.
 Elçilikte yapılacak olan görüşme için sizi psikolojik
olarak hazırlar ve sorulabilecek sorular konusunda
sizinle çalışma yapar.
 Sizin adınıza elçilikte işlemleri takip eder.
 Hangi işlemden sonra ne yapılacağını bildikleri için
vizenizin işlemleri sırasında vakit kaybetmezsiniz.
 Gerekli yazışma olması durumunda resmi bir dille
işlemleriniz tamamlanır.
58
Faruk Arslan
Dezavantajları:
Bu iş için 2500-3900 Amerikan Doları para talep
ederler.
 Avukatla işlem yapmanız göçmenlik vizenizi
alacağınızı garantilemez.
 Avukatların yaptığı başvurunun önce işleme alınması
gibi bir durum söz konusu değildir.
 Formların doldurulması için gerekli bilgiyi internetten
Türkçe bulabilirsiniz.
 Yeterli seviyenin 5-10 puan üzerinde bir puanınız
varsa görüşmeye bile çağrılmadan sağlık kontrolü
işlemleri için çağrılabilirsiniz.
 Herşeyin yolunda gittiği bu tip durumlarda nerede ise
avukata, vizenizi elçilikten alıp size vermesi için para
ödemiş olursunuz.
 Göçmenlik başvurusu için işlemlerinizi yapıyor
olmaları size Kanada'da iş ya da ev de bulacakları
anlamına gelmez.
 Avukatlar size, başvuru sürecinde yapmanız gereken
noter giderleri, sağlık kontrolü masrafları, başvuru
parası, landing fee gibi harcamalarda kolaylık
sağlayamazlar.
 Bir çok avukat/danışman zaten gidebilecek olanları
kabul eder. "Assesment Exam"dan geçmeniz ya da
öncelikle CV'nizi göndermeniz bu nedenledir.
 Avukatın anlattıklarına güvenip Kanada hakkında
fazla araştırma yapmayabilirsiniz. Kafanızda
canlandırdığınız ve karşılaştığınız Kanada farklı
çıkabilir. Hayal kırıklığına uğrarsınız.
Dikkat Edilecek Konular:
Mutlaka avukat tutmanız gerekiyorsa, ya da
tutmak istiyorsanız bazı konulara dikkat etmekte fayda
59
Faruk Arslan
var.
 Bütün kimlik bilgilerinizi, eğitim, iş, aile bilgilerinizi,
pasaportunuzdaki bilgileri vereceğiniz bu kişinin
dürüstlüğünden emin olmalısınız.
 Öncelikle bu işe yeni başlayıp başlamadığını öğrenin.
Görevlendirdiğiniz kimse sadece sizin kadar bilgiye
sahip olabilir.
 Zamanının tamamını Türkiye'de geçirmiyor olabilir.
Daha sonra soracak çok şeyiniz olacak. Telefon
faturanız can yakabilir. Maille yazışmalara geç cevap
gelebilir.
 Avukat ile işlemlerini yapmış kimseler ile görüşün.
 Bütün parayı bir anda vermeyin, ne gerek var.
 Anlaşmazlık durumunda Kanadalı avukatlar için The
Law Society of Upper Canada'ya başvurabilirsiniz.
Avukatlar bu kurum tarafından denetlenir. Tezat bir
durum ama önce Kanada' ya gelmelisiniz.
 İşlemler için anlaştığınız kişinin avukat mı, yoksa
göçmenlik danışmanı mı olduğunu öğrenin.
Göçmenlik danışmanlığı için avukatlarda olduğu gibi
özel bir eğitim gerekmemektedir. Eski tabirle,
avukatlar mektepten, danışmanlar ise alaydan
yetişmedir.
 Kanada'da herhangi bir mahkeme ya da yargıyı
gerektiren durumda sizi sadece Kanada barosuna
kayıtlı bir avukat savunabilir.
Kanada'nın avukatlar listesi için The Canadian
Law List sitesinden, göçmen danışmanları işin ise
Organization of Professional İmmigration Consultants
web sitesinden yararlanabilirsiniz. (10) Bu işi yapan çok
sayıda sahtekar bulunduğu için azami derecede dikkat
etmelisiniz.
60
Faruk Arslan
İLK GÜNLER
Tüm işleriniz yolunda gider ve sıra biletleri alıp
okyanus ötesine uçmaya gelince hemen o ülkede sizi
karşılayıp mihmandarlık yapacak bir dost ararsınız.
Kanada’ya 1998’de gelmiş Halim Dağlar, Azerbaycan
Zaman’dan müdürüm olmasının yanı sıra, bir elin
parmaklarını geçmeyen gerçek dostlarım içinde yer alan
yardımsever biriydi. Dostluğumuz 1985’de Eskişehir’de
başlamış, İstanbul’da devam etmiş, Azerbaycan’da
zirveye çıkmıştı. Kanada’ya sürekli çağrmasına rağmen
hep kulak tıkamıştım. Bu sefer biletlerimi almıştım ve bu
eski dostu aramak şart olmuştu. Telefonla ulaştığımda
inanamadı. Şaka yaptığımı sandı. Gerçekten geldiğimi
anlayınca ‘her zamanki gibi hızlısın’ dedi. Bizi
karşılayacaktı. Pek çok dostum henüz kalacağımız bir ev
bile yok iken ailecek yola çıkmamızı delilik olarak
görüyordu. ‘Evini kur sonra çocuklarını götür’ diyen
dostum Kanal A Tv Reklam Müdürü Zeynelabidin
Kekillioğlu’na; ‘Gemileri yaktım ve hicrete kapı açtım,
hicrette keramet vardır’ diye savunmaya geçince kafayı
üşüttüğüm konusunda diğer arkadaşlarım gibi hemfikir
olmuştu. Oysa doğru olanı ‘anca beraber kanca beraber
hep beraber’ yola çıkmaktır. Evin erkeği gitsin evi kursun
ve dişi kuşu çağırsın muhabbetlerine kanmayınız. Gurbete
açılırken geriye dönüp bakmamalısınız. Gemileri yakmak
tabiri İspanya’ı fetheden ünlü Emevili Arap Konutan
Tarık Bin Ziyad’dan kalma bir deyimdir. Bir köle iken
İslamla şereflendikten sonra kendini ordunun başında
bulan Ziyad, Araplar İspanya çıkarması sırasında
61
Faruk Arslan
anavatanlarına dönüş hayali kurmasınlar diye gemileri
yaktırmış ve zaferden başka alternatif düşünmemişti.
Neticede 800 yıl süren Endülüs müslüman hakimiyeti,
temelindeki bu ruhla kurulmuştu. Gemileri yakmadan
başarılı olunacağına inanmam.
Tam 8 Rus bavulu ile evimin önemli eşyalarını
taşırken kişi başı iki bavul 64 kilodan tam 256 kiloluk
ekstra ücretsiz tarifeyi tutturmuştum. Kanada’ya 2000
sonlarında ayak bastığımda, bizi karşılayan Halim
Dağlar’ı herzamanki güleryüz ve sıcaklığıyla buldum. Bu
dönemde Kanadalı göçmen yetkilileri o denli sıcak bir
karşılama yapıyorlardı ki, bir davul zurna eksikti. 3.5
yaşındaki oğlum Ali Alperen ve 5 yaşındaki kızım
Meryem’e tatlı bir lokum veya yiyecek gibi sempatik,
sevecen bakmalarına o gün bir anlam verememiştim.
Kanada’nın küçük yaşlarda çocukları olan genç aileleri
tercih etmesinin nedenini daha sonra anlayacaktım. Aile
kurumu çöküyordu ve bizim gibi sağlam aileler toplumun
temel çimentosu olarak görülüyordu. Ayrıca kendi dilini,
kültürünü tam tanımadan gelen çocukları yumuşakca
asimile etmek kolaydı. Ne de olsa bizler, onlara göre, ne
kadar Kanada’yı sevsekte yüreğinin bir tarafı anavatanları
için çarpan peşin ‘kayıp’lardık. Bu ülkeye ne kadar uyum
sağlarsak sağlayalım hiçbir zaman gerçek Kanadalı
olamayacaktık. Hatta çocuklarımız da Kanada’da
doğmadıkları için 1. nesil sayılmıyordu. Onların çocukları
gerçek Kanadalı kabul edilecekti.
Halim bey ve eşi Nurten hanım öylesine bir
misafirseverlik gösterdiler ki, hakları gerçekten ödenmez.
Bir hafta evlerinde kalırken Kanada’ya hızlı bir uyum
sürecine girdik. Kanada’ya geldiğinizin 2. günü kiralık ev
bulabilmeniz sağlam bir dost olmadan imkansızdı. Oysa
62
Faruk Arslan
biz bu imkansızı başardık. Driftwood Avenue’deki
Aparmant yönetici Makedonya doğumlu Helen isimli bir
Yunandı. Yeni gelen bir göçmene işin varmı diye
sorarlar. İşin yoksa ev, evin yoksa iş bulamazsın. Sosyal
Güvenlik Numarası, ehliyet gibi kimlik belgeleri istenir.
Halim bey, kira anlaşmasına ‘kirayı ödeyemezse öderim’
diye kefil imzası atınca tüm bu belgeleri sonraya
erteleyebilmiştik. O gün için taşınacağımız semtin
Toronto’nun zenci ağırlıklı en belalı bölgesi Jane ve
Finch olduğunu bilmiyordum. Halim beylere komşu
olmak daha önemliydi. 3. gün Royalbank’ta hesap
numarası açınca diğer bir şoku yaşamıştım. Hesap açmak
ne kolaydı. Ayrıca hemen çek nüshası vermeleri ve bir
hafta sonra 100 adet çek koçanımın postalanacağını
öğrenmekte şaşırtıcıydı. Türkiye gibi çek ve senetleri
itibarsız olan bir ülkeden gelenlerin şaşırması doğaldı.
Burada kimse karşılıksız çek yazma riskini göze
almıyordu.
4. gün sıra Sosyal Güvenlik Numarası çıkartmaya
gelmişti. Başvurudan 15 gün sonra adresinize postalanan
bu numara olmadan çalışmanız mümkün değildi. Bir nevi
vergi numarası olan bu kart aynı zamanda nereye
giderseniz gidin takip edilmenizi kolaylaştırıyor ve kredi
durumunuzu ortaya çıkartıyordu. Numarası kimseye
verilmemesi öğütlenen bu kart sizi kayıt altına alıyor ve
güvenlik açısındanda karne görevi görüyordu.
5.gün Halim beyle eve koltuk mobilya almaya çıktık.
İranlı bir mobilyacıdan en uygun fiyata Türkiye’de
yüzüne bakmayacağımız mobilyalar alırken kalan parayı
bilgisayara ayırdım. Çinli bir bilgisayarcıya 800 CAD
vererek cebimdeki kısıtlı parayı bitirdim. İnternetsiz,
bilgisayarsız yaşamam mümkün değildi. Ekmek, su kadar
63
Faruk Arslan
ihtiyaçtı benim için. Eşimin tüm itirazlarına rağmen kısa
bir ayrılıktan sonra bilgisayarıma tekrar kavuştum.
Çocukları okula yazdırmamızın akşamı Alperen ve
Meryem, bize öğrendikleri İngilizce şarkıyı okudular.
Daha ilk gün pürüzsüz bir İngilizce ile şarkıyı
söyleyebilmeleri hepimizi şaşırttı. Çocuklar ne
öğretirseniz aynen kaydeden berrak bir hafızaya sahipler.
Halim bey, ‘size yakında İngilizce öğretmeye başlar ve
aksanınızı beğenmeyerek düzeltme yaparlarsa şaşırmayın’
diye takıldı. Pek çok göçmen kısa sürede İngilizce
öğrenen çocuklarına ders çalıştırırken İngilizce öğreniyor
veya onların konuşmalarından gramerlerini düzeltiyor.
6.gün ciddi ciddi ne kadar az İngilizce bildiğimi
anlamaya başladım. Halbuki ortaokul, lise ve
üniversite’de İngilizce eğitim almış, ayrıca kursa
gitmiştim. 10 yıl dış politika ve diplomasi muhabirliği
yaparken hep İngilizce haberler okumuş, hatta basın
toplantıları takip etmiştim. Peki ben bu Kanadalıları niye
anlamıyorum? Çok hızlı konuşuyorlar ve konuşurken
yardımcı fiilleri ve bazı kelimeleri adeta yutuyorlar.
Teleffuzum çok kötü,, bildiğim kelimelerle kurduğum
cümleleride Kanadalılar anlamıyor.
Uğur Gündoğmuş, Kanada'da 3. ayını doldurduğunda
yeni bir göçmen olarak, ilgilenenler için izlenimlerini
şöyle kaleme almıştı: Yıllar önce, lise 1. sınıftayken
üniversite 1. sınıfta okuyan bir abimize, üniversitede
okumak nasıl birşey diye sormuştum. O zamanlar
üniversiteyi kazanmayı gözümüzde büyütür, ne kadar
başarılı öğrenciler de olsak ciddi heyecanlar yaşardık.
Sanırım hemen hemen hepiniz benzer duyguları
yaşamışsınızdır. O ağbinin yanıtı aynen şöyleydi: "Valla,
sanki herkes üniversiteyi kazanmış gibi. İçindeyken
64
Faruk Arslan
dışarıyı pek farkedemiyorsun". Ne demek istediğini
üniversiteye gidince çok daha iyi anlamıştım. Elbette
sizler de aynı yollardan geçtiniz. Emin olun, Kanada'ya
göçmen olarak gelmek de aynı duyguların tekrarından
başka bir şey değil. Karar aşaması, belgelerin
hazırlanması, başvurunun yapılması ve bekleyiş... Ben de
birçoğunuz gibi, başvuru sonrasında ne zaman görüşme
(interview) olacak, ne soracaklar, sağlıkta sorun çıkar mı,
nerede kaldı bu vizelerimiz gibi sorularla boğuştum
durdum. Kabul etmek lazım, beklemek kolay değil. Ama
herşeyi düzgün bir şekilde yaptıktan sonra beklemekten
başka bir yol da olmadığı için, bekleyişleri nedeniyle
morali bozuk herkese, lütfen moralinizi yüksek tutun
diyeceğim.
Vizeyi almak, inanın yolun daha başı. Buraya gelince
bunu çok daha iyi anlıyorsunuz. Sanki bütün dünyanın
göçmenleri burada. Rakamlar da bunu doğruluyor zaten.
2001 yılında Kanada'ya 250 bin küsur yeni vatandaş
adayı gelmiş. Belki biliyorsunuz, federal hükümet kabul
edilecek göçmen sayısını (bağımsız göçmen, işadamı,
mülteci gibi) ülke nüfusunun %1'ine bağlamak istiyor.
Kanada nüfusunun 31 milyon 185 bin olduğunu
düşünürsek, her yıl yaklaşık 300 - 310 bin göçmen
Kanada'ya kabul edilecek. Durum böyle olunca da, hiç
merak etmeyin, buraya gelmek isteyenlere genel olarak
kapı açık. Yeni yasada belirlenen puanlama sisteminin,
eski başvuranlar için 70'e indirilmesi de bunun en büyük
kanıtlarından biri. Bazı ülkelerde (kriz sonrası Türkiye'de
olduğu gibi) vizenin elde edilme süreci uzun olsa da,
eninde sonunda, gelmek isteyen buraya geliyor. Bu
nedenle bir kez daha hatırlatıyorum, hemen hemen
hepiniz, farklı zamanlarda da olsa Kanada'ya ayak
65
Faruk Arslan
basacaksınız.
İşte ilk tavsiyem: Vizenizi aldıktan sonra, buraya
gelmeden önce mesleğinizle ilgili çok ciddi bir araştırma
yapın. Ben, meslekler listesinde mesleğime iyi puan
verildiğini görünce "Adamlar buraya bu kadar meslek
koymuşlar, mesleklere de puanlar vermişler, demek ki bu
mesleklere sahip insanlara ihtiyaçları var" demiştim.
Arkadaşlar, kazın ayağı hiç de öyle değil. Quebec gibi
bazı eyaletlerin kendi göçmen seçme sistemleri olmasına
karşın, göçmenlik için hazırlanan yasalar temel olarak
federal hükümet tarafından belirleniyor. Ancak buraya
geldiğinizde eyaletlerin yasalarına göre mesleğinizi icra
etmek durumundasınız. (11)
Günüyar Türkmen, 2000 yılında geldiği Toronto’da
ilk günün koşturmacalarını şöyle dile getiriyordu:
Toronto havaalanına indikten sonra göçmenler belirli bir
salonda toplanıyor. Uzun süren bir uçak yolculuğu,
günlerce süren göçme (taşınma) hazırlıkları ve
vedalaşmalarla dolu yorucu günlerin ardından o salonda
yeni bir hayata ilk adımı atmış olmak gerçekten heyecan
verici olduğu kadarda değişik bir duygu. Dünya
üzerindeki hemen hemen her milletten insanlar bir salona
toplanmıştı: Çinli, Koreli, Tayvanlı, Japon, Afrikalı,
Güney Amerikalı, Hintli... ve bir tek Türk (!). Herkes
yorgun, biraz şaşkın, bayağı heyecanlı... Burda dikkatimi
çeken bir konuya değinmek istiyorum, nerdeyse her
milletin bir organizasyonu vardı ve bunların adresleri,
irtibat telefonları verilirken T.C. uyruklular için böyle bir
alternatifin olmaması gerçekten üzücüydü. O salondaki
bir grup insan çok iyi yansıtıyordu bu memleketin farklı
insan mozaiğini. Gözüm o ilk günlerden itibaren bu renk
cümbüşüne alışmaya başladı. Yollarda, sokaklarda,
66
Faruk Arslan
okullarda, hastahanelerde, yani her yerde bu ilginç
mozaiği görmek mümkün. Farklı renkler, değişik simalar,
farklı kültürler. Şimdilik tek ortak paylaşımımız ise
"göçmen" olmak. Havaalanında çok sevgili arkadaşlarım,
Ceyda ve Erkut karşıladılar beni tüm sıcaklıkları ile.
Kendimi az önce azıcık garip hissetmiştim ya o salonda...
Onları görünce öyle rahatladim ki, kelimelerle
anlatamam. Unuttum tüm garipliğimi bir anda. İlk
günlerimi en rahat şekilde atlatabilmem için ellerinden
geleni yaptılar. Yardımlarını, iyiliklerini asla
unutamayacağım bu çok değerli arkadaşlarım, Toronto`
ya yeni gelen bir göçmenin yapması gereken SIN (Sosyal
Sigorta Numarası) kart başvurusu, bankada hesap
açılması, ev arama, ev tutma, eve yerleşme, iş başvuruları
gibi önemli konularda bana daha ilk gün detaylı bir
brifing verdikten sonra, takip eden günlerde de
desteklerini hiçbir şekilde esirgemediler benden. İkinci
hafta sonunda onlara çok yakın bir muhitte, küçücük bir
"bachelor" daire tutup yerleşmiştim bile. Oldum olası
hayatımda yaptığım değişikliklerden müthiş haz
almışımdır. Yenilikler, hatta yeni zorlukların beni
yenilediğini düşünmüşümdür hep. Yabancı bir ülkeye
taşınıp, sıfırdan bir hayat kurmak çok zor, fakat bir o
kadar da hoş bir mücadele oldu benim için. İnsanın
yeniden doğması gibi birşey. Burada olmaktan mutluyum,
fakat tek ve kalıcı bir problemim var: Özlem, bir başka
deyişle vatanıma ve arkadaşlarıma hasret. Buraya gelen
birçok insanın tattığı bir duygu bu. Ailem, sevdiklerim ve
öz yurdum çok uzaklarda artık. Çaresini burada kırk yıldır
yaşayan vatandaşlarımızda bulamamışlar. Burada yaşayan
Türklerle en önemli paydamız da şimdilik bu zaten... (12)
Leyla Kızılırmak’ın ilk günlerdeki izlenimleri
67
Faruk Arslan
başbaşkaydı: Kendimizi bazen suçlu hissediyoruz çünkü
bize bedava okul, üniversite firsatı veren vatanımızı
düzeltmek için vergi vermekten başka pek te fazla birşey
yapamadık, açıkcası korktuğumuz için herhangi bir
derneğe veya politikaya giremedik. Bazen sesimizi
duyurduk ve çekildik. Şimdi yurt dışındaki Türkler olarak
baskı gruplarına girerek birşeyler yapmaya çalışıyoruz,
gerek Amerika'ya gerek Türkiye'ye, Avrupa
parlamentosuna yazılar gönderiyoruz. Depremden sonra
Kanada azıcık bir miktar Türkiye'ye yardım gönderecekti,
yüzlerce Türk karşı çıktı, sonra bu yardımı bir milyon
dolara çıkardılar. Şimdi Ermeni lobisine karşı olarak
Fransa' nın Cezayir'de yaptığı katliamlarla ilgili
çalışmalar var. Türkiye'yi sadece İstanbul gözünden
yorumlamayın, ülkemizin gerçekten cennet gibi doğası,
mevsimleri var, burada bunu daha iyi anlayacaksınız.
Burada ormanları yağmalamışlar, her türlü kimyasal
ilaçla toprakları zehirlemişler ve hala zehirliyorlar.
Kanada bir G-7 ülkesi olarak hala ozonu yok eden
gazların kullanılmaması ile ilgili anlaşmayı Kyoto’yu
imzalamıyor. Dışardan görüldüğü gibi pekte 'environment
friendly' bir ülke değil. Bu yüzden 'Greenpeace' in burada
doğması çok normal. Sebze ve meyveler hormonlu ve
ilaçlı. Çok iyi yıkayıp yemeniz gerekiyor. Her dört
insandan biri kanser hastası.Tabii Türkiye'de de çok var,
ama istatistik yok. Yazın ozon delik olduğu için güneş
kremi olmadan dışarı çıkmamak lazım. Her yıl Kanada
250.000 göçmen alıyor ve bir o kadar da göçmen buradan
gidiyor. Bu yüzden Kanada nüfusu hemen hemen aynı
kalıyor. Göçmenlerin yanında getirdiği nakit para
ekonomi için çok önemli, çünkü buradakiler hep bir
yerlere borçlu. 200 bin dolar borçlu olmayan yok gibi.
68
Faruk Arslan
Evi mortgage ile aldıkları için, en fazla bankalara
borçlanıyorsunuz. Ve kira öder gibi ödüyorsunuz.
Kanada’da para biriktirmenin en popular yolu bu.
Özellikle Amerika'ya ' brain drain' var. Maaşlar
Amerika'ya, Türkiye'deki iyi firmalara göre düşük ama iş
ortamları bana göre daha sakin. Hayat her yerde zor, ama
burada biraz daha tatlı geçiyor. Yeni mezun, bir de
şimdilik çocuk yoksa hiç durmayın gelin, güzel bir hayat
tecrübeniz olur... Kanada’ya ilk geldiğinizde ilk zamanlar
hep Türkiye ile karşılaştırma yapıyorsunuz. Aldığınız
ürünü Türkiye’de olsaydım kaça alırdımla başlayan
kıyaslamalar her alanda sürüyor. Önceleri derin analizler
yapmayarak tozpembe bir ülkeye geldiğinize
inanıyorsunuz. Türkiye’deki saçmalıklardan sıkıldıysanız
burası tam size göre. Kanadalılar hiç bir din ve milliyete
ayrıcalık yapmayan bir devlet. Her ulustan insanlar
Kanada’da kendi dilinde eğitim yapma, yayın yapma,
gazete çıkarma özgürlüğüne sahiptir. Kanada’da nüfusun
büyük çoğunluğu gönüllü olarak (hiçbir ücret almaksızın)
mutlaka ikinci bir iş yapıyor. (13)
Trafikte her zaman yayalar ilk hakka sahipler. Futbol
Kanada’da en az izlenen hatta izlenmeyen spor dalı.
Erkek ve bayan futbol ligi amatör. Profesyonel lig yok.
Bayan futbol takımlarının izleyicisi daha fazla. British
Colombia Eyaleti’nin en büyük kenti olan Vancouver,
sinema endüstrisiyle ünlüdür. Holywood filmlerinin
büyük bölümü bu kentte çekiliyor. Toronto ve
Montreal’de de 8 Holywood stüdyosu var. Dünyada en
pahalı sigara satılan ülke. Bir paket sigara 8 Kanada
Doları. Saskatchewan’da ekstra eyelet vergileri nedeniyle
10 dolardan aşağıya sigara bulamazsınız. Hükümet
sigarayı bırakmanız için elinden geleni yapıyor, sigara
69
Faruk Arslan
içenlere 2. sınıf vatandaş muamelesi yapıyor. Tüm kapalı
alanlarda, bar, restaurant dahil sigara içemezsiniz.
Kanada’da polisler insanlara (suçlu-suçsuz) “efendim”
(Sir) diye seslenirler.
Kanada iklimi her zaman bir tartışma konusudur.
Dünya, Kanada'yı hep soğuk bir yer olarak tahayyül
etmiştir. Her ne kadar bu doğru ise de - sıcaklığın -25
dereceye kadar düşmesi olağandır- sıcaklıklar yıl
içerisinde değişir ve Kanada, en az soğuk günleri kadar
sıcak yaz günleri yaşar. Kanada'da, iklimi İstanbul ile
benzerlik gösteren Vancouver'dan, 70. Kuzey paralelin
sürekli buzlarla kaplı bölgelerine, British Columbia'nın
batı kıyılarındaki verimli bitki örtülerine kadar pek çok
farklı iklim bölgesi mevcuttur. Bununla beraber,
Kanada'nın ABD ile sınır bölgeleri boyunca uzanan
kesimlerinde dört mevsim yaşanmaktadır. Bitki örtüsünün
yenilenmesi, göçmen kuşların yuvalarına dönmeleri ve
uzun ve sıcak günlerin habercisi olan ilkbahar Kanada'da
her zaman heyecan verici bir dönemdir. Yazlar genellikle
sıcak ve güneşlidir, sıcaklık 35 derece ve üzerine
çıkabilir. Sonbahar daha serin ve birçokları için daha
rahat bir mevsimdir. Sonbahar yaprakları mükemmel
tabiat manzaralar oluşturur. Mevsim ne olursa olsun
Kanada'da size uygun bir yer ve etkinlik muhakkak
bulunur. Şahsen Kanada’da hava durumunu günde beş
defa değişmesinden dolayı kadınların hava durumuna
benzetiyorum. Bugüne kadar ne kadınların hava
durumunu nede Kanada’nın hava durumunu net olarak
teşhis edebildim.
Kanada’nın en ılıman iklimine sahip Eyaleti British
Colombia. Akdeniz iklimine benzer bir iklimi var. Diğer
eyaletler, özelliklede kuzey eyaletler oldukça soğuktur.
70
Faruk Arslan
Arabaların önünden sarkan elektrik prizleri sizi
şaşırtabilir. Çok soğuk kış gecelerinde arabaların
karterinin donmasını engelleyen bu ısıtma sistemlerini
sonradan taktırabilirsiniz. Ülke genelinde "buz hokeyi"
sporu çok ilgi gördüğünden, her yerde bu sporun
giysilerini giymiş insanlar görmeniz olasıdır, özellikle
"Toronto Maple Leafs" takımının giysisi popülerdir.
Türkiye'de olduğu gibi "metrik" ünitler kullanılmaktadır,
hava durumunu Celcius olarak, arabanızın süratini ise
kilometre cinsinden izleyebilirsiniz. Yalnız A.B.D.
sınırını geçince "imperyal" unitlere alışmakta zorluk
çekebilirsiniz. Toronto'da CN Kulesi yaklaşık 525 metre
yüksekliğindeki kente yukarıdan bakan manzara camının
üzerine korkmadan çıkabilirsiniz, zira bu cam 14
hipopotam ağırlığını kaldırabilecek biçimde dizayn
edilmiştir! Giriş ücreti olarak 35 doları gözden
çıkartmalısınız.
Kış aylarında açık alanlardaki buz pateni pistlerinin
yanısıra, yol kenarlarında donmuş su birikintileri üzerinde
paten yapan ya da buz hokeyi oynayan insanları görmek
sizi şaşırtmasın. İlk patent kayma tecrübemi devam
ettiğim The Bickford Kursundan sınıf arkadaşlarımla CN
Tower’ın yakınlarındaki açıkhava buz pistinde yaşadım.
Öğretmenim Diana, 'Koca bebek’ diye diye 30 defa piste
düştüğüm günü ölümsüzleştirmek için fotoğraflarımı
çekti ve bana hediye etti. 7 saat sonra kaymayı ve
düşmemeyi öğrendim. Bu macera sadece kiraladığım
patent ayakkabıma ödediğim 5 dolara maloldu. Patent
ayaklarımın kenarını kestiği için, eşimdende epey fırça
yedim. İyileşmem bir ay sürdü. Yine de patent kaymayı
öğrendiğim için mutluydum.
71
Faruk Arslan
Kanada genelinde alkollü içki tüketim yaşı 19, Québec
eyaletinde 18, A.B.D. genelinde ise bu yaş 21 ile
sınırlıdır. Kanadalıların yüzde 60’ı hafif, yüzde 20’si ağır
içici, yüzde 20’si içki kullanmıyor. Sigara içenler eskiden
daha fazlaymış, artık yüzde 50’lere geriledi. Kadınlar
erkeklerden daha fazla sigara içiyor. Maruhana denilen
hafif uyuşturcuyu denemeyen pek yok. Ülkenin eski
başkakanı Chreiten bile genç iken kullandığını övünerek
söylemiş, takdir toplamıştı. 1 milyon 700 kişi polis
kayıtlarında uyuşturcu bağımlısı olarak geçiyor. Bu
kayıtlar gizli, gençlik hatalarının kariyerlerini berbat
etmemesi için tamamen silinmesi tartışılıyor. Alkollü
içkileri Québec eyaleti dışında yalnız özel lisansı olan
alkol satıcılarından (liquor shop) alabilirsiniz.
Marketlerde ya da diğer yerlerde alkollü içki satılmaz.
Kumarhane işini de ancak devlet yapar.
McDonald'slarda kızarmış patatesiniz ile "sirke"
alabilirsiniz. Kanadalılara yol uzaklığı sorduğunuzda
alacağınız yanıt kilometre cinsinden değil, tahmini sürüş
zamanı biçiminde olur. 1989 yılından sonra üretilen taşıt
araçlarının hepsi "gündüz sürüş farları" ile donatılmıştır.
Bu araçlarda kontağı çevirmeniz ile kısa farlar %75
şiddeti ile yanar ve sürüş süresince açık kalır. Eyalet
otoyollarında sürat limiti değişkendir. 90 ila 110 km/h
arasında değişmektedir. Polisler eğer isterlerse limitten 5
km fazla hızla seyir ettiğiniz için $60 ila $90 arasında
ceza verebilirler. Eğer süratiniz 25 km. den fazla ise
hapse bile girebilirsiniz. Bir çok oto yolda hangi hız için
ne kadar ceza kesildiğini gösteren büyük tabelalar vardır.
Fakat otoyollarda genelikle 120 km. hız normaldir.
Kanadalılar cümleleri "eh?" takısı ile bitirirler. Bir
bakıma soru sıfatı yerine geçmektedir. Newfoundland
72
Faruk Arslan
sakinlerinin kendilerine özgü deyişleri vardır: "What you
at?" Ne yapıyorsun? ve "How is she goin' boy?" Nasıl
gidiyor? demektir. Telefonla taksi çağırdığınızda firma
size kaç kişi olduğunuzu ve gideceğiniz adresi soracaktır.
Küçük kentlerde firmalar telefonda ücretin ne kadar
tutacağını söylerler. Birçok kentte üniversiteler yer altı
tüneller ile bütün birimlerini birbirine bağlamışlardır,
böylelikle soğuk kış günlerinde dışarı çıkmanız
gerekmeden her yere ulaşabilirsiniz. Örnek olarak
Carleton Üniversitesi, York Üniversitesi, Manitoba
Üniversitesi ve Memorial Üniversitesi’ni verebilirim.
Kanada'dan A.B.D.'ne geçerken uygulanan sınır
prosedürleri aynı biçimde A.B.D.'den Kanada'ya geçerken
de uygulanır. Gümrük memurlarının çoğu güler yüzlü
olmasına karşın her zaman gerekli ciddiyeti korumaya
dikkat etmeleri dikkat çekicidir. 2002 yazında arka arkaya
3 defa ABD’ye gittim. Her seferinde Amerikalılar
pasaportuma bakıp ismimi Frank diye okudu. Çok
kültürlüler canım! Kanada'dan A.B.D.'ne arabanızda
portakal ya da muz ile giremezsiniz. Meyvalarınıza
sınırda el konur. Çünkü A.B.D. bu meyvaların üreticisidir
ve Kanada en büyük marketlerinden birini
oluşturmaktadır. Eğer bir kartondan fazla sigara
getirirseniz gümrük ödersiniz. Çünkü Kanada’da sigara
pahalıdır, ABD’de yarı fiyatındadır. Benim gibi iki karton
alır ve gümrükte söylemez iseniz, iki saat gümrükle
uğraşırsınız. Sonuçta ikinci kartonun fiyatı ödediğiniz
gümrükle piyasa fiyatını geçer.
Araçların tekerleklerine zincir takmaları yasaktır.
Yalnız çivili lastiklere izin verilir ki, Mayıs ayı başında
bunlar yaz lastikleri ile değiştirilmek zorundadır. Genelde
otomobillerin %84 (1998 verisi) otomatik viteslidir. Düz
73
Faruk Arslan
vitesli araç kullanabilenler iş başvurularında
özgeçmişlerinde bunu belirtirler. Birçok üniversitede A+
notu, 4 üzerinden olan tabanda 4.3'e tekabül eder ve
öğrenciler tarafından "ortalama kurtarıcı" not olarak çok
sevilir ! Ontario eyaletinde lise eğitimi 7 yıldır ancak son
yıl yalnız üniversiteye gidecek öğrenciler tarafından okur.
Bu uygulama 2003 yılında kaldırıldı. Üniversiteler paralı
olduğu için öğrencilerin ilk senesindende para kazanmaya
başladılar.
Kuzey Amerika kıtasında yılda yalnız bir kez Formula
1 Grand Prix yarışı düzenlenir, mekan Montreal kentini
"ada" haline getiren St.Lawrence nehirinin bir bölümünün
yapay olarak doldurulması ile oluşturulmuş St.Helen
adacığındaki "Gilles Villenueve" pistidir. Bu ad, 97
Dünya Şampiyonu Quebec orijinli şampiyonu pilot
Jacques Villenueve'ün kendisi gibi F1 pilotu babasının
anısına verilmiştir. Ottawa'daki parlamento üyelerine
göndereceğiniz mektuplara posta pulu yapıştırmanız
gerekmez. Kanada Posta İdaresi, milletvekili ya da kabine
üyelerine göndereceginiz normal mektuplardan ücret
almıyor.
Apartmanların bir çoğunda, çamaşır makinaları
binaların alt katlarındaki çamaşırhanelerde bulunmakta ve
jeton ya da bozuk para ile çalışıyor. Kablo
televizyonlarda 24 saat yayın yapan "hava durumu"
kanalları bulunur. Türkiye'de olduğu gibi Kanada'da fazla
kar yağdığında okullar tatil edilir, hatta hükümet
çalışanları bile paydos yaparlar. Kanada da hala bazı eski
yasalar uygulanmasa da yürürlükte görünmektedir.
Quebec eyaletindeki bir yasaya göre margarinin rengi
tereyağından farklı olmalıdır. Pazar günleri Yonge
Caddesi’nde ölü bir atı aşağı doğru sürüklemek yasalara
74
Faruk Arslan
aykırıdır. Alacağınız bir hizmet ya da ürünün fiyatının
yarısından çoğunu en küçük para birimi olan penny ile
ödeyemezsiniz. Nova Scotia eyaletinde yağmur yağarken
bahçe sulamak yasalara aykırıdır. Ottawa da Pazar günleri
Bank Street üzerinde dondurma yemek yasaktır. Uxbridge
de 56K dan daha hızlı internet bağlantısı kurmak yasaktır.
Etabicoke da banyo küvetinde 3.5 inç (yaklaşık 8.9 cm)
den daha derin su bulundurmak yasalara aykırıdır.
Quebec eyaletinde bütün ilan ve işaretler Fransızca olmak
zorundadır. Eğer ilanda İngilizce kullanılacak ise, ilan ya
da işaretin Fransızca karşılığı İngilizce yazılışının en az
iki katı büyüklüğünde olmalıdır. Bu iki dilin dışında ilan
asmanız yasaktır. Trafik kazalarının binde üçü 'Mouse’
adı verilen Kanada'ya özgü geyik türünden
kaynaklanmaktadır. "Dikkat Geyik Çıkabilir" tabelası
şehirlerarası yollarda en çok rastlanan işaretlerdendir.
Quebec eyaletteki trafik yasalarına göre aracın yalnız
arkasında plaka bulunması zorunludur. Ön taraftaki plaka
yerini reklam amaçlı kullananların sayısı oldukça
yüksektir. Kuzey kutbuna daha yakın olan Yukon
eyaletinde yazları üç ay boyunca güneş hiç batmaz. Yine
kışları bu eyalette üç ay boyunca gece yaşanır.
ABD-Kanada sınırındaki Lake of The Woods gölü
dünyanın en fazla adaya sahip gölü ünvanına sahiptir.
Üzerinde 14.000 civarında ada olduğu tahmin
edilmektedir. Arazi biçimi ve doğa koşulları nedeni ile
Kanada'nın yüzde seksen sekizine (%88)
yerleşilememektedir. Kanada genelinde 5.700 den fazla
yerleşim yeri ya da göl, nehir, dağ gibi arazi adında
"Saint" sözcüğü bulunmaktadır. Ülkede mevcut 250 bin
irili ufaklı göl sayısı dünyanın diğer ülkelerindeki göl
sayısı kadardır.
75
Faruk Arslan
Charles Dickens, Kanada'yı, "umudun ve kendini
güvende hissetmenin vatanı" olarak tanımlar. Bugünün
Kanada'sı, bunun da ötesinde, dünyanın en yaşanılır
şehirlerinin, birbiriyle bütünleşmiş farklı kültürlerin
zengin armonisinin de vatanıdır. Yeni çağda bir eski
dünyalıyı andıran Montreal'dan tiyatro ve restoranlarla
dolu işlek caddelerin şehri Toronto'ya, uzak batı kıyılarını
süsleyen Vancouver'a kadar her yerde Kanada'nın
çarpıcılığı insanı büyüler. Kanada'nın, güney komşusu
ABD'nin silik bir kopyası olduğunu düşünenler yanılırlar;
zira kuzeyin ulusal kimliğe damgasını vuran vahşi doğası,
Kızılderili, Fransız ve İngiliz geleneklerinin iç içeliği,
Kanada'yı ABD'den kesin hatlarla ayırmaktadır. Birçok
insanın Kanada hakkındaki bilgisi, coğrafyasının
genişliği, karlı ormanları, bayrağı ve belli başlı birkaç
fiziki özelliğinden öteye geçmez. Gezginlerin çoğu,
Kanada'nın el değmemiş tabiatı ile doğal güzelliklerinin
cazibesine kapılırlar, ancak Kanada, İsfendan ağaçları ve
Niagara Şelalesi'nden ibaret değildir.
Kanada'ya gelenler dünyanın en güzel doğal ortamını
göreceklerdir. Yemek kültürünün temelinde İngiliz orta
yol geleneği vardır. Çok özel ulusal yemekler olmamakla
birlikte iyi yemek boldur. Birçok şehirde Yunan, İtalyan,
Doğu Hindistan ve Çin kökenli saygın restoranlar bulmak
hiç de zor değildir. Fransız kültürünü yansıtan Quebec ve
birkaç diğer eyalette yemek kültürü diğer eyaletlere göre
farklılık gösterir. Kanada'nın restoran, bar, cafe ve fastfood noktaları sayı olarak şaşırtıcıdır, ancak ilk bakışta
Kanada şehir mutfağını herhangi bir Amerikan metropolü
mutfağından ayırt edecek fazla bir özellik yoktur:
alışveriş merkezleri, ana caddeler ve yollar; özel menüleri
ve fiyatlarıyla birbiriyle rekabet eden Amerikanvari
76
Faruk Arslan
fastfood zincirleriyle doludur.
Kanada'nın bence en görülesi yerlerinden birisi de
Niagara Falls bir hafta sonunu geçirmek için bile çok iyi
bir seçim olabilir. Eğer Toronto şehrine yakın iseniz,
yaklaşık 1-1.5 saatlik otomobil yolculuğu ile (trafiğe
bağlı tabii) kendinizi dev bir şelalenin muhteşem güzelliği
içinde bulabilirsiniz. Niagara bölgesinde size tavsiyem
Niagara on the lake kasabası civarındaki "Wine-Route"
denen güzergah üzerindeki küçük şarap satıcılarına ve
ayrıca mevsime özel meyvaların satıldığı küçük
manavlara uğramayı unutmayın ve meyvelerin tadına
bakın, mesela çilek gibi! Niagara Şelaleri, AmerikaKanada sınırında. Kanada tarafına haftasonu için bile
gelenler var, etraf küçük bir tatil kasabası görüntüsünde.
Şelalelerin gece görüntüsünü yani ışıklandırılmış halini
sevmiştim. Ayrıca şelalerin yanındaki eğlence merkezine
uğramayı da unutmayın, burası küçük bir Las Vegas
şehrini hatırlatıyor! Eğer ki birgün yolunuz Niagara
taraflarına düşerse, mutlaka önceden bed&breakfast için
rezervasyon yaptırın! Aksi takdirde haftasonlarında yer
bulmanız oldukça zor!
1997 yılında, İsviçre'deki Corporate Resources Group,
Kuzey Amerika'daki büyük şehirler içinde Toronto'yu,
Vancouver ve Auckland'den sonra en yaşanabilir üçüncü
şehir seçmiş. Kuzey Amerika'da toplu taşımacılığın
Toronto'daki kadar etkin kullanıldığı başka bir şehir
olduğunu sanmıyorum. Şehrin en yoğun kullanılan
bölgelerine çok hızlı ulaşım sağlayan ve birbirine
bağlantısı olan üç ayrı metro hattı var. Trenlerin sıklığı 36 dakika arasında değişiyor. Yüzeyde ise gayet yaygın bir
otobüs ve tramvay hattı var. Bunlar da yaklaşık 10
dakikada bir geçiyorlar ve şehrin her yerine
77
Faruk Arslan
ulaşabilmenizi sağlıyorlar. Gece yaklaşık 1:30' dan sonra
da Blue Night servisi başlıyor ve 20 ana hatta yaklaşık 15
dakika arayla ulaşım sağlıyor. Bu hizmet sabaha kadar
sürüyor ve gündüz servisinin devreye girmesiyle sona
eriyor. Toronto'da bir yerden başka biryere giderken araç
değiştirmek zorunda kalsanız bile tek ücret ödüyorsunuz.
Metroya ya da yüzey hatlarına ilk bindiğiniz noktada bir
transfer bileti alıyor ve araç degiştirirken bu bileti
kullanarak, tekrar para ödemeden yolculuk
edebiliyorsunuz. Otobüsler bizim İstanbul'da alışık
olmadığımız kadar dakik. Her durakta otobüsün o
duraktan kaçta geçeceği yazılı, ve mesela 11:56 yazıyorsa
otobüs 11:56'da geliyor. Bunu defalarca denedim,
şimdiye kadar hiç şaşmadı. Şehirde resmi binaların hepsi
ve özel binaların çoğu özürlüler düşünülerek inşa edilmiş,
hepsinde rampalı yollar var, o yoksa özel asansörler var.
Şehir rehberlerinde, mesela lokantalar hakkında bilgi
verilirken, hem lokantaya hem de tuvaletine tekerlekli
sandalye ile girilip girilemeyeceği de belirtiliyor. Şehrin
bütün kaldırımları zaten çok alçak, bir de köşe başlarında
sokak seviyesine iniyor, basamak inip çıkmak gereği
kalmıyor.
Kanada ve ABD neredeyse aynı hayat tarzına sahip.
Buraya geldiğinizde Amerikan filmlerindeki birçok
ayrıntının sadece filmlerde görülebilir şeyler olmadığını
anlıyorsunuz. Mesela Richard Bach'ın kitaplarında
anlattığı küçük havaalanlarından Toronto'da iki tane,
yakın çevresinde ise neredeyse bir düzine var. Bunun
dışında, evlerin arka kapıları, garajları, geniş mutfaklar,
geniş ve birbirini dik kesen caddeler, tertemiz
mezarlıklar, sokakta sallana sallana yürüyen, bol
kıyafetler giyen, yayvan yayvan konuşan zenciler, sarı
78
Faruk Arslan
okul otobüsleri, geniş arabalar... İnsanın taksiye bakınca
içi açılır mı? Burada taksileri ve kamyonları görünce
içimiz ferahlıyor. İstanbul'da taksilere sığmak için garip
şekillere girerdim, buradakiler limuzin gibi. Kamyonlar
deseniz çok temiz ve her tarafları kapalı, biryerlerinden
üzerinize molozlar düşecek diye korkmuyorsunuz Ve
medeniyetin en büyük göstergelerinden biri, korna sesi
yok. Şanssız bir gününüzdeyseniz bir-iki kere korna sesi
duyuyorsunuz. Bir de, bütün araçlar yayalara yol veriyor.
Bunun için yola inmiş olmanız da gerekmiyor, sürücünün
sizin yola ineceğinizi anlaması yetiyor. Siz daha
kaldırımın kenarına iki metre uzaktayken o durup sizi
bekliyor ve arkasındaki diğer araçlardakiler de
kornalarına asılmıyor, onlar da bekliyor. Atlı ve bisikletli
polisler seyrek de olsa devriye gezisine çıkıyorlar. Atlılar
gerçekten çok havalı görünüyorlar ve sözlerine karşı
çıkmaya cesaret edemiyorsunuz. Bisikletli polisler ise
hava ısındığında şortla dolaşıyorlar, bu ülkede devlet
memuru olmanız terden yapış yapış olmanızı
gerektirmiyor.
Dünyanın en uzun caddesi olan 1900 küsur
kilometrelik Yonge Street, Ontario Gölü'nden başlayarak
kuzeye doğru çıkıyor ve şehri doğu ve batı olmak üzere
ikiye bölüyor. Bu caddenin ilk birkaç kilometresi
Toronto'nun şehir merkezini oluşturuyor. Yonge bizim
İstiklal Cadde'sine benziyor, iş merkezleri, renkli
dükkanlar, yan sokaklarda barlar... Farklı olarak, cadde
güzelce asfaltlanmış ve motorlu taşıt girebiliyor. Yonge
Street ile St. Clair'in kesiştigi noktada birçok iş merkezi,
yüksek apartman binaları, kaliteli lokantalar ve kafeler
var. Bu noktadan St. Clair üzerinde ikiyüz metre doğuya
yürüdüğünüzde yol bir köprünun ucuna varıyor. Bu köprü
79
Faruk Arslan
sizi David Balfour Parkının üzerinden karşıya geçirmek
üzere inşa edilmiş. Ama siz bunun yerine tahta
merdivenlerden parka indiğinizde, Türkiye'de trekking
için gittiklerimizi andıran bir kanyonda buluyorsunuz
kendinizi. Buradaki parkur bütün nehir boyunca uzadığı
gibi, çeşitli noktalarda şehrin buna benzer daha birçok
parkına bağlanıyor. Bu parkurlarda yürürken ağaçların
arasından binaları görmek pek mümkün olmuyor, şehrin
gürültüsü ise uzaktan zayıf bir uğultu olarak geliyor.
Şehrin en keyifli yanlarından biri hayvanları izlemek.
Burada başıboş gezen kedi-köpek göremiyorsunuz,
onların yerine sokaklarda sincaplar ve yaban ördekleri
dolaşıyor. Hatta bir sabah uyandığınızda, pencerenizin
pervazında oturan bir sincapın meraklı meraklı içeriye
baktığını görebiliyorsunuz. Arka bahçenizde otururken
görebileceğiniz alakargalar yaklaşık kırlangıç
büyüklüğünde, ama sırtları masmavi. Başlarının arka
tarafinda da sivri çıkıntılar var, bisikletçilerin kasklarına
benziyor. Böylesine rengarenk ve güzel sesli kuşları
görünce kendinizi bir milli parkta sanıyorsunuz.
Mezarlıklarda karşılaşılabilen tarla farelerinin bile çizgili
desenleri var, gayet sevimli görünuyorlar. Köpekleri
sokaklarda tasmasız dolaştırmak yasak, parklarda bazi
bölgeler tasmasız köpek alanları olarak işaretlenmiş,
ancak orada serbest bırakabiliyorsunuz. Ayrıca nerede
olursa olsun köpeğinizin pisliğini toplamak sizin
göreviniz...
Toronto genelde düz bir coğrafyaya sahip, İstanbul
gibi yedi (bin) tepe üzerine kurulmuş değil. Bu yüzden
bisiklet kullanımına çok uygun. Zaten şehrin bütün
parklarında bisiklet parkurları olduğu gibi, sokaklarının
çoğunda da bisikletliler için özel şeritler çizilmiş, motorlu
80
Faruk Arslan
taşıtlar bu şeritlere giremiyor. Şerit çizgileri her zaman
çok belirleyici. İstanbul'da, özellikle minibüslerin, yol
ortasındaki refujleri aşarak karşı tarafa geçtiğine defalarca
tanık olmuşumdur. Bizim 20 cm'lik refujlerin
yapamadığını burada incecik sarı çizgiler başarıyor,
kimse şerit çizgilerini ihlal etmiyor. Toronto'nun içinde
bulunduğu Ontario eyaletinin yüzölçümü 1 milyon
kilometre kare. Türkiye'nin toplam alanının 750 bin
kilometre kare oldugunu hatırlatırım. Kanada'da çoğu
Ontario kadar büyük olan 12 eyalet var. Bu kadar alanda
sadece 32 milyon kişinin yaşadığını bilmek komik. Zaten
Toronto'nun nüfusunun kalabalık(!) olmasının sebebi
buraya yerleşen göçmenler. Toronto'da dünyanın her
tarafından gelmiş insanlarla karşılaşmak mümkün.
Uzakdoğulular, özellikle Çinliler sanki buranın yerlisi
gibiler, sayıları çok fazla. Fast-food yemek veren yerlerde
çalışanların çoğu Uzakdoğulu. Taksi şoförleri arasında
Bangladeş, Hindistan, Bulgaristan gibi yerlerden
gelenlere çok rastlıyorsunuz. Dolayısıyla Torontolular
yabancılara çok alışık ve çok sıcak davranıyorlar.
Dünyanın her tarafinda Türk vardır deriz, burada da var.
Ama buradakiler genelde eğitimli Türkler, ve diğer
yabancılara göre bayağı azınlıkta kalıyorlar. Her tarafta
İtalyan, Fransız, Yunan, Çin, Japon, Kore ve hatta Tibet
yemekleri bulabilirken kaliteli Türk lokantası sadece bir
tane ( 2001’de bir taneydi, şimdi 10’dan fazla). Bir-iki de
fast-food lahmacuncu var. Türk yemeği özlüyorsanız
Yunan lokantalarına gidebilir, dolmadan dönere, mezeden
şiş kebaba kadar alışık olduğunuz herşeyi, belki küçük
farklarla, orada bulabilirsiniz. Buradan bakınca, nasıl olup
da hala onlarla dost olmamız gerektiğinin farkına
varmadığımıza insan daha çok şaşırıyor.
81
Faruk Arslan
Toronto'da yerleşim sistemi bizim alışık
olduğumuzdan farklı. 2,5 milyon insanı bu kadar geniş bir
alana yerleştirmek kolay olmalı. Şehrin yerleşim
alanlarının çoğu iki-üç katlı Viktorya tarzı evlerle dolu.
Bu evlerin çoğu neredeyse yüz yıllık, ama bizimkiler gibi
döküntü değil, sürekli yenileniyor. Evlerin ön cephesiyle
sokak arasında küçük bir bahçe yer alıyor, ama asıl bahçe
evin arka tarafında. Bu tür evler genelde Torontolular ya
da uzun süredir Toronto'da bulunanlara ait. Yenilerin
yerleşmesi için şehrin çeşitli yerlerinde apartman binaları
var ki bunlar genelde yüksek binalar, herbirinde yüzlerce
daire ve binlerce yaşayan insan var. Aile yapısına ve
birliğine pek önem verilmediği ve yalnız yaşamayı seçen
çok insan olduğu icin stüdyo tipi ya da tek yatak odalı
daireler çok yaygın. Tek yatak odalı dedikleri bizim bir
oda bir salon apartman dairelerimiz gibi. Stüdyo tipinde
ise hem oturma odası hem yatak odası olarak kullanılan
tek bir alan var, tabi bir de mutfak ve banyo. Burada
eşyasız diye kiralanan evlerde bile mutlaka en azından
buzdolabi ve fırın var. Mutlaka iki-üç adet gömme dolap
var. Binanın ortak kullandığı çamaşırhane genelde
bodrum katında bulunuyor. Geriye almanız gereken bir
tek yatak ve masa kalıyor. Ayrıca ödediğiniz kiraya her
zaman ısıtma ve su, çoğunlukla elektrik, hatta bazen tv
için kablo bağlantısı dahil oluyor.
Burada federal hükümet, kaybolmuş aile ve komşuluk
ilişkilerini güçlendirmeye çalışıyor. Mesela ikinci çocuğu
yapan ailelere ekstra maaş bağlanıyor. Bazı bölgelerde '
Neighbourhood Watch ' denen bir sistem uygulanıyor,
buna göre insanlar mahallelerinde olan bitene karşı hassas
olacak, komşusunun başı belaya girerse yardım edecek.
Bana komik geliyor. Benim ülkemde bilirsiniz insanlar
82
Faruk Arslan
bunu normal olarak yapar, hatta birçok insan için
mahallenin namus bekçisi (!), mahallenin muhtarı gibi
yakıştırmalar türemiştir. İşsizlik sigortası gibi sosyal
yardımların gelişmiş olmasına rağmen sokaklarda dilenen
insanlarla sık karşılaşıyorsunuz. Ayrıca bazı merkezlerde
bizdeki gibi, trafik ışıklarında duran arabaların camlarını
temizleyen gençler var. Ama ne dilenenler ne cam
temizleyenler, bu iş için çocukları kullanmıyor. En
küçüğü yaklaşık 15 yaşında, ayrıca yürek paralayan
yalvarmaları yok. Şehirdeki sosyal ve kültürel faaliyetler
gayet zengin. Bazen, 2,5 milyon insan bu kadar faaliyete
nasıl yetişiyor diye düşünüyorum. Sinema, tiyatro, opera,
bale gibi gösterilerden bahsetmeye gerek duymuyorum.
Çok sayıda müze ve galeride sürekli sergiler var. Şehirde
bir ayakkabı müzesi bile var. Okuma oranı doğal olarak
çok yüksek, metroda her vagonda bir sürü insanı kitap,
dergi, gazete, ders notları vs. okurken görüyorsunuz.
Şehir kütüphanesinin neredeyse her mahallede şubesi var
ve hepsi bizim büyük üniversitelerin kütüphanelerinin
kalitesinde. Kütüphanedeki bilgisayarlardan ister
internete ücretsiz bağlanıyor, ister kütüphane arşivini
araştırıyorsunuz, aradığınız kitap o şubede yoksa bile
hangi şubede bulabileceğinizi bilgisayar size söyluyor. Ve
insanlar kütüphaneleri kullanıyor, bizimkiler gibi içeride
rüzgarlar esmiyor, kitaplar tozlanmıyor. Kitapçılar
deseniz, herbiri en az iki-üç katlı, her kata bizim en büyük
kitapçımızdan bir-iki tane sığar. Satın almak şart değil,
bir sürü koltuk koymuşlar, koltuk bulamazsanız rafların
arasında halıya oturup okuyorsunuz. Hatta bazen siz
kitapları kurcalarken bir sanatçı yeni CD'sinin tanıtımı
için gitar resitali veriyor. Düşünebileceğiniz her konuda
kitap var, çesitlilik içinde kayboluyorsunuz. Bazi rehber
83
Faruk Arslan
kitapların başlıklarından örnekler: Idiot's Guide To
Cooking, Fishing For Dummies, Gay Guide To USA...
Şehirdeki sportif faaliyetler de çok yaygın,
badminton'dan basketbola, eskrimden curling'e her tür
sporu yapmak mümkün. Şehirdeki parkların çoğunda
ücretsiz kullanılabilecek spor alanları var, tenis kortları,
baseball pistleri, futbol sahaları. Dünyanın heryerinden
birçok göçmen geldiği için bizim bildiğimiz futbol buradaki adıyla soccer- da gayet yaygın, hem de halı saha
falan değil, mis gibi çim sahada para vermeden futbol
oynayabiliyorsunuz. Baseball maçları Skydome isimli
stadyumda oynanıyor ki Skydome, dünyanın tamamen
açılıp kapanabilir stadyum tavanına sahip tek binası olma
ünvanını taşıyor. Ülkede bütün spor branşlarında ligler
aslında Kuzey Amerika ligi şeklinde, yani ABD ve
Kanada takımları birleşip bir lig oluşturuyor. Dolayısıyla
mesela Toronto Raptors NBA'de sözü geçen takımlardan.
2009 Temmuzunda 53 milyon dolara Raptors’a beş yıllık
imza atan NBA yıldızımız Hidayet Türkoğlu, Türklerin
gururu. Tabi ülkede bir numaralı spor buz hokeyi. Hokey
sporunu ilk oynayan ve dünyaya tanıtan ülke olmakla
gurur duyuyorlar. Kışın her taraf buz olduğu için bütün
çocuklar patenci olarak büyüyor ve hokey oynuyorlar.
Hokey gerçekten çok hızlı ve çok heyecanlı bir spor,
koşmak yerine patenler üzerinde olmak oyuna daha
büyük bir hız katıyor. Gayet sert bir spor ve oyun da
reklamlar harici pek durmuyor. Hokey, dünyada oyun
durmadan oyuncu değişikliği yapılabilen tek spor dalı.
Hokey biletleri oldukça pahalı olmasına rağmen AirCanada Center her maçta tıklım tıklım doluyor.
Türkiye'deki arkadaşların sorduğu soru, buranın
gerçekten çok soğuk olup olmadığı. Buradaki evi
84
Faruk Arslan
paylaştığım arkadaşların dediğine göre Amerika'da bazı
insanlar Kanadalılar'ın igloo denen, Eskimoların
kullandığı buzdan kulübelerde yaşadığını sanıyorlarmış.
Burası kışın soğuk oluyor gerçekten, ama bahar ve yaz
aylarında da bayağı terletiyor. Toronto'da insanı asıl
üşüten faktör rüzgar. Kışın kar çok sık yağmıyor ama
soğuktan dolayı uzun süre tutunuyor. Rüzgar sayesinde
havada pek bulut birikmiyor, güneş kışın da parlıyor.
Ama aynı rüzgar hava sıcaklığını normalde olduğundan
5-10 derece daha aşağıya çekiyor. Ama buranın doğası
böyle olduğundan insanlar önlemini almışlar. Binalarda,
otobüslerde, diğer kapalı yerlerde ısınma sorununun lafı
bile edilmiyor. Dışarı çıkmadığınız sürece hiç
üşümuyorsunuz. İşin güzel yanı dışarı çıkmak zorunda da
kalmayabiliyorsunuz; şehrin işlek bölgelerinde binaların
altında iş merkezleri ve mağazalar var, ve bunlar
sokakların altından geçen tünellerle birbirine bağlı. Yani
mesela bizim Akmerkez gibi bir ortamda yürürken bir
bakıyorsunuz başka bir binaya geçmişsiniz. Yeraltı şehir
haritaları size yolunuzu gösteriyor. Bu sistemi kullanarak
hiç yüzeye çıkmadan şehrin altında kilometrelerce
yürümek mümkün. Hatta bu yollardan metro
istasyonlarına da geçiş olduğu için, yerin altına şehrin en
uzak ucundan girip ofisinizdeki koltuğunuza kadar hiç
yüzeye çıkmadan gidebiliyorsunuz. Yine bazı
arkadaşlardan, böyle bir sistemin akla gelmesindeki ana
sebebinin soğuk hava değil, soğuk savaş yıllarındaki olası
nükleer saldırı tehlikesi olduğunu öğrendim.
Aslında şehirde turistik sayılabilecek fazla bir mekan
yok. Ülkenin tarihi pek eskilere dayanmadığı icin tarihi
eser zaten bulamıyorsunuz. Ayrıca her ne kadar şehir çok
yeşil olsa da, mesela İstanbul Boğazı gibi doğal
85
Faruk Arslan
güzellikleri yok. Onun yerine insan yapımı eserlerle göz
boyamaya çalışıyorlar. Ülke zengin olunca gösterişli
binalar yapmak kolay oluyor. İlle doğal güzellik
isteyenler için Niagara Şelalesi Ontario Gölü'nün diğer
yakasında çağlayarak akıyor. Şelale kuş uçuşu 100
kilometreden kısa mesafede, ama karayoluyla gitmek için
gölü dolaşmak gerekiyor. Ayrıca Pickering Nükleer
santrali Toronto'nun 45 kilometre kadar doğusunda,
Ontario Gölü kenarında. Unutmadan belirteyim, sadece
Ontario eyaletinde toplam 22 nükleer santral mevcut...
Toronto huzur veren parkları, çok düzgün yapılaşması,
konukseverliği ve kozmopolit yapısıyla yaşanabilir bir
yer. Her dilden, dinden, ırktan insanla tanışıp arkadaş
olmak çok mümkün. Her türlü istek ve ihtiyaç düşünülüp
karşılığı olan hizmet sağlanmış. Kendi ülkenizin
yemeğini özlediyseniz lokantası mutlaka vardır, oraya
gidin. Evinizi kiraya verecekseniz heryerde satılan hazır
'Kiralık ev' ilan tabelalarından alıp kapının önüne koyun.
Yüzmek mi istiyorsunuz, ücretsiz Community Center'lara
gidin, açık ya da kapalı havuzlarından, spor
komplekslerinden yararlanın. Cinsel tercihleriniz mi
farklı, Church Street'deki gay barlarına ya da
Wellesley'deki lezbiyen ve biseksuel kadınlar derneğine
gidebilirsiniz. Uyuşturucu mu kullanıyorsunuz, burada
yasal olmasa da çok yaygın, insanlar otobüslerde
sarıyorlar. Huzurlu bir pazar öğleden sonrası mı
istiyorsunuz, parklarda çimlere yatıp güneşin altında kitap
okuyun. Bu kentin sunduğu çeşitliliğin içinde
kaybolmamaya dikkat edin. (14) İstanbullu Erkin
Ağsaran, ilk günlerinde Kanada’ya işte böyle hayran
kalmıştı. Pek çok yeni göçmenin ilk duyguları oldukça
iyimserdir. Ferhat Yiğit ilk günlerde yaşadığı anısını
86
Faruk Arslan
şöyle anlatıyordu: Bir gün kuzenim ve ben markete
gidecektik. Kuzenim pateni aldı, ben de bisiklete bindim.
Trafik ışıklarına yaklaşmıştık. Işıklarda yayalara yeşil
yanıyormuş. Kuzenim hemen fark edip patenle karşıya
fırlayıverdi. Ben kaldım. Bir süre sonra tekrar yayalara
yeşil yandı fakat ben yanımda duran kamyonu fark edip
yola atlamadım. Kavşakta bir tek kamyon ve ben varız.
Önce onun geçmesi için bekledim. Malum bizde öncelik
taşıtlardadır. Bu arada kamyondaki adama bakmıyordum.
Baktım kamyonda hareket yok. Kafamı çevirdim birde ne
göreyim. Adam el kol hareketleri ile geçmemi istiyor.
Meğer o da beni bekliyormuş. Canına tak etmiş herhalde.
Ama medeniyet işte. Adamın kulağının dibinde
"Yürüsene kardeşim!" manasında kornaya asılmıyorlar.
Neyse adamdan özür dileyip geçtim. Adam beni sevmiş
olsa gerek geçerken "Olur böyle şeyler, takma kafana!"
dercesine kibarca gülümsedi. İşte kamyoncuları bile böyle
bu ülkenin. (15) Bu bölümü bir fıkra ile tamamlayalım ve
göçmenliğin üç dönemine geçelim: Beyaz göçmen
Kanada'nın uçsuz bucaksız ormanlarından birine bir
kulübe yapmış kışa hazırlanıyordu. Tam odun keserken
bir Kızılderili geçti. - Hey Kızılderili, diye seslendi. "Kış
nasıl olacak"- "Soğuk" dedi Kızılderili ve yoluna devam
etti. yerlilerin doğa bilgisine güven duyan adam epey
endişelendi ve her ihtimale karşı daha fazla odun kesti.
Akşam Kızılderili tekrar geçerken "Hey arkadaş" diye bir
daha seslendi "Kış gerçekten soğuk mu geçecek?"
- Çok, hem de çok soğuk" dedi Kızılderili ve yoluna
devam etti. Göçmen fena halde korkmuştu. Çılgınlar gibi
odun istifledi. Ertesi sabah Kızılderili geçerken seslendi.
- Bu kış insan oğlunun yaşamadığı kadar soğuk olmak."
- "Nereden biliyorsun" diye sordu, bütün gecen durmadan
87
Faruk Arslan
odun kesip nefes nefese kalan göçmen.
- Eski bir Kızılderili sözü var: Beyaz adam çok odun
kesmek, kış çok çok soğuk olmak.
Dördüncü Bölüm
GÖÇMENLİĞİN ÜÇ DÖNEMİ
Kanada’da 7. günüm ve canım çok sıkılıyor.
Kendimi sıfır gibi hissetmeye başladım. Dil kursuna
gitmek zorundayım, doğru düzgün İngilizce
konuşabilmeden bu ülkede başarılı olunamaz. Acaba
gelmekle hata mı ettim? Kendi kendime konuşuyorum:
Gül gibi mesleğimi hemde kariyerimin zirvesine çıkmış
iken yüzüstü bıraktım. Bir iki yıl daha devam etseydim
şimdi gazetede bir köşe kapmıştım. Haber yazmadan
yaşayabileceğime daha bir hafta öncesine kadar
inanmıyordum. Hayır hayır, yine yaşayamam. Yazmadan
yaşamaktansa ölmeyi yeğlerim. Geriye dönemem artık,
gemileri yakarak geldim. Kendime başaramadan döndü
dedirtmem. Ortadoğulu insanının aptal gurur takıntısı
ruhumu bürümüşte haberim yok. Başkalarının hatırı için
değil nefsimin ruhumuzun özü, arzusu için göründüğüm
gibi olmalıyım veya olduğum gibi görünmeliyim. Dobra
dobra konuşmayı, yazmayı seven sen değilmiydin? Kendi
göbeğini kendin keserdin. Buraya gelmen için kimse seni
zorlamadı. Kuyuya kendini kendin attın. İşte sana
Kanada, başarda görelim, hodri meydan!
Kanada'nın fırsatlar ülkesi olduğu söylemi yüzyılı
aşkın süredir milyonlarca insanın göçmen olarak bu
ülkeye yerleşimini sağladı. Halbuki göçmenlere
88
Faruk Arslan
sunulduğı iddia edilen fırsatlar tek kelime ile yılan
hikayesi. Moralinizi bozacak ama bu bölümü okumadan
Kanada'ya gelmeyin. ABD'de ki 18. yüzyıl sonlarında
Kuzey-Güney savaşından kaçan binlerce insan Kanada'ya
gelirken 'cennete gidiyormuş' gibi akın etti. Ancak kısa
süre sonra hala köle olduklarını anladılar. ABD'de sistem
oturunca geriye döndüler. Çinlilerden başlayarak bugüne
kadar Kanada'ya gelen pek çok göçmen grubu,
bekledikleri 'cennet'i bulamadı, ancak ne hikmetse
arkalarında bıraktıkları ülkeleri bir türlü istedikleri
kıvama gelemedi. 'Gemileri yaktıkları' için geriye dönüş
yapmakta kolay değildi. 1960'larda belirginleşen göçmen
kanunu Kanada'ya yerleşimi hızlandırdı. 1979'da kanun
yenilerek oturaklaştı. 2002 ve 2008’de yapılan son
değişikliklerle kapsam hep daraltıldı hem genişletildi. Son
20 yılda Kanada müthiş oranda göç alarak çokkültürlü
hayata geçiş yaptı. Müslümanların gelişi bu döneme
rastlar. Yeni gelenler eskilerin hep tepkisini çekmiştir.
Çünkü Kanada piyasası reklamı yapılan gibi yeterli iş
imkanına sahip değil. Yeni gelenler maaşların, işçi
ücretlerinin düşmesine yol açtı. Bu durumdan en fazla
büyük kapitale sahip işadamları ve her gelene ' Taxpayer'vergi ödeyici- olarak bakan hükümet memnundu.
Kanada'nın önümüzdeki beş yılda daha bir milyon
göçmene ihtiyacı olduğu belirtiliyor.
Yeni gelenler ilk 5 yıllarında en altda kalmadan
kurtulamıyor, mavi rüyaları suya düşüyor, ama onca
şikayete rağmen geridönüş yapanların yüzdesi çok düşük.
İlk üç yılında ne yapacağına karar veremeyen bir daha
dikiş tutturamıyor. İş yoksa bu kadar kaliteli göçmen niye
getiriliyor sorusu zihinleri zorluyor. Üstelik 28 Haziran
2002'den itibaren geçerli olan yeni göçmen puanlama
89
Faruk Arslan
sistemine esasen göç baremi oldukça yükseltildi.
Kanada'nın gerçekten bu kadar eğitimli, meslek sahibi
ancak kendi meslekleri yerine Kanadalıların yapmaktan
kaçındıkları ağır işlerde çalışacak ucuz işçilere ihtiyacı
var mı? Beklediklerini bulamayan göçmenlere bir yandan
hoşgeldiniz denirken bir yandan neden tüm kapılar
kapatılıyor ve sevmedikleri işlerde çalışmaya mecbur
ediliyorlar?
Global and Mail'de 'Kanada'ya hoşgeldiniz. Biz size
fırsat imkanları hakkında yalan söyledik ' başlıklı Kanada
Sosyal Gelişme Konseyi Başkanı Marcel Lauzıere'nin
makalesinde bugüne kadar okuduğum en sert özeleştiriyi
sizlerle paylaşmak istedim. 2001 yılı nüfus sayımı
bilgileri penceresinden realiteleri masaya yatıran yazar,
Kanada'ya geleli 10 sene olmasına rağmen göçmenlerin
halen Kanadalılara göre düşük ücretle çalıştığını ve
çocuklarının yoksulluk sınırında beslendiğini belirtiyor.
Liberallerin son 10 yıldır Sosyal yardım, sosyal evler,
eğitim ve gönüllü çalışma yardımlarını kesmesinin düşük
gelirli olanların ihtiyaçlarının bitmemesine yol açtığını
ifade eden yazar, federal hükümetden eyaletlere transfer
edilen 23 milyar dolarlık CHST parasının nereye
harcandığının belli olmadığının altını çizmiş. 2004-2005
yılları için ayrılan 14.5 milyar dolarlık yeni sosyal
programlar ve yüksek eğitim yardımının ne olacağının
ufukta görülmediğine işaret eden yazar, eğitim alan ancak
daycare bulamıyan bir annenin iş bulmasının mümkün
olmadığını, sosyal evlerin yapımının durdurulması ve
düşük gelirlilere yapılan yardımın kesilmesi ile
hükümetin sosyal sorunları çözümlemesinin hayal
olduğunu vurgulamış. 1990'lı yılları ' kayıp yıllar' olarak
niteleyen yazar, Kanada'nın artık sosyal eşitliğe sahip ve
90
Faruk Arslan
centilmen bir ülke olmaktan çıkarak daha Amerikanvari
bir kapitalizm altında ezildiğini, toplumun sosyal refahı
için eskiden olduğu gibi zengin-fakir uçurumunu
açmayacak yeni sosyal yardımlara ihtiyaç olduğunu
kaydetmiş. ' Eğer pek çok aile rahat bir eve sahip değil,
çocuğuna daycare bulamıyor, sağlık sorunlarını
çözemiyorsa Kanada gelişmiş değildir. ‘SARS
acizliğimiz gösterdi ' diyen yazar, 2001 sayımının
yönetimdeki Liberalleri uyandırarak tedbirler alması
dileğinde bulunmuş. (16) Gerçektende göçmenler
aleyhine işleyen uygulamaların bulunması göçmen ülkesi
Kanada'ya yakışmıyor. Meslek sahibi göçmenlerin
mesleklerini Kanada'da yapabilmeleri için devlet destekli
açılmış kurslara bakıyorsunuz, sadece belli meslekler var
ve çoğunluğu hizmet sektöründe Kanadalıların fersah
fersah kaçtıkları işler. Arjantinde açık kalp ameliyatı
yapan ve emrinde 40 doktor çalıştıran bir profesör
Kanada'da sadece hemşire yardımcısı olarak iş
bulabiliyor. Göçmenler- aldıkları eğitim ve iş tecrübesine
göre işe giremiyor ve aynı kalitedeki Kanadalılarla yıllar
geçtikten sonra bile aynı maaşı alamıyorsa bunun adına
ayrımcılık, ırkçılık denir. Kanada'nın kabul ettiği evrensel
değerler maalesef piyasada çalışmıyor. Kanada'nın
fırsatlar ülkesi olduğunu bir uzmanın ülkenin en ciddi
gazetesinde yalanladığına göre bize fazla laf düşmüyor.
Bir atasözümüz var ya, ' Ya bu deveyi güdersin ya bu
diyardan gidersin' derler.
Kanada'ya yeni gelmiş, gelecek olan ve uzun zamandır
Kanada' da oturan kişilerden oluşturulan " Simit Kokusu"
adını verdiğimiz mesaj grubumuzda, hararetli bir
"Türkiye mi? Kanada mı?" tartışması yaşanmıştı. Yeni
gelen arkadaşlardan biri, Kanada'ya geldikten sonra ne
91
Faruk Arslan
kadar hayal kırıklığına uğradığını, hiç umduğunu
bulamadığını dile getiriyordu. Gülipek Şanlı, Kanada'ya
geleli yaklaşık 4 yıl olmuş birisi olarak biraz farklı
düşünüyordu. Yaşanan hayal kırıklıkları, henüz 5 ay, 9 ay
önce göçmen olmuş arkadaşlar için yeni olabilir ancak bu
ilk defa onların başına gelmiyordu. Senelerce süren
istatistikler ve araştırmalar sonucu ortaya çıkan göçmen
psikolojisinin 3 safhasından birincisini yaşamaktaydılar.
Bu safhalar genellikle birer sene sürüyor. O nedenle
Kanada vatandaşı olmak için 3 sene burada yaşamış
olmak ön şartı var. Bu üç aşamaya kişisel tesbitime göre
'Üç Sincap dönemi'de denir. Sincap heryerde
görebileceğiniz sempatik hayvanlar. Kanada'ya ilk
gelenler, yolda yürürken birden önünüze çıkan, ağaca
tırmanan bu Sincapları gösterip heyecalanırlar. Ama üç
dönemde de sincaplar insana bir başka görünmeye başlar.
Zaten bu üç aşamadan sonra artık gözünüze sincaplar
gözükmeyecektir.
1. Safha hayal kırıklığı, aşırı özlem ve duygusal yıkıntı
dönemi,
2. Dönem "burası o kadar da fena değil galiba"larla geçen
alışma dönemi,
3. Dönem ise "burası güzel memleket, yaşamaya uygun"
denen dönem.
Her zaman ve her yerde olduğu gibi tabii ki istisnalar bu
genellemelerin dışında kalacaktır. 3. dönemden sonra da
vatandaşlık başvurusu için bekleme dönemi var ki işte
tam o dönemde de Türkiye`de ekonomik kriz olunca
"Türkiye hep inip çıkacak, hiç bir zaman istikrara
kavuşamayacak, en iyisi burada mutlu olmaya çalışalım"
92
Faruk Arslan
dönemi yaşanıyor. Biz şimdi vatandaşlığı bekleme
dönemini yaşayan bir aileyiz. Bizim de ilk senemiz
herşeye kızıp, kötülemekle geçti. Ehliyet almak için o
kadar uğraşmak, 500 dolarcık limiti olan kredi kartını
alabilmek için bankaya 2 seneliğine 1000 dolar vadeli
para yatırmak, bir işi telefonla halletmeden önce 1 saat ne
söyleyeceğini düşünmek, hatta yazıp çalışmak, mutfak
alışverişini nereden yapacağını, alıştığın lezzetleri nerede
bulacağını bilememek, kar, soğuk, hayat standardının 3
basamak düşmesi, her an her yerde yaptıklarının doğru
olup olmadığından emin olamamak, ev ararken "işin var
mı?", iş ararken "evin var mı?" diye soruları ile
karşılaşmak, iş ararken "Canadian experience" sorulması,
iş yerinde potansiyel hata kaynağı muamelesi görmek ve
daha aklıma gelmeyen (çünkü 4. dönemi yaşıyoruz,
unutmam normal) bir çok benzeri olay bizi çok üzdü.
Ama ilk dönemimiz bittiğinde, bu söylediklerimin çoğu
artık yaşamımızda yer almadığı için başka şeyleri fark
etmeye başladık.
İnsanların düsüncelerini (ırkçılık hariç) rahatça dile
getirebilmeleri, bahçe hortumu, kızak, bisiklet gibi şeyleri
açıkta bıraktığınız halde kimsenin çalmaması, trafikte
şerit kavramının olması, U dönüşü yapabilmek için bir
göbeğin etrafinda 3 tane trafik ışığına yakalanmak
zorunda olmamak, sürekli korna sesi duymamak, her an
kavga etmeye hazır olmak zorunda olmamak, beyaz
peynir, sucuk, pastırma, lahmacun, yaprak gibi bizim
mutfağa ait yiyeceklerin yanında, water chestnut, bean
sprouts, celery stalks, on çeşit elma gibi değişik şeyler de
bulabilmek, pazarcılarla çürüğünü koymasın diye kavga
etmek zorunda kalmamak, sokakta kendini yiyecek gibi
bakılması gereken bir yaratık gibi hissetmemek (2 yıl
93
Faruk Arslan
önce Türkiye'ye gittiğimde, Bursa'nın iyi bir semtinde bir
anne-kız bana "hepsi senin mi" diye laf atmıştı),
insanlardan sıkça "sorry" kelimesini duymak, "sıra var
kardeşim, hop kaynama yapmayalım" gibi şeyler
söylemek zorunda olmamak, sporun züppe işi değil
yaşamın bir parçası olduğunu herkesin kabul etmesi,
çocuğumu götürecek bir park bulabilmek için arabama
binmek zorunda kalmamak, devlet okullarının, özel
okulların çoğundan daha iyi olması daha ön plana
çıkmaya başladı.
Buraya kadar okuduğunuza göre, henüz hiç Kanada'da
çalışmadığım halde iş konusunda da bir ukalalık
yapmama izin verirsiniz diye düşünüyorum. Bize
Türkiye`de hep, işini iyi bilen, iyi bir işte, iyi bir maaşla
çalışmayı hak eder diye öğretildi. Burada durum biraz
farklı. İşini iyi bilmek ikinci planda. Öncelikle kişilik
özellikleri araştırılıyor. İş arkadaşlarınla uyumlu olup
olamayacağın, dürüst (evet doğru okudunuz, burada
dürüst olmak en önemli özellik), girişken, pozitif olup
olmadığın, yapacağın işi iyi bilmekten daha önemli.
Bunların yanı sıra işini de bilip bilmediğini, verdiğin
referans Türkiye'de olsa dahi telefon edip soruşturuyorlar.
Bu yazdıklarımdan kimse Kanada'yı yücelttiğim,
Türkiye'yi kötülediğim sonucunu çıkarmasın lütfen.
Kanada için yazdığım güzel şeyler, buraya gelmeye
hazırlanan arkadaşlar için onaylama niteliğinde, Türkiye
için yazdığım olumsuz şeyler ise, yeni gelen arkadaşlar
için gurur kırıcı nitelikte olabilir. Kanada vatandaşlığını
almış Türklerin çoğu ise yazdıklarım için "malesef doğru"
diyecektir. Çünkü gönüllerinin bir köşesinde hala Türkiye
var. (17)
İsmini Charlie Brown koyan bir Türk arkadaşımız
94
Faruk Arslan
daha olumsuz mesajlar göndermişti. Kanadalılar yabancı
isimleri telaffuz etmekte ya zorluk çekiyor veya işlerine
gelmiyor. Bu nedenle kolay uyum sağlamak, kolay iş
bulabilmek için herkes gönüllü-zoraki olarak ismini
değiştiriyor veya takma bir ad kullanıyor. Bu aptal Kuzey
Amerikalılara ismimin Faruk olduğunu bir türlü
öğretemedim. Amerikalı sınır görevlisi pasaportuma
bakıp, ismimi Frank diye okuyor. Kanadalıya Faruk
diyorum yine Frank anlıyor. İster istemez kendinizi bu
kültürsüzler anlasın diye Frank diye tanıtmaya
başlıyorsunuz. Aksi halde harf harf hecelemek
zorundasınız. Hecelesenizde isminizi doğru kullanan
birine rastlamanız olası değil.
2001 yılındaki ekonomik krizden sonra Türkiye'den
Kanada'ya, göçmenlik başvurusunun rekor düzeyde
arttığını yazıyordu Türk gazeteleri... Kanada'ya göçmen
olarak gelmiş ve oldukça olumsuz tecrübeler yaşamış
birisi olan Charlie'nin dramı, daha göçmenlik için,
Ankara'daki Kanada Konsolosluğu'nda işlemlerini
tamamlarken başlamıştı. Çok rahatsız edici bunu
söylemek ama, Ankara'daki Kanada Konsolosluğu'nda
çalışan muayyen yaşın üzerindeki T.C. vatandaşı kadın
çalışanların hepsi, insanlara karşı çok saygısız, kibirli ve
kendini beğenmişti. Kanada'nın temsil ettiği bütün
değerlerin tersi bir davranış sergiliyorlardı. O tarihlerde
öğleden sonra, belirlenen iki saatte konsolosluğu
arayabiliyordunuz. O iki saatte dahi telefonlara cevap
vermiyorlardı veya sizi telefonda hep azarlıyorlardı.
Görüşmeyi yaptığınızda, beyaz (asıl) Kanada vatandaşı
adamın bile onlardan çekindiğni gözlemliyordunuz Asıl
suçlu, konsolosluğu tamamen onlara teslim edip, hemen
hiç ortada gözükmeyen Kanadalılardı. Charlie'nin
95
Faruk Arslan
yaşadıklarını dinleyelim:
Kanada benim için büyük hayal kırıklığı, hele
A.B.D.'de (ve hatta Batı Avrupa'da) daha önce yaşamış ya
da bulunmuşsanız, siz de benim gibi hissedeceksiniz.
A.B.D. (ve hatta evet hatta Batı Avrupa) ne kadar zengin
ve müreffeh ise, Kanada 'da o denli fakir, düşük seviyeli
ve hatta geri kalmış... Asıl gelişmelerin yaşandığı 1960'lar
ya da 1970'ler Kanada için artık çok gerilerde kalmış. O
tarihlerde giden çalışkan göçmenler (bazı Türkler dahil )
iyi yerlere gelmişler. Ama artık 60'li yaşlarını sürüyorlar
ve emekli olmuşlar. Onları tesadüflerin dışında görmek
mümkün değil. Etrafa baktığınızda, 1960 ve 1970'lerde
yapılmış eski püskü, bakımsız, dökülen binaları
görüyorsunuz çoğunlukla... Hep olumsuz Türk göçmeni
örneklerini görüyorsunuz. Eğitimsiz, lisan bilmediği gibi,
Türkçe'yi dahi konuşamayan Türk göçmenler (çoğunlukla
Doğu Türkiye'den) "refugee" olarak, bir şekilde
Kanada'ya geliyorlar, doğup büyüdükleri ülkeyi
kötüleyerek..
Kanada her sene yaklaşık 250,000 yeni göçmen alıyor.
Kanada için göçmenlik işi bir nevi turizm sektörü!
Hesaplar yapılıyor. Bu göçmenler, ne kadar para
getirecek, ne kadar yatırım yapacak ya da ne kadarı sosyal
yardım sistemine yük olacak? Ne kadarı geri dönecek? Ne
kadarı kalacak? vesaire... Göçmenliği Kanada büyük bir
endüstri olarak görüyor. İnsanların üzerinden yapılan bir
"iş"! Göçmenlik avukatları sadece beş dakika için,
telefon da dahi size 150 Kanada doları fatura ediyor!
Kanada sadece 1999 ve 2000' de 120,000 Kosovalı aldı.
Bu çöken Kanada eğitim ve sağlık sistemini daha da kötü
yapacak. Eğitimli (hatta iki resmi lisanı da bilen)
üniversite mezunu, masterlı iş bulamayan çok göçmen
96
Faruk Arslan
var. Türkler de bunların arasında... Daha ilk sene geri
dönen çok var. Zaten bunların hepsi Kanada göçmenlik
makamlarınca hesaplanıyor. Ona göre bir sonraki sene
daha fazla alabiliyorlar. Zaten asıl Kanada'lıların
beğenmediği işleri yapacak, kira ödeyecek, marketlerden
alışveriş yapacak, tüketecek insanlara da ihtiyaç var.
Kanada'nın eğitim sistemi hiç de reklamını yaptığı gibi
değil. Herkes iyi okul arıyor. Bu da o kadar kolay değil.
Yeni göçmen çocuklarının lisan problemi ve sisteme
adapte olma problemi olduğu için, okullarda eğitim
oldukça aşağıya düşüyor. Kanada'daki sağlık sistemi iflas
etmiş durumda. Acil servise dahi gitseniz, sekiz - dokuz
saat doktor bekliyorsunuz ve sedyede kıvranıyorsunuz.
Doktor yerine, sadece hemşire ile muhatap olduğunuz
örnekler de hiç az değil. Yeni gelenler için, Kanada'da iş
imkanı hemen hemen hiç yok. Kendi işini kurup da iflas
edenlerin sayısı çok ama çok fazla, yeterli talep de yok
zira. Dünyanın her yerinden nitelikli ya da niteliksiz o
kadar çok göçmen var ki. Zaten, dillerine pelesenk
ettikleri şey, "Kanada tecrübesi"! Master'ınız olsa,
mükemmel İnglizce ve Fransızca bilsiniz dahi iş yok.
Önce beyaz Kanadalılar zaten. İş kuran göçmenler de biriki sene içinde genellikle iflas ediyor. Kanada'daki
göçmenlere yönelik devlete ait "iş" bürosu sadece size
nasıl CV yazacağınızı içeren bir resume (Kuzey Amerika
örneği: yaş, cinsiyet yazılmıyor) örneği veriyor. Zaten,
Kanada dışında olsanız, bu tür göçmenlik bürolarında
çalışanların suratına dahi bakmazsınız, o kadar kılıksız ve
zavallı gözüküyorlar. Sanki bu dünyadan kopmuş gibi.
Amerikalılar, Kanadalılara "Loser" (kaybetmiş, zavallı
anlamında) diyor! Türkler birbirine hiç yardım etmiyor.
Daha doğrusu, Türkler birbirinden adeta nefret ediyor.
97
Faruk Arslan
Oysa, Ermeni, Yahudi, Lübnanlı, Yunanlı ya da örneğin
Rus ya da Ukraynalı iseniz işiniz oldukça
kolaylaşabiliyor. Zira bu ülkelelerden ya da gruplardan
çok göçmen var ve örgütlenmişler ve birbirlerine çok
yardım ediyorlar. Ermeniler ve özellikle Yahudiler, yeni
gelen soydaşlarına (ya da dindaşlarına) çok ama çok
yardım ediyorlar. İş bulmak da dahil. Gözümle gördüm!
Yahudi olsaydım, çok iyi bir işi kapmıştım. Türkler ise
yardım etmedikleri gibi, birbirlerini çok ama çok
kıskanıyor ve "dedikodu" kulvarında koşuyorlar! Yani,
kısaca, Türklerden yardım beklemeyin. Çok yakın
arkadaşlarınız, dışında onlardan uzak durun. Hep
söylüyorum. Kim, aslında kim olduğu belli değil.
Asıl (beyaz) Kanadalılar ile göçmenler arasında (ne kadar
iyi eğitimli ve beyaz gözükseniz de) görünmeyen bir
bariyer var. Onlar bana sorarsanız, bu kadar fazla göçmen
ile Kanada'nın bildikleri, alıştıkları eski Kanada'dan hızla
uzaklaştığını düşünüyorlar. Ayrıca gelen göçmenler, her
ne kadar Kanada seçimde sözde puanlama yapsa da,
çoğunlukla niteliksiz, kaba saba, boş kalabalıklar.
Unutmayalım, mülteci sayısı da çok fazla. Ama, Kanada'
da kimse, ırkçı olarak nitelenmek istemediği için,
doğrudan birşey söyleyemiyor. Sadece yaklaşmanıza izin
vermiyorlar! İnanın bu da az engel degil. Özellikle iş
başvurularında! Yaklaşık 32 milyon nüfuslu, Kanada'dan
1 milyon kişi A.B.D.'de yaşıyor ve orada çalışıyor.
A.B.D. onlar için para ve refah demek, yani Kanada'da
hiç görmedikleri birşey. Kanadalıların kendi lafı: "Money
and Canadians do not go together! Yani 'para ve
Kanadalılar beraber olamaz'. Hep A.B.D.'yi ve
Amerikalıları kötüler Kanadalılar ama ağızlarının suyu
akarak hepsi A.B.D.'de çalışma hayali kurar. Ama A.B.D.
98
Faruk Arslan
artık Kanadalılara göçmenlik konusunda öncelik
vermiyor. Keza zaten 1 milyon Kanadalı A.B.D.'de
yaşıyor. Bu da, ABD açısından, diğer göçmen gruplarına
karşı dengeyi bozuyor. Zaten, Amerikalılar, Kanadalıları
hiç kaale almıyorlar, onlara sanki orada değillermiş gibi
davranıyor. Kanada, kuzeydeki küçük fakir komşuuptown Amerikalılar için. Bu da fakir ve "düşmüş"
Kanada'yı daha da çileden çıkartıyor. Sakinleşmek için,
hemen hepsi Florida'da tatile koşuyorlar! Hatta asıl
(beyaz) zengin Kanadalıların (tahmin edersiniz, "zengin"
sıfatı eklediğime göre, sayıca çok kişi değil demek)
Florida'da evi var! Ve bundan çok gurur duyarlar, sokakta
ve mağazalarda dahi yüksek ses ile bunu anlatırlar!
Güvenlik mi? Hayır! Kanada zannetiğiniz kadar güvenli
değil. O eskidenmiş. Evet, A.B.D.'deki gibi rastgele ateş
açıp öldürme olayları sık yaşanıyor olmasa da yaşanıyor.
Kanada 1960 ve 70'lerde güvenliymiş. Şimdi o günler çok
geride kaldı diye anlatıyor eski göçmenler. Okulda,
topluluk içinde ateş açma (Shooting) olayları 1999' da
oldu. Daha önce de... Sadece, siz Türkiye'de bunu
okumuyorsunuz. Ama doğru, yine de A.B.D. ile kıyas
yapılamaz. Kanada'da faaliyet gösteren, çok sayıda
terörist grup var. Hatta A.B.D. bazen aldığı istihbarat
duyumlarına dayanarak, Kanada sınırını kapatıyor!
A.B.D. Kanada'yı bir çok kere teröristler konusunda
uyardı ama Kanadalıların istihbarat ve polis gücü ve hatta
askeri gücü hiç kuvvetli ve yeterli değil. Kanada'nın
reklamı çok fazla yapılıyor ve değerinden çok üst bir
seviyede pazarlanıyor. Halbuki, daha havaalanında bile
"düşük" bir yer olduğunu hissediyorsunuz. Benim
tavsiyem Kanada'ya göçmen (ve hatta turist olarak dahi)
gitmeyi düşünmeyin. Açıkçası, ben Kanada'ya çok ters
99
Faruk Arslan
bakıyorum. Bunu çoktan anladığınıza bahse
girerim.Ülkenizde, Türkiye'de çok daha başarılı ve mutlu
olacaksınız. Biraz sabır. Eğer çok gitmek istiyorsaniz
göçmen olarak bir yerlere; A.B.D., Avustralya ve hatta
Batı Avrupa'yı deneyin. Ben, Kanada'yı hiç
beğenmediğim için, A.B.D.'ye geçtim. Şimdi hayatımdan
memnunum. Kanada pasaportu da istemiyorum. Malum
söz; zararın neresinden dönülse kardır! Aman dikkat!
Kanada'da kendinizi mahvedebilirsiniz. Bütün paranızı,
kariyerinizi, geleceğinizi ve hatta aile mutluluğunuzu
kaybedebilirsiniz. (18)
Evet bildiniz, Charlie 1. dönemin sıkıntılarını yaşıyor
ve herşeye olumsuz gözle bakıyor. 1. dönemin hayal
kırıklığı devresi olduğunu belirtmiştik. 1. Sincap
döneminin buhranlarını başarıyla atlatanları yeni kriz yılı
bekliyor. İlk kriz dönemi, dilinizi geliştirirken kafanızı
patlattığınız veya iş ararken sık sık küfrettiğiniz stresli bir
evre. İsterseniz bu evrede asıl asabınızı bozan iş
meselesine gelelim.
Bizim ailenin 1. dönemi çok zor geçti. İşsizlik stresi
nedeniyle yeni başladığım sigaranın tiryakisi olmuştum.
Kısa sürede tek tük olan saçlarımdaki beyazlar artmaya
başladı. Dostlarda olmasa Kanada tam bir cehennem gibi
gelmeye başlamıştı. Mahallemizde Salvation Army adlı
kilise yardım kuruluşu olmasa idi, hergün aldığımız
bedava ekmeği bile bulamayabilirdik. Marketlerde
satılmayan, tarihi geçmiş ekmekleri buraya getiriyorlardı.
Birkaç gün bayatlamış ekmek azığımız olmuştu. Bu
kurum gibi 20’ye yakın yardım kuruluşu fakir ailelere
erzak paketleri dağıtıyordu. Bizim gibi durumda olanların
abone olduğu bu kurumların hepsi Kiliselerin
vakıflarıydı. Asıl amaçları ise bizi sevdirerek Hiristiyan
100
Faruk Arslan
yapmaktı. Kimisi haftada, kimisi 15 günde, kimisi ayda
bir undan, şekere, yağa kadar herşeyi veriyordu. Muslim
Welfare adlı Pakistanlı müslümanların kurduğu yardım
teşkilatından Helal etimiz geliyordu. Somalilerin kurduğu
yardım teşkilatındanda ayrı bir paket giriyordu. Ev
yardım kuruluşlarının erzakları ile geçiniyordu. Erzak
paketleri daha ziyade konservelerden oluştuğu için ev
halkı kuru yiyeceklerden bıkmıştı.
Hıristiyan misyonerlerin yardımlarını kabul ederseniz
hemen listelerine düşüyorsunuz. Potansiyel Hiristiyan
sempatizanı olarak sizi algılıyorlar. Evimize sık sık önce
tek tek sonra gruplar halinde misyonerler damlamaya
başladı. İtalyan bir hanım ve oğlu her hafta gelip yeni
kitaplar getiriyordu. Başkalarına hediyelerde
götürüyorlarmış, bize getiren olmadı. Bir süre bunları
sessizce izledim. Din değiştirme konusunda baskı
yapmaya başladıkları anda tepem attı. 3. dünya
ülkelerinden gelenleri Hıristiyan yapmak için çalışan
binlerce gönüllü vardı. Son geldiklerinde İtalyan hanım,
müslüman iken Hiristiyan olmuş bir genç Iraklı ve bir
Afrikalı getirdi. Neden Hıristiyan olduklarını anlatıp bizi
etkilemeye çalıştılar. Müslüman ülkelerin geri
kalmışlığını İslam’a mal etmeleri canımı sıkmıştı. Bir saat
onları dinledikten sonra susun dedim, şimdi ben
konuşacağım, siz dinleyeceksiniz. Allah kaçtır diye
sordum. Müslümanların inancını bildikleri için
korkutmamak amacıyla birdir dediler. Hz Muhammed’in
ve Hz Ademden bu yana gelen peygamberlerin
peygamber olduğuna inanıyormusunuz diye sordum. Evet
dediler. Allah’ın insanı topraktan yarattığına ve tekrar ona
döndürüleceğimize, ahirete inanıyor musnuz diye sordum.
Evet dediler. O halde benim Hıristiyan olmama değil
101
Faruk Arslan
sizin müslüman olmanıza ihtiyaç var. Siz İslamın
şartlarını kabul etmişsiniz, son din İslam olduğuna göre
bir önceki semavi dinde boş yere vakit kaybediyorsunuz.
Hıristiyanlık ve İncil defalarca değiştirildi. Eski İncil ve
Yeni İncil arasında bile bir sürü farklar var. Bu kadar
insan eli değmiş bir dine neden gireyim? İslamiyet son
halkadır. Hıristiyanlık bir önceki halka. Hz. İsa’nın Mesih
olduğuna inanıyor ve ahirzamanda tekrar gelip sizi gerçek
din olan İslam’a döndüreceğine inanıyorum. Ateizme,
Darwinizme, evulasyona inanmıyorum. Kanada’da bir
sürü dinsiz var. Gidin siz onları dine döndürmeye çalışın.
Müslümanları rahat bırakın. Bugün doğru İslamı yaşayan
bir müslüman ülke olmayabilir. Ama Batı, medeniyeti
İslam’dan öğrendi, sonra onları sömürerek zenginleşti.
Bugün gerçek müslüman az olabilir, ancak İslam
değişmemiştir. Ben iyi bir müslüman olmaya çalışıyorum.
İnançlı insanlara değil inançsız insanlara zaman
harcarsanız daha başarılı olursunuz. Bugüne kadar siz
bana kitap verdiniz. Şimdi sıra bende deyip, Harun
Yahya’nın İslam’ı anlatan İngilizce kitaplarından beş
tanesini hediye ettim. Tahmin ettiğiniz gibi bir daha
gelmediler. Misyonerlerin ayağı bıçak gibi kesildi.
Anlaşılan listedeki ismime bir çizgi attılar. Dinini
bilmeyen pek çok müslümanın bu gurupların etkisi
altında kaldığını söylemeliyim. Bazı İranlılar ise adamları
sömürmek için Hıristiyan olmuş gibi yapıyor. Günde üç
öğün yemek veren, yatacak yer ayarlayan hatta harçlığa
bağlayan o kadar çok teşkilat var ki, sokağa çıktığınızda
her köşe başında birini bulabilirsiniz.
Misyonerleri tamamen başımdan savmam için yardım
teşkilatlarından erzak paketleri almayı bıraktım. Sadece
müslümanların teşkilatlarına ayda bir defa uğramayı bir
102
Faruk Arslan
süre daha sürdürdüm. Bu arada oturduğum apartman 6
ayda Türk apartmanına döndü. Bana yakın olmak isteyen
yeni gelen dostlarıma referans olmam sayesinde tam 9
Türk aile apartmana taşındı. Hepsi okumuş çocuklardı.
Üniversite mezunundan aşağı kimse yoktu. Apartman
yöneticisi kirayı zamanında ödediğim ve evi temiz
tuttuğumuz için Türkleri çok seviyordu. Zenciler ve
İspanyol asıllılar evi ahır gibi kullanıyordu. Evi bir
zenciden teslim alırken bir yıldır hiç temizlik
yapılmadığını tesbit etmiştik. Hanımın evi temizlemesi 15
gün sürmüştü. Türklerin hepsi temizdi. Belaya karışan
yoktu. Apartmanda oturan zencilerden uyuşturucu
kullanmayan yoktu. Zaten Türklerin dışındaki 90 dairenin
yüzde 90’ı zenciydi. Jane and Finch, Toronto’nun zenci
mahallesiydi. Çocukların gittiği hemen yolun karşısındaki
okulda beyaz olanlar sadece Türklerin çocuklarıydı. Bir
nevi çocuklar Afrika’da okula giden beyaz azınlık
gibiydi. Apartmanımızın uyuşturucu pazarlama merkezi
olduğunu çok geç öğrendim. Mafya babası apartmanın
karşısındaki house evinde oturuyor, apartmanımzda
oturan zenci gençlere ise mahallede uyuşturucu
sattırıyordu. Eğer gece saat 9’dan sonra dışarı çıkarsanız
yolunuzu keserek zorla uyuşturucu pazarlamak
istiyorlardı. Hepsinde bıçak, silah vardı. ‘Polis bunları
neden yakalamıyor’ diye düşünürken haftada bir zenci
mafya babasının evinin önünde duran polis aracı ilgimi
çekmeye başladı. Tecrübeli Kanadalı Türk Tahir beye
durumu sorduğumda aldığım yanıt korkunçtu. Polis,
uyuşturucu ticareti yapanlardan avantasını alıyordu. Her
hafta yapılan ziyaretin sebebi buydu. Kanada’da belli
oranda uyuşturucu taşımak ve kullanmak serbestti. Ancak
50 gramdan fazla bulundurmak ticarete giriyordu. Bu
103
Faruk Arslan
nedenle satıcılar yanlarında fazla mal taşımıyor, sattıkça
çıkartıyordu. Bir seneden fazla kaldığım bu apartmanda 3
ev soygunu, 2 cinayet vakasına şahit olmuştum. Soyulan
evlerden ikisi arkadaşım Nadir ve Ömer’in evleriydi.
Cinayet vakalarından biri kız meselesi diğeri uyuşturucu
parasını tahsil nedeniyle meydana gelmiş ve ölümle
sonuçlanmıştı. Belanın kol gezdiği bir mekanda belaya
hiç bulaşmamak Allah’ın bir lütfuydu. Apartmanın arkası
ormandı, doğal parktı. Kentin en fazla tecavüz olayının
gerçekleştiği alan olduğunu gazetelerdeki haberlerden
öğrendim. Polis, bizim sokakta 24 saat nöbet bekliyor,
sürekli devriye geziyordu. Buna rağmen olaysız gün
geçmiyordu. Herkes evine üç kilit taktırmıştı. Bir gece
soyulmaya çalışsamda hırsız kapıyı açamamıştı. Bu
mahalleden başımıza bir bela gelmeden biran önce
kurtulmalıydım.
Bir Kanada araştırma kuruluşunun yaptığı çalışma
sonucunda, Kanada'da insan yapımı kimyasalların, hava,
su, gıda ve işyerlerinde yarattığı kirlilik nedeniyle Kanada
erkek nüfusunun % 41'i ve kadınların %38'inin kanserden
öleceğini tesbit etmişti. Kanserden ölüm oranı Kanada'da,
1970 ve 1998 yılları arasında erkeklerde %35 kadınlarda
%27 artmıştı. Toronto üniversitesinin yaptığı araştırmaya
göre, sadece Kanada üzerinde incelmiş bulunan ozon
tabakasının sebep olduğu cilt kanserinden yılda 60.000
kişi hayatını kaybediyordu. 1960 yılıyla mukayese
edilirse, ozon tabakası üç kez incelmiş bulunmaktaydı ve
incelmeye devam ediyordu! Anne, eve dönmek istiyorum.
Kyoto protokolüne uymayı kabul etmeyen ABD'nin
bunda büyük payı var sanırım. Ne de olsa en ufak araba
motoru bile 4 litre. Mesela TC'de 2500 cc'lik motorlarla
yük taşıyabilen diesel kamyonetler burada 7.4 litre diesel
104
Faruk Arslan
ile donatılmış durumda. Gerekçe olarak da "anca yeter güç lazım"gibi bir mantık ifade ediliyor. Yani bu kuşak
kayıp. Az yakıt yakan motor kavramının buralara gelmesi
için ya ciddi bir petrol krizi ya da yaşı 10'dan büyük
insanların başka ülkelere gidip birkaç sene yaşaması
lazım. Bu konuya bağlı olarak, tüm dünyada nükleer
santral konusu tu kaka olmuşken ve Almanya ve
Finlandiya tüm nükleer enerji santrallerini 20 yıl içinde
devre dışı bırakacağını açıklarken Ontario temiz enerji
bahanesi ile nükleer santrallere geçiyor. Bu kadar nehir,
doğal gaz kaynağı vb varken hem de. İnsanları ikna etmek
için de televizyonda bol çiçekli nükleer santral reklamları
yapılıyor. Amerika kıtasının genel özelliği olan dünya
olaylarını ve basınını takip etmemek ile birleşince
buradaki ortalama insanın bu tercih konusunda tek
düşündüğü "ne iyi artık temiz bir enerji kaynağımız
olacak" şeklinde gelişiyor.
Kanada'da kendimize daha mantıklı bir yer bulabilir
miyiz? Nasıl olsa işsiziz diye bakınıp dururken birileri
bize Quebec'te göçmenlere ücretsiz Fransızca kursu
verildiğini söyledi. Hatta tam gün olanlarına katılırsanız
500 dolarlık bir maaş da bağlıyorlar dediler. Eh biz de
yemedik içmedik hemen internetten Quebec hükümetine
bir mail attık. Kurs işi hemen doğrulandı. Maaş
konusunda birşey demediler. Ancak, oraya gidilip kursa
yazıldıktan sonra bulunabilir diye düşünüyoruz. Bu arada,
ev kiralama vb konularda destek alabilir miyiz diye bir
araştırma yaparken Quebec'teki resmi daireleri buldum.
Sizi şok edecek bir haber: Monreal'de bize Türkçe destek
verecek 5 yer bulduk. İngilizce destek verecek yer sayısı
ise sadece 1. Evet yazı ile de "bir". Quebec hükümetinin
105
Faruk Arslan
İngilizce'ye olan tavrı bu. Sempatik bir yere benziyor.
Hem sokaklarda Renault, Citroen gibi arabalar geziyor.
15 Mart günü Toronto televizyonlarının haberlerinde
tekrar tekrar verilen bir haber ilgimi çekti. Bir anne önde,
baba ve bebek arabası arkada, Toronto'nun çevre yolu
olan otobanda karşıdan karşıya geçmeye çalışıyorlar, ama
tabii her biri 7-8 şeritli ve işlek olan bu yolda bunu
başaramadan kenarda yürüyorlar. Bize göre gayet
alışılmış olan bu manzara. Bizde hep olur ya öyle çevre
yolunda geyikler! Tabii Kanadalılara o kadar garip gelmiş
ki, (hele bir de bebek arabasıyla, inanılır gibi değil!)
günün olayı oldu, derhal polis arabası geldi aileyi aldılar
otobandan. Soruşturma sonucu ortaya çıkıyor ki, daha
dün Çin'den gelmişler. Hani, köyden indim şehire gibi,
bunun Kanada'cası;Çin'den dün geldim oluyor.
17 Mart günü bu kıtada kutlanan bir İrlanda bayramı;
"St.Patrick's day!" Bu aziz, İrlandalıların baş azizi ve
pagan keltlere okuma-yazmayı Hıristiyanlığı getiren ilk
misyonerlerden. Büyük bir coşkuyla tüm İrlanda
barlarında kutlanıyor, yeşil giyiliyor, Guinness marka
İrlanda birası içiliyor, ama bu güne özel, biralar da yeşil.
Bugün herkes İrlandalı buralarda. Günün sembolü de,
üçlemeyi (teslis/trinity) temsil eden 3 yapraklı yonca.
Parade'i (yani geçit ve şenlikler) pazar günü Toronto'nun
ana caddelerinde yapıldı, çünkü bu eyalette tatil değil,
ama örneğin Newfoundland'da tatil, onlar günü tam
kutluyorlar, bir amaç da tüm Kanada'da bu günü tatil
yapmak. İnternetten oylamaya katılıp "evet" dedim. Ne de
olsa, biz millet olarak tatilleri severiz. Toronto'nun
Yahudi mahallelerinde Bathurist üzerinde evlerin
garajlarının kapılarına geceleri swastika (gamalı haç)
çizenler yüzünden Yahudi toplumu çok rahatsız bu
106
Faruk Arslan
günlerde ve Kanada'da anti-semitizmin geçen yıla göre
%27 tırmandığı yolunda sürekli açıklamalar yapılıyor.
Yahudi örgütleri okullarda anti semitizm dersleri
konulmasını istiyorlar. Basındaki gelişmelere göre birkaç
küçük çocuk yakalandı. Yaşları 15'ten küçük olmasına
rağmen tutuklandılar. Gelişmelere bakılırsa diğerlerine
örnek olsun diye bu çocuklara ciddi bir ceza verilecek.
Aynen bir kilo baklava yiyen ve hapse giren çocukların
durumu gibi. "Sallandıracaksın bunlardan birkaçını bak
nasıl düzeliyor memleket"
Bu aylar vergi beyannamelerinin doldurulup
gönderildiği aylar. Nisan sonuna kadar yolu var. Her gün
konuyla ilgili olarak dikkat edilmesi gereken noktalar ve
hatırlatmalar çeşitli gazetelerde yer alıyor. Ama en
ilgincine geçenlerde bir günlük gazetede rastladım.
Aynen şöyle, "even with people names, pets are not
dependants" (Yani insan ismi de taşısalar da evcil
hayvanlarınızı bakmakla yükümlü olduğunuz kişiler
arasına katamazsınız.) Bu beni bitirdi vallahi. Unutmadan
bu öğüt en çok yapılan 5 hata içinde yer alıyordu. Martın
son haftası içinde hava sıcaklıkları düzeldi ve yağmurlar
başladı. Karlar eridi, buzlar kayboldu. Bahar mı geliyor
ne? En çok arka bahçemize geyik gelmemesine
yanıyoruz. Oysa hikayede hep geyiklerden (aslı Moose)
bahsedilir. Bu Moose denen hayvan ve Kanadalıların
konuşma tarzını merak edenlere küçük bir ip ucu.
"Brother Bear" isimli çizgi filmin karakterleri arasında bir
çift Moose var. Özellikle aksanları tam Kanada işi.
Buradaki peynirler berbat. Benzine zam geldi. Bu
nedenle Türkiye'yi özlemeye pek fırsatımız olmadı. Bu
arada burada her benzinci kafasına göre fiyat veriyor.
Hatta sabah başka akşam başka fiyat oluyor. Alberta'da
107
Faruk Arslan
deli dana var. Sivrisinekler insan öldürüyor. (West Nile
Virisü) Sars hala çalışıyor. Hatta kendini yenilemiş.
Kanada'da orman yangınını 3 haftadır söndüremediler.
Sonuçta yanacak şey kalmayınca kendisi sönecekmiş.
Ama çok iyi yerleşim boşaltıyorlar. Kiralar çok pahalı.
Araba almak kolay. Sigorta yaptırmak zor. Ve sigortasız
araç plakası alınmıyor. Fiyat artışını da 11 Eylül'e
bağlıyorlar. Plakalar ve sigorta kişiye özel. Arabaya
değil. Bu nedenlede her hata senin peşinden geliyor.
Sokaklarda insan ve özellikle çocuk yok. Aslında okullar
tatilde ama bu çocuklar özel odalarda saklanıyor olmalı.
Kanada Hintli ve Çinli'ler tarafından işgal edilmiş.
Bize bulaşmasından korkuyoruz. Televizyon programları
sadece geyik üzerine kurulu. Politika, sinir bozucu olay
vb yok. Bu yıl içinde şimdiye kadar 33 cinayet olmuş.
Reklamlar ilkel. Türkiye'de çok daha kalitelisi yapılıyor.
Yapı malzemeleri, yiyecek, elektronik alatler çok ucuz.
Ancak, torba vermiyorlar. Ama eski kutu alabiliyorsun.
Araba parketmek için mutlaka para ödüyorsun. Evinin
önü dahil. Burada kontrol edilmeyen tek karış yer yok.
Yakalarlarsa ceza kesiyorlar. İşin ilginci hatalı park
edenleri yakalamak için özel görevliler var. Hatta insanlar
seni hemen şikayet ediyor. Böylece büyük biraderden
kaçamıyorsun. Çöpleri almaya haftada bir geliyorlar ve
çöpleri klasifiye etmeden çöpe atamıyorsun. 3 ayrı çöp
kutusu var. Kanada Amerika arası bilgi alışverişi online
oradaki trafik kayıtlarını bile anında görüyorlar. Her yer
park bahçe yeşillik. Her yerde güzel evler var. Akşamları
sincaplar balkonumuzda kavga ediyorlar. Zaten ağustos
böcekleri ve kuş sesinden başka ses yok. Burada 5 milyon
insan var diyorlar ama ben görmedim. Caddeler kentin bir
ucundan diğerine gidiyor. Kare çok seviliyor.
108
Faruk Arslan
Kütüphaneler çok güzel. Tek bir kütüphane kartı ile
hepsini kullanabiliyorsun. Hatta birinden kitap alıp
diğerine teslim edebiliyorsun. Kütüphanelerde cd ve dvd
var. Bunları 3 hafta elinde tutabiliyorsun ve ücretsiz.
Artık kitap alamayacağız galiba. Kanada ekonomisi yeni
gelenlerin (göçmenler) sömürüsü ile ayakta duruyor.
ABD dışındaki ülkelerdeki tecrübeler yok sayılıyor.
Kanada tecrübesi yoksa da işe almıyorlar. İş bulmak
eğitimini burada yapmadıysan çok zor. Etrafta bilgisayar
mühendisi Hintli işsiz dolu. Herhangi bir iş yapmak için
sertika alman gerekiyor. Musluk tamirciliğinin bile 3 ayrı
sertifikası var. Bizim henüz hiçbir sertifikamız yok.
Burada pazarlamacılık / satıcılık dışında iş nerede ise yok.
Dünya pazarlamacıların olmuş. Nakit para tamamen
ortadan kalkmış. Debit kart bile kullanılmıyor. ATM'den
para çekmek ücretli olduğundan bu yöntem pek cazip
değil. İşin olmayınca da kredi kartı vermiyorlar. İşsiz isen
ev de tutamıyorsun. İşsiz isen iş de bulamıyorsun. Bir tür
kısır döngü.Biz yan kapıları kullanıyoruz.
Burada small business kavramı çok gelişmiş. Evde
oturanlar bile kendilerine "self employed" diyorlar.
Şimdiki ev sahibimiz boyacılıkta cash para olduğunu
söylüyor. 1 oda boyası 300 $ bir ev 1600 $ alınıyor.
Sermaye yok. Sadece kart basıp dağıtmak lazım. Belki de
yılın boyacısı oluruz kim bilir? "painter couple" Toronto
gölü Marmara'dan büyük. Her yer tekne ve marina dolu.
Bakıp bakıp off diyoruz. Bu arada marinalarda tekne dolu
ama insan yok. Yazın da binmiyorlar ise ne zaman
binecekler? Bakalım göreceğiz. Ortalık bedava gazete,
dergi dolu. Almayanı dövüyorlar.
Tam da havalar iyiye gidiyor, bahar geliyor derken
Nisan'ın ilk pazartesi günü ısı -15 oluverdi. Tabi biz
109
Faruk Arslan
"yazların sıcak ve kurak kışların yağışlı ve ılıman"
geçmekte olduğu bir coğrafyadan geliyoruz ya! Bahar'ı da
bildiğimiz gibi geliyor sandık. Tabii havamızı aldık.
Nisan ayının sonlarında ağaçlar yapraklanmaya ancak
başladılar. Kuş nesli piyasaya döküldü. Artık sabahları
cıvıltı duyulabiliyor.Yani henüz çiçekler ortada yok.
Bekliyoruz bakalım.
Kanada Federal Mahkemesi, İnternette müzik
paylaşanların adreslerinin açıklanması için internet servis
sağlayıcıları zorlamak isteyen plak firmalarının talebini
reddetti. Buna gerekçe olarak da kütüphanelerde
kitaplardan fotokopi çekilmesinin copyright haklarına
aykırı bulmayan Supreme Court kararını gösterdi.
Supreme Court bu karara gerekçe olarak kamu çıkarlarını
göstermişti. 1999 da kurulan Amerikan Napster firması
mahkeme kararı ile 2000 yılnda copyright ile korunan
eserlerin downloadını paylaşımdan kaldırmak zorunda
kalmıştı. Easter nedeniyle Good Friday öncesinde tıpkı
Türkiye'deki uzun Kurban Bayramı tatillerinde olduğu
gibi herkes yollara düştü. Herkes aynı anda kenti terk
etmeye kalkınca sizce ne olur? Evet, radyo spikerleri yol
durumunu verirken trafikte sıkışanlarla dalga geçtiler.
"Umarım yanınıza yatağınızı almışsınızdır. Yolda
ihtiyacınız olacak" benzeri birçok espri yapıldı.
British Colombia Fraser Valley'de Avian Flu (kuş
gribi) nedeni ile 19 milyon tavuk ve hindinin
öldürülmesine karar verildi. Bu miktar BC eyaletindeki
tavukçuluk endüstrisi kaynaklarının %80'i demek.
Hükümet yetkilileri kuş gribinin insanlara bulaşma
tehlikesinin olmadığını ama virüslerin adaptasyon
kapasiteleri nedeni ile risk almak istemedikleri için itlafa
karar verdiklerini söylüyorlar. Bu virüs ilk olarak Asya'da
110
Faruk Arslan
ortaya çıkmış ve toplam 25 insanın ölümüne yol açmıştı.
Kanada'da da bir tavuk çiftliği çalışanına da bulaştığı
biliniyor. Ama burada henüz ölen yok. Bilim adamları
endüstriyel tavuk üretiminin aslında doğada bu denli
tehlikeli olmayan virüsün etkilerini artırdığına
inanıyorlar. Deli dana hastalığı Alberta besi
hayvancılığını vurmuştu. Şimdi de kuş gribi BC'yi
etkiliyor. Çiftlik Somonlarında da yüksek miktarda civa
çıkmıştı. Galiba hepimizin yavaş yavaş vejeteryan olması
gerekecek. Budistlerin yöntemi gibi (yüzü olan şeyleri
yememek) yollara mı başvurmak lazım acaba?
Dikkat bu madde Kanada'ya gelerek tüm sorunlarından
kurtulmayı ve birkaç sene sonra Türkiye’ye zengin olarak
dönmeyi düşünenler için hayal kırıcı olabilir. TV'de sık
sık denildiği gibi "viewer discretion is adviced" Kanada
İstatistik Bürosu (StatsCan) yeni yayınladığı bir
araştırması ile 1980 ve 2000 yılları arasında 27 büyük
kentteki en zengin %10 ile en fakir %10'u karşılaştırdı.
Sonuç: "the gap is getting bigger" Biraz detay vereyim:
20 yılda en zengin %10'un ortalama geliri 111 bin
dolardan 131 bin dolara yükselmiş. En fakir %10 aynı
dönem içinde 20.900'den 21.700'e çıkmış. En fakir
%10'un içinde göçmenlerin oranı 1980'de %23 iken
2000'de %35'e çıkmış. En fakirler içinde de en az
kazananlar göçmenler, sonra aborjinler (burada
Kızılderililere böyle deniyor) ve üçüncü olarak da ayrı
yaşayan çocuklu ebeveynler. Toronto göçmenlerin en
fazla zorlandığı yerlerden biri. (galiba gelirken yanlış
tercih yapmışız.) Toronto gelir dağılımının en kötü
olduğu kent. İstatistikler Toronto'da fakirlerin çoğunlukta
olduğu mahallelerin 1980 yılındaki 30 olan sayısının
2000'de 120'ye çıktığını gösteriyor. Sebep, göçmenlerin iş
111
Faruk Arslan
bulmasındaki engeller. Irkçılık diyemiyoruz. Burada ciddi
suç. Burada buna nazikçe "Kanada tecrübesi" deniyor.
Önce gelenler pastalarını yeni gelenlerle paylaşmak
istemiyorlar. Bu nedenle de yüzlerce ameliyat yapmış
oparatör doktorlar gidip 2-3 yıl tekrar okumak ve sınava
girmek zorundalar. Gerekçe basit orada (bu
Commonwealth ülkeleri dışındaki tüm ülkeleri kapsıyor)
size ne öğretildiğinden nasıl emin olabiliriz? Göçmenlik
zor iş. Kanada Merkez Bankası overnight faiz oranlarını
bir kez daha düşürdü. Yeni oran %2. Bu "son" dediler.
Bir daha düşürmeyeceklermiş. Faizler son yirmi yılın en
düşük seviyesinde. Ev kredi faizleri 20 yıl önce %30'muş.
Şimdi birçok yerde %4 civarında.(evet bu yıllık faiz
oranı) Enflasyonumuz da yıllık %0.7 civarında. Bu
enflasyonla yaşamak zor tabii. Alışmaya çalışıyoruz. Her
şeyin fiyatı aynı. Çok tekdüze yahu! Toronta'da çöp
sorunu var. Bundan 10 sene kadar önce çöplerin öylece
araziye yığılması fikri popüleritesini yitirince çöpleri
Michigan'a (ABD) gönderme kararı alınmış. Onların çöp
işleme fabrikaları var. Ama Michigan geçenlerde su
koyverdi. Çöpleri yeterince tasnif etmeden
gönderiyormuşuz. Bu nedenle böyle hatalı tasnif edilmiş
çöpleri geri gönderme kararı aldılar. Şimdi birileri tek tek
çöpler hatalı mı tasnif edilmiş diye bakıyor. Hem sınırın
bu tarafında hem de o tarafında... Sanırım bu yeni iş alanı
yaratma politikası denilen şey olmalı. Çöplerinin tasnife
ihtiyacı olduğunu öğrenmek Toronto'luları çok üzdü.
Nasıl böyle birşey olabildiği editörlerce tartışılıyor.
Acaba okullara çöp tasnifi konusunda ders koysak sorun
çözülür mü? diye tartışılıyor. Gülmeyin yahu, durum çok
ciddi.
Her şey iyi güzel, her tür fikir özgürlüğü, minimum
112
Faruk Arslan
bürokrasi, can ve mal emniyeti, kalabalık yok, kimse
üstüne araba sürmüyor, genelde herkes nazik olmaya
çalışıyor vb. vb. ama "ruh" eksik. Burada da çok alkol
tüketiliyor, sokaklarda çok deli var ve tepkisizlik ve
ilgisizlik. Böyle olmalarının ana sebebi, diğer insanların
özel hayatına saygıdan dolayı deniyorsa da., insanı
mutsuz ediyor zaman zaman. Buradaki yaşam bizi
yoruyor, gitmeliyiz buradan! Neyse ki az kaldı! Ufukta
batı gözükmeye başladı bile.
Basını bayağı meşgul eden konulardan biri, Toronto
polis teşkilatındaki yozlaşma, görevi ve gücü kötüye
kullanma. Teşkilatı denetlemelerden uzak tutma gayreti
ve suç işleyen (tabii sadece kör parmağım gözüne
şeklinde yakalanmış olan bir kaç salaktan bahsediyoruz,
yani sadece buz dağının üstü bu) polislerin aldıkları
komik cezalar, 1 ila 3 gün görevden uzaklaştırma. Yani,
pek de bizimkilere benziyorlar bu konuda. Ama, tabii
şaşmamak gerekir, ne de olsa Akdenizli'lik var! Toronto
polis teşkilatı da ağırlıklı olarak İtalyanların elinde,
emniyet müdürümüz İtalyan asıllı, babadan oğula polislik
mesleğini seçmek de çok yaygın. Size biraz da insan
manzarası vermeye çalışalım: İnsanları gözlemlediğimiz
en ilginç ortam tabii ki trafik. Diyelim ki bir 4 yol
ağzındasınız ve polis direkt karşıdaki yolu kapatmış. Ne
yaparsınız? Sağa ya da sola döner yolunuza devam
edersiniz değil mi? Buradaki uygulama polis barikatına
kadar düz gidip duruyorlar. Arkadan gelenler de aynı şeyi
yaptıklarından orada hemen bir trafik sıkışıklığı oluşuyor.
Sonra insanlar kavşakta mahsur kalıyorlar. Polisler
yağmur vb yağıyor ise arabalarından çıkmayıp olayı
seyrediyorlar. Arada bizim gibi ülkeye sonradan gelmiş
birisi (araba kullanmayı Kanada dışında öğrenmiş) sağa
113
Faruk Arslan
veya sola dönerek kendini kurtarıyor. Geri kalanlar da
birisi gelip kendilerine bir şey söylesin diye bekliyorlar.
Bize öyle geliyor ki, hani korku vb filmlerinde hiçbir şey
yapmadan durup çığlık atan insan tiplemesi öyle
uydurulmuş birşey değil. Bu insanlar aramızda yaşıyorlar.
(19)
Üç sincap dönenimini atlatan, kafatası atıpta kesin geri
dönüş yapmayan yeni göçmenlerin önü bundan sonra
açıktır. Artık gözünüze her tarafta dolaşan sincaplar
gözükmüyordur. Üç sincap dönemini tekrar hatırlayalım:
1. Safha hayal kırıklığı, aşırı özlem ve duygusal yıkıntı
dönemi,
2. Dönem "burası o kadar da fena değil galiba"larla geçen
alışma dönemi,
3. Dönem ise "burası güzel memleket, yaşamaya uygun"
denen dönem.
Burası tam bana göre bir ülke demeye başladınız mı, 4.
döneme geçtiniz demektir. Kanada’da iş aramaya
başlamışsanız, burada yaşamak istiyorsunuz anlamına
gelir. İş aramayıp işsizlik parasıyla geçiniyorsanız,
psikolojik bunalıma girmeniz yakındır. Kanada’da iş
aramak tam bir beladır. Bulduysanız zaten
mutlusunuzdur, geriye dönüp bakmazsınız.
114
Faruk Arslan
115
Faruk Arslan
Beşinci Bölüm
KANADA'DA İŞ ARAMA BELASI
4. dönemin kilit sorusu: Kanada'da iş bulabilirmiyim?
Göçmenliğin en önemli kısmı burası zaten. Eğer sıradan
işler arıyorsanız (bedensel vasıfsız işçilik, inşaat işçiliği
vs.) hiç problem yok, hemen bulabilirsiniz. Öyle fazla dil
falan bilmenize de gerek yok. Eğer kalifiye bir iş
arıyorsanız onun üzerinde uzunca konuşacağız.
Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada’nın da sendikal
haklara saygı konusunda katetmeleri gereken çok yol var.
ABD’de kamu sektöründeki işçilerin yaklaşık % 40’ının
toplu pazarlık hakları yok. Özel sektörde, işverenlerin
yaklaşık % 80’inin sendika karşıtı kampanyaları için
danışmanlardan ve güvenlik şirketlerinden faydalandığı
hesap ediliyor. Dahası ABD hükümetinin kontrolünde
olan bölgelerde (Virgin adaları ve Amerika Samoası)
vahşi bir sömürü gerçekleşmeye devam ediyor.
Kanada’da kamu emekçilerinin sendikal hakları üzerinde
ciddi kısıtlamalar var. Sendikalı iş bulmak neredeyse
imkansız. Serbest piyasanın acımasız patronları yeni
göçmenleri dört gözle bekliyor. Herkesten duyduğum
tavsiye ; Kanada’da eğer kapağı devlete atarsan
kurtulursun. Ancak son yıllarda devlet küçültülüyor,
kamu işleri dahi özel sektöre anlaşmalı biçimde geçici
116
Faruk Arslan
yaptırılıyor. Devlet sektörü, bugün yüzde 60 oranında
sözleşmeli geçici işçi çalıştırıp, devlet memuru almamayı
tercih ediyor. Aksi halde işe aldığı memuru işten atması
sendikalı oldukları için kolay değil. Iskartaya çıkan
memuru devlet alan değiştirerek başka bir devlet
sektörüne meslek kursları parasını ödeyerek transfer
edebiliyor. Kısa sürede realiteleri kavradığım için ‘ne iş
olsa yaparım abi’ demeye başladım.
Kanada’ya geldiğimin 8. günü bulamayacağımı bile
bile fellik fellik iş arıyordum. Bu arada hiç beklemediğim
bir sürprizle karşılaşıyorum. Azerbaycan’a tevafuk eseri
beraber gittiğimiz, benim gibi Azeri bir hanımla evli olan
Muhammet Gül’de Toronto’ya ayak basıyor. ‘Kardeş
beni mi takip ediyorsun’ demişim ister istemez.
Azerbaycan’a beraber gittiğimizi 17 Aralık 1992’de aynı
uçağa binince anlamıştık. Halbuki İstanbul’da yaşıyor ve
ara sıra görüşüyorduk. Aradan geçen bunca yıldan sonra
benim gibi Türkiye’ye uyum sağlayamayan Gül ailesi hiç
haber sabah etmeden Kanada’ya yerleşmeye karar vermiş.
Meğerse Kanada’ya gelirkende aynı uçağa bilet almışız.
Ancak eşinin Moskova’da dost ziyaretleri uzun sürünce
bileti bir hafta ertelemiş. Nede olsa baldızı Rusya’nın
Ekonomi Bakan Yardımcısının eşi . Kanada’ya öyle bir
hava ile geldi ki, kötü haberleri verme tellalığını hiç
kimseye kaptırmadım. İstanbul’da çalıştığı televizyonda
ayda 2 bin dolara yakın reklam primi alan reklamcı
arkadaşımı iş konusunda kötü sürprizler bekliyordu.
Bazılarına rahat batar. En iyi şartlarda yaşamasına rağmen
daha fazlasını arar durur. Kanada, iyi bir hayat dersi
alması için en uygun yer. Son pişmanlık fayda etmez.
Azerbaycan’a beraber gittiğimiz diğer abim Kasım
Şencan’ın da Toronto’da olduğunu öğrenince şok oldum.
117
Faruk Arslan
Uzun süre 1996’a kadar Azerbaycan Zaman gazetesinde
Yayın ve Dağıtım Koordinatörü olarak çalışırken
yardımcılığını yapmıştım. Evlendiğim hanımı istemeye
dünür gidecek kadar yakındık. Bir nevi manevi babam
sayılırdı. Azerbaycan’da aynı kaderi paylaştığım diğer
arkadaşım gazeteci Nadir Bakıcı da ailesiyle bir ay sonra
damladı. Birbirimizden haberimiz olmadan hepimiz
Kanada’yı yeni vatan olarak seçmiştik. Benden 3 ay önce
gelen Kasım bey iş aramaya başlamıştı.
Nasıl iş bulacağımı kara kara düşünürken Kasım beyin
telefonuyla uyandım. ‘Gazetede ilan var, Toronto
belediyesi 1000 adet işçi alacakmış, yarın sabah 4’de 4
arkadaşla gidiyoruz, gelmek istiyorsan senide alalım’
diyen Kasım beye ‘elbette’ dedim. Arkadaşım Muhammet
Gül’ü arayıp gelmek isteyip istemediğini sorunca
kendinden emin biçimde herzamanki bilmişliğiyle,’ Sen
git, durumu bana rapor et’ dedi. Zamanlama konusunda
dakik olan Kasım bey tam 4’de beni alarak Downtown’da
işçi alımı yapılacak merkeze götürdü. Sabahın köründe
500 kişi sıraya girmişti. Bir kaç saat içinde 3000 kişiyi
geçti. Kasım bey takım elbise-kravat giyinmişti, elinde
Bond çantası vardı. Sanki müdür pozisyonu için mülakata
girecekti. İşin ne olduğunu dahi bilmiyordu. Sıradaki
Kanadalılar Kasım beye bakıp bakıp gülüyordu. Hatta biri
kendini tutamayarak kahkayı patlattı. Aralarında dalga
geçerek konuşuyorlardı: Bu adam hangi işe başvurduğunu
sanıyor, deli olmalı. Zaten Kasım beyden başka cilet gibi
giyinmiş bir Allahın kulu yoktu. Sıra bize yaklaşırken
saat 11.00’i bulmuştu. Birden hangi iş için gireceğimizi
öğrenmek aklıma geldi. Kasım beye gülen Kanadalılardan
pirelenmiştim. Sıradakilere sordum. Aldığım cevap
karşısında buz kesildim. Belediye 1000 kişiye sarı renkli
118
Faruk Arslan
geçici işci kartı verecekti. Bunların ilk görevi
önümüzdeki kışta yağacak karın uzunluğu 22 inch
olduğunu görür görmez üç ayrı merkezde adresi verilen
yerlere gecenin 4’ünde teslim olmaktı. Ekiplere ayrılan bu
elemanlar önce yol sonra kaldırımlardan başlayarak, en
son evlere ulaşan yollardaki karı küreklerle
temizleyecekti. Sabah 7’de işyerleri açılıyor, saat 9’da
okul başlıyordu .Üç-beş saat içinde tüm yol ve kaldırımlar
trafiğe açılmalıydı. Eğer kar fazlaysa işin öğleye kadar
sarkma ihtimali vardı. Verilen ücret asgari ücretin 2
katından fazla, saatbaşı 17 dolardı. Soğuktan nefret eden
biri olarak kar temizleme işi hemde sabahın ayazında hiç
mantıklı görünmedi. Ücreti iyi idi, ama full time değil
yarım günlük bir işti ve geçinmeye yeterli değildi.
Mülakata girmeden işi kafamdan silmiştim. Hiç
bitmeyecek gibi görünen sıra gelince aynı anda dört kişi
ile görüşme yapılan dört masaya dört Türk arkadaş
dağıldık. ‘Sosyal Güvenlik numaranı ver’diyen
mülakatçıya cevabım:‘Başvurdum , yakında elimde
olur’oldu. ‘Kervan yolda düzülür’ mantığı Kanadalıların
kafasına uygun değildi. Hiç mülakat yapılmadan görüşme
bitti. İçimden ‘zaten sizin verdiğiniz işi beğenen kim’
diye mırıldandım. Beşimizde işe kabul edilmemiştik.
Hepimize gerekçe olarak başka nedenler söylemişlerdi.
Kimisinin Kanada tecrübesi yoktu, kimisinin İngilizcesi
sıfırdı, anlaşmaları mümkün değildi. İlk iş başvuru
tecrübesi elimde olmayan nedenden dolayı başarısızlıkla
sonuçlandı.
Kanada’ya geldiğimin 10. günü, Ontario’da
Türk ehliyetleri 3 ay geçiyor, sonra iptal. Kanada’dan
ehliyet almak başlıbaşına bir dert. Yazılı imtihanı
verdikten sonra bir defada yol testinden geçen kimse
119
Faruk Arslan
yoktu. Kurs ücretlerinin saati 30-50 dolar. Ontario eyaleti,
bizim B ehliyetini 2’ye bölmüş, normal yollar için G2,
otoban yollara çıkmak için G tipi ehliyeti almayı zorunlu
tutuyor. Yazılı imtihanı geçenlere G1 ehliyeti veriliyor,
ancak yanında G veya G2 ehliyeti olmadan araba
sürmesine izin verilmiyor. Sürücü kurslarına saat ücreti
olarak 50 dolar verip 10 saat kurs almadan G ehliyeti
almanız neredeyse imkansız. Bu kurs belgesi arabaya
sigorta yaptırırken sigortanızın bir nebze düşmesine
yardımcı oluyor. Netice itibarıyla bir ton para döküp
sıfırdan ehliyet macerasına girmelisiniz. Her yol testi başı
75 dolar veriliyor. 10 defa giripte ehliyet alamayanla
hayli fazla. Çevre kentlere giderek imtihana girenler biraz
daha çabuk alıyor.
Bir Türk için her zaman kestirme bir yol vardır.
Quebec eyaletinin Türk ehliyetlerine bakışı farklıydı.
Eyaletin Ulaştırma bakanı davetli olarak gittiğinde
İstanbul’da araba kullanan hızlı şoförlerimizi görmüş ve
‘burada araba kullanan Kanada’da hayda hayda kullanır’
diye Türk ehliyetlerini birebir Quebec eyaleti ehliyetine
değiştirme talimatı vermişti. Kanada’nın her eyaletinde
farklı ehliyet bulunuyor. Oturduğunuz eyaleti
değiştirdiğinizde en uzak 3 ay sonra yeni ehliyetinizi
birebir değiştirebilmiş biçimde almalısınız. Ontario
dışında B ehliyeti üçe bölen eyalet zaten yok. Quebec’ten
eyalet alabilmenin tek şartı orada oturduğunuza dair ev
kira sözleşmesi ve Montreal Türk Konsolosluğundan
kimliğinizin onaylı aslı. Ontariolu Türkler, Quebec
eyaletindeki kolaylıktan yararlanmanın yolunu bulmuş.
Hatta bazı uyanıklar ehliyet turları adı altında Montreal’a
günübirlik seferler düzenliyor. Tek mesele oradan bir kira
sözleşmesi bulmak. Bu meseleyi Murat isminde İstanbul
120
Faruk Arslan
Ermenisi bir vatandaşımız çözüyordu. Kiralık evlerini bu
bir günlük geçici kiracılara vermiş gibi resmen sözleşme
imzalıyor ve komisyonunu alıyordu. Bir günlük Montreal
seferimde Türk ehliyetini değiştirebilme saadetine nail
olmuştum. Montrealdeki Fransızlar İngilizce konuşmadığı
için Murat gibi tercümana zaten ihtiyacımız vardı.
Kanada’nın iki resmi dili olmasına rağmen Montreal Polis
merkezindeki görevliler İngilizce konuşmamıza Fransızca
karşılık vermişti. Bildikleri halde hemde resmi bir
mekanda İngilizce konuşmak istememişlerdi. Quebec
sanki Fransa’nın bir parçasıydı. Trafik işaretlerinden
reklam levhalarına herşey Fransızcaydı. Bu eyaletde
göçmenlerin eğer Anglo-Sakson kökenli değillerse
İngilizce öğrenmeye hakkı yoktu. Quebec ehliyetimi
hemen ertesi gün Ontorio ehliyetine değiştirmem zor
olmadı. 5 yıllık ehliyet bedelini ödediğim için sadece
değiştirme bedeli alındı. Ancak tipimi beğenmeyen polis
görevlisi bana G2 ehliyet verirken, tipi Cüneyit Arkın’ı
andıran yakışıklı dostum Laz Hasan’a cilve yapan
Hindistanlı dilber G ehliyeti vermişti. İşin tuhaf tarafı
Hasan’ın İngilizcesi yoktu. Çat pat İngilizcesi ve
romantik gülüşüyle beş dakikada kızı ayarlamış ve G
ehliyeti kapmıştı.’Ne yapalım yakışıklı olmanın
avantajları’diye bizimle dalga geçiyordu. Montreal’i su
yoluna çeviren Türk arkadaşlarımız işin cılkını kısa
sürede çıkardı. Türk ehliyeti olmayanlar bile nüfus kağıdı
veya benzer kartlarla ehliyet almıştı. Uyanık bir
görevlinin farketmesiyle bu ehliyetler iptal edilsede
Quebec eyaleti, Türk ehliyetlerini birebir değiştirmeye
2003’de son verdi.
Hemen bir araba almam gerekiyordu. Nadir beyin
Elazığlı hemşehrisi Mustafa bey, 900 dolara 1987 model
121
Faruk Arslan
Honda Accord marka iki kapılı spor arabasını satmak
istiyordu. Araba satmak için sahibinin elinde olan kağıda
imza atması yeterliydi. Bundan sonraki işlemler sizi
ilgilendiriyordu. Arabanın emisyon ve güvenlik
testlerinden geçip bu belgeleri temin etmeniz 150 dolardı.
Başka eyaletlerde bu testler gerekli değil. Ancak bir
eyaletden başkasına araba götürüyorsanız gittiğiniz
eyaletde testden geçirmeniz isteniyor. Polis görevlisinin
keseceği satış vergisini tesbit etmek için sorduğu soru
arabayı kaça aldığınız. Önlerinde her arabanın modeline
göre biçilmiş market fiyat listesinin en alt ve en üst sınırı
bulunsada sizin beyanınızı asıl kabul ediyorlar.
Kanada’da söz kanundur ve aksi ispat edilene kadar
geçerli sayılır. Eğer çok düşük beyan ederseniz
önlerindeki listeden en alt baremi işleme koyarlar. 900
dolarlık araba için ödediğim vergi 50 doları bile bulmadı.
Üstelik plakanızı hemen orada size teslim ediyorlar. Birde
doğum tarihine göre ödemeniz gereken bir plaka etiket
bedeli varki, bir yıllık 80 dolar tutar. Beş dakika süren
işlemler bu ülkede neden araba alım-satım işinin zirvede
olduğunu anlatmaya yetti. Toronto’da trafikte inanılmaz
sayıda eski araba bulunuyor. Almanya’da veya herhangi
bir Avrupa ülkesinde böyle eski arabalara binen kimse
bulamazsınız, zaten trafiğe çıkış izni verilmez.
Japonya’da 100 bin km’den sonra arabaların trafikten
men edildiği gözönüne alınırsa Kanada’nın neden bu
kadar geri kaldığı sorgulanabilir. Trafik size eski araba
çöplüğü gibi geliyor. Kanada’ya yeni gelenler genellikle
ilk önce eski arabalar alıyor. Bunun nedenini anlamam
çok kısa sürecekti.
Aradan 2 ay geçmişti, Kanada’da ilk kurban bayramı
namazı için sabahın beşinde kalktım. Pape denilen
122
Faruk Arslan
Turkish-Canadian İslamic Center’a ait Diyanet İşleri’nin
atadığı imam tarafından namazı kıldırılan camiye
giderken bir araba dolusu hediye kitap götürecektim.
Zaman gazetesinin hediye ettiği kitapları abonelere
dağıtmak için bayram namazı çıkışı en uygun zamandı.
Fatih, Zafer ve Mevlana camilerine de birer araba dolusu
kitap göndermek için arkadaşları organize etmiştim.
Abone olana kitaplar bedava verilecekti veya para ile
satılacaktı. Gazeteye ek gelir getirecek parlak bir
girişimdi. O akşam yağmaya başlayan kar yolların üstünü
kapatmıştı. Bu nedenle asfaltın altının buz tutmuş olduğu
görülmüyordu. Genellikle hava sıcaklığı kışın sürekli
sıfırın altında olduğu için zemin her zaman kaygandı.
Caminin yolunu hızlı arabaca sürücü olan Halim beyi
izleyerek bulacaktım. Toronto’nun yollarını henüz tam
öğrenememiştim. Baklava dilimi gibi düzgün cetvelle
çizlmiş yollara sahip olmasına rağmen otoban yol giriş ve
çıkışlarını öğrenmek zaman alıyordu. Hızlı akan trafiğe
uyum sağlamak, Türkiye’den farklı olan birkaç kural
değişikliğine uyum sağlamak gerekiyordu. Bu küçük
gözüken kurallara uyulmadığı takdirde kaza yapmak içten
bile değildi. Yanımda Nadir Bakıcı ile Halim beyi takip
ederken küçük bir yokuşu frensiz yavaş inmek icap
ediyordu. Ancak arabanın arkası kitap dolu olduğu için
araba dansöz gibi arkasını sallamaya başladı. Frene
basarsam takla atmamız mümkündü. Bu nedenle yapacak
tekşey vites küçültüp sallantının düzelmesini beklemekti.
Yerin kayganlığı sonucu araba sarhoşlar gibi etrafında
dönmeye başladı. Kaldırım bariyerlerine çarparak durana
kadar arabanın dört tarafıda darbe almıştı ve kullanılmaz
haldeydi. Halim bey hemen dönerek geldi ve yapacak
birşey olmadığını anlayınca kitapları kendi arabasına
123
Faruk Arslan
transfer etti. Nadir bir telefon kulubesine ulaşarak bir
çekici çağırdı. Polisten önce çekme işlemini
tamamlayarak ilk arabamı araba çöplüğüne 50 dolar üste
vererek gönderdim. Arabanın tamir edilmesi halinde
masrafın 2000 doları geçeceği açıktı. Eski arabalarla kaza
yapıldığında çöpe atmak en iyi yol. Polise rapor
etmediğimiz için bu kaza ehliyet tarihime kaza olarak
geçmedi. Sigorta firmasına motor yandığı için çöpe
attığımı söyledim. Sigorta yaparken Kanada’da ilk defa
kullandığım için aylık 250 dolar sigorta ödüyordum. 25
yaş aşağısındakilerin 500 dolar ödemesi gerekiyor. 10
yıllık Türkiye ve Azerbaycan araba kullanma geçmişim
sayılmıyordu.
Ertesi gün hemen Toronto Star’ın web
sayfasından eski araba ilanlarına göz atmaya başladım.
Bulduğum uygun 5 adaydan ilkini arayarak arabayı
görmek için randevu istedim. İlk kazam görünmez
kazaydı, fazla suçum yoktu. Araba pazarlığını yapması
için Tahir beyi götürmüştüm. Araba 1988 model dört
kapılı Honda Accord idi. Hindistanlı sahibi pazarlığa
2500 dolardan başladı. Ancak 7 yıl Vancouver’da pizza
dükkanı çalıştırmış, daha öncede 6 yıl Pape camisinin
imamlığını yapmış Tahir bey kaçın kurasıydı. Pazarlık
ede ede rakam 1300 dolara kadar düştü. Bu rakama
otomatik vites bir araba aldığımıza inanamıyordum.
Ancak daha bir hafta geçmeden arabayı niye ucuz
aldığımız ortaya çıktı. Önce radyatör su kaynattı,
değiştirmemiz gerekti. Sonra yavaş yavaş diğer parçalar
can yakmaya başladı. Eski arabaya sıfır radyatör
koyduğum için Tahir bey neredeyse beni dövecekti.
Toronto’nun etrafında bir sürü araba mezarlıkları var.
Benim gibi kaza yapanlar arabalarını mezarlığa
124
Faruk Arslan
postalıyordu. Bu mezarlıkları işletenlere söktüğünüz
parça için üç beş kuruş vermek yetiyordu. Eğer parça
sökmeyi bilen ustanız varsa sıfırdan araba bile
yapabilirsiniz. Eski arabaya eski parça konurmuş. Kanada
tecrübesi işte buna deniyor.
Aradan üç ay geçmişti. Daha önce sadece
geçimimi sağlamakla yükümlüyken şimdi araba sırtıma
yük olarak binmişti. Ne olsa yaparım diye İş aramaya
başlamıştım. Yaz gelmişti ve inşaat işleri açılmıştı.
Denizlili Yusuf ve Ahmet kardeşler vatandaşlığı almış
tecrübeli Türklerdi. 2 yıl süren eğitim ve çıraklık
dönemimden sonra su tesisatçılığına yeni başlayan Ahmet
eski çalıştığı işyerinin işçi aradığını söyleyince Nadir ile
balıklama atladık. İşin ne kadar ağır olduğuyla artık
ilgilenmiyorduk. Bu nedenle ‘Asfalt dökme işi ağırdır,
ama saat ücreti 17 dolardır’ diyen Ahmet’in uyarısını
kulak arkası ettik. Sadece 17 dolar lafına kulak kabarttık.
Yarın sabahın altısında Toronto kentinin dışındaki
merkeze giderken, bu ülkede günün erken başladığını
farkettim. Hamilton’a doğru ve Hamilton’dan Toronto’ya
doğru otobanyol arabalarla doluydu, arabaların ışıkları
gözleri kamaştırıyordu, trafik ağır ilerliyordu. ‘Bu
insanlar uyumuyor mu?’ diye söylendim. Meğerse
Kanadalılar hafta içi akşam 9 oldu mu tavuk gibi yatağa
girer, sabahlayın horoz gibi 5’te erken kalkarmış.
Kahvaltı yapmadan başlayan günün ilk durağı 24 saat
açık olan meşhur Kanadalı kahveci Tim Hortons. Bu
kahvenin içinde bağımlı kılan bir nane var, içen bir daha
bırakamıyor. Kahve sabah sabah uyanmanızı sağlıyor. İş
makinelerinin olduğu mekana ilk gelen biz değildik. Eğer
10 dakika daha geç kalsaydık kimseyi bulamayacaktık.
İnşaat ve asfalt sektörü İtalyan ve Portekizlilerin
125
Faruk Arslan
tekelinde. Patronumuz orta yaşlı bir İtalyan. Ahmet
referans olduğu için hemen işe aldı, mülakatımız birkaç
saniye sürdü: Merhaba, haydi gidiyoruz.
‘Dur babam nereye gidiyoruz’ demeye kalmadan
kendimizi iş cibinin içinde Foreman denilen ustabaşı Mr.
Joe’nun yanında bulduk. Tabi o anda bu paspal adamın
ustabaşımız olduğunu anlayamadım, bizim gibi işçi
sandım.İtalyan firma lüks bir golf sahasının asfalt
ihalesini almıştı ve üç günde teslim etmeyi kabul etmişti.
Küreğin sapından tutarak getirilen sıcak asfaltı 40 derece
sıcaklığın altında yere yaymak, kenara taşmasın diye
düzeltmek işimizdi. 2 saatde bir verilen molalarla öğle
yemeği arasına kadar hiç durmadan kürek sallayıp
durduk. Öğleden sonra devam eden işin saat beşte
biteceğini sanmakla yanılmıştık. Akşam yemeği
molasından sonra getirilen dev ışıklarla gece 11’e kadar iş
sürdü. Eve dönerken ikimizde bayılmış haldeydik.
Alacağımız paranın tatlılığı ve kaç saat yapdığımızı
hesaplamak yorgunluğumuzu unutturuyordu. İtalyan
patron Tony, ‘yarın saat 6’da işbaşında olun’ diye
uyarmıştı, ama sabah kalkabileceğimden emin değildim.
Bir duş alıp ölü gibi yattım. Para ihtiyacı adamı yorgunda
olsa yataktan kaldırıyordu. 2.gün aynı tempoda süren iş
yine gece 11’de bitti. 3.gün işin teslim edilmesi
gerekiyordu. Bir ara asfalt yüklü kamyonlarla İtalyan
patronumuz bizi lüks bir evin önünü asfaltlamaya
götürdü. Meğerse burası kendi eviymiş. Belediyeden
alınan ihalede asfalt devletden geliyordu ve arada bir kaç
kamyonun yok oluşunu kimse farketmiyecekti. Önemli
olan işin tamamlanmasıydı. Firma tahmini asfalt siparişi
verirken bu kaçakları da anlaşılan hesap etmişti. Bizimle
birlikte üç gün boyunca kürek sallayan Tony’nin
126
Faruk Arslan
Toronto’nun en zengin 10 kişisinden biri olduğunu
öğrenince ağzım açık kaldı. Böylesine zengin biri neden
hırsızlık yapar anlayamadım. Üstelik bizimle az işci
parası vereyim diye tüm gün nefes almadan çalışması
takdir hisleriyle birlikte hayret uyandırmıştı. Öğleden
sonra Foreman Joe çalışmamaya, bizi çalıştırıp yatmaya
başladı. ‘ Hey Joe al eline küreği burada senin işini de biz
yapacak değiliz’ diye kükredim. Bu tartışmadan sonra bu
paspaye adamın ustabaşı olduğunu öğrendim. Gece 12’de
işi bitirmiştik, ama bizde bitmiştik. Patron Tony, iş
bittikten sonra yüzümüze tebessümle bakarak
unutamayacağım şu sözü söyledi: You are fired. Yani
kovuldunuz. Çeklerimiz adreslerimize postlanıncaya
kadar saatbaşı 17 dolardan çalıştığımızı sanıyorduk. 3
günde 48 saat çalışmış, hesaplamalarımıza göre 800
dolardan fazla kazanmıştık. Ancak Tony, bize 36 saat
çalışmayı saatbaşı 8 dolardan sayarak ödemişti. Elimize
geçen para 288 dolardı. Bunun dörtde birini devlete gelir
vergisi olarak ödememiz gerekecekti. Tony sadece 12
saatimizi ve saat ücretimizi çalmamıştı, ‘overtime’
denilen haftalık 40 saatden sonra ödenmesi gereken
birbuçuk kat saat ücretimizide hortumlamıştı. 8 saatlik
ücretimiz saatbaşı 23.5 dolardan ödenmeliydi.
Referansımız Ahmet’e durumu anlattığımızda telefon
edip mağduriyetimizi gidermeye çalıştı. Aldığı cevap
klasik kapitalist acımasız işadamının bahanesiydi:
Çalışmalarından memnun kalmadım. 3 gün boyunca ölü
gibi yatmış, günlük 4 saatlik uykunun dışında durmadan
kürek sallamıştık. İşyerine gidiş gelişlerimiz 2 saat
sürdüğü için yaktığımız benzinde cabasıydı. Bu acı
tecrübe Kanada’nın gerçek yüzüne merhaba dememizi
kolaylaştırdı.
127
Faruk Arslan
Nevşehirliler gurup halinde boyacılık ve sıvacılık
yapıyorlardı. Birden ‘ boyacılık işinde iyi para var’ diyen
bir zamanların meşhur inşaatçısı dostum İbrahim
Ekşioğlu’nun oğlu Fatih’in sözlerine kandım. Fatih,
Matematik öğretmeni olmasına rağmen hayatını
Kanada’da boya yaparak kazanıyordu. Çok zengin olan
babasına muhtaç olmadan özgür bir hayat yaşıyor, Çinli
sevgilisiyle babasını deli etmeyi başarıyordu. Gelininiz
diye Çinliyi İstanbula götürmüş, bir tomar fırça yemişti.
Ama bildiğini okumaya devam ediyordu.. Ev içi
badanaları yaparak günde en az temiz 300 dolar
kazandığını söyleyince boyacılığa merak sardım.
Koskoca Ekşioğlu’nun oğlu boyacılık yaparken meşhur
bir diplomasi muhabiride olsam benim çalışmaktan,
alnımın teriyle para kazanmaktan utanmam yersizdi.
Kanada’da nasılsa ne iş yaptığımızı eş-dost bilmiyordu.
Pek çok arkadaşımız ailelerine, arkadaşlarına yalan
söylüyor, tozpembe tablolar çiziyordu.
Konyalı fırıldak boyacı Mahmutla tanışmam
Kasım bey sayesinde asfalt macerasının hemen ardından
o günlerde oldu. Mahmut, yeni house evlerin dış boya
işini almıştı. Acemi, ucuz çalışacak yetiştireceği boyacı
arıyordu. Peşin ödeme yapacağını söylediği için 10 dolar
saat ücretine anlaştık. Hayatımda kendi evimi bile
boyamış değildim, kırk yıl düşünsem boyacılık
yapacağım aklımın ucundan geçmezdi. İlk gün oldukça
zor geçti. Sabahın yedisinden akşamın 10’una kadar çatı
kenarı ve merdiven, korkuluk boyamıştık. Başıma da
güneş geçmişti. 2. günden sonra alışmaya başladım. 10
kişilik acemi ekipten 3 kişi kalmıştık. Mahmut yeni
ihaleler almış, sürekli üç kişiye düşen ekibimizi
kullanıyordu. Bir ay geçmişti, halen paradan haber yoktu.
128
Faruk Arslan
Ara sıra aldığım küçük harçlıklarla ancak eve erzak
alabilmiştim. Evde harp vardı. Hanım şikayetçiydi,
yüzümü göremiyordu. Arabanın eksozu bir aydır patlaktı,
yaptıramıyordum. İki evin içini boyamıştık ve artık rulo
ve fırçada kalfa seviyesinde iş çıkarıyorduk. Diğer işci
Gafur beyde Zaman gazetesinde 15 yıl çalışmış,
dağıtımdan reklam müdürlüğüne kadar kaderin feleğinden
geçmiş bir isimdi. Beş çocuk babasıydı, çalışmak
zorundaydı. Mahmut şehir merkezinde bir işyeri
boyasının işini aldığında Mahmut’dan ilk iş hariç diğer
paralarımızı tahsil etmiştik. İlk işin parasını acemiydik
diye vermeye yanaşmıyordu. Mahmut’un babası ABD’de
Nakşibendi Şeyhi idi. Oğlu ise uyuşturucu, içki dahil her
türlü pisliğe bulaşmış bir serseriydi. Eşi bir çocuğuyla
onu terketmişti. Daha doğrusu 28 yıl ABD’de kaçak
yaşayan Mahmut’u sınırdışı etmişler, oda Kanada’ya
kaçarak iltica etmişti. Ancak ABD’deki suç dosyası kabul
edilmesini engelliyordu. Babası onu kaç defa
meyhanelerin kapısından zorla almıştı. Ayaküstü kırk
yalan söyleyen Mahmut Kanadalıları kandıramamıştı. İş
arabasının içinde yatıp kalkıyor, birilerinden sürekli
kaçıyor izlenimi uyandırıyordu.
İşyerini Gafur beyle boyamaya başlamıştık, ama
sözde ustabaşı olan Mahmut ortalarda yoktu. Bir defa
gelip yaptığı bir bölümün boyasını işyeri patronu
beğenmeyince yeniden boyamak zorunda kalmıştık.
Çünkü ya sarhoştu veya uyuşturucu almıştı. Sabah 7
akşam 11 çalıştığımız 2. gün Gafur beyi evine bıraktıktan
sonra eve gidiyordum. O gün her tarafımızı boyadığımız
için Tiner kullanarak boyaları temizlemek istemiş
neredeyse Tinerle banyo yapmıştık. Tinerin kokusu
uyuşturucu kullanmış gibi beni çarpmıştı. Bunu farkeden
129
Faruk Arslan
Gafur bey, bu halde araba kullanmamamı istedi, evinde
kalmamda ısrar etti. Onu dinlemeyerek baygın baygın
araba sürerken 2. kazamı yaptım. Karşıda ışık yeşilden
sarıya geçerken yolu aşmak için 5 saniyelik vaktim
vardı. Ancak eksozun patlak oluşu nedeniyle araba
hızlanmadı. Sağ taraftan hızla gelen araba sol tarafıma
bodoslamasına daldı. İki defa etrafında dönen,
kontrolümden çıkan araba karşı yolun kenarındaki cipin
tamponuna çarparak durabildi. Bana çarpan arabanın ön
tarafı tamamen çöktü. Benim arabanın sol tarafın yanısıra,
sağa sola çarparken üç tarafı da ezilmişti. Buğulu gözlerle
etrafa bakarken çarpan arabada bulunan zencilerden
birinin telefonla bir iki yerle konuştuğunu hayal meyal
görebildim. Bu durumda en iyi çare polis gelene kadar eş
dost tanıdıkları kaza mahaline getirebilmektir. Cebimdeki
25 centlerle üç yeri arasamda kimse telefonunu
kaldırmadı ve mesaja düştü. Kanada’da evde olsada
kimse telefonunu kaldırmaz, mesaja düşenlerden
dilediğine dönerek cevap vermeyi tercih eder. Oysa
çarpan arabadaki 5 zenci beş koldan cep telefonlarıyla
kısa sürede kaza mahalini zenci mahallesine çevirdi.
Polis, Ambulans ve İtfaye 7 dakikada üçü birden geldi.
Sağ ayağımdan yaralanmış, dudağım patlamıştı. Polis, ilk
iş olarak etraftan olayı gören şahit aramaya başladı. Gelen
polis zenciydi, konuştukları ise o sırada olay yerinde
olmayan zencilerdi. Bu kadar kısa sürede bu kadar
yalancı şahit toplayabildiğine göre bana çarpan zenci
yakında yaşıyordu. Polis en son beni ninni dinler gibi
dinledi. Raporlar tutuldu, sıra arabayı çektirmeye geldi.
Zaten kaza olunca polis telsizini dinleyen çekiciler
akbabalar gibi üşüşmüştü. Araba sigortam tek taraflı
olduğu için kaza halinde sigorta karşı tarafı ödüyor,
130
Faruk Arslan
benim hasarı ödemiyordu. Çift taraflı sigorta, yani
herhalükarda ödemesi için aylık 500 dolar ödemem icap
ediyordu. Bu nedenle çekici ile araba senin olsun çekici
parası isteme diye anlaştık. Ayrıca beni evime bıraktı.
Çekici arabayı çöplüğe değil kendi atölyesine götürerek
parçalayacaktı. Polise yansıyan kaza sonrası hayatım daha
karmaşık hale geldi. Evime gelen Psikiyatristler, benim
ve karşı tarafın sigorta firmalarına defalarca kazayı
yeniden anlatmak zorunda kaldım. Psikiyatriste dengemin
yerinde olduğunu ispatlamak için aptal sorularını
yanıtlamak zorunda kaldım. Olaydan 2 ay sonra evimi
arayan polis artık sabrımı taşırdı. Karşı tarafın şoförü
kazada oldu diye gecenin 2’sinde kendini ambulansla
hastaneye kaldırtmış sigortadan para kopartmaya
çalışıyordu. Polise durumu anlatıp hadisenin ne zaman
olduğunu belirtince tutuklanmaktan kurtuldum. Olay
sonrası yürüyerek olay yerinden uzaklaşan şoför, güya
ambulansla hastaneye o gün götürülüp tedavi gördüğünü
iddia etmiş, tiyatro artistini aratmayacak numaralara
başvurmuştu. Benim sigorta firması bu tesbitlerim üzerine
duruma el koymasaydı, sanırım epey büyük para
kopartırdı. Bakılacak durumdayım diye aylarca bakıcı
parası almıştı. Tuttuğu bakıcı ise kardeşiydi. Kazayı
sistemi kullanarak lehlerine çevirmek isteyenler sonuna
kadar sömürü yolunu seçiyordu. Sigorta firmam bunları
ödüyordu. Ancak bu para tekrar araba aldığımda 5 yıl
benden kesilecekti. Eğer yeniden sigorta yaptırırsam aylık
500 dolardan aşağı sigorta bulmam mümkün değildi.
Ancak 5 yıldan sonra eğer yeni bir kaza yapmaz iseniz
sigortanız düşebilirdi. Toronto’da yeni gelenlerden kaza
yapmayan yok gibiydi. Hatta Ömer gibi Ahmet gibi üç
kazası olanlarda az değildi. Kaza muhabbeti Kanada’da
131
Faruk Arslan
göçmenler arasında en sık yapılan sohbettir. Sigortası
düşen Kanada’ya uyum sağladı demektir. Dolayısıyla
sigorta firmaları süper para kazanıyordu. Sigortanın
düşmesi için diğer çare başka eyalete veya küçük köy,
kasabalara yerleşmekti. Asıl şok karar ise ehliyetimin bir
yıl süresince dondurulması oldu. Çünkü kazada haksız
bulunmuştum. G2 ehliyetlerinde mevcut 12 puanımın
10’unu götüren kaza nedeniyle bir yıl araba kullanmam
yasaklanmıştı. Bir yıl sonra ehliyetimi yeniden alabilmek
için Psikiyatri testi denilebilecek bir mülakatdan geçmem
gerekecekti. Bu mülakatda en iyi yöntem hata yaptığınızı
kabul ederek bir dahaki sefer dikkatli olacağınıza dair
teminat vermekti. İster haklı ister haksız olun, söylemeniz
gereken buydu. Montrealden alınan bedava ehliyetin acısı
kötü çıkmıştı. Kanada’nın kendine özgü trafik kuralları
vardı ve sisteme uymak için belirli yoldan yürümek,
kestirmelere sapmamak şarttı. Her ne kadar kendime göre
haklı kaza sebeplerim olsada, dersimi almıştım.
Üç kağıtçı Mahmut, son boyadığımız, uğruna kaza
yaptığım işin parasını vermiyordu. İlk işide ödemediği
için 1000 dolar alacağım kalmıştı. Akıllanmayarak
Mahmutla çalışmaya devam eden Gafur beyin alacağı bir
ay sonra 5 bin dolara çıkmıştı. Ve Mahmut toz oldu,
ortadan kayboldu. Bir kahvede yakalayarak ya sopa ya
paramız tehditi karşsıında bana ve Gafur beye çek yazdı.
Ancak çeklerin karşılıksız olduğunu üç gün sonra
anlayabildik. Halbuki çeki yatırmadan önce bankasına
uğramış çekin karşılığı olup olmadığını kontrol
ettirmiştim. Mahmut bu arada tüm parasını bankadan
çekerek Toronto’yu terketti. Aynı anda iki iş hesabı
kullanıyor, biri batınca öbürüne geçiyordu. Her yıl
şirketinin ismini değiştirerek hem vergi vermiyor, hemde
132
Faruk Arslan
olası alacaklıları atlatıyordu. Yeni şirket kurmanın
maliyeti 80 dolardı. Ayrıca Ontario’da bir yıl vergiden
muaftı. 3 ay sonra babası Şeyh Yusuf’un geldiğini
öğrenerek Toronto’da sohbet yaptığı eve gittim, Gafur
beyle Mahmut’u tekrar enselemiştik. Eşi ve çocuğu
geldiği için yufka yürekliliğimizden yine serbest bıraktık.
Ama babasına durumu aktardım. Mahmut, ödeyeceğini
söyleyerek binbir söz vermesine ve yemin etmesine
karşın bir daha ortada görünmedi. Bir yıl sonra
Hamilton’da yine kaçak boya işlerinde çalıştığını
duysamda takip etmekten yoruldum. Gafur bey, birkaç
defa iddia edilen yerlere baskın yapsada bir daha
bulamadı. Eğer bulursa bu defa parayı almayacak ama
kesin kafasını kıracaktı...
Henüz 6 yaşındaki kızım Meryem bile benimle
dalga geçiyor, ‘babam iki arabamızla çarpışan otolar
oyunu oynadı, araba kullanmasını bilmiyor galiba’
diyordu. Hanıma göre kazandığım üçbeş kuruşta araba
tamirlerine ve benzine gitmişti. Ehliyetime bir yıl el
konulduğu için yeniden araba almam mümkün değildi. İş
aramaya başlarken hergün önünden geçtiğim ‘ Job
Finder’ merkezi dikkatimi çekti. Nadir beyle kapısından
girerek bize iş bulmalarını istedik. Bir gün sonra
telefonumuz çaldı. Bir ekmek fabrikası işçi arıyordu.
Gupta adlı Hindistanlı bir hanım ikimizle birlikte mülakat
yaptı. CV’lerimizi halen hazırlamadığımız için sözlü
olarak sorulan sorulara cevap verdik. Tahsil seviyemizi
soran mülakatçıya ben Uluslararası İlişkiler lisans ve
Uluslararası Hukuk masteri, Nadir bey Gazetecilik lisans
ve masterı diye cevap verdi. İş tecrübemiz konusunda
ülkemizde ve yurtdışında 10 yıllık gazetecilik yaptığımızı
söyleyince hafifçe tebessüm etti. Kanada’ya yeni
133
Faruk Arslan
geldiğimizi öğrenen sempatik Hindistanlı işveren hanım
bize iş değil bol bol öğüt verdi. Fabrikaya sıradan işçi
aradıklarını söyledi. Bizi ‘overqualify’ (Çok kaliteli)
bulmuştu. Kanada’da yeniden okumamızı tavsiye etti.
Piyasadaki fiziksel işlerin bize göre olmadığını, vakit
kaybettirmekten başka bize birşey kazandırmayacağını,
aynı tecrübeleri kendisininde yaşadığını anlattı. Daha
doğrusu kibarca yüksek tahsilli işci yerine fazla beklentisi
olmayan basit işçi arıyorum demek istedi. İlk ciddi iş
görüşmemiz başlamadan bitti. Bir daha kimseye eğitim
durumum ve geçmiş iş tecrübem konusunda bilgi
vermemeye karar verdim. Gözleri korkuyor, ‘nasıl olsa
ayrılacak, işi öğretmeye değmez’ diye düşünüyorlardı.
Ayrıca Kanada tecrübemiz olmaması dezavantajdı. Henüz
resmi bir işe girememiştim. Kanada’da iş geçmişim
olmayınca seni soracakları bir telefon bulunmuyordu.
Dolayısıyla şüpheli bakıyorlardı. Kimse beni ilk defa işe
alan olmak istemiyordu. Biri işe almazsa nasıl iş
tecrübem olabilirdi ki?
Canadian Job Center adlı başka bir aracı kurumu
bir arkadaşın tavsiyesi ile keşfettik. ‘Sabahın 6’sında
ofislerine git, formu doldur ve bekle mutlaka işe
gönderirler’ demişti arkadaşımız. Dediği gibi yaptık.
Artık Sosyal Güvenlik numaramız olduğu için form
doldurabiliyorduk. Aksi halde çalışmaya
göndermeyecekleri kesindi. Burası bir çeşit köle işçi
pazarıydı. Karayip adalarından olan patron Steve
sempatik bir zenciydi. Formu dolduralı 15 dakika olmuştu
ki, Steve ‘herkes Van minibüsüne binsin’ diye seslendi.
Hızlı şoför Steve bizi bir fabrikanın kapısına getirene
kadar ne iş yapacağımızı anlatmadı. Ne kadar ücret
alacağımızı söylemedi. Sadece her saat ücreti
134
Faruk Arslan
çalışmanızın 2 dolarınıın kendi komisyonu olarak
kesileceğini, haftalık ödeme yapacağını ifade etti.
Kurbanlık koyunları teslim eder gibi fabrikanın
Supervisior’ına bizi sundu. 10 kişilik ekibe kısaca ne iş
yapacakları 3 dakikada anlatıldı. Burası bir paketleme
fabrikasıydı. 6 kişilik guruplara ayrılan işçilere bir Tim
lideri ne yapacağını birkaç saniyede anlattı. İş bu kadar
basitti. Biri kartonun bir kenarını kıvıracak, diğeri
yürüyen paletle gelen malı istifleyecek, diğeri malı içine
dizecek, diğeri paketi bantla kapacak, bir başkası paletin
üstüne koyacaktı. 2 saatde bir verilen aralarla robot gibi
aynı basit işi yaptık. Bu iş çok rahattı. Nitekim bir aya
yakın aralıksız devam ettim. Haftalık ödemeleri
zamanında çekle yapan Steve, saatbaşı 8 dolardan
ücretimizi verdi. Ancak bu payroll çekte devlete ödenen
üç vergi vardı. Bazı işçiler Steve ile kapalı kapılar
arkasında pazarlık yaparak ücretini peşin alıyordu.
Bunun nedenini anlamam gecikmedi. Devletden sosyal
yardım alanlar, gelirlerini gizlemek zorundaydı. Çeki
ancak hesabına yatırarak tahsil edebilirdi veya çek
bozduranlara komisyonu ile satardı. Her iki durumda
kaçak çalışan için tehlikeliydi. Kaçak çalıştığı anlaşılırsa
sosyal yardım kesildiği gibi ömür boyu tekrar verilmez,
verilenler mahkeme yoluyla tahsil edilir ve aldığının çift
katı ceza kesilirdi. Kanada’da işsizlik oranın yüzde 7
olması aldatmacaydı. Bunların çoğunluğu gizli işsizdi.
Sosyal Yardım yetmediği için veya çalışacağı işte alacağı
ücret geçimini sağlamadığı için ikisini birden idare etmek
zorunda kalıyorlardı. Sosyal Servis çalışanları elbette
durumu biliyordu. Ancak herkes suçu ispatlanana kadar
masumdu. Sosyal Workerlar ancak iki ayda bir mülakat
yaparak güya işsiz vatandaşın yalanlarını dinliyordu.
135
Faruk Arslan
Uyuşturucu bağımlısı olduğundan kuşkulandıkları zaman
arasıra evlere baskın yaparak idrar testine tabi tutuyorlar
ve verdikleri paranın uyuşturucuya gidip gitmediğini
anlamaya çalışıyorlardı. Steve, peşin ödeme yaparak
işçiler için devlete vereceği vergiyi kaçırmış oluyordu. İki
tarafında yararınaydı. Aldıkları ücretle geçinmeleri
mümkün olmayan bu modern kölelerin devlet yardımını
devam ettirmekten başka çaresi yoktu. Aksi taktirde iki
işte çalışmaları gerekirdi. 10 dolarlık saat ücreti ile sabit
giderler ancak ödenebiliyordu. Kimileri günde iki işte
çalışıyor, sadece 3-4 saat uyuyordu. Çünkü bir işten
diğerine gidiş yolculuğu evden geliş-gidişlerle birlikte
gününüzün -eğer arabanız varsa- 3 saatinin yollarda
geçmesi demekti. Arabanızı yoksa metro sistemiyle 5
saatlik bir kaybı göze almalıydınız. Fabrika türünden
işyerleri genellikle kent dışında olduğu için arabasız iş
yaşamı bir zulümdü. Aracı kurumların servisi olduğu için
arabanız olana kadar bu simsarlara muhtaçsınız. Diğer
bir açıklamayla arabasız iki işte birden çalışmanız
mümkün değildi. Bu kısırdöngüyü aşmak göçmenlerin en
büyük çilesiydi.
Fabrikada kalıcı işçi değil dolgu malzemesi
olduğumuzu anlamam gecikmedi. Fabrikayı denetlemeye
gelen müfettişler nedeniyle işe götürülmedik. Steve’in
elinde işyeri çoktu. Dolgu işçi arayan 20 fabrika elinin
altındaydı. Bu nedenle kendimi birden et fabrikasında
buldum. Bıçak kullanmayı bilenler kesim bölümüne
vasıfsız olanlar paketleme veya taşıma bölümüne
gönderildi. Galuş ve eldiven kullanarak soğukhava
deposunda çalışmak hiç hoşuma gitmemişti. Robot gibi
çalışarak gelen etleri kürekle ayrıştırma bölümüne
atmaktan ibaret olan işim aslında ağır işti. Günboyu kürek
136
Faruk Arslan
salladığım asfalt işinden farkı sıcak altında değil soğuk
bir mekanda asfalt yerine küreğe et doldurmamdı. Üstelik
saat ücreti 8 dolardı. Et kesmeyi bilen Mustafa beyi
keşfeden ustabaşı ona hemen kalıcı iş önermiş, saat
ücretini 12 dolara çıkarmıştı. İstanbulda restaurant
fabrikası çalıştırmış, 6 yaşından beri restaurantlarda
büyümüş ve etle uğraşmış Mustafa bey için bu iş biçilmiş
kaftandı. Benim için ise zulümdü. Bu nedenle ertesi gün
Steve’e bu işe gitmeyeceğimi, bana başka bir iş bulmasını
söyledim. Paketleme fabrikasındaki performansımdan
memnun olan Steve, beni kırmadı. Bu sefer beni cam
fabrikasına gönderdi. Cam fabrikasında Srilankalılarla
çalışmaya başladım. Adam büyüklüğündeki dev apartman
camlarını depodan paletler üzerine tek tek taşımak hafif
iş değildi. Nitekim yorgunluktan canımın çıktığı akşam
saatlerinde koca bir cam kalıbını kafamın üstünde kırdım.
Eğer dikkatli olmasaydım bu camla kesilip hastanelik
olmam içten bile değildi. Ustabaşı beni teselli ederken,
yarın yine beklediğini söyledi. Ancak benim tekrar bu
işyerine gelmeye niyetim yoktu. Steve’den beni başka bir
yere göndermesini talep ettim. Yeni iş yerim bir araba
parça fabrikasıydı. Ancak gece mesaisinde yer açılmıştı.
Gece 9 ile sabah 6 arası vardiyasında zenci işçilerle
geceboyu asitle araba parçası temizledik. Asit siyanürdü.
İşe başlamadan önce astranot gibi giyiniyorduk. Bu işten
hiç ama hiç hoşlanmamıştım. Molalarda müslümanlığı
yeni kabul etmiş zenci Davut ile tanışmıştım. Koleje
gitmek için para toplayan Davut, müslüman olduğumu
öğrenince çok sevinmişti. Molalarda yaptığımız sohbetler
sonrası hoşlandığım bu zenci arkadaşla dostluk kurmak
için içimdeki ses gelmeye devam et desede mantığım
hayır diyordu. Sabah namazından sonra beni evime
137
Faruk Arslan
arabasıyla bırakan Davut, işi sevmediğimi anlamış beni
teselli etmeye çalışıyordu. Steve, ertesi gün pis pis
sırıtarak ‘ İşi sevdin mi?’ diye sordu. Benle dalga
geçtiğini anlamıştım. ‘Bana bir daha böyle iş ayarlarsan,
yokum’ dedim. ‘ Oh Man! Bu işte kimse dikiş
tutturamıyor, sen 20.ci elemansın, ne yapalım hep kolay
işler yok’ diye sitem etti. Paketleme işi açılınca
çağrmasını teklif ederek ayrıldım. Steve, bir hafta sonra
arayacak, iki hafta süren paketleme macerası defteri yeni
bir denetleme öncesi bir daha açılmamak üzere
kapanacaktı. Fabrika bizi işçi olarak göstermiyor,
dolayısıyla vergi ödemiyordu. Steve ve fabrika peşin
alışveriş yaparak ve bize peşin ödeme yaparak hükümeti
aldatıyordu. Fabrika bir defa mimlendiği için artık kaçak
işçi çalıştırmamaya karar vermişti. İhtiyacı olduğu halde
bizi neden kalıcı işçi yapmaz anlayamamıştım.
Apartmanımızdaki Mustafa bey, bir ekmek
fabrikasında başka bir iş arama firması aracılığıyla işe
girmişti. Nadir beyle beraber bu aracı firmaya giderek
aynı fabrikada işe başladık. Kanada’da firmalar fiziksel
vasıf gerektirmeyen işlere kolay işci alır, kolay atar. Bu
un öğüten bir değirmendir. Fabrika Toronto’nun dışında
Missasauga’daydı. Arabanız yoksa buraya gitmek için
Toronto Metro sisteminden çıkarak bu belediyenin
otobüslerine binmek zorundasınız. Bunun anlamı ekstra 2
dolarınızın daha ulaşıma gitmesi demekti. Şehir sınırı
bittiği anda eğer araç Toronto Belediyesine aitse otobüs
şöförü ikinci defa bilet parası-ticket veya jeton alıyordu.
80 dolara alıp bir ay sınırsız metro sistemini
kulllandığınız metropass biletiniz geçmiyordu. Başka bir
belediyenin aracı ise zaten inip yeniden binerken bilet
atmanız gerekiyordu. Günlük yol masrafım 4 dolara
138
Faruk Arslan
çıkmıştı. 8 saatde saatbaşı 8 dolardan kazandığımın 24
doları otobüs parasıyla eriyordu. Eğer yemek götürmez,
oradan abur cubur yerseniz buda günlük 10 dolar demekti
ki, haftalığınızın 60 doları böyle yok oluyordu.
Sıkıntıdan, stresden içtiğim sigaralarıda hesap ederseniz
geriye birşey kalmıyordu. Ekmek fabrikasındaki işimiz
kızgın tepsilerle gelen sandaviç ekmeklerini sepetlere
dökmemizden ibaretti. Elimiz yanmasın diye eldiven
kullanıyorduk, ancak ilk gün henüz robotlaşıp usta ‘tepsi
dökücü’ olamamıştım. Bu nedenle bilek kenarlarından
itibaren iki kolumun kenarı 2. dereceden yanmıştı. Sıcak
tepsiler arka arkaya geliyordu. Eğer nefes alayım
derseniz, tepsiler üst üste yığılıyordu. Bu aksaklık
sistemin çarklarının bozulmasına yol açıyor ve ustabaşı
yanınızda bitiyordu. 2. gün eşimin tüm ‘gitme’
yalvarmalarına aldırmayarak gittim. Paraya ihtiyacımız
vardı. Yanıklardan dolayı satın aldığım merhem parası bir
günlük ücretime eşitti. Aile doktorumuza gidip durumu
anlatmaktan ve bir sürü hesap vermektense parasıyla
ilacımı almıştım. Doktorum Geofrey Forbes bizi yeni
tanıyordu, kolunu zevk için yakan Mazoistlerden
sanabilirdi. Artık kızgın tepsileri zamanında indirmeyi
beceriyordum. Yanıbaşımda 60 yaşındaki Türk vatandaşı
Kemal bey, emekli olduğu halde çalışırken, biraz daha
dayanıklı olmam icap ederdi. Üç hafta devam eden bu
işten ayrılmaya karar vermemin sebebi yol masrafı
nedeniyle yüzü astarını geçmesiydi. Ayrıca işe gitmem ve
gelmem günde 6 saatimi alıyordu. İşten çok yol
yoruyordu. Arabasız iş hayatı çekilmiyordu.
Bir süre sonra kazandığım sınırlı para tükendi,
yeniden iş arama telaşı sardı. İmdatıma Kasım bey yetişti.
Yahudi bir işadamı sokaktaki trafik direklerine ilan
139
Faruk Arslan
asacak adam arıyordu. Arabayla tüm Toronto’nun
direklerine ‘ Hockey Player Wanted’ tabelasını
bağlayacaktık. Kasım beyin arabasıyla gece herkes evine
çekilirken başladığımız iş sabaha kadar sürüyordu.
Yahudi Sam, kaç saat çalıştık dersek saatbaşı 10 dolardan
peşin ödeme yapıyordu. Bu işin yasak olduğunu
bilmiyorduk. Toronto’nun her caddesine, her direğine ilan
asmamız tam bir ay sürdü. Bir defasında sivil bir polis
bizi takip etsede, ekmeyi başardık. Bu olaydan sonra Sam
korktu ve ilan asmayı durdurdu. Bir hafta sonra Sam
başka bir iş için bizi evine çağırdı. Müslümanlardan
nefret eden Sam koyu bir Yahudiydi, ama Türkleri tüm
Yahudiler gibi seviyordu. Evinin bahçesinde büyüttüğü,
gül ve çiçeklerin, çelenklerin altına konan bodur ağaç
yapraklarını düzgün kesmekten ibaret olan işimiz oldukça
rahattı. Bizden başka mahallenin kadınlarından üç kişide
yardım ediyordu. 3 gün süren iş sonrası Sam, eksiksiz
peşin ödeme yaptı ve gelecek yıl baharda yine bizi
arayacağını söyledi. Gerçekten bir yıl sonra Sam için 3
gün daha bahçıvanlık yapacaktım. Bu tür geçici işler
harçlık parasından başka faydası olmayan, ama
Kanada’da ilk aylarımda cansimidi gibi imdatıma yetişen
işlerdi. Netice itibariyle; iki araba devirmiş; asfalt
dökerken sıcağın altında kavrulmuş; et fabrikası soğuk
hava deposunda donmuş; cam fabrikasında kafamda cam
kırmış, araba parça fabrikasında siyanürle zehirlenme
tehlikesi geçirmiş; ekmek fabrikasında kolumu yakmış;
paketleme fabrikasında robot gibi çalışmayı öğrenmiş ve
nihayet fırıldak boyacı Mahmutun yanında emeğim
sömürülmüştü. Her tarafımı boyayıp, tinerle sarhoş
olmuştum. Düzgün ücretim ödenmeyince alın terinizden
çalanTürklerin ne kadar namussuz olduğunu
140
Faruk Arslan
keşfediyorsunuz. 8 saat çalıştıranda 16 saat çalıştıranda
damarlarınızdaki son enerjiye kadar sizi sömürüyor, ama
hakettiğiniz emek hakkını ödemiyordu. Aracı kan
emiciler üzerinizden çalışmadan rant elde ediyordu.
Kanada’ya göçmen olarak geldiğinizin ilk altı ayı
cebinizde yeterli paranız yoksa bu işleri yapmanız
kaçınılmazdı. Bu nedenle hükümet bekarların 7 bin dolar,
evlilerin en az 12 bin dolar ile gelmelerini şart koşuyor.
Bu süre içinde devletden işsizlik parası almanız, 3 ay
içinde sağlık hizmetlerinden ücretsiz yararlanmanız
mümkün değil. Sürem dolar dolmaz ilk işim Sosyal
Yardım Servisi’ne başvurarak işsizlik parası talep etmek
olmuştu. Sosyal Workerlar zaten bulduğunuz işte 3 aydan
fazla çalışmamış iseniz sizi iş bulmuş saymıyor.
Aldığınız çeklerin kopyasını getirmenizi istiyorlar, ancak
her an işten atılma riskiniz olduğunu bildikleri için
yardımdan kesinti yapmıyorlar. Geliriniz ayda 500 ve
1000 dolar limitini aşarsa kazandığınız kadar kesinti
yapıyorlar. İşyerleri genellikle 3 aya bir gün kala yeni
göçmenleri işten çıkartarak düşük ücretle çalışan yeni
keklikler buluyor. Bir fabrikada mekanik olarak işe giren
Kasım bey 3 aya birgün kala üfürükten bir bahane ile
işten atılmıştı. 3 aydan sonra işe alırsa işten çıkartması
zorlaşıyordu. Sosyal Yardım yerine 6 ay Unemployment
Insurance denilen İşsizlik kasasından size son aldığınız
maaşın yüzde 65’i ödeniyordu. Aldığım çekleri Sosyal
Worker görmüş ve tek tek neden ayrıldığımı sormuştu.
Ailecek katıldığımız görüşmede Sosyal Worker’ımız
Hindistan kökenli Gupta hanım, halimize acımıştı.
Gerçekten başımdan geçenler pişmiş tavuğun başına
gelmemişti. Kanada tecrübesi kazanmak için birazda ben
kaşınmıştım. Bir dil kursuna yazılırsam aylık 1150 dolar
141
Faruk Arslan
sabit maaş verecekti. Eğer bir vakıfta haftada 2 saat
gönüllü çalıştığıma dair mektup getirirsem eşime ve bana
100’er dolar daha verecekti. Ödediğim 975 dolar kiradan
geriye kalan para geçinmemize yetmezdi. Normalde kira
giderinizin gelirinizin yüzde 60’ını aşmaması gerekiyor.
550 dolar minimum gıda gideri olarak hesaplanmıştı.
Ancak Toronto’da daha düşük kiralık ev bulmamız zor.
Neticede Toronto’nun en berbat semtinde oturduğumuz
için 2 oda bir salon dairemizin kirası düşüktü. 1100
dolardan aşağı adam gibi daire yoktu. Penceresiz, ışıksız
basık, House evlerin basement, bodrum katları bile 900
dolara kiralanıyordu. Bugüne kadar hesaplarımızda olan
paranın durumunu kontrol eden Gupta hanım, ne iş
yapmak istediğimi, meslek, tecrübe ve tahsil durumumla
birlikte sordu. Bedbin bir edayla ‘Araba tamircisi veya
kaportacı olmak istiyorum. Beni bir kursa gönderir
misiniz? Ben çalışmak istiyorum. Sosyal yardım alıp, pek
çokları gibi yatmak, kaçak işlerde düşük ücretlerle çalışıp
sizden gizlemek, devleti kandırmak istemiyorum’ dedim.
Gerçektende Kuzey Amerika’da en fazla kazanan üç
doktordu: İnsan doktoru, diş hekimi, araba doktoru.
Avukatlar ondan sonra geliyordu. Araba tamirciliği
teklifime Mrs. Gupta iltifat etmedi.‘ Sen yüksek tahsilli,
aydın birisin. Bunca yıl gazetecilik yaptıktan sonra bu işi
yapamazsın. Gel seni kursa göndermeyeyim, rahat
geçinmen için ekstradan 180 dolar daha yardım vereyim.
Bu süre içinde Kanada’dan bir diploma almak için eğitim
yollarını araştır. Önce İngilizceni ilerlet, sonra
yapabileceğine inandığın bir meslek için oku’ diyerek çok
samimi davrandı. Samimi davranışımız ve küçük
çocuklarımızın şirinliği 55 yaşlarındaki tonton görünüşlü
Mrs. Gupta’yı çok etkilemişti. Uyuşturucu veya alkol
142
Faruk Arslan
bağımlısı olduğu için yardım isteyen klasik Kanadalı
işsizlerden değildik. Kendiside yıllar önce göçmen olarak
Kanada’ya geldiğinde çok çileler çekmişti. Çocuklar için
ayrıyeten 250 dolarlık kıyafet alma parası verdi.
Çocukbaşı 65 dolarda okula başlama parası göndereceğini
belirtti. Mrs. Gupta’nın dediklerini harfiyen takip etmeye
karar verdim. Önce karı-koca bir dil kursuna yazıldık.
Pape Camisinden gönüllü çalışma mektubu aldık. Elimize
geçen aylık maaş 1530 doları bulacaktı. Ayrıca hükümet
çocuk parası vermeye başlamıştı ve Kanada’ya
geldiğmizden bu yana hesaplanarak çocukbaşı 220
dolardan toplam 2640 dolarlık çek göndermişti. Çocuk
yardımı parasını ilk 6 ayda vermiyorlar. Daha sonra
başvurmanız halinde ayak bastığınız tarihten
hesaplayarak gönderiyorlar. Eğer başvurmazsanız bu
parayı alamazsınız. Ne zaman uyanırsanız o zaman
başvurun, hak edilmiş hakkınızı Kanada’da almanızı
kimse engelleyemez. Bu parayla kira ödemek için borç
aldığım arkadaşlarıma borçlarımı ödemiştim. Her ayın
20’sinde hesabımıza direkt yatan 440 dolar çocuk
parasıyla aylık gelirimiz çalışmadan 1970 doları
bulmuştu. Mrs. Gupta’nın yaptığı kıyak unutulmayacak
cinstendi. Bu parayı 10 dolarlık işlerde çalışarak
kazanmak için günde 11 saat mesai yapmalıydım.
Göçmenliğin zor dönemini atlatmıştık. Geçinme sorunu
bitmişti. Bu maaş, Türkiye’de ortadirek iyi gelirli bir
ailenin yaşam standardını sunuyordu. Dilediğin kadar ye,
iç, piknik yap; yeterliydi. Kanada standardında ise,
adımız ‘ Low income family- düşük gelirli aile’ idi.
Bundan sonra bedava kölelik yapmak tarihe karışacaktı.
Ucuz ücrete çalışanlar yeni göçmenler, gizli işsizler veya
16 yaşında lise öğrencisi Kanadalılardı. Kuzunun gözü
143
Faruk Arslan
açılmıştı, kendini bundan sonra kurda kuşa yem
etmeyecekti.
Kanada'nın bugünkü ekonomik sistemi içinde
asgari ücretle temizlik de olsa bir yerde çalışmayı mı
yoksa 'Sosyal Yardım' almayı mı tercih edersiniz?
Kanada sosyal yaşamında kutsal bir yemin var: Sosyal
Servise gitmektense sokakları süpürmeyi tercih ederim.
Fakat bu onurla "Welfare" Sistemi'nden çıkmış insanlar
sosyal hayatta büyük sürprizlerle karşılaşıyor. Buna bağlı
olarak toplumsal problemler her geçen gün artıyor.
Yapılan araştırmalara göre, Sosyal Servis'den,
basit bir iş için olsa bile çıkmayı tercih eden insanlar ilk
4-6 ay içerisinde çareyi Sosyal Servise geri dönmekte
buluyor. Bunun en büyük sebebi de, 1995'den beri kiralar
%19 oranında artarken, Kanada' da asgari ücret saatinin
minumum 6.85 dolarda dondurulmasıydı. (2009’da bu
rakam şimdi 8.75, 2011’de 10 dolar olacak) Hal böyle
olunca ancak 'part time' olarak iş bulabilen insanlar, iki-üç
işte çalıştıkları halde ancak kira ve yol masraflarını
kazanabiliyorlardı. İstatistiklere göre, en düşük gelir
seviyesi iki kişilik bir aile için yıllık 18 bin dolar, 4 kişilik
bir aile için ise 29 bin dolar olarak açıklandı. Asgari
ücretin 1995'den beri 6.85 olduğu bir ortamda bir kişinin
en düşük gelir seviyesini yakalaması için hiç uyumadan
çalışması gerekiyordu. Diğer bir ifadeyle normal bir
kirayı ödeyebilmesi için haftada 118 saat çalışması
lazımdı. Buna da insan vücudu kaldıramayacağı için 'en
iyi iş işsizlik' diyorlar; diyorlar ama, öbür taraftan 4
kişilik bir aileye ortalama aylık 1100 dolar verildiği için
en düşük gelir seviyesini yakalamaları için 15 bin 963
dolara ihtiyaç duyuyorlar. Sosyal Yardım'dan aldıkları
para direkt kiraya gittiğinden yakınan insanlara iyi niyetli
144
Faruk Arslan
Sosyal Görevlilerin tavsiyesi 'foodbank'lara müracaat
etmeleriydi. Foodbank'ların bir çoğu ambalajı bozuk,
marketlerde satılamayan konservelerden başka bir şey
vermediklerini tahmin edemiyorlardı.
Kanadalılara göre, bu ülkeye göçmen olarak gelen
insanların durumu her geçen gün kötüye gidiyordu.
Geçen 5 yıla göre göçmenlerin fakirlik oranı %26' dan
%36' ya yükselirken, bu rakam Kanada doğumlularda 20
yıl içinde %17,2'den %14,3'e geriledi. Ontario'da büyük
oranı kadınlar olmak üzere 1 milyondan fazla insan yılda
12 bin 500 dolarla geçim mücadelesi veriyordu.
Gazetelere göz attığınızda çocuklarına süt alamayan
annelerin acıklı hikayeleri tüyler ürpertiyordu. Gazetelere
bir demeç veren Kanada Sosyal Gelişme Kurumu Müdürü
John Anderson bu konuya şu sözlerle dikkat çekmişti:
Büyük bir çelişki yaşıyoruz. Bu verilere rağmen,
mesleklerine ihtiyaç duyduğumuzu reklam ederek
göçmenleri hala ülkemize davet etmeye devam ediyoruz.
Özellikle İngilizce konuşma aksanları olduğu için
mi nedir, iş bulmada Kanadalılar kadar avantajı olmayan
göçmenler bu durumdan olumsuz etkileniyorlardı. Bu
ülkeye geldiklerinde seyahat ettikleri vasıtalardan her
köşe başında ki 'Employment Centre' ların, 'Do you need
work we can help you' reklamlarını gördüklerinde her
yerde iş kaynıyor düşüncesine kapılan göçmen
vatandaşlar gönderdikleri yüzlerce 'resume'ye bir
öngörüşme teklifi bile alamayınca Sosyal Servis'ten
görüşme almayı tercih ediyorlardı. Kimsenin ümidini
kırmak istemem. Başarıya giden yolda mazeret olmaz.
Ama, fakat, ancak gibi kelimeleri kullanmayı hiç
sevmem. Burada kullanmama izin verirseniz: Kanada'da
iş aslanın ağzında değil aslanın ta midesindeydi. Daha
145
Faruk Arslan
geçen hafta mesleğinde bir çok başarıya imza atmış,
Kanadalıların niye istediklerini kendilerinin bile
bilmedikleri 'Canadian Experience'i de olan bir Bilgisayar
Programcısı arkadaş, Toronto'dan Alberta'ya kadar 525
şirkete resume gönderdikten sonra çareyi 'Welfare' de
değil Türkiye'ye geri dönmekte bulmuştu.
25 Mayıs tarihli Toronto Star'ın toplum yazarı
Michele Lansbarg 'Why welfares often better than
minumum wage' başlıklı köşe yazısında Kanada
ekonomisini satranç tahtasına benzeterek, Sosyal Yardım
alan ve düşük ücretle temizlikcilik, tezgahtarlık ve
güvenlik elemanı gibi işlerde çalışan insanları sistemin
piyonları olarak niteliyordu. Ve kendi maaşlarına %20
zam yapan seçilmişlerin asgari ücret artışını gündeme bile
getirmemelerinden sitemle bahsediyordu. Yazar, 'Bir çok
anne çocuklarına süt almada sıkıntı çekerken, seçilmiş
yöneticilerin kendi çocuklarını bütün sütü içmesinler diye
tatlı sözlerle ikna etmeye çalıştıklarından şüphe
ediyorum.' diyordu. (20) Asgari ücretin en az 10 dolara
yükseltilmesi hususunda aralarında göçmen
organizasyonlarının da olduğu 20'den fazla kurum
'Ontario Needs a Raise' kampanyası başlatmıştı. Biz de en
azından Ontario İşçi Bakanlığı'nın (416) 326-7600
numaralı telefonuna bir alo diyerek bu husustaki
düşüncemizi ifade ederek, ilgili makamları daha duyarlı
olmaya çağırabilirdik.
Bir çok ülkede işletilemeyen 'Sosyal Yardım'
sistemi, bütün bu olumsuzluklarına rağmen Kanada'da
hayata geçiş için büyük bir fırsattı. İnsanlar bu nimetin
hem farkındaydı hemde farkında değilmiş gibi şikayet
ederek nankörkük yapıyorlardı. En azından bu güzel
ülkenin havasını teneffüs edebiliyorlardı. Sosyal Yardım
146
Faruk Arslan
alan göçmenler, yetkililerden sadece 'labour' mesleklerine
yönelik değil, kendi profesyonel işleri hususunda da kurs
desteği verilmesini ve dışarıda kendi kabiliyet ve
deneyimlerini ispat edecek ortamların hazırlanmasını arzu
ediyorlardı.Tecrübelerimden neşet eden bir kaç olumsuz
örneği, burada hayata yeni başlayan göçmenlerin
kendilerine bilinçli planlar yapması için verdim.
Göçmenlerin bütün zorlukları aşarak ve birbirine
kenetlenerek bir hedef çizmesi elzemdi. Bazılarına göre,
burada en iyi pozisyon işsizlikti. Asla iş bulmayı
denemiyorlardı. Fakat unutmayalım, başarının %99'u
çalışmakta %1'i de şanstadır. Allah yarattığı her kuluna
rızık vermiştir. Aramazsan rızkını, devlet baba ne kadar
bakabilirdi ki?
Türkiye’de 2000 yılında işsizlik fonu
uygulanmaya başlanmıştı. Ancak işsizlik parası
vermemek için öyle kurallar konmuştu ki, başvuran bilir.
Bir defa en fazla 6 ay işsizlik parası veriliyor. Son
işinizde 120 gün, geriye dönük ise son üç yıl içinde
toplam 603 işgünü çalışmış olmanız gerekli. Bir gün
eksik ise işsizlik parası alamazsınız. Verecekleri asgari
ücret işsizlik parasını bozdurun bozdurun harcayın. Ne
kiranıza yeter nede erzağınıza. 6 ay sonra yine kaderinizle
başbaşasınız. Welfare to Workfare programı yok veya
işlemiyor. Ontario’da yardım işe hazırlamak kaydı ve
hedefiyle veriliyor.
Dil kursu, kolej öğrenciliği dönemimi bir sonraki
bölümde anlatacağım. İş tecrübesi kısmında kopukluk
olmaması açısından 2001-2002 arası dil, 2002-2003 arası
kolejde okurken yaptığım ekstra işlere değinmek
istiyorum. Koleje girdikten sonra Sosyal Yardımımız
kesildi, OSAP denilen öğrenci kredisi alarak devlete 17
147
Faruk Arslan
bin dolar borçlandım. Bu dönem Kanada’yı sevmeye
başladığımız, özgüvenimizin perçinlendiği, ‘ne güzel bir
ülkeye gelmişiz’ dediğimiz ısınma dönemiydi. Kolej
kazandığım 2002 yazı, evimi okula yakın bir yere taşıma
ihtiyacı hissettim. Yaşadığım Nort York’tan
Scarborough’a taşınırken ‘first ve last’ denilen ilk ve son
kirayı bulmak zorundaydım. Ayrıca evden çıkmadan 60
gün önce yöneticiye bir not ile durumu bildirmezseniz
son kiranız yanabilir. Her işinizi zamanında yapmalı,
Doğulu gibi değil Batılı gibi ‘Timing’ yapmalısınız.
Arkadaşım Muhammet Gül, ‘bizim apartmana gel, komşu
ol’ dediğinde okula komşu olabilmek için epey ev aramış,
Sosyal Servis’te olmam nedeniyle hep ret cevabıyla
karşılaşmıştım. OSAP alana da sıcak bakmıyorlardı.
Netice itibariyle North York okuluma 1.5 saat,
Scarborough 20 dakika uzaklıktaydı. Bu nedenle
yöneticisi müslüman Arnavut bir avukat olan yeni
apartmanım için başvuruda bulunmaktan başka çarem
kalmamıştı. Bir zenci mahallesinden kaçarken başka bir
zenci mahallesine taşındığımı çocukları okula yazdırırken
öğrenecektim. Toronto’da dört tane tehlikeli kötü bölge
vardır. Jane and Finch’i anlatmıştım. İkinci sakıncalı
bölge meğerse taşınacağım McCowan 400 denilen bu
bölgeymiş. Üçüncü bölge Lawnsdown and Bloor,
dördüncüsü Downtown- Saint Clair West kısmıdır.
Muhammet Gül’ün ‘bizdeki zenciler şeker gibiler’ lafına
kandım. Evi Mehmet Harcar beyle aynı gün taşıyarak
kiraladığımız Yuhoo kamyonuna az para ödedik. Evi
tuttuktan sonra kötü bir sürprizle karşılaştım.
Başvurduğumuz Gül’ün olduğu binaya değil komşu
binaya bizi yönlendirmişlerdi. Evi taşıdık, ama eşimin
burnundan duman çıkıyordu. Bu apartman tamamen zenci
148
Faruk Arslan
apartmanıydı. Ayrıca 2. katda olmamızdan dolayı yoldan
geçen tüm arabaların sesi olduğu gibi evde
yankılanıyordu. Oysa bize 15.katdaki daireyi
göstermişlerdi. Ertesi gün yıldırım hızıyla ofise giden
eşim, eğer baktığımız evi vermezlerse kirayı
ödemeyeceğimizi bildirdi. Kanada’da işyerinin kirasını
ödemezseniz polis zoruyla bir günde sizi kapının önüne
koyarlar, fakat evi boşalttıramazlar. Eşim gürültüye
hassas olduğunu ve 2. katda yaşarsa sinir krizi
geçireceğini ve bunu mahkeme yoluyla ispatlayıp
tazminat talep edeceğini söyleyince yönetici,
başvurduğumuz eve bir hafta içinde taşınabileceğimizi
bildirdi. Doğrusu bu parlak fikir aklıma hiç gelmemişti.
Hanımın bu evi ısrarla istemesinin özel bir nedeni daha
vardı. Türkiye’de iken gördüğü bir rüyada bir ses’
Kanada’da yüksek bir binada bedavaya yaşıyacaksınız’
demişti. Bu daire rüyada gösterilen yerdi. Bir hafta
eşyaları açmadan cehennem azabı gibi bir hafta
geçirdikten sonra yeni evimize taşındık. Yönetici
korkusundan bir hafta içinde evi sıfır boyatmış, sıfır
fırınlı ocak, buzdolabı koydurmuştu. Tüm apartmanlarda
bu iki ana beyaz eşya bulunur. Elektirik, gaz, su parası
kiranın içinde olduğu için çamaşır makinesi, kurutma ve
bulaşık makinesine izin verilmez. Çamaşırları yıkamak ve
kurutmak için bulunduğunuz katda veya en alt kaltda
bulunan Laundry’a gitmeli, her yıkama için 1.5 dolar
bozuk para atmalısınız. Muhammet Gül, evine bu
makineleri kaçak olarak koymuştu. Anlaşılan yönetici ile
iyi anlaşılırsa gözyumuyorlardı.
Toronto’da bu evrede yaptığım son ciddi işi
kaydetmeliyim. Bugüne kadar yaptığım işleri Kanada
tecrübesi diye kimseye satamazdım. İyi bir firmada daha
149
Faruk Arslan
oturaklı bir işe ihtiyacım vardı. Taşınacağımı Sosyal
Servis’e henüz söylemek istemiyordum. Bize büyük
iyiliği dokunan Mrs. Gupta hanımı üzmekten
çekiniyordum. Yeni evin 2 aylık kirasını borç alarak
ödemiştim. Uzunca bir aradan sonra işgücü simsarı
Steve’ı tekrar aramak zorunda kaldım. Vergiden kaçmak
için firmasının ismini Global’a çeviren Steve, sürpriz
biçimde tam bana göre bir iş olduğunu bildirdi. ABD’nin
en zenginleri arasında yer alan Thomas Thomson’un
West adlı ekmek fabrikasında gece vardiyasında iş
bulmuştu. Mülakat için verilen adrese gittiğimde
Employer Manager Mr. John, bize 3 saat süren bir
bilgilendirme yaptı, işyerinin tüm ünitelerini gezdirdi, işçi
hak ve hukuklarından, işyerinin, işçinin
sorumluluklarından bahsetti. Hatta okumamız için bir
broşür verdi. Galiba sonunda sağlam, ciddi bir işyeri
bulmuştum. İlk defa işçi ile profesyonel olarak ilgilenen
bir yönetimle karşılaşıyordum. Bugüne kadarki işyerleri
birkaç dakikalık iş tanıtımı ile hiç zaman kaybetmeden
bizi işe sürmüştü. Gece 7-sabah 4 vardiyasına ertesi gün
başladım. İşimiz ABD’den gelen Wonder marka
ekmekleri Konteynerlardan boşaltarak Kanada içi
piyasada marketlere gönderilecek 10 katlı raflara düzgün
biçimde dizmekti. Bunları sonra yeniden Kanada içi
pazarına servis yapacak konteynerlara yerleştiriyorduk.
Kanada’da üretilen İtalyan ekmeğini ise ABD’ye gidecek
konteynerlara dolduruyorduk İlk gün 10 kişi ile
başladığımız işgününün sabahı işçiler yeni olduğu için 6
konteynerın yüklemesini tamamlayamamıştık. İşçilerin 7
tanesi saat 4 olunca paydos verip kaçmıştı. Halbuki iş
bitmemişti. Ustabaşı ve patronun tüm yalvarmalarına
rağmen işçiler toz olmuştu. Patron ve ustabaşı ile işe
150
Faruk Arslan
sabah 7’ye kadar devam etmiş ve planlanan yüklemeyi
zor bela zamanında yetiştirmiştik. Patron ilk iş olarak
kaçanların işine son verdi. Kendisini zor durumdan
kurtaran bizler ise gözüne girmiştik. Bir hafta sonra iyi
çalışmamdan memnun kalmalarından dolayı tim
liderliğine yükseldim, saat ücretim 10 dolardan 13 dolara
çıktı. Artık Kanada iş hayatına uyum sağlamıştım. ‘Hot
worker’dım. İsmimi elimdeki eğreti demirle 10 katlı
ekmek raflarını konteynerda ortaya çekme başarımdan
dolayı‘ Mr. Hook’ koymuşlardı. Elimde sürekli bu
demirle dolaşıyordum. Folklifler kenara çektiğim ekmek
raflarını kaldırarak götürüyor, ekmek dizme işi yapanların
önüne koyuyordu. Sıkı çalışmamdan dolayı diğer işçileri
motive ettiğimi düşünüyorlardı. Molalarda konuştuğum
işçilerle ortak yanımız hepimizin yeni gelmiş göçmenler
oluşumuzdu. Bir molada ülkelerinde ne iş yaptıklarını
sordum. Ukrayna’dan gelmiş olan 50 yaşlarındaki
Vlademir Matematik profesörü olduğunu söyledi. Daha
Kanada’ya geleli bir hafta olmuş ve ekmek parasını
alnının teriyle kazanmayı tercih etmişti. Meksika’dan
gelen Gonzales Avukattı, arkadaşı Filipe ekonomi masteri
yapmıştı. Arjintinli Daniel mühendis, Kolimbiyalı Santos
doktor, Kosta Rikalı Junior Jason ressam, Macar John
işletme mezunu işadamıydı. Folklift sürücülerinden
Michael Hırvat, diğer sürücü Abdülsamed 6 yıl önce
müslüman olmuş Karayip adalarından bir zenciydi.
‘Merak etmeyin bende Uluslararası Hukuk masterı olan
gazeteciyim’ deyince herkes aynı anda katıla katıla
gülmeye başladı. Kanada’nın acı gerçeği buydu. Kanada
gibi yüksek eğitimli kalifiye elemanları vasıfsız işçi
gücünde kullanan bir ülke bulmak zordu. Taksi şöförleri
bile doktor, pizza dağıtıcıları üniversite mezunu göçmen
151
Faruk Arslan
olan kaç ülke vardı ki? Bize karışmayan diğer beş işçi
kolej parasını kazanmaya çalışan liseli genç
Kanadalılardı. Mr Hook’luk ünvanımı ve demirimi almak
için çok uğraşsalarda patronumun gözüne girmiştim bir
kere. Demiri kaptırmadım.
North York’da otururken bu işe gidip gelmek
günde 3 saatimi alırken, Scarborough’a taşındıktan sonra
6 saate çıktı. Biri Anyada kentin Batısında, bir Konya’da
Doğusundaydı. Gece 4’de işten çıktıktan sonra eve
gelmek için saat 5’e kadar otobüs bekliyordum. Bu işi
zaten kolejin başlayacağı Eylül ayında mecburen
bırakacaktım. Ağustos sonunda işi bırakmaya yakın
patron işimden memnun kaldığını belirterek 17 dolar saat
ücreti teklif etti. Üstelik dolgu işçi değil kalıcı işci olarak
istihdam edecekti. Bir yıl sonra saat ücretimin
performansıma göre 25 dolara çıkabileceğini söyledi. Bir
haftada ehliyeti alınan Folklift sürücülüğünü öğrenmem
halinde değerim dahada artacaktı. Kanada’ya ilk geldiğim
günlerde yaptığım işleri ve uğradığım emek sömürüsünü
hatırladım. Kısa sürede nereden nereye gelmiştim.
Sonuçta sevmediğim işi geçici olarak yapan Mr. Hook
olmaktan öteye geçemeyecektim. Belki rahat yaşıyacak,
daha iyi kazanacaktım, ama bu işi sevememiştim. Patrona
kibarca teşekkür ettim. İlk defa çalıştığım işyerinden
kovularak veya berbat bir iş olduğu için değil, kendi
isteğimle başım dik, alnım açık ayrılıyordum. Koleje
başlıyacağım için vaktimin olmayacağını belirttim. Patron
teşekkür etti ve kapılarının her zaman açık olduğunu
vurguladı.
Koleje başladıktan sonra entellektüel çalışmaya
daha fazla vaktim olmuştu. Aylık bir dergi çıkartmayı
kafama koymuştum. Arkadaşlarıma söylediğimde fikrimi
152
Faruk Arslan
uçuk-kaçık buldular. Yine de ‘ Yap görelim’ diye
desteklediler. 2002 yılının Temmuz ayında dergi işine
başladığımızda reklamsız bu derginin yürümeyeceğini
belirterek tüm tanıdık dostlardan 20 dolara birer kartvisit
reklam aldık. İki senede Türk nüfusu hayli artmıştı. 500
kişilik bir çevreye sahip olmuştum. Bir gazeteci günde en
az iki yeni insanla tanışmalıdır. Bu taktiği kullanarak
sosyal çevremi büyütmüştüm. Mevcut potansiyeli
değerlendirmek için harakete geçtim. Sunrise Eğitim
Vakfı’nın başkanı Ender Tan ve aktif işlerini yürüten
İsmail Akpınar’ı ikna etmem kolay olmadı. Öncelikle bir
merkeze ihtiyacımız vardı. Hem Sunday School adında
Türk ailelerin çocuklarına Türkçe öğretecek, hemde
sosyal topantı ve etkinliklerin yapıldığı bir merkeze
gereksinim duyuyorduk; burada dergi de çıkacaktı. Mayıs
ayında merkezi tuttuk. Aynı dönemde geldiğimiz
göçmenlerden Ahmet ve Ömer beyin emlakçıları
harakete geçirmesi bu yerin bulunmasında etkili olmuştu.
Scarborough’da Afganlı bir araba motor satıcısının üst
katında 10 odalı bir merkeze sahip olduk. Vakıf yönetimi
benim dergi dediğim yayını vakfın bülteni olarak
algılıyordu. Oysa düşüncem herkesime hitap edebilecek,
herkese yer verecek bir dergiydi. Kapalı devre yayın
yapmak istemiyordum. Nitekim farklı seslere yer vererek
dergiyi reklam alınabilecek bir seviyeye getirdim. Sunday
School’un başlangıç tarihi olan Eylülden bir ay önce
Ağustos’da dergiyi çıkartmaya karar vermiştik. Boğaziçi
mezunu bilgisayar mühendisi Seyit ile kafa kafaya verip
sayfaları yapmaya başlarken, aldığımız reklam 32
sayfalık tabloid yayının yarısını oluşturdu. Yazı, haber ve
makale konusunda arşivimi kullandım. Kanada’ya
geldiğimden beri yazı hayatıma hiç ara vermemiştim. En
153
Faruk Arslan
kötü günlerimde bile sonsaniye haber portalına, Hür
Gelecek Gazetesine haftalık köşe yazımı gönderdim. İlk
araba kazasından sonra oturup Kanada’da ilk şiirimi
yazmıştım. Bu makale ve haberlerden Kanada ile ilgili
olanlardan ilk sayının malzemesi oluştu. Kanada
Türklerinin tek ücretsiz yayın organı Sunrise, kısa sürede
herkesimi kucaklayıcı yayınları ile ses getirdi. Dergimiz, '
Dincidir' iddiası ile Hürriyet'den Serdar Devrim'e
jurnallendikten sonra dahada meşhurlaştı.Yayının yazar
kadrosunda Nur ismiyle yazan 2 yıllık müslüman Kathlen
hanımın yazıları İslamiyeti İngilizce öyle güzel
anlatıyordu ki, çok kitap okuyan bu Fransız Kanadalı
hanıma imrenmemek elde değildi. Zaten tek İngilizce
yazıyı o yazıyordu , diğerleri Türkçe’ydi. Yazı
kadromuzda ayrıca İsmail Akpınar, Sezai Şen, Mehmet
Gül, Nazila İskandorava, Akbar Majidov, Hasan Yılmaz
yer alıyordu. Editör olarak yazıma ek olarak Ali Alperen
müstear adımla hem haber hem köşe yazısı ile katkıda
bulunuyordum. Nadir Bakıcı, Arif Topbaş, İshak
Yorgancı, Mehmet ve Hatice Kahraman gibi konuk
yazarlara her sayıda yenisi ekleniyordu. Yayının web
sitesi www.sunedu.ca kısa sürede büyük bir ziyaretçi
kitlesine sahip oldu. Bu arada ilk web masterımız Mete
Kısacık ve yazıları tashih eden Ercan beyi unutmayalım.
Dergimizi sayfalayan ve hiç bir ücret almayan Seyit bey
bu derginin gizli kahramanıydı. İlk başlarda 2000
Kanadalı Türk'ün adreslerine ücretsiz postlanan ve Türk
işyerlerinden bini aşkın nüshası ücretsiz dağılan Sunrise,
dostların yüzünü ağarttı, içinde kin besleyenleri ise
kıskançlıktan adeta çatlattı. 3000 binlik baskı sonra beş
bine çıkartıldı, bir sayısı 10 bin basıldı. İlk kıskaçlık
krizini 9 yıldır aylık faaliyet gösteren Bizim Anadolu
154
Faruk Arslan
gazetesi gösterdi. Her sayılarında atış yaparak bizi Türk
toplumuna ‘öcüler’ diye takdim ettiler. Çünkü Sunrise
ücretsiz, Bizim Anadolu ise ücretliydi. Değirmenin
suyunun nereden geldiği sorusu ile karşılaşan Sunrise,
özverinin ne demek olduğunu Kuzey Amerika'ya
gösterdi. Daha önceki dergi denemeleri zengin Türkler
tarafından çıkarıldığı halde batmışsa, bu yayın nasıl
yaşıyordu? Büyükelçilerden esnafa herkese özverili
çalışmanın nasıl yürüdüğünü anlattık. Çalışanlar ücret
almıyor, reklam alana verdiğimiz primler ve gönüllü
yazarlarımızla hizmet sunuyorduk. Reklam konusunda
müthiş performans sergileyen Hasan Yılmaz bugünlerde
günde 12 saat kuaförlük mesleğine başladığı için mola
verdi. Sunrise'ın tüm kadrosu başka işlerde çalışıyor veya
okuyor; bu işi haftasonu, boş vakitlerinde yapıyordu. Bu
özelliği nedeniyle herhalde dünyada eşi benzeri yoktu.
Bir nevi hepsi başka mesleklerde geçimlerini sağlamaya
çalışırken ancak milli maçlarda biraraya gelen İzlanda
Milli Futbol takımına benziyordu. 8 sayfası renkli 32
sayfalık aylık dergi büyük bir boşluğu doldurdu.
Kanada'da Türklerin toplam nüfusu sadece 50 bin, bunun
- artık-20 binin Toronto ve çevresinde yaşadığı hesap
edilirse Ontario'da yayılan Sunrise'ın Türklerin yüzde
80'ınin evine, işyerine girdiği ortaya çıkıyordu. Sunrise,
Türk işadamlarından aldığı reklamlarla ücretsiz çıkmayı
başardı. Reklam verenler reklamın faydalarını gördüler;
Kanada'da Türklere yönelik reklam yapmak gereksizdir
önyargısı parçalandı. Halbuki Kanada'da tüm azınlık
yayınları reklamla ücretsiz çıkıyordu. Rusların 6,
İranlıların ve Korelilerin 10, Vietnamlıların bile 5 tane bu
şekilde yayını olduğunu belirtirsem neden ücretsiz
çıktığımızı izah etmiş olurum. Sunrise'ında yüzde 50'ye
155
Faruk Arslan
yakını reklamdan oluşuyordu. Reklamlar sayesinde
Türkler birbiri ile tanışmaya başladı. 9 yıldır yayında olan
refikimiz Sunrise kadar reklam alamadığını görünce ' bel
altından' vurmaya başladı ve irtica fobisini Kanada'ya
Hürriyet üzerinden taşıdı. 2002 yılının Kasım ayı
sayısında eski büyükelçimiz Erhan Öğüt, 'Tüm Türkleri
Sunrise'ı desteklemeye çağırıyorum' diye çağrı yapınca
kıyamet koptu. Sunrise'ı Hürriyet'de köşe yazan Serdar
Devrim'e şikayet ettiler. Sayın Devrim aynen şunları
yazdı:
Ottawa büyükelçimiz Erhan Öğüt'e arz
Kanada'da eğitimini tamamlamış, lisans üstü diplomasını
almış, evine dönmüş.Üşenmemiş, kalkıp bana Hürriyet
binasına kadar gelmiş. Elinde Sunrise Newsletter diye bir
dergi. Sunrise Education Trust diye bir kuruluşun aylık,
bedava, yayın organı. Parasal gücünü anlamak için ekim
sayısının 5 bin kişiye bedava gönderildiğini söylemek
yeter. (Editörün iddiası.) Bu Sunrise eğitim kurumunun,
yurtdışında birçok örneği olan - hepsi reddediyor ama bu
laf MGK'da bile konuşulduğuna göre - Fethullah Gülen
Cemaati'ne, haydi "yakın" diyelim, bir kuruluş olduğu
iddiaları çok yaygın. Türkiye'nin Ottawa Büyükelçisi
Erhan Öğüt, Sunrise'a verdiği demeçte, Kanada'da
yaşayan Türk toplumuna bir çağrı yapıyor: Sunrise'ı
yaşatın, çünkü böyle ortak bir yayın organına ihtiyacımız
var. (Türkiye'nin Toronto Fahrî Konsolosu Yaman
Üzümeri de aynı kanaatte. "İlk defa böyle bir eğitim
girişiminde bulunuluyor" diye destekliyor.) Sayın
Büyükelçi'ye sorum şu: Söylentilerin yalan olduğuna dair
elinizde bir bilgi varsa, yani DGM tarafından irticaî
faaliyetleri sebebiyle aranan kaçak Fethullah Gülen'e
yakın bir eğitim kurumu olmadığı yolunda elinizde bir
156
Faruk Arslan
bilgi varsa, ki kurumu desteklediğinize göre olmalı,
lütfeder bana iletir misiniz, ki endişeleri olan okurlarımla
paylaşayım. Sunrise'ı da töhmet altında kalmaktan
kurtaralım. (Yok derseniz bir sorum daha olacak:
Hakkında böyle ciddî iddialar olan bir kuruma desteğinizi
nasıl açıkladınız? Yahut İstanbul'a kadar gelen bu iddialar
size ulaşmadı mı?)
Sayın Devrim'e pekçok okuyucu tepki gösterdi.
En önemlisi büyükelçi okkalı bir yazı gönderdi. Devrim
işine gelmediği için yayımlamadı. Eğer amiri gibi hesap
sorduğu büyükelçi istediği gibi bir cevap verseydi, linç
edilecektik, hemde daha üç aylık iken... Neyse, Hürriyet
yazarlarının yüzü kızarmaz. Devrim'in kötü reklamı
Kanada'da Sunrise'ı bir anda en popüler yayın haline
getirdi. Refikimiz nasıl çıldırmasın? Yeni atanan
büyükelçi Aydemir Erman'dan bizi sakıncalı ilan etmesi
için yine baskı yaptılar. Erman, Sunrise'a 2003 Mayıs
sayımızda tam üç sayfa röportaj vererek refikimize
anladığı dilden cevap verdi. Daha önceki büyükelçi üç
satır lehimize konuştu diye kıyameti kopartanlar yeni
büyükelçinin jesti karşısında pıstı; en azından hala
Devrim veya Çölaşan gibi bir tetikçi yazara
jurnallenmedik. Aslında iyi oluyordu. Reklam reklamdır,
iyisi, kötüsü olmaz. Sunrise, Türkiye'deki siyasi
kavgalara, anlamsız krizlere bulaşmayan, Türk kültür ve
eğitim anlayışını Kanada'ya taşıyan, sadece yaşadığımız
Kanada ve Türk toplumu ile ilgili haber, röportaj, analiz,
köşe yayımlayan yayın çizgisi ile beğeni topladı.
Kanada'da Türklerden kaçmak lazım düşüncesinde
olanları utandırdı, öyle bir irtibat aracı haline geldi ki,
sanırım bir nevi fahri büyükelçilik görevi yapıyordu.
Ayrıca Kanadalı politikacılar tarafından muhatap kabul
157
Faruk Arslan
edilerek Türk lobisi olarak görülmeye başlandı, Türklere
itibar getirdi. Bazı dostlarımıza malesef ' darı
olmadığımızı' anlatmak çok zordu. Rakiplerimizden, bizi
karalayan, kulp takanlardan değil, dost sandıklarımızdan
çok çektik. Ortak paydada Türkiyelileri buluşturmak
helede herkesi memnun etmek kolay değildi. Sunrise, bu
konuda zorlu yolda tüm fitnelere, jurnallere rağmen
ilerledi. Sunrise’ın editörlüğünü 2003 Ağustos’unda
arkadaşım Muhammet Gül’e teslim ettim. Çünkü
bulduğum bakliyat ihracat müdür yardımcılığı işi
nedeniyle Regina, Saskatchewan’a taşındım. Yayın
Danışmanı ve köşe yazarı olarak bir yıl daha devam
ettim. Gül, Sunrise’ı daha iyi noktalara taşıdı. Ayda 5000
dolar reklam alan 5000 tirajlı bir yayın haline getirdi,
kapağı kuşe kağıda bastı.
2003 yazında yaptığım diğer gönüllü iş,
merkezimizde gayriresmi özel sektör Sosyal
Workerlığıydı. Yaz kurslarını, kamplarını organize
etmek, gönüllü çalışanlara mektup vererek iş
istihdamında bulunmak, merkezin haftalık seminer ve
toplantılarını ayarlamak görevimdi. Gönüllü olarak
yaptığım bu işler vakfın yararınaydı. 100 öğrenci ile
kamp yapılan 2003 yazında bir rekor kırılmıştı. Bu kadar
öğrenci bugüne kadar hiç toplanmamıştı. Kamp yapılan
binamızın inşaatı İsmail Akpınar’ın özverili çalışmaları
ve Toronto’daki arkadaşların maddi himmet ve fiziki
çalışmaları ile kısa sürede tamamlanmıştı. 3 katlı, her katı
1500 sgft alana kurulu,, 450 dönüm araziye sahip çiftlik
evinde yüzme havuzlu, spor sahalarıyla mükemmel bir
tesis bitirilmişti. Toronto’ya 170 km uzaklıktaki Trenton
ile Belleville arasındaki köyde olan kamp merkezi, 500
bin dolar yerine bedava çalışan arkadaşlar sayesinde
158
Faruk Arslan
inşaat malzemesi fiyatına 150 bin dolara mal olmuştu.
İnşaata olan katkım boyacılıktaki tecrübem olmuştu. Bir
hafta süren boya işini yaparken, bu sanatı bana
kazandıran üçkağıtcı Mahmut’a ilk defa şükranlarımı
sundum. Vakfın 7000 dolara boyatabileceği kamp
binasını boyaları aldırarak ücretsiz birkaç yardımcıyla
halletmiştim. Arkadaşım Gül’ün adımı ‘ Meşhur boyacı
diploması muhabiri’ koymasına aldırmadım.
Bu sırada gerçekleştirdiğimiz Türk Kermesi için
dönercilikte yaptım. Ahçı Mustafa bey ile birlikte tüm
gece sabaha kadar 90 kg ağırlığında Türk döneri takarak
Toronto rekorunu egale ettik. Erdal bey ise kesme işini
üstlendi. Restaurantcılık tecrübem 19 yaşımda Alanya’da
çalıştırdığım salata-portakal suyu lokantasından
geliyordu. Eski becerileriniz dar zamanlarda imdatınıza
yetişir. 2001’de fikri ortaya atılmış, aylar önce hazırlığı
başlamış Türk Kermesi çalışması, 2002 yazında yapılmış,
vakfa gelir getirecek bir gönüllü aktiviteydi.Türkiyeli
hanımların hummalı çalışması,Türkiye'yi, Türk kültürünü
tanıtma, Türk yemeklerini sergileme ve vakfımıza gelir
sağlama düşüncesiyle birleştirilince ortaya güzel bir
hizmet çıktı. Onlarca insan kafa yordu, yüzü aşkın insan
ise emeklerini ortaya koydu. Toronto'nun hava durumuna
güven olmazdı; Sunrise Eğitim Merkezi'nin önünde açık
havada etkinlik yapıldığı için yağmur yağsaydı, tüm
emekler zayi olacaktı. Yağmur yağmaması için dua
edildi. Kermes'in ne anlama geldiğini dahi bilmeyenler
vardı. Turkish Bazaar dedik Kanadalılar için olmadı..
Kimisi Türk festivali, kimisi 'Garage Sale' diyelim diye
ısrar etti. Türkiyeli hanımlar el emeği, göznuru eserlerini
özenle hazırladı, bağış kıyafetler toplanınca bir butik
açacak kadar malzeme birikti. Mantı, dolma gibi özel
159
Faruk Arslan
Türk yemekleri, baklava, Kemalpasa tatlısı gibi özel Türk
tatlılarını hazırlamak yine hanımlara düştü. Özellikle
bayanlar orginizatörü Fatma Durmuş ve Nilgün Sarıkurt
hanımefendilerin fedakarlıklarını anlatacak kelime
bulamıyorum. Gönüllü ahçımız Mustafa beyin döner
makinesini Kanada şartlarına uyum sağlatmak bile üç gün
almıştı. 10 bin adet el ilanı dağıtıldı. Maraş'ın meşhur
ustası Mustafa beyin, 90 kiloluk döneri, diğer Maraşlı
Alaaddin beyin, şiş kebabıyla rekabet etti. Ahmet Turan
beyin koordinatörlüğünde onlarca gönüllü arkadaş
seferber oldu. Bunları bir Kermes düzenlemenin nasıl bir
özverili çalışma gerektirdiğini anlatmak için yazıyorum.
Böylesine zengin Türk sofrası ile gurbetde buluşmak
hasretleri giderdi. Hanımlar, hazırladıkları el emeklerini
üçe beşe bakmadan satarken, ortaya öyle anlamlı bir
Türkiye manzarası çıktı, atmosfere öyle bir Türkiye'nin
havası, kokusu sindi ki, bunu herkes iliklerine kadar
hissetti. 90 kiloluk döner ve 200 kişilik şiş kebap öğleden
sonra tükendi, ne bir parça tatlı kaldı nede bir tabak
yemek. Hintli, Kızıldereli, Çinli, Koreli, Kanadalı pek
çok insan leziz Türk yemeklerini tadarken, elişi ürünlerini
çok beğendi. Türkiye'nin Toronto Fahri Başkonsolosu
Yaman Üzümeri, böylesine güzel bir komitenin böylesine
güzel, sıcak bir etkinliğinde bulunmaktan duyduğu
memnuniyeti dile getirirken, torunları için hediyeler
almayı da ihmal etmedi. Kanada'ya ilk geldiklerinde
sadece 8 kişi olduklarını anlatan Üzümeri, Türk görmek
için Detroit'e gittiklerini, bugün ise böyle bir etkinliğe
gelecek binlerce Türkün bulunmasının bir nimet
olduğunu kaydetti. Toronto Belediye Başkanlığı için
adaylığını koyan Mehmet Ali Yağız, el ilanlarını
160
Faruk Arslan
dağıtmak için o kadar çok elini çantasına attı ki, sonunda
ilan kalmadı.
Kanada’ya gelen ilk Türkler ülkelerinde ne olursa
olsun her türlü işi ekmek parası için yapıyorlardı. Doktor
iken 3 yıl tuvalet temzileyen İbrahim Cintosun bugün
avukattı. 40 yaşında sonra 3 yıl Hukuk okumuş, 10 yıl
sonra yılda 200 bin dolar kazandıran bir mesleğe
kavuşmuştu. Eşi diş doktoru Ayla hanım, diş hekimliğini
tescil ettirene kadar 2 yıl okumuş, değişik eyaletlerde
yapılan 12 ihtisas imtihanı uzun bir maratonda vermiş,
yılda 250 bin dolar kazanıyordu. Kıbrıs Türkü Hasan
bey, 30 yıl sonra Lanscaping- bahçıvanlık işinden zengin
olmuştu. Duran bey, bahçıvanlık yaparak, çimen keserek
16 yıl sonra ev alabilmişti Yüksek mühendis 100’den
fazla projeye imza atmış Ömer bey, yıllardır geceleri
market temizliyordu. Matematik öğretmenlerı Harun ve
Muhsin beyler, akşam 7’den sonra 5 saat pizza
dağıtıyordu. İkiside öğretmen olarak 2 yıl sonra part timesupply – yedek öğretmen olarak geçici işler bulmuşlardı.
Daha sonra ise müslüman okulunda full time öğretmen
olmuşlardı. Ülkenin matematik öğretmenine ihtiyacına
rağmen 10 aylık bir kursu bitirmeden gerçek öğretmen
olamayacaklardı. Çatı işinde çalışan, temizlikçilik,
sıvacılık yapan yüksek eğitimli Türklerin sayısı
azımsanmayacak kadardı. Çiçek satmadan, seyyar
satıcılığa, inşaatda taş kırmadan Tim Hortons’da kahve
doldurmaya kadar tonla iş, ancak göçmenler tarafından
yapılıyordu. Çünkü düşük saat ücreti olduğu için
Kanadalı bulamıyorlardı.
Mesleğiniz veya diplomanız bilgisayar ve yan
dalları üzerine ise mesela programlama, IT, internet vs.
yeteneklerinize göre fazla zorlanmadan iş bulmanız
161
Faruk Arslan
mümkündü. Fakat bunun haricinde mühendislik, tıp,
hukuk vs. aklınıza gelebilecek diğer branşlarda iş
bulmanız çok çok zordu, hatta bazılarında hemen hemen
imkansızdı. Yeniden sizi okula göndermeye zorluyorlardı.
En azından epey uzunca bir süre için bu baskı söz
konusuydu. İlk işi bulana kadar eski tecrübelerniz,
diplomanız geçerli sayılmıyordu. Eğer işe giripte kendiniz
ispatlarsanız eski tecrübelerinizin varlığını kabul
ediyorlardı. Bu durum sadece Türkler değil tüm yeni
gelenlere uygulanıyordu.
Sizleri Kanada’ya başvuru esnasında puanlamada
karşınıza çıkan onlarca meslek grubu yanıltabilir. Bir defa
Kanada dışından aldığınız (nereden olursa olsun Amerika
ve Avrupa dahil) Lisans, Master ve Doktora
diplomalarının pratikte pek bir önemi yok. Mesela
yabancı bir diploma ile mühendis olarak çalışabilmeniz
için şansınız yaver giderse minimum süre 3 yıldır. Hele
hekim, avukat, öğretmen, akademisyen veya muhasebeci
iseniz, o alanlarda şansınız hiç yok gibi. Mutlaka burada
bir takım okul veya kurslara devam edip Kanada kökenli
sertifika veya diploma almanız gerekli. Tabii bu aşamada
kariyer değiştirmeye her zaman hazırlıklı olmanız
gerekiyor. Bu süreç içerisinde yaş olayının önemi ortaya
çıkıyor. Kanada'ya gitmek için üst yaş sınırı 30-33
bandında olmalı. Kanada'da insanlar 40 yaşında artık
emeklilik planları yapmaya başlıyor. Dolayısıyla 30
yaşından sonra, yaş ile iş bulma arasında ters bir orantı
görülüyor. İşte göçmenlik olgusunun arkasına gizledikleri
gerçek burada yatıyor. Göçmenlere genelde ülkenin
kapıları açık olduğu halde içeriye girdiğinizde malesef
birçok kapının size kapalı olduğunu görüyorsunuz. 3 yıl
sonra Kanada vatandaşı olsanız bile durum çok fazla
162
Faruk Arslan
değişmiyor. Esas "Kanada toplumu" ile aranızda
görünmeyen bir bariyer var ve sizin bunun içine girmeniz
çok zor. Sizi oraya sokmamak için uyguladıkları bir sürü
yöntem ve engel var. Dünyanın dört bir yanından büyük
umutlarla gelip, taksi şöförlüğü yapan bir sürü doktor,
mühendis mevcut. Zaten istatistikleri incelediğinizde
belli mevkilere gelmiş göçmen sayısının ne kadar az
oldugunu görürsünüz. Bunun yanında yeteneğiniz ve
kapitaliniz varsa ve ticaret yapmak isterseniz, iş kurmak
bu başkasının yanında iş bulmaktan çok daha kolay. Bir iş
yeri açmak çok kolay olduğu gibi, bir işyerinin iflas
etmesi aynı oranda kolay. Dolayısıyla piyasa
araştırmasını çok iyi yapmak gerekiyor.
Nasıl iş bulabilirim? İş ilanlarını gazete, dergi,
internet gibi çeşitli kanallardan izlemeniz mümkün.
Ayrıca devlet destekli iş bulmanıza yardımcı olan
kuruluşlar da var, ama onlara fazla güvenip bel
bağlamayın, vakit kaybetmiş olursunuz. Onların
bilgisayar ve internet imkanlarını ücretsiz
kullanabilirsiniz. Bunun yanında özel iş bulma şirketleri
de mevcut. Bunlardan iyi bir tanesi ile temasa geçmek iş
bulma şansınızı yükseltecektir. Kanada' da işe başvurma
ve işe girme Amerika veya Avrupa'dan biraz farklıdır.
Öncelikle Kanada'ya özgü bir özgeçmiş hazırlamanız
gerekiyor. Bunun formatlarını çeşitli kitaplarda
bulabilirsiniz. Amerika'da özgeçmişiniz sizi pazarlamakta
yeterli olur, oysa Kanada da çoğu zaman birilerinin size
referans olması aranan ikinci bir özelliktir. Dolayısıyla
Kanada da bulunan kişilerle yakın temas halinde olmakta
fayda vardır.
Kanada' da kalifiye bir elemanın alacağı ücret
genelde Türkiye'deki iyi şirketlerin verdiği ücretlerden
163
Faruk Arslan
fazla değildir, hatta çoğu durumda onlardan azdır (25003500 Kanada doları net). Bu parayla sıkıntı çekmeden
insanca yaşayabilirsiniz. Ev kiraları, yer ve evin
durumuna göre 500-1500 Kanada Doları civarındadır.
Yiyecek, giyecek vs. fiyatları da Türkiye'den daha
ucuzdur. Kanada'da ırkçılık dünyanın hemen her yerinde
olduğu kadar var diyebiliriz. Bunu açık biçimde
suratınıza vurmasalar bile, dolaylı olarak bir çok yerde
karşınıza çıkacaktır. Öncelikle buna alışık olmanız lazım.
İngiliz ve Fransız sömürgeliklerine dayanan kendini
beğenmişlikleri halen devam ediyor. Bazıları yabancıların
Kanada’da 2. veya 3. sınıf vatandaş olduklarını iddia
ediyor. Ben şahsen Türkiye'de 1. sınıf vatandaş
olmaktansa burada 2. veya 3. sınıf vatandaş olmayı tercih
ederim. Zaten küreselleşen dünyada katı milliyetçilik
duyguları güderek Kanada'da bulunmanın tezat teşkil
ettiği açıktır.
Doğaldır ki bu hayatınızın belki de en önemli ve
radikal kararı Kanada'ya gelmek. "Ben niye gidiyorum"
sorusunu samimi bir şekilde cevaplarsanız kararınız
ortaya çıkacaktır. Eğer çok para kazanmak, zengin olmak,
amiyane tabiriyle kısa yoldan köşeyi dönmek gibi
amaçlarınız varsa Kanada size göre bir yer değil. Eğer
amacınız Türkiye'deki her türlü saçmalıktan, trafikten,
hava kirliliğinden uzak insanca yaşamaksa o zaman gelin.
Çocuklarınıza iyi bir eğitim ve gelecek sağlamaksa o
zaman gelin. Ama unutmayın ki her şeyin bir bedeli var,
bunun için çok çalışmanız ve çok mücadele etmeniz
gerekiyor.
Kanada'da 2001 yılında yapılan sayım sırasında
sorulan sorulardan çıkartılan sonuca göre, göçmenlere
uygulanan ayrımcılık geçmiş yıllara nazaran dahada
164
Faruk Arslan
artarak devam ediyor. 1990'larda Kanada'ya gelen
göçmenlerin yüzde 40'ı, yani 805 bini lisans ve lisansüstü
eğitime sahip olmasına karşın hala yüzde 29'u meslekleri
dışında restaurantlarda, satış elemanı, taksi, tır ve limuzin
şöförü ve güvenlik elemanı olarak çalışıyor. Aynı yıllarda
Kanadalıların yüzde 25'i yüksek eğitim almış ve kendi
mesleklerinde çalışma imkanı bumuşlar. 1990-1999 arası
Kanada'ya gelen göçmenler, daha önceki yıllara göre
daha iyi eğitim almışlardan oluşuyor. Göçmenlerin gelir
oranları düşük olmasına karşın aynı eğitime sahip
Kanada'da doğmuş olanların gelir oranları oldukça
yüksek. 2000 yılında göç etmiş bir erkek göçmen
Kanadalı doğumlu işçinin kazandığı her bir dolara
karşılık 63 cent kazanıyor; 1980'lı yıllarda 1990'a kadar
bu rakamın 72 cent olması dikkat çekiyor. 10 yıl
Kanada'da düzenli bir işte çalışmış göçmen 1990'lı
yıllarda bir dolara karşılık 80 cent kazanırken, 1980'lı
yıllarda bu rakam 90 cent idi. Kadın göçmenlerde durum
daha kötü. Kanadalı doğumlu göçmenlerin yüzdesi 1970
ve 1980'lerde yüzde 22 iken, bu yüzde bugünlerde sadece
yüzde 32lük artış göstermiş; halbuki iyi eğitim almış
göçmenlerin sayısı buna ters orantılı olarak artmış.
Üniversite eğitimi ve dil bilme özellikleri her göçmene
aynı biçimde olumlu etki yapmamış. Hala pek çok
göçmen Kanada doğumlulara göre çok kaliteli bir
geçmişe sahip olmasına rağmen lise mezunu
Kanadalılarla aynı işi yapıyor, üstelik daha düşük ücrete
çalışıyor.
Kanada, dünyada yüksek eğitim almış insanlara
sahip birinci ülkesi olmasına karşın, bu durum gelirlerine
yansımıyor. 2000 yılında ortalama gelir seviyesi 30 bini
aşmasına rağmen, hala çalışan 6 milyon 659 bin kişi yıllık
165
Faruk Arslan
20 bin doların altında kazanıyor, yani yoksulluk sınırında
yaşıyor. Özellikle göçmen ve gençlerin düşük ücretle
çalıştırılması, kadınların erkeklere göre bir dolarda 30
cent az kazanması, Kanada'yı sosyolojik açıdan tehlikeli
hala getiriyor. Kanada Sosyoljik Gelişme Birliği raporuna
göre, ' Baby Boomer' dönemindeki işçiler piyasadan
çekilirken yerini dolduran üniversite eğitimli göçmen ve
Kanada doğumlular düşük ücret alıyor. Yılda 100 bin
doların üzerine kazanan yaşlıların yüzde 70'ı, yani 447
bin kişi ahirete göçmüş durumda. Bunların her beşinden
dördünün erkek olması dikkat çekiyor. Yaşlıların yerini
dolduranlar iyi eğitimli olmasına rağmen düşük ücretle
çalıştırılıyor, 1980'den beri her 10 Kanadalı işçiden ancak
dördünün kazançları yükselmiş, geri kalanları çok az
kazanım elde etmişler. Düşük maaşla çalışanların yüzde
59'u lise, yüzde 16'sı üniversite, yüzde 11'i kolej mezunu.
Düşük gelirle çalışanlar nüfusda kadınlara önemli bir
yüzdeyi oluşturuyor. Bu kadınların büyük bölümünü
1990'lara iki kat kötü şartlarda kadın satış elemanı, ana
okulu öğretmenleri ve yardımcıları olarak çalıştırılıyor.
2000 yılı rakamlarına göre, 25-64 yaş arası Kanadalı
yetişkinlerden üniversite ve kolej bitirenlerin oranı yüzde
41'e ulaşarak, gelişmiş ülkeler içinde birinciliğini
koruyor. Bu rakam ABD'de yüzde 37, İrlanda'da yüzde 36
ve Japonya'da yüzde 34 olmasına karşın, elde ettikleri
yıllık gelir ile karşılaştırıldığında Kanada'nın en sonda yer
aldığı ortaya çıkıyor. (20)
RESUME YAZMA SANATI
Kanada' da iş aramak ya da istediğiniz işi bulmak
oldukça yıpratıcı. Türkiye' deki alışkanlıklarınızdan
166
Faruk Arslan
kurtulup, iş aramayı gerçek bir iş haline dönüştürmeniz
gerekiyor. Burada resume olarak geçen CV' niz kesinlikle
baştan sona değişecek ve hatta her iş görüşmesinde, her iş
başvurusunda, eş-dost, arkadaşlarınızın da tekrar gözden
geçirmeleri ile yeniden şekillenecektir. Firmaların insan
kaynakları yöneticilerini yüreklerinden vurmak için
elinizde tek mermi var: Resumeniz. Üzerinde yaş, medeni
hal, hatta referanslar... gibi bilgilerin bulunmadığı, sadece
isim, iletişim bilgileri ile eğitim ve iş tecrübenizle ilgili
detayların bulunduğu resumenizin önemini iş ararken
sahip olduğunuz bol düşünme vaktinde anlıyorsunuz.
Yaklaşık 300 kadar resume gönderme işleminden sonra
biraz daha iyice öğrenmiş olduğum Resume yazma ve
takip etme çabalarım sonucunda iş görüşmelerim
başlamış oldu. Her nedense USA' daki işe hemen başlama
konusunda ısrarcı davranan şirketlerin aksine Kanada'
dakiler pek nazlı idiler.
Birol Uzunmehmetoğlu hatırasını şöyle anlatıyor:
Şu an çalışmakta olduğum iş için dört defa iş görüşmesine
alındım. Yapacağım iş ise, daha önce Türkiye' de
yapmakta olduğum işin sadece ufak bir detayı idi, ama
şirketin insan kaynakları departmanı, yeni genel
müdürleri seçilecekmişcesine hakkımda detaylı bir
araştırma yaptı. Hatta, ilk görüşmemizde Kanada
kanunlarına göre şirkette üç ayım dolmadan yılbaşı ve
diğer bayramların parasının maaşımdan kesileceği bile
hatırlatıldı. İşe başladığımda aylardır tüm Kanadalıları
heyecanlandırmakta olan Christmas' tan bizim şirkette de
herkesin bahsetmekte olduğunu gördüm. Herkes, her
yerde-tanımadıkları ile bile- Christmas' ta ne giyeceğini,
nereye gideceğini, ne hediyeler alacağını, v.s.
konuşuyordu. İnsanlar havalardan sohbet açmıyorlardı,
167
Faruk Arslan
çünkü havalar zaten hep soğuktu! Bu nedenle geriye
sadece konuşacak Cadılar Bayramı, Şükran Günü ve
özellikle de Christmas kalıyor. Nihayet Christmas geldi
ve insanların içlerindeki çocuk ruhları ortaya çıktı.
Birlikte çalışmakta olduğum Kelly, başına yılbaşı ağacı
süsü takmış, ayağına Noel Baba' li, kırmızı-yeşil, uzun
burunlu çoraplar geçirmiş, ayakkabısız geziyordu. Bir
başka bölüm müdürünün ayağında bizim akşamları evde
giydiğimiz kocaman, ayıcık şeklinde terlikler vardı. Bir
anda tüm ekran koruyucular (ya da wallpaper' lar) Noel
Baba' lı oldu. Paket kağıtları, özel hediye çantaları, özel
hediye etiketleri ve yanına ilave ettikleri kartları
hediyeden daha fazla para tutuyordu. En komiği ise
benimle bin bir ciddiyet ile iş görüşmesi yapan İnsan
Kaynakları yöneticisinin ayağında çıngıraklı çoraplarla
dolaşması idi. Bu şekilde çoraplarını giydiği günlerde
onun nereye gittiğini herkes biliyordu: İş görüşmeleri.
Şimdi herkes, Christmas' ta harcadıklarını nasıl ödeyeğini
düşünüyor. Tanıdığım hemen hemen herkesin kredi
kartları limitlerine ulaşmış durumda. İşte bu nedenle olsa
gerek, Kanada' da kredi kartı almak da biraz zor. (21)
Erkin Ağsaran'ın eski hatalarını, tecrübelerini ve
edindiği dersleri paylaştığı iş hatıraları tüm yeni
göçmenlerin okuması gereken hususları içeriyor: İlk
geldiğimde burada tanıdığım kimse yoktu, dolayısıyla
kimsenin resume'sini örnek alamadım. Ben de doğal
olarak kütüphaneden resume ve cover letter hazırlama
kitapları alıp çalışmaya başladım. Ama aldığım kitaplarda
gösterilen resume'ler hep ya yönetici kademesinde ya da
teknik olmayan pozisyonlar arayan insanlar için
hazırlanmıştı. Aslında kitapları incelerken, 'zaten 15 yıl
tecrübesi olan, üç-dört firmada yöneticilik yapmış
168
Faruk Arslan
adamlar niye hala resume hazırlamak için bu kitaba
başvursun ki' şeklinde bi sürü küfür etmiştim ama bu
uyanmama yetmedi. Neyse, ben de Türkiye'deki iş
geçmişime güvenerek (şirketin yazılım bölümünün
başındaydım, gerçi bölüm toplam üç kişiydi ama olsun)
benzer bir resume hazırladım. Tabi yönetici gibi resume
hazırlayıp, teknik detayları koymayıp intermediate/senior
developer pozisyonlara başvurunca adamlar aramıyor.
Geç olsa da uyanıp yönetici özelliklerini resume'den
çıkarıp onun yerine teknik laflar sıkıştırınca (şunu
yazarken C++ kullandım, bunu yaparken SQL Server
prosedure yazdım vs.) adamlar aramaya başladı. O
zamana kadar ayda bir kişi belki arıyordu, ondan sonra
haftada iki, bazen üç telefon gelmeye başladı. Birkaç
interview'dan sonra da tecrübe kazanıyorsunuz.
Burada dikkat edilmesi gereken hususlardan bazıları;
- Eğer yönetici pozisyonu aramıyorsanız ve job
description'da da öyle bir özellik istemiyorlarsa
yöneticilik vasıflarından bahsetmeyin. Bir teknik adamın
resumesinde (eğer bullet'lar halinde hazırlamışsanız)
içinde teknik birkaç terim bulunmayan bir bullet
bulunmamalı. İlanda müşteriyle arada muhattap
olacağınızdan bahsediyorsa ve bu şekilde tecrübeniz varsa
tek bir bullet halinde onu yazarsınız, daha fazla değil.
- Yönetici pozisyonu aramayın. Eğer Kanada'daki ilk
işinizi arıyorsanız ve geçmişte gerçekten yönetici olarak
büyük başarılar gösterdiğinizi kanıtlayamıyorsanız,
yaşınız da mesela 35'ten küçükse, bu tür pozisyonlara
başvurmak şemsiyeyle moose avlamaya çıkmaya benzer,
işe alınırsanız bir gariplik olduğunu düşünmeniz gerekir.
- Ben hiç yapmadım ama HRDC ofislerinde resume'nizi
değerlendiren bir bölüm var. Ne kadar teknik olduklarını
169
Faruk Arslan
bilmiyorum ama inceliyorlar, hatalarınız varsa
söylüyorlar, hatta sizi bir interview'a alıp pratik
yapmanızı sağlıyorlar.
- Kütüphaneden resume kitapları alacaksanız mümkün
olduğu kadar teknik pozisyonlar için olanlardan alın.
Benim düştüğüm kekliğe düşmeyin. Düşerseniz de çabuk
uyanın.
- Teknik işlerde sizi işe sokan en önemli faktör
resumeniz. Teknik pozisyonların diğerlerinden bir farkı
ölçülebilir olması. Adamlar ölçmek için gerekirse
interview sırasında sizi bir sınava alıyorlar. Interview
kitaplarında görünen 'en güçlü ve en zayıf yanlarınız?' ya
da 'kısa ve uzun vadeli planlarınız nedir?' gibi sorularla
ben hiçbir interview'da karşılaşmadım. Ama en sık
sorulan sorulardan.
Onun dışında son haftalarda edindiğim birkaç
trick;- usenet'de tor.jobs diye bir newsgroup var. İş
ilanları post ediliyor ama aslına bakarsanız bu açıdan çok
faydalı değil, çünkü çoğu workpolis 'tekilerin aynı.
Recruiter'lar muhtemelen resume toplamak için aslında
olmayan ya da çoktan kapanmış pozisyonları tekrar tekrar
gönderiyorlar. Ancak, tor.jobs'da dönen bir muhabbette
bir Kanadalının dediği lafı aklımda kaldığı kadarıyla
aktarıyorum: Resumeye koyduğunuz herşeyi gerçekten
yapmış olmanız gerekmez. "You were around when
somebody else was doing it". İtiraf ediyorum benim
resumede de böyle maddeler var. Ya da en azından birkaç
ay kendi kendime uğraştığım bazı şeyler 1-2 yıllık iş
tecrübesi gibi görünüyor. Bunu herkes yapıyor ve siz
yapmazsanız daha başlangıçta herkesten 10 adım geriden
start almış oluyorsunuz. Tabi çok abartırsanız daha sonra
patlar, en azından sonradan destekleyebilmeniz lazım.
170
Faruk Arslan
Unutmayın, birçok şirket sizi işe alırken oturup sizi yazılı
sınava sokuyor, bazıları sınavda program yazmanızı
istiyor.
Bu çok ilginç. İlanları kurcalarken birgün aklıma
geldi, denedim ve oldu. Biliyorsunuz recruiter'lar genelde
şirketin ismini vermeden ilan yayımlarlar. Özellikle bir
sürü çok kaliteli unemployed insanın olduğu bugünkü
gibi bir piyasada zaten az sayıdaki ilana herkes
başvuracaktır. Recruiter sizin resumenizi tercih edip
şirkete gönderecek de ondan sonra bir de şirketle
uğraşacaksınız, kolay değil. Ama recruiter'i aradan
çıkarıp doğrudan şirkete resume göndermek şansınızı
arttırır. Hem şirket recruiter'a para ödeyeceğine aynı
kalitedeki elemanını kendi bulmayı tercih edecektir. Bu
noktada ne yapıyorsunuz; recruiter'in ilanından mesela
job description kısmından bir cümleyi aynen alıyorsunuz,
google'da aratıyorsunuz (copy paste çok etkili, ama
google'da bütün cümleyi tırnak içine almanız lazım). Eğer
şirket aynı ilanı kendi sitesinde de vermişse, ta taaa, artık
şirketin kim olduğunu biliyorsunuz, resume'yi oraya
gönderiyorsunuz. Ben kabaca her 5 ilandan birinin
şirketini bulabiliyorum. Gerçi sonuç hala yok ama ihtimal
artıyor. (Aranızda recruiter bir akrabası olan yoktur
umarım, bu trick hoşlarına gitmeyecek. Ama ne demişler,
'savaşta, aşkta ve iş ararken her yol mübah').
Geçen gün eski şirketteki Kanadalı bir arkadaştan
aldığım tüyo; Resume gönderdikten birkaç gün sonra
birde thank you letter gönderilir. Böylece işle gerçekten
ilgilendiğinizi hissettirirsiniz. O mektupta da dersiniz ki;
"Geçen gün resume göndermiştim, onu incelediğiniz için
teşekkür ederim. (Gerçekten inceledi mi bilmiyoruz ama
kimin umurunda, hem bu sayede incelemeye zorlamış
171
Faruk Arslan
olacağız). Önümüzdeki günler içinde interview
olanaklarını konuşmak için sizi arayacağım. bla bla bla".
Ve birkaç gün sonra gerçekten ararsınız. Kaybedeceğiniz
birşey yok, ama karşılığında adamı birşeyler söylemeye
zorluyorsunuz. Adam ya açık açık 'siz uygun değilsiniz'
diyecek, ya 'hala değerlendiriyoruz, biz sonra ararız'
diyecek, ya da bişey diyemeyecek, randevu verecek.
Benim eski şirketten bir Rus arkadaş da şirketin
birine $100 verecekmiş, resumesini 1500 şirkete
göndersin diye. Vazgeçirmeye çalıştık. Spamcılar böyle
para kazanıyor. O 1500 resumeden de hiç birşey çıkmaz
muhtemelen. Az ama öz göndermek daha faydalı. Her
şirket için 2-3 saat uğraşmayı göze alın. Her ilan için
resumeyi tekrar düzenleyin, adamların istediklerini ön
plana çıkarmak için oynamalar yapın. Cover letter'i her
şirkete özel olarak hazırlayın. Resume'yi okuyacak kişinin
adını öğrenin ve onun ismine gönderin. Bunlar klasik
tüyolar, ama işe yarıyor. (22)
Erkin'in "eski hatalar, tecrübeler, edinilen dersler
vs" konulu deneyim yazısı üzerine İnanç Yıldırım da
Kanadainfo.com' da yayımlanan yazısında epey detay
vermişti: Eğer detaya girmezsek, emin olun çok şey
kaçabiliyor gözden. Burada aktarılan deneyimleri dikkatli
bir şekilde süzer ve anlarsanız, oldukça faydasını
görürsünuz sanıyorum. Tabii ki, herkesi her işe sokamaz,
veya olmayan işleri yaratamaz!
1. Bu konuda devlet destekli kuruluşlardan yardım
almayı deneyebilirsiniz. (COSTI, HRDC, Skill For
Change ... Bunların tam listesini HRDC'den
bulabilirsiniz.) Bu kuruluşlar en azından sizi psikolojik
olarak işsizlige alıştıracaklardır. Buralarda tanışacağınız
diğer göçmen meslektaşlar hem ileride network
172
Faruk Arslan
kurmanıza yardımcı olacak, hem de er-yada-geç
kapılacağınız işsizlik psikolojisinden sıyrılmanıza
yardımcı olacaktır.
2. Kendinizi çok büyük beklentilerin içine
sokmayın. Türkiye'den daha düşük bir maaş ve pozisyonu
içinize sindirmeye çalışın başlangıçta. (3 yıldır ben hala
eski düzeyimi yakalayamadım!) Böyle bir iş ile başlamak
bile, işsiz beklemekten daha yararlı olabilir.
(Unemployment Insurance, Mesleki Kurslarda Eğitim
görme yardımı, Psikolojik olarak tatmin, vb açılardan bile
getirilerine bakın!)
3. İşsizliğinizi (veya kapıların yüzünüze
kapanmasını) kişisel olarak almayın. Sanırım, tüm Doğu
Toplumları gibi biz de oldukca duygusalız, ve her türlü
hareketi kişisel olarak algılamaya meyilliyiz. (Daha sonra
küsme, kavga ve hakaret, vs) "Ben İnanç Yıldırım
olduğum için değil, gerçekten pozisyon olmadığı için
çağırmadılar" gibi. Bu komik geliyor olabilir ama, sadece
bir çevrenizde geçen konuşmaları dinleyin, size de bir çok
kişi "Kanadalılar göçmenleri almıyorlar işe, alsalar bile
para vermiyorlar" söylentilerini duymuşsunuzdur. Bu
tamamen farklı bir Doğu Toplumu özelliği, farklı bir
tartışma konusu, o yüzden sadece, işe girdikten sonra
gerçekleri göreceksiniz diyerek geçelim.
4. Daha önceki ülkenizde okuduğunuz okullar,
çalıştığınız kurumlar, vs vs burada çok anlam ifade
etmeyebilir. Bu yüzden biraz daha alçakgönüllü veya
"safça" bir yaklaşımda bulunmak yararlı olabilir. Hem
Kuzey Amerika'nın gerçekten diğer kültürler konusunda
ne kadar bilgisiz ve tembel olduğunu hatırlayın, hem de
burada hikayelerden çok sonuçların değerlendirildiğini
unutmayın. Yani, "ODTÜ Makina mezunu" olarak
173
Faruk Arslan
övünmek yerine, "Toyota fabrikasında TQM" çalışmak
gibi.
5. Yine bir üstteki maddeden çıkarım olmak üzere,
burada şirketlerin (özellikle giriş seviyesinde) çok büyük
vizyon taşımadıklarını söyleyebiliriz sanırım. Yani
olaylara çok daha pragmatik (faydacı) yaklaşıyorlar.
Bunun hem avantaj, hem de dezavantaj olduğunu
unutmayın. Yani "Bilgisayarın kitabını yazmış" bir
çalışan yerine "HTML bilen" bir elemanı tercih
edebiliyorlar gerektiğinde. Sanırım şirketler ve çalışanlar
birbirlerine daha "sadakatsız" oldukları için ve her iki
taraf da birbirinin böyle olduğunu bildiği/düşündüğü için,
böyle davranıyor olabilirler. Yaptıklari işe göre
değerlendirdiğinden, doktorası olan bir adam ile Lise
mezunu adam aynı koltukta oturtuluyor.
6. Yine yukarının devamı olarak, şunu tavsiye
edebiliriz sanırım: Bir çok konuda derin bilgiler vermek
yerine, hedef aldığınız çalışma konusunda sadeleştirilmiş
bir özgeçmiş hazırlayın. "Experience in Relational and
Hierarchical DB Management Systems" yerine, "3 years
Oracle experience" (veya "DB2") deyin. Garip geliyor
kulağa ama, evet böyle, çünkü sizi mülakata alacak "SW
Development Team Leader" olan kişi, 2 yıl öncesine
kadar Aslan Terbiyecisi olarak kariyer yapmışta olabilir.
Abartmıyorum, çalıştığım şirketten kotarılmış bir örnek
idi bu!
7. Yukarıdaki örneğin bir yararı da, özgeçmişinizi
sakladıkları DB'den öncelikli olarak çıkmanızı
sağlayabilir. Yani "Oracle bilen bir kişi" aramasında
Arama Anahtar kelimesi "Oracle" olacaktır. Sanırım artık
bunu herkes biliyor.
8. Eğer mümkünse, özgeçmişinizi kronolojik
174
Faruk Arslan
değil, fonksiyonel formatta hazırlayın. Böylece, "nerede,
ne okuduğunuzu ve hangi pozisyonlarda çalıştığınızı"
anlatmak yerine, "neler yapabileceğinizi" göstermiş
olacaksınız. Bu 2 tipin karşılaştırılmalı örnekleri Resume
örnek kitaplarında sık sık verilir.
9. Özgeçmişinizde "Transferable Skill" lerinizi
vurgulamayı unutmayın. Ve hatta transfer ettirerek yazın.
Örnek: "Şırnak'ta çavuşluk yaptım", aslında "Experience
in Team Leading" ve "Worked under pressure" olabilir
unutmayın.
10. İlginç hobileriniz varsa yazın, bunların etkili
olduğunu söyleyen bir çok arkadaşım oldu. Sanıyorum bu
IT sektoründe ek önemi daha var: En büyük rakip
gruplarımız Çinliler ve Hintliler, her iki grupta iş
tecrübesi dışında çok az şey koyabiliyorlar
özgeçmişlerine. Ruslar da buna dahil edilebilir. Oysa,
"Scuba-diving", "Sky- diving", "Parapante", "Working in
volunteer camps in Europe", "Guitar playing" biz Türkler
arasında diğer saydığım toplumlara göre çok daha sık
rastlanan hobiler. Bu özellikler ile, isminizin okuyanın
aklında kalmasını, ve diğerlerinden farklı olduğunuzu
göstererek (Kanadalı ise) bir yakınlık kurulmasını
sağlamış olacaksınız. Sanırım bunların ne kadar önemli
olduğunu biliyorsunuzdur veya yakında bileceksiniz!
11. İş bulma ve entegrasyon konulu kurslarda
(bkz: madde 1) size değişik kişiler tarafından değişik
öneriler sunulacak (aslında dikte ettirilecektir). Kişisel
tavsiyem, kafanıza yatmayan, kendinizle bağdaşmayan
hiçbir harekete girişmemeniz. (Örnek: COSTI' de bize, IT
şirketlerinin müdürlerinin telefon numaralarını bulup,
direkt bağlantı kurmamız tavsiye ediliyordu. Denemedim,
o yüzden birşey söyleyemem. Ancak, 3 yıllık çalışma
175
Faruk Arslan
hayatımda, hiç kimsenin bu şekilde bizim şirkete girdiğini
duymadım.
12. Mülakat konusunda şunları unutmamakta
fayda var: Doğu'da oldukca popüler olan, "yalan",
"çıkarcılık" ve "rüşvet" gibi olgular burada daha az
"görülebilir" olduğundan, bu konularda dikkatli olun.
Yani, Geleneksel Türk sanatlarından olan, Abartma,
Övünme, ve Çıkar Teklif etmek ters tepebilir.
Karşınızdaki kişi, (eğer Kanadalı ise), bu olgulara hiç
mazur (exposure) kalmamış olabilir ve ne dediğinizi
anlamayabilir.
13. Aracı kurum (Headhunter) kullanmak tavsiye
edilmiyor genelde, ancak ben baslangıç için bir
sakıncasını görmüyorum. En iyi yöntem değil, ama başka
aracılık yapacak kimse yoksa iyi fikir olabilir. Aracı
kurumun sizden bir çıkarı yok, eğer size iş bulurlarsa
oldukça yüklü para kazanıyorlar.
Bu yüzden, olaya profesyonel olarak eğiliyorlar, ve çaba
sarfediyorlar. (her zaman değil tabii). Size önerilerde
bulunuyorlar. Mülakat gibi zamanlarda özellikle "tüyo"
verebiliyorlar. Çünkü bir önce alınan/geri çevrilen adamı
da onlar yollamış oldukları için durumu biliyorlar.
İngilizce'niz kuvvetli değilse, "tercüman" oluyorlar.
Aslında "katalizor" demek daha doğru. Size daha uzun
süre ayırdıkları için siz kendinizi daha iyi anlatabilirsiniz
onlara, sizi dinliyorlar. Onlarla daha "gerilimsiz" ilişki
kurabilirsiniz. (Networking için ilk adım!) Her
görüşmenizde, mülakat deneyiminiz artıyor! Negatif
Yönü: Özgeçmişiniz sizin iradeniz dışında bir yerlere
gidebiliyor, zaman kaybı, komisyonculara para
yedirmemek gibi bir takıntınız varsa...Örnek Deneyim:
Ben bir çok headhunter ile soğuk iş gorüşmeleri yaptıktan
176
Faruk Arslan
sonra, sonuncusunda, farklı bir yol denedim: Adama,
"bana güven ve UNIX'te bir 'entry-level' iş bul, herşeyi
yapabilirim" dedim. Sonuç oldukca memnun edici oldu
her ikimiz için de.
14. İşe girdikten sonra maaş artımı ve pozisyon
yükseltilmesi güzel bir şekilde yapılıyor denebilir
sanırım. En azından benim deneyimlerim bunu söylüyor.
(bkz: madde 2) Dolayısıyla "entry-level" işe girmekte çok
büyük bir sakınca yok başlangıç için.
15. Bir küçük detay önerisi daha: (Telefon ile iş
görüşmeleri) Eğer İngilizce'nize güvenemiyorsanız,
evinizdeki "answering machine"i kullanın. Gündüz
telefonları açmayın, bırakın sizi arayan kişi not bıraksın.
Daha sonra adı, soyadı, telefon numarası ve şirketi bu
mesajlardan belirleyin, hatta gerekirse haklarında bilgi
toplayın geri aramadan önce. Bunun ses tonunuz üzerinde
etkisi olacaktır. (Ben bir türlü isimleri yakalayamıyordum
ilk zamanlar.)
"Klasik sorular" ile karşılaşacaksınız. ("En güçlü
yanınız?" vs.) Unutmayın ki bu sorular değişik kılıflarda
geliyor: "Eski müdürünüzü arasak, bize sizin hakkınızda
ne söyler dersin?" "Bize en son çalıştığın yere/müdüre ait
3 kötü özellik söyle", "Bize bir 'war-story' anlatabilir
misin?", "Have you ever worked under pressure?" , "Why
did you leave your last company?" ve benzeri sorular
aslında hep aynı yere varmaya çalışan sorular. Bunları
aklınızdan çıkarmayın. Hiç kimse veya kurum hakkında
negatif konuşmamaya özen gösterin! (23)
Uğur Gündoğmuş, anlatıyor: "Kanada beni
göçmen olarak kabul etti, ben de zaten zehir gibiyim,
orada başarılı olmamam için hiç bir neden yok" diye
sakın düşünmeyin. Mühendis bir arkadaşımın verdiği
177
Faruk Arslan
bilgiye göre, her yıl Ontario'daki üniversitelerden
yaklaşık 5,000 mühendis mezun oluyor ve her yıl 10,000
yeni mühendis de göçmen olarak Ontario eyaletine
geliyor. Yani rekabet ne durumda tahmin edebilirsiniz.
Mühendisliği sadece örnek olarak verdim, diğer meslekler
için de hemen hemen aynı rekabet sözkonusu, zaten yeni
yasada meslek puanı kaldırılıyor.
Bir de olaya şöyle bakın; gelen herkes,
ülkelerinin, sizin gibi en iyilerinden. Yüksek lisanslı,
doktoralılar var. Sakın bunları gözünüzü korkutmak için
yazdığımı düşünmeyin. Zaman zaman buraya bizden önce
gelenler için "Kanada'nın nimetlerinden
yararlanıyorsunuz, bir eliniz yağda diğeri balda"
denildiğini okumuştum. Ben yeni gelen (1 - 2 yıllık) hiç
bir Türk arkadaşımın ellerini yağ ve balda görmedim.
Gördüklerim farklı yağ lekeleriydi. Buna hazırlıklı olun.
Bu noktada ilginç bir şeyi aktarmak istiyorum.
Burada herkes, her yaşta, her işe başvurabilir. Yani
utanmak yok. Türkiye'deki mesleğinizi burada icra
etmekte zorlandığınız noktada, üniversite eğitimi
gerektirmeyen işlerde (bazıları `survival job´ diyor)
çalışabilirsiniz. Dikkat edin, "çalışabilirsiniz" diyorum,
çünkü bunun da garantisi yok. Burada, Türkiye'deyken
yapmayı hiç düşünmediğiniz bir işi yapmak için bile,
önce ciddi bir CV (buradaki adıyla resume) yazacaksınız.
Birçok (bazen yüzlerce, binlerce) aday arasında
görüşmeye seçileceksiniz, sonra da onların yöntemiyle
kendinizi satacaksınız. Şaka yaptığımı ya da abarttığımı
düşünenlere bir arkadaşımın tanıdığının başına gelen bir
örneği aktarayım...
Malum burada evcil hayvan sayısı bir hayli fazla.
Şöyle akşam üzerleri bir parkta dolaşmaya giderseniz,
178
Faruk Arslan
köpeklerini dolaştırmaya çıkmış bir çok insan görürsünüz.
Bizim örneğimizdeki arkadaşımız da köpek dolaştırma işi
için bir yere başvuruyor. Sorulan ilk soru "Kanada
tecrübeniz var mı?". Şimdi bana köpek dolaştırmanın
tecrübesi mi olurmuş diye sormayın, oluyormuş işte.
İkinci soru ise "Hangi cins köpekleri dolaştırmakta
tecrübelisiniz?". Ağlar mısınız yoksa güler misiniz siz
karar verin...
Şimdi bu iki örnek nasıl bertaraf edilir, ona
gelelim. Yani kendi mesleğinizde hemen iş bulmak,
bulamazsanız "survival job"u kısa sürede elde etmek.
Bunun da hemen başlangıçta iki yöntemi var (diğerlerini
daha sonra yazacağım). Birincisi şans (buraya gelince
şiddetle ihtiyacınız olacak) ve ikincisi de para. Şans, sizin
şansınıza kalmış ve para da sizin cüzdanınıza bakıyor.
Benim bu konuda çok net iki önerim var: Bekar
arkadaşlar 12.000 CAD'dan daha aşağı bir rakamla
gelirlerse ve şansları yaver gitmezse, moralman kısa
sürede çökebilirler. Kaba bir hesapla 500 CAD kalacak
yer + 500 CAD yaşam giderleri diyorum. Bu da ayda
1.000 ve yılda 12.000 CAD yapıyor. Bu bir yılda da
hayatınızı kazanmak zorundasınız artık.
Benim gibi evli arkadaşlar ise biraz tufaya geliyor.
Onlara önerim en az 20.000 CAD getirmeye çalışmaları.
Yine kaba bir hesapla; 750 - 900 CAD arası kira ve 600 750 CAD arası yaşam giderleri toplam 1.500 CAD
ediyor, 12 ile çarparsanız yıllık 18.000 CAD yapar ve geri
kalan 2.000 CAD ise evinize almak zorunda olduğunuz,
yatak, mutfak eşyası, tv v.b. giderleriniz için gereken
asgari rakam. Türkiye'deki eşyalarınızı düşündüğünüzde
biraz kötü olacaksınız, aldırmayın, başlangıçta herkes
aynı durumda. Bu rakamlar en fazla %10 azalır ama %20
179
Faruk Arslan
-30 artabilir de. Buraya gelecek bütün arkadaşlara yol
gösterir diye düşünüyorum. Ha, kısa sürede iş mi
buldunuz, süper!!! Paranız zaten sizin, güle güle harcayın
ya da biriktirmeye devam edin. Burada alacağınız ilk evin
ilk ana ödemesi için başlangıç olur, fena mı?
Benim sözünü etmek istediğim şey, temel olarak
şu: "Aman ben Kanada'ya kapağı atayım da ne olursa
olsun" mantığını aklınıza bile getirmeyin. Eğer yukarıda
söylediğim rakamları karşılayamazsanız ve mazallah
uzun bir süre iş bulamazsanız, yaşayacağınız çöküntü çok
büyük olur. Herkes farklı eğitimlerinden geldiği için,
doğal olarak herkesin İngilizce seviyesi de farklı düzeyde.
Robert kolej, Üsküdar Amerikan gibi İngilizcenin iyi
öğretildiği bir liseden mezun değilseniz ya da bir şekilde
İngilizceye çok hakim değilseniz, bu yazıyı okuduktan
hemen sonra kendinize bir program yapın ve çalışmaya
başlayın. Gramer bilginizin tam olduğunu düşünüyor
olsanız bile, siz yine de bir gözden geçirin (herkesin
eksiği var). Bilirsiniz; okumak ve anlamak, konuşmak ve
yazmaktan çok daha kolaydır. Bu nedenle, yazma ve
konuşma konusunda kendinizi geliştirmeniz gerekiyor.
Artık internet ortamında "chat" arkadaşları mı
bulursunuz, Türkiye'de yaşayan yabancı arkadaşlar mı
edinirsiniz bilemem, ama "native speaker" yani ana dili
İngilizce olan birileriyle yazışın, konuşun, anlaşın. Bol
bol pratik yapın. Kanada'da nasıl olsa mecburen gelişecek
diye düşünmeyin ve olabildiğince hazırlıklı gelin. Dile
uyum süreciniz, buraya geldiğinizde karşılacağınız ilk
şey. Zorlanacaksınız. Önemli olan bu zorlu süreci
olabildiğince kısa tutabilmek. Bu da tamamen sizin
İngilizce düzeyinize bağlı. Unutmayın, ne kadar çok
pratik yaparsanız o kadar iyi. Her fırsatı değerlendirin,
180
Faruk Arslan
hatta siz fırsatlar yaratın. Evinizde kablo tv varsa, düzenli
olarak BBC, CNN izleyin. Kulağınızı alıştırın. Çünkü şu
anda olabildiğince geniş zamanınız var. Bu zamanı,
buraya geldiğinizde rahat edebilmek için değerlendirin.
Elbette buraya geldiğinizde, İngilizceleri sizden
iyi olmayan pek çok insanla karşılacaksınız. Ama
unutmayın, İngilizceniz ne kadar iyi olursa, buraya uyum
sağlamanız, iş görüşmelerinde rahat etmeniz ve iş
bulduktan sonra da iş ortamında herhangi bir dil sorunu
yaşamamanız o derece kolay olacaktır. İnanın bu, ekmek
kadar su kadar önemli. Bazılarınıza bu İngilizce çalışma
önerisi çok sıradan gelebilir. Buraya geldiğinizde ne
demek istediğimi çok daha iyi anlayacaksınız. Türkiye'de
yıllarca İngilizce eğitim görüp, buraya geldiğinde evine
bir telefon bağlatmak için bile telefon etmeye çekinen
insanlar tanıdım. Çünkü telefonda konuşmak, yüzyüze
konuşmaktan çok daha farklı tahmin edersiniz. Sizler bu
konuda hazırlıklı olun. Buraya geldiğinizde "ah keşke
İngilizce çalışmaya zaman ayırsaydım" demeyin sonra.
İngilizce ile bir şekilde haşır neşir olmaya
başladınız, başka neler yapabilirsiniz? Hepimiz internet
kullandığımıza göre, MS Office programlarına aşinasınız
tabii ki... Yani Word, Excel, PowerPoint ve Access'den
söz ediyorum. İşte size, buraya geldiğinizde kendi
mesleğinizle ilgili hemen iş bulamazsanız, bir iş kapısı.
Bir çok şirkette sadace bu programları çok (ama çok) iyi
kullanabilen elemanlara ihtiyaç var. Lütfen dikkat!... çok
iyi diyorum. Yani örneğin, Word'de dakikada kaç kelime
yazdığınız çok önemli. Burada bir takım ajanslar var.
Gidiyorsunuz, ben şu programları biliyorum diyorsunuz,
hemen size bildiğinizi söylediğiniz programlarla ilgili bir
test veriyorlar. Excel mi dediniz, geçiyorsunuz
181
Faruk Arslan
bilgisayarın başına ve bilgi düzeyinizi test ediyorlar. Ak
koyun kara koyun çıkıyor ortaya. Türkiye'de bizim şöyle
bir sorunumuz var. Biz, herşeyi biliyoruz. Bu konuda,
kendimden örnek vereyim. Word kullanıyorum, Excel ve
PowerPoint biliyorum sayılır, ama ne kadar? Kendime
yetecek kadar. Bu tip işler için kendine yetecek kadar
biliyor olmak yetmiyor işte. Sizden daha iyi bilenler,
doğal olarak bu işleri alıyorlar. Bilmem anlatabiliyor
muyum?
İşte sizlere bir tavsiye daha... Yapabiliyorsanız bu
dört programın hepsinde de iyice kompetan olun. Word
mü dediniz, işin piri olun... Access mi? Sizden sorulsun.
Excel mi? Sizin için çocuk oyuncağı. PowerPoint mi?
Kralını bilin. İsterseniz bunlardan herhangi birine iyice
yoğunlaşın, ama ne yapın edin, hazır zamanınız varken,
ingilizce gibi, bu programlara da vakit ayırın. Buraya
gelince kendi alanınızda hemen iş mi buldunuz? Ne
güzel! Bu programların hepsi neredeyse her şirketin
demirbaşı. Zaten kullanacaksınız. İyi bilirseniz, layıkıyla
kullanır ve iş arkadaşlarınızdan bir adım öne çıkarsanız.
Biraz ter dökmeye değmez mi? Unutmadan ekleyeyim.
Türkiye'de genellikle bu programların Türkçe versiyonları
kullanılıyor. Burada her şey İngilizce, unutmayın.
İngilizce programlarda hazırlanırsanız çok daha iyi olur.
Bütün bu anlattıklarım ayrıntı gibi gelebilir.
İnanın ayrıntı değil. Kanada, bir uzmanlaşma ülkesi.
Zaten resume (latince CV'nin fransızca eşanlamlısı)
hazırlarken, ne demek istediğimi daha iyi anlayacaksınız.
Sizin kimliğiniz o! (24) Mesleğinizi 40 yaşından sonra
değiştirirseniz, bilin bakalım başınıza neler gelir?!..
182
Faruk Arslan
183
Faruk Arslan
Altıncı Bölüm
40’INDAN SONRA YENIDEN
MESLEK SEÇMEK
Merkezi Viyana’da bulunan International
Organization for Migration (IOM- Uluslararası Göç
Örgütü) verilerine göre, kendi ülkelerinin dışında yaşayan
insan sayısı 175 milyona ulaştı. Bu, son 30 yılda göçmen
nüfusun 100 milyonluk bir artışı anlamına geliyor.
Teknolojinin küçülttüğü dünyada insanlar başka ülkeleri
ve kültürleri, başka ülkelerdeki imkanları oturdukları
yerden tanıma imkanı bulunca, otomatikman başka
ülkelere ve başka imkanlara kavuşma arzusunda bir artış
yaşanıyor. Kanada’da göçmenlerin üzerinden yapılan
emek sömürüsünün ekonomiye katkısı yıllık 50 milyar
dolar. Güney komşumuz Amerika’da insanların yüzde
65’lik bir kısmı göçmenliği ekonomiye bir tehdit olarak
görüyor. Çünkü, göçmenlerin çok fazla seçmeden ve
ücretini umursamadan çalışması, iş arayan Kanadalı ve
Amerikalı’nın iş bulmakta zorlanmasına veya daha düşük
ücretle iş bulmasına sebep oluyor. Zengin ülke
insanlarının kimi işleri yapmaktaki gönülsüzlüğü, ister
istemez o işleri yapacak yabancılara ihtiyaç duyulmasını
sağlıyor. İşte bu nedenle İspanya, Portekiz, İngiltere,
Almanya dahil bir çok Avrupa ülkesi Avustralya, ABD ve
Kanada gibi gelişmiş ülkelerin ekonomilerinin belli
dalları artık göçmenlere bağımlı hale gelmiş durumda.
Göçmenler açısından en büyük dram ise, geldikleri
ülkelerdeki uzmanlık alanlarında iş bulmakta
184
Faruk Arslan
zorlanmaları, hatta bunun hemen hemen mümkün
olmaması; buldukları zaman da, o ülkenin insanlarından
daha düşük ücretlerle aynı işi yapmak zorunda kalmaları
veya aynı iş yerinde o ülkenin insanına göre daha çok
çalıştığı halde daha çok azar işitmeleri oluşturuyor.
Genellikle büyük çoğunluk meslek değiştiriyor. Yeniden
okuyanlar, bir işe girdikten sonra eski meslek
tecrübelerini kabul ettirebiliyor. Kanada ekonomisi
dünyanın en büyük 7. ekonomisi ve her geçen gün daha
da büyümesi bekleniyor. ABD gibi Kanada’da geleceğin
bilgi iletişim toplumlarından bir tanesi olmaya aday.
İleride işgücünün %50’den fazlasının bu sektörde
çalışması bekleniyor. Ayrıca Kanada Dünya Ekonomik
Forumunun hazırladığı global rekabet raporunda
dördüncü sırada yer alıyor. Buna rağmen ileri teknoloji
açısından 52 ülke arasından 4’üncü sırada geliyor.
Kanada telekomünikasyon, uzay teknolojisi, nükleer
teknoloji, biyoteknik, coğrafi keşif alanlarında bir dünya
lideri. Bu alanlar, bilim ve teknoloji geçmişi olan
göçmenlere pek çok olanaklar sunuyor. Hizmet
sektöründe çalışmak isteyen göçmenlere ‘ her işi yaparım
abi’ derlerse, iş bulma konusunda sıkıntı çekmezler. Kırk
yaşından sonra meslek değiştirmeye hazır olun.
Kanadalılar bile bunu yapıyor. Herkesin cebind ebir kaç
diploma, sertifika, sanat, kurs belgesi var. Kimsenin iş
mgarantisi yok, her an işinizi değiştirmek zorunda
kalabilirsiniz. Kırkından sonra kolej ve üniversite okuyan
çok göçmen ve Kanadalı tanıyorum. Göçmenlık
başvurusu yapılan istenen belgelere sadece gülüyorum.
Kanada’da göçmenler iş başvurusunda bulunurken
onlardan mesleki yeterlilik sertifikası istenebilir. Bazı
mesleklerde yeterlilik sertifikası zorunludur. Bazılarında
185
Faruk Arslan
ise zorunlu değildir ancak göstermeniz sizin yararınıza
olacaktır. Her eyaletin kendine özgü eğitim ve sertifika
programları vardır. Ancak bunların arasında en geçerli
olanı eyaletler arası seviye programlarının “Kırmızı
Mühür” sertifikasıdır. Bu sertifika Kanada’nın tüm
eyaletlerinde geçerlidir. Bu sertifikaya sahip olabilmek
için başvurduğunuzda önce bir yazılı teste tabi
tutulacaksınız. Sonra geçmiş iş deneyimlerinize
bakılacaktır. Eğer bu sertifikayı almaya hak kazanırsanız
sizden $40 ile $100 arası ücret alınacaktır.
Zorunlu meslek icra etmek isteyen göçmenler,
eyalete ait bir mesleki yeterlilik sertifikası elde etmek
zorundadırlar. Bu gruba dahil olan meslekler :
1. Otomobil Teknisyenliği
2. Elektrik Teknisyenliği
3. Kuaförlük
4. Motorlu araç, klima, buzdolabı, iletişim, yakıt, elektrik
fren sistemleri uzmanlığı
5. Hareketli vinç kullananlar
6. Su Tesisatçıları
7. Metal Ustaları
8. Buhar Tesisatçıları
9. Yüksek Vinç Kullananlar
10. Tır Tamircileri
11. Saat Tamircileri
Bazı mesleklerde yasal olarak sertifika bulundurma
zorunluluğu yoktur. Bu gruba dahil olan meslekler:
1. Aşçılık
2. Kuru Temizleme
3. Bahçıvanlık
186
Faruk Arslan
4. Boyacılık
5. Küçük Makine Tamirciliği
6. Makinistlik
7. Marangozluk
8. Sanayi elektrikçiliği
9. Matbaacılık
10. El sanatlarıyla uğraşanlar
ABD’den sonra dünyada vatandaşlarına en yüksek
yaşam standartlarını sunan ülke Kanada’dır. Bunun
nedeni de satın alma gücünün oldukça yüksek olmasıdır.
Kanada’da çalışanlar Amerikalı meslektaşlarından olukça
düşük ücretler alıyorlar. Bu Amerikan şirketlerinin daha
karlı olmasından, yada Kanadalı şirketlerin ayıbından
kaynaklanmıyor. Sadece Kanada’da astronomik ücretlere
rastlanmıyor. Genelde asgari ücret yaygın. Günlük $ 5. 25
ile $ 7. 60 arasında değişiyor. Garsonlar ve barmenler
bundan da az ücretle çalışabiliyor. Çünkü bahşişleri var.
Kanada’ya göç etmek isteyenler unutmamalıdırlar ki
Kanada’da Türkiye’deki işlerinden çok daha düşük
seviyede bir işte çalışmak zorunda kalabilirler. Kanada’da
maaşlar on beş günde bir, ya direk çalışanların
hesaplarına yatırılır ya da çekle ödenir. Çoğu şirketin
prim sistemi var ve yıl sonlarında karla orantılı prim
dağıtılıyor çalışanlara . Bu primlere genelde Noel primleri
deniliyor ve üst düzey yöneticilere dağıtılıyor. Bu üst
düzey yöneticilerin yıllık kazançlarını oldukça arttıran bir
uygulama. Tüm primlerden gelir vergisi kesiliyor. Ayrıca
şirketin çalışanlarına tahsis ettiği arabalardan da gelir
vergisi kesiliyor. Çünkü onlar da gelir muamelesi
görüyor. Müdürler ve uzmanlar otomobil, sağlık sigortası,
diş parası, emekli maaşı, ve spor salonlarına üyelik gibi
avantajlar elde edebiliyorlar. Ayrıca sürekli iş seyahatine
187
Faruk Arslan
çıkan yöneticiler uçuşlarda kazandıkları mil puanlarını
daha sonra kendi özel seyahatleri için kullanabiliyor. Bazı
şirketlerin sosyal kulüpleri var. Çalışanlar cüzzi paralar
ödeyerek bu klüplere üye olabilirler. Böylece pek çok
sosyal etkinlikten faydalanabilirler. Eyaletlerdeki çalışma
koşullarını her eyaletin kendi Çalışma Bakanlığı koyduğu
kanunlarla belirliyor. Bu kanunlar tüm eyaletlerde üç
aşağı beş yukarı aynı. Eyaletlerin İş Kanunlarına ek
olarak bir de Kanada İş Kanunu var. Bu kanun da
bankalar, demiryolları, postaneler gibi federal kanuna tabi
kuruluşlarda çalışma koşullarını düzenliyor. Standart
çalışma saatleri federal kanunla değil de eyalet
kanunlarıyla belirleniyor. Fazla mesai %50 ücrete tabi. İş
Kanununa göre : Haftalık çalışma süresi BC, MB, SK,
YK eyaletlerinde ve federal kurumlarda 40 saattir. AB,
NB, NF, ON, PQ eyaletlerinde ise haftalık 44 saattir. NS
ve PE eyaletlerinde ise 48 saattir. Ancak uygulamada
haftanın 5 günü toplam 37 ile 40 saat arası çalışılıyor.
Çoğu işyerinde mesai sabah 8 ile 9 arası başlayıp, 5 ‘te
sona eriyor. 1 saat öğle yemeği ve 2 tane 15 dakikalık ara
olmakta. Yaz aylarında pek çok işyeri mesaiye yarım saat
erken başlayıp, Cuma günleri 2:30’da mesailerini
bitiriyorlar. Eğer herhangi bir resmi tatilde işe gelmeniz
isteniyorsa bunun için normal ücretinizin iki buçuk katı
kadar ücret alıyorsunuz. Kanunlara göre kimse resmi
tatillerde işe gelmeye zorlanamaz. Ancak verilen ekstra
ücret ve işverenin baskısı bu duruma itiraz etmenizi
zorlaştırabilir. Eğer maaş alıyorsanız her zaman fazla
mesai ücreti ödenmiyor. Bu durum alt ve üst yönetim
seviyelerinde çoğunlukla böyle. Bazen çok yoğun
işgünlerinden sonra ekstra dinlenme izni verilebiliyor.
Ancak çoğu şirkette işin gerektirdiği kadar çalışmanız
188
Faruk Arslan
bekleniyor. Kanada’ya yerleşecek bir Türk için en zor
şeylerden bir tanesi de tatil süresinin azlığı olacaktır.
Kanada’da yalnızca iki haftalık yıllık izin ve 8 günlük
resmi tatil yapabilirsiniz. Yıllık izin tabii ki de iş
yerindeki kıdeminizle doğru orantılıdır. İşyerinizde
çalıştığınız yıllar artınca yıllık izninizde buna bağlı olarak
artacaktır. Ancak bu yine de hiçbir zaman bir ay
olamıyor. Yıllık izniniz süresince hem normal ücretinizi
alabilecek hem de yıllık kazancınızın %4 ‘üne denk gelen
bir miktar tatil ödeneği alabileceksiniz. Yıllık izin
kullanma hakkını elde edip de yıllık iznini kullanmadan
işten ayrılan bir kimseye ayrıldıktan sonraki en fazla bir
hafta içinde yıllık izin ücreti ödenir. Kanada’da ailelerin
üçte ikisinde eşlerden ikisi de çalışıp, para kazanmaktadır.
Çocuk sahibi olduktan sonra part-time çalışan bayanlar da
vardır. Kanada’da geniş part-time iş olanakları vardır.
Hatta tüm çalışanların dörtte biri part time işlerde
çalışıyo. Part time işlerin artması ekonomik krizlerin ve
full time ücret ödemeyi karşılayamayan şirketler
yüzünden ortaya çıktı. Part-time işler genelde tüketici
sektöründe, fast food sektöründe, ve perakendecilik
sektöründe yaygın. Sendikalar Kanada’da çok büyük bir
güç teşkil etmiyorlar. Bunun nedeni de bugüne kadar
güçlüklerle karşılaşmamış olmaları. Kanada tüm
çalışanları katılıma teşvik eden kapalı bir sendika sistemi
geliştirmiş. Bu sistem ilk başlarda reddedildi ancak
yüksek mahkemenin desteklemesiyle kabul edildi. Tüm
Kanada’da işgücünün yalnızca çeyreği sendikalaşmış
durumda. Bu çeyreklik kısmın %66 ‘sı ulusal sendikalara,
%30 ‘u da uluslararası sendikalara üye. Geriye kalan
kısım da yerel veya eyalet sendikalarına üye. Örneğin
Ontario eyalet sendikası. Kanada’da toplam 35 adet işçi
189
Faruk Arslan
sendikası bulunuyor. Bunların en önemlilerini isimleri ve
üye sayıları aşağıdaki gibi:
Kanada Kamu Çalışanları Sendikası: 485. 000 üye
Ulusal Kamu Çalışanları ve Genel Çalışanlar Sendikası :
325. 000 üye
Birleşmiş Gıda ve Ticaret Sektöründe Çalışanlar
Sendikası : 205. 000 üye
Yazılı hizmet sözleşmesi yapılması Kanada’da zorunlu
değil ancak hem işçinin hem de işverenin korunması
açısından faydalı bir uygulama. Haksız yere işten çıkarma
davalarının artması hizmet sözleşmelerinin önemini iyice
arttırdı. Eğer başvurduğunuz görev yöneticilik düzeyinde
değilse, sözleşmeli çalıştırılmayabilirsiniz. Bu da sosyal
pek çok haktan mahrum kalabileceğiniz anlamına geliyor.
Ancak yine de çok önemli değil çünkü Kanada’ya sürekli
olarak yerleşmiş her göçmene devlet sağlık sigortası
yapıyor. Bu yüzden çok fazla bir zararınız olmayacaktır.
Hizmet sözleşmeleri genelde belirli bir deneme süresi
içerirler. Eğer bu süre içerisinde işveren işçiden memnun
kalmazsa ve işçiyi işten çıkarmak isterse bir haftalık ihbar
tazminatı ödemekle yükümlüdür. Deneme süresi sona
erdikten sonra hizmet sözleşmesinin esas hükümleri
geçerli olur . Örneğin işçinin işten çıkarılması durumunda
ödenecek ihbar tazminatı, işçinin hangi koşullar altında
işine son verilebileceği ile ilgili maddeler kesinlik
kazanır. Pek çok hizmet sözleşmesinde işçiye görevini
istenildiği biçimde yerine getirmediği takdirde ihtar
verilebileceği yazılıdır. İhtar aldığı halde hala
davranışlarını düzeltmeyen işçinin işine son verilebilir.
İhbar tazminatının miktarı işçinin işyerindeki kıdemine
bağlıdır. Kıdem arttıkça ihbar tazminatı da artar. Kanada
İş Kanununa göre bir işçiye ödenebilecek maksimum
190
Faruk Arslan
ihbar tazminatı sekiz haftalık ücretidir. Yine aynı şekilde
işçinin işten sebepsiz ayrılması durumunda işverene
ödemesi gereken ihbar tazminatı en az iki haftalık
ücretidir. İşverenin ödemesi gereken tazminat her koşulda
işçiden daha yüksek tutulmuştur ki sık sık eleman
değiştirmesinler.
Kanada’da işyerlerindeki uygulamalar şirketten şirkete
değişiklik gösterir. Ancak tüm şirketlerin en çok dikkat
ettiği hususlar dakiklik, güvenilirlik, çok çalışmaktır.
Bürolarda, restoranlarda, perakende satış mağazalarında,
personel her dört saatte bir 15 dakikalık dinlenme hakkına
sahiptir. Bunların dışında kalan işletmelerin bu kadar
resmi mola uygulamaları yoktur ve mola dışında
dinlenmek, işten kaytarıcı hareketlerde bulunmak pek hoş
karşılanmaz. Ayrıca mesai saatleri içerisinde uzun süre
şahsi telefon görüşmeleri yapmak, şirket dışındaki
kimselerle şirket hakkında konuşmak da doğru
davranışlar değildir. Çalışanların takım çalışmasına
yatkın olmaları ve şirketlerinin belirlediği hedeflere sıkı
sıkıya bağlı olmaları şirket için çok büyük önem taşır.
Sürekli işten kaçmaya çalışanlar ve bir an önce iş bitsin
diye can atanlar terfi edebilmeyi hayal bile etmesinler. Bu
konuda hiç şansları yok çünkü. Kanada’da işyeri ortamı
oldukça sıcak ve sosyaldir. Yöneticiler, müdürler
altlarında çalışan insanlara oldukça yakındırlar. Kanadalı
yöneticiler için önemli olan girişkenliktir. Astlarının
onları yönlendirebilmesi, gelişime ve değişikliklere açık
olmalarıdır. Bu onlar için sıkı bir hiyerarşiden çok daha
önemlidir. Kanada’da şirkete akrabasını, yakınını sokup
onlara ayrıcalık yapma pek rastlanan bir şey değildir .
Türkiye’de çok yaygın olan bu olaya Kanada’da ancak
birkaç aile şirketinde rastlanabilir.
191
Faruk Arslan
Kanada’da işgücünün %45’ini kadınlar oluşturur.
Kadınlar iş başvurusunda bulunabilme ve maaş
konusunda erkeklerle eşit haklara sahiptirler. Bu
kanunlarla belirlenmiştir. Ancak kadınlar yine de
erkeklerden %25 daha az kazanıyor ve cinsiyet ayrımı
hala devam ediyor. Kadınlara yapılan haksızlıklar
yüzünden açılan davalar her geçen gün artıyor ve bu
konuyla ilgili yeni yasalar çıkarılıyor. Bu da işverenleri
terfi, maaş, cinsel taciz konularında daha duyarlı olmaya
çağırıyor. Bir işverenin, işe alacağı elemanın yaşını,
medeni durumunu dikkate alarak karar vermesi veya
ilerde çocuk sahibi olup olmayacağı konusunda fikir
yürütmesi yasal değildir. İşverenler genelde işe aldıkları
bayanların çocuk sahibi olmalarını pek istemezler. Çünkü
hamilelik, izni vermek ve elemanının uzun süre işten uzak
kalacak olması işverenin hoşuna gitmez. Hamilelik izni
tüm eyaletlerde dört aydır. Ayrıca çocuk doğduktan
sonrada anne izin kullanacaktır. Doğumda ebeveynlerin
ikisi de izin kullanma hakkına sahiptir. Çalışan kadına
destek olan ve onların haklarını koruyan pek çok dernek
vardır. Bazı beğenmediğiniz meslekler Kanada’da
masteri, doktorası olandan daha fazla kazandırabilir.
Örneğin bir demirci ustasının maaşı brüt 4.500 dolar.
Maaşlarından da yüzde 16-18 arasında vergi kesilir. (25)
MÜHENDİSLERİN DİKKATİNE!
Mühendis ve Teknisyenler, nitelikli işgücü göçü
içinde oldukça büyük bir paya sahipler. ABD'de 1990
nüfus verilerine göre, 234.178 yabancı uyruklu
mühendisin bulunduğu ve bunların toplam mühendislerin
%12.5'ni temsil ettiği görülüyor. Bu grup içinde özellikle
Hintli bilgisayar mühendisleri önemli bir yer tutuyor.
192
Faruk Arslan
Kanada’nın mühendis aradığını sanarak balıklama
atlamayın. Bu alanda iş bulmak neredeyse imkansız. Ama
inatçı iseniz imkansız diye bir mefhum yoktur. Dört
tecrübe ile meramımızı özetleyelim.
Pakistanlı dostum Mazhar, tam 10 yıl işe
girebilmek için sayısız deneme yapmış bir yüksek inşaat
mühendisi. Ülkesinde büyük projelere imza atmış, ama
nafile. Ne zamanki Kanada’da yeniden master yapıp bir
petrol şirketinde proje mühendisi değil inşaat işcisi olarak
işe başlıyor, makus kader yüzüne gülüyor. Kısa sürede
ustabaşı oluyor. Sadece bir yıl sonra ise proje müdürü
olurken, eski tecrübelerini var kabul etmeye başlıyorlar. 5
sene sonra Kanada’nın en büyük petrol rafinerisi CoOp’un Batı Kanada’da tüm benzin istasyon-marketlerini
inşa eden, projelerini çizen, onaylayan genel müdürlüğe
yükseliyor. Artık Pakistan’a dönmeyi düşünmüyor.
Ancak ilk yıllarda yaşadıklarını, 3 yıl işsizlik parası alıp,
her türlü işte çalışıp saçlarını dökmesini, en alt seviye de
yaşamasını hiç unutmuyor. Kitap yazdığımı söyleyince
yaşadıklarımı yazmazsan darılırım demişti. Ayrımcılığın
daniskasıyla karşılaşmış. Daha yeni mezun Kanadalılar
yılların mühendisine uzaydan gelmiş gibi bakmışlar.
Mesleğinizi yapmak istiyorsanız, mutlaka Kanada’dan
eğitim alacak, işe hiç yüksünmeden en alt birimden
başlıyacak, kendinizi ispatlayacaksınız. Kanadalıları kısa
sürede geçeceksiniz, ama ya Sabır çekerek epey diş
sıkacaksınız.
Oktay Selçuk, ailesiyle birlikte 1999 yılında
Kanada'ya geldi, ilk 8 ay içinde 300 - 390 kadar işe İnşaat
Mühendisi olarak başvurmasına rağmen hiçbir görüşme
bile alamadı. Sebep olarak hep aynı konu gösteriliyordu,
"Canadian Experience ", yani Kanada' da iş veya eğitim
193
Faruk Arslan
tecrübesi. Bunun üzerine belirli bir süre sonra Türkiye'ye
dönmeye, vatandaşlık ve diğer haklarını yakmaya karar
verdi. Türkiye'de iş bulmasına rağmen bu sefer birazda
çevresindekilerin baskısı ile tekrar Kanada' ya dönüş
yaptı. Bu sefer Toronto' da Dufferin-Peel bölgesinde bir
okula devam etti ve değişik inşaat firmalarında "ücretsiz"
çalışmak için gönüllü oldu. Toronto' nun Cost Consultant
firmasında 6 ay bedava çalıştıktan sonra firma tarafından
işe alındı. Şu sıralar PQS ve P.Eng lisanslarını alabilmek
için çalışıyor. Selçuk’un tavsiyeleri şunlar:
Buralara yeni gelecek arkadaşlar için tavsiyem
öncelikle İngilizce bilgilerini eğer mümkün ise Türkiye
standartlarının çok üstüne çıkartmalarıdır. Burada
özellikle şantiyelerde çok yerel ağız ile İngilizce
konuşulduğu için gerçekten dert anlatma veya anlama
problem olabiliyor. Bu engeli aştıktan sonra önünüze
ikinci engel olarak tekrar "Canadian Experience"
çıkacaktır. Bunuda aşmak için benim devam ettiğim okul
gibi değişik okullar ile kendinizi geliştirmek istediğiniz
piyasanın içine atmak çok mantıklı bence. Burayı sakın
Türkiye gibi düşünmeyin, devletten fakirlik paranızı alın
(welfare) ve bir süre tecrübe için gönüllü çalışın. İnanın 1
yıl bu şekilde çalışan diğer devletlerden göçmenler
tanıyorum. Bu şekilde kendinizi gösterebilirseniz iyi bir iş
kapabilirsiniz. Nereden mezun olduğunuzun hiç ama
hiçbir önemi yok, mesleğiniz ile ilgili özel alanlar öğrenin
ve iş aramalarınızı o alanda daraltın ve kesinlikle
ümidinizi hiçbir zaman yitirmeyin. Zaten Kanada'da 1 yıl
iş tecrübeniz var ise Profesyonel Mühendis lisansı almaya
hak kazanıyorsunuz. Kanada' da rekabet ettiğiniz insanlar
genellikle dünyanın her yerinden gelmiş ve kendi
memleketlerinde başarılı olmuş kişiler, bu yüzden
194
Faruk Arslan
kendinizi ve mesleki bilgilerinizi yenilemeniz gerekebilir,
unutmayın bunlar hep süre ve ekstra maliyettir. Gönüllü
olarak çalışmaktan korkmayın, burada maalesef sistem bu
şekilde işliyor, ben şahsen ücretsiz olarak çalışan
Kanadalılar bile tanıyorum. Kanada' da ki iş mantığına
göre siz çalışmıyor, öğreniyorsunuz, onlarda sizin için
zaman harcıyor ve yetişmenizi sabırla bekliyorlar. Her
yerde olduğu gibi zaman burada paradır, yani bir nevi size
harçlık veriyorlar yetişmeniz için. Fima içinde de teknik
bilgilerinizden çok ilişkilerinize dikkat edin, sizi işin içine
sokacak en önemli şey diğerleri ile ilişkilerinizdir. Kimse
ile kavga etmeyin, hoşgörülü ve dürüst olun. İyi bir kişilik
sahibi olmanız, iyi bir pozisyona gelmeniz için en önemli
anahtardır. Bu ülkede amaçlarınızı ve bu yolları iyi
belirlemeniz lazım.
Mühendisler için faydalı Web siteleri adresleri:
( Professional Engineers of Ontario ) - P.Eng
( Hakediş ve Metraj Uzmanları ) - PQS
( Toronto Construction Association ) Toronto İnşaat
Birliği
Son söz olarak, Kanada'ya gelmeden önce iyi
düşünün, ne bekliyorsunuz? Para yapmak ve kısa yoldan
köşeyi dönmek istiyorsanız Türkiye' de kalın. Burada
hayata bir daha sıfırdan başlıyorsunuz, kimseye değil
kendinize güvenerek bu yola çıkın. Unutmayın burası
dünyanın en iyilerinin bulunduğu, rekabetin en yüksek
derecede yaşandığı bir ülke. Türkiye' deki mesleki
tecrübeleriniz ve eğitim bilgileriniz burada kesinlikle
geçmez. (26)
Bir başka tecrübede Yusuf Altıntaş ‘dan
aktaralım. Kanada'ya mesleğinde çalışabilmek icin gelen
mühendislerin çoğu hüsranla karşılaşıp, işsiz kalabiliyor.
195
Faruk Arslan
Sayıları oldukça yüksek olan mühendis göçmenler
umarım aşağıdaki bilgilerden yararlanabilir. Kanada'da
mühendislik eğitimi, Türkiye'de olduğu gibi lise
eğitiminden sonra dört yıl sürmektedir. Toronto , UBC,
McGill, Waterloo , Queens gibi tanınmış üniversitelerden
mezun olanlarla diğer Kanada üniversiteleri arasında
eğitim kalitesi açısından fazla fark yoktur. Tanınmış
üniversiteler daha çok akademik araştırmaları ile
ünlülerdir. Türkiye'de ise durum aynı değil. Örneğin
Diyarbakır ve Isparta Üniversitelerinden davet ettiğim
misafir doktora öğrencileri, bölümlerindeki uzman hoca
sayısının azlığını anlatınca eğitim kalitesinin ne kadar
zayıf olduğunu tahmin edebildim. Kanada'da ise eğitimin
kalitesi Canadian Engineering Accreditation Board
(Kanada Mühendislik Akreditasyon Kurulu) tarafından
periyodik olarak kontrol edilir ve yeterince mühendislik
eğitimi veremeyen okulların mühendislik ünvanı verme
yetkileri iptal edilir. Türkiye'de ODTÜ ve ITÜ gibi
tanınmış okullar Amerikan Akreditasyonu almaya
başlamışlardır. İş ararken, akreditasyonu olan bir okuldan
diploma belgesi önemli olabilir. Kanada ve Amerikan
mühendislik akreditasyonu eşdeğerlidir.
Mühendislerin dikkatini çeken ikinci şart ise
"Profesyonel Mühendis" kimliğinin bazı şirketlerce
istenmesidir. Bunun Türkiye'de karşılığı ise Mühendislik
Odasına kayıtlı olmaktır. Kanada'danın her eyaletinde
Profesyonel Mühendisler Odası (Professional
Engineering Association) vardır. Yasal olarak, ancak
odalar mühendislik ünvanı kullanımına izin verebilir.
Odaya kayıtlı olmayan bir kişi, Kanada dahil mühendislik
okulundan mezun olsa dahi mühendis ünvanını
kullanamaz. Eğer izinsiz kullanırsa hapis ve para cezasına
196
Faruk Arslan
çarptırılabilir. Ayrıca, mühendislik hataları ve etik dışı
davranışlar da oda tarafından kovuşturulur ve cezaları
Oda verir. Kısacası, mühendislik ile ilgili olan tüm iş
ilişkilerini ve çalışmaları Odalar düzenler ve kanunların
tanıdığı yetkiler ile donatılmıştır. Fiili olarak mühendislik
yapmak için illa Odaya kayıtlı olma zorunluğu pratikte
yoktur. Mimarlık, bina konstruksiyon - inşaat
mühendisleri, kazan-boru-kalorifor-asansör dizaynı yapan
makine mühendisleri, elektrik tesisati döşeyen elektrik
mühendisleri, maden ocağında çalışan veya dizayn eden
maden muhendisleri Odaya kayıtlı olmadan çalışamazlar.
Kısacası, insan yaşamını tehlikeye sokacak her türlü
mühendislik işlemlerini ancak Odaya kayıtlı mühendisler
yapabilir ve sadece onların projelere ünvanları ile imza
atma yetkileri vardır. Ama imza yetkisi olan bir
mühendisin yönetimi altında çalışmak ise serbesttir, zira
imza yetkisi olan mühendis Odaya karşı projeden kanun
karşısında sorumludur. Ayrıca, imza yetkisi gerekmeyen
mühendislik işlemleri vardır. Örneğin Kanada'ya 1978 'de
gelmeme rağmen, ben 1995' de Odaya kayıt oldum. Bu
zaman aralığında ise imalat mühendisi olarak uçak motor
fabrikasında uzman, CAD/CAM enstitusunde baş
mühendis, ve mühendislik fakültesinde ise hoca olarak
çalıştım. Zira imalat mühendisliğinde konstruksiyon
dizayni olmadığı icin hiç bir zaman mühendislik imzası
gerekmiyor. 1995' de ise sırf Odaya karşı nezaket gereği
üye oldum ve şimdiye kadar hiç de imzamı kullanmadım.
Odaya kayıt olmanın yöntemi kısaca aşağıda
sıralanmıştır:
 Noterden İngilizce tasdikli, mühendislik
diplomanız ve aldığınız derslerin sene itibarı ile listesi.
Türkiye'de kısaca buna not belgesi, burada ise
197
Faruk Arslan
"Transcript" deniliyor.
 Aldığınız her dersin içeriğini veya müfredatını
anlatan belge. Maalesef bu belgeyi Türkiye'de bulmak
eskiden çok zordu, şimdi ise daha kolay. Kanada'da her
Üniversite, her yıl senatosunun onayı ile "Calendar"
dediğimiz, her bölümün ders müfredatı, derece almak için
gerekli şartları, hocaların ünvanları ve adlarını içeren
kitapçıklar dağıtır. Ayni bilgi web sayfalarına da konur.
Türkiye'deki Üniversitelerden de ayni bilgiyi bulup,
kaynağını açıkça belirterek İngilizceye çevirip odaya
vermek gerekli. Eğer odaya daha önce aynı okuldan birisi
kayıt olmuş ise, bu bilgi gerekmeyebilir. Kanada
Üniversitelerinin Internet üzerindeki takvimleri örnek
alınabilir.
 Oda dosyanızı inceleyip, sizden belirli ek
dersler için sınav isteyebilir. Eğer bu konuya cidden
hakim iseniz, sınava diplomatik olarak ispatı ile birlikte
itiraz edebilirsiniz. Kanada'da kavga ve tartışma yöntemi
ile çözüm yaratamazsınız, aksine kapılar yüzünüze daha
hızlı kapatılır. İtirazlar diplomatik ve tutarlı olmak
zorundadır. Sınavlara ya kendiniz çalısıp Odada
girersiniz, veya Üniversiteden o dersi alıp sınavi
geçtiğinizi ispatlarsınız.
 Kanada'da okumayan her mühendisin etik,
yani iş hukuku, sınavından geçmesi gereklidir. Hukuk
sınavını verilen kitapçığı iki gün okuyarak geçebilirsiniz.
 Oda sizin akreditasyonlarinizi kabul ederse,
imza yetkisi olan bir mühendisin altında "Engineering in
Training", yani stajyer mühendis ünvani ile odaya kayıtlı
çalışabilirsiniz. Kanada'da eğitim almış mühendisler de
ilk dört yıl sadece stajyer olarak çalışabilirler. Dört yıl
sonunda başvuru ve inceleme ile mühendislik ünvanı
198
Faruk Arslan
verilir. Fakat iş tecrübeniz varsa, projelerinizi gösterip bu
süreyi azaltabilirsiniz.
Devlet işlerinde çalışan mühendislerin çoğu
Odaya kayıtlı olmak zorundadır. İş ilanlarında genellikle
Odaya kayıtlı (Professsional Engineer) veya Odaya kayıt
olmaya adaylık şart koşulur. Fakat imalat, bilgisayar gibi
bazı mühendislik hizmetleri Odaya kayıtlı olmadan da
yapılabilir. Odaya kayıtlı bir mühendisin altında çalışma
imkanın da olabileceğini unutmamak gerekiyor. Kanımca
piyasada mühendis olarak iş bulmanın en önemli şartı
Kanada tecrübesi ve Kanada'daki bir okuldan mezuniyet.
Bunun çaresi ise Kanada'ya göç eder etmez bir yandan iş
aramak, diğer yandan boş durmadan bir Üniversitede
master öğrencisi olmak veya mezuniyet notunuz düşükse,
ek lisans dersleri alıp geçer not almanız. Ayrıca Teknik
Kolejlerden meslek dersleri almak da şansınızı artırabilir.
(27)
Kanada'ya yerleşen göçmenlerin ailelerinde
yaşanan sorunların çözümüne Kanada kanunları her
zaman cevap veremiyor, yeterli olamıyor. Dinleri,
kültürleri, aile yapıları farklı göçmenlerde meydana gelen
aile krizleri polis veya mahkemelere intikal ettiği taktirde
kriz, aile yıkımına dönüşüyor. Özellikle müslüman
ülkelerden gelenler, ailevi sorunları kendi toplumu içinde
çözmeyi veya kendi kültürlerini anlayan kurumlara
başvurmayı daha akılcı buluyor. Bu konuda faaliyet
gösteren Kanada anlayışında kurum sayısı maalesef cami
ve müslüman community merkezlerini saymazsak sadece
ikiydi 2003’te. 2009’da mantar gibi çoğaldı, elliyi buldu.
2003’te biri Kanada Müslümanlar Konseyi diğeri ise
Güney Asya Aile Destek Servisiydi.
2003’de röportaj yaptığım Güney Asya Aile
199
Faruk Arslan
Destek Servisi Genel Müdürü Bangladeşli kökenli Kazi
Hoque'nin hayat hikayesi tek başına göçmenlerin önüne
konan bariyerleri göstermesi açısından ibret vericiydi.
Aynı merkezi 2009’da üniversite ödev projesi olarak
yazmaya gittiğimde kurumu pek büyümüş gördüm.
Ülkesinde Sosyolji lisan ve yüksek lisans eğitimi gören
Hoque, Kanada'ya geldiğinde iş bulamaz. Ottawa'daki
Carleton Üniversitesi'nde Sosyoloji alanında tekrar master
yapar. Yüzlerce mülakata girer, ama nafile. Başvurduğu '
iyi iş'lere alınan hep kendi eğitim seviyesinden aşağıda
olmasına rağmen ' Beyaz Kanadalılar' olur. 1992-1994
yıllarında Kanada'da iş olmadığı kanaatine varan Hoque
ABD'ye gider ve orada aynı alanda doktorasını tamamlar.
ABD hükümetinde Gelişmemiş Bölgeleri Geliştirme
Bölümünde 3 yıl uzman olarak çalışır ve Kuzey Amerika
tecrübesi ile donandığını sanarak tekrar Kanada'ya
döner.York Üniversitesi'nde açılan öğretim elemanı
kadrosuna başvurur. Yine işe alınan yüksek lisansını yeni
bitirmiş tecrübesi hiç olmayan bir Kanadalı olur.
Müslümanların özellikle Uzakdoğudan ve
Ortadoğudan gelenlerin renkleri nedeniyle ırkçılığa ve
ayrımcılığa maruz kaldığını ve buna bağlı olarak aile
yıkımlarının yaşandığını tespit eden Bangladeşlilerin 10
yıl önce kurduğu Güney Asya Aile Destek Servisi'ne
destek veren Hoque, kurumun programlarını geliştirerek
hükümetden ' Grant' almayı başarır. Bugün 5 ayrı şubesi
bulunan kurumda 52 kişi çalışıyor, sadece LINC İngilizce
kurslarında 15 öğretmen ders veriyor, 16 kişi ofislerde ve
daycarelerde görev yapıyor. Kadınlara, gençlere,
çocuklara yönelik verdiği hizmetleri Kanadalı kurumlarla
koordineli biçimde yürütüyor. Çünkü devletden
finansman alındığı için yılda üç defa rapor hazırlıyor. '
200
Faruk Arslan
Onlar bizim gölge elemanlarımız' diyen Hoque, hergün
arayarak bilgi aldıklarını ve ani ziyaretlerle çalışmalarını
denetim altında tuttuklarını söylüyor. 20'den fazla
programlarına federal, eyalet, belediye seviyesinde yıllık
2 milyon dolara yakın maddi destek bulan Hoque, ayrıca
United Way ve Children Aid Society ile özellikle kadın
ve çocuklara yönelik programlarda ortak çalışıyor. Çünkü
devlet büyük grantı United Way'a, çocuklarla ilgili tüm
programların kontrolünü ise Children Aid Society'e
veriyor ve sizin onlardan program karşılığı geçici grant
almanızı öneriyor. Topluma hizmet götürmek isteyenlerin
' Taşeron' olmaktan başka çaresi yok.
8 ayrı dilde; Bangladeşce, Uruca, Farsca,
Pencabca, Peştuca, Hinduca, Guceratca ve Çince hizmet
veren kurumda göçmenleri yerleştirme uzmanları
çalışıyor. Uyuşturucuya karşı mücadele, ev ödevi klübü,
nasıl iyi veli olunur gibi yeni programlar ve gençlere
yönelik eğitim ve spor aktiviteleri ile her geçen gün
alanlarını genişlettiklerini ifade eden Hoque, müslüman
toplumunda en büyük sorunun kadınlarda ve Kanada
toplumunda dejenere olan çocuklarda yaşandığına dikkat
çekiyor. Aile içi kavga nedeniyle pek çok göçmen
çocuğun ellerinden alındığını ve yüzlerce boşanma
davasının aile parçalanmalarına yol açtığını anlatan
Hoque, mahkeme sürecinde gözlemci ve uzman danışman
olarak katılarak Kanada mahkemelerinin aileleri yokeden
kararlara imza atmasını engellediklerini vurguluyor. Yeni
gelenlere ev ve iş bulunması, mesleki tecrübelerini
yenilemeleri ve Kanada marketine hazırlanması gibi pek
çok hizmetin göçmenlerin uyumunu kolaylaştırdığını
belirten Hoque, Kanada'da yaşlı nüfusun 2010 yılında
yüzde 23'lere ulaşacağını hesap ederek yaşlılar için yeni
201
Faruk Arslan
programlar hazırlamaya çalıştıklarını kaydediyor. 2009
itibariyle ISAP denilen göçmenleri topluma uyum
sağlatma bütçesinden federal hükümetten hibe alan
kurum, hizmet verdiği dil sayısını 20’ye çıkardı.
Kanada'da pek çok müslüman topluluğu henüz
kurumsallaşmalarını tamamlayamadıkları için ailevi
sorunlarda danışman olarak camileri ziyaret ediyor ve
imamlar bir nevi Sosyal Worker'lık görevi yapıyor.
Ancak camiler ve imamlarını Kanada kurumları taraf
olarak mahkemelere çağırmıyor veya takip etmelerine
izin vermiyor. Gönüllü ve tabi seyrinde yürüyen bu sosyal
hizmetin Kanadalılara benimsetilmesi hem yanlış
bakışları bertaraf etmek hemde mahkemelerde mağdur
olan müslümanların sorunlarını çözmek için elzem.
Canadian Lawyer dergisinde ' Kanada'da İslami Kanun'
başlıklı makalesinde bu konuya işaret eden Müslüman
Avukat-Yazar Judy Van Rijan, Yahudilerin kendi
dinlerindeki kuralları Kanada mahkemelerine kabul
ettirerek din adamlarını mahkemelere uzman olarak
gönderdiklerini belirterek, kurdukları aracı kurumların
pek çok ailevi davayı mahkemeye intikal etmeden kendi
içlerinde çözdüğünün altını çiziyor ve soruyor: Nüfusları
650 bine ulaşan ve Yahudileri geçen müslümanlar neden
kendi din ve kültürlerine göre yapılandırılmış aracı
kurumlara sahip olmasın. Bu çağrı 2006’da yankı buldu,
Kanada mahkemeleri Yahudilere verilen hakkı
müslümanlara da verdi. Şeriata uymak serbest artık.
Doktorların Kanada’ya gelmesini hiç tavsiye
etmiyorum. Kanada'nın yetiştirdiği doktorları ABD
kaparken, yabancı ülkede eğitimli doktorlar önlerine
konan engeller nedeniyle meslekleriyle ilgisi olmayan
işlerde çalışmaya zorlanıyor, eşitsizliğe sitemle bakıyor.
202
Faruk Arslan
Ontario’da 2008’de yeniden seçilen Dalton McGuinty,
seçim vaadi olarak daha fazla uluslararası eğitimi olan
doktora lisans verileceği ve 9 bin hemşirenin işe
alınacağını açıkladığı için, gözler yeni bir umutla
hükümete çevrildi. Doktorların ve diğer mesleklere
mensup göçmenlerin önündeki en büyük engelin, sayısı
38'i bulan, denklikleri uyarlayan aşırı kuralcı regule edici
kurumların değişime kapalı olması gösteriliyor.
Kanunlara yaslanan bu kurumlar, ülkeye göçmen olarak
gelen ve aralarında doktorların da bulunduğu eğitimli
insanlara mesleklerini yapabilme konusunda ağır koşullar
öne sürmeye devam ediyor. Kanada Bağımsız İş
Federasyonu'nun hazırladığı rapor, ülkede doktor,
hemşire ve öğretmen açığı bulunmasına rağmen iş
dünyasının yüzde 50 oranında endişeli olduğunu ortaya
çıkardı. Rapor, piyasalar yüzde yüz istihdam konusunda
tedirginlik yaşamadan göçmenlere sıra gelmeyeceğini
savundu. Kanada'nın işleyen bir göçmen kanunu olmasına
rağmen piyasayla uyumlu bir göçmenleri istihdam
politikası bulunmuyor. Mesleki tecrübelere ve
eğitimlerine göre göçmenliğe kabul edilenler, ancak
ülkeye geldikten sonra kaderleriyle başbaşa
bırakıldıklarını öğreniyor. Bir yandan Kanada'da eğitim
alan doktorların ve hemşirelerin önemli bir bölümü
çalışmak için ABD'yi tercih ederken, öbür yanda
göçmenlere uygulanan ayrımcılık duvarları kaldırılmadığı
için nitelikli göçmenlerin işgücü heba ediliyor. Rekabet
ortamı acımasız Kapitalist ekonominin getirdiği acımasız
rekabet ortamının yanısıra göçmenler, dil ve kültür
uyumundan dolayı iş mülakatlarında Kanada eğitimlilerle
rekabet edemiyor. Kanada Tıp Konseyi'nin koyduğu
diploma uyarlama imtihanı, İngilizce testi, göçmen veya
203
Faruk Arslan
yabancı ülkede eğitimli Kanadalıların kadro açılan yerlere
başvurmalarına engel oluyor. Uluslar arası eğitimli
göçmen Veterinerler, konulan şartların ağırlığından;
lisans için yeni imtihan açılmamasından veya açılsada
yazılı imtihan dışında ayrımcı sonuçlara açık sözlü
uygulamalı saha sınavlardan geçirilmelerinden dolayı
eleniyor. Bu nedenle ülkede yeniden eğitim almış
göçmenler dışında işe alınmış lisanslı Veteriner göçmen
bulunmuyor. Uluslar arası eğitimli, tecrübeli bir Diş
doktorunun şansı, İngilizcesi yeterli olsa bile 2 yıldan
fazla süren yeniden ihtisas alanını okumaması halinde
sıfır ihtimal görülüyor. Göçmen bir Diş hekimi, hekim
asistanı olarak bile çalışamıyor. 75 kadroya 600 başvuru
Bu arada yeni göçmenler üzerinde yapılan bir araştırma,
OSAP öğrenim kredisi şartlarının 2003 yılından beri
ağırlaştırılması ve miktarının azaltılmasının, göçmenlerde
yeniden okumaya olan isteği azalttığını ortaya koydu. Her
yıl ümitlerini tüketen doktorların çoğunluğu bir süre sonra
ailelerini geçindirmek için taksi sürmeye, pizza
dağıtmaya başlıyor. Uluslar arası Doktorlar ve Cerrahlar
Derneği'nin tespitlerine göre, Ontario'da yaşayan 4 bin
yabancı ülkede eğitimli doktordan 2006 yılında açılan 75
kişilik boş kadro için 600 aday başvuruda bulundu.
Rekabetin üst düzeyde olduğu Ontario'da az sayıda yer
açıldığı ve yere göre 10 kez fazla başvuru yapıldığı için
yabancı doktorların işe girme şansı düşük gözüküyor.
Uluslar arası Doktorlar ve Cerrahlar Derneği, yeni gelen
doktorların Kanada'nın doktor açığı bulunan ve rekabetin
fazla olmadığı Saskatchewan, Manitoba, Nova Scotia gibi
eyaletlerine giderek şanslarını denemelerini öneriyor.
Ontario Başkanı McGuinty ise, önümüzdeki 4 yıl için bu
alanda çalışma yapılması amacıyla 20 milyon dolarlık fon
204
Faruk Arslan
oluşturdu. Hali hazırda Toronto Üniversitesi'nde ortak
çalışma grubu çalışmalarını sürdürmesine karşın, 38'i
aşkın denklik uyarlaması yapan kurum, kuralları
değiştirme konusunda istekli davranmıyor. Kanada'ya
gelen her 100 göçmenden 60'ı mühendis olmasına
rağmen, geçtiğimiz altı ay içinde sadece bir kuralda
yumuşamaya gidildi. Mühendisler için talep edilen
Kanada tecrübesi çalışma süresi bir yıla indirildi.
Doktorlar, Veteriner, Diş hekimleri ve öğretmenler başta
olmak üzere diğer meslek gruplarını düzenleyen
kurumlar, kurallarını yumuşatmaya yanaşmadı. Eyaletler
arasında kurulan Ortak Çalışma Grubu, sorunu sistematik
ayrımcılıkta değilde daha ziyade göçmenlerin mevcut
sistematikte yol yordam bulamamasında gördüğü için
kurallar konusunda bilgilendirme alanını geliştirmeye,
yeni kurslar açmaya yoğunlaştırdı. Kanada Tıp
Derneği'nin yayın organı Canadian Medical Association
Journal'ın yaptığı araştırma, Kanada'nın Kanadalılar için
tıp alanında ABD'nin alıştırma ve staj alanı olduğunu
ortaya koydu. Robert L. Phillips, Stephen Petterson,
George E. Fryer ve Walter Rosser imzasıyla yayımlanan
bir araştırmada, Kanada'da tıp eğitimini tamamlayan
doktorların iş alanı olarak ABD'yi tercih ettikleri, 8 bin
162'si uzman 1023'ü pratisyen 9 binden fazla doktorun
ABD'de çalışmaya gittiği, Kanada'nın doktor ihtiyacının
ise bir türlü karşılanamadığı ortaya kondu. ABD doğumlu
olanların dışında, Kanada'da üniversite eğitimi alan
Kanadalı doktorların yarısının, eğitim sonrası master
başta olmak üzere ABD'yi tercih ettiği kaydedilen
araştırmada, uzman doktorların da yüzde 20'sinin halen
ABD'de olduğu vurgulandı. Araştırma ekibi, çalışma
koşulları ve gelir düzeyinin yüksekliği nedeniyle ABD'ye
205
Faruk Arslan
giden doktorlar için Kanada'yı cazip duruma getirecek
birşeyler yapılmasının şart olduğunu ifade ederek, bu
konuda federal ve eyalet yönetimlerine görev düştüğünü
bildirdi. Araştırmada, doktorların büyük bölümünün
ABD'de mutsuz. (28) Bu bariyeri ortadan kaldırmak için
Ontario Eyalet Hükümeti kanun çıkardı. 2007’da
McGuinty hükümetinin kabul ettiği ‘Bill 124-The Fair
Access to Regulated Professions Act ne yazık ki,
piyasada çalışmıyor. Doktorlar, hemşireler, mühendisler
pek çok meslek grupları zor durumda. Kanada dışında
aldıkları diplomalarının denkliği, mesleki tecrübelerinin
geçerliliği yok. Göçmenlere ayrımcılık yapılıyor.
Diplomaları tanınmıyor, bu nedenle yeniden okumak
zorunda kalıyorlar. Hem zaman hem para kaybı, hem de
bu insanlara eziyet. Denklik nasıl oluşturulur, ayrımcılık
baskısından yeni gelenler nasıl kurtarılır konusu
politikacıların istismar ettiği konulardan. Seçim önceleri
vaat var, icraat yok. Haksızlığa maruz kalan bu insanlar,
iş dünyasına kazandırılmıyor. Bu bilinçli bir durum,
görünmeyen eller tarafından statüko değiştirilmiyor.
Sistemi tıkayan, 38’den fazla güya regule edici meslek
kuruluşu derneğinin bizzat kendileri. Hangi mesleğin
nasıl sisteme gireceğinin kurallarını onlar belirler,
bağımsız çalışırlar. İmza kampanyası düzenledim,
Meclis’e gönderdim; pişkin politikacılardan teşekkür
mektubundan başka bir aksiyon görülmedi. Kanun
koyucular herşey değil. Serbest piyasada kuralları
başkaları koyuyor.
Velhasıl kelam, 40’ından sonra meslek
değiştirmek kolay iş değil. Bu nedenle okumayı gözü
yemeyenler, eğer ticarete yatkınsa rızıklarını bu yönde
aramaları tavsiye olunur. Sıra zaten bu konuya geldi.
206
Faruk Arslan
207
Faruk Arslan
Yedinci Bölüm
İŞ ARAMA İŞ KUR
‘Kanada’da iş arama iş kur’ taktiği ticarete yatkın
olanlar için geçerli. Birdenbire vurgun yapamazsınız, ama
‘self-employed’ olarak kendi işinizi yönetir, 150 bin
dolarlık bir small business ile rahat yaşarsınız. Kanada'da
kendi işinizi kurmadan önce Kanada'da çalışma
tecrübesini edinmiş olmanız işinizin gelecekteki
başarısızlık riskini azaltacağı gibi, etrafınızda neler olup
bittiğini, sistemin nasıl işlediğini anlamanızı da
sağlayacaktır. Tabii istisnai olarak Kanada'ya yerleşerek
kısa sürede iş kurmuş ve başarılı olmuş kişiler olabilir.
Fakat yine de bir süre iş kurmak istediğiniz alanda
çalışmanızın yararlı olacağı kanısındayım. Ayrıca kişi
başına saat ücretinin asgari $ 9,50 CAD olduğu bir
ülkede, bir çok işi kendi başınıza üstlenmeniz
gerekecektir. Aksi takdirde, yüksek personel maaş gideri
ile karşı karşıya kalabilirsiniz. Birden bire büyük işlere
girmek yerine, yavaş yavaş olayları ve iş ilişkilerini
anlayarak, piyasayı tanıyarak ilerlemeye çalışmanız daha
yararlı olacaktır.
Amacım, yasalar çerçevesinde kendi işinizi kurma
yollarını, edindiğim bilgiler ışığında sizlere gösterebilmek
ve bu konuda fikir sahibi olmanızı desteklemektir. Burada
bahsedeceğim yöntemlerle kurulan fırmanın başarısı veya
başarısızlığı işi kuran kişiye ve diğer etkenlere de
208
Faruk Arslan
bağlıdır. Kanada'da iş kurmak için belli başlı üç yöntem
vardır;Yeni işyeri açmak;· Hazır çalışan işyerini devir
almak;·Franchise (isim ve destek hakkı) satın almaktır.
Yapılan araştırmalarda, yeni açılan bir firmanın
başarı oranının diğer iki yönteme göre daha düşük olduğu
görülmektedir. İsim ve destek hakkı almak yoluyla iş
kurmak isteyenlerin ise franchise firmasının güvenilir ve
yeterli iş potansiyeline sahip olmasına dikkat etmesi
gerekmektedir. Eğer isim ve destek hakkı alarak kendi
işinizi kurmak düşüncesindeyseniz;· Franchise firmasının
kredibilitesini bankalardan kontrol edin, Franchise firması
hakkında şikayet var mı öğrenin,· Franchise firmasının
isim hakkının kendisine ait olduğunu gösteren belgeyi
sorun, sizden önce aynı firmadan franchise almış ve halen
çalışmakta olan diğer şube sahipleri ile görüşün.
Bu safhaları geçtikten sonra kendi işinizi
kurmadan önce kendinize ilk olarak sormanız gereken
"hazır mıyım?" sorusu olmalıdır. Eğer kendi işinizi
kurmaya hazır olduğunuza inanıyorsanız ikinci adımınız
bir "iş planı" yapmak olmalıdır. Bu plan,
satacağınız/üreteceğiniz servis veya malların tanıtımı,
kendinize ait bilgiler, iş yerinizin nerede olacağı, ne
zaman faaliyete geçeceği, rakiplerinizin durumu ve
karşılaşacağınız risklerin çözümü gibi bilgileri
içermelidir. Bankanıza, ortaklarınıza ve müşterilerinize
vereceğiniz bu plan, ayrıca bankalardan kredi almanızda
yardımcı olacağı için de oldukça önemli bir dökümandır.
Firmanızı ticaret odasına kayıt ettirmeniz yapılacak
işlemlerin üçüncüsü ve belki de en basit olanıdır. Bir çok
firma ilk iki kalemi atlayıp bu noktadan kurulmuştur.
Firma kurmak için en yakın ticaret bakanlığına gidip
firma ismini ve firma şeklini (limited, sahış vb) kayıt
209
Faruk Arslan
ettirmeniz gerekmektedir. Bu işlem için firmanın
adresinin (bu sizin yeni iş adresiniz olabileceği gibi ev
adresiniz de olabilir) bildirilmesi ve yaklaşık $80 bir ücret
ödenmesi ile gerçekleşmektedir. İsterseniz başvurunuzu
İnternet üzerinde de yapabilirsiniz. Unutmayınız ki;
Kanada'da vergilerin ağır olmasından dolayı bir çok kişi
firma kurup evinin kirasını, arabasının taksitini vergiden
düşmektedir. Firmanızı kurduktan sonra yapmanız
gereken en önemli iş ise BN (Business Number - işyeri
numarası) almak olmalıdır. Bu numara sizin hükümet ile
olan ilişkilerinizde referans olacağı gibi, GST (Goods and
Service Tax - Mal ve Servis Vergisi ) ve PST (Provincial
Sales Tax - Eyalet satış vergisi) numaralarınız için de
gerekmektedir. Kuracağınız iş için hükümetten özel lisans
almak gerekebilir (içki satma,özel yer ruhsatı gibi). Bu
işlemler için de ayrıca zaman ayırmanız ve yatırım
yapmanız gerekmektedir. Her eyaletin kendine ait
yönetmeliği olması nedeniyle, kuracağınız iş için lisans
ihtiyacı olup olmadığını bağlı olduğunuz belediyeden
öğrenmeniz yararlı olacaktır. İşveren olarak yanınızda
çalışan elemanlardan işsizlik sigortası, emekli sandığı,
kişisel vergi gibi kesintileri yapmak ile yükümlüsünüzdür.
İşveren olarak, çalıştırdığınız personel için (WSIB Workplace Safety and Insurance Act) emniyet sigorta
primi ödemek ile yükümlüsünüzdür. Bankadan kredi
almanız için en az 6 ay vergi vermiş olmanız
gerekmektedir. Bankadaki kredibiliteniz bir önceki sene
beyan ettiğiniz vergi oranının yaklaşık 2,5 - 3 katı olarak
belirlenir. Kanada'da her gün bir çok firma açılıp
kapatılmaktadır. Çalışacağınız firmanın uzun süredir
piyasada olmasına dikkat ediniz. Yukarıda okuduklarınız,
ana hatları ile ve yasalar çerçevesinde, kendi işinizi
210
Faruk Arslan
kurmak ve kurduktan sonra yapmak ile yükümlü
olduğunuz noktalardır. Başarı, başarısızlık ve izlenecek
yollar ile sorumluluk tamamen size ait olacaktır.
Kanada'da kurulan firmaların hemen hepsi sıfır veya çok
az bir sermaye ile başlamış, zaman içinde negatif veya
pozitif eğilim göstermişlerdir.
Kanada’da iş kurma olayına atlamam aslında 2002
yazında başlamıştı. Temelinde 2001 baharında boyacılık
yaptığım dönemde Halim beyin evinde karşılaştığım
Erhan Işık’la başlayan dostluğumuz vardı. Saçımda,
elimde, kolumda boyalardan izler bulunduğu için Erhan
bey, daha ülkeye geldiğinin 2. günü iş projelerini
anlattığı, konuştuğu bu garip adamın gazeteci olduğunu
anlayamamıştı. Nasıl anlasın? O günlerde daha çok
ameleye benziyordum. Işık Tarım, Mersin merkezli
bakliyat eleme, kırma ve ihracatı yapan bir şirketti.
Komas ve Astra Gıda gibi iki ayrı şlirkete daha sahipti.
Kanada’dan 1993 yılından beri mercimek, nohut
alıyorlardı. Kanada’nın 10 yıl içinde Türkiye ile rekabet
yapabilir konuma gelmesi sonrası bu ülkeye yatırım
yapmaya karar vermişlerdi. Gazetecilikten gelme huyum
orjinal bir haber gördüğümde hemen haber yazmaktır.
Fotojenik hafızam nedeniyle konuşmaları teyp
kullamasam bile olduğu gibi hafızama kopyalarım. Erhan
bey, kendisi ile mülakat yaptığımı haber gazetede
çıktıktan sonra öğrenecekti. O sırada Zaman gazetesi
Toronto muhabirliğim sürüyordu. Gazete haberi göbekten
kullanmış, ‘ Türkiye’nin Mercimeği Kanada’dan’
başlığını iri puntolarla vermişti. Oysa Erhan beye babası
Hacı Ergün bey sıkı sıkı ‘ne amaçla gittiğini kimseye
söyleme, ticaret sırdır’ diye öğütlemişti. Bakliyat
firmaları sayemde olayı hemen öğrenmişti. Bu sırada Işık
211
Faruk Arslan
Tarım’ın Türkiye ve dünya piyasasındaki en büyük
rakibi Arbel Bakliyat, gizli gizli Kanada’ya yatırım
yapmaya başlamış, kimsenin ruhu bile duymamıştı. Erhan
bey, 3 ay Toronto’da bir ay Vancouver’da kalarak bir
yandan güya İngilizceyi ilerletti, bir yandanda
çaktırmadan fabrika kurma araştırması yaptı. Doğrusu dil
bilmeden, kimseye danışmadan bunu nasıl başardığını
asla anlayamadım. Dört ay boyunca pek çok kez
karşılaşmamıza, herkesi ‘ Kanada’da hangi yatırım para
kazandırır’ diye sorgulamasına karşın bana hiç
sormamıştı. Arkadaşım Muhammet Gül, bu zengin
arkadaşımızı makam şoförü olarak kullanmış, Montreal
benim London, Ottawa, Windsor senin gezdirmişti. Hatta
temizlikçi olarak çalıştırdığı yerde cam bile sildirmişti.
Bu gezmelerden dolayı dil kursunu ihmal eden Erhan bey,
4 ay sonunda ne iş yaptığını soran hocasına ‘karabiber
satarım’ yerine‘ I sell black people’ diyebilmişti. Tabi
sınıf gülmekten yıkılmıştı.. Ottawa’ya giderken yol
sorduğu Kanadalıya hangi yoldan gideceğini ‘way’
yerine ‘ Why Ottawa?’ diye sorabiliyordu. Kanadalı ‘ I
don’t know why you are going to Ottawa’ demek zorunda
kalmıştı. Aramızdaki en güzel espri konusu Erhan beyin
İngilizceyi ne derece ilerlettiğiydi. Hasan bey, Erhan beye
bir Tim Hortons açtırabilmek için epey uğraşmıştı. Başka
arkadaşlar ise başla işler yaptırmaya çalışıyordu. Erhan
beyin hedef saptırdığını en iyi kavrayan bendeniz ise
gideceği gün sorduğu ‘ne iş yapsak’ sorusuna’ Abicim
sen ne iş yapıyorsan, onu yap, kimseye aldırış etme,
dolduruşa gelme’ demiştim. Bu haber ve Erhan beyin
araştırmalarına gerçekçi tesbitimin hayatımın yönünü
değiştireceğini bilemezdim.
Aradan bir yıl geçtikten sonra Arbel’in
212
Faruk Arslan
Saskatchewan’da mercimek kırma fabrikası inşaatı
yürüttüğü ortaya çıkmıştı. Halbuki bu arada Işıklar
defalarca Kanada’ya gelmişler ve ihracatcılarla
görüşmüşlerdi. Elindeki kazı kaybetmek istemeyen
Kanadalılar, sektörle ilgili gerçek bilgiler vermemişti.
Arbel’in fabrikaya başladığını duyan Işık Tarım, alelacele
İhracat Müdürü Ulvi Karayel ve Erhan Işık’ı 2002
yazında Toronto’ya, oradanda Saskatchewan’ın başkenti
Regina’ya göndermişti. Ertesi gün akşam saatlerinde
telefonum çaldı. Arayan Erhan bey, durumu özetledikten
sonra otelde pineklediklerini, nereden başlayacaklarını
bilmediklerini söyledi. Kimseye söylemeden bilet alıp
Regina’ya uçmamı, bilhassa yakın ortak arkadaşlarımıza
bilgi vermememi, tüm masrafları karşılayacağını bildirdi.
Regina’nın ismini bile yanlış telaffuz ettiğim için bilet
aldığım Air Canada görevlisi 10 dakika sonra kent adını
tahmin edebildi. Tuhaf karşılamayın, iki yıl sonra
Regina’da ağırladığım Ottawa büyükelçimiz Aydemir
Erman’da bu kentin ismini benim ilk teleffuz ettiğim gibi
sanıyordu.
Regina’ya ilk ayak bastığımda bir köye geldiğimi
zannettim. Türkiye toprağı kadar arazisi olan, ancak bir
milyon insanın yaşadığı Saskatchewan’da halkın
çoğunluğu çiftçilik ve hayvancılıkla geçiniyordu. Eyaletin
yarısı su ve balta girmemiş ormanlardı.Travelodge hotele
ulaştığımda sudan çıkmış balığa dönmüş bizimkilere
gerçekten ne yapmak istediklerini sordum. Ulvi bey,
İngilizce öğretmenliği mezunu, 25 yıldır bakliyat
ihracatcılığı yapan, dünyanın her ülkesini gezmiş, aydın
nazik beyefendi biriydi, ancak oda ne yapacağını
bilemiyordu. İlk işim, rakip firmanın yerini görmek için
randevu istemek oldu. Hacı Ergün bey, ziyaret etmeleri
213
Faruk Arslan
için tembih etmesine rağmen Erhan ve Ulvi beyler halen
Türk mantığıyla rakip firmanın kendilerini
gezdirmeyeceğini düşünüyordu. Halbuki Sascan adıyla
yeni kurulan bu şirketin fabrika inşaatını Genel Müdür
Murat Al Katibi, heyecanla gezdirdi. Davidson doğumlu
ve büyüme Murat, hiç Türkiye’ye gitmediği halde biraz
aksanlıda olsa mükemmel Türkçe konuşuyordu.
Aldığımız bilgilerden sonra akşam otelimize
döndüğümüzde Erhan bey, hemen bir ofis kiralanıp, ev
tutularak Regina’ya yerleşmemiz gerektiğine karar verdi.
Ailemle buraya yerleşecek, şirketin kuruluşunu ve
yönetimini yapacaktım. Oysa o sıralarda koleje
başvurmuş, kabul almış, okuma hayalleri kuruyordum.
Doğrusu teklife pek sıcak değildim. Erhan bey,
göçmenliğe 3 aile olarak başvuracaklarını belirterek
hemen bir avukat bulmamı istedi. Ev, işyeri ve avukatı
bulmak için ertesi sabah ilk işim yerel gazetenin
sayfalarını incelemek oldu. 3 işyeri ve 3 ev tesbit edip
taksi ile dolaşmaya başladım. Bir ev ve bir işyeriyle
anlaşma sağladım. Kuzey Amerika’da iş yapmak
istiyorsanız mutlaka en iyi avukatla çalışmalısınız. Otel
resepsiyonuna eyaletin en iyi avukatını sordum. Tony
Merchant cevabını aldım. Otel odasını temizleyen
müslüman bir Arnavut göçmene en iyi göçmenlik avukatı
kim diye sordum. Yine Tony Merchant cevabını aldım.
Avukatın ev ve cep telefonunu alarak aradım. Tony,
evinin yerini tarif ederek randevu verdi. Tony’nin iki defa
federal bazda milletvekillilik yaptığını, babası ve
annesininde zamanında milletvekli olduklarını
bilmiyordum. Emrinde 100 kişilik avukat ordusu
çalıştıran, Western Kanada’da dört avukatlık ofisine
sahip, üç oğlunuda avukat yapmış, eşini senatör
214
Faruk Arslan
atandırmış eyaletin en güçlü politik figürlerinden biriyle
buluşacağımızı sonra öğrenecektim. Tony, bizi bornoz ile
karşıladı. Yeni duş almış, banyodan çıkmıştı. Bizimkiler
şaşırdı, nedense ben şaşırmadım. Kanadalılar kendilerine
özgüvenleri tam, rahat insanlardır. Giyinip gelen Tony,
kısa sürede kuracağımız işten göçmenliğe biraz
bahsedince her meseleyi leb demeden leblebi diye anladı.
Gerekli notlarını aldı, aile başı 2000 dolardan göçmenlik
işini yapacağını bildirdi. Şirket kurmak için gerekli
yolları anlattı. Tuttuğum eve kapora verip, ofis olarakta
Tony’nin gösterdiği bir mekanda karar kılıp, Toronto’ya
döndük. 3 gün içinde tüm sorunlarını çözümlemiştim.
Maaş konusunda anlaşıp Regina’ya yerleşmek ve iş
kurmak için Mersin merkezinden gelecek nihai kararı
beklemeye başladım. Ancak beklediğim karar olumsuz
çıkınca Saskatchewan macerası iptal edildi. Evin kaporası
yandı, Tony’e göçmenlik için verdiğimiz kapora havada
kaldı.
Aradan bir yıl geçmiş, kolejde ilk yılımı başarıyla
bitirmiştim. 2003 yılının temmuz ayı sonunda Erhan
beyin ‘bize otel ayarla ve havalimanında karşıla’
telefonuyla bizim macera tekrar başladı. Bu sefer kolay
ikna olmadım. Sıkı bir maaş pazarlığından sonra tekrar
Regina’ya uçtuk. Zira kolejde okumamdan dolayı devlete
17 bin dollar kredi borcum vardı.Yeni ofis yeri bulmam
ve ev kiralamam sadece bir hafta sürdü. Üstelik misafir
evi olarak birde Condo kiralayarak, ailemi getirene kadar
bir ay burada Ulvi bey ile kaldık. Bu süre içinde şirket
kuruluşunu tamamlayıp, ofise ve eve eşya aldık. Ulvi bey,
ailemi Toronto’dan getirdikten sonra ihracat işini temel
bilgilerle öğretip bir ay sonra Mersin’e gitti. Toronto ile
Regina arası 2500 km idi. Bir ülkeden başka bir ülkeye
215
Faruk Arslan
taşınmış gibi oluyorsunuz. Ev eşyalarını Halim beyin
kayınbabası Remzi beye hibe edip, sadece giyecek,
mutfak eşyalarını ve kitaplarımı 10 koli ile getirebildim.
Eyalet değiştirdiğiniz zaman ehliyetinizi, sağlık kartınızı
değiştiriyor başta göçmen bakanlığı olmak üzere hesap ve
kredi kartınız olan bankalara.haber veriyorsunuz. Adres
değiştirmek Kanada’da oldukça zahmetli. Bu nedenle
Kanada’ya gelenler genellikle ilk yerleştikleri kentde
kalakalıyorlar.
İş kurarken ilk yapmanız gereken şirket
kurulduktan sonra bir iş planı hazırlamak. Bu iş planınız
olmadan bankada iş hesabı açamazsınız. Yeni kurulan bir
şirket henüz devlete vergi vermediği ve yıl sonu raporu
olmadığı için başka şirketler gözünde krediniz yoktur.
Ofisi tutarken takındıkları tavır resmen buydu. 6 aylık
peşin kira istemeler, 5 yıllık anlaşmanın son 6 ayının
kirasını bankada teminat mektubu ile bloke etme çabaları,
iş hayatında yeni olmama rağmen tuhafıma gitti. Nitekim
avukatımız Tony, arada olan emlakçılara ‘ Müşterime
tecavüz ediyorsunuz’ diye kalaylı bir sövgü’de bulununca
uyandık. Emlakçılar ve işyeri sahipleri, yeni gelen
göçmenlerden iş kuran acemileri soymak için ‘Kanada
tecrübesi’ temcit pilavını ayrımcılıktan ziyade
sövüşlemek için kullanıyorlar. Yutan yutuyor. Özel
sektörde işler referansla yürüyor. Yeni işyeri kuruyor
olsanızda eğer sağlam üç referansınız varsa kimse size
‘toy gelin’ muamelesi yapamaz. Bakliyat fabrikalarını
dolaşarak bakliyat ihracatına başlarken dost edinmenin
zor olmadığını farkettim. Regina’daki Kanadalılar fazla
göçmen görmedikleri için ayrımcılık yapmıyorlar. Ayrıca
Hindistanlı ve Çinlilerin bu eyaletde olmayışı nedeniyle
İngilizcesi bozuk fazla göçmene rastlanmıyor. Dünyanın
216
Faruk Arslan
her köşe bucağına mal satmak, insanları bakliyat ile
beslediğini bilmek zevk verici bir işti. Kısa sürede
eyaletdeki 110 eleme fabrikasının yarısını köy köy
gezdim. Her yıl biri Saskatoon’da biri başka bir kentde
yapılan bakliyat fuar ve bakliyatçılar derneği
toplantılarında ülke içi ve dışından gelen işadamları ile
tanıştım. Tekrar otellerde kulisler yapan, üst düzey
insanlarla muhatap olan bir konuma gelmiştim. Zengin
olmuş köylü Kanadalılarla muhatap olsamda yeni
insanlarla tanışmayı seven tabiatım nedeniyle
bakliyatçılık işini sevmiştim. Fabrika kurmamız
gecikiyordu. Sektörün kitabını yazacak kadar bilgi sahibi
olmuştum.
Tarım, Kanada’da petrol, doğalgaz, et-gıda
ürünleri ve keresteden sonra büyük üretim kapasitesiyle
önemli bir sektör; Kanada’nın 400 milyar dolarlık yıllık
ihracatında dördüncü yeri tutuyor. Saskatchewan’ın
Saskatoon kenti 2004’de bir ay içinde iki büyük tarım
etkinliğine ev sahipliği yaptı. Konfreans, 12-19 Ocak
arasında gerçekleştirildi. Bakliyat fuarı ve 2004 Bakliyat
Günleri etkinliği çerçevesinde 40 uzman kişiden iki kitap
hacminde konfreanslar dinledim; resepsiyonlarda tarım
dünyasının içinden yüzlerce Kanadalı ve uluslararası
pazarlardan gelenlerle kulisler yaptım. Her yıl tekrarlanan
bu etkinliği hiç kaçırmadım. Hem gazeteci hem de tarım
alanında uzmanlaşan bir işadamı olarak bir tarım ülkesi
olan Türkiye ile Kanada arasında bir karşılaştırma yapma
imkanı buldum. ABD’de tarım sektörünün gelişmesi ve
ayakta kalması için, hükümet çiftçileri sübvanse ediyor ve
dünya pazarlarında rekabet etmelerine yardımcı oluyor.
Kanada’da destek sözkonusu, ancak kesinlikle ABD
kadar değil. Çiftçilere sunulan krediler, net gelir sigortası,
217
Faruk Arslan
teknoloji alım kolaylığı, tohum kalitesi konusunda
yapılan araştırmalar ve potansiyel zarar vericilere karşı
yürütülen mücadele ve planlamanın mükemmel işlemesi
tarımcıların önünü açıyor. Özellikle AB ülkelerinden
gelen sübvansiyonların azaltılmasına ilişkin önerileri ve
anlaşmaları Washington yönetimi dikkate almıyor ve
bağlayıcı anlaşmalar imzalamıyor. Avrupa Birliği’ne üye
olmaya çalışan Türkiye’yi bu konuda önümüzdeki
yıllarda AB’den kaynaklanan ilginç baskılar bekliyor.
Türkiye’de izlenen yanlış tarım politikaları sonucu her yıl
binlerce ton tütün ve çay alım garantisi anlaşmaları
nedeniyle önce taban fiyatdan çiftçiden alınıyor, sonra
kullanım fazlası olarak yakılıyor; binlerce ton fındık
ambarlarda çürüyor. Sübvansiyeyi yanlış uygulayan
Türkiye’de planlama sorunu var. AB, kendi ülkelerinde
ekilen ürünlerin Türkiye’de fazla ekilmesine izin
vermeyecek. Türkiye, AB’nin planlamasına uymak
zorunda kalacak. Bunun iyi tarafları da var, sakıncalı
tarafları da. İyi tarafı, nihayet gereksiz yere ekim yapılan
ürünleri devlet satın alıp yakarak zarar etmekten
kurtulacak ve çiftçiler doğru yönlendirilecek. Sakıncalı
tarafı, AB’nin normlarına uyması çok zor olan ve
yönlendirilmeyi sevmeyen, tam tersini yapan büyük bir
tarım kesimi havlu atacak, işsizler artacak ve Türkiye’de
tarım alanları daralacak. Uzun vadede bilinçli tarım
yerleşeceği için tepkilere aldırış edilmemeli. Sosyalist
kültürden gelen kesimlerin bu süreçte büyük tepkiler
göstereceklerini tahmin etmek zor değil. Kanada’da
inanılmaz derecede büyük çifçiler var. Küçük çiftçiler her
geçen yıl topraklarını büyüklere satarak piyasadan
çekiliyor. Türkiye’de ise bunun tam tersi sözkonusu.
Çiftçiler gittikçe küçülüyor. Babadan-dededen kalan
218
Faruk Arslan
topraklar evlatlar arasında parselleniyor ve tarım alanları
daralıyor. Dolayısıyla küçük çiftçi teknoloji
kullanamadığı için hâlâ elle iş yapıyor. Oysa Kanada’da
binlerce dönüm araziyi eken ve en fazla 5 kişiden oluşan
aileler, kullandıkları teknoloji sayesinde Türkiye’de 5 bin
nüfuslu köylünün ektiği araziden daha fazlasını ekiyor ve
ürettiği üründen daha fazlasını kaldırıyorlar. Dolayısıyla
hayatlarından memnunlar. Dünyanın 10 büyük projesi
içinde yeralan GAP, Türkiye’nin tarım potansiyelini üçe
katlayacak. Ancak GAP’ın verimli bir şekilde yürümesine
hazır olmadığımızı söylemeliyim. GAP bölgesindeki
topraklar bir süredir İsrailli iş adamları tarafından satın
alınıyor. ABD’deki Yahudi lobisi 1999’dan beri bu
amaçla fon kurdu ve bir milyar dolardan fazla para
topladı. Çoğu devlet kurumu olan 80 İsrailli şirket
bölgeye yatırım yaptı. İsrail hükümeti, GAP’da 6 sulama
projesini hibe krediyle ücretsiz gerçekleştiriyor. Bu
yatırımların ideolojik altyapısı olduğu gibi İsrail’in tarıma
açık alanlarının azalması nedeniyle stratejik bir hedefi de
var. Önümüzdeki 20 yılda su sorununun Ortadoğu’nun
yumuşak karnı olacağı hesap edilirse Yahudilerin GAP’a
ilgisi onların çıkarları açısından kanıksanamaz. GAP’ın
verimli çalışması için tarım ve tohum teknolojisi
konusunda sadece İsrail’den değil, bu konuda uzman olan
Hollanda ve Kanada’nın tecrübelerinden de
yararlanmalıyız. Kanada’ya dönecek olursak: 1990’ların
başından itibaren izlenen bilinçli yönlendirme ve ekim
politikaları sonucu, 1998-2005 yılları arası tahıl ve
bakliyat üretimi zirveye çıkmış durumda. Batı Kanada’da
çiftcilerin ürettiği bakliyatın yüzde 75-80 oranında ekimi
Saskatchewan’da yapılıyor. Tahılda ise lider Manitoba.
2003, 2004 ve 2005 yıllarında Kanada toplamında 8
219
Faruk Arslan
milyon dönümlük Alana bakliyat ekildi. 2006 ve 2007’de
az artış sağlandı, 2008’de 9 milyon, 2009’da 10 milyon
dönümlük alana ekim yapıldı. Son üç yılda yaşanan
kuraklık atlatıldı. Yeteri kadar kar ve yağmur
yağmıyordu. Ayrıca fazla üretim olmasına karşın dış
pazar bulmakta Kanadalılar zorlanıyor. Çin’in özellikle
ucuz nohut ve fasülye fiyatları hem Kanada hem de
Türkiye’yi zor durumda bıraktı. Bu üç ülke tahıl ve
bakliyatda kıyasıya yarışıyor. Tarım sektörü tüm dünyada
gittikçe liberalleşirken, Kanada’da eski Sovyetler Birliği
ülkelerinde gördüğüm hantal, sosyalist tipi devlet
yapılanmalarının bulunuşu beni çok şaşırttı. Yakın
gelecekte, Saskatchewan Wheat Pool gibi sosyalist
kalıntısı dinazorların piyasada çökmesi kaçınılmaz.
Dünyayı sadece Kuzey Amerika’dan ibaret sanan,
Avrupa’ya bile gitmemiş Kanadalı tarımcılar da çıkmazın
içindeler. Riski sevmeyen Kanadalılar, tahıl ve bakliyat
ürünlerinin büyük tüketicisi doğu ülkelerinde kazık
yemekten korkuyorlar. Haksız da sayılmazlar. Son birkaç
yılda sattığı malın parasını alamayan Kanadalı 13 fabrika
battı. Türk insanı Kanadalılar’dan daha cesur, girişimci ve
dünyayı tanıyor. Kanada ile Türkiye’yi birbirine
bağlayan önemli köprülerden biri tarım. İki ülkenin tarım
sektörü çalışanları, pazarı etkilediği için birbirlerini
yakından izliyor.
Ofiste tüm gün internet üzerinden mal satmak
sıkıcı gelmeye başlamıştı. İşte bu sırada 2. kitabım olan
Matrix’in 11 Eylül Kurgusu’nu yazdım. Kanada’ya
geldiğimden beri 200 köşe yazısı, 500 haber yazmıştım.
Bunların çoğunluğu 11 Eylül faciası ile ilgili olduğu için
bu yazıları derleyip toparlayıp kitap yazmam zor olmadı.
300 belge ve kaynak kullandığım eser mükemmel bir
220
Faruk Arslan
yapıttı. Kitap 2004 Nisanında Q-Matris yayınevi
tarafından basıldı. Fehmi Koru sağolsun köşesinde
reklamımı yaptı. Regina’da 2. yılım, Türk’ün olmadığı bu
eyaletde yalnızlık duygusuyla geçti. Rakip firma
Saskcan’de 10 Mersinli Kürt çalışsada dünyalarımız
farklıydı, görüşmüyorduk. Rakip firma bilgi toplarım diye
görüşmemizi istemiyordu. Komşunuzla bile sağlıklı
dostluk kuramadığınız bu ülkede herkes birbirine
yalandan tebessüm ediyor. Kanadalılarla ilişkileriniz iş
ilişkisinin ötesine geçemiyor. Çok yapmacık bir dünyada
yaşıyorsunuz. Gerçek dostluklar mazide kaldı. Gerçek
dost arayana Allah yeter derler, ama hiç olmazsa bir tane
güveneceğiniz arkadaşınızda olmalı. Ara sıra Toronto’dan
Muhammet Gül’ü arayıp sohbet etmesem çıldıracaktım.
Regina’da patladığımı düşünen Işık Holding,
fabrika kurulana kadar bir market açmaya karar verdi.
2004 yazı ve sonbaharı market yeri arama ve fizibilite ile
geçti. Toronto’da üç yıl önce Türk bakkalı açan İstanbul
Bazaar’ın patronu Mahmut Yaşar’a yüzde 25 hisse
vererek market işine balıklamasına daldık. Mahmut
Yaşar, fabrikalarda çalışıp para biriktirerek önce bir
bakkal dükkanı açmış, sonra toptancılığa başlamış tam bir
‘İstanbul fırlatması’ esnaf. Fizibilite çalışmalarından
sonra gözümüze kestirdiğimiz dükkanı kiraladık ve 2004
Kasımında malları ve dolaplarımızı tırcımız Yasinle
getirdik. Bu arada eğer tırınız varsa ayda 10 bin dolar
yoksa şöfürlük yaparak ayda 5000 dolar kazanmak
istiyorsanız , hemen bir tır ehliyeti alın, iş sigortanız olur.
Astra Mart ismini verdiğimiz market, müslüman, Yahudi,
Yunan, İtalyan ve etnik milletlere hitap ediyor, Helal ve
Kosher ithal ürünler sunuyordu. Bu arada iş kurmanın ne
kadar zor olduğunu öğrenmiştim. Hiçbir toptancı size
221
Faruk Arslan
hemen kredi açmıyor ve peşin ödeme istiyor. Mahmut
olmasaydı, Debit-Master-Visa Card makinesini bir yıldan
önce almamız mümkün değildi. İş tarihçeniz ve krediniz
oluşmadan iş kurmaya kalkarsanız herkes size ‘Para peşin
kırmızı meşin’ diyecektir. Kısa sürede bazı firmalarla 3060 günlük vadelerle mal almaya başladık. Sattığımız
ürünlerden Regina’daki diğer marketlerde olmamasına
ihtimam gösterdik. Doğru mal seçimi konusunda Mahmut
oldukça ustaydı. Toronto’da 350 bin müslüman yaşadığı
için her köşe pazarında Helal market görebilirsiniz. Her
millet kendi insanı için marketler açmış. Ancak
Saskatchewan’da bu bir ilkti. Dükkanın açılışını resmi
olrak 2 Aralık 2004’de Regina Valisi Fiacco yaptı. Valiyi
avukatımız Tony Merchant’ın evinde düzenlediği yıllık
resepsiyonda tanımış ve davet etmiştim. Valiyle birlikte
ulusal medyanın yerel birimlerini çağrdım. Gazeteciliği
konuşturarak gazetecilerin balıklama atlayacakları orjinal
bir haber bülteni faksladım. Helal ve Kosher sihirli
sözcükleri, valinin ismiyle birlikte 3 televizyon ve 2
gazetenin muhabirlerini açılışa çekmeye yetti. CBC, City
Tv, Global Tv, Leader Post ve Food Magazin’e
mülakatlar verdim. Kanada’da ilk defa televizyona
konuşuyordum ve ilk defa mülakat yapan ben değilim,
benle mülakat yapılıyordu. Haber gazetelerde yarım
sayfa, televizyonlarda 5 dakika verildi. Astra Mart, bir
anda meşhur oldu, elbette medyatik şovum sayesinde
kentde meşhur oldum. Sokakta yürürken bile parmakla
gösteriyorlardı. İlk günlerde bedava medya desteğiyle
satışlar süperdi. Şöhret sevincim kısa sürdü. Sağlık zabıta
ekipleri ertesi gün dükkana baskın yaptı. Meğerse dükkan
açılmadan önce onların teftişinden geçmeliymişim.
Health Officer, ertesi gün 3 sayfalık eksik listesi önüme
222
Faruk Arslan
koydu ve ‘üç ayda tamamlarsan, şaşarım’ diye dalga
geçti. Bunları yapana kadar et satışı ve tartılan herşeyin
kaldırılmasını talep etti, aksi taktirde kapatmakla tehdit
etti. Listede olmayan yoktu. İnşaat sektörünün pahalı
işciliğiyle tanıştım. 2 ay süren tadilat sonrası 20 bin
dolarlık fatura çıktı. Üç defa yapılan teftiş sonrası görülen
küçük eksiklerinde tamamlanmasından sonra sağlık
onayını aldım, ama bürokrasi canımı bezdirdi. Bu ülkede
özel sektör ile bürokrasi arasında uçurum var. Yavaş
işleyen bürokrasi Türkiye’ye rahmet okutur. Devlet
memurları aheste aheste çalışıyor, üstelik çalışma
ücretleri çok yüksek. Helal kesim kasabımız sayesinde
sadece 1300 müslümanın yaşadığı eyaletde
müslümanların desteğini aldık. Çünkü helal kesim et ve
müslüman ürünlerini bulabilecekleri en yakın market 900
km uzaklıkta bulunuyordu. Yahudiler Kosher ürünleri
için gelmekle kalmadı, Sinagog, özel siparişler verdi ve
kentde yaşayan 100 Yahudiye mektup gönderdi.
Yunanlıların Türkleri çok sevdiğini birebir ilişki
kurmadan anlayamazsınız. Market sayesinde kasaplığı
öğrendim. Tezgahtarlıktan tutun temizliğe kadar her iş
bana bakıyordu. Eleman çalıştırsanız en az saat ücreti
olarak 7 dolar ödemek zorundasınız. Günde 12 saat açık
olan dükkanda sabit giderler çok fazla tutuyordu, her işi
yapmaz işçi çalıştırırsanız para kazanamıyordunuz.
Kanada’da Small business’in getirisi ancak bir aileyi
geçindirmeye yetiyor.
Bu arada ilk kitabım ‘ Petrol Kurdu’nu
yenileyerek ‘Hazar’ın Kurtlar Vadisi’ adıyla baskıya
gönderdim. 10 yıllık bir çalışmanın ürünü olam şah
eserimdi. Bir yıldır üzerinde çalıştığım Kurtlar Vadisi
dizisi etrafında Türk mafyası, derin devlet ve derin
223
Faruk Arslan
örgütler konulu ‘Vadi’nin Şifresi Çözülüyor’ kitabım
Ergenekon’u ortaya çıkaracak. Tüm engellemelere
rağmen Evreca Yayınevi ile basım anlaşması yaptım.
Kitap Temmuz 2005’de basıldı, ancak Raci ve Necati
Şaşmaz kardeşlerin 120 bin dolarlık tazminat talebi
nedeniyle SEKA’ya gönderildi. Güya kitabım dizinin
mafya dizisi olduğunu tescilleyecek, RTÜK’de
kapatacaktı. Faraziyeye dayalı davadan çekinen yayınevi
yüzde 10 komisyonumu ödedi, ama kitabı çöpe gönderdi.
Matrix kitabımı Karakutu yayınları ‘ Net Kırılma ‘ adıyla
Ağustos 2005’de yeniden bastı. ‘ Petrol Satrancı’ adlı
Hazar kitabının devamı olan eserimi baskıya gönderdim.
Türk’ün minimum seviyede yaşadığı Regina, bulduğum
boş zamanlar nedeniyle kitap yazma adına çok bereketli
olmuştu. 2005 yılına tam beş kitap sığdırarak, sanırım bu
alanda bir rekor kırmıştım. Veya paranoyak olmuştum.
Kanada’ya dönecek olursak sistemin nasıl
işlediğine gözatalım. Kanada’da bankalar oldukça
güvenilirdir. Her işlem ücrete tabidir. Elektronik
Bankacılıkta Türkiye'den biraz geri olan Kanada kredi
kartları ile ancak 1994’de tanışma olanağı buldu. Bugün
Kanada’da aşağı yukarı 52 banka bulunuyor. Bunların
altısı bankacılık sektörünün dörtte üçüne hakim durumda.
Kanada, bankalar ve finans kurumları açısından size pek
çok seçenek sunuyor. Ancak genelde hepsinin verdiği
hizmetler aynı. Bu yüzden size hizmet verecek bankayı
seçerken dikkat edeceğiniz tek şey evinize veya işyerinize
yakın olması. Kanadalılar genelde bankalarından pek
memnun değildirler. Bu yüzden eğer birisi size belirli bir
banka tavsiye ederse, onun tavsiyelerine kulak
vermelisiniz. Çek karnesi alabilme için önce bankada bir
hesap açtırmak zorundasınız. Yerleşim belgelerini ve
224
Faruk Arslan
pasaportunuzu gösteren her göçmen banka heasbı
açtırabilir. Hesap açtırdıktan sonra size bir çek karnesi
vereceklerdir. Bankamatik kartınız da en kısa zamanda
adresinize ulaşacaktır. Kanada’da pek çok İngiliz ve
Amerikan bankası bulunmasına rağmen bu bankalar
sadece ticari müşteriler ile ilgilenirler. Yeni bir ülkeye
yerleştiğinizde daha önceden sahip olduğunuz kredi
kartlarınızı bu ülkede kullanma şansınız olmayabilir. Pek
çok göçmen hatta Amerika’dan gelen göçmenler bile
Kanada’da kredi kartı alma konusunda zorluk
yaşayabilirler. Bu sorunu yaşamamak için aşağıdaki
yollara başvurabilirsiniz. Kendi ülkenizdeki bankanıza
kredi kartınızı Kanada’ya transfer etmesi talebinde
bulunabilirsiniz. Kanada’daki bankadan tasarruf
hesabınızı kullanabilecekleri bir kredi kartı
isteyebilirsiniz. Gazetelere, dergilere abone olun. Böylece
bankalar size kredi kartı teklifinde bulunacaklardır.
Pek çok mağazada, kredi kartı geçerlidir. Ayrıca
ATM’lerden elektrik, su, telefon vs, faturalarınızı da
ödeme imkanınız vardır. Çekle ödemek zaman kaybına
yol açacaktır. Çek yazarken kimliğinizi veya sürücü
belgenizi göstermek zorundasınız. Hesabınızda
bulunandan daha fazla miktarda para çekmeye
kalkarsanız, bankamatik bunu kabul etmeyecektir. Ayrıca
karşılıksız çek yazarsanız, hem yazdığının kişinin
bankasından hem de kendi bankanıza tazminat ücreti
ödemek durumunda kalabilirsiniz. Ayrıca çok saçma bir
şekilde eğer birisi size karşılıksız çek yazarsa siz de
bunun için tazminat ödemek durumundasınız.
Kanada’daki ATM’ler diğer sistemlere Via Cirrus and
Plus şebekeleri ile bağlıdır. Bu şebekelere rağmen başka
bir bankanın ATM’sinden para çekerseniz yaklaşık $1,50
225
Faruk Arslan
‘lik bir ücret ödemek durumunda kalırsınız. Eğer yabancı
bir bankada hesabınız varsa Kanada’da bu bankanın
ATM’sinden para çekebilmeniz mümkün. Ancak döviz
kurları bu işlemlerin bazen çok maliyetli olabilmesine yol
açıyor, Kanada’da döviz kontrolleri yapılmıyor.
Kanada’dan Türkiye’ye para transferi yapabilmeniz
mümkün. Bu tür işlemler için yaklaşık $15 ücret alınıyor.
Ancak elektronik transfer daha pahalıya 45 dolara mal
oluyor. Bir Kanada doları 100 senttir. 1 sentlik peniler,
beş sentlik nikeller, 10 sentlik bozukluklar ve 25 sentlik
çeyreklikler vardır. Kanada dolarının tura yüzünde
dalgıçkuşu kabartması vardır. 1996 yılında iki dolarlık
bozuk para piyasaya sunuldu. $5, $10, $20, $50, $100,
$500 ve $1000’lik banknotlar vardır.
Kanada güvenli ve barış dolu bir ülke olması ile
ünlüdür. Son yıllarda büyük şehirlerde çete ve hırsızlık
olayları görülüyor. Ancak ABD ile karşılaştırıldığında
Kanada’daki suç oranı minimumdur. Kanada’da cinayet
oranı da 1000 de 2 dir. ABD’nin aksine Kanada’da silah
taşıma pek yaygın değildir. Eğer çiftlikte veya ıssız bir
çevrede yaşıyorsanız silah bulundurmanıza izin
verilecektir. Ancak ruhsatsız silah bulundurma yasaktır.
Azılı suçlular ne yapıp edip silah bulurlar. Kanada’da
yaklaşık 56. 000 adet federal, yerel ve belediyeye bağlı
polis memuru bulunuyor. Yani her 549 kişiden 1’i polis
memurudur. Acil durumlarda 911’i arayın. Kanada’da
kimlik taşımanız zorunlu değildir. Tutuklandığınızda
nedeni açıklanmalıdır ve avukat talep etme hakkınız
vardır. Eğer avukatı karşılayacak maddi gücünüz yoksa
devlet size yardımcı olacaktır. Ve eğer yine gerekirse
tercüman bulundurma hakkınız da vardır. Eğer bir trafik
kazası yaptıysanız, kimseye fiziksel bir zarar
226
Faruk Arslan
vermemişseniz ve $300’den düşük bir maddi zarar varsa
polis çağırmak zorunda değilsiniz. Sigorta şirketinizi
aramanız yeterli olacaktır. Eğer $300 ‘den fazla bir hasar
varsa ve yaralanan kimseler varsa polis çağırmak
zorundasınız. Derhal 911 ‘i arayın. Polis raporunu
yazacak, ve hatanın kimde olduğunu tesbit edecektir.
Eğer anayolda arabanız arızalanırsa, yollarda sıkça
rastlayabileceğiniz ankesörlü telefonlardan yardım
çağırabilirsiniz. Ancak geceyse ve kar yağışı varsa
arabanızda kalmanız daha güvenli olacaktır. Bu yüzden
de tedbir olarak arabanızda battaniye, fener, ve suya
dayanıklı bir “ Lütfen polisi Arayın” tabelası
bulundurmalısınız. Ayrıca yoldan geçen diğer arabalardan
da yardım isteyebilirsiniz. Araba arızalarına 24 saat
hizmet veren servisler vardır. Kanada’da pek çok birinci
el ve ikinci el araba bulmanız mümkün. Gazetelerde ve
Auto Weekly, Auto Mart gibi dergilerde binlerce araba
ilanına rastlayabilirsiniz. Kullanılmış araba satın alırken
Güvenlik Standartları Sertifikası olup olmadığına dikkat
edin. Eğer sertifikası olmayan bir araba satın almışsanız
kullanmadan önce mutlaka sertifika alın. Satış ve ruhsat
ücretleri arabanızı Eyalet Ulaşım Müdürlüğüne kayıt
ettirdiğiniz zaman ödenecektir. Kanada’da kasko
yaptırmak zorunludur. Oranlar ve şartlar eyaletten eyalete
değişir. Örneğin Ontario’da kusursuzluk sigortası
yaptırılır. Tüm eyaletler üçüncü şahıs sigortasını zorunlu
kılmaktadırlar. Ancak yangın ve hırsızlık sigortası
yaptırmak isteğe bağlıdır. Sigorta evraklarını mutlaka
arabanızda tutmalısınız ve istenildiğinde polise
gösterebilmelisiniz. Oranlar arabanızın modeline ve
değerine göre değişmektedir. Ayrıca daha önceki
sürücülük kayıtlarınız, yaşınız, cinsiyetinizde oranları
227
Faruk Arslan
etkileyebilir. Yabancı ehliyetler 30 gün ile 6 aylık bir süre
zarfında geçerli olabilmektedir. Tabii bu eyaletten eyalete
değişir. Bu süre dolduğunda tüm sürücüler yerel Sürücü
Kontrol Merkezine giderek görme, yazma ve yol testine
tabi tutulmalıdırlar. Kanada’ya gider gitmez bu işi
halletmeye çalışın. Çünkü çok fazla sıra olacaktır.
Rehberinizin mavi sayfalarında Ulaştırma Bakanlığı
Başlığı altında Sürücü Kontrol Merkezlerinin bir listesini
bulabileceksiniz. Tüm arabalar satın alındıklarında
Ulaştırma Bakanlığına kayıt ettirilmek zorundadırlar.
Sigortasız araba kullanmak yasalara aykırıdır. Sigorta
evraklarınızı her zaman arabanızda bulundurmanız ve
istenildiğinde yetkililere göstermeniz gerekir. Sigorta
ücretleri, yaşınıza, cinsiyetinize ve kullandığınız arabanın
modeline göre değişmektedir. Bir yıllık size $1000 ile
$1800 arası bir ücrete mal olmaktadır. Kanada’da ödenen
vergilerin $165 milyonu ile demiryolları finanse edilir.
Bu rakamın büyük bir kısmı ücra köşelerdeki
demiryollarına harcanır. Örneğin demiryolları ile
ulaşımın %84’ü hatların %33 ‘ünde geçekleşir.
Kullanmayan hatlar zaman zaman iptal edilir. Ancak bu
durum devlet hizmetlerinin kar amacı taşımaması
prensibine aykırı olduğu için devlet imajını zedeler. 1995
yılında Kanada Demiryolları özelleştirildi ve bugün
Kanada Pasifik Demiryolları ile sıkı bir rekabet
içierisinde. İngiliz Kolombiyasında olduğu gibi bölgesel
demiryolu şirketleri de var. Devlete ait olan “Via Rail
Canada” 2000 yılında Kanada sınırları içerisinde 3. 8
milyon yolcuya ulaşım hizmeti verdi. Kanada’da trenle
ulaşım oldukça popüler. Pek çok insan yolculuk
esnasında Kanada’nın büyüleyici manzarasını izleyebilme
fırsatı elde edebilmek için treni tercih ediyor.
228
Faruk Arslan
Kompartımanlarda yolcular için dinlenme olanakları
vardır. Birinci sınıf ve yataklı kompartımanlar için
önceden rezervasyon yaptırnanız gerekiyor. Biletinizi
trene binmeden önce temin etmeniz gerekiyor. Yolculuk
esnasında bilet satışı yapılmıyor. Bilet fiyatları kat
edeceğiniz mesafeye göre değişiyor. Çocuklara,
öğrencilere ve yaşlılara indirim yapılıyor. Trenle ulaşım
hakkında daha detaylı bilgi almak istiyorsanız, “Vıa Rail
Kanada” şirketi ile bağlantı kurun. Websitesinden de tren
saatlerini öğrenmeniz mümkün. www. viarail. Ca.Ayrıca
500 dolara trenpass alarak istediğiniz kadar trene binip
tüm Kanada’yı gezebilirsiniz.
Şehir içi ulaşım eyaletlerin belediyeleri tarafından
gerçekleştiriliyor. Yerel hükümetlerin çoğu bütçelerinin
%11 ‘ini ulaşıma harcıyorlar. Toronto ve Montreal’in
tramvay ve otobüslerle birlikte çalışan bir metro sistemi
var. Türkiye’den farklı olarak Kanada’da her mesafe için
aynı ücreti ödüyorsunuz. Otobüslerde jeton ve bozuk para
kullanılıyor. Otobüs değiştirdiğinizde yeni jeton atmak
zorundasınız. Aylık paso almak oldukça ekonomik
olacaktır. Bunun için belediyelerin ulaşım birimleri size
fiyatlar hakkında bilgi verecektir. Kanada’da binden fazla
hava alanı bulunuyor. Ancak ulaşımın %99 ‘u 26
havaalanı üzerinden yapılıyor. Air Canada ülkenin bir
numaralı hava yolları şirketi. yakın geçmişte rakibi
Canada Airlines’ı satın alıp kapatarak piyasanın hakimi
konumuna geldi. Rekabetin olmamasını fırsat bilen Air
Canada fiyatlarını yükseltti . Air Canada’nın yan
kuruluşları Tango ve West Jet yolculara daha makul
fiyatlarda hizmet veriyor. 2002 yılında Kanada’da uçak
bileti fiyatları en pahalı zamanlarını yaşadılar. Aynı
tarihlerde ABD ise tüm zamanların en ucuz uçak bileti
229
Faruk Arslan
fiyatlarına sahipti. Pek çok uluslararası havayolları ve
ABD Kanada’ya ve Kanada dışına uçmakta. Ancak
birbirleri arasında fazla bir rekabet yok. Toronto ve
Montreal’den Vancouver’a uçak biletleri oldukça dalgalı
fiyatlara sahip. APEX ve bazı havayolları $400 ile $500
arası fiyat verirken diğerlerinin ücretleri $800 den fazla.
Toronto ve Montreal arası gidiş dönüş biletleri $200 ile
$350 arasında değişiyor. ABD içindeki iki saatlik
uçuşlarla aynı fiyatta. Kanada ve Türkiye arası uçak
biletleri uzak mesafeden dolayı oldukça yüksek
seviyelerde. Türkiye’den Kanada’ya gidecek göçmenler
uçak bileti için yüksek bir meblağ ödeyeceklerdir. Türk
Hava Yolları’nın doğrudan Toronto’ya uçuşları 6 yıllık
bir mücadeleden sonra 11 Temmuz 2009’da başladı.
Kanada’da sağlık sistemi oldukça önem kazandı.
Sağlık hizmetlerinden eyalet hükümetleri sorumlu ancak
federal hükümet de katkıda bulunuyor. Çalışanlardan ve
işverenlerden primler toplanıyor. Bu primler sağlık
bakanlığının hesabına yatırılıyor. Doktorlara ve
hastanelere de sağlık bakanlığı ödeme yapıyor.
Kanada’da sağlık hizmetleri daha kolay bir şekilde
işlemektedir. Diş doktorları eyaletlerin sağlık
hizmetlerine dahil değildir. Ancak pek çok işveren
işçilerini diş doktoru masraflarını karşılamaktadır. Özel
sağlık sigortalar diş doktorunu karşılamaktadırlar. Ayrıca
tek kişilik veya çit kişilik odalarda tedavinizi de
karşılamaktadır. Acil durumlarda 911’i arayabilrsiniz.
Ayrıca eyaletlerin kendi acil servisleri de vardır. İngiliz
Kolombiyası ve Alberta’da Ambulans ücretlidir. Tüm
hastanelerin acil servis departmanları vardır. Ayrıca pek
çok yerel klinik fazla ciddi olmayan şikayetleriniz de size
hemen yardımcı olabilmektedir. Kanada’nın oldukça
230
Faruk Arslan
cömert bir sosyal güvenlik sistemi vardır. Ancak sağlık
hizmetleri gibi sosyal güvenlik hizmetleri de işçilere çok
pahalıya mal olmaktadır. Sağlık sigortası ve emekli maaşı
için tüm işçilerin maaşlarından kesinti yapılmaktadır.
İşveren ise işçisini ödediği katkı payının 1. 4 katı kadar
katkı payı ödemektedir. Çalışma sireleri 13 haftayı
geçmiş bayanlar 17 haftalık ücretsiz hamilelik iznine
ayrılabilmektedir. Hamilelik izni süresince Bayan
Hamilelik Sigortasından faaydalanabilir. İşyerinde
yaralanmış bir işçi İşçi Mağduriyeti Kuruluna başvurarak
zararını tazmin ettirebilir. Bu kurul ayrıca işçinin
iyileştikten sonra tekrar işine dönebilmesini garanti
etmektedir. İşçinin kazandığı her $100 ‘den $2. 2 işsizlik
sigortası kesilmektedir. İşsiz kaldığınızda işsizlik
sigortasının olanaklarından faydalanabilmeniz için son bir
yıl içerisinde 910 saat çalışmış olmanız gerekir. Saat
çalıştığınız eyalete göre farklılık gösterebilir. En fazla 50
hafta işsizlik sigortasından faydalanabilirsiniz. Ve size
ödeyecekleri para da maksimum $413’tür. İşten
çıkartıldığınızda Kanada’da bir insan kaynakları
merkezine gidip onlara isteğiniz dışında işten ayrıldığınızı
belirtin. İşsiz kaldıktan iki hafta sonra işsizlik sigortası
olanaklarından faydalanmaya başlayacaksınız. Alberta,
İngiliz Kolombiyası, New Brunswick, Ontario, Manitoba,
Saskatchewan eyaletlerinde Ağustosun ilk pazartesisi tatil
günüdür. Newfoundland halkı ise resmi tatil olarak St
Patrick yortusunu kutlarlar. Quebec ise St. Jean Baptiste
Yortusunu kutlamaktadır. Kanada Bayramı ise tüm
ülkede büyük şenliklerle kutlanmaktadır.
YABANCI YATIRIMLAR
231
Faruk Arslan
Kanada’da yabancı yatırımlar Kanada Yatırım
Kanununa (Investment Canada Act) göre
yürütülmektedir. Yasanın uygulanmasından Kanada
Sanayi Bakanlığı (www.ic.gc.ca) sorumludur. Yatırımları
teşvik amacıyla, Sanayi Bakanlığı’na karşı sorumlu olan
bir Yabancı Yatırım Birimi kurulmuştur. Bu birim
(www.investincanada.gc.ca) mevzuatı uygulamakla
yükümlü olduğu gibi, yabancı yatırımcılara da gerekli
destek ve yardımı sağlamaktadır.
Yabancı yatırımcılar açısından dikkat edilen en
önemli unsur, yatırımın Kanada ekonomisine katkısı ve
istihdam yaratıp yaratmayacağıdır. 1995 yılında
kanunlarda yapılan düzenlemeler ile işlemler oldukça
basitleştirilmiş ve pratik olarak, yabancı yatırımcılar
belirli bir üst limite kadar yerli firmalar ile aynı işlemlere
taraf olmuştur.
Yabancılar, yayım-basın, TV yayıncılığı gibi
kültürel bazı sektörler ile bankacılık, sigortacılık gibi bazı
mali hizmetler sektörleri dışındaki her sektöre serbestçe
yatırım yapabilmektedir. Yatırım konusunda alt sermaye
sınırı uygulaması bulunmamaktadır. Kanada’nın yabancı
yatırım politikalarının incelenmesinde, NAFTA
sonucunda ortaya çıkan Kuzey Amerika’daki bütünleşmiş
ekonomik yapı içinde ABD ve Meksika’nın önemli
rakipler olduğu dikkate alınmalıdır. Benzer ekonomik
yapıları dolayısıyla özellikle ABD önemli bir alternatif
olarak ortaya çıkmaktadır.
Kanada’nın yabancı yatırımları çekmesindeki
önemli etkenleri aşağıdaki şekilde özetlemek
mümkündür:
Gelişmiş Ekonomi ve İstikrar: Kanada son derece
gelişmiş, liberal bir ekonomik yapıya sahiptir. Dünyanın
232
Faruk Arslan
en fazla sanayileşmiş ve zengin G7 ülkeleri arasında
yeralmaktadır. Yerleşmiş, kuralları oturmuş ve düzenli
olarak işleyen bir piyasa ekonomisi bulunmaktadır.
Ekonomi istikrarlıdır. Son 15 yıldır sürdürülen bütçe
harcamalarının azaltılması, kamu borçlarının düşürülmesi
ve dengeli bütçe politikaları sayesinde, istikrarlı ve
sürdürülebilir bir ekonomik büyüme eğilimi (yıllık
ortalama %3-4 civarında) sağlanmıştır. Kanada’nın
ekonomik yapı ve sanayi altyapısı olarak dünyadaki en iyi
ve güvenilir ortamlardan birisine sahip olduğunu
söylemek yanlış olmayacaktır.
Yasal ve İdari İşlemlerin Kolaylığı: İdari olarak
firma kuruluş ve yatırım işlemleri son derece kolay
anlaşılır, basit ve şeffaftır. Bazı sektörel istisnalar dışında,
DTÖ üyesi ülke firmaları için 179 milyon Kanada
Dolarına kadar (2001 yılı için geçerli seviye) yatırım
yapacak yatırımcılar açısından firma kuruluşu son derece
basittir ve internet üzerinden dahi yapılabilmektedir.
Firma kuruluşu büyük ölçüde firmanın isminin ve kuruluş
sözleşmesinin tescilinden oluşmaktadır. Maliyeti eyaletler
arasında farklılık gösterebilmekle birlikte, ortalama 300500 Kanada Doları arasında değişmektedir. Firma
kuruluşu açısından yabancı firmalar ile yerli firmalar
arasındaki tek fark, Kanada’da firma kuruluşunun
tamamlanmasının ardından, en fazla bir ay içinde yabancı
yatırımcının Kanada Sanayi Bakanlığı’na bildirim
zorunluluğudur. Bu bildirim internet aracılığıyla
yapılabilmektedir. Ancak, eyaletler bazında farklılık
görülmekle birlikte, bazı sektörlerdeki iş kolları için
eyalet hükümetlerinden ruhsat alınması
gerekebilmektedir.
233
Faruk Arslan
179 milyon doların üzerindeki yatırımlarda (yeni
veya kurulu bir firmaya iştirak) ise, “gözden geçirme” adı
verilen bir mekanizma kullanılmaktadır. Bu halde,
Kanada Sanayi Bakanlığı, yatırım Kanada ekonomisine
katkısının olup olmadığı, istihdam yaratıp yaratmadığı
gibi hususları dikkate alarak incelemektedir. Ayrıca,
hassas olarak kabul edilen az sayıdaki bazı sektörde de bu
mekanizma uygulanmaktadır. Bu sektörlerin başında
uranyum madenciliği, taşımacılık ve mali hizmetler ile
kültürel hizmetler (TV yayıncılığı gibi) gelmektedir.
Mevcut düzenlemeler çerçevesinde, yabancı
firmalar farklı hukuki yapılarda kurulabilmektedir. Bunlar
arasında anonim şirket, limited şirket, ortaklık
(partnership), ortak teşebbüs (joint venture) gibi şekilleri
saymak mümkündür. Ayrıca, yabancılar şube açmak gibi
yöntemleri de kullanılabilmektedir.
NAFTA: ABD, Meksika ve Kanada arasında
sonuçlandırılmış bulunan Kuzey Amerika Serbest Ticaret
Anlaşması, Kanada ve ABD arasında mal ve hizmetlerin
serbestleşmesini sağlamış, böylece firmalara önemli bir
hareket alanı sağlamıştır. NAFTA yaklaşık 380 milyon
kişinin olduğu, 10 trilyon dolar büyüklüğünde bir pazara
giriş imkanı sağlamaktadır. Kanada Dolarının, ABD
Doları karşısındaki değerinin düşük seyretmesi,
Kanada’nın işçilik maliyetlerinin daha düşük olması gibi
nedenlerle, ABD pazarına girmek isteyen firmalar
NAFTA’nın da varlığını dikkate alarak ABD yerine
Kanada’da yatırım yapmakta, NAFTA aracılığıyla da
ABD pazarına rahatlıkla girebilmektedir. Kuzey Amerika
pazarında yer almak isteyen bazı AB firmalarının da
Kanada’yı üs olarak seçtikleri ve buradan ABD
pazarındaki faaliyetlerini yönlendirdikleri
234
Faruk Arslan
gözlenmektedir. NAFTA, Kanada’nın iç piyasanın küçük
olmasının yarattığı dezavantajı ortadan kaldırmakta ve
girişimcilere dünyanın en büyük pazarlarından birisini
açmaktadır.
Bu Anlaşmanın etkisi kendisini özellikle otomotiv
ürünlerinde göstermektedir. İki ülke arasında otomotiv
ürünlerinde gümrük vergilerinin bulunmaması ve idari
engellerin en aza indirilmesi ve düşük kur, işçilik
maliyetinin daha düşük olması gibi nedenlerle, önemli
otomobil üreticileri Kanada’ya önemli yatırım yapmış,
ABD ve Kanada’daki üretim sistemlerini
bütünleştirmiştir.
NAFTA sadece gümrük vergilerini kaldırmakla
kalmamış, ABD, Meksika ve Kanada’nın bu ülkelerden
gelen yatırımcılara yerli firmalarla aynı hakları tanımasını
sağlamıştır. Hatta NAFTA kapsamındaki bir hüküm
(CHAPTER 11) NAFTA üyesi bir ülke hükümetinin
gerçekleştirdiği politika değişikliğinin çalışma ve karlılık
koşullarını kapsamlı ve olumsuz bir şekilde etkilemesi
halinde, yatırımcılara ilgili hükümeti mahkemeye verme
hakkı tanımaktadır. Bu nedenle, firmalar yasal olarak
kendilerini güvende hissetmektedir.
Kanada’nın özellikle zengin doğal kaynakları da
ülkeyi yatırmcılar açısından cazip kılmaktadır. Zengin
petrol, doğal gaz, kömür, altın ve elmas madenleri gibi
kaynaklara özellikle ABD firmaları ilgi göstermekte ve
bu çerçevede, Kanada’da firma almak yoluyla yatırıma
yönelmektedir. 2000-2001 yılında ülkeye yapılan yabancı
yatırımların önemli bir kısmı enerji sektörüne yapılmıştır.
Ayrıca, zengin doğal kaynaklar girdi maliyetini azaltarak,
ciddi bir avantaj sağlamaktadır.
235
Faruk Arslan
Maliyet Avantajları: Kanada’yı yatırımcılar
açısından cazip kılan bir başka unsur ise işçilik ve üretim
maliyetlerinin ABD’ne göre daha düşük olmasıdır. Sektör
bazında değişiklik göstermekle birlikte, ABD ile
karşılaştırıldığında işçilik maliyetleri %14-41 daha azdır.
Ayrıca, ABD’nde çalışanlara yapılan sosyal ve emeklilik
ödemeleri toplam maaşın %34’üne ulaşırken, Kanada’da
bu oran %26’dır. ABD’nde ortalama saat ücreti
(emeklilik ödemesi dahil) 19,2 ABD Doları/saat iken,
Kanada’da 15,6 ABD Dolarıdır. ABD ile
karşılaştırıldığında inşaat maliyetleri %20, elektrik %30
daha ucuzdur. 2002 yılı başında KPMG isimli bağımsız
araştırma kuruluşu tarafından yapılan dünyanın gelişmiş
ekonomilerini içeren bir araştırmaya göre, Kanada’nın
önemli iş merkezlerindeki iş ve yaşam maliyetleri
ABD’ndeki benzerlerinden düşüktür. Bu nedenle, Kuzey
Amerika pazarına girmek isteyen ve gelişmiş altyapı,
istikrarlı bir ekonomi ve siyasi sistem arayan girişimciler
için, ABD ile karşılaştırıldığında Kanada önemli bir
alternatif olarak ortaya çıkmaktadır.
Vergilendirme: Kanada’da hem kurumlar vergisi
hem de gelir vergisi bulunmaktadır. Ayrıca,
vergilendirme hem federe hem eyalet bazında
uygulanmaktadır. Vergilendirme Kanada Gelirler ve
Gümrükler Bakanlığı’nın sorumluluğundadır. Bu birim,
Quebec dışında diğer eyaletler içinde eyalet vergilerini de
toplamaktadır. Quebec eyaleti ise gerek gelir gerek
kurumlar vergisini ayrıca toplamaktadır. Ontario ve
Alberta eyaletleri ise kurumlar vergisini ayrıca
toplamaktadır.
Vergilendirme açısından, özel veya tüzel bir kişi,
eğer Kanada’da üretim ve imalat, paketleme, koruma,
236
Faruk Arslan
inşa etmek vb. gibi faaliyetlerde bulunuyorsa, herhangi
bir mal satıyorsa veya herhangi bir gayrımenkulü veya
doğal kaynağı kullanıyor ise, bu özel veya tüzel kişi, bu
faaliyetlerinden elde ettiği gelirler için vergi ödemek
zorundadır.
Mevzuat çerçevesinde, yabancı bir firmanın
yönetimi Kanada’da ise ve faaliyetleri Kanada’dan
kontrol ediliyor ise bu firma Kanada firması olarak kabul
edilmektedir ve vergi mevzuatına tabidir.
Gelir vergisi ikamet esasına dayanmaktadır.
İkamet genel olarak Kanada’da yaşamak veya 183
günden daha fazla süreyle Kanada’da bulunmak olarak
tanımlanmaktadır. Bu tanıma uyan herkes vergi
mükellefidir. Kanada’da mukim kişilerin elde ettikleri
bütün gelirler (nerede elde edildiklerine ve kaynağına
bakılmaksızın) vergiye tabidir. Kuşkusuz Çifte
Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması gibi
düzenlemeler yabancı ülkede faaliyet gösteren
girişimcilerin vergilendirilmesini yakından
ilgilendirmektedir. Henüz Türkiye ile Kanada arasında bu
anlaşma imzalanmamıştır.
Vergi oranları gelir seviyesine ve faaliyet alanına
göre değişebilmektedir. Bununla birlikte, gelir vergisi
oranı federe bazda %16-29, eyalet bazında ise, eyaletlere
göre %8 ile %20 arasında değişmektedir. Quebec
eyaletinde, federe verginin %18-25’i oranında gelir
vergisi alınmaktadır.
Kurumlar vergisi (federe ve eyaletler birlikte)
oranı %39-45 arasındadır. Ancak, özellikle 200 bin dolara
kadar geliri olan küçük firmalar için vergi oranları %1722 arasındadır. 200-300 bin dolar arasında geliri olan
firmalarda ise vergi oranı %39 civarındadır. Mali yılın
237
Faruk Arslan
bitmesinden itibaren altı ay içinde vergi beyannamesi
verilmesi gerekmektedir. Vergi faaliyet alanlarına göre
değişmekle birlikte, genellikle küçük ölçekli işletmelere
bazı vergi avantajları tanınabilmektedir. Bu kapsamda,
%50 yabancı %50 Kanada ortaklığı ile kurulan küçük
ölçekli bir firma, Kanada’lılar tarafından kontrol edilen
bir firma olarak tanımlanmakta ve bu firma ticari
faaliyetlerden elde ettiği gelirlerin ilk 300,000 bin
dolarlık kısmı için daha düşük oranlı vergilerden
yararlanabilmektedir.
Genel olarak, Kanada vergi oranları yüksek
bulunmaktadır. Özellikle küçük ölçekli işletmeler
üzerindeki vergi yükü ABD’ye nazaran daha azdır.
Ayrıca, özellikle araştırma ve geliştirme faaliyetleri için
ABD’nden daha uygun vergi avantajları sağlanmaktadır.
Ar&Ge faaliyetlerine yönelik harcamalarda %20 oranında
vergi kredisinden, ayrıca küçük ölçekli işletmeler bu
alandaki harcamaları için %35 oranında vergi iadesinden
yararlanmaktadır. Bu nedenle, Kanada dünyada ar&ge
faaliyetlerine en fazla vergi indirimi sağlayan ülkelerden
birisi olarak kabul edilmektedir. Bu durum, ülkeyi
özellikle yeni teknolojiler ve araştırma ve geliştirme gibi
alanlarda çalışan firmalar için cazip bir yatırım alternatifi
haline getirmektedir.
Diğer taraftan, yüksek sayılabilecek gelir vergisi
oranları, özellikle Kanada’da çalışanlar için caydırıcı
olmakta ve bu husus Kanada’dan ABD’ye beyin göçünün
önemli nedenleri arasında sayılmaktadır.
Kanada’da mukim olmayan özel kişiler,
Kanada’da çalıştıkları süre içinde ücretli olarak veya
ticari faaliyetlerinden elde ettikleri gelirler ile Kanada’da
sahip olabilecekleri bazı mal varlıklarından elde ettikleri
238
Faruk Arslan
gelirler için vergiye tabidir. Ayrıca, bazı
gayrımenkullerden elde edilen gelirlerden stopaj vergisi
de alınmaktadır.
Vergilendirme açısından farklı yatırım şekilleri
(şube, yeni firma kuruluşu gibi) arasında genellikle yeni
firma kuruluşu (subsidiary) önerilmektedir. Şube
kurulması halinde, bu şube aracılığıyla elde edilen
kazançların veya kayıpların ana firma ve şube arasında
dağıtılması gerekecektir. Bu durum karşıklığa yol açtığı
gibi, genellikle çifte vergilendirme gibi konularda
sorunlara neden olmaktadır. Keza, ana firmanın şubeye
atfedebileceği masraflarda da sorun çıkmaktadır. Ayrıca,
şubenin Kanada’daki faaliyetleri için kullanılmayan
gelirler üzerinden de stopaj vergisi alınmaktadır.
Yabancılara ödenen kar payları üzerinden alınan stopaj
vergisi benzeri bu düzenleme kapsamında, ana firmanın
menşesine ve ikili anlaşma olup olmamasına göre %10-15
arasında vergi kesilmektedir.
Yatırım Teşvikleri: Geçtiğimiz yıllarda yürürlüğe
konulan sıkı bütçe politikaları çerçevesinde, Kanada
ülkeye yabancı yatırım çekmek konusunda çok istekli
olmakla birlikte, yatırımlara verilen yardımlar önemli
ölçüde azaltılmış, mevcut yardımlar da büyük ölçüde
Kanada firmalarının kullanımı ile sınırlandırılmıştır.
Firmalara sağlanan desteğin önemli bir kısmı ar&ge gibi
bazı sektörlere ve az gelişmiş bölgelere özeldir. Sadece
yabancı firmalara verilen özel bir teşvik veya yardım
bulunmamaktadır. Mevcut yardım ve desteklerden
yararlanabilmek için bir firmanın Kanada firması olması
gerekmektedir.
Mevcut hükümet yardımlarının iki önemli unsuru
bulunmaktadır. Birincisi, üretim aşamasında, firmaların
239
Faruk Arslan
rekabet güçlerinin artırılması amacıyla, teknoloji
altyapısının ve firmaların verimliliğinin geliştirilmesi,
ikincisi ise ihracat aşamasında firmaların pazarlama
faaliyetlerine destek olunmasıdır. İhracat aşamasında
sağlanan yardımları da iki ana grup altında toplamak
mümkündür. Bunlardan birincisi, firmalara pazar
bulunması aşamasında sağlanan yardımlar, ikincisi ise
fiili ihracat aşamasında finansman desteği sağlanmasıdır.
Bu çerçevede, Kanada’da uygulanmakta olan bazı
teşvik programları konusunda derlenen özet bilgiler
aşağıda sunulmuştur:
1. İhracat Kredileri, Sigortaları ve Garantileri:
Kanada İhracat Geliştirme Kuruluşu (EDC-Export
Development Corporation) tarafından ihracat yapan
firmalara çeşitli finansman ve ihracat sigortası imkanları
sağlanmaktadır. EDC’nin alıcı kredileri, sigorta
işlemlerinin yanısıra, ihracat bedellerinin tahsiline
yönelik garanti işlemler gibi mekanizmaları
bulunmaktadır.
Aynı şekilde, Kanada hükümetinin sahip olduğu İş
Geliştirme Bankası (BDC) tarafından da küçük ve orta
ölçekli işletmelere uygun koşullarda kredi
sağlanmaktadır. Örneğin, bu kapsamda ihracatçı firmalara
işletme sermayesi verilmektedir. Ayrıca, Küçük
İşletmeler Borç Kanunu, firmalara yeni teçhizat, makina,
arsa alımı gibi amaçlar için 250 bin dolara kadar kredi
sağlanmasını öngörmektedir.
2. İhraç Pazarlarının Geliştirilmesi Programı
(PEMD-Program for Export Market Development):
Firmaların pazar araştırma, pazara giriş, yurtdışında
ihalelere katılmak için yapacakları masrafların bir kısmı
karşılanabilmektedir. Ayrıca, ihtiyaç olması halinde
240
Faruk Arslan
Kanada hükümeti fizibilite çalışmaları için de uygun
koşullarda mali yardım sağlayabilmektedir. Ayrıca,
Kanada Uluslararası Kalkınma Ajansı tarafından fizibilite
çalışmalarına yardım sağlanmaktadır.
3. Araştırma ve geliştirme faaliyetlerine sağlanan
yardımlar: Teknoloji ve sermaye yoğun bir üretim
yapısına sahip olan Kanada firmaların teknolojik
altyapılarının geliştirilmesi için sektör-üniversite işbirliği
geliştirmeye çalışmakta ve yeni teknolojilerden
yararlanacak firmalara uygun koşullarda önemli ar-ge
yardımı sağlamaktadır. Ar-ge faaliyetlerinin bir kısmı
vergiden düşülebilmektedir.
Bu kapsamda Federe düzeyde uygulanıyor olması
nedeniyle, Sanayi Bakanlığı tarafından yürütülen Sanayi
Ortaklığı Programı ile Doğal Bilimler ve Mühendislik
Araştırma Konseyi tarafından yürütülen programlar
hakkındaki bilgilere ekte yer verilmiştir. Bu programların
ortak özelliği, firmaların ar-ge maliyetlerinin bir kısmının
üstlenilmesidir. Sektör bazında farklılıklar olabilmesi
nedeniyle, ihtiyaç duyulduğu takdirde, sektör bazındaki
uygulamalara www.ccrc-adic.gc.ca/taxcredit/sred/sectore.html isimli web sitesinden ulaşılabilmektedir.
Ülkenin Federe yapısı nedeniyle, genellikle
eyaletler tarafından yukarıda sözü edilen programlara
benzer uygulamalar izlenmektedir. Örneğin, Atlantik
kıyısındaki eyaletlerde yerleşik firmaların
modernizasyonu, makina parkının yenilenmesi gibi
amaçlar için uygun koşullarda krediler verilmektedir.
Eyalet bazındaki programlarda dikkati çeken unsurların
başında firmaların verimliliklerinin artırılmasına katkıda
bulunacak girişimlerin desteklenmesine yönelik
programlardır. Bu çerçevede, Quebec eyaletinde
241
Faruk Arslan
uygulanmakta olan program hakkındaki bilgiler ekte
sunulmuştur.
Yatırım Yapılabilecek Sektörler
Kanada’nın zengin doğal kaynakları ve son
yıllarda yüksek seyreden enerji fiyatları özellikle petrol
arama ve çıkarma, doğal gaz gibi sektörleri oldukça cazip
hale getirmiştir. Bu sektör son yıllarda en fazla yabancı
yatırımcı çeken sektörlerin başında gelmektedir. Bu alana
ABD firmaları ilgi gösterirken, AB firmalarının ise
özellikle iletişim gibi yüksek teknoloji sektörleri üzerinde
yoğunlaştıkları görülmektedir. Kanada’daki tek Türk
yatırımı müteahhitlik hizmetleri alanında faaliyet
göstermektedir.
Türkiye’nin ekonomik yapısı ve Türk firmalarının
avantajları gözönüne alındığında, yatırım için özellikle
gıda, ambalaj sanayi, makina sanayi gibi sektörler akla
gelmektedir. Gıda konusunda özellikle üçüncü ülkelere
ihracat kaydıyla bakliyat ön plana çıkmaktadır. Bu sektör
bugüne kadar yatırım amacıyla girişimlerde bulunan
firmalarımızın üzerinde durdukları en önemli alan
olmuştur. Özellikle tahıl üretimi, hayvancılık gibi
alanlarda Kanada’nın üretim potansiyeli dikkate
alındığında, üçüncü ülkelere yönelik olarak önemli
imkanlar sunabilmektedir. Bazı girişimcilerimiz tekstil ve
hazır giyim sektörlerine de yönelmekle birlikte, bu
girişimler daha çok temsilcilik, ticaret ile sınırlı kalmış
yatırıma dönüşmemiştir.
Ayrıca, takım tezgahları gibi makina sanayi
sektörleri de önemli yatırım alternatifleri sunuabilecektir.
Bu tür malzemelerin önemli bir kısmı halen Uzak
Doğu’dan ithalat yoluyla karşılanmaktadır.
242
Faruk Arslan
Ayrıca, ülkenin en önemli sektörü olan otomotiv
sektörü de büyümekte olan otomotiv yedek parça
üreticileri açısından çekici olabilecektir. ABD ile
tamamen içiçe geçmiş olması, NAFTA gibi nedenlerle bu
sektördeki yatırım Kuzey Amerika pazarına giriş
açısından etkili olabilecektir.
Firma Kuruluşuna İlişkin İşlemler
Kanada’da yabancılar ya bir şube açarak veya
yeni bir firma (subsidiary) kurarak faaliyet
gösterebilmektedir. Bu ikisi arasındaki tercih vergi,
faaliyet alanı gibi çeşitli unsurlara göre değişmektedir.
Kanada’da eyalet çapında veya federe bazda firma
kuruluşu mümkündür. Federe bazda, firma kuruluşu ve
işleyişi ile ilgili kanunlar Kanada Şirketler Kanunu
(Canadian Business Corporations Act) kapsamında
yürütülürken, eyaletlerde de benzeri hükümler taşıyan
Şirketler Kanunları yürürlüktedir. Örneğin, Ontario
eyaletinde firma kuruluşu Ontario Şirketler Kanununa
göre yapılmaktadır. Ancak, işlemler ve kurallar büyük
ölçüde benzerlik taşımaktadır. Aksi belirtilmedikçe,
mevcut düzenlemelerde hissedarlar için sınırlı sorumluluk
öngörülmüştür.
Federe veya eyalet bazında kurulmuş olan bir
firma, prensip olarak Kanada’nın tamamında faaliyet
gösterebilmektedir. Ancak, federe bazda veya
eyaletlerden birisinde kurulmuş olan bir firma, faaliyet
göstereceği diğer eyaletlerde, faaliyet alanlarına göre
ruhsat almak gibi yasal bazı düzenlemeleri yerine
getirmek ve diğer eyaletlerde de tescil olmak zorunda
kalabilmektedir. Örneğin, başka bir ülkede veya eyalette
kurulmuş olan bir firmanın Ontario eyaletinde
çalışabilmesi için, Ontario Tüketici ve İş Hizmetleri
243
Faruk Arslan
Bakanlığı’nın Firmalar Dairesi’nden izin alması
gerekmektedir.
Eyaletler, Federe bazda kurulmuş firmalara,
isimlerini sözkonusu eyalette faaliyet göstermek ve kendi
ismini kullanmak hakkını tanımak zorundadır. Firma
kuruluşu büyük ölçüde, “Kuruluş Sözleşmesi” olarak
adlandırabilecek belgelerin ilgili Kanada makamları
nezdinde tescil edilmesinden oluşmaktadır. Federe bazda
ve Ontario eyaletinde kurulacak bir firma için
kullanılabilecek örnek bir “Kuruluş Sözleşmesi” ekte
gönderilmektedir. Bu belge ile birlikte, özü itibariyle
firmanın yerini gösteren bir belge ile yöneticileri gösteren
bir başka belgenin de ilgili kurumlara sunulması
gerekmektedir. Esas itibariyler, yazışma ve resmi
beyanların yapılabilmesi için yabancı firmanın Kanada’da
da yerleşik bir adresinin olması gerekmektedir.
Sözkonusu belgelerin (Bu formlar Federe bazda
kullanılan belgelerdir. Eyalet bazında da özü itibariyle
aynı işlemler, benzeri formlar geçerlidir.) örnekleri ekte
yeralmaktadır. Kuşkusuz, faaliyete geçmeden önce
firmanın faaliyet alanına göre yerel makamlarda alınması
gereken bazı ön izin veya ruhsatlar bulunabilmektedir.
Bu çerçevede, tescil işlemi sırasında özellikle
aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir:
1.
İsim araştırması: Yeni kuralacak firmaya
verilecek ismin başka bir firma tarafından
kullanılmadığının teyid edilmesi gerekmektedir. Bu
amaçla, firma tescili aşamasında, ismin araştırılması
gerekmektedir. Bazı eyaletlerde bu işlem özel firmalar
tarafından yapılırken, bazı eyaletlerde Sanayi ve Tüketici
ve/veya Ekonomik Geliştirme Bakanlıkları gibi resmi
kurumlar tarafından yapılmaktadır. Bu araştırma işlemi
244
Faruk Arslan
için eyaletler arasında farklılık görülmekle birlikte 50-100
dolar arasında ücret talep edilmektedir.
2.
Sermaye yapısı: Hisselerin miktarı gibi
bilgilerin tesbit edilmesi ve beyan edilmesi
gerekmektedir.
3.
En azından bir yönetici belirlenmiş olması.
Firma türü olarak, anonim, ortak teşebbüs (JV),
ortaklıklar (partnerships), sınırlı sorumlu ortaklıklar
(limited partnerships) gibi firmaların yanısıra, dağıtım,
franchising gibi amaçlarla, bir yabancı ile Kanada
vatandaşı arasında sözleşme niteliğinde bir düzenleme
yapılması mümkündür.
Federe bazda kurulması halinde, firma kuruluş
sözleşmesinin internet ortamında tescili mümkündür.
Halen, firma kuruluşu için federe bazda 250 dolar,
Ontario’da kurulacak ise 360 Dolar harç alınmaktadır.
Tescil işleminin internet aracılığıyla yapılması halinde ise
ücretler sırasıyla 200 ve 300 Dolardır.
Nova Scotia ve New Brunswick dışındaki diğer
eyaletlerde, Kanunlar kurulacak firmanın yönetim
kurulunun üyelerinin çoğunluğunun Kanada ikametinde
(Canadian resident) olmasını talep etmektedir.
Dolayısıyla, bu üyelerin ya Kanada vatandaşı veya
göçmenlik statüsünü almış kişiler olması gerekmektedir.
Federe bazdaki firmalarda ise yönetim kurulunun
%25’inin Kanada ikametinde olması gerekmektedir.
Dörtten daha az yöneticinin olduğu firmalarda
yöneticilerden en az birinin Kanada’lı olması
gerekmektedir. Ancak, belirli bazı sektörlerde faaliyet
gösterecek firmalarda yöneticilerin çoğunluğunun
Kanada’da yaşıyor olması gerekebilmektedir.
245
Faruk Arslan
Kanada’da şube açmayı planlayan firmaların ise,
firma kuruluşuna ilave olarak aşağıdaki işlemleri de
tamamlaması gerekmektedir:
1.
Başvurudan önce, isim araştırmasının
yapılması ve ismin kullanılmadığına ilişkin en eski 90
günlük bir raporun sunulması
2.
İlgili Kanada makamları tarafından
firmanın isminin, yasal bir varlık olduğunun, tescil
tarihinin ve hangi eyalet hukuk sistemine tabi olduğu gibi
hususların onaylanması.
3.
Kanada’daki yasal işlemleri takip edecek
tam yetkili bir kişi-ajansın belirtilmesi.
Şube olarak kurulmuş firmalar da vergi
mevzuatına tabidir ve Kanada içinde elde ettikleri gelirler
için vergi ödemek zorundadır. Şubeler tarafından
verilecek olan vergi beyannameleri biraz daha karışıktır.
Kar ve zararların ana firma ve şube arasındaki dağılımı
gibi konulara özen gösterilmesi gerekmektedir.
Ortaklıklar, iki veya daha fazla özel ve tüzel
kişinin biraraya gelerek kar amacıyla kurdukları
teşebbüslerdir. Ontario eyaletinde, bir yabancı genel veya
sınırlı ortaklık kurabilmektedir. Bu tür firmalar genellikle
hukuk, muhasebe gibi hizmet sektörlerinde
bulunmaktadır. Yabancıların bu tür ortaklıklara doğrudan
veya Kanada’da kurulu veya kurulacak bir tüzel kişilik
aracılığıyla katılması mümkündür. Ancak, yabancıların
bu tür ortaklıklara doğrudan katılmaları halinde, yabancı
girişimci açısından bu durum şube statüsünde kabul
edilmekte ve bu kapsamda vergilendirmektedir.
Sınırlı ortaklıklarda en az bir genel ortak ve en az
bir veya daha fazla sınırlı sorumluluk taşıyan ortak vardır.
246
Faruk Arslan
Ortakların sorumluluğu, yatırdıkları sermaye ile sınırlıdır.
Genel ortağın sorumluluğu ise sınırsızdır.
Ontario eyaletinde, sınırlı ortaklık kurulabilmesi
aşağıdaki işlemlerin yerine getirilmesi gerekmektedir:
1.
Ortaklık olarak faaliyet gösterecek tüzel
kişiliğin isminin bildirilmesi.
2.
Ortaklığın faaliyet alanının belirtilmesi.
3.
Ortakların isim ve adreslerinin belirtilmesi.
4.
İş merkezinin adresinin belirtilmesi.
5.
Yasal olarak belirlenmiş ismin dışında
isim kullanılacak ise, bu ismin beyan edilmesi.
Vergi açısından, ortaklığın elde ettiği gelir
ortaklara dağıtıldığında, her bir ortağın elde ettiği geliri
veya uğradığı zararı kendi vergi beyannamesinde
belirtmesi gerekmektedir.
Yabancı firmaların Kanada’da yerleşik firmalar
aracılığıyla yürütecekleri dağıtım, franchising gibi
faaliyetler ise büyük ölçüde taraflar arasındaki
sözleşmeye bağlı düzenlemelerdir.
Bu kapsamda, Kanada’da faaliyet göstermek için
yararlanılan bir diğer önemli imkan franchisingtir. Bu
kapsamda, yabancı firma, Kanada’daki muhatabına
gerekli lisansı-isim hakkını vs. vererek, kendi markası
altında satış imkanı sağlamaktadır. Bu kapsamda,
Kanada’daki firma lisans/isim hakkı karşılığında belirli
bir ücret ödediği gibi, royalti de ödeyebilmektedir.
Perakende ticaret aşamasında bu şekilde faaliyet gösteren
bir çok firma bulunmaktadır. Bu şekilde yürütülse bile,
Kanada’daki bütün yasalara uygun hareket etmek
zorundadır. Franchising işlemleri ayrı yasal düzenleme
konusudur. Bu kapsamda örneğin, lisans verilecek olan
247
Faruk Arslan
firmaya çeşitli bilgilerin (örneğin bilanço bilgileri)
açıklanması gerekmektedir.
Vize, Göçmenlik ve Vatandaşlık
Türk vatandaşlarınca, Kanada’ya yapılacak olan
ziyaretlerde vize alınması gerekmektedir. İş amaçlı
yapılacak ziyaretlerde de vize verilmesi için davet
mektubu aranmaktadır. Kanada’da yatırım yapacak
firmalar açısından dikkat edilmesi gereken bir unsur,
Kanada’ya geliş, oturma ve çalışma izinleridir. Kanada’ya
göçmenlik ve çalışma koşulları Kanada Göçmenlik
Kanunu tarafından düzenlenmektedir. Bu Kanun büyük
ölçüde Kanada iş ve çalışma piyasasının korunmasına
yöneliktir ve Kanada’ya sürekli veya geçici olarak
geleceklerin çalışma hayatının düzenini bozmaması
hedeflenmektedir. Başka bir deyişle, yabancı işçilerin,
Kanada’lıların iş bulmasını ve çalışmasını
zorlaştırmaması gerekmektedir. Ancak, istihdam
yaratacak yatırımcılara ve girişimcilere ve eksikliği
duyulan sektörlerde ihtiyacı giderecek işçilere olumlu
bakılmaktadır.
Kanada’da kısa süreli olarak çalışacaklar ziyaretçi
statüsünde kabul edilmekle birlikte, bazı istisnaları
dışında Kanada’ya varmadan önce izin alması
gerekmektedir. Yabancı yatırımcılar, çalışanlarını Kanada
dışından getirecek ve sürekli olarak çalıştıracak iseler izin
almaları zorunludur. Bu izin süreci uzun ve karmaşıktır.
Kanada İş ve Göçmenlik Komisyonu bu tür izin
taleplerini ayrı ayrı incelemekte ve karara bağlamaktadır.
Bu süreç içinde en önemli unsur, Kanada vatandaşlarının
yabancıların yapacakları işi yapmalarının ve dolayısıyla
çalışan ihitiyacının Kanada içinden temin edilmesinin
mümkün olamadığının kanıtlanmasıdır. Kanıt
248
Faruk Arslan
yükümlülüğü işverenin üzerindedir. İzin bir yıllık geçerli
olmakla birlikte, bu süre gerektiği takdirde
uzatılabilmektedir ve çalışanların ailelerini de
beraberlerinde getirmeleri mümkündür.
Çalışma amacıyla yapılacak kısa süreli
ziyaretlerde bazı istisnalar bulunmakta ve önceden izin
alınması gerekmemektedir. Mal ve hizmet alımı amacıyla
gelmiş olmak, Kanada’daki firmanın faaliyetlerini
denetlemek veya bu firmada çalışanlar ile danışmalarda
bulunmak gibi gibi durumlarda kısa süreli çalışma
ziyaretlerini ön izin almaksızın gerçekleştirmek
mümkündür.
Girişimci veya yatırımcı olarak Kanada’ya
göçmen olarak gelmek ve Kanada vatandaşlığını almak
isteyenler konusunda da çeşitli düzenlemeler
bulunmaktadır. Bu konuda dikkati çeken iki alternatif,
Kanada’da iş kurmak esasına dayalı olan “girişimci” veya
“yatırımcı” statüleridir. İkisi arasındaki en önemli fark,
yatırımcının işletmenin yöneticileri arasında yeralmak
zorunda olmamasıdır. Her iki statü içinde, göçmenlik
statüsü Kanada’da yapılacak işin başarısına bağlı olarak
değerlendirilmektedir. Bu başarıyı ölçmek konusunda
geliştirilmiş bazı kriterler bulunmaktadır ve bir puanlama
sistemi içinde adaylar değerlendirilmektedir.
Mevzuata göre, girişimci, (1) Kanada
ekonomisine katkıda bulunacak ve istihdam yaratacak bir
işletme kuracak veya mevcut bir işi satın alacak veya bir
işletmeye önemli ölçüde yatırım yapabilecek ve (2)
Kanada’daki işletmenin yönetiminde yer alacak kişi
olarak tanımlanmaktadır. Bu statüden yararlanılabilmesi
için, adayın yeterli tecrübeye sahip olduğunu göstermesi
ve yönetimde etkin olarak yeralması gerekmektedir.
249
Faruk Arslan
Bu alternatifte, adayın göçmenlik statüsünü alıp
almaması önerilen işin başarı şansı ile yakından ilgilidir
ve başvuru sırasında yapılacak iş konusunda da detaylı
bilgi verilmesi gerekmektedir.
İkinci alternatif ise yatırımcı statüsüdür. Bu halde
adayın (1) bir işi başarıyla gerçekleştirmiş veya
sürdürüyor olması ve (2) en az 800.000 Kanada Doları
sermayesinin olması gerekmektedir. Gerekli vize
verilmeden önce, Kanada Gelirler İdaresine 400.000
Dolar yatırılması gerekmektedir. Federe hükümet bu
paranın hangi alanlarda değerlendirileceğini belirlemek
hakkına sahiptir. Paranın yatırılmasının ardından,
hükümet bu tutar kadar yatırmcıya borçlanmaktadır.
Yatırım alanının belirlenme süresinin bitiminden itibaren
bu para 30 gün içinde iade edilebilmektedir. Ancak,
vizenin verilmesinin ve yatırımın ardından, yatırım tutarı
iade edilmemekle birlikte, kayba karşı eyaletler tarafından
garanti edilmektedir.
Çalışanlara Yönelik Düzenlemeler
Kanada’daki bütün işletmelere yürürlükteki
çalışma hayatına yönelik kurallara ve yasalara uymak
zorundadır. Bu düzenlemeler eyaletler arasında farklılık
gösterebilmektedir. Aşağıdaki bilgiler Ontario eyaleti
esas alınarak hazırlanmıştır. Ayrıca, bankacılık gibi
federe düzeyde düzenlenen alanlarda federe bazdaki
düzenlemelere de uymak gerekmektedir.
İşverenler, çalışanların emekliklik sigortaları
(Canadian Pension Plan) ile işsizlik sigortalarına
(Employment Insurance) katkıda bulunmak zorundadır.
Bu fonlar federe düzeyde düzenlenmekte, ancak, eyaletler
tarafından idare edilmektedir. İşveren ile çalışan aynı
oranda emeklilik fonlarına katkıda bulunmaktadır.
250
Faruk Arslan
Ontario Çalışma Standarları Kanunu (ESA)
çalışma hayatına ilişkin minumum standardları
belirlemiştir. Bu kapsamda, bu mevzuat, maksimum
çalışma saatleri, fazla mesai, asgari ücret, resmi tatiller,
maaşlı tatiller, kadın ve erkek çalışanlar arasında eşit
ücret, emeklilik hakları, hamilelik ve işten çıkarma,
kıdem tazminatı hakları gibi çeşitli alanlarda
düzenlemeler içermektedir.
Ayrıca, bu kanunun yanısıra, Kanada’da geçerli
olan “Common Law” çerçevesinde, yazılı olmayan ancak
mahkemeler tarafından dikkate alınan iş hayatına yönelik
standartlar ve tanınmış haklar bulunmaktadır. Bu
düzenlemelere de uyulması zorunludur. Örneğin işten
çıkarmalar büyük ölçüde yazılı olmayan hukuk
kurallarına göre yapılmakta, kıdem tazminatları ise
sözleşmeye, ESA’ya veya yazılı olmayan kurallara göre
hesaplanabilmektedir.
Ontario ve diğer eyaletlerde sendikalara üyelik ve
sendikaların faaliyetlerine iştirak yasalarla tanınmış bir
haktır. Özellikle işyeri satın alacakların çalışanların
statülerini kontrol etmesi önemlidir. Örneğin, çalışanların
sendikaya bağlı olup olmadığı, sendikanın pazarlık etmek
hakkının olup olmadığının tesbiti önemlidir. Bu tür haklar
tanınmış ise, yeni işverenin de sözkonusu hakları tanıması
gerekecektir.
Ayrıca, işveri güvenliği, işyerinde eşitlik gibi
çeşitli alanlarda yapılmış yasal düzenlemeler olduğu
unutulmamalıdır. Bu nedenle, çalışma hayatına ilişkin
düzenlemelerin muhtemel girişimciler açısından dikkatli
bir şekilde incelenmesi önem taşımaktadır. (29)
251
Faruk Arslan
Kanada’da sosyal güvenlik sistemi üç önemli
seviyede düzenlenmektedir. Birinci seviyede, 65 yaşın
üzerindeki bütün Kanada vatandaşlarını kapsayan
“Yaşlılık Sigortası” yer almaktadır. Bu sistemde herkese
belirli bir aylık maaş bağlanmaktadır. 2001 yılı için bu
tutar aylık 440 Kanada Dolarıydı, 2009’da 520 oldu.
İkinci aşama ise, çalışanların gelir seviyelerine
göre katkıda bulundukları “Kanada Emeklilik Planı” dır.
Bu sistemde, çalışanlar gelir seviyelerine göre belirli
miktarlarda prim ödemektedir. Primler çalışan ve işveren
arasında yarı yarıya paylaşılmaktadır. Bu mekanizma
vergi gelirlerinden ayrı tutulmakta ve vergi gelirleri ile
desteklenmemektedir. Primler tamamen mali piyasalarda
değerlendirilmekte ve elde edilen gelirler emeklik maaşı
ödemelerinde kullanılabilmektedir. Çalışanların 70 yaşına
kadar prim ödemeye hakları bulunmaktadır. Emeklilik
yaşı 65’dir. Ancak, ödenen primlere göre belirli
durumlarda daha kısa veya daha uzun sürelerde emekli
olunabilmektedir. 3,500 Kanada Doları ile 38,000 Kanada
Doları arasındaki bütün gelirler için prim ödenmesi
gerekmektedir. Prim ödemeleri vergiden
düşülebilmektedir. Prim oranları her yıl artırılmaktadır.
Son olarak yapılan düzenlemelere göre prim oranı %9,9’a
yükseltilmiş ve bu seviyede sabit tutulması
kararlaştırılmıştır.
Bu sistem içinde, 65 yaşında emekli olan bir
kişiye 2001 yılında 775 Kanada Doları aylık bağlanmıştır.
Bazı istisnalar dışında, çalışanların Kanada Emeklilik
Planına dahil olması zorunludur.
Kanada Emeklilik Planı kapsamındaki emekli
maaşı ödemeleri dünyanın herhangi bir ülkesinde
yapılabilmektedir. Ayrıca, Kanada’nın bir çok ülke ile
252
Faruk Arslan
imzalanmış Sosyal Güvenlik Anlaşmaları bulunmaktadır.
Bu Anlaşmalar kapsamında, Kanada’daki prim ödemeleri
ilgili ülkelere transfer edilebildiği gibi, Kanada dışındaki
ülkelerde yapılan çalışmalar da Kanada Emekli Planına
dahil edilebilmektedir. Ülkemiz ile Kanada arasında 1998
yılında imzalanmış olan bir Sosyal Güvenlik Anlaşması
bulunmaktadır. Anlaşma yürürlüğe girmiştir. Çifte
Verginin kaldırılması anlaşmasıda nihayet 12 Temmuz
2009’da imzalanmıştır.
Üçüncü aşama ise özel sigortalardır. Devlet
tarafından sağlanan emeklilik sistemlerindeki aylık
maaşların düşük olması nedeniyle, özel emeklilik
sigortası mekanizmaları yaygın bir şekilde
kullanılmaktadır. Ayrıca, Kanada firmalarının büyük bir
kısmının çalışanları için özel emeklilik fonları
bulunmaktadır.
FİNANSMAN
Kanada tarafından yurtdışına ihraç edilen mal ve
hizmetlere finansman büyük ölçüde Kanada İhracatı
Geliştirme Kuruluşu (www.edc.ca) tarafından
sağlanmaktadır. Bu kuruluş, en az %50 oranında Kanada
katkısı olan mal ve hizmetlerin ihracat edilmesi veya
işlemin Kanada’ya önemli katkılarının olması gibi
koşullar altında kredi verebilmektedir.
Bu kapsamda, tedarikçi kredileri kapsamında,
doğrudan Kanadalı mal veya hizmet ihracatçısına kredi
sağlanabilmektedir.
EDC tarafından alıcı kredileri de açılabilmektedir.
Yabancı bir banka veya kuruluşa kredi sağlanmakta, bu
kuruluşun garantisi altında kredi işveren veya alıcıya
253
Faruk Arslan
kullandırılmaktadır. Bu şekilde 23 ülkede kredi işlemi
yapılabilmektedir. EDC’nin temelde bu mekanizmanın
kullanıldığı, farklı ihtiyaçlara göre hazırlanmış 40’ın
üzerinde finansman yöntemi bulunmaktadır. Bu
mekanizma genellikle uzun vadeli mal alımı için ve
40.000 Kanada Doları ile 5 milyon Kanada Doları
arasındaki işlemler için geçerli olmaktadır.
Ayrıca, ikili protokoller çerçevesinde de, yabancı
finans kurumlarına kredi sağlanabilmektedir. Dolayısıyla,
proje kredileri firma bazında olduğu gibi, ülke bazında da
verilebilmektedir. Ülke kredileri genel amaçlı olup,
mühendislik, müşavirlik, mimarlık firmaları da bu
imkanlardan yararlanabilmektedir.
EDC, firmalara ticari ve siyasi risk sigortası da
yapmaktadır. Sigorta, iflas, ödemede güçlük, ihraç edilen
malın reddi, kur farkı ve para transferlerindeki
güçlüklerin yanısıra, savaş, isyan vb. gibi siyasi bazı
nedenlerle firmalara sigorta imkanı kullandırılmaktadır.
Devlet kuruluşları dışında, özel banka-firmaların
da çeşitli sigorta düzenlemeleri bulunmaktadır.
Ayrıca, Kanada hükümeti tarafından ihalelere
hazırlık aşamasında da firmalara kredi
sağlanabilmektedir. Bu kredi, genellikle pazar
ekonomisinin olmadığı ülkelerde yabancı firmalarla
rekabet eden Kanada firmalarına yönelik olarak
kullandırılmaktadır. Bu imkandan bir firma yılda en fazla
iki kez ve toplam kullanım 50,000 Kanada Dolarını
geçmeyecek şekilde yararlanabilmektedir. Sağlanan
finansman imkanlarının koşulları proje, firma ve iş
alınacak ülke bazında değişebilmektedir.
Kanada içinde konut inşaatları ile ilgilenen önemli
kurumlardan birisi Kanada İpotek ve Konut Edindirme
254
Faruk Arslan
Kurumudur (Canadian Mortgage and Housing Agencywww.cmhc-schl.gc.ca). Bu kurum, Kanada
vatandaşlarının ev sahibi olmalarını kolaylaştırmak
amacıyla, müteahhitlik firmalarına konut inşası için kredi
imkanı sağlayabildiği gibi, ev satın almak için kullanılan
yöntemlerin başında gelen mortgage-ipotek düzenlenmesi
gibi mekanizmalarla da Kanada vatandaşlarına ilave
finansman temin edebilmektedir. 2000 yılında bu şekilde
sağlanan kredilerin tutarı 10 milyar Kanada Dolarını
aşmış, 2009’da 50 milyar dolara ulaşmıştır. Sağlanan
krediler aracılığıyla pazar izlenebilmekte ve gerektiğinde
ihtiyaçlar doğrultusunda pazar yönlendirilebilmektedir.
Kamu kuruluşları tarafından sağlanan kredi
imkanlarının yanısıra, piyasa koşullarına göre bir çok
ticari banka da uygun projelere kredi sağlayabilmektedir.
Kanada müteahhitlik sektörünün önümüzdeki bir
kaç yıl için %1,5 ile %3 arasında bir büyüme eğilimi
yakalayacağı tahmin edilmektedir. Ancak, pazar yapısı ve
DTÖ-Kamu Alımları Anlaşmasına verilen öncelikler
nedeniyle, özellikle eyaletler tarafından gerçekleştirilen
kamu projelerine katılımın oldukça güç olacağı
düşünülmektedir. Çalışma koşullarını daha iyi bilmeleri,
yerel firmalara öncelik veren düzenlemeler gibi
nedenlerle sadece yabancı firmaların değil, bir eyaletin
firmalarının farklı eyaletlerde iş üstlenmeleri bile güç
görünmektedir. Bu durumun değiştirilmesi ve özellikle
eyaletlerdeki yerel firmalara öncelik verilmesi yönündeki
uygulamanın değiştirilmesi müteahhitlik sektörünü temsil
eden Kanada Müteahhitlik Derneği’nin de öncelikleri
arasında belirtilmektedir. Bu nedenle, Kanada firmaları
ile üçüncü ülkelerde ortaklık-işbirliği imkanı üzerinde
durulması gerekmektedir. Kanada müteahhitlik sektörü
255
Faruk Arslan
açısından önem kazanan husus, azalan kamu harcamaları
dolayısıyla iç pazardaki iş imkanlarının daralması
nedeniyle, Kanada müteahhitlik firmalarının giderek artan
bir şekilde Kanada dışındaki ihracat imkanlarını
araştırmaya başlamış olmalarıdır. Ancak, henüz Kanada
firmaları dünya pazarında gerekli iş tecrübesini
edinmemiştir. Bu husus müteahhitlik sektörünün
gelirlerinin sadece %1’lik kısmının yurtdışındaki
projelerden elde edilmesinden de açıkça görülmektedir.
Kanada firmalarının küçük çaplı olması da bu konuda
etkili olmaktadır. Ancak, Kanada’nın teknolojik birikimi
dikkate alındığında, Türk firmaları tarafından
üstlenilebilecek sanayi tesislerine ait projelere teknoloji
temini gibi alanlarda önemli işbirliği imkanları
bulunmaktadır. Bu kapsamda, Kanada firmaları ile
özellikle finansman ve teknoloji alınması imkanları
üzerinde durulmasının mümkün olduğu düşünülmektedir.
Ülkemizdeki Kanada firmaları ile işbirliği yapılarak
gerçekleştirilen bazı projelerde de (Ankara metrosu gibi)
bu modelin kullanıldığı görülmektedir. (29)
Kanada’yla iş yapmak veya iş almak için önce burada
öğrenci olmak kapıları açan bir anahtardır. Kanada’da
öğrencilik yolları, çeşitli olduğu kadar çetrefillidir. ABD,
İngiltre ve Avusturalya’dan farklılar gösterir. Bu nedenle
önümüzdeki bölümde bu işin püf noktalarına değineceğiz.
256
Faruk Arslan
257
Faruk Arslan
Sekizinci Bölüm
KANADA’DA ÖĞRENCİLİK
YOLLARI
Yeniden okumadan bu ülkede adam yerine
konulmayacağınızı kavradıktan sonra ilk önce dilinizi
geliştirme yolu arıyacaksınız. Dil öğrenmek (ya da dili
geliştirmek) bir çoklarının sandığı gibi bir kaç ayda
gerçekleşemiyor. Uzun bir süre, sabır ve kararlılık
gerektiriyor. Yetişkinler için eğer ciddi niyet derse altı
yıldır deniliyor. Dil öğrenmede ilk aylar çok neşeli ve
eğlencelidir. Ancak zaman ilerledikçe ve öğrendiğiniz
dilin inceliklerine girdikçe dehşete düşebilir on binlerce
kelime, on binlerce kural ve deyimi ezberlemek zorunda
kaldığınızı ve üstüne üstlük bunları pratik yapmanın aylar
hatta yıllar gerektirdiğini gördükçe pes edebilirsiniz. Dil
eğitim sürecinde sabırlı olmak başarının en önemli
anahtarlarından biridir. Yurtdışında dil eğitiminde, daha
fazla günlük ders alıp daha kısa süre kalacağınıza, daha az
günlük ders alıp, o ülkede daha uzun süre kalmanız
gerekir. Göçmenler için hükümetin bedava LINC kursları
ve ESL programları sizin için kurulmuş, kucaklarına
düşmenizi bekliyor. Nedense federal hükümet tarafından
sponsor olunan LINC kurslarına alışamamıştım. Bu
nedenle daha çok Türk arkadaşımın gittiği Christie and
Bloor’daki The Bickford Centre’de seviye tesbit sınavına
258
Faruk Arslan
girdim. 4. veya 5. seviye olduğuma karar veren öğretmen
dört hafta önce başlamış 4. level sınıfına postaladı. 3 ayda
bir level geçilerek 8 levelda bitirilen ESL kursları olduğu
gibi 5 levelda bitirilen LINC kurslarıda mevcut. Yabancı
öğrenciler için kurulmuş paralı özel dil kurslarıyla bu
kursların kalite açısından hiç farkları yok. Üniversiteye
girişte kolaylık sağlayan üniversiteler bünyesindeki dil
hazırlık kursları pahalı olmasına rağmen daha kaliteli
sayılabilir. Ancak her levelda 1100 CAD ödemek, bedava
kurs varken aptallıktı. ABD’de dil kursları paralı iken
Kanada’da sadece 20 dolar kayıt ücreti ödeyerek
başladığım kursu çok sevmiştim. Kenyalı hocamız Mrs.
Katya’nın elinde 4. leveli, Çinli hocamız Grace’nın elinde
5. seviyeyi bitirdikten sonra 6. leveldan itibaren Mrs.
Diana’nın eline düştüm. 80 ülke gezerek tüm dünyada dil
öğreten Diana, tam bir uzmandı. Koyu bir Katolik iken
Tayvan’da Budist olmuştu. Bu sempatik öğretmeni
sevmiştim. 7. leveldan sonra başlayan 8. level, aslında
TOEFL sınavına hazırlık mahiyetindeydi. Diana, en üst
seviyeye gelmiş bizleri mükemmel biçimde hayata
hazırlıyordu. Bu kurslar sadece dil kursu değil yeni
gelenleri topluma ve kültüre adapte etme, sevdirme
merkezleridir. Bu hüviyetiyle diğer paralı kurslardan
keskin biçimde ayrılır. Ahaste ahaste sindirilerek
öğretilen İngilizce bazen sizi çileden çıkartacak kadar
ağırlaştırılabilir. Defalarca aynı gramer kurallarını
öğrenirken ‘yeter artık’ demeye başlarsınız. Bu kurslar
Afrika’dan gelenlerde düşünülerek aşırı eğitimsizlerin
bile dil öğrenebileceği seviyeye indirgenmiş okullardır.
2001-2002 yılllarında bir yıldan fazla zaman
geçirdiğim The Bickford Centre’da diğer normal
öğrenciler gibi sıradan biri olmadığımı kısa sürede
259
Faruk Arslan
anlayacaklardı. Evet bildiniz, yine rahat durmamıştım. 11
Eylül İkiz Kuleler faciasından sonra müslümanlara kötü
nazarla bakanların çoğalması kanıma dokunmuştu.
Arkadaşlarla birşey yapmaya, müslümanlığın gerçek
gülen yüzünü tanıtmaya karar verdiğimizde gözler
üzerimde odaklandı. Zaten tüm parlak fikirlerden sonra
işin teklifi sunanın üzerine kalması adettir. İcra ve
organize kabiliyetine sahipseniz, işin altına ister istemez
itilirsiniz. Yüzlerce ülkeden, tüm dinlerden, binden fazla
öğrencinin eğitim gördüğü kentin en büyük bu dil
merkezi mükemmel bir müdüre sahipti. Çek kökenli Mrs.
Lily, alternatif önerilere, fikirlere açık, sempatik biriydi,
ancak çevresinde otoriter sert, disiplinli bir idareci olarak
tanınıyordu. Bayan Lily, müslüman öğrenciler için mescit
yeri ayrılmasını talep ettiğim için beni tanıyordu. Bu yeri
göstermeden önce ‘gel odamda namazını kıl, anahtarı
sana vereyim’ demesini unutamam. Sanırım dil kursları
içinde mescite sahip tek mekan bizimkisi olmuştu. Bu
nedenle yanlış müslüman imajından rahatsız olduğumuzu
Lily’e anlattığımda hiç şaşırmadı. Önerimin ne olduğunu
sordu. Yaklaşan Ramazan ayında din ayrımı yapmadan
tüm öğrencilere iftar yemeği vermeyi hedeflediğimizi ve
müzikli kültürel bir program düzenleyeceğimizi
söylediğimde Lily’nin gözleri parladı. Parayla kiralanan
tiyatro salonunu, yemek yapmak için mutfağı ve
yemekhaneyi Ramazan süresince 3 defa gerekirse
kiralamayı teklif ettim. Lily, heyecanla ayağa kalktı ve
şunları söyledi: Sen bunları yapacaksın, birde para mı
vereceksin. Olmaz. Merkez tüm faaliyetlerini ücretsiz
yapmak için istediğin tarihlerde senindir.Yalnız sunduğun
ilk tarihte konferans salonu daha önceden kiralandığı için
gösteriyi yemekhanede yaparsınız. Ses düzeni, mikrafon
260
Faruk Arslan
ne istiyorsan temin edelim. Okulda reklamını yapman,
sınıflara duyuruda bulunman için talimat vereceğim.
Başka..’ ‘Elbette başta sizin ve tüm öğretmenlerimizin
katılmasını arzu ediyorum’ deyince Lily, elime öylesine
sıkı sarıldı ki, birden boynuma atılıp yanaklarımdan
öpeceğini sandım. Türk hanımlar, dolmaları, yemekleri,
tatlıları getirdi, biz ise Mustafa ve Mahmut beylerle
pilavı ve salataları yaptık. Saz, gitar ekiplerimiz,
solislerimizle birlikte 50 kişiye yakın arkadaşımız bu
etkinliklerde görev aldı. Çocuklar müsamere, gençler kısa
parodilerle tiyatrolar sundular. Toronto ilk defa başka
dinlerden insanlara verilen iftarlara şahit oluyordu.
Yemekler mükemmeldi. Organize harikaydı.
Öğretmenlerimiz Türklerin ve müslümanların sıcak,
sevecen yüzüyle tanışmıştı. Öğrenciler, müslümanlrın
terörist olamayacağı görüşüne varmıştı. 3 iftar programı
yüzakımız olduğu gibi sadece diğer dinlerden insanların
değil müslümanların da Türklere bakış açısını değiştirdi.
Bu etkinlikler kısa sürede şöhrete kavuşmamı sağlamıştı.
Lily, bir süre sonra Nijerya’da zina yaptığı için taşlanarak
öldürülecek bir müslüman kadının dramı konusunda
forum düzenlememi ve yetkin din adamlarını tartışmaya
çağırmamı talep etti. Münazaranın ikna yöntemi
olmadığını bildiğim için bu organizeyi üstlenmedim.
Olumsuz imaj üzerinde konuşmak abesti.
Diana’nın sınıfında bir yandan TOEFL testleri
çözüp 150 dolar vererek TOEFL imtihanlarına girerken
bir yandanda tek formla başvurduğum 5 kolejden
beğendiğim Centennial Kolej’in yazılı komposizyon
sınavına girdim. 10 denemeden sonra TOEFL’dan en
yüksek 582 skoru alabilmiştim. Kolejden gelen sınav
sonucunda imtihanı kazandığım ve Eylülde okula
261
Faruk Arslan
İngilizce hazırlık sınıf ile imtihanına girmeden
başlıyabileceğim yazıyordu. TOEFL skoru sunmama
ihtiyaç kalmamıştı. Sosyal görevlimiz olan Mrs. Gupta
hanıma imrenerek Sosyal Worker olmaya karar
vermiştim, kazandığım bölüm buydu. Kanada’da
öğretmenlerden sonra en fazla devlet kadrosuna sahip
sosyal görevlilerin çok geniş bir iş bulma alanı var.
Yüzde 92’si devletde veya devletin grant verdiği
projelerde çalışan sosyal görevliler; zetle evsizden, işsize,
akıl hastasından, boşanmışa, göçmene kadar Kanada’da
ne kadar problemli adam varsa onların sosyal sorunlarını
çözmeye çalışıyorlar. Arkadaşlarım, bugüne kadar
gönüllü olarak yaptığın işi bu okulu okuduktan sonra
devletin hesabına maaşla yapacaksın diye takılmaya
başladılar. Yalanda değildi. Türklerin dert babası iken
artık tüm Kanadalıların ve göçmenlerin dert babalığına
terfi edecektim. Yıllanmış Kanadalı Tahir Hoşafcı bey
ise,’ Dostum, Kanadalıların dertleri bitmez, saçlarını
beyazlatacaksın’ diye uyardı.
Aslında hangi okulu ve mesleği seçsem diye uzun
süre kara kara düşünmüştüm. Gazetecilik ve hukuk ağır
basıyordu. Bir ara 5 yıllık, şifalı otları kullanarak tedavi
yollarını öğreten Alternatif Tıp doktorluğunu bile listeme
almıştım. Hukuk fakültelerine başvuruda bulundum.
Ontorio eyaletinde mevcut 5 hukuk fakültesine birden tek
başvuru gönderiyorsunuz. Türkiye’de yaptığınız
avukatlık veya aldığınız hukuk lisansı, masteri burada
avukatlık yapmanızı sağlamıyor. Avukatlık, doktorluk
profesyonel meslek sayılıyor. ABD gibi Kanada’da da
avukat olmak için önce bir normal üniversiteden mezun
olup sonra 3 yıl daha hukuk okumalısınız. Türkiye’de
mezun olduğunuz üniversite nihayet işe yarıyor. Eylülde
262
Faruk Arslan
başlayan okula girebilmek için bir önceki yılın Kasım
ayında en geç başvuru formunu postalamalısınız. Şubat
ayında kadar ise Hukuk Terimleri sınavından geçmeniz
gerekiyor. En önemli kabul sorunu TOEFL’dan en az 600
skor alma zorunluluğu, bir puan aşağı olsa kabul
etmiyorlar. Essay skoru 6 olmalı. Hocalarınızdan
alacağınız iki iyi referans şart. En zor kısmı ise mülakatda
sizi silkeleyen sorular soran hukuk profesörleri. Sanki
suçlu gibi sorgulayıp neden bu bölüme başvurduğunuzu
çözmeye çalışıyorlar. 3 yıllık okulun maliyeti 150 bin
CAD buluyor. Göçmen olduğunuz için devletten öğrenim
kredisi almanız zor değil, parasal kısmı işin en kolay
tarafı. Gece gündüz çalışmanızı gerektirecek okul yılları
büyük ihtimal ya saçlarınızı dökecek veya
beyazlatacaktır. Mezun olduktan sonrada iş bitmiyor.
Baro sınavları, ek belgeler elde etmek için bitmek
bilmeyen meslek içi eğitim kursları sizi bekliyor.
Doğrusu hukuk maratonu koşusuna nefesim yetmedi. En
başta TOEFL skorunu 600’e çıkaramadım. İddia
ediyorum, dil seviyesini tesbitden ziyade tamamen
taktiksel bir savaş olan bu sınavı anadili İngilizce olanlar
dahi geçemez. Nitekim avukat arkadaşımız Fatih bey, 10
defa imtihana girip 1500 CAD bayıldıktan sonra ABD’ye
gidip hukuk okumak zorunda kaldı. Halbuki hukuk
masteri için şartlı kabul almış ve başlamıştı. Türkler yazılı
sınava alıştığı için tepesinde kamera bilgisayar başında
yapılan TOEFL sınavını veremiyor. Sadece Kingston’da
yazılı sınav var. Fatih bu yolla skorunu 595’e kadar
çıkarmıştı. Ancak verilen sürede 600 alamadığı için atıldı.
Alınan skor 2 yıl geçerli. İmtihana girerken hangi
üniversite ve bölüm için girdiğiniz yazmalısınız. Skoru
size değil kabul olacağınız bölüme postalıyorlar. Bu
263
Faruk Arslan
sınavı Türkiye’de alıp gelirseniz büyük bir beladan
sakınmış olursunuz.
Kanada’da üniversite ve kolejler öğrencilerin İngilizce
seviyelerini değerlendirmek için TOEFL, IELTS gibi
sınavların sonucuna bakarlar.
TOEFL ( Test of English as a Foreign Language) sınavı
ana dili İngilizce olmayan kişilerin İngilizceyi yazıldığı
gibi, konuşulduğu gibi veya üniversitelerde kullanıldığı
gibi kullanma ve anlama becerilerini ölçen bir sınavdır.
TOEFL’ un ölçtüğü 4 dil yeteneği: Konuşma, dinleme,
okuma ve yazma. Dünyanın dört bir yanından gelen
öğrencilere güvenli internet sistemi ile pek çok sınav
merkezinde uygulanmaktadır. Eğitim dili İngilizce olan
okullarda veya kullanım dili İngilizce olan iş ortamlarında
başarılı olabilmek için yanlız dinlemek değil, dinlenileni
anlamak, soru sorabilmek ve yazabilmek çok önemlidir.
TOEFL IBT, yani Internet Based Test’inde sınava girecek
öğrenciler:
• Okuyup, dinledikten sonra ilgili soruya konuşarak cevap
verebilecek
• Dinleyip, sorulan soruya konuşarak cevap verebilecek
• Okuyup, dinledikten sonra ilgili soruya yazılı olarak
cevap verebilecek.
TOEFL IBT’de konuşma bölümü de bulunmakta ve
öğrenciler bu bölümü kulaklık ve mikrofon ile
yapabilmektedir. Yapılan konuşmalar dijital olarak
kaydedildikten sonra sınavın organizatörü olan ETS’ye
gönderilmekte ve yetkili kişiler tarafından
değerlendirilmektedirler. TOEFL IBT sınav süresi dört
saattir. Eski sistemden farklı olarak öğrenciler dinledikleri
264
Faruk Arslan
ve okudukları konularla ilgili kompozisyon yazarlar. Yine
yazılan kompozisyonlar ETS görevlileri tarafından
değerlendirmeye alınır. Öğrenciler sınav süresi boyunca
ve her bölümde not tutma imkanına sahiptirler.
Öğrencilerin tuttukları notlar sınav sonunda toplanıp imha
edilmektedir. Öğrencinin değerlendirmesi her bölüm için
ayrı ayrı olarak verilmektedir. TOEFL IBT’de en yüksek
skor, yeni sisteme göre 120’dir. Her bölüm 30 puan
üzerinden değerlendirilmektedir. TOEFL IBT 100 puanı
paper based sistemde 600 puana, computer based
sistemde ise 250 puana denk gelmektedir. Genel olarak
Kanada’daki üniversitelerde istenilen TOEFL skoru 80 ila
100 arasında değişir.
TOEFL IBT’nin dört bölümü:
• Reading ( Okuduğunu anlama)
• Listening ( Dinlediğini anlama)
Ara: 10 dakika
• Speaking (Konuşma)
• Writing (Yazma)
TOEFL IBT sınavında öğrenciler puanlarını online olarak
görebilmekte ve sonuçları 15 gün içinde görebilme
imkanına sahiptirler. Aynı zamanda öğrenciye TOEFL
IBT skoru posta yolu ile iletilebiliyor. Öğrenciler online
olarak sınav sonuçlarını başvuracağı üniversitelere veya
kolejlere gönderebilmektedirler.
Okulların ve üniversitelerin TOEFL kabul kriterleri
kendilerine hastır.
TOEFL skorunuzu kabul eden üniversitelerin tam listesi
için www.ets.org web sitesini ziyaret edebilir, yine bu
265
Faruk Arslan
siteden online olarak kredi kartı ile kaydınızı
yaptırabilirsiniz.
Sınav, Türkiye’nin, Kanada’nın ve dünyanın pek çok
şehrinde verilmektedir.
Sınava gireceğiniz tarihten üç ay önce kaydınızı
yaptırmanızı tavsiye ediyoruz. Çünkü, bazı dönemlerde
büyük bir yoğunluk yaşanabilir.
TOEFL’in geçerlilik süresi iki yıldır. (30)
Kanada aksanı standart İngilizce'ye çok yakındır. Kaba
Amerikancadan daha kibar, aşırı nazik İngiltere
aksanından daha kabadır. Gerek kurs başlangıç tarihleri
ve konulardaki çeşitlilik bakımından özel dil okulları dil
eğitiminde başta gelmektedir. Ayrıca üniversite,
community college ve university college'larda İngilizce
eğitimi vermektedir. İngilizce öğrenmek isteyen
öğrenciler Kanada'dan daha ideal bir yer bulamazlar. İster
bir ay süreli genel İngilizce kursuna devam etmek veya
herhangi bir İngilizce yeterlilik testine yönelik
hazırlanmak isteyin, ister doktora çalışmaları yapın,
yurtdışı eğitiminizi sürdürme yolunda Kanada,
mükemmel bir yerdir. TOEFL (Test of İngilizce as a
Foreign Language/Yabancı Dil olarak İngilizce Testi),
TOEIC (the Test of English for International
Communication/Uluslararası İletişim için İngilizce Testi)
ve University of Cambridge Local Examinations
Syndicate (UCLES/Cambridge Üniversitesi Yerel
İmtihanlar Sendikası) tarafından hazırlanıp yürütülen
Cambridge Certificate imtihanları için öğrencileri
hazırlayan çok sayıda kurum bulunmaktadır. Buna ek
olarak, Kanada'da bazı merkezler, UCLES, British
Council ve IDP Education Austraila tarafından ortaklaşa
yürütülen IELTS (the International English Language
266
Faruk Arslan
Testing System/Uluslararası İngilizce Bilgisini Ölçme
Sistemi)'ne yönelik testler sunmaktadır. Ayrıca, bazı
TOEFL test merkezlerinde GMAT (Graduate
Management Admission Test / Üniversite Giriş Testi) ve
GRE test sınavlarına girmek de mümkündür. İş
İngilizcesi öğrenmek isteyenler için birkaç okul, bugün
dünya genelinde uygulanan ESL/EFL sınavları için
hazırlık kursları ve testler sunmaktadırlar.
Öğrencilere yapacağımız ilk tavsiye, hazırlanmak için
hangi imtihana girmeleri gerektiğini ve bunun için ne
kadar zamanları bulunduğunu belirlemeleridir. Bütün
okullar her test için kurs düzenlememekle birlikte seçim
imkanları geniştir. Mesela, IELTS birçok üniversite ve
öğrenci için hızla bir alternatif haline gelmiştir.
Kanada'da üç test merkezi bulunmaktadır: İkisi
Vancouver, B.C.'de ve birisi Ontario, Kitchener'da.
Educational Testing Services tarafından hazırlanan
TOEFL sınavına her yıl yaklaşık bir milyon insan
girmektedir ve bu test dünyanın en yaygın İngilizce
testidir (Çin'de her yıl 2 milyon insanın girdiği College
English Test bunun tek istisnasıdır). 1998'den itibaren bu
test çoğu ülkede (Çin, Japonya, Kore ve Tayvan dışında)
bilgisayara uyarlandı ve CBT (Computer Based Test)
adını aldı. Bu arada, zorunlu yazılı metin dahil testin
orijinal biçiminde birçok değişiklik yapılmıştır. Şayet bu
sınava Kanada'da girmek istiyorsanız, önemli şehirlerin
tümünde birçok test merkezi bulabilirsiniz. Temel fiyat
100 dolardır, ayrıca % 7'lik bir federal vergi ilavesi
vardır. Test merkezine ve zamanına bağlı olarak,
genellikle sınav tarihinden en az dört hafta önce telefon
edip kayıt yaptırmanız gerekir. Kredi kartıyla ödeme
yapabilir ve ETS vasıtasıyla makbuzu gönderebilirsiniz
267
Faruk Arslan
veya onaylanmış bir çekle test için kayıt yaptırmak üzere
doğrudan test merkezine başvurabilirsiniz. Amacınız bir
TOEFL hazırlık kursuna devam etmek ise, seçim
yapmadan önce birçok okulla temas kurun. Ne tür
TOEFL programı takip edildiğini, sınıflarda kaç öğrenci
bulunduğunu araştırın. TOEFL programı veya
müfredatının neleri kapsadığını okula açıkça sormaktan
çekinmeyin. Bilgisayarlı CBT, yazılı TOEFL biçiminden
hayli farklı olduğu için, teste girmeyi planlayan bir
kimsenin hem TOEFL CBT Bulletin'in bir kopyasını hem
de bir TOEFL Sampler CD ROM'u edinmesi gerekir. Bu
CD ROM, resmidir ve yeni bilgisayar imtihanına
benzeyen tek materyaldir. Bunların her ikisi de doğrudan
ETS'den veya TOEFL hazırlık kursları veren okullardan
temin edilebilir. Kanada'daki bilgisayarlı TOEFL testinin
en önemli alternatifi ise IELTS'dir. Bu sınav, yabancıların
İngilizce konuşma yeterliliğinin bir göstergesi olarak
çoğu Kanada üniversitesi ve ABD'deki birçok kurum
tarafından kabul edilmiştir. IELTS ayrıca, İngiltere'de
pratik yapmak isteyen yabancı hekimler için de standart
yeterlilik testidir. Yine, Yeni Zelanda'ya göç etmek
isteyen yabancılar da bu teste tabi tutulur. Bunun iki türü
vardır: Birisi akademik İngilizce, diğeri ise genel
İngilizce'dir. Bunlardan hangisinin gerekli olduğunu
önceden tespit etmek önemlidir. Halen Kanada'da üç
IELTS test merkezi bulunmaktadır: OntarioKictchener'deki Conestoga College, British
Columbia'daki Simon Fraser Üniversitesi ve British
Columbia Üniversitesi. Test ayda bir yapılır ve sonuçlar
test tarihinden sonraki 10 işgünü içinde açıklanır. Testten
üç gün öncesine kadar kayıt yaptırabilirsiniz ve ücret 125
ABD dolarıdır (veya 180.90 Kanada doları). Test,
268
Faruk Arslan
özellikle şahsi iletişim becerileri üzerine yoğunlaşan bir
kişisel mülakat da dahil olmak üzere çeşitli becerilerin
değerlendirilmesini içerir. Şahsi mülakat (teybe alınmış)
ve iki kompozisyon, tecrübeli gözlemciler tarafından
değerlendirilir. Kanada’da 4 yıl kalmış göçmenler, eğer
bu süre zarfında bir işyerinde çalışmış iseler bazı yüksek
öğretim kurumları TOEFL skoru istemeden lisan, master
veya doktora programına sizi kabul edebilir. İngilizce
eğitim veren bir okulu bitirmişseniz Kabul edilmeniz
kolaylaşır. Alberta’da master ve doktoraya TOEFL
vermeden giren göçmen arkadaşlarımızın varlığı,
demokrasilerde çarelerin tükenmeyeceğini gösteriyor.
Yurtdışına eğitim amacıyla gidiyorsanız, mutlaka
öğrenci vizeniz olmalı, yoksa hemen başvuru ile ilgili
muamelelere başlamalısınız. Öğrenci vizesi alabilmek
için haftada en az 15 saatlik bir kursa kaydolmanız şartı
aranır. Alacağınız 150 dolarlık bir ‘ acceptance’ ve
göstereceğiniz barınma yeri bedeli ödentisi ile vizeye
başvurabilirsiniz. Vizeyi alma şansınız yarı yarıdadır.
Normal (lacivert) pasaport sahiplerinin Başkonsolosluğa
başvurmaları gerekmektedir. Yeşil, gri ve kırmızı
pasaport sahipleri vize başvurularını Büyükelçiliğin vize
bölümüne yapacaklardır. Başvurular hafta içi her gün
kabul edilir. Evrakların eksiksiz olması halinde, aynı gün
öğleden sonra sonuç alınabilir.Bir mülakata gerek
duyulması halinde birkaç hafta sonrası için randevu
verilebilir. Yaz ayları veya tatil öncesi gibi yoğun
dönemlerde, sonuç alınması birkaç gün sürebilir. Başvuru
sizin adınıza bir yakınınız veya posta kanalıyla da
iletilebilir.Ancak yoğun dönemlerde başvurunuzu
mutlaka şahsen yapmanızı zorunludur. Başvuruların
yoğunluğu ve değerlendirilme yapılması için gerekli
269
Faruk Arslan
süreyi dikkate alarak, gecikmeleri önlemek açısından,
mümkün olduğunca erken başvuru yapmanın önemini
unutmayınız.
Kanada'daki bir eğitim kurumuna kaydolmak
istediğinizde, Türkiye'den ayrılmadan önce yapmanız
gereken bazı hazırlıklar vardır. Bunlar tahmininizden
daha uzun sürebileceğinden, mümkün olduğu kadar erken
program hazırlamanız gerekir. Orta öğretim standartları,
eyaletlerin eğitim bakanlıkları tarafından tespit edilmekte
olup, genellikle bir eyaletten ötekine değişirler. Bundan
dolayı, eğer Kanada'daki bir liseye kaydolmak isterseniz,
önce ilgili eğitim bakanlığı veya okul kurulu ile temasa
geçerek, eğitim düzeyinizin, girmek istediğiniz sınıf ve
derslere uygun olup olmadığını tespit ettirmelisiniz. Eğer
düzeyiniz uygunsa, okul kurulundan veya okulun
kendisinden sizi öğrenci olarak alacaklarına dair bir yazı
sağlamanız gerekir. Öğrencilik iznini alabilmek için, bu
yazıyı kabul edildiğinizin delili olarak sunmalısınız.
Eğitim görmek istediginiz eyaletin eğitim bakanlığında
orta öğretim düzeyindeki okullar hakkında genel bilgi
vardır. Başvuru ve sorularınızı, ilgili eyaletin
başkentindeki Eğitim Bakanlığı'na gönderebilirsiniz. Lise
sonrası eğitim kurumları kendi akademik şartlarını tespit
ederler ve bu şartlar okuluna göre değişir. Bir üniversite,
kolej veya başka lisesonrası eğitim kurumuna kabul
edilmek için başvuruda bulunmadan önce izlemek
istediğiniz eğitim programı hakkında yazı ile bilgi
isteyiniz. Talebiniz üzerine, o lise sonrası eğitim
kurumunun kayıtlar görevlisi okul ücreti, burslar,
kalınacak yer ücreti ve Kanada'da eğitim göreceğiniz süre
zarfındaki tahmini geçim masrafları hakkında da bilgi
verebilir.Göreceğiniz eğitim konusunda bir karara
270
Faruk Arslan
vardıktan sonra Kanada'da okula başlamayı
düşündüğünüz tarihten en az altı ay önce doğrudan o
okulun kayıtlar görevlisine başvurunuz. Giriş için aranan
şartlara sahip iseniz, kayıtlar görevlisi size kabul yazısı
gönderir. Öğrencilik izni almak üzere Kanada
büyükelçiliğine başvurduğunuzda bu kabul belgesini
ibraz etmeniz lazımdır. Kanada'daki lise sonrası eğitim
kurumları ve programları konusunda daha fazla bilgi
edinmek için aşağıdaki kuruluşlarla temasa geçebilirsiniz:
Diploma veren kurumlar için: Canadian Bureau
for International Education 141 Laurier West, Suite 809,
8th Floor Ottawa, Ontario Canada K1P 5J3 veya
Assocation of Universities and Colleges of Canada 151
Slater Street Ottawa, Ontario Canada K1P 5N1
Teknik kurslar ve diploma vermeyen diger kurslar
için: Association of Canadian Community Colleges 110
Eglinton Avenue West Toronto, Ontario Canada M4R
2C9. Özel Kurumlar için: Association of Canadian Career
Colleges Box 340 Brantford, Ontario Canada N3T 5N3
İngilizce bildiğiniz gösteren, diğer sınav çeşidi, IELTS.
İngiltere, Kanada, Amerika Birleşik Devletleri,
Avustralya, Yeni Zellanda ve İrlanda’daki üniversite ve
kolej programlarına kabul edilmeniz için istenen TOEFL
sınavına alternatif bir İngilizce yeterlilik sınavıdır.
IELTS, British Council tarafından organize edilmektedir.
IELTS’in puanlama sistemi TOEFL’dan farklıdır.
TOEFL’da 120 üzerinden puanlama yapılırken IELTS 9
üzerinden değerlendirilmektedir:
9 - Expert User
8 - Very Good User
7 - Good User
271
Faruk Arslan
6 - Competent User
5 - Modest User
4 - Limited User
3 - Extremely Limited User
2 - Intermittent User
1 - Non User
Lisans programlarına katılabilmeniz için genelde 6 ve
üzeri seviyede sınavınızın sonuçlanması gerekir. IELTS
“Genel Sınav” ve “Akademik Sınav” olmak üzere iki
çeşittir. Kanada’daki göçmenlik başvuruları için Genel
IELTS sınavına girilir. Lisans ve yüksek lisans
programları için Akademik IELTS sınavına girmeniz
gerekmektedir. IELTS sınavı dört bölümde uygalanır:
• Dinleme (30 dakika, 4 bölüm, 40 soru)
• Okuma (60 dakika 3 bölüm, 40 soru)
• Yazma (30 dakika 2 konu ) (Akademik IELTS’de 60
dakika 2 konu)
• Konuşma (11 - 14 dakika )
Yanlız, Akademik IELTS’de dinleme ve konuşma
bölümleri Genel IELTS’den farklı bir sistemde
yapılmaktadır. IELTS’in TOEFL’dan farklı diğer bir
özelliği ise konuşma bölümünde mülakatın bilgisayar
üzerinden yapılmamasıdır. Sınav görevlesi ile yüzyüze
mülakat yapılmaktadır. IELTS sınavına kayıt yaptırmanız
için öncelikle British Council ofisleri ya da
www.britishcouncil.org adresinden başvuru formlarını
temin etmelisiniz. Ardından bulunduğunuz ülkenin
British Council hesabına (Türkiye için İş Bankası ) £100
Sterlin yatırmalısınız. Temin ettiğiniz başvuru formunun
272
Faruk Arslan
ilk dört sayfası, banka dekontu ve bir vesikalık fotoğraf
ile IELTS yetkili merkezlerine üç hafta önceden
başvurulur. Sınava girecek adaylar isterlerse sınava 6
hafta kala sınav tarihlerini ileri alabilirler. Aday bir kez
transfer işlemi gerçekleştirebilir ve bu işlem için £30
ücret alınır. Sınava 5 hafta kala transfer işlemleri ile ilgili
müracatlar alınmamaktadır. IELTS ile ilgili detaylı
bilgilere www.britishcouncil.org adresinden
ulaşabilirsiniz. (31)
ÜNİVERSİTE’YE GİRİŞ
Kanada üniversitelerinin giriş için aradıkları
şartlar, eyaletten eyalete değişir. Üniversitelerin çoğu,
birinci basamak diploma eğitimi için girişte aradıkları
şartları bulundukları eyaletlerdeki eğitim bakanlıklarının
verdikleri orta öğrenim sertifikalarına göre tespit ederler.
Kanada üniversitelerinde ilk basamak diploma eğitimine
kabul için aranan şartların özeti (Association of
Universities and Colleges of Canada) tarafindan bastırılan
The Directory of Canadian Universities isimli yayın ile
(Association of Commonwealth Universities) tarafından
bastırılan Commonwealth Universities Yearbook
yıllığının ekinde vardır. Üniversitelerin kayıt
görevlilerinden sağlanabilecek olan rehber ve diğer
yayınlar kabul için gereken şartları ayrıntılarıyla anlatır.
Kanada dışından gelecek öğrencilerin kabulünü, her
üniversite giriş için yeterli görür. Bir Avrupa
üniversitesine kabul edilmek için aranan şartlara sahip
olan öğrenciler, bir Kanada üniversitesine de genellikle
kabul edilir. Ancak İngilizce veya Fransızca yazılı ve
sözlü sınavlardan geçilmesi istenebilir. Üniversiteler
273
Faruk Arslan
genel olarak üç ila beş yıllık eğitimden sonra edebiyat
veya fen dallarında ya da mühendislik, iş idaresi ve ziraat
gibi mesleki disiplinlerde lisans diploması verirler.
Hukuk, ilahiyat, diş hekimliği, tıp ve bazı diğer konularda
eğitim daha uzun sürer ve bu dallara girebilmek için çoğu
zaman edebiyat veya fende ilk basamak eğitiminin
tamamlanmış olması gerekir. Üniversitelerin çoğunda
öğrenciler ya genel ya geçer düzeyde ya da onur
düzeyinde lisans diploması almak üzere eğitim görürler.
Genellikle bir fazla yıl çalışmayı gerektiren onur
düzeyinde lisans diploma programı derslerden bir veya
ikisine daha fazla konsantre olunmasını gerektirir ve
yalnız not ortalamaları yüksek olan öğrencilere açıktır.
Üniversitelerin çoğunda lisans diploması birinci sınıf,
ikinci sınıf ve geçer şeklinde derecelendirilir. Daha ileri
düzeyde bir diploma almak isteyen öğrencilerin önce
lisans diploması almaları gerekir. Bir yukarı düzeyde olan
master diplomasını alabilmek için onur düzeyinde lisans
diploması aldıktan sonra en az bir yıl daha eğitim görmek
gerekir. Öğrenci belirli bazı dersleri alır ve normal olarak
bir tez hazırlaması istenir. Doktora veya muadili diploma
alabilmek için, master derecesinden sonra en az iki yıl ve
onur düzeyinde lisans derecesinden sonra üç yıl gerekir.
Doktoranın tamamlanması için genel olarak sınıf
çalışmaları, tez yazılması ve tez üzerinde sözlü bir sınav
verilmesi istenir. Kanada üniversitelerinin verdiği
diplomalar genel olarak Commonwealth ve Amerikan
üniversitelerinin verdikleri ile eş düzeyde kabul edilir.
Bütün Kanada üniversiteleri yabancı öğrencilerin
dil bilmesini şart koşmakta iseler de, sınavdan geçme şartı
hepsinde yoktur. Dolayısıyla, bir Kanada üniversitesi
tarafından diğer hususlarda kabul edilebilir bulunan bir
274
Faruk Arslan
öğrenci, o üniversite istemediği taktirde sınavdan geçmez.
Göçmenlik işleri görevlileri de vize vermeden önce dil
bilgisinin yeterli olduğunun kanıtlanmasını isteyebilirler.
Lisan düzeyinin tespitinde halen kullanılmakta olan
sınavlar şunlardır:
1-. The Education Testing Service of Princepon,
New Jersey, USA tarafından düzenlenen The Test of
English as a Foreign Language (TOEFL) sınavı. 2- The
University of Michigan, Ann Arbor, Michigan, USA
tarafından dünyanın pek çok yerinde düzenlenen The
English Proficiency Test sınavı. 3- Cambridge
üniversitesinin Proficiency in English sertifikasını
sağlayan test sınavı.
Bir Kanada üniversitesine kabul için başvuru
yalnız kayıtlar görevlisine yapılır. Verilen dersler, kabul
şartları, ücret ve masraflar hakkında bilgi de ondan
öğrenilebilir. Bir öğrencinin Kanada Üniversitesine kabul
edilinceye kadar detaylı yazışma yapması gerektiğinden,
başvurular çok önceden, tercihan 3 ila 10 ay önceden
yapılmalıdir. Kanada'da ders yılı genellikle iki sömestre
ayrılmıştır. Eylül ortasında başlayıp Nisan ve Mayıs'a
kadar sürer ve sonbahar ile kış aylarını kapsar. Arada kısa
bir noel tatili vardır. Bununla beraber, bir kaç üniversite
üç dönemli sisteme göre çalışır. Bunlar, (Mayıs başından
Ağustos başına) İlkbahar, (Eylül başından Aralık sonuna
kadar) Sonbahar ve (Ocak başından Nisan sonuna kadar)
Kış dönemleridir.Üniversitenin isteği üzerine, öğrenci
orta öğretim diplomasının tasdikli suretleri ve
üniversitede veya başka bir lise sonrası eğitim kurumunda
almış olduğu notların resmi dökümüyle birlikte akademik
sicili hakkında ayrıntılı bilgi verir. Eğer orjinal belgelerin
kopyaları İngilizce veya Fransızca değilse, onlarla birlikte
275
Faruk Arslan
tasdikli veya noterce düzenlenmiş tercümeleri de
gönderilmelidir. Öğrencilerin gönderdikleri belgelerde,
mümkünse alınan derslerin ayrıntıları ve alınan not ve
dereceler belirtilmelidir. Üniversiteye kabul edilen
öğrenci her yıl, o yıl için belirtilen kayıt günlerinde
kaydını yaptırmalı ve gereken ücretleri ödemelidir. Kayıt
yaptırmada gecikme halinde genellikle para cezası alınır.
Bazı üniversitelerde, yabancı ülkelerden gelen öğrenciler
için dersler başlamadan hemen önce uygulanan uyum
programları vardır.Okul ücretleri eyaletten eyalete çok
değişir. Bazı eyaletler yabancı öğrencilerden yüksek ücret
aldıklarından, üniversitesine ve eyaletine göre okul
ücretleri yılda 1000 Kanada doları ile 6000 Kanada doları
arasında değişir. Kanada büyükelçiliğinden sorarak veya
Kanada İstatistik Dairesinin Tuitions and Living
Accommodation Costs at Canadian Universities isimli
yayının en son baskısına bakarak bu ücretleri tam olarak
öğrenebilirsiniz.
MBA İMKANI
Master of Business Administration (MBA), İşletme
Yönetimi Yüksek Lisansı, ilk olarak 1900’lü yılların
başında Amerika’da ortaya çıktı. 1902 yılında ilk MBA
programı mezunlarını New Hampshire’de verdi. MBA,
1960’lı yıllarda hızla yayılmış ve bütün dünya genelinde
tanınır hale geldi. MBA, iş adamı ve iş kandınlarına
yönelik geliştirilmiş lisansüstü yeterlilik derecesidir.
MBA programı sonucunda öğrencilerin rekabetçi
dünyanın yönetim sorumluluğunu üstlenebilecek bireyler
haline gelmeleri hedeflenmektedir. Çalışanlara yönelik
MBA programları da Executive MBA olarak
276
Faruk Arslan
tanınmaktadır. Kanada’daki üniversiteler de dünyanın en
iyi 100 MBA listesine giren yüksek kalite standartlarında
MBA imkanları sunmaktadırlar. Kanada’da MBA
yapmanın en büyük avantajı yüksek kaliteli, paraya hızla
dönüştürülebilecek eğitimin ekonomik olarak elde
edilmesidir. MBA programları sanıldığının aksine,
yanlızca İşletme eğitiminden gelen öğrenciler için değil,
pek çok farklı branşlardan gelen öğrencilerin de yönetim
ilkelerini öğrenmeleri açısından çok etkili olmaktadır.
Bazı üniversiteler, farklı branşlardan gelen öğrenciler için
Pre-MBA programı, MBA eğitimine hazırlık imkanını da
sunmaktadır. Dünyanın en büyük şirketlerinin üst düzey
yöneticilerinin yüzde 30’una yakın bir kesiminin MBA’si
bulunmaktadır. Master of Business Administration
programlarının büyük bir kısmı en az 3-5 yıl arasında iş
deneyimi olan profesyonel yöneticilere yönelik
düzenlemiş olsalar da bazı üniversiteler iş deneyimi
olmaksızın da MBA programlarına öğrenci kabul
etmektedirler. Bunun en büyük nedeni, öğrenci kariyerine
başladıktan 3-5 yıl sonra, kariyerine ve hayat standartına
ara verip öğrencilik hayatına geçişte zorlanmasından
kaynaklanmaktadır. Özellikle aile şirketleri olan ve
şirkette hızlı bir şekilde aktif ve önemli rol almak isteyen
öğrencilerin, lisans programlarından sonra hemen MBA
yapmaları avantaj oluşturur. MBA programlarının kendi
içinde de uzmanlıkları bulunmaktadır. Örneğin;
Marketing, Finance, Human Ressources, Accounting, IT,
Hospitality & Tourism. Kanada’da MBA programlarının
fiyatı 10,000 ila 40,000 Kanada Doları arasında değişiyor.
Bazı okullar ise ders kredisi üzerinden fiyatları belirlerler.
277
Faruk Arslan
Kanada üniversitelerinde MBA programlarına girebilmek
için temel şartlar aşağıdaki gibidir:
• 4 yıllık üniversite mezunu olmak
• Not ortalaması en az 2,5 olmalıdır
• TOEFL sınavında üniversitenin istediği yeterliliğe
ulaşmış olmak gerekir, Internet Based olarak en az 80
• GMAT sınavı her üniversite tarafından
istenmemektedir, genelde en az 500 olması tercih edilir
MBA geleceğiniz için elinize alabileceğiniz ve donanımlı
bir yönetici olmanızı sağlayacak muhteşem bir imkan.
Özellikle bu kriz dönemini, eğitime yapacağınız sağlam
bir yatırım yaparak geçirdiğiniz takdirde, kriz sonrası
çıkacak fırsatlardan da rahatlıkla yararlanabileceksinizdir.
Kanada üniversitelerinden MBA dönemleri genel olarak
ağustos, eylül, ocak ve nisan başlangıçları sunmaktadır.
Genel olarak başvuru için gereken belgeler aşağıdaki
gibidir:
• Not dökümü
• Referans Mektupları
• Statement of Purpose
• Essayler ( farklı konularda istenebilir)
• Dil yeterlilik sınavının sonucu (TOEFL, IELTS)
• Okulun istemiş olduğu diğer yeterlilik sınavları
(GMAT, vs…istenmeyebilir de) ( 32)
Şimdi Yüksek Lisans ve Doktora başvurularından
bahsetmenin tam zamanı. Referans mektubu öğrencinin
notları kadar olmasa da çok önemli bir gösterge;
öğrencinin başarısına dair. Öğrenciler, uuzn süre referans
278
Faruk Arslan
mektuplarının peşinden koşturuyorlar. Bir koşuşturma ki
sormayın gitsin. Hatta, hocaların peşine, sırf dosyaları
yetiştirmek uğruna uçakla başka şehirlere gidenler dahi
var. Yüksek lisans ve doktora bazı eğitim dallarındakiler
için baştan görünen yol gibi olsa da -mesala Siyasal
Bilimler, Ekonomi, Biyoloji, Mimarlık- büyük bir kısmı
için sonradan alınan çok önemli bir karardır.
Kanada’da Yüksek Lisansa ve Doktoraya başvururken
dikkat edilmesi gereken pek çok altın nokta vardır.
1- İlki ve en önemlisi, başvurulacak programların en son
başvuru tarihinin bilinmesi: Mesala, York Üniversitesi,
bazı bölümleri için 5 Ocak tarihi itibari ile başvuru ve
evrakların içeriye verilmesini ister iken. Üniversity of
British Columbia, Üniversity of McGill 15 Ocak için
isteyebilir. Öte yandan, Queen’s 19 Ocak diyebilir.
University of Concordia 1 Şubatı son başvuru tarihi
kılabilir. Bu bilgiye ulaşmak çoğu zaman ormanda iğne
aramaya benziyor. Üniversitelere en büyük önerim son
başvuru tarihlerini şöyle göz önünde girişte bir yerlere
yazmaları, departman web sayfalarının ücra köşelerine
iliştirmeleri değil. En iyi dosya başvuru tarihi geçtikten
sonra verilse de, artık çoğu zaman çok geç kalınmış
oluyor.
2- Statement of Purpose (Motivasyon) ve Proposal (Niyet
Mektubu)’ın hazırlanması : Başvuru için en önemli
kriterlerden birisidir#. Öğrencinin kendisini doğrudan
ifade edebilmesi ve kabul komitesini etkilemesi için en
temel evraktır. Sizin varlığınız orada tam anlamı ile
hissedilmeli. Notlarım çok düşük ne yapmam lazım
diyenlere en büyük tavsiyem, bu kısmı hakkını vererek,
yüreğiniz ile yazınız ve siz olunuz. Aşağıdaki noktaları
mektuba ilave ediniz:
279
Faruk Arslan
• Programı neden tercih ettiğiniz
• Uzmanlık alanını seçme nedenleriniz
• Mezuniyetinizden sonra planlarınız
• Sizin özel bir aday olmanızı sağlayacak nedenler,
başarılarınız.
3- GRE, GMAT, TOEFL testleri sizin durumunuzda
gerekiyor ise, bu sınavları zamanında yapmalı ve
sonuçların zamanında ulaşmasını sağlamalısınız. İstenilen
skorlar yine üniversiteden üniversiteye ve bölümden
bölüme değişiklik göstermektedir. Bu durumda da yüksek
lisans ve doktora öğrencisine yakışır bir şekilde
araştırmalarınızı özen ve itina ile yürütmelisiniz.
4- Referans mektuplarının alınması: Referans mektupları,
pek çok üniversite de hazır formlar halinde referans
verecek kişilere doldurtmak için verilir iken, bazı
üniversiteler referans mektubu yazılmasını tercih ediyor.
Ve hatta bazı üniversiteler online başvuru dosyası açıp,
size referans verecek hocaların isimlerini belirttikten
sonra kişiye özel referans formları veriyor.
5- Çalışmalarınızı yönetecek akademisyenleri bulmanız:
Bu aşamayı programa karar verdiğiniz anda başlatmanız
ve sizin ilgilendiğiniz dalda araştırma yapan hocalar ile
iletişime geçmenizi öneririm. Gönderdiğiniz ilk e-mail
merak uyandırmalıdır, sizi daha fazla tanımalarına teşvik
etmelidir ve herşeyden önemlisi çok kısa ve öz olmalıdır.
Unutmayınız, sizin çalışmak istediğiniz kişiler çok
meşgul öğretim görevlileri olup, sizi seçmelerini
kolaylaştırmak yine sizin elinizdedir. İlk görüşmelerin
ardından, mümkün ise telefon görüşmelerine geçmeniz
sizin karşınızdaki kişi ile daha sağlıklı irtibat kurmanızı
sağlar. (33)
280
Faruk Arslan
Türkiye’nin nüfusunun yüzde 26’sı 15 yaşın altında ve
yüzde 60’ı 35 yaşın altında. Milyonlarca öğrenci demek.
Bu öğrencilerden 25 bini yurt dışında eğitimini devam
ettirmeyi tercih ediyor. Türkiye’den Kanada’ya 2000
yılının başlarında yanlızca yılda 100 civarında öğrenci
gelirken şimdi bu rakam öğrenci vizesi ile gelenleri
eklersek 1,500’e yaklaşıyor. Kısa dönem yaz kampları,
İngilizce ve Fransızca eğitimi için gelenleri de eklersek
çok büyük bir artış olduğunu görebiliriz.
Eskiden, şubat aylarında zor şer Türk öğrencileri
başvurularını yaparken, şimdi ekim ayında başlıyorlar.
Erken kalkan yol alır, bu bilhassa Kanada üniversitelerine
kabul olmak isteyen yabancı öğrenciler için geçerli.
Özellikle Kanada’da Master ve Doktora yapmak isteyen
Türk öğrencilerin şimdiden başvurularını içeriye
vermeleri gerekiyor, böylece burs imkanlarından da
faydalanma imkanını elde edebilirler.
Kanada üniversitelerine başvururken, ister Kanada
içinden bir öğrenci olun, isterse Türkiye’den gelen
yabancı bir öğrenci, herşeyden önce; öğrenci kendisine
‘ben hangi dalda okumak istiyorum sorusunu sormalıdır.
Eğer bu soruya cevap veremiyor ise… ki pek çok öğrenci
cevap veremiyor, panik yapılacak bir durum yok.
Bu durumda sorulması gereken soru ‘kendimi nasıl bir
işte görüyorum? Mesela, ‘insanlar ile mi çalışmak
istiyorum, yoksa bilgisayar ile mi?, ‘düzenli bir hayatım
olup belli bir şehirde mi yaşamak istiyorum, yoksa sık sık
seyahat mi etmek istiyorum?’, özel bir firmada mı
çalışmak istiyorum, yoksa kâr amacı gütmeyen bir
kuruluşta mı?… Bu aşamada farklı şehirler ve eyaletlerde
bulunan üniversitelerin de web sitelerini araştırıp istenilen
programların içeriği incelenmeli, beklentilerinize yanıt
281
Faruk Arslan
verip veremeyeceğine dair dikkatli bir araştırma
yapılmalıdır. Kanada’da üniversitelerin büyük bir kısmı
yüzlerce program sunmakta, her yıl yeni yeni programlar
eklemekte. Ayrıca, farklı üniversitelerde aynı programlar
değişik isimler altında bulunabilmektedir. Bütün
üniversitelerin daha detaylı bilgi alabileceğiniz
danışmanları var. Daha önceden sorularınızı hazırlayın ve
iletişime geçin. Mümkün ise Kanada’ya bir ön gezi
organize edip ilgilendiğiniz üniversiteleri yerinde
inceleyin. Bu aşamada sizin hayalinizdeki işten bahsedip,
hangi programa yönlendirilmeniz konusunda okul
rehberlik servisinizden veya ilgilendiğiniz üniversitenin
danışmanından veya Kanada eğitim danışmanınızdan
yardım alabilirsiniz. (34)
En önemli aşama, eğitim alınmak istenilen alanın
belirlenmesidir. Kanada’daki eğitime giden ikinci ve
önemli bir adım , program seçiminin ardından
başvurulacak üniversitelerin veya egitim kurumlarının
tespit edilmesi ve başvuruların yapılmasıdır. Türkiye’de
pek çok öğrenci ve veliler Kanada’daki eğitime giden bu
yolda dışarıdan destek almayı tercih etmektedir, çoğu
zaman yurtdışı eğitim acentalarının kapıları
aşındırılmakta, cevaplar beklenmekte… Bu aşamada çok
hassas olmalı ve ihtiyaçlarınızı ve beklentilerinizi
açıklıkla belirtebilmelisiniz. Fransız liselerinden mezun
pek çok öğrenci Fransızca bilmeyen yurtdışı eğitim
acenta çalışanlarına kendi geleceklerini teslim etmektedir.
Hiç de sağlıklı olmayan bu seçimin sonucunda maalesef,
çok üzücü sonuçlar çıkmaktadır. Üniversitelerin sunduğu
imkanlardan hangi ölçüde faydalanılabilir veya evrakları
Fransızca olan bir ögrencinin, dosyası nasıl iyi bir
şekilde hazırlanılabilir… Gerekirse burs başvuruları nasıl
282
Faruk Arslan
yapılabilir… Başka alternatifler nasıl sunulabilir…
Kanada’da eğitim için talep ciddi olarak büyürken,
profesyonel yol göstericiler maalesef aynı hızla
yetişmedi. Türkiye’de bulunan acentalar bağımsız olarak
danışmanlık servisi verememekte. Danışmanınız bu
aşamada sizi rezil de edebilir, vezir de. Daha sonradan
keşke dememek için aşağıdaki noktalara dikkat etmenizi
tavsiye ederim. Bağımsız danışman hiçbir okula veya
kurula bağlı olmadan, tarafsız bir şekilde her öğrencinin
kişiliğine, yeteneğine, bütçesine ve tercihine göre okul
seçimi yapmasına yardımcı olmalıdır. Bütün aile
bireylerini başından itibaren eğitim projesine dahil
edebilmelidir.
Öğrenciler ve aileleri Kanada eğitim danışmanına
aşağıdaki soruları yöneltip tatmin edici cevap
alabilmelidirler.
• Kanada’da eğitim aldınız mı (lise, kolej, üniversite) ?
• Kanada’daki üniversitelerde çalışma deneyimine sahip
misiniz?
• Kanada eğitimini tanıtan hangi resmi kurumlarda görev
aldınız?
• Kanada eğitimi hakkında yazmış olduğunuz makaleler,
kitaplar var mıdır?
• Kanada’da yaşam tecrübesine sahip misiniz?
• Ne kadar zamandır danışmanlık yapıyorsunuz?
• Öğrencileri yerleştirmek için okullardan ücret talep
ediyor musunuz?
• Türk ve Kanada eğitim sistemlerini ve danışmanlık
kurum ve kanunlarını biliyor musunuz?
• Öğrencinin kişisel yeteneklerini, özelliklerini ve en
283
Faruk Arslan
uygun olan programı ve üniversiteyi seçmek için hangi
çabaları sarf ediyorsunuz?
• Kanada’nın iki resmi dili olan İngilizce ve Fransızcaya
hakim misiniz?
İngilizce eğitimini düşünüyor iseniz dahi, master ve
doktora aşamasında Fransızca eğitim veren üniversiteler
yüksek lisans aşamasında İngilizce yapabilme imkanı
tanımakta ve hatta ücretsiz olarak bu imkanı
sunabilmektedir. Kanada eğitiminin Kuzey Amerika’daki
en önemli özelliği, eğitim kalitesinin yanında, İngilizce ve
Fransızca eğitimi sunabilmesi. Kanada’nın neresinde
eğitim alır iseniz alın, eğitiminizin sonunda en azından
orta seviyede Fransızca bilgisiyle bitirmiş olmanız size iş
hayatınızda çok büyük kolaylıklar sağlayacaktır.
Kanada’ya bu şekilde gelmiş ve maalesef yanlış
yönlendirilme sonucu çok tatsız zamanlar geçiren aile ve
öğrenciler gördüm. Bu sebepten ötürü bu aşamayı çok
ciddiye almalı ve destek alacağınız kurumu iyi
seçmelisiniz. Son olarak, danışmanın öğrencinin okula
kabulünü garanti edemeyeceği bilinmelidir. Türkiye,
Kanada hariçinde Amerika, İngilitere, Fransa ve daha pek
çok ülkelere öğrenciler gönderen eğitim acentaları ile
dolu. Kanada deneyimleri olmadıkları için maalesef
öğrenciler üzerinde Kanada vizesi almak zor izlenimi
oluşturuyorlar. Bu yüzden Kanada vizesi almak zor diye
Kanada’yı düşünen öğrenciler de daha ilk adımlarını
atmadan hevesleri kursağında kalıyor ve hararetle başka
ülkelerdeki eğitim olanaklarına yöneliyorlar. Yapılan son
düzenlemeler ile öğrenciler için Kanada vizesinin
önündeki engeller tek tek kaldırıldı. İlk adım ; sağlık
kontrolünün kalkması oldu. Hatırlayanlar bilir, bir
284
Faruk Arslan
zamanlar Kanada’ya öğrenci vizesi ile gidecek olanlardan
sağlık raporu isteniyordu.
İkinci büyük adım; özellikle İngilizce ve Fransızca eğitim
almak için gidenlerin işini kolaylaştıran kısa dönem
öğrenci vize alma zorunluluğunun kaldırılması oldu.
Önceden, 12 hafta ve 24 hafta arası olan eğitim dönemleri
için de kısa süreli öğrenci vizesi alınması gerekiyordu.
Şimdi, Kanada Büyükelçiliği diğer ülkelerin
Büyükelçiliklerinin uygulamış olduğu kuralları takip
etmekte. Vize değerlendirmelerini yaparken Kanada’ya
asıl gitme amacınızın açıklığı ve inandırıcı deliller göz
önünde bulunduruluyor. Kanada’daki eğitim programına
kayıt olduktan sonra, vize başvurunuzu yapmanız
gerekiyor.
Sunacağınız evraklar
Vize görevlileri başvurularda aşağıdaki özellikleri
aramaktadır;
1. Türkiye ile olan sıkı bağlarınızın bulunması
2. Kanada’da kalışta tüm masrafları karşılayabileceğiniz
ve bunu çalışmadan yapabileceğinizin ispatı
3. Kalışınızın asıl amaçının eğitim olduğu (öğrenci vizesi
için) ve eğitim süresinin bittiğinde geri dönmek
istediğiniz ve buna dair inandırıcılığınız.
Başvurunuzu yaparken dikkat edilmesi gereken en önemli
husus, Büyükelçiliğin sayfasında en son güncelleşmiş
bilgilere ulaşmaktır. Temel belgeler aşağıdaki gibi
olmakla beraber, asla herhangi bir şirketin web
sayfasından alınan bilgiler ile başvurunuzu yapmayınız.
Tek resmi ve güvenilir kaynak Kanada Büyükelçiliğinin
resmi web sayfasıdır.
285
Faruk Arslan
1. Kanada’da tanınan eğitim kurumundan alınmış,
Kanada’da alınacak eğitimi ve süresini belirten kabul
mektubu
2. En az altı ay geçerliliği bulunan pasaport
3. Vize ücreti
4. İyi niyet mektubu
5. İki adet fotoğraf
6. Mali durum belgeleri
7. Doldurulmuş formlar
• vize başvuru formu
• ek aile bilgi formu (18 yaş üzeri herkes
doldurmalıdır)
• öğrenim ve iş geçmiş formu (18 yaş üzeri herkes
doldurmalıdır)
Tam liste için
http://geo.international.gc.ca/canadaeuropa/turkey/pdf/Og
renci-Izni-Basvuru-Seti.pdf adresinden Türkçe bilgilere
ulaşabilirsiniz. (35)
Quebec eyaletinde altı aydan daha uzun süreli
okuyacaklar için Quebec izin belgesi gerekmektedir.
Şu ana kadar evraklar düzgün yapıldığı takdirde hiçbir ret
olayı ile karşılaşmadığım ÇAQ olarak bilinen Quebec izin
belgesini almak Türkiye’de imkansız diye lanse ediliyor.
Böylelikle çok da iyi bilinmeyen Kanada’nın, çok da iyi
bilinmeyen Quebec eyaleti bir defa daha dışlanıyor…
bilinçsizce… Okul kabul mektubu olan Türkiye’den
başvuran bir öğrenci için istenilen evraklar ise Kanada
vize başvurusu ile karşılaştırıldığında çok daha az.
Québec eyaletinde eğitimin maliyetinin düşüklüğü,
İngilizce ve Fransızca eğitim veren eğitim kurumlarının
çokluğu ile öğrencileri ve ailelerini cezbediyor.
Québec eyaletinde 6 aydan daha uzun süreli okuyacaklar
286
Faruk Arslan
için Québec eyaleti kabul belgesi gerekiyor.
Şu ana kadar evraklar düzgün yapıldığı takdirde hiçbir ret
olayı ile karşılaşmadım. Bir süreden beri, CAQ başvurusu
online dahi yapılabiliyor.
Okul kabul mektubu olan Türkiye’den başvuran bir
oğrenci için istedikleri evraklar ise Kanada vize
başvurusu ile karşılaştırıldığında çok daha az. CAQ
konusuna özellike Kanada eğitiminin yoğun olarak
konuşulduğu başvuruların yapıldığı bu dönemde açıklık
getirmek gerekiyor.
Québec eyaletinde bulunan üniversitelerden bazıları:
• Université de Montréal (Montréal)
• Université Laval (Québec Şehri)
• Université de Sherbrooke (Sherbrooke)
• McGill University (Montreal) –Eğitim dili İngilizce
• Concordia University (Montréal)- Eğitim dili İngilizce
• Université du Québec (Montréal, Sherbrooke, TroisRivières…pek çok şehirde bulunmaktadır)
• Bishop’s University (Lennoxville) –Eğitim dili İngilizce
Bu üniversiteler dahil olmak üzere, Québec eyaletindeki
diğer eğitim kurumlarından (kolej, dil okulları...) almış
olduğunuz kabul belgesi sonucunda CAQ başvurunuzu
yapabilirsiniz. Eğitim kurumları kabul mektubunu üç
nüsha halinde sunarlar.
• CAQ başvurusu için
• Kanada vize başvurusu için
• Öğrenci için
Başvuru ilk CAQ başvurusu ise ve Türkiye’den yapılıyor
ise aşağıdaki evraklar gerekmektedir:
287
Faruk Arslan
• Son 12 ay içinde çekilmiş fotoğraf (35x45 mm),
arkasında isminizin yazması gerekiyor
• İşlem ücreti 100 Kanada doları
• Kişisel bilgilerinizin bulunduğu pasaport sayfalarının
fotokopisi (geçerli olan)
• Okulun göndermiş olduğu CAQ başvurusu için
kullanılacak okul kabul mektubu
• Doldurulmuş ve imzalanmış başvuru formu
18 yaşından küçükler ve Kanada içinden yapılan CAQ
başvurusu için ek evraklar istenmektedir, başvurunuzu
yapmadan önce yanlızca ve yanlızca Québec devletinin
resmi sitesinden alınan bilgiler ışığında yapınız. İnternette
güncellenmemiş pek çok bilgi bulunmaktadır.
Fransızca bilgi ve formlar için :
http://www.immigrationquebec.gouv.qc.ca/fr/formulaires/formulaire-titre/dcaetudes.html
İngilizce bigi ve formlar için :
http://www.immigrationquebec.gouv.qc.ca/en/forms/search-title/dca-studies.html
Québec Kabul Mektubunu (CAQ) onayladığı takdirde
size gönderdiği gibi aynı zamanda bir kopyasını da vize
başvurusunu yapacağınız Kanada Büyükelçiliğinin
Ankara bürosuna gönderir. Kanada bir kış ülkesi olarak
biliniyor, ancak yaz kampları oldukça revaçta. Kanada’da
yaz kampı programları ülkede bulunan öğrenciler için çok
güzel alternatifler sunmakla beraber, aynı şekilde
288
Faruk Arslan
yurtdışından da çok sayıda öğrenciyi çekiyor. Öğrenciler
yurt dışı tecrübesinin yanında, unutulmayacak bir yaz
geçirme imkanına sahip oluyorlar. Yaz kampı, özellikle
de yurt dışında yaz kampı denilince, turistik gezilerin ve
eğlencenin haricinde çeşitli spor aktiviteleri, sanatsal
aktiviteler de akla gelmeli. Kanada bu imkanları iki dilde
sunması ile büyük bir avantaja sahip. Öğrenciler yaz
kampı dahilinde İngilize ve/veya Fransızcalarını da
gelirtirme fırsatı bulmuş oluyor. (36)
Üç-dört haftalık yaz kampı, yatılı veya yatılı olmamasına
bağlı olarak 1000 ila 4000 Kanada doları arasında
değişebilir. Eğer Kanada’da yaşıyor iseniz, velilere en
önemli tavsiyem yaz boyunca çocuklarını ikinci dilllerini
geliştirebilecekleri başka bir eyalette yatılı yaz
kamplarına göndermeleridir. Bu yaşlarda ikinci dil
ortamında bulunmaları bu dili geliştirmelerini ve daha
başarılı olmalarını sağlar. Bu programlar dahilinde
çocuğunuz kendisini daha yakından tanıma firsatını
edinir. Öğrenciler Kanada’nın bir eyaletinden diğer
eyaletine sunulan çok çeşitli yaz kamplarında doğayla iç
içe, yeni dostluklar kazanacakları ve sıkılmaya vakit
bulamayacakları bu programlara katılarak ufuklarını
genişletirler. Bu kamplara 8-17 yaş arası gençler ve
çocuklar katılabilir ve kamplar farklı farklı yaş
kategorilerine ayrıldığı için, kendi akranları ile güzel bir
deneyim edinebilirler. Programlara katılım için şart
aranmamaktadır. İngilizce seviyesine veya Fransızca
seviyesine göre öğrenci kampa yerleştirilir. Bu kamplarda
özel ekstra aktivite programı seçilebileceği gibi, yoğun
İngilizce veya Fransızca Eğitim veren programlar da
seçilebilir. Bunların arasında klasik programların dışına
289
Faruk Arslan
çıkan, Trailblazers programı da bulunmaktadır.
Toronto’da bulunan KGIC’nin Trailblazers – Genç
Liderler Kampı, 15-18 yaş arası dünyanın dört bir
tarafından gelen gençlere macera programı dahilinde
Kanada’nın muhteşem doğal güzellikleri içinde geçecek
güzel bir deneyime davet ediyor. Gençler İngilizcelerini
geliştirmenin yanı sıra ilk yardım, kampçılık becerileri,
pusula, GPS kullanımı, doğada yaşama tekniklerini de
öğrenebilirler. Sunulan liderlik programı etkin iletişimin
yanı sıra, kriz yönetimi, münazara, eleştirel düşünce
konularında da gelişime ön ayak olmaktadır.
Bu program sayesinde gençler kendilerini daha iyi
tanıyabilme imkanına sahip olacaklardır. Bir yandan zayıf
ve güçlü yönlerini keşfederken, bir yandan da
yeteneklerini kesefedip, takın ruhunun ve bir takımın
üyesi olmanın keyfini yaşayacaklardır. Program sonunda,
kendine olan güven duygusu sanırım hiçbir şey ile
değiştirilemez. Çok zengin olsam mutlaka gemi ile dünya
turuna giderdim. Dünya-nın dört bir yanını gezer,
istediğim yerde iner, orayı keşfedip daha sonra gemime
binip yeni ufuklara açılırdım. Çok gezen mi bilir, çok
okuyan mı demiş atalarımız. Nova Scotia eyaletinde West
Island College artık seçme derdi yok diyerek, gezme ve
okuma imkanını bir arada sunuyor. West Island College,
Terry Davies tarafından 1974 yılında kuruldu. 1000’i
aşkın öğrenci sayısı ile Kanada’da üç farklı kampüste
hizmet veriyor. 1984 yılında Birleşmiş Milletler
tarafından okullara yapılan davet sonucu ‘Barış, Birlik ve
Gelişim’ sonucu doğmuş ‘Class Afloat’ programını
kurdu. West Island College, Lünenburg, Nova Scotia’daki
kampüsünden gemide eğitim programını sunmaya devam
ediyor. Lise 10, 11 ve 12’inci sınıflar dışında, junior
290
Faruk Arslan
college ve üniversite eğitimi hakkında programları
bulunuyor. 12 kişiyi aşmayan küçük sınıfları, 25’i aşkın
dünyanın farklı noktasında durma imkanı ile öğrenciler
bir yandan dünyayı gezme imkanına sahip olurken diğer
yandan da ders görüyorlar. Bu program aynı zamanda yaz
kampı imkanını da sunuyor. Gemideki 4 haftalık yaz
kampı müthiş bir deneyim olsa gerek. Öğrenciler, 65
metre uzunluğundaki geminin dümenine geçmenin yanı
sıra, her limanda farklı kültürleri ve tarihleri tanıma
imkanını eğlenceli bir şekilde elde etmiş oluyorlar. Şehir
ve müze turları, kayak aktiviteleri ve doğa gezileri
yaşamın bir parçası oluyor. Profesyonel öğretmenler,
gemi mürettatabatı ve doktorlardan oluşan ekibin eşlik
ettiği öğrenciler, gemilerdeki konforlu, klimali kabinlerde
kalıyorlar. Gemilerde ayrıca sınıflar haricinde
yemekhane, seminer odası, bilgisayar odası da bulunuyor.
Yeni yerleri, insanları ve uzun bir gemiyi yönetmeyi
öğrenmek isteyenler bu muhteşem deneyimden mutlaka
yararlanmalıdır diye düşünüyorum.
Kamp bilgileri:
Öğrenci yaş aralığı: 15 - 18 yaş arası
Kamp Fiyatı: Kanadalı ve Amerikalı öğrenciler için
3,100, uluslararası öğrenciler için: 3,500 Kanada Doları
Fiyatlara, iki kişilik odada konaklama, 3 öğün yemek,
havaalanı transferleri, İngilizce dersleri, liderlik ve
gemicilik dersleri, sağlık sigortası ve geziler dahil.
Detaylı bilgiye www.kanadakültürmerkezi.com
adresinden ulaşabilirsiniz. (36)
ÖĞRENCİ ÇALIŞMA İZNİ
291
Faruk Arslan
Kanada’da okumayı düşünen öğrencilerin veya
Kanada’da bulunan yabancı öğrenci statüsündeki
öğrencilerin düşündüklerini önemli noktalardan birisi,
eğitim süresi boyunca çalışma imkanlarının ve eğitimleri
bittikten sonra da çalışma imkanlarının olup olmadığı
konusudur. 21 Nisan 2008 tarihi, uluslararası öğrencileri
için bu açıdan önemli bir gündür. Çünkü bu tarihte
yürürlüğe giren yeni göçmenlik yasası ile Kanada’da
eğitim gören bu öğrenciler çeşitli süreler ile yasal çalışma
izni alabilmektedirler. Öğrenciler, bir dil kursuna,
sertifika programına, lisans veya lisansüstü programa
kayıt yaptırdıkları takdirde eğitimleri süresince ve mezun
olduktan sonra belirli sürelerle çalışma izni
kazanabilmektedir.
O dönemde Kanada’nın Vatandaşlık ve Göçmenlik
Bakanı olan Diane Finley, 21 Nisan’da yayınlamış olduğu
bildiride yabancı öğrencilerin eğitim sonundaki çalışma
izinleri hakkında yapılan düzenlemeler hakkında geniş
bilgi vermişti. Bu düzenlemeler çerçevesinde Kanada’da
herhangi bir full-time yükseköğretim kurumundan mezun
olacak veya olmuş durumda olan uluslarası öğrencilerin
almış oldukları eğitimin türüne bağlı olarak 3 yıl süreli
çalışma izni başvurusu yapabilme imkanları
bulunmaktadır.
• Öğrenci sayet 2 ila 4 yıl arası bir diploma programından
mezun ise 3 yıllık çalışma izni başvurusunda bulunabilir
• 3 sömestir süreli programdan mezun ise, 12 aylık bir
çalışma izni için başvuruda bulunabilir
• 2 sömestir süreli bir programdan mezun olan öğrenciler
ise 8 aylık çalışma iznine başvurabilirler
Bu aşamada en büyük yanılgı 2 dönemlik olan programın
bir yıllık olarak algılanmasıdır. Asıl esas alınan
292
Faruk Arslan
öğrencinin eğitim almış olduğu süredir, yani 2 sömestir 8
ay eder. Bu durumda alınabilecek çalışma izni de 8 aydır.
Eğitimlerinin akabinde çalışma iznine başvurularda
aşağıdaki düzenlemeler yapılmıştır:
• Çalışma izinleri coğrafi bölge ayrımı yapılmadan en
fazla üç yıl geçerli olacaktır.
• Bu durumda çalışma iznine başvuracak uluslararası
öğrencilerin yeni yasa ile öncelikle iş bulma veya
ellerinde hazır iş teklifi bulundurma zorunlulukları
ortadan kaldırılmıştır. Eski yönetmelikte eğitimlerinden
sonra kısa sürede iş teklifi alma mecburiyeti yabancı
öğrencileri fazlası ile zorlamakta idi.
• Çalışma izninin açık olması; öğrencilerin kendi
bitirdikleri dalda iş bulma veya her iş değişikliğinde
tekrar çalışma izni başvurusu yapmak zorunluluklarını
kaldırmıştır.
Öte yandan öğrenci çalışma iznine başvuracak
öğrencilerin aşağıdaki şartları yerine getirmeleri
gerekmektedir:
• Geçerli bir öğrenci vizesine sahip olmak
• Resmi mezuniyet işlemlerinin ardından 90 gün içinde
çalışma izni başvurularını yapmak
• Çalışma izni alacak öğrencilerin daha önceden eğitim
dolayısıyla çalışma izni almamış olması gerekmektedir.
Kanada’da öğrenci vizeniz var iken başvuruda
bulunabileceğiniz farklı çalışma vizeleri mevcuttur.
Aşağıda bulunan çalışma izinleri için LMO diye
adlandırılan, Labour Market Opinion gerekmemektedir.
1- Kampüs içi çalışma izni
2- Kampüs dışı çalışma izni
3- Staj/Co-op çalışma izni
4- Mezuniyet sonrası çalışma izni
293
Faruk Arslan
5- Eş durumundan dolayı alınan çalışma izni
6- IT alanında çalışma izni
7- Öğrenci değişimi programları ya da uluslararası
anlaşmaların bir parçası olan çalışma programları.
Daha fazla ve detaylı bilgiye Citizenship and Immigration
Canada (CIC)’nın web sitesinden ulaşabilirisniz.
http://www.cic.gc.ca/english/study/work.asp
Bu bilgileri paylaşan Kanada Eğitim Danışmanı,
Kanada’da çıkardığımız Canadatürk’ün eğitim yazarı
Türkan İbiş’e teşekkür ederim. 2009 başında
Canadatürk’te köşe yazarı olarak işe başlattığımız
İbiş İnce profesyonel olarak Kanada eğitim danışmalığı
hizmeti vermektedir. Güveneceğiniz bir danışmandır.
www.kanadaegitimdanismani.ca (38)
Tekrar doktora konusuna dönelim. Kanada’da doktora
başvurusu yapmakta zamanlı bir iş. İlk olarak eylül
ayından başlayarak bir kaç hafta boyunca çalışma
yapmanız ve istediğiniz üniversitelerin Web sitelerini
gezmeniz gerekiyor. Bu sayfalarda değerlendirmeniz
gereken genel kriterler; üniversitenin yeri, hocalarının
araştırma yaptığı alanlar, doktora programının zorunlu
dersleri ve sağladığı finansal kaynaklar. Bu kriterlere
göre, isteklerinize cevap verebileceğini düşündüğünüz
üniversiteleri yakın incelemeye alın. Örneğin; doktora
programının "graduate coordinator"ına, "administrative
coordinator"ına ve sizin çalışmak istediğiniz konularda
çalışan profesörlerine birer e-posta göndererek, bölüm ve
çalışmaları hakkında bilgi isteyin. Onlardan aldığınız
cevaba göre, üniversitenin uluslararasıveya göçmen
öğrencilere bakışı hakkında daha net bir bilgi sahibi
294
Faruk Arslan
olabilirsiniz. Ayrıca, üniversiteden broşür ve başvuru
formu isteyin ve bunları da detaylı olarak inceleyin. İlk
kez yurtdışında okumak için başvuru yapıyorsanız, başta
bu formları okumak ve anlamak zaman alabilir.
Akademinin kendine ait jargonunu çözmek ve aynı
zamanda Batı üniversitelerinin çalışma yapısını anlamak
ilk başta zor olabilir. Bir kaç broşür ve başvuru formu
okuduktan sonra hangi konulara dikkat etmeniz gerektiği
netleşecektir. İstediğiniz üniversitelerin başvuru formları
en geç Ekim ayında elinizde olması gerekiyor. Bu
üniversitelere başvurmaktan vazgeçseniz bile tüm
başvurularınızı yapana kadar formlarınızı atmayın. Her an
fikriniz veya olayların gidişi değişebilir. Ayrıca her
üniversite artık Web siteleri üzerinden program başvurusu
sağlıyor. Daha hızlı ulaşım ve sonuç almak mümkün Web
üzerinden.E-posta ile iletişim sağladığınız profesörlere, şu
andaki çalışma alanları, araştırma konuları ve en yeni
yayınları hakkında sorular sorun. Hatta makalelerini
nereden edinebileceğinizi öğrenin. Makalelerini okuyun
ve beğenirseniz kendi konunuz hakkında onlara yazın.
Fikir alış-verişi yapın. Ayrıca, profesörlere, bölümün
dinamikleri hakkında da soru sorabilirsiniz. Çok açık
sözlü insanlara denk gelirseniz, programın burs durumu
ve uluslararası ve göçmen öğrenciler konusundaki
politikası hakkında da bilgi alabilirsiniz. Kasım ve Aralık
aylarında başvurmak istediğiniz bölümün şartlarına göre,
TOEFL ve GRE sınavlarına girmeniz gerekiyor.
Göçmenler başvuruyu Ocak’ta yapabilir, bu imtihanları
ise Haziran’a kadar verebilir. Bu sınavlara mümkün
olduğu kadar erken girmeye calışın, eğer ilkinde gerekli
puanı tutturamazsanız yeniden girebilmeniz için zaman
kalsın. Bu sınavlarla ilgili bilgiyi Amerikan veya Kanada
295
Faruk Arslan
Elçiliği ve Konsoloslukları'ndan alabilirsiniz. Dil bilginizi
yenilemek için konsolosluklardaki TOEFL kurslarına
gitmek iyi bir fikir olabilir. Çeşitli özel kuruluşlarda da
GRE kursları veriliyor. Eğer kendi kendinize çalışabilen
biriyseniz, Barrons'un GRE kitabını alıp kendiniz çalışın.
Zaten GRE kursları da bu tarzda yazılmış kitaplardan
sorular alıp önünüze yığmaktan fazla birşey yapmıyor.
Daha önce İngilizce konuşulan bir ülkede uzun zaman
yaşamamışsanız, GRE'nin İngilizce bölümünden yüksek
bir puan almak zor olabilir. Bu açığı matematik ve
analitik düşünme alanlarında çalışarak kapatabilirsiniz.
Zaten bölümler, GRE puanlarına bakarken sizin
uluslararası veya göçmen öğrenci olduğunuzu gözönünde
bulunduruyorlar. Bu arada unutulmaması gereken bir
nokta var. GRE ve TOEFL sonuçlarınız, ilgilendiğiniz
üniversiteye zamanında gitmeyebilir ya da kaybolabilir.
Bu yüzden başvurunuzu yaparken, size gelen TOEFL ve
GRE sonuçlarının birer fotokopisini de başvurunuza
ekleyin.
Aslında GRE ve TOEFL'in çok fazla bir önemi
yok. Sonuç olarak, herkes bu sınavlardan gereken
puanları alıp bölüme gönderiyor. Asıl önemli olan sizin
diğer öğrencilerden nasıl farklı olduğunuz.Bunu da şu
kriterlerle sağlayabilirsiniz: Referans mektupları, CV'nize
koyacağınız yayınlarınız, konferans sunuşları, aldığınız
burslar ve tabii aldığınız dersler ve notları. Çoğu zaman
not ortalaması o kadar önemli bir kriter değildir. İlgi
alanınızda aldığınız derslerin notlarının ortalaması çok
daha önemli. Örneğin "Social Development" alanında
çalışıyorsanız, bu dersten A almış olmanız önemli, yani
birinci sınıfta matematikten D almış olmanız o kadar da
önemli değil. Referans mektupları ve yüksek lisans
296
Faruk Arslan
tezinizden yapmış olduğunuz yayınlar sizin akademiye ne
kadar ilgi gösterdiğinizin göstergesi.Bunlar, akademik
komitenin ilk baktığı kriterler arasında
sayılabilir.Gereken bütün evrakları tamamlayıp
başvurunuzu Şubat ayı gibi yapmaya calışın.
Başvurunuzu gönderdikten sonra, bölümünüzün
"administrative coordinator"ına (ki bunlardan her
bölümde sadece bir tane bulunur, ve bölümde herşeyi
bilen kişilerdir, çoğunlukla 'bölümün annesi"dirler) bir eposta gönderip, başvurunuzu gönderdiğinizi ve
aldıklarında size eksik olup olmadığını bildirmelerini rica
edin. Eksik doküman varsa, hemen bulup gönderin.
Çoğunlukla, başvurunuz değerlendirilirken, burs alma
olasılığınız da belli olur. Bazı bölümlerde başvuru ve burs
değerlendirmesi beraber yapılır ve ikisine de ayrı ayrı
başvurmanız gerekmez. Bazı bölümlerde bunlar ayrı
süreçlerdir, yine aynı 'bölümün annesi"ne ayrıca bursa
başvurmanız gerekip gerekmediğini sormayı unutmayın.
Gerçekci olmak gerekirse, Türkiye'de sosyal bilimler
konusunda yurtdışında doktora yapmak isteyen bir
öğrencinin alabileceği burs sayısı sınırlı. Türkiye'den
yurtdışında 4-5 yıl doktora yapmak için alınabilecek
burslar: YÖK veya Milli Eğitim Bakanlığı bursu. 4 yıllık
burs karşılığında 8 yıl çalışmak istemiyorsanız,
yurtdışından burs bulmaktan başka çare yok. Eğer
Kanada göçmeni iseniz devletden kredi alarak
okuyabilirsiniz, ancak ABD’de masrafları kendiniz
karşılamak zorundasınız. Masrafları karşılamanın en
sağlam yolu, doktora yaptığınız bölümün size burs
sağlaması. Bu bursun yanında ayrıca asistanlık almanız
gerekebilir. Bununla ilgili detayları da administrative
coordinator'a yazdığınız e-postada sorabilirsiniz.
297
Faruk Arslan
Genellikle, teori ve pratik birbirinden farklıdır.
Administrative coordinator'lar ümit verici konuşmaktan
kaçınırlar. Bu sizi yıldırmasın. Örneğin, asistanlık
sağlamanın garanti olmadığını söyleseler bile, bu,
"asistanlık sağlanabilir" şeklinde algılanmalıdır. O
yüzden, eğer durumunuz el veriyorsa, bir haftalığına
başvurduğunuz okula gidip görmenizde ve oradaki
insanlarla tanışmanızda yarar var. Böylece, teorinin ve
pratiğin farklarını biraz olsun birbirinden ayırabilirsiniz.
Doktora programında bölüm seçmek kadar, çalışacağınız
profesörü seçmek de önemlidir. Eğer belli bir profesör
sizinle çalışmak istiyorsa, genellikle sizin doktora
programına girme şansınız yükselir. Profesörlerin sizin
çalıştığınız alanda çalışması imkansızdır. O yüzden
seçeneklerinizi geniş tutun.
"Neden Kanada?" ve "Kanada'da hangi
üniversiteler?" konularına da açıklık getirmek istiyorum.
Kanada'nın Amerika'ya göre avantajları: Göçmen ülkesi
olması, suç oranının az olması, ve sosyal devlet
anlayışının hala hakim olması. Bu da daha az ırkçılık ve
daha çok sosyal yardım demek. Kanada, göçmen almak
isteyen bir ülke olduğundan burs alma olasılığınız da
Amerika'ya göre yüksektir. Kanada'da sosyoloji alanında
iyi üniversiteler:Toronto, York, McGill, British Colombia
ve Carleton üniversiteleridir. Toronto Üniversitesi'nin
istatistik ağırlıklı olmakla beraber burs sağlama olasılığı
diğer üniversitelere oranla yüksektir. York
Üniversitesi'nde niteliksel yöntem ağırlıklıdır ve postmodern teoriye yatkındır. Carleton Üniversitesinde daha
önceden çok başarılı Türk öğrenciler olduğundan, Türk
öğrenci kabul etmeye yatkınlıkları olabilir.
298
Faruk Arslan
Doktora’ya alacaklarına inanmadığım için Master
başvurusu yaptığım iki üniversite Toronto’daki Ryerson
ve Hamilton’daki McMaster üniversitelerinden cevap kısa
sürede gelmişti. Ryerson’da başvurduğum gazetecilik
masteri için Haziran ayına kadar 600 TOEFL skoru
getirmem veya üniversitenin verilen tarihteki kendi dil
sınavına girmem talep ediliyordu. Skoru tutturamadığım
için sınava gidip şansımı denemek istemiştim. Okul
kampüsünde sınava girerken yeniden sanki ÖSS’na
girme heyacanı yaşadım. 80 dolar vererek sınava girerken
etrafımdaki binlerce insane bakıp bu işi üniversitenin
gelir kazanma kalemi olarak gördüğü endişesine
kapıldım. Bu kadar öğrenciyle yarışmak ve en iyi skoru
almak kolay olmayacaktı. Nitekim dinleme soruları
bölümünde dinletilen kasetde konuşmalar o kadar hızlı idi
ki, not almadan yakalamak mümkün değildi. Ama not
almak yasaktı. Bu sınav üniversitede dersi anlayıp
anlayamıyacağımız ölçmeye yarıyacaktı. Sorulan sorulara
aklımda kalan anahtar sözcüklerle yanıtladım. Ancak
dinlediğini olduğu gibi yazma kısmına gelince havlu
attım. Kompozisyon ise IQ konusunda iki ünlü
profesörün iki zıt tezini anlatan makaleleri okuduktan
sonra karşı tez yazmakla ilgiliydi. Bu sınav TOEFL’dan
daha zordu. Beklediğim gibi geçemedim. Gelen
mektupda üniversitenin 1100 CAD ücretli hazırlık
kursuna kaydolursam ve testleri geçersem istediğim
bölüme başlıyabileceğimi yazıyordu. Gazetecilik masterı
yapmak çok istiyordum. Ryerson 550 TOEFL skorunu
kabul ediyordu, 582 almayı daha sonra başarmıştım. Tam
başlamaya karar vermişken dinlediğim gerçek bir hikaye
beni fikrimden caydırdı. Toronto Üniversitesinde
gazetecilik alanında master ve doktara yapan Hülya isimli
299
Faruk Arslan
bir Türk kızı sıra iş bulmaya gelince ayrımcılıkla
karşılaşmıştı. Gazetelerin patronları Yahudiydi ve
müslüman muhabir görmek istemiyorlardı. Toronto Star
ile yaptığı mülakatta işe kabul edilmemesinin tek gizli
gerekçesinin iyi bir müslüman olmasada müslüman bir
ülkeden gelmesi olduğunu anlamakta gecikmemişti. Bir
arkadaşının tavsiyesi ile ismini Julia olarak değiştirdi,
boynuna da birde haç taktı. Yeni ismi ve haç
görüntüsüyle mini etekli olarak Toronto Star’a bir yıl
sonra tekrar başvurdu. Bu defa işe kabul edilmişti. Bir yıl
muhabir olarak çalıştı. Ancak İsrail ile ilgili bir haberinde
Filistin yanlısı bakış açısını haberine yerleştirince
patronun dikkatini çekti. Takip altına alınan Hülya hanım,
müslüman olduğunu yapılan sıkıştırmalar sonucu itiraf
edince kendini kapı önünde buldu. Bazı mesleklerde
görünmeyen bir ayrımcılık uygulanıyordu. Gazetecilik
elit ve etkin bir meslek sayıldığı için bu alan onlardan
biriydi. Hülya çareyi vatanına dönmekte bulmuştu.
Okuyacağınız alan eğer size piyasada iş vaat etmiyorsa ve
bu ülkede iş arayacaksanız ısrar etmenizin bir anlamı
yoktu. Mc Master üniversitesine Sosyoloji alanında
başvurmuştum. Gelen yazıda mülakata çağrılıyordum.
Sosyolojide master yaparsanız iş arama alanınız Sosyal
Workerlığa göre daha kısıtlı oluyor. Fazla kaliteli bir
göçmeni istihdam etmektense Kanadalı, ana dili İngilizce
olan, kültür uyumu sorunu yaşamıyacak birini işe
alıyorlar. Bu nedenle çalışanların yüzde 90’ı göçmen
kökenli olan Sosyal görevlilik mesleği daha cazipti.
Göçmenliğin en iyi tarafı yabancı öğrenciye göre
kolej ve üniversite bedellerini Kanadalılar gibi yarısını
ödemeniz. Üstelik devletden kredi almanızda
mümkün.Centennial Kolejinde okul masrafım iki dönem
300
Faruk Arslan
için 5000 dolardı. Kredi başvurusunu Mayıs ayında
yapmış, Haziran ayında olumlu yanıt almış, Temmuz
ayında ise 150 CAD depositi ödeyerek kesin kayıt
yaptırmıştım. Okula 2002 Eylülünde başlarken federal
devletin ve eyaletin ortaklaşa sunduğu kredi belgesini
kolejden alıyorsunuz. Başka geliriniz yoksa ve aileli
iseniz hesap kitap yaparak okul ve kitap ücretinin yanısıra
geçinme bütçeside veriyorlar. Dolayısıyla yıllık 17 bin
dolar borçlanıyorsunuz. Başvururken 3000 dolarlık
Milenyum bursuna başvurmayı unutmayın, bu bursun geri
ödemesi yok. Ayrıca koleje hemen burs için başvurun,
eğer hiç almamış iseniz 400 dolarlık bursun çıkması
büyük ihtimal. Kasım ayında kolej bursumu almıştım.
Eğer benim gibi 4 ortalama ile okursanız 3000 dolar ve
mezun olduktan sonra ödemelerinizi aylık 150 dolarlık
taksite yayarak düzenli öderseniz bir yıl sonra
borcunuzdan 6000 dolar silindiğine dair mektup
alıyorsunuz. 30 yaşını geçenler için bu uygulama
sözkonusu. 17 bin dolardan ödeyeceğiniz bölüm sadece
5000 dolara kadar düşmüş oluyor. 2 yıllık Kolej için 34
bin dollar borçlanacağınızı peşinen hatırlatayım.
Üniversitelerin yıllık 10 bin dolar okul bedeli var. 12 bin
dollar geçinmeniz için verilirse yıllık 22 bin dollar
borçlanırsınız. 4 yıllık bir üniversite 88 bin dollar
borçlanmanız anlamına gelir. Hukuk ve Tıp fakültelerinde
bu rakam 150 bin doları bulabilir.
Kolej ve York Üniversitesindeki öğrenci hayatı
yeni arkadaşlar edinme ve ülkeyi tanıma adına müthiş bir
deneyimdi. 150 kişilik devremizde okuyanların yüzde
95’inin bayan olması karşısında şok olmuştum. Kendimi
Osmanlı hareminde harem ağası gibi hissediyordum.
Sosyal Workerlık ve Sosyoloji meğerse kadınların seçtiği
301
Faruk Arslan
bir meslekmiş. İlk aylar oldukça zor geçti. Akademik
İngilizceye uyum sağlamam 3 ayımı aldı. Gece yarılarına
kadar ders çalışıyor, bilmediğim kelimeleri çıkarıyordum.
Hergün verilen ödevleri ve okumaları, yazmaları
yetiştirmek tüm vaktimi alıyordu. Kanadalıların ne kadar
kültürsüz, tembel ve cahil olduğunu anlamam kısa
sürmüştü. Kanada tarihi dersinde profesör derse bir test
yaparak başlamıştı. Kanada’yı John MacDonalds’ın
kurduğunu bilmeyecek kadar cahil olan Kanadalılara
lisede ne öğretildiğini doğrusu çok merak etmiştim.
Atatürk’ü bilmeyen bir Türk düşünebiliyormusunuz?
Sınıfta sadece 5 kişi Kanada’nın kurucusunu bilmişti.
Benim dışında diğer 4 kişide Kanada’ya yeni gelmiş
göçmenlerdi. Dersler ilerledikçe ve ilk sınavların
sonuçları açıklandıkça hayretim daha da arttı. Sınıfta
zevzek zevzek konuşan boşboğazlı Kanadalı gençler en
düşük notları alırken, en yüksek notu olan ilk 10 kişi ben
dahil göçmenlerdi. Gurup çalışmalarında göçmenlerin
gayreti olmasa bu Kanadalıların sınıf geçebileceği bile
şüpheliydi. Kanadalılardan sadece birkaç öğrenci parlak
sonuçlar almıştı. Onlarda üniversite yerine niye Koleje
geldiğini sorguluyor, gelecek sene üniversiteye
başvurmak için Koleji atlama taşı olarak kullandığını
söylüyordu. Geriye kalanı dökülüyordu. Pek çok kız
öğrencinin en az iki erkek arkadaşı vardı. Erkekler değil
kızlar erkekleri avuçlarında oynatıyordu. Kimi isterlerse
onunla bir gecelik yatıyorlardı. Bunun karşılığında
kendilerine pahalı hediyeler aldırıyorlar ve faturalarını
ödetiyorlardı. Bir erkek arkadaş hepsine yetişemediği için
iki veya fazlasını aynı zamanda idare ediyorlardı. Bir sınıf
tartışmasında bir sınıf arkadaşım iki erkek arkadaşının
birbirini neden kıskandığını anlıyamadığını, eğer isterse
302
Faruk Arslan
ikisine de tekme vurabileceğini anlatmıştı. Kızlara
peşinen evli ve iki çocuk babası olduğumu söylemesem
canlı canlı yiyeceklerdi. Gözleri kan çanağına dönüşmüş,
ders de uyuklayan bu Kanadalılardan bazılarının çalışarak
okuduğunu sonra öğrenecektim. Nedense bazıları kredi
almayı tercih etmemişti. Bazısı 50 yaşında meslek
değiştirmeye karar vermiş, kimisi üç çocuklu yalnız bir
anne olarak kurtuluşu okumakta görmüştü. En iyi
arkadaşım bir Sırp olan Suzanna’ydı. Türkçe bilen,
gençliğinde bir Türk sevgilisi olan Suzanna, 2 yıl
Carleton Üniversitesinde Ortadoğu üzerinde Osmanlı
politikaları masterı yapmış, ancak mezun olduktan sonra
iş bulamayınca Kolej eğitimine dönmüştü. Fazla kaliteli
olmak Kanada’da büyük bir sorundu. Kaliteli işler
‘Beyaz Kanadalı’lara ayrılmıştı. Suzanna ile iyi bir ikili
oluşturarak tüm gurup çalışmalarından ve imtihanlardan
başarıyla ayrıldık. Kanada yüksek eğitiminde vize ve
finallerle ders geçilmiyor. Hocalar sürekli kompozisyon
ve araştırma ödevleri veriyorlar, gurup çalışması
yaptırıyorlar ve devamiyete bakıyorlardı. Bu şartlarda
Türkiye’de üniversite okuyanların çoğunun burada mezun
olamayacağına bahse girerim. Üniversitede okumak
Kolejden çift kat daha zordu. Başlayanlardan ancak yarısı
havlu atmadan mezun olabiliyordu. Ödevsiz günün
geçmediği eğitimimizde bir senenin sonunda 350 sayfa
ödev yazdığımı farkettim. Not ortalamam ile ilk beşe
girmiştim.
Kolejin 2. sömesterinin sonunda gelecek Eylülde
staj yapacağımız işyerlerimiz mülakatlarla belirleniyordu.
Placement, Co-Op ve Field Placement diye staj seçimleri
Kolej ve üniversitelerde bölümüne göre sözkonusudur.
Bunlardan Placement dışındakilerde işyeri size ücretde
303
Faruk Arslan
öder. Ancak mülakatlar ciddi işe alma görüşmeleri kadar
sıkı geçer. Bizim bölümümüzde ‘Placement’ denilen bir
nevi gönüllü çalışma metodu kullanılıyordu. Koleje
başvuran 150’ye yakın devlet veya özel sektör kuruluşları
elemanlarını henüz Kolejde iken seçiyordu. Toplam 5
işyeri ile mülakat yapma hakkımız vardı. Bizim
seçtiğimiz yerlere herkes talip olursa bilgisiyar kurası
çekiliyordu. Sonuçta yazdığım yerlerden 3 tanesi ile
mülakat yapma hakkı kazandım. Resumenizi hazırlayarak
ve görüşeceğiniz kurumu web sayfalarından araştırarak
mülakata hazır gitmelisiniz. İlk görüştüğüm kurum
Spastik özürlü çocuklara ev imkanı sağlayan ve başlarına
Sosyal işci arayan, devlet destekli bir sosyal kurumdu.
Görüşme sırasında Resumeme bakan mülakatcı evvelki
mezuniyet ve iş tecrübelerimi görerek irkildi.‘ Biz
verdiğimiz özel eğitim sonrası 5 yıl ayrılmayacak eleman
arıyoruz. Yıllık 42 bin dolar maaş paketi sunuyoruz.
Senin gibi eğitime sahip olanlar fazla durmuyor’ diye
önyargısını belirtti. ‘15 yaşında spastik özürlü genç bir
kız size aşık olduğunu, eğer cinsel ilişkiye girmezseniz
kendini öldüreceğini söylerse ne yaparsınız’ diye bir soru
yöneltti. ‘ Evli ve iki çocuk babası olduğumu söylerim’
diye cevap verince hafifce tebessüm etti. Yanlış cevap
verdiğimi anlamıştım. Doğru cevap durumu üst amirime
rapor etmek olmalıydı. İkinci mülakat kurumum
Greenwood Society, yılda 1000 gönüllü çalışanı sayısız
vakıf işinde istihdam eden bir koordinatör arıyordu.
Gazetecilik ve Kanada’da yaptığım gönüllü vakıf işleri
tecrübem bu sefer işe yaramıştı. Mülakatcı üç tane 5, bir
tane 4 puanı vermişti. Bu işi de doğrusu sevmiştim. Son
mülakatcı Greenwood Community Center adında Çinli
yeni göçmenlerin ev kiralama sorunlarını çözecek bir
304
Faruk Arslan
Sosyal Ev Koordinatörü arıyordu. Bu mülakatdan 5
üzerinden 5 almama sevinemedim. Çünkü en iyi notu
aldığım bu işyerine gitmek zorundaydım. Beğendiğim
işyeri 5 üzerinden 5 not verdiği sınıf arkadaşımı seçmişti.
İşyeri ile sözleşme imzalamadan Kolejin 2. senesine
başlıyamıyorsunuz. Çünkü 2. yılın ilk sömesterinde 2
gün ders 2 gün staj yerine; 2. kış sömesterinde ise
haftanın dört günü staj yapacağınız yere işe gider gibi
gitmelisiniz. Okulu bitirirken işyeriniz sizi resmen işe
almaya karar verirse orada kalıyorsunuz. Aksi takdirde iş
aramalısınız. Sosyal Görevli ünvanı kazanabilmek için
son bir defa 3 ana dersten devlet imtihanına giriyorsunuz.
Regina’da iş hayatına atıldığım için okul maceram burada
kesintiye uğradı.
Eşimde Regina’ya geldikten sonra Richard Beauty
College’e başvurarak kuaförlük alanında 10 ay okudu ve
bitirdi. Yetişkinler liseyi bitireli 5 yıl olmuş ise genellikle
‘ mature’ öğrenci olarak hemen okula kabul ediliyor. Bazı
kolejler yazılı komposizyon imtihanı yaparken, kuaförlük
gibi teknik bir meslekte sözlü yapılan kabul görüşmesinde
yeni gelen göçmenin İngilizceyi kullabildiğini,
anlayabildiğini tesbit etmeleri yetiyor. Özellikle
bayanların okuması için Kanada ideal bir ülke. Kanada
aslında erkeklerin köle olduğu kadınların ve çocukların
efendi olduğu bir ülke. Erkek hakimiyeti bu ülkede fazla
uzun sürmüyor. Benim gibi muzmin kılıbıklar için ideal
bir mekan, ancak maço ve taşfırın erkeklerinin
‘yumoşlaşmazlarsa’ akibetlerinin Kanada’da pekte iyi
olmayacağını garanti edebilirim. Çoğunluğu boşanıyorlar.
Gözü açılan ve zincirlerini kıran kadınlar ekonomik
özgürlüklerini elde ettikten sonra veya önce Kanada’ya
uyum sağlayamayan Doğu erkeklerini kapı önüne
305
Faruk Arslan
koyuyorlar. Yalnız annelere devletin verdiği işsizlik
parası yüksek olduğu için aslında ekonomik
özgürlüklerini beklemeleri de gerekmiyor. 11 yıllık ev
hanımı eşim bile kolej bitirip meslek sahibi oldu. Hemde
okulu birincilikle 93 not ortalaması ile tamamladı, tüm
Kanadalıları geçti. Göçmenlerin Kanadalılardan daha iyi
okuduklarını belirtmiştim. Okuması için yine öğrenci
kredisi almış, 17 bin dollar borçlanmıştık. Kanada’ya
geldiğiniz ilk yıllarda yıllık geliriniz düşük iken kredi
alırsanız pek çok ödeme kolaylığı ile karşılaşıyorsunuz.
Eşim çok iyi okuduğu ve 30 yaşına bastığı için 8600
CAD’lık kısmını hemen sildiler. Yıllık aile gelirimizin
çok yüksek olmaması nedeniyle eyalet ve federalden
verilen kredilerin yarısı borç hanesinden düşüldü.
Geliriniz yüksekse zaten öğrenci kredisi alamazsınız veya
düşük alırsınız. Düzenli ödeme takvimine bağlarsanız bir
yıl sonra geri kalan yarısınıda düşmeleri muhtemel.
Kuaförlerin yüzde 99 iş bulma garantisi var. 3500 saat
çalıştıkları taktirde işyeri açabiliyorlar. Okulda geçen
zaman iş tecrübesi saati olarak sayılıyor. Bu nedenle
eşimin 2400 saat başkasına ait işyerlerinde çalışması,
tecrübe kazanması gerekiyordu. Bu döneme kalfalık
dönemi diyorlar. Dönem sonunda gerekli yazılı ve pratik
imtihanları vermesi halinde usta olarak kendine ait
işyerini açabiliyor. Eğer Kanada’da birşeylere sahip
olmak istiyorsanız, karı-koca birlikte çalışmanız elzem.
Tek maaşla eğer saat ücretiniz en az 20 CAD ise belki
rahat yaşarsınız, ev-araba alabilirsiniz, ancak eşinizde
çalışırsa daha büyük ev, daha yeni araba alabilirsiniz.
Çocuklarınızı özel okulda okutabilir, daha rahat tatile
çıkabilirsiniz. Eşiyle kavgalı erkeklerin Kanada’dan uzak
306
Faruk Arslan
durmalarını tavsiye ederim. Okuyan, çalışan kadın ipleri
tamamen ele geçiriyor. Fazla özgür kadın boşanıyor.
BURS İMKANLARI
Türk öğrenciler Kanada' da eğitimlerini
sürdürmek için birçok kaynaktan karşılıklı veya
karşılıksız burs bulabilirler. Unutulmaması gereken,
Türkiye genelindeki eğitimin aksine Kanada'da eğitim ve
öğretimin paralı olduğu ve eğitim kurumlarının arz/talep
doğrultusunda yıllık harçlarını (tution) belirlemesidir.
Uluslararası öğrenciler Kanada' da eğitim imkanlarını
değerlendirirken okul harçlarını ciddi olarak göz önünde
bulundurmalıdırlar. Kanada' da göçmenlik yasalarına göre
uluslararası öğrenciler okul harcını karşılayabilmek için
Kanada vatandaşlarının aksine bankalardan yahut ilgili
devlet kuruluşlarından kredi alamazlar. Kredi şayet
öğrenci "göçmen" statüsüne geçerse mümkün olabilir.
Ancak öğrenciye kefil olacak bir Kanada vatandaşı veya
göçmeni bulunabilmesi durumunda öğrenciye kredi
verilebilir. Kanada üniversitelerinden "lisans" düzeyinde
eğitim görmek için burs bulmak genelde çok istisnai bir
durumdur. Eğer öğrencinin lise mezuniyet ortalaması çok
başarılı ise ilgili üniversiteden karşılıksız kabul bursu
(entrance scholar) veya bir defaya mahsus ödül bursu
(fellowship) almak mümkün olabilir. Üniversiterin
başvurulacak bölümleri ile bu konu ayrıntılı olarak
görüşülmelidir. Unutulmaması gereken, bu tarz burslara
başvurulması düşünülüyorsa kesinlikle departmanların
belirlediği son gün tarihlerinin (deadline)
kaçırılmamasıdır.
Türkiye' de Yüksek Öğrenim Kurumu (YÖK) her
307
Faruk Arslan
yıl belirli sayıda öğrenciye karşılıklı olmak şartı ile yurt
dışına Master veya Doktora (veya ikisi birden) yapılması
için burs vermektedir. YÖK geri ödemeyi 2 şekilde kabul
etmektedir: burs tutarı karşılığı para veya burs süresinin 1
misli süre boyunca öngörülen Türk Devlet üniversitesinde
çalışma. Bu konu ile daha ayrıntılı bilgi için lütfen YÖK
ile temasa geçiniz. Kanada'da ve A.B.D. 'nde YÖK bursu
ile okuyan birçok öğrenci bulunmaktadır. Eğer bu bursu
almak ile ilgileniyorsanız, eğitimini tamamlamış ve
Türkiye'ye dönüş yapmış eski öğrenciler ile konuşmanız
sizin çok lehinize olabilir. Uluslararası öğrenciler
"öğrenci belgelerini" ibraz ederek kabul edildikleri okul
kampüsü dahilinde part-time olmak üzere çalışabilirler.
Part time iş haftada 20 iş saatini aşmamalıdır. Bu tarz bir
işin öğrenciye getireceği maddi imkan haftada $100 - 200
arasında değişebilir. Birçok yabancı öğrenci bu şekilde ev
kirasını ve diğer masraflarını karşılayabilmektedir. Fakat
kampüs içinde iş bulmak genelde zordur. Sizin gibi
yüzlerce yabancı öğrenci olduğunu unutmayın! Ayrıca
haftada 15-20 saat süren bir part time iş, öğrencinin zaten
yüklü programını biraz daha zorlaştırabilir. Kanada’da
burslu okumak için en az 580 TOEFL puanı almak ve not
ortalamanızını ise en az 100 üzerinden 70 olması
gerekiyor. Bunun dışında başvurulan programlara göre
özel yetenek ve becerileriniz de burs almanızda etkili
oluyor. Kanada’da genellikle üniversiteler burus veriyor
ancak tam bursun verildiği durumlar çok sınırlı.Ancak
Kanada’da burslu olarak okuyan 15-20 öğrenci
bulunuyor. Genellikle Bilgisayar ve elektronik
mühendisliği, siyaset bilimien fazla tercih edilen bölümler
oluyor.
308
Faruk Arslan
Aşağıdaki üniversiteler en fazla burs veren okullar.
University of Toronto Tel: 416 978 20 11 Web sitesi:
www.utoronto.ca
York University Tel: 416 872 96 75 Web sitesi:
www.yorku.ca
Concordia University Tel: 514 848 24 24 Web sitesi:
www.concordia.ca
University of Ottowa Tel: 877 868 82 92 Web
sitesi:www.uottowa.ca
Carleton University Tel: 613 520 74 00 Web sitesi:
www.carleton.ca
Mcgill University Tel: 514 398 44 55 Web sitesi:
www.mcgill.ca
University of British Columbia Tel: 604 822 22 11 Web
sitesi:www.ubc.ca
Trent University Tel: 705 748 10 11 Web
sitesi:www.trentu.ca
Bu üniversiteler dışında aşağıdaki internet adresinden
diğer üniversiteler hakkında da bilgi alınabiliyor.
www.studyincanada.com ( 39)
VİZE İŞLEMLERİ
309
Faruk Arslan
Diğer ülkelerde olduğu gibi, Kanada büyükelçiliği
de vize konusunda katı kurallara sahiptir. Kanada
Büyükelçiliği Vize Görevlileri, Kanada'ya gerçekte ne
amaçla gitmek istediğiniz konusunda sizden inandırıcı
deliller isteyecektir. Kanada'da öğrenci olurken aslında
gerçek amacınız Kanada'ya yerleşmek, Kanada'da bir
şekilde iş bulup çalışmak ise vize almanız olası değil.
Amacınız gerçekten Kanada'da herhangi bir işte
çalışmadan tamamen kendi maddi olanaklarınızla eğitim
almak ve bu eğitim sonunda Türkiye'ye geri dönmek ise
vize almanız biraz daha kolay olacaktır. Ancak, bu
niyetinizi ispat etmeniz gerekecektir. Amacınızı nasıl
ispat edebilirsiniz? Vize görevlileri, sizin Türkiye ile
aranızda sıkı sıkıya bağlar olduğuna, Kanada'da
alacağınız eğitim ve kalışınızla ilgili tüm masrafları
Kanada'da çalışmadan rahatlıkla karşılayabileceğinize,
bugüne kadar almış olduğunuz eğitimlerin nitelikli
olmasına ve Kanada'da eğitim almanızın sizin için
gerekli ve önemli olduğuna inanmalıdır. Kanada
vizesinde gerekli belgeler:
- Diplomanız ve onaylı fotokopisi
- Öğrenci iseniz geçerli öğrenci belgesi aslı
- Bugüne kadar almış olduğunuz tüm sertifika ve/veya
kurs bitirme belgeleri asılları
- Sizin ve/veya ailenizin maddi durumunu ortaya koyan
tüm resmi evraklar (Banka yazıları, banka hesap
cüzdanları fotokopileri, sizin veya ailenizin sahibi olduğu
ev, arsa, araba gibi taşınır veya taşınmaz tüm menkullerin
tapu, ruhsat fotokopileri). Bankadaki para durumunuzu
ortaya koymak için lütfen tüm hesaplarınızı tek bankada
birleştirin.
- Bir işyerinde çalışıyorsanız, maaş bordronuz ve
310
Faruk Arslan
işyerinden izinli ayrılıyorsanız izin yazınız
- Anne-babanız çalışıyor ise, maaş bordroları
- Gerekli vize ücreti Vize Ücreti:
Tek giriş ziyaretçi vizesi: 75 Kanada Doları
Çok girişli ziyaretçi vizesi: 150 Kanada Doları
Çok girişli öğrenci vizesi: 125 Kanada Doları
Bu ücretler Kanada elçiliğinin Dışbank'taki hesabına
yatırılır ve geri iadesi söz konusu değildir.
12-24 hafta arası Kanada'da eğitim görecekseniz,
size kısa süreli öğrenci vizesi verilecektir. Kanada’da
sayısız dil kursu var. Herhangi birini salık vermek
istemiyorum. Yukarıda sayılan vize evraklarını
tamamlamanız durumunda, vizeniz ortalama 3 iş günü
içinde onaylanır. Bu tür bir vizenin uzatılması, Kanada'da
sağlık muayenesine girerek mümkündür. Ancak sağlık
harcamalarının çok pahalı olduğu Kanada'da böyle bir
sağlık muayenesine girmek ve sağlıklı olduğunuza dair
rapor almak size çok pahalıya mal olacağından bu raporu
Türkiye'de almanız tavsiye edilir. Kanada'da 6 aydan
daha uzun süre eğitim almayı planlıyorsanız, o zaman
uzun süreli öğrenci vizesi almanız gereklidir. Bu vize
türü, Kanada'da yasal olarak öğrenci olduğunuz sürece
uzatılabilir. Ancak bu vizenin onaylanması için
Kanada'da 6 aydan fazla kalmayı planlayan herkes gibi
sizin de Kanada Elçiliği'nin anlaşmalı olduğu tıbbi
kurumlardan sağlıklı olduğunuza dair bir rapor almanız
gerekir. Sağlık raporu tamamlama işlemi 2-3 hafta kadar
sürmektedir, fakat bazen daha uzun süre aldığından,
Kanada'da 6 aydan daha uzun süre kalmayı
planlıyorsanız, vize başvurunuzu en az 1 ay öncesinden
yapmanız gerekir. Kanada, bir çok yönden hastalıklardan
arınmaya çalışan bir ülkedir. Bu ülkede 6 aydan daha
311
Faruk Arslan
uzun süre kalmayı planlayan herkes, konumu ve vize
durumu ne olursa olsun Sağlık Raporu almak
durumundadır. Bu rapor, bulaşıcı bir hastalığınız
olmadığı konusunda Kanada Göçmenlik Yetkililerini
tatmin etmelidir. Bu, sadece sizin değil, aynı zamanda
Kanada'da yaşayan tüm insanların bulaşıcı hastalıklardan
korunması anlamında düşünülen bir önlemdir.
Vize: Önünüzdeki en büyük ve en önemli engel
mi? Yurtdışı eğitiminde karşılaşabileceğiniz en önemli
engel vizedir ve şu unutulamamalıdır ki bu engeli aşmak
herkes için kolay değildir. Herkes için kolay değildir
diyoruz çünkü vize alınması şansa, hazırladığınız
evraklara, gerçek niyetinize ve daha burada
sayılamayacak bir çok nedene bağlıdır. Bu nedenlerde
durumunuzu çok kolay, çok zor hatta imkansız bir hale
getirebilir. Önceliklerinizi belirlerken vizeyi birinci
planda düşünün!Yurtdışında eğitim almayı planlıyorsanız,
birinci önceliğiniz gideceğiniz ülkeye vize alıp
alamayacağınızı düşünmek olmalıdır. Vize
alamayacağınız açıkça belli iken, önceliğinizi vize yerine
okul seçimine verirseniz, okul seçimi için boşu boşuna
zaman harcamış olursunuz. Vize alamadıktan sonra,
doğru bir okul seçmiş olmanız veya kendinizi buna
hazırlamış olmanız hiç bir anlam ifade etmeyecektir.
Okula kayıt olmakla vizenizi garantilemiş
olmazsınız! Bu konunun altını çizerek hatırlatmak
istiyorum. Yurtdışında herhangi bir okula kayıt olmakla
vizeyi kolaylıkla alacağınızı düşünüyorsanız hayal
kırıklığına uğrayabilirsiniz. Vize almak için eğer bir
okula kayıt olmak, o okuldan yazı almak, hatta gitmeyi
planladığınız ülkeden birilerinin sizi davet etmesi tek
başına yeterli olsaydı, şuna emin olun ki, hiç kimse
312
Faruk Arslan
kamyon kasalarında veya teknelerde ölümü göze alarak
kaçak yollardan yurtdışına çıkma girişiminde
bulunmazdı. Peki vizede aranılan temel şart nedir? Vizede
aranılan temel şart, sizin niyetinizdir. Eğer, gitmek
istediğiniz ülkeye yerleşmek, orada çalışmak, daha iyi bir
yaşam kurmak niyetinde iseniz vize almanız neredeyse
imkansızdır.
Gelişmiş ülkeler, getirecekleri döviz ile
ekonomilerine katkıda bulunacak kişilerin ülkelerine
gelmesini istemektedir.Vize almada en önemli gösterge,
sizin veya ailenizin maddi gücüdür. Ekonomik gücünüz
iyi ise, vize almanızda bir sorun yaşamamanız gerekir.
Ekonomik gücünüz yeterli değilse, vize almanız o ölçüde
güç olabilir.Vize almanız esnasında bu niyetinizi (ben dil
kursuna gitmek istiyorum, ingilizce öğrenmem gerek,
ülkenizi çok merak ediyorum, şöyle bir gezmek istiyorum
vs) demek yeterli değildir. Niyeti gerçekten böyle olan
da, olmayan da buna benzer şeyler söylemektedir.
Niyetinizin ne olduğunu, vize başvurunuz sırasında ilgili
konsolos sizi sorgulayarak öğrenmeye çalışacaktır.
Aslında birinin gerçek niyetini ortaya çıkarmak, işini iyi
bilen vize görevlisi için çok kolaydır. Türkiye'de işi
olmayan, iş bulması kolay olmayan ve parası olmayan
birinin vize almak için gösterdiği amaç ne olursa olsun
vize alması mümkün değildir. Niyetinizi ortaya çıkarmak
için sıkça sorulan sorular şunlardır: Para; yurtdışına ister
turistik ister eğitim amaçlı gidin, bu amacınızı
gerçekleştirmek için ekonomik gücünüzün çok iyi olması
gerekir. Paranız var ise dünyada size kapısını açmayacak
ülke yoktur. Çünkü her ülke, ekonomilerine döviz
kazandıracak yabancıların gelmesinden memnuniyet
duyar. Ancak paranız yok ise, bu durumda gideceğiniz
313
Faruk Arslan
ülkenin ekonomisine yük olacaksınız demektir, bu da vize
alamamanız için geçerli bir sebep olarak kabul edilir.
Amaç;gitmek istediğiniz ülkeye hangi amaç ile
gitmek istiyorsunuz? Turistik gezi için gidiyorsanız,
neden bir başka ülkeye gitmiyorsunuz? Turist olmak için
maddi gücünüz ne kadar? Daha önce yurtiçinde veya
yurtdışında nerelere yerli veya yabancı turist olarak
gittiniz? Eğitim amacı ile gidiyorsanız, Türkiye'de mezun
olduğunuz okul ve bölüm ile, yurtdışında eğitim almayı
düşündüğünüz okul arasında ilişki var mı? Örneğin,
kuaför iseniz ve İngilizce kursuna gidiyorsanız, İngilizce
öğrenmek sizin için neden bu kadar önem taşıyor? İşiniz;
Türkiye'de ne iş yapıyorsunuz? En son hangi işte
çalıştınız? Çalıştığınız işte sigortanız var mı? Çalıştığınız
işyeri, amacınız ile ilgili mi? Örneğin bir muhasebecide
çalışıyorsanız ve İngilizce kursuna gitmek istiyorsanız,
muhasebe ile İngilizce arasında ne tür bağlantı var?
İngilizce öğrenmek muhasebe mesleğinde ne kadar
gerekli? Eğitim; okulunuzdan ne zaman mezun oldunuz?
Hangi okuldan mezun oldunuz? Mezun olduğunuz eğitim
dalının Türkiye'deki iş bulma olanakları nelerdir ve is
bulmanız kolay mıdır? Şu anda mezun olduğunuz bölüm
ile ilgili bir iş yapıyor musunuz? Okuldan mezun
olduktan sonra hangi işlerde çalıştınız? Mezun olduğunuz
dalda Türkiye'de yeterli iş alanı yoksa vize almanız bir
hayli zor olacak demektir. Maddi Durum; amacınızı
gerçekleştirecek maddi gücünüz var mı? Aylık kazancınız
ne kadar? Örneğin turist olarak Amerika'ya gidiyorsanız
ve ayda 500 Milyon TL kazanıyorsanız, size zar zor
yetecek bu gelir ile, ABD'ye turist olarak gitmek sizin
için fazlasıyla lüks değil mi? Eş-akraba-tanıdık;
gideceğiniz ülkede tanıdık ve akrabalarınız var mı? Eğer,
314
Faruk Arslan
oraya yerleşik akrabanız varsa maddi durumları oldukça
iyi ve ödedikleri vergiler çok yüksek olmadığı sürece vize
almanız çok zor. Vize görevlisi, oraya yerleşen akrabanız
gibi sizin de aynı şekilde oraya yerleşeceğinizi
düşünecektir. Ailevi durum; aileniz ne iş yapıyor, kaç
kardeşsiniz, ailenizde geçimi kimler sağlıyor, anneniz,
babanız kardeşleriniz ne iş yapıyor? Evli iseniz, eşiniz ne
iş yapıyor? Eşiniz şu anda nerede oturuyor, kaç
çocuğunuz var?Bölgesel ayrımlar; Türkiye'de bazı
yerlerden olanların vize almaları oldukça zordur. Örneğin
Aksaray, Kahramanmaraş gibi İngiltere'ye çok göç veren
yerlerden başvuranların İngiltere için vize almaları biraz
zor olabilir.
Vize almada bazı küçük ipuçları verelim.Bankada
yüklü miktarda para gösterin. Ne kadar nakit
kullanılabilir paranız varsa bunu ispatlamalısınız. Tüm
paranız tek bir hesapta ve tek bir bankada olmalıdır.
Örneğin bir bankada 3 Milyar, diğerinde 4 milyar
diğerinde 5 milyar TL gösterip, benim 12 Milyar liram
var diyemezsiniz. Bu paralarınızın tamamını toplayıp tek
hesapta göstermeniz gerekir. Ayrıca, göstereceğiniz
hesabınız uzun zamandır işleyen ve giriş-çıkış niteliğinde
hareketler olan bir hesap olmalıdır. Örneğin, vize
başvurunuza bir kaç hafta kala bankaya birden bire para
yatırmış olmanız, bu parayı birilerinden borç aldığınızı
gösterir. Eğitiminiz amacınız ile ilişkili olmalıdır.Örneğin
2 yıllık bir yüksekokulun, seramik bölümünden mezun
iseniz ve yurtdışında İngilizce öğrenmek istiyorsanız,
neden İngilizce öğrenmek istediğiniz konusunda mantıklı
nedenleriniz olmalı. (İngilizce çok popüler bir dil,
günümüzde herkesin bilmesi gerekir) gibi açıklamalar
yetersizdir. Nedenleriniz mantıklı ve kabul edilebilir
315
Faruk Arslan
olmalıdır. Mezuniyet tarihinizle vize başvurunuz arasında
ne iş yaptığınızı ispatlamanız gerekir
Eğer, okuldan yeni mezun olduysanız sorun yok, ancak
bir kaç yıl önce mezun olduysanız ve halen işsizseniz,
bunu açıklamanız gerekir. Konuşurken inandırıcı ve sakin
olun.Vize amiri size sorularını, bir kaç defa ve her
defasında farklı şekillerle soracak ve yalan söyleyip
söylemediğinizi ortaya çıkarmaya çalışacaktır. Bu
nedenle cevaplarınızı sakin bir şekilde vermelisiniz.
Cevaplarınız mantıklı ve kabul edilebilir olmalıdır. Vize
görevlisi sizi sinirlendirebilecek soruları yöneltebilir. Size
yöneltilen sorular ne kadar sinir bozucu veya mantıksız
olursa olsun, sakince cevap verin.
Adım Adım Öğrenci Vizesi Başvurusu şöyle
olmalı. 1. Adım : Öğrenci vize başvuru formlarını almak
öğrenci vize formunu ülkenizdeki Kanada Konsolosluğu,
Yüksek Komisyon ya da Kanada Eğitim Merkezi'nden
alabilirsiniz. Başvuru formu ve gerekli olan diğer
dokümanlar en yakın vize ofisine verilmelidir. Yanlızca
ABD vatandaşları ya da göçmenleri, St-Pierre ve
Miquelon vatandaşlari, ya da Kanada'da çalışan ya da
öğrenci izni olan kişilerin bakmakla yükümlü olduğu
yakınları, Kanada sınırlarında öğrenci vizesi alabilirler.
2. Adım : Gerekli olan dokümanların tamamlanması.En
önemli konulardan birisi, öğrencinin başvurusu için
gerekli olan dokümanlarin tamamının eksiksiz
verilmesidir. Eksik dokümanlar vize alma sürecinin
uzamasına sebep olabilir.
Öğrenci vizesi başvurusunda bulunması gereken evraklar
aşağıdaki gibidir: I. Kimlik Belgesi: Süresi geçmemiş ve
geçerli pasaportun fotokopisi, seyahat belgesi ya da
316
Faruk Arslan
başvuru sahibinin vizenin verildiği ülkeye tekrar geri
döneceğini gösteren kimlik kartı ve tüm aile fertlerinin
isim ve doğum tarihlerinin arkasında yazılı olduğu 4 adet
yeni vesikalık fotoğraf (2" x 2.5") gereklidir. Vize
memuru orijinal pasaportu ya da seyahat belgesini
görmek isteyebilir ve eğer gerekliyse bunu belirtir. II.
Maddi durumunuzu ve Kanada'da bulunacağınız süre
boyunca yaşam ve eğitim giderlerinizi karşılayabilmeye
yeterli gelirinizin bulunduğunu gösteren belgeler ile bir
yıllık giderleriniz ve dönüş biletinizi karşılamak üzere,
kalacağınız her yıl için 10,000 Kanada doları gereklidir.
Maddi durumunuzu belgeleyecek dokümanlar, banka
hesabınız ya da paraya çevrilebilen banka havalesi, son
altı ay içinde yapılan banka işlemleri ya da okul ve
konaklama giderlerinin ödendiğine dair belgeler olabilir.
(Okul giderlerine ek olarak yanınıza alacağınız 10,000
Kanada doları akademik yıl boyunca yapacağınız
harcamalar için yeterli olacaktır.) III. Kendi ülkenizde
sağlık kontrolünden geçmek: Sağlık kontrolü ülkede 6
aydan daha uzun süre kalacak kişiler için gerekmektedir.
Sağlık kontrolü öğrenci izni almak için gereken sürenin
bir kaç hafta daha uzamasına sebep olabilir. 6 aydan daha
kısa süreliğine gitmeniz gereken durumlarda da sağlık
kontrolünden geçmeniz gerekebilir. Bu durumlarda, vize
memuru sağlık kontrolünden geçip geçmemeniz
gerektiğine karar verip size sağlık evrakları ve bunların
nasıl doldurulması gerektiği hakkında bilgi verecektir. IV.
Eğitim kurumundan alınacak kabul belgesi: Kabul
mektubunda bulunması gereken bilgiler: isim, doğum
tarihi, posta adresi, öğrencinin kabul edildiği program,
derslerin başlama tarihi, programa en son kayıt tarihi,
hangi akademik yilda öğrencinin programa başlayacağı,
317
Faruk Arslan
kursun yarım gün ya da tam gün olduğunun bilgisi, okul
ücreti, kabul ile ilgili diğer belgeler, özel okullar için
öğrenciyi kabul eden okulun kimliği, ve lisans bilgisidir.
Bu mektubun okul yetkilisi tarafından imzalanması
gerekmektedir. V. Eğer yetişkin değilseniz (18 yaşından
küçükseniz ancak yaş sınırı eyaletten eyalete göre
değişebilir), Kanada'da size velayet edecek bir kişinin
olması gereklidir. Ayrıca anne ve babanız ya da kendi
ülkenizde size velayet eden kişi tarafından imzalanmış
noter tasdikli izin kağıdı ve gerektiğinde anne ve baba
yerine acil durumlarda, sağlık müdahalesi gerektiğinde
karar verebilecek Kanada'da size vekalet edecek kişi
tarafından imzalanmış noter tasdikli izin kağıdı istenir.
Daha küçük yaştaki öğrenciler için, sorumlu kisinin
yanlizca acil durumlarda degil ayrica çocugun günlük
bakim ve gözetlenmesinden de sorumlu oldugunu içeren
daha genis bir deklarasyon gereklidir. 3. Adım :Vize
ofisine başvuru. Öğrenci vize başvuru formunu
doldurduktan ve gerekli olan diğer dokümanları da
tamamladıktan sonra öğrenci vizesi tutarıyla size en yakın
vize ofisine başvurabilirsiniz. Vize memuru başvurunuzu
incelediğinde Kanada Göçmenlik Yasa ve Mevzuatına
göre gerekli şartlari yerine getirdiğinize emin olup,
Kanada'da sadece geçici bir süre icin kalacağınıza kanaat
getirmelidir. Bütün gereken şartlara sahipseniz ve Kanada
vize memuru sizin "bona fide-eğitim alıp geri dönecek
öğrenci" olduğunuza kanaat getiriyorsa, size öğrenci
vizesini - Kanada'ya girişinizde göstereceğiniz dokümanı
- verecektir. öğrenci vizeniz egitim gördüğünüz süre
boyunca geçerlidir, lütfen pasaportunuzun kalacağınız
süre içindeki geçerliliğini kontrol ediniz. Unutmayın; altı
aydan kısa süreli eğitim programları için öğrenci iznine
318
Faruk Arslan
gereksinim yoktur. Sadece öğrenci vizesi alır, bir defalık
kulanırsınız. Eğer 6 aydan fazla bir eğitim kuruluna kabul
aldıysanız sağlık raporuyla birlikte öğrenci iznine
başvurmanız gerekir. Kanada’ya geldikten sonra vizeniz
bitmeye bir ay kala Alberta Vegreville merkezine
göndereceğiniz kabul belgelerine göre vizenizi
uzatabilirsiniz. (40)
Kanada Deneyimi Sınıfı - Canadian Experience Class
(CEC) oldukca yeni bir kategori. Bu sınıf göçmenlik iki
grup insanı kısa yoldan göçmen yapmayı hedef almış bir
programdır.
1. Eğitimini Kanada’daki okullardan birinde
tamamlayanlar (International Graduates): Kanada’da en
az iki yıllık bir mesleki okul bitiren ögrenciler okul
bitiminden itibaren üç ay içinde “post graduate work
permit” (mezuniyet sonrası çalısma vizesi) basvurusu
yapıp üç yıl surely “çalısma vizesi” alabilirler. Bir yıl
mezun oldugu konu ile ilgili çalıstıktan sonra aynı
sektörde bir isverenden “indeterminate” (kesin olmayan,
belirsiz) ibaresi bulunan bir iş teklifi almaları durumunda,
bu teklifle göçmenlik müracaatında bulunabilirler.
Parasız kalan yabancı öğrenci çaresiz değildir. Kanada'nın
Göçmenlik Kanunu olan "Immigration and Refugee
Protection Act"te "Humanitarian Reasons"(İnsani
nedenler) diye bir bölüm vardır. Buna göre Kanada'da
okula giden yabancı öğrenci parasız kaldığında bu soruna
geçici olarak çözüm getirilir. Şöyle ki; Elinde olmayan
sebeplerle "parasız kalan" öğrencinin içinde bulunduğu
eğitim dönemini bitirebilmesi için geçici "open work
319
Faruk Arslan
permit" verilir. Verilen çalışma vizesi öğrencinin tüm
eğitiminin sonuna kadar değil, study permit'i süresince
değil, sadece ve sadece içinde bulunduğu dönem için
verilir. (41)
Kanada’ya gelen biri ya eğitim amaçlı öğrenci veya
ziyaretçi olarak vize alır. Göçmenliğe müracaat eden
kişinin geçici vize ile Kanada'ya gelmesinde ya da
Kanada'ya geçici vize ile gelecek kişilerin Kanada'ya
göçmen olma niyetleri olması nedeni ile vizelerinin
reddedilip reddedilmeyeceği vize görevlisinin aşağıdaki
konularda ikna edilmesine bağlıdır.
1.Kısa dönem geliş niyetinin sonucu ne olursa olsun
Kanada'da kalmak olmadığına
2.Geldiken sonra yaptığı göçmenlik müracaatının kabul
olmaması durumunda ülkesine geri döneceğine
Kısaca yasanın yönlendirmesine göre davranacağınıza
vize görevlisini ikna etmeye bağlıdır.
Kanada içinde iken başvurduğu vize uzatma işlemini vize
bitiminden önce yapmış öğrenciler Kanada'da kaldıkları
sürece yeni vizeleri gelene dek öğrenciliklerine devam
edebilirler. (42)
Bu süre içerisinde Kanada'yı terkeden öğrenciler tekrar
vize almalıdırlar. Ziyaretçi vizesi, öğrenci vizesi ve işçi
vizesi ile Kanada'ya gelmiş kişiler vizelerinin süresi
bittikten sonraki 90 gün içinde vize uzatma işlemini
yapabilirier. (43) 90 günü de geçirirlerse vize
yenileyebilmek için ülkeyi terketmek durumundadırlar.
ZİYARETÇİ VİZESİ
Kanada'da 12 hafta veya daha kısa bir süre eğitim
almak niyetindeyseniz, işadamı veya turist iseniz size kısa
320
Faruk Arslan
süreli ziyaretçi vizesi verilir. Yukarıda sayılan vize
evraklarını hazırlamanız bu vize başvurusu için yeterlidir.
Bu durumda, vizeniz ortalama 3 iş günü içinde onaylanır.
Bu vize, kesin tarihler ile sınırlıdır, Kanada'da eğitiminizi
devam ettirmek isteseniz dahi vizenizin uzatılması
mümkün değildir. Öğrencilik haliniz devam etse bile, vize
süresi sonunda Kanada'dan kesinlikle ayrılmanız gerekir.
Turist Vizesi İçin Gerekli Dokümanlar şunlardır:
Öğrenci 18 yaşın altında iseniz anne ve babadan izin
belgesi .Okuldan alınmış yeni tarihli kayıt mektubu
(acceptance letter).Aile işveren ve ya bordrolu
çalışıyorsa: Gayrimenkul tapu fotokopisi -Hesap cüzdan
fotokopisi -Ticari sicil gazetesi fotokopisi.Yeni tarihli
faliyet belgesi (ticaret ve sanayi odası veya kayıtlı
bulunan meslek birliğinden) -Vergi levhasının fotokopisi
(vergi levhası zarar veya yeni tescil ise; şirketin banka
hesap cüzdan fotokopileri ve bilançosu). İmza sirküleri Konsolosluğa hitaben yazılmış dilekçe.(antetli kağıda ve
imza sirkülerinde imza yetkisi olan kişi tarafından)
Bordrolu Çalışanlar: Ticaret sicil gazetesi
fotokopisi.Yeni tarihli faliyet belgesi (ticaret veya sanayi
odası veya kayıtlı bulunan meslek birliğinden). Sigorta
işe giriş bildirgesi (SSK giriş bildirgesi; tekrar ve yeni işe
giriş ise eski SSK işe giriş bildirgesi).İşverenden şirket
tanıtımı ve izin belgesi (ilgili konsolosluğa hitaben ve
şirketin imza sirkülerinde imza yetkisi olan kişi
tarafından, tarihli yazılmış). Şirketin imza sirküleri .Vergi
levhasının fotokopisi (Vergi levhası zarar veya yeni tescil
ise; şirketin banka hesap cüzdan fotokopileri ve
bilançosu).4 aylık sigorta bildirgesi .Son üç aylık bordro
.Hesap cüzdan fotokopisi .Kredi kartları
fotokopisi.Gayrimenkul tapu fotokopisi. Sağlık sigortası
321
Faruk Arslan
fotokopisi.
İşverenler İçin: İmza sirküleri -Ticari sicil gazetesi
fotokopisi -Hesap cüzdan fotokopisi -Gayrimenkul tapu
fotokopisi .Vergi levhasının fotokopisi (vergi levhası
zarar veya yeni tescil ise; şirketin banka hesap cüzdan
fotokopileri ve bilançosu) .Yeni tarihli faliyet belgesi
(ticaret ve sanayi odası veya kayıtlı bulunan meslek
birliğinden) .Konsolosluğa hitaben yazılmış dilekçe
(antetli kağıda ve imza sirkülerinde imza yetkisi olan kişi
tarafından, tarihli yazılmış)
Ev Hanımları: Gayrimenkul tapu fotokopisi
.Hesap cüzdan fotokopisi .Eşi çalışıyor ise veya işveren
ise yukarıda geçen ilgili belgeler eklenmelidir.
Konsolosluğa hitaben yazılmış dilekçe.
Emekliler: Emekli cüzdanı fotokopisi . Sağlık
karnesi fotokopisi .Gayrimenkul tapu fotokopisi .Banka
cüzdan fotokopisi . Konsolosluğa hitaben yazılmış
dilekçe. Ziyaretçi vizesi almanın en kolay yolu
Kanada’dan bir şirketden veya şahıstan davetiye mektubu
almaktır. Kanada’da ABD’de olduğu gibi işadamı ile
turistler ayrı değerlendirilmiyor. (44)
Buraya kadar okuduğunuza göre başvuru
yapmakta çok ciddisiniz. Siz galiba gerçekten göçmen
olmak istiyorsunuz, o zaman sıra puanınız
hesaplayacağınız göçmenlik rehberine geldi.
322
Faruk Arslan
323
Faruk Arslan
Onuncu Bölüm
GÖÇMENLİK BAŞVURUSU
REHBERİ
Anlaşıldı, başvuru yapmakta ısrarlısınız. Gereken
uyarıları yaptığıma göre benden günah gider. Kanada'da
göç edenlerin çoğunluğu 'Nitelikli Göçmenler' dir. Bu
kişiler eğitim, dil yetenekleri, yaş, iş deneyimi ve benzeri
faktörlere göre değerlendirilmişlerdir. Başvurulan
kişilerde arana özellikler için her kritere göre belirli
puanlar verilir ve eğer aday toplamda 67 puana ulaşırsa
Kanada'ya göç etmeye hak kazanır. İşlemler 15 ay ile 20
ay arasında gerçekleştirilmektedir. Kanada'ya göçmen
olarak gelen kişiler son dört yılda 1095 gün Kanada'da
ikamet ettikten sonra Vatandaşlık müracaatı yapmaya hak
kazanırlar. (45)
Vatandaşlık almadan Permanent Resident olarak
kalmak isteyenlerin Kanada'da ikamet etmesi gereken
süre her beş yılda 730 gündür. Göçmenler üç değişik
yoldan ve bunlara bağlı kurallar dahilinde ülkeye kabul
edilmektedirler. Bu üç tip: aile birleşimi, ekonomik
gelişim ve korunan mültecilerdir. Aile göçmenliği: halen
Kanada’da yaşayan aile bireyi tarafından sponsor edilen
aile bireylerini kapsar. Bireysel göçmenlik: belirli iş
kollarına girenler ya da Kanada’ya fayda getirecek
yatırımı olanlardır. Kendileri ya da Kanada’da yaşayan
uzak akrabaları vasıtasıyla başvurabilirler. Mültecilik:
Kanada tarafından korunmak isteyen kişilerdir.
Göçmenlik anlaşması: seçilmiş ülkelerde olanlar ya da
Göçmenlik ve Mülteci Kurulu tarafından tanınan, İnsanlık
324
Faruk Arslan
planı: mülteci gibi olanlardır.
İnsanlık ve toplum politikası dahilindeki diğer
göçmenlikler kurallar dahilinde düzenlenmektedir. Bunlar
şu şekillerde düzenlenmiştir: Kanada’da yardım ile
yaşayanlar, geçmiş mülteci başvuruları ve kayıtsız
mülteciler. göçmenler kendi branşlardaki sağlık ve
güvenlik kuralları olduğu kadar branşın gereksinimlerini
de karşılamalıdırlar. Başvuranlar Kanada içi ve dışındaki
sabıka kayıtları ile karşılaşmakta ve bunlar sonuçlanana
kadar işleme girememektedirler. Kişiler başvurularını
başvuru formları ile Kanada Vatandaşlık ve Göçmenlik
Dairesine yapabilirler. Her kategori için farkı başvuru
formu bulunmaktadır. Kanada hükumeti tarafından alınan
göçmenlik başvuru ücretleri: Tüm ücretler Kanada
Dolarıdır Göçmenlik Ücreti Ülkeye giriş ücreti $975;
Devamlı yaşamak için yapılan başvuru müracat ücreti 19
yaş ve üstü başvuran kişi için alınan ücret $500; Eş ve ya
nişanlı için başvuru $500; Başvuran kişi ya da yakınının
19 yaş ve altında yanında gelen kimse için ödenen ücret
(eş ya da nişanlı değil) $100; İş başvuru (Business
Applicant) $1,050’dır.A38(1) Giriş - Konsey başvurusu
$275;İş başvurusunda aile için alınan ücret $400’dır.
Bireysel Göçmenlik bağımsız göçmen kendi
insiyatifi ile davamlı yaşamak için başvuran kişi
demektir. Bu kişiler Kanada ekonomisine katkıda
bulunabilecek özelliklerde oldukları taktirde değişik
kategorilerde seçilmektedirler. Bu sınıfa teknik bilgisi
olan çalışanlar, girişimciler, yatırımcılar ve kendi işini
yapanlar girerler. Quebec için göçmenler eyaletin
seçimlerine göre olmaktadır. Bununla birlikte federal
hükümet göçmen kişinin başvurduğu kategori için
güvenlik, sağlık, sabıka ve diğer nedenlerden
325
Faruk Arslan
seçilmesinde sorumludur. Quebec dışındaki eyaletlerde
federal seçim uygulanmaktadır.
Bireysel göçmenler için kategoriler nelerdir?
Özellikli çalışan kişiler, Kanada’daki iş marketine göre,
mesleklerine ve deneyimlerine göre seçilmektedirler. Bu
kimselerin meslekleri ,Genel Meslekler Listesinde
gösterilmiş olmalı ya da Kanada’lı bir işveren tarafından
iş teklifi almış olmalıdırlar (işveren Kanada İnsan
Kaynakları’na iş için Kanadalıların özelliklerinin yeterli
gelmediğini ve teklifi verdiği kişinin bu pozisyona tam
oturduğunu belgelemesi gerekmektedir. Bunun için
gazeteye bir ay ilan verilir. Belirtilen özellikte eleman
bulunamadığı ispatlanır). Bu şekilde gelecek kişinin
kolayca iş bulacağı ve hiçbir Kanada vatandaşını işinden
etmeyeceği garanti altına alınacaktır. Aynı zamanda bu
kişiler mesleklerinde en azından bir sene deneyimli
olmalıdırlar. Öğrenim, mesleki eğitim ve İngilizce ve/ve
ya Fransızca bilgisi önemli faktörlerdir. Başvuran kişi
eğer 21-44 yaşları arasında ise yaş puan sisteminden 10
tam puan almaktadır, 49 yaş üzerindekilere puan
verilmemektedir. Özellikli çalışanların sayısı neredeyse
son yıllarda Kanada’daki göçmenlerin yarısını
oluşturmaktadır. Akraba yardımıyla başvuranlar,
çalışmak için gelmek isteyenlerden, Kanada’da akrabası
yaşayanlar ekstradan 5 puan almaktadırlar. Mutlaka
Kanada dışından başvurmalı ve göçmen seçim kriterlerine
uygun gelmelidirler. Akraba yardımı ile başvuranlar aile
sınıfına girmeyen 19 yaş ve üzeri erkek ve kız çocukları,
kız ve erkek kardeşler, yeğenler, kuzenlerdir. Bu
kategoriye aynı zamanda teyze, hala, yenge, amca, dayı
ve enişte de girmektedir. Eğer Kanada da yaşayan kimse
ile akrabalıklarını onaylatırlarsa puan baraji 70 yerine 65
326
Faruk Arslan
puan olacak ve bu puanlamayla başvurabileceklerdir.
Kanada'da herhangi bir şekilde ziyaretçi
statüsünde bulunuyorsanız ve burada daimi olarak
yerleşmeye karar verdiyseniz göçmenlik için Kanada
içerisinden başvuramazsınız. Öğrenci yada ziyaretçi
olarak Kanada'da bulunan kişiler de göçmenlik
başvurusunda bulunan diğer bireyler gibi ülkelerinden
başvurarak normal süreci takip etmeli, kabul edilebilmek
için seçim ölçütlerini karşılıyor olmalıdır.
Bu üç farklı kategori şu şekildedir:
Göçmenlik başvurularının değerlendirilmesi başvuruya
göre değişir. Değerlendirme süreci, başvuru sahibi
müracaat formu ve gerekli belgeleri eksiksiz olarak teslim
ettiğinde başlar. Değerlendirme süreci elçiliklerdeki
başvuru yoğunluğu ile de ilgilidir. Türkiye'deki Kanada
Büyükelçiliği'ne göçmenlik için yüksek oranda müracaat
edildiğinden değerlendirme süresi uzayabilmektedir.
Her kriter belli miktardaki puanlarla
belirlenmiştir. Başvuran kişinin Bağımsız Göçmen olarak
seçilmesi için genellikle 67 puan alması gerekmektedir.
Vize görevlisi, başvuran kişinin 67 puan alamamasına
rağmen Kanada’da başarılı olacağına inanması
durumunda bu kişiye göçmen vizesi verebilir.
İngilizce veya Fransızca bilen ve en az dört yıl
çalışma tecrübesi olan Üniversite mezunları Kanada
Göçmenlik Kanunlarının ön görmüş olduğu şartlara
uygun olmakta ve Göçmenlik hakkını
kazanabilmektedirler.
Ayrıca; Phd / Master degree, Üniversite mezunu eş,
"Basic Level" Fransızca, Kanada'da bulunan yakın bir
akraba veya Kanada'dan alınacak bir Job Offer' da puan
yükseltici faktörler olmaktadır.
327
Faruk Arslan
PUANLAMA SİSTEMİ
Puan Kategorileri ; Eğitim ;Yabancı dil bilgisi
(İngilizce ve/veya Fransızca); İş deneyimi ; Yaş ; Adayın
Kanada'da iş bulmuş olması ; Adaptasyon (Adayın
Kanada'da daha önce çalışmış yada okula gitmiş olması,
iş bulmuş bir akrabasının olması ve eşinin eğitimi)
EĞİTİM FAKTÖRÜ (En fazla 25 puan alınabilir.)
En son bitirdiğiniz eğitim kurumuna ve eğitim
aldığınız yıl sayısına göre puan verilir. Birden fazla
eğitim diplomanız varsa, en yüksek puana sahip
diplomaya göre puanlandırılırsınız.
EĞİTİM DİPLOMALARI
 Yüksek Lisans yada Doktora diploması VE en
az 17 yıl, tam zamanlı yada zamanlıya denk eğitim
görmüş olmak. 25
 İki yada daha fazla sayıda lisans diploması VE
en az 15 yıl, tam zamanlı yada tam zamanlıya denk eğitim
görmüş olmak. 22
 Üç yıllık eğitim diploması, usta yada çıraklık
belgesi VE en az 15 yıl, tam zamanlı yada tam zamanlıya
denk eğitim görmüş olmak. 22
 İki yıllık eğitim lisans diploması VE en az 14
yıl, tam zamanlı yada tam zamanlıya denk eğitim görmüş
olmak. 20
 İki yıllık eğitim diploması, usta yada çıraklık
belgesi VE en az 14 yıl, tam zamanlı yada tam zamanlıya
denk eğitim görmüş olmak. 20
 Bir yıllık eğitimle lisans diploması VE en az
13 yıllık, tam zamanlı yada tam zamanlıya denk eğitim
görmüş olmak. 15
 Tek yıllık eğitim diploması, usta yada çıraklık
belgesi VE en az 13 yıl, tam zamanlıya denk eğitim
328
Faruk Arslan
görmüş olmak. 15
 Tek yıllık eğitim diploması, usta yada çıraklık
belgesi VE en az 12 yıl, tam zamanlı yada tam zamanlıya
denk eğitim görmüş olmak. 12
YABANCI DİL FAKTÖRÜ ( En fazla 24 puan
alınabilir.)
Kanada'da 2 resmi dil vardır: İngilizce ve
Fransızca. Puanlamada, bu dillerin her ikisi ya da
herhangi birindeki okuma, yazma, konuşma ve dinleme
yetileri ölçülür. Hangi dilde daha iyi iseniz, o dil İlk
Resmi Dil'iniz olarak kabul edilir. Daha az yeterli
olduğunuz yada hiç bilmediğiniz dil ise, İkinci Resmi
Dil'iniz olur. Yabancı Dil Faktörü ile kazanılan puanlarda
aşağıdaki kıstaslar geçerlidir.
İLK RESMİ DİL
Yeterlilik
Yük
Orta
sek
Düş
Hiç
ük*
Konuşma
4
2
1
0
Dinleme
4
2
1
0
Okuma
Yazma
4
2
1
0
4
2
1
0
329
Faruk Arslan
İKİNCİ RESMİ DİL
Yeterlilik
Konuşma
Dinleme
Okuma
Yazma
Yüksek
4
4
4
4
Orta
2
2
2
2
Düşük*
1
1
1
1
Düşük Yeterlilik durumunda en fazla toplam 2
puan verilir. Yabancı dildeki yeterliliğinizi ispatlamak
için, ya Kanada Devleti tarafından onaylanmış bir sınava
(IELTS, TOEFL) girmeniz yada yeterliliğinizi ispat eden
başka bir bilgi sunmanız gereklidir. Bizim önerimiz
Kanada devletinin onayladığı bir sınava girmenidir.
Sınavda daha güvenilir bir sonuç elde edileceği için,
başvurunuz yabancı dilde yetersizlik yüzünden göçmenlik
memuru tarafından reddedilmesi olasılığı ortadan
kalkacaktır. Dil yeterliliğiniz konusunda sınava
girmektense, başka bir belge sunmayı yeğlersiniz,
danışmanlarımız bu belgelerin neler olabileceği
konusunda da sizi yönlendirecektir.
İŞ DENEYİMİ FAKTÖRÜ ( En fazla 21 puan
alınabilir.)
Kanada Ulusal Meslekler Listesi'nde, "Meslek
Türü 0- İşletme" "Meslek Düzeyi A" yada "Meslek
Düzeyi B" kategorilerinden birinde yer alan bir meslekte
çalıştığınız yıl sayısına göre, en fazla 21 puan
kazanabilirsiniz.
330
Hiç
0
0
0
0
Faruk Arslan
İş deneyimi faktöründen alınabilecek puanlar
aşağıdaki gibidir.
Çalışılan Yıl
Bir Yıl
İki Yıl
Üç Yıl
Dört yada daha çok yıl
Puan
15
17
19
21
YAŞ FAKTÖRÜ ( En fazla 10 puan alınabilir.)
Bu kategoride alacağınız puanlar, kaç yaşında
başvurduğunuza göre belli olacaktır. Buna göre:
Yaş
16 ve daha küçük
17
18
19
20
Puan
0
2
4
6
8
10 (en
21-49
fazla)
50
51
52
53
54 ve daha büyük
8
6
4
2
0
ADAYIN KANADA'DA İŞ BULMUŞ OLMASI
331
Faruk Arslan
FAKTÖRÜ (En fazla 10 puan alınabilir)
Bu faktörden puan alabilmek için, Kanada'dan
kalıcı bir iş teklifi almış olmanız ve işi kabul edip bu işte
kalmaya istekli ve buna yeterli olmanız gerekmektedir.
Ayrıca, aşağıdaki durumlardan birisi size uygun
olmalıdır:
1. Kanada Dışında Yaşarken İş Teklifi Almak
 Kalıcı yerleşimci vizesi verilmeden önce,
Kanada'da çalışmak gibi bir niyetiniz yok ise ve geçici
çalışma izni sahibi değilseniz,
 İş veren, kalıcı yerleşimci vizesi verilirse, sizi
sınırsız bir süre için işe almayı teklif etti ise
 İş teklifiniz, HRDC tarafından uygun
bulunmuş ise.
2. Geçerli Bir Çalışma İzni'yle Kanada'da
Çalışmak
 HRDC tarafından onaylanmış geçici çalışma
izniyle çalışma süresi en az bir yıldır
 Halihazırda söz konusu işte çalışıyorsanız,
 Çalışma izniniz başvuru tarihinden sonra en az
12 ay süreyle daha geçerli ise,
 İşveren, kalıcı yerleşimci vizesi verilirse, sizi
sınırsız bir süre ile işe almayı teklif etti ise,
3. HRDC Onayından Muaf Olan Çalışma İzni'yle
Kanada'da Çalışmak
 (Geçici çalışma izniyle, en az bir yıldır)
Kanada'da çalışmakta iseniz,
 Geçici çalışma izniniz, (NAFTA, GATS gibi)
uluslararası anlaşmalar gereği yada (Şirket içi personel
transferi gibi) Kanada'ya belli bir yarar sağlayacağı için,
HRDC onayından muaf ise,
 Halihazırda söz konusu işte çalışıyorsanız,
332
Faruk Arslan
 Çalışma izniniz başvuru tarihinden sonra en az
12 ay süreyle daha geçerli ise
 İşveren, kalıcı yerleşimci vizesi verilirse, sizi
sınırsız bir süre ile işe almayı teklif etti ise
ADAPTASYON FAKTÖRÜ ( En az 10 puan
alınabilir.)
Adaptasyon Faktöründe Kanada'ya daha hızlı bir
şekilde yerleşebilmenizi sağlayacak çok çeşitli konular
değerlendirilir. Aşağıdakilerden biri yada birden
fazlasından puan alabilirsiniz, toplam puanınıza 10 puan
daha ekleyebilirsiniz. Ancak aşağıdaki durumlardan kaç
tanesinin size uygun olduğuna bakılmaksızın, bu
faktörden en fazla 10 puan alabileceğinizi unutmayın.
Adaptasyon faktörleri şunlardır.
 Eşinizin eğitimi
 Kanada'da daha önce çalışmış olmanız
 Kanada'da daha önce okumuş olmanız
 Kanada'da iş bulmuş olmanız
 Kanada'da yaşayan yakın akrabanızın olması
1. Eşinizin Eğitimi (3,4 yada 5 puan)
Eğer kanuni eşiniz sizinle Kanada'ya gelmeyi arzu
ediyorsa, bu durumdan en fazla 5 puan alabilirsiniz. Tam
olarak kaç puan alacağınızı öğrenmek için, Eğitim
diplomaları tablosuna bakınız.
 Eşiniz, eğitimden 12 ile 15 puan arası alıyorsa,
size 3 puan eklenir.
 Eşiniz, eğitimden 20 ile 22 puan arası alıyorsa,
size 4 puan eklenir.
 Eşiniz, eğitimden 25 puan alıyorsa, size 5
puan eklenir.
2. Kanada'da Daha Önce Çalışmış Olmanız (5
puan)
333
Faruk Arslan
Siz yada eşiniz Kanada'da en az bir yıl tam
zamanlı olarak çalışmış iseniz, bu kategoriden puan
alırsınız.
3. Kanada'da Daha Önce Okumuş Olmanız (5
puan)
Siz yada eşinizin Kanada'da en az 2 yıl tam
zamanlı olarak okumuş olması durumunda, bu
kategoriden 5 puan alırsınız.
4. Kanada'da İş Bulmuş Olmanız (5 puan)
Yukarıdaki "Adayın Kanada'da İş Bulmuş Olması
Faktörü" nden puan almışsanız yada eşiniz Kanada'da iş
bulmuş ise, bu kategoriden de 5 puan alırsınız.
5. Kanada'da Yaşayan Akrabanız Olması (5 puan)
Kanada'da, aşağıdaki aile bireylerinden biri
yaşıyor ise, 5 puan alırsınız: Anne, baba, kız, oğul, torun,
kız kardeş/ abla, erkek kardeş/ ağabey, kız yada erkek
yeğen, amca, dayı, hala, teyze.
İşlerinizi Kanada'da sürdürdüğünüz takdirde, hitap
ettiğiniz pazar, Kanada'nın 30 milyonluk nüfusundan çok
daha büyük olacaktır: Kanada, Kuzey Amerika Serbest
Ticaret Anlaşması'nı (NAFTA) ABD ve Meksika'nın yanı
sıra kabul etmiş bir ülkedir. Dolayısıyla, Kanada'da iş
yaptığınızda, GSMH'si 8,5 trilyon dolar olan bir pazara
sahip olmuş olacaksınız.
1- Nitelikli Çalışan (Skilled Worker).: Nitelikli
çalışan'lar eğitimleri ve iş tecrübeleri ile Kanada'da çalışıp
daimi olarak yerleşebilecek kimselerdir. Kanada'da
ekonomik açıdan yerleşebileceğini gösterenler Nitelikli
Çalışan sınıfı dahilinde göçmen olarak kabul edilir.
Başvuranların: gerekli iş tecrübesine sahip olması ;
yerleşmek için yeterli mali kaynağa sahip olduğunu
ispatlaması ; geçiş notunu alabilmek için altı seçim
334
Faruk Arslan
ölçütünden yeterli puan alması gerekir Quebec'e göç
etmek isteyenler, bu eyaletin seçim kriterlerini karşılamak
zorundadır. Ancak sağlık muayenesi ve sabıka
incelemeleri gibi temel kontrollerden federal hükümet
sorumludur. Nitelikli çalışan sınıfında göçmenler en az 75
puan toplamalıdır. Kendinizi değerlendirme rehberiyle
şansınızı ölçebilirsiniz. Başvuru ücretinin geri
ödenmediğini göz önünde bulundurarak kabul şansınız
düşükse müracaat etmemek yolunda bir karar
verebilirsiniz.
Nitelikli çalışan sınıfında göçmenlik
Evli iseniz eşiniz yada siz, her ikiniz değil, asıl
aday olabilirsiniz. Kimin asıl aday olduğu belli olunca
diğer kişi onun tabiiyetinde olur. Aşağıdaki altı faktör
doğrultusunda başvuru sahibi kendini değerlendirebilir.
Bunlardan en önemlisi meslektir yani tecrübe ve yetkinlik
sahibi olduğunuz meslek.
Önceden ayarlanmış bir işiniz olmaması halinde
mesleğinizin Meslekler Listesinde yer alıyor olması
zorunludur. Meslekler, Kanada standartlarına göre
değerlendirilir. Birçoğu için lisans belgesi gereklidir ve
başvuru formunuzu teslim ederken vasıflarınızın gerekli
standartlara uygun olduğuna dair kanıt istenir.
Meslekler listesine bakarak çalışmayı planladığınız
mesleğin listede olup olmadığına bakıın. Listede yer alan
işlerden birinde ücret karşılığı tam-süreli çalıştığınız her
yıl için puan alacaksınız. Ancak mesleğinizin listede yer
alması yeterli değildir. Yaptığınız işin tanımı ve
koşullarının Kanada hükümeti ölçütlerine uyup
uymadığını http://cicnet.ci.gc.ca/english/skilled/qual-5-
335
Faruk Arslan
2.html adresinden kontrol edebilirsiniz. Tanım ve
görevler belirtildiği gibi değilse tecrübe bölümünden
puan alamazsınız.
5. Etmen: Ayarlanmış iş (Arranged employment)
(10 puan) "Ayarlanmış iş" Kanadalı bir iş verenin, ilgili iş
için gerekli vasıflara sahip bir Kanadalı yada oturma izni
sahibi kimse olmadığına dair Human Resources Canada
Centre tarafından bir sertifika ile onaylanan garantili bir iş
teklifidir.
6.Etmen: Uyum (Adaptability) (maksimum 10
puan) Kabul edilmek için en azından 70 puan almanız
gerekir. Vize görevlisi ve sizin kendinize verdiğiniz
puanlar arasında farklılık varsa vize görevlisinin
değerlendirmesi geçerli olacaktır. 2008 yılında
tamamlanan Ankara'dan yapılan Skilled Worker
muracaatlarının
%30 u 36 ayda
%50 i 45 ayda
%60 i 53 ayda ve
%80 i de 58 ayda tamamlanmış görülüyor.
CIC sayfasındaki resmi bigi bu olsa da Skilled worker
grubu göçmenlikte 7 yıllık yığılma olduğu ve bu sınıf
göçmenlik alarak gelen kişilerin beklediklerinin aksine
Kanada'da iş bulamamaları nedeni ile bu grup göçmenlik
büyük ölçüde değiştirilmiş, Kanada eğitimi ya da
Kanada'dan iş teklifi olmazsa neredeyse olanaksız hale
gelmiştir. (46)
Eyalet Adayı ( Provincial Nominee) Programı:
26 Eylül 2007 tarihinde yürürlüğe giren bu sınıf adından
da anlaşılacağı üzere her eyaletin kendi belirlediği ve
336
Faruk Arslan
ihtiyacı olan meslek gruplarını içeren bir programdır.
Dört ana grup altında toplanmaktadır.
1. Stratejik Meslekler (Strategic Occupations): Başvuru
için kesinlikle iş teklifi gerekmektedir.
Bu sınıf dört ana alt gruba ayrılmaktadır:
A- Skilled workers: (Kalifiye Elemanlar)
Yöneticiler (NOC Skill Type O)
Meslek sahipleri(NOC Skill level A)
Teknik Elemanlar(NOC Skill level B)
Sanat okullarından mezun olmuş ve bu konuda çalışmış
olanlar (NOC Skill level B)
B- Belirli konulardaki sağlık görevlileri
C- Eğitimini Kanada’daki Üniversitelerde tamamlayanlar
(International Graduates): Belirlenmiş konularda en az 1
yıl eğitim almış kişiler.
D- Az ya da kısmen beceri gerektiren meslek grupları:
turizm, yiyecek endüstrisi ve TIR şoförleri.
Bu kategori ile ilgili daha fazla bilgiye aşağıdaki internet
adresinden ulaşılabilir:
337
Faruk Arslan
http://www.aved.gov.bc.ca/provincialnominee/strategicoc
cupations/welcome.htm
2. Ticari Sınıf Göçmenlik (Business Immigrants): BC
eyaletinde iş kurmak isteyenler için tasarlanmıştır. Bu
sınıf müracaatlarda kimlerin, hangi iş kollarında yatırım
yapabilecekleri üç ana grupta belirlenmiştir.
A- Ticari beceri (Business skills):
1. En az 400.000$’lık yatırım yapmak,
2. En az üç kişiye tam gün iş yaratmak,
3. Şirketin en az üçte bir hissesine sahip olmak,
4. Kuracağı işte yönetici olarak çalışacağını garanti
etmek,
5. Kendi ülkesinde aynı iş kolunda çalıştığını kanıtlamak,
6. Kendi ülkesinde en az 800.000$’lık kişisel yatırımı
olmak,
7. Kabul edilir bir iş projesi üretmek ve bu projeyi
gerçekleştirmek için yeterli miktarda para göstermek.
B- Bölgesel yatırımlar (Regional Business): Bu grupta
yatırım müracaatı, Kanada dışında halihazırda kurulmuş
olan şirketlerin uzantıları olarak yapılabilir. Bu grupta
338
Faruk Arslan
yatırım yapacaklar aşağıdaki şartlara uygun yatırım
yapmalıdırlar.
1. En az 200.000$’lık yatırım yapmak,
2. En az bir kişiye tam gün iş yaratmak,
3. En az üçte bir hisseye sahip olmak,
4. Kabul edilir bir iş projesi üretmek ve bu projeyi
gerçekleştirmeye yeterli miktarda para göstermek
5- Vancouver ve Abbotsford büyük şehir alanları dışında
yatırım yapmak.
C- Özel önemi olan projeler (Strategic projects): Bu
gruptakiler yurtdışında yatırımı olup Kanada’ya işi
büyütmek amacı ile yatırım yapmak isteyen şirketlerin
müracaatlarını içerir. Bu amaçla açılacak şirketlerde
çalışmak için yurtdışından gelecek en fazla 5 kişiye
Kanada’ya göçmenlik şansı vermektedir.
1. En az 500.000$ değerinde yatırım yapmak,
2. En az üç kişiye iş vermek.
Bu kategori ile ilgili daha fazla bilgiye aşağıdaki internet
adresinden ulaşılabilir:
http://www.aved.gov.bc.ca/provincialnominee/businessim
migrants/categories.htm#businessskills
339
Faruk Arslan
Bu konularla ilgili incelenmesi gerekli internet adresleri:
www.cic.gc.ca
www.healthmatchbc.org
www.hrsdc.gc.ca
www.servicecanada.gc.ca
Citizenship and Immigration Canada (CIC) internet sitesi
yoğun bilgiler içermesine rağmen, yeterli ve tam olarak
doğru bilgilere ulaşmak mümkün olmamaktadır. Örneğin,
Skilled Worker sınıfının niteliği büyük ölçüde değişmiş
olmasına rağmen bu değişiklikler açıkça
belirtilmemektedir. Bekleme süreleri gerçekleri
yansıtmamaktadır. Kısacası Kanada’ya göçmen olarak
gelmek son derece nitelikli arastırma gerektiren, oldukça
karmasık işlemler sonucunda mümkün olacaktır.
Bu nedenle çok sabırla ve doğru yönde araştırma yapmak
gerekmektedir. Göçmenlik konusunda federal hükümet ve
eyaletler arasında yapılan anlaşmalar sonucu yerleşilecek
eyaletler göçmen adaylarını seçmede daha etkin rol
oynayabilir. Kanada'ya bir Eyalet Adayı olarak göçmenlik
başvurusunda bulunmak istiyorsanız öncelikle bu eyalete
başvurmanız gerekir. Eyalet, ihtiyaçlarınız ve yerleşme
niyetinizin ciddiyeti bağlamında başvurunuzu
değerlendirir. Eyaletlere başvurduktan sonra yerleşim izni
için tekrar Citizenship and Immigration Canada (CIC)'ya
başvurmanız gerekir. Eyalet Adayları Federal Nitelikli
Çalışan Programında kullanılan altı seçim ölçütüne göre
340
Faruk Arslan
değerlendirilmez. Eyalet adayı olmak üzere başvurmanız
gereken adresler için
http://www.cic.gc.ca/english/skilled/provnom/contacts.ht
ml adresini ziyaret edebilirsiniz. Başvurunuzu
gerçekleştirmeden önce gerekli tüm evrakları
tamamladığınızdan emin olun. Müracaatta istenen başlıca
belgeler; doğum, evlilik belgeleri, pasaportlar, eğitim ve
çalışma, mali kaynaklara dair belgelerdir. Ankara
büyükelçiliğinin istediği belgeler, suretleri, gerekli
tercümeler vs. konusunda ayrıntılı bilgiye
http://www.cic.gc.ca/english/pdf/kits/guides/E37103.pdf
adresinden ulaşabilirsiniz. Tüm başvuru belgeler
tamamlandıktan sonra ikinci basamak gerekli formları
edinip eksiksiz doldurmaktır. Başvuru formlarına
http://www.cic.gc.ca/english/skilled/forms.html
adresinden ulaşabilirsiniz. Formları yüklemek için Adobe
Acrobat Reader'a ihtiyacınız olacak. Formları nasıl
dolduracağınıza dair gerekli talimatları
http://www.cic.gc.ca/english/skilled/how-3.html
adresinde bulabilirsiniz. Gereken başvuru ücretlerini de
hesap edip ödeyin, posta ile para göndermeyin. Evrak ve
formları tekrar kontrol ettikten sonra sol tarafına ad ve
adresinizi yazdığınız başvuru zarfınızı Büyükelçiliğe
teslim edebilirsiniz.
Kanada Büyükelçiliği
Göçmenlik Bölümü (Immigration Section)
Cinnah Caddesi, 58
Çankaya, Ankara 06690
Tel: (312) 4092800
Faks: (312) 4092714
Çalışma saatleri Pazartesi: 08:30 -17:45
341
Faruk Arslan
Salı: 08:30 -17:45
Çarşamba: 08:30 -17:45
Perşembe: 08:30 -17:45
Cuma: 08:30 -13:00
Pazartesi - Perşembe 09:00 - 11:30 arası halka açıktır.
Quebec'e göçmenlik müracaatları aşağıdaki adrese
yapılacaktır:
Service d'Immigration du Québec
c/o Canadian Embassy
Autostrade Mezzeh
P.O. Box 3394, Damascus (Şam)
Suriye
Tel: 011-963-11-611-6851 yada 611-6692
Faks: 011-963-11-611-8034
Başvuru ücreti (Processing fee):Kendiniz ve
beraberinizdeki her birey için, başvurunuzun reddi
halinde geri ödenmeyecek olan başvuru ücreti ödemeniz
gerekir. Başvuru ücreti application fee) göçmenlik
talebinde bulunan kişi, 22 yaş ve üzeri olmak üzere
tabiiyetindekiler ve yaşı dikkate alınmaksızın eş yada
yasal partner için 550 CAD. 22 yaş altında aile bireyleri
(eş hariç) için 150 CAD'dır. Bu ücretler ödenmediği
taktirde müracaatınız değerlendirmeye alınmayacaktır.
Oturma izni ücreti (right of landing fee (ROLF)) Ayrıca,
başvuru sahibi ve eşi (tabiiyetindeki diğer bireyler değil)
müracaatını kabul edilmemesi halinde iade olunan 975
CAD oturma izni ücreti (right of landing fee (ROLF))
ödemelidir. ROLF ödemesi ertelenebilir ancak vize
düzenlenmeden önce ödenmesi zorunludur. Başvurunuzu,
ücretler ve gerekli belgelerle beraber Ankara'da Kanada
Büyükelçiliği'ne gönderebilirsiniz. Mülakata katılmanız
yada daha fazla belge sunmanız istenmesi halinde size
342
Faruk Arslan
bilgi verilecektir. Sağlık muayenesi, polis kaydı ve dil
testleri için de ücretler ödemeniz gerekebilir. Tüm
göçmenler sağlık ve güvenlik gerekliliklerini yerine
getirmelidir. Başvuru adayları ve tabiiyetinde bulunan 18
yaş üzeri kişiler 6 ay yada daha uzun süreyle kaldıkları
her ülkeden 18 yaşından sonrasını kapsamak üzere sabıka
kaydı almak zorundadırlar. Sabıkasında suç kaydı olan
yada güvenlik açısından risk teşkil edenlerin başvuruları
büyük bir ihtimalle reddedilecektir. Elçilik başvurunuzu
eksiksiz olarak aldıktan sonra yapmanız gerekenler ve
ileriki sürece dair bilgi verecektir. Gerek görülürse size
bir mülakat çağrısında bulunacaktır. Başvurunuzun
kabulü halinde size Confirmation of Permanent
Residence (COPR) verilecektir. Bu belgede kişisel
bilgileriniz, fotoğrafınız ve imzanız bulunacaktır.
Kanada'ya girerken vizenizle birlikte bu belgeyi de
yanınızda bulundurmalısınız. Kanada hükümeti nitelikli
çalışan sınıfında göçmenlere mali destek sağlamaz. Tüm
göçmen adayları Kanada'ya geldikten sonra kendileri ve
beraberlerindekilerin geçimini sağlayacak mali kaynakları
olduğunu ispat etmelidirler. Bu parayı başkalarından
ödünç alamazsınız.
Sahip olmanız gereken miktar ailenin büyüklüğüne göre
tespit olunmuştur.
Gerekli
Aile
miktar
bireyi sayısı
(CAD)
1
9,186
2
11,482
3
14,280
4
17,286
343
Faruk Arslan
5
6
7 ve
19,323
21,360
23,397
üzeri
Kanada'da ayarlanmış bir işiniz varsa belirtilen
miktarda paranız olduğunu göstermek zorunda değilsiniz.
Yanınızda götürmeniz gereken para konusunda yerleşmek
istediğiniz bölgenin yaşam giderlerini hesaplamalısınız.
Ev bulma ve yerleşme için yeterince para
bulundurmalısınız. Beraberinizde 10,000 CAD'dan fazla
varsa ülkeye vardığınızda durumu görevlilere bildirin.
Yeteneklerinize Kanada'da ihtiyaç duyulup
duyulmadığını görmek için Mesleklet Listesini gözden
geçirebilirsiniz. Mesleğiniz listede yoksa bu alanda
yeterince vasıflı Kanadalı eleman var demektir.
Mesleğinizin listede olması Kanada'da bir işi garanti
etmez. İş gücü pazarının ihtiyaçları değişebilir.
Mesleğinizde Kanada standartlarını karşılamıyor
olabilirsiniz ve kendinizi geliştirmeniz gerekebilir.
Kanada'da bazı meslekler kamu sağlığı ve güvenliği için
resmi denetim altındadır, "regulated" şeklinde tanımlanan
bu meslekler arasında sağlık ve eğitim alanları,
mühendislikler sayılabilir. Belirli mesleklerde çalışmak
için ölçütler, lisans verilmesinde gözetilen kurallar vs.
bazı bölgesel kurumlar tarafından belirlenir.
Yeterliklerinizin tanınması eyaletlere göre değişebilir.
Düzenlenen meslekler dışında kalan işlerde sahip olmanız
gereken yeterliklere işverenler karar vermektedir.
Kanada'da, düzenlemelere tabi olan yada olmayan
meslekler konusunda daha ayrıntılı bilgi için: Canadian
Information Centre for International Credentials veya
344
Faruk Arslan
Work Destination web adreslerini ziyaret edebilirsiniz.
(47)
TİCARET KAPSAMLI GÖÇMENLİKLER
Kanada, iş amaçlı göçmenleri iş yeteneklerini,
deneyimlerini ve işlerini Kanada ekonomisine
kazandırmak için ve iş sektörü oluşturmak için teşvik
etmektedir. Bu kategori, girişimci, yatırımcı ve serbest
çalışan olmak üzere üçe ayrılmaktadır. İş amaçlı
göçmenlik için yeterli miyim? Hangi katedoride
başvuruyor olursanız olun (girişimci, yatırımcı, serbest
çalışan) kişi ve yakınları Kanada Göçmenlik Yasaları ve
Düzenlemeri dahilinde vize görevlisini başvurduğunuz
kategoriye uygun olduğunuza dair ikna etmelisiniz.
Bununla birlikte kişi başvurduğu kategoriler ile ilgili
olarak aşağıda sayılan özelliklere uygun olmalıdır.
Girişimci Tanım: Başvuran kişi mutlaka
Kanada’da iş kurma kurma, satın alma ve ya yatırım
yapma niyetinde olmalıdır. Aşağıdaki kriterlere uygun
olmalıdır: İş mutlaka ekonomiye kayda değer katkıda
bulunmalıdır İş mutlaka Kanada’da bir ve ya birden fazla
başvuran kişi ve yakınlarından başkalarına da iş imkanı
yaratacak ve devamı gelecek şekilde olmalıdır Kişi
mutlaka işin başlamasından sonra da aktif olarak işinin
başında kalmalıdır Girişimci mutlaka düzenli olarak
Kanada Göçmenlik Dairesine rapor vermelidir Girişimci
ve birlikte gelen yakınları Kanda’ya geldikten sonra iki
yıl içinde yukarıdaki taleplere uymaları dahilinde
Kanada’ya kabul edilmektedirler. Bu talepler yasa ve
kurallar olarak geçmekte ve Kanada’ya giriş
345
Faruk Arslan
dokümanlarının bir bölümüdür.
İşlem takip edilip izlenmekte ve girişimciye bu
kurallara uyması konusunda tavsiyeler verilmektedir.
Kurallara uymayanlar için ülkeyi terk etmeleri
doğrultusunda işlemler başlatılmaktadır. Girişimcilerden
yatırım için minimum yatırım miktarı belirlenmemiştir.
Bu miktar planlanan işin tipine ve kurulacağı yere göre
değişiklik göstermektedir. Bu yatırım miktarının
girişimcinin kendisinin ve beraberinde gelenlerin iki sene
içinde işlerini kurmalarına ve bu süre içerisinde
kendilerine yetecek miktarda olması gerekmektedir.
Muhtemel girişimciler Kanada’ya keşif amaçlı olarak
gelmeleri için teşvik edilmektedirler. Bu kendilerinin ilk
elden kişisel olarak Kanada’da yatırımlarını
değerlendirmeleri, yapacakları yatırımın marketi, fiyatı,
yaşam ve iş hayatı konusunda bilgi almalarını
sağlamaktadır. Böyle bir keşif gezisi yapmak zorunda
değilsiniz, ancak pek çok yatırımcı bunu faydalı
bulmaktadır. Böyle bir keşif gezisi yapmak için turist
vizesine ihtiyacınız olduğunu lütfen unutmayın.
BUSSINES CLASS GÖÇMENLİKLER
Kanada, bir işe yatırım yapacak yada iş kuracak yetenek
ve kaynaklara sahip ticari göçmenler kabul eder. Bu
kategorideki göçmenler toplam göçmenlerin %8'ini
oluşturur. Ticari göçmen kapsamında üç farklı kategori
mevcuttur: yatırımcılar (investors), müteşebbisler
(entrepreneurs) ve serbest meslek sahipleri (selfemployed persons). Birden fazla kategorinin şartlarına
uyuyorsanız hangisi için başvuracağınızı kendiniz
seçebilirsiniz. Bu programların kapsamlarını aşağıda
346
Faruk Arslan
okuyarak karar verebilirsiniz.
Yatırımcılar ( Investor) : Yatırımcılar, iki yıl süreyle bir
işi başarıyla idare etmiş ve en azından 800,000 Kanada
doları net kâr elde etmiş olmalıdır. Müracaat edenlerin
400,000 Kanada doları yatırım yapmaları gereklidir, bu
miktar Receiver General for Canada'ya ödenecektir. Bu
yatırım daha sonra Kanada eyalet ve bölgelerine tahsis
edilecektir. Faizi hariç yatırımın tamamı yaklaşık beş yıl
sonra yatırım sahibine iade olunur. Bu program, Quebec
hariç, eyaletlerden birinde daimi olarak ikamet etmek
isteyenler içindir. Yatırımcıların özellikleri şunlardır:
Yatırımcıların Kanada'da bir işe başlama şartları yoktur;
yatırımlar programa katılan eyalet ve bölgelerce garanti
altına alınmıştır; beş yıllık süre zarfında yatırım, eyalet
ve bölgelerin kontrolü altındadır; kabulde uygulanan
göçmenlik "kayıt ve şartı" yoktur. Quebec'te yatırım
yapanlar bu eyalette yaşamak niyetinde olmalıdır. Federal
programda olduğu gibi Quebec'e yatırım yapmak
isteyenler 400,000 Kanada doları yatırım yapmaları ve
kendi çabaları sonrası 800,000 Kanada doları net kâr elde
etmiş olmalıdır. Bu para Kanada doları Kanada için
Receiver General a ödenmektedir. Bu para vize işlenmeye
başladıktan sonra geri çekilememektedir ve daha sonra da
beş sene boyunca geri verilmemektedir. Bu para daha
sonra faizsiz olarak geri verilmektedir. Yatırımlar eyalet
ve bölgesel fonlarda iş sahası yaratmada ve
ekonomilerine katkıda bulunmada kullanılmakta ve
güvence altına alınmaktadır.
Yatırımcı göçmenler başvuru formlarını dokuz iş
göçmenliği merkezlerinden birine göndermelidirler. Vize
görevlisi kişinin yatırımcı olarak başvurabileceğine karar
verdikten sonra kişi yatırımcı göçmenler için uygulanan
347
Faruk Arslan
puanlama sistemine tabi tutulacaktır. Yatırımcılar dokuz
faktörden 7 sinden sorumlu olacaklardır Bunlar: Eğitim,
mesleki eğitim, deneyim, coğrafi faktör, yaş, İngilizce
veya Fransızca dil bilgisi ve kişisel uyumluluk.
Maksimum 87 puandan 25 puan almaları yeterlidir. Vize
görevlisi kişinin bu kategoriye girdiğine karar verdikten,
beraberindekilerin Kanada göçmenliği için uygun
olduğuna karar verildikten ve gerekli yatırım yapıldktan
sonra vize işleme girecektir. Yatırımcı ve
beraberindekiler Kanada’da oturma izinlerini Kanada
giriş kapısında işlemler yapıldıktan sonra alacaklardır.
Yeni yatırım yatırımcı Programı (Investment Investor
Program - IIP) dahilindeki yatırımcılar Quebec dışında bir
yerde başvurmalı ve yaşamalıdırlar. Kanada-Quebec
anlaşmalarında Quebec yatırımcıları kendi seçmekte ve
kendi programını işletmektedir. Serbest çalışan Tanım:
Başvuran kişi Kanada’da bir iş kurmak ve ya satın almak
niyetinde ve kapasitesinde olduğunu ispat etmelidir. Bu iş
Kanada ekonomisine, kültürel ve ya sanat hayatına
katkıda olacak şekilde kişiye iş sağlamalıdır. Serbest
çalışanlar kendilerinden başkalarına iş sahası yaratacak
şekilde iş kurmak sorunda değildirler ve belirli minimum
yatırım gerekli değildir. Muhtemel serbest çalışan
kategorisine giren göçmen adayları, Kanada’ya keşif
amaçlı olarak gelip kendi iş imkanlarını değerlendirmek
ve ilk elden yaşamak ve çalışmak için bulunmaları
konusunda teşvik edilmektedirler. Böyle olmakla birlikte
böyle bir gezi yapmayı pek çok aday faydalı
bulmamaktadır. Böyle bir keşif gezisi yapmak için turist
vizesine ihtiyacınız var.
Bir defaya mahsus ödeme tercihi (kredi kullanma)
Göçmen adayı her tür masraf ve ücret içinde olmak kaydı
348
Faruk Arslan
ile bir sefere mahsus olarak 120.000 Kanada doları (
yaklaşık 80.000 USD ) öder ve bu para geriye dönmez .
Nakit para tercihi (kredi kullanmama) Göçmen adayı beş
yıl vadeli , sıfır faizli , hükümet garantili Quebec
senetlerine yatırımını 400.000 Kanada dolarını ödeyerek
yapar . Beş yıl sonrada bu parasının hepsini faizsiz olarak
geri alır . Kredi alınacaksa; Başvuru dosyası hazırlanmalı
, zamanında ve gerekli yerlere yollanmalıdır. Eyalet
başvuru harçları yatırılmalıdır. Bu harçlar 4-5 milyar
Türk Lirasını geçmez. Mülakata gidilmelidir. Görüşme,
Montreal, Ankara veya Şam' da olabilecektir. 120.000 $
CAD tutarındaki kredi faizi yatırımcı tarafından bu
bankaya havale edilmelidir. 400.000 $ Cad tutarındaki
kredi , bu banka tarafından , yatırımcı adına Kanada
devlet kasasına havale edilecektir. Kanada resmi
makamlarından bir kabul yazısı = QSC alınmalıdır.Bu
banka, 5 yıl sonra bu parayı faizsiz olarak Kanada
Devletinden geri alacaktır. Federal Başvuru harçları
yatırılmalıdır . Bu harçlar, 1-1.5 Milyar Türk Lirasını
geçmez. Sağlık ve güvenlik raporları yollanmalıdır.
Kanada ' ya ayak basmadan önce , ayakbastı harçları
yatırılmalıdır . Bu harçlar, 2 milyar Türk Lirasını geçmez.
Yatırımcı ve tüm aile fertleri için Green Card = P.R Card
alınmalıdır. Yatırımcı ve tüm aile fertleri için Green Card
= P.R Card alınmalıdır. Kanada pasaportu alınmalıdır.
Kredi alınmayacaksa; Başvuru dosyası
hazırlanmalı zamanında ve gerekli yerlere yollanmalıdır.
Eyalet başvuru harçları yatırılmalıdır. Bu harçlar, 4-5
milyar Türk Lirasını geçmez. Mülakata gidilmelidir.
Görüşme, Montreal, Ankara veya Şam'da olabilecektir.
400.000 $ CAD tutarındaki para, yatırımcı tarafından,
Kanada devlet kasasına havale edilmelidir. Kanada resmi
349
Faruk Arslan
makamlarından kabul yazısı = QSC alınmalıdır
Karşılığında Kanada devlet teminatı olarak T – Bills =
Hazine Bonoları alınmalıdır. Yatırımcı, 5 yıl sonra bu
parayı faizsiz olarak Kanada Devletinden geri alacaktır
Müracaat esnasında Amerikan Hastanesi'nde tüm aile
genel sağlık kontrolünden geçirilir. Vize alımından sonra
10 ay içerisinde Kanada'ya yerleşebilirsiniz. Bu süre
içinde öncelikli ana müracaatçının Kanada'ya girişi
gerekir. İlk 6 ay geçiminizi sağlayacak paranın
beraberinde götürülmesi gerekir. Göçmen vatandaşlar,
istedikleri Kanada eyaletinde yaşama, çalışma ve iş bulma
hakkına sahiptirler.
Kanada'da (beş yıllık bir süre içinde) en üç yıl
yaşadıktan sonra, Kanada vatandaşı olmak için başvurma
hakkını kazanırsınız. Kanada vatandaşı olmak için bir
teste tabi tutulursunuz. Bu testte, Kanada'nın politika
sistemi hakkındaki bilgileriniz ölçülür ve İngilizce ya da
Fransızca'yı yeterli derecede bilip bilmediğiniz bir
vatandaşlık hakimi tarafından değerlendirilebilir. Bu
testte başarılı olmak için, vatandaşlık kurslarına devam
edebilirsiniz. Bu kurslar ücretsizdir ve bölgenizdeki,
göçmenlere yönelik hizmetler veren kurumlardan bu
kurslara nasıl katılabileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Müteşebbisler ( Entrepreneurs) : Müteşebbis,
Kanada'da bir işe yatırım yapmak yada bir iş kurmak
niyetinde olmalıdır. Müteşebbis olabilmek için iş
tecrübesi sahibi olmak ve 300,000 CAD resmi kârı olmak
gerekir. Yatırım için tespit edilen belirli bir miktar yoktur
ancak oturma izni aldıktan sonra en fazla üç sene
içerisinde bir iş kurmaya, masrafları karşılamaya yetecek
ve yatırımcı ve ailesinin hayatını idame ettirecek seviyede
olmalıdır. Bu iş, Kanada ekonomisine katkıda bulunmalı
350
Faruk Arslan
ve istihdam sağlamalıdır. Bu işle müteşebbis ve aile
bireyleri dışında en az bir Kanadalı tam-süreli olarak
istihdam edilmelidir. Ayrıca müteşebbis aktif olarak işin
idaresinde görev almalıdır. Programın özellikleri
şunlardır: Müteşebbis bir işin en az üçte birini elinde
bulundurmalıdır; müteşebbis aktif olarak işi idare etmeli,
ve başkaları için en az bir istihdam sağlamalıdır.
Girişimci: Sürekli yaşamak için başvurular İş Göçmenliği
Merkezine (Business Immigration Centres)
yapılmaktadır. Vize görevlisi kişinin başvurduğu konuma
uygun olduğuna karar verdikten sonra puanlama sistemi
yapılacaktır.Girişimci 9 faktörden 7 sinden sorumlu
olacaktır Bunlar: Eğitim, mesleki eğitim, deneyim,
coğrafi faktör, yaş, İngilizce veya Fransızca dil bilgisi ve
kişisel uyum. Değerlendirmede maksimum 87 üzerinden
25 almaları gerekmektedir. Vize görevlisi kişinin iş
planını inceleyerek kişinini ve yanında gelecek kimselerin
Kanada’da iken ekonomik olarak geçinip
geçinemeyeceklerine bakacaktır. Kişi Kanada’ya
vardığında kapıdaki görevli giriş için gerekli kağıtları
işleyecek ve kişi ve yakınlarına yasal süre ve koşulları
açıklayacaktır. Kanada’ya geldikten sonra kişi iki yıl
içinde bu koşulları sağlamalıdır. Kısaca kurallar şunlardır,
sürekli yaşama izni verileceği bu iki sene içerisinde kişi
işini kurmalı, satın almalı ve ya ticari girişimini yapmalı,
Kanada ekonomisine katkı yapacak duruma gelmeli,
kendisi ve kendisiyle gelen yakınlarından başka bir ve ya
daha fazla vatandaş ya da göçmen için iş ortamı
yaratmalı;aktif olarak işinin başında olmalı, işini
kurduğuna ve işlediğine dair rapor vermelidir. Aynı
zamanda kapıdaki görevli bütün göçmenler için geçerli
olan kurallardan da bahsedecektir (örneğin sağlık
351
Faruk Arslan
gereksinimleri). Başvurunun sonuçlanması 12 ay veya
fazla sürebilir. Serbest Meslek Sahipleri ( Self-Employed)
: Serbest meslek sahipleri Kanada'da kendi geçimlerini
sağlayacak ve ülke ekonomisi, kültürel yada sanat
hayatına katkı sağlayacak bir iş kurmalı yada satın
almalıdır (mesela, profesyonel atletler, sanatçılar,
aktörler, yada ziraatçılar). Programın özellikleri şunlardır.
Başvuranların işini kurmasında göçmenlik kayıt ve
şartları aranmaz. Kanada'ya vardıktan sonra kendileri ve
ailelerinin geçimini sağlayacak mali kaynağa sahip
olmaları beklenir. Serbest meslek sahiplerinin,
başvurudan önceki beş yıl içerisinde en az iki yıl kendi
alanlarında tecrübe sahibi olmaları şarttır. Kültürel yada
sportif alanda tecrübeye ilaveten bu konuda dünya
genelinde faaliyetlere iştirak etmiş olmak gerekir. Bu
kategorideki göçmenler en azından kendilerine istihdam
sağlayacak ve yukarıda bahsedilen şekilde Kanada'nın
istifade edebileceği bir iş kurabilecek yeteneğe sahip
olmalıdır. Muhtemel serbest çalışanlar Kanada’da sürekli
yaşamak için İş Göçmenlik Merkezine (Business
Immigration Centre) başvurmak zorundadırlar. Bu kişiler
maksimum 127 olan puanlama sisteminden en az 70 puan
alabilecek durumda olmalıdırlar. Puanlamada geçerli olan
faktörler: Eğitim, mesleki hazırlık, başvurulan meslek ile
ilgili deneyim, coğrafi faktör, yaş, İngilizce veya
Fransızca bilgisi ve kişisel uyum faktörleridir. Aynı
zamanda vize görevlisinin sizin Kanada’da başarılı bir iş
kuracağınıza dair kanaatı olursa fazladan puan
alabilirsiniz. Vize görevlisi kişinin idareciliğine, mesleki
yeterliliğine, ekonomik durumuna ve geçmiş iş
yaşantısına bakacaktır. Bununla birlikte ilerleyen zaman
içinde kişinin işi takip edilmeyecek ve kişinin işi ile ilgili
352
Faruk Arslan
rapor vermesi beklenmeyecektir. Serbest çalışan kişinin
kendi verdiği sözlere itaat etmesi, kendi işini kurması ve
beraberindekileri geçindirmesi kişisel onuruna
bırakılmaktadır.
DEĞERLENDİRME ÖLÇÜLERİ:
Ticaret kapsamında göçmen olarak seçilebilmek için
başvurulan kategorinin tanımına uyuyor olmak gerekir.
Daha sonra aşağıdaki değerlendirmeye tabi tutulurlar.
Müteşebbisler, yatırımcılar ve serbest meslek sahiplerinin
beş etmenin dikkate alındığı değerlendirmeden en az 35
puan almaları gerekir. Müteşebbis ve yatırımcılar
dahilinde göçmen olabilmek için öncelikle sınıfların
tanımına uyuyor olmalısınız, daha sonra bu beş ölçüt
çerçevesinde değerlendirileceksiniz.
1. ölçüt: İş Tecrübesi (maksimum 35 puan). İş
tecrübesi başvurudan önceki beş yıllık dönem içerisinde
olmalıdır. Ne kadar fazla tecrübye sahipseniz puanınız o
derece artar.
2. ölçüt: Yaş (Başvuru esnasındaki yaş esas
alınır.) 21-49 yaş arasına 10 puan verilirken 53 yaş
üstüne puan verilmez. Kanada yaşlıları pek sevmiyor.
3. ölçüt: Eğitim (Maksimum 25 puan) Master ve
doktoraya 25 puan, üniversite mezununa 20, meslek
yüksek eğitimine 20 puan verilirken, liseyi bitirene 5,
ortaokul mezununa sadece 5 puan verilir.
5. ölçüt: Uyum (Maksimum 6 puan)
Başvurunuzdan önceki beş yıl içerisinde Kanada'ya bir iş
ziyareti yaptıysanız ve Federal-Eyaletler arası birleşik
ticari göçmenlik girişimlerinde yer aldıysanız 6’şar puan
alırsınız. Genel olarak, İş tecrübesi olarak, en fazla 25,
353
Faruk Arslan
yaş olarak 10, eğitim olarak 25, dil olarak 24, uyum
olarak 6, toplam 100 paun toplayabilirsiniz, ancak size
alacağınız 35 puan yeterli gelecektir. Serbest meslek
sahibi olarakta 35 puan toplamanız şartı var. Buradaki
ölçürlerde yukarıdakı ölçütlerle benzerlik teşkil etsede
eşiniz içinde puan verilecektir.
Ticaret kapsamında göçmenlik başvuruları
aşağıdaki adrese yapılabilir:
Canadian Embassy
Lot 12
Autostrade Mezzeh
DAMASCUS (Şam), Syria
Tel.: (011-963-11) 611 6692
Faks: (011-963-11) 611 8034
Posta Adresi:
Canadian Embassy
P.O. Box 3394
DAMASCUS (Şam), Syria
Her aile bireyi için geri ödemesiz başvuru ücreti
müracaat esnasında ödenmelidir. Oturma izni ücreti
daima oturma vizesi düzenlenene kadar her hangi bir
tarihte ödenebilir. Değerlendirme ücretinin aksine
başvurunuzu geri çektiğinizde yada vize çıkmadığında
yatırdığınız ücreti geri alabilirsiniz. Tcari amaçlı göçmen
adayı 1050 CDN, Eşleri yada nişanlıları için (yaşı göz
önüne alınmaksızın 550 CDN, tabiiyetlerindeki 22 yaş
üzeri bireyler için 550 CDN, tabiiyetlerindeki 22 yaş altı
bireyler için 150 CDN ödemeniz istenecektir. Oturma
izni ücreti olarak, ticari amaçlı göçmen adayı ve eşleri
yada nişanlıları için 975 CDN ayrı ayrı ödeyecektir.
Kanada hükümeti ticari kapsamlı göçmenlere mali
354
Faruk Arslan
destek sağlamaz. Bu sınıfta göçmen olanlar Kanada'ya
gittikten sonra en az 1 yıl kendileri ve beraberindekilerin
geçimini sağlayacak kaynağa sahip olmalıdırlar.
Kanada'da yerleşmek istediğiniz yerin geçim masraflarını
öğrenmeli ve iş kurmak için yeterli kaynağa sahip
olmalısınız.
AİLE KAPSAMINDA GÖÇMENLİK
Kanada'nın göçmenlik politikasının temel hedeflerinden
birisi de Kanada'daki ailelerin birleştirilmesidir. Aile
kategorisindeki göçmenler Kanada'daki yakınlarının
sponsorluğundadır. 18 yaş ve üzeri Kanada vatandaşları
yada oturma izni olanlar, Kanada'da oturma izni sahibi
olmak isteyen yakın bir aile bireyi ve bu kişinin
tabiiyetinde olanları Kanada'ya yerleşmelerine yardımcı
olmak amacıyla 3 ila 10 yıl himaye edebilir. Sponsorluk
kapsamına giren aile bireyleri şunlardır: 16 yaş veya
üzeri eşler, yasal partnerler; ebeveynler, büyük anne ve
büyük babalar; evlatlıklar dahil olmak üzere bağımlı
çocuklar ; sponsorun evlatlık edinmeyi düşündüğü 18 yaş
altı çocuklar ; kız ve erkek kardeşler, yeğenler yada
yetim, bekar ve 18 yaşına girmemiş torunlar ; sponsor,
halen Kanada vatandaşı olan yada başka bir ülkede
sponsor olmak üzere yukarıda sayılan aile bireylerinden
hiçbirine sahip değilse yaşı farketmeksizin herhangi bir
akraba. Çocuklar; 22 yaşın altında ve bekârlarsa; 22 yaş
öncesinden itibaren yada evlilik öncesinden itibaren (22
yaşından önce evlendiyse) tam-süreli eğitim alıyor ve
mali açıdan ailesine bağımlı ise; bir engelinden dolayı 22
yaş öncesinden itibaren mali açıdan ailesine bağımlı ise
size bağımlı statüde sayılır.
355
Faruk Arslan
Kimler Kanada’da yaşamak için birilerine sponsor
olabilirler? Sponsor kişi, 19 yaş ve üzeri, Kanada da
yaşayan vatandaş veya oturan olmalıdır. Sponsor 10 yıl
boyunca sponsor olduğu kişilerin bakımından,
konaklamasından, refakatinden ve yerleşiminden
sorumludur. Sponsor kişi eğer başka bir aile üyesine
sponsor olupta sorumluluklarında hata yaptıysa başkasına
sponsor olamayabilir. Kimler aile için sponsor olabilirler?
Aşağıdaki kişiler aile göçmenliğine dahildir: Karı/koca
nişanlı aile, aile büyükleri evlenmemiş ve 19 yaşından
küçük kızkardeş, erkek kardeş, kuzen, yeğen, yetim
kalmış olan torunlar başvuran kişinin oğlu ve kızı
(Kanada dışında evlat alınmış olanlar dahil) kişinin 19
yaşından küçük evlat almayı düşündüğü çocuklar eğer
kişinin Kanada dışında ya da içinde yukardaki akrabaları
yoksa başka akrabaları da olabilir Başvuranların
gereksinimleri nelerdir? Başvuracak olanlar yanlarına
gidecek oldukları kişiler ile beraber aynı gereksinimleri
yerlerine getirmelidirler (sağlık, ve geçmiş kontrolü de
dahil olmak üzere). Başvuran kişi Kanada’ya gelme
planları olsa da olmasa da kendi başvuru formunda bu
kişileri formunda belirtmelidir. Aileleri tarafından
alınmaları için kız ve erkek çocukları üç şekilden birinde
olmalıdırlar. 19 yaş altı ve evlenmemiş (vizeye
başvurulduğunda ve vize alındığında halen evlenmemiş
olmalı) Tam zamanlı öğrenciler, evil ya da bekar, kolejde,
üniversite de ya da herhangi bir eğitim kurumunda
okuyor olanlar. Vizeye başvurduğunda veya vize
çıktığında hala evlenmemiş, 19 yaşından sonra hiç
çalışmayıp ailenin ekonomisinden faydalananlar.
Eğitimlerine 12 aydan fazla ara vermemiş olmalıdırlar.
Özürleri yüzünden kendilerina bakamayanlar ve
356
Faruk Arslan
ailelerinin yardımına muhtaç olanlar. Başka bir aile
üyesine sponsor olabilir miyim? Kanada vatandaşı ya da
oturanın Kanada’da bulunan eş, çocuk, aile, aile büyüğü,
amca, teyze, kuzen, yeğen gibi sponsor olacağı akrabası
yoksa uzak bir akrabasına sponsor olabilir. Ekonomik
olarak akrabalarımdan ne kadar zaman sorumluyum?
Sponsor olan kişiler aile başvurularında akrabalarına
ekonomik olarak sorumlu olmak zorunludurlar.
Sponsorlar akrabalarını 10 sene desteklediklerini kabul
etmektedirler ve bu süre zarfında akrabalar sosyal yardım
alamazlar. Eğer bu kişiler welfare’e başvururlarsa sponsor
olan kişiler mahkemeye çıkarılabilirler. Başvuru nasıl
işler? İlgili finansal kuruma ve Mississauga’daki dava
işlem merkezine posta için ücret ödemek gerekmektedir.
Dava İşlem Merkezi sponsorluğunuz kabul ettikten sonra
vize ofisi bilgilendirilecek ve Kanada’daki akrabanıza
başvuru formu gönderilecektir. Sponsorunuz sizing
başvurunuzu göndermekle sorumludur. Yine sponsorunuz
en kısa zamanda formunuzu doldurup vize ofisine
göndermelidir. Başvuranlar vize ofisinin yol göstermesi
dahilinde sağlık kontrolünden geçmelidirler. Gerekli
herşey yerine getirildikten sonra vize işlemi 6 ay
içerisinde başvuranın eşi ve çocukları için yerine
getirilecektir. Quebec bölgesi için farklı işlemler
yapılmaktadır.
Bir aile bireyine sponsor olmak isteyen kişi,
göçmenlik sürecini Mississauga'daki (Ontario, Kanada)
Case Processing Centre'a sponsorluk başvurusu
göndererek başlatır. CPC, sponsora, yakınına
gönderilmek üzere bir müracaat formu gönderir. Bu form
en kısa sürede doldurularak gerekli belgelerle beraber
vize ofisine gönderilmelidir. Bu kategoride göçmen
357
Faruk Arslan
olacak kişi sağlık muayenesinden geçmeli ve bulunduğu
her ülke için sabıka kaydı almalıdır. Ayrıca bir mülakat
için vize ofisine çağrılabilir. Sponsor olabilmek için bazı
şartları yerine getirmek belirli bir gelir düzeyinde olmak
gerekir. Daha önce başarısız bir sponsorluk
gerçekleştirmiş olanlara tekrar bu hak verilmez. Sponsor
olan kişi bu konuda resmi bir taahhütnamenin yanı sıra
yakını ile de bir anlaşma imzalar, bu anlaşma ile sponsor,
10 yıl yakınını destekleyeceğini karşı taraf ise yaşlı
değilse kendi geçimini kazanmaya çalışacağını taahhüt
eder.Başvuru ücreti; sponsor için 75 CAD; 22 yaş ve
üzeri göçmen adayı (sponsorluğu yapılacak kişi) yada
beraberindekiler veya yaşı dikkate alınmaksızın eşler için
475 CAD ; 22 yaş altı göçmen adayı (eşler, yasal
partnerler hariç) için 75 CAD ; eşi yada yasal partneri için
(yaşı dikkate alınmaksızın) 550 CAD; 22 yaş altı aile
bireyleri (eşler, yasal partnerler hariç) için 150 CAD'dır.
28 Haziran 2002 yılında yeni çıkan uygulamaya göre aile
birleşmeleri kolaylaştırılmıştır. Ayrıca Kanada’ya hangi
statü ile gelirse gelsin eğer Kanadalı veya göçmen biri ile
evlenirse hızlı biçimde göçmenlik olmak için başvuruda
bulunabilir. 6 ay ila 1 yıl arasunda evlendiği eşini
göçmen olarak getirebilir. Daimi oturma izni ücreti
göçmenlik başvurusu sahipleri ve aile bireyi (sponsorun
bağımlı çocukları, evlat edinilecek çocukları, yetim
kardeş, yeğen yada torunları hariç) için 975 CAD.
Göçmenler ve tabiiyetinde bulunanlar oturma izinleri
devam ettiği sürece Kanada'da yaşama, okuma ve çalışma
hakkına sahiptir ve Kanada vatandaşlarına tanınan tüm
sosyal haklardan yararlanabilirler. Vatandaşlık gerekleri
yerine getirildiğinde, göçmenler Kanada en az üç yıl
yaşadıktan sonra vatandaşlık ve Kanada pasaportu için
358
Faruk Arslan
başvurabilir.
Oturma izni sahibi olanlar için birkaç sınırlama
mevcuttur: Seçimlerde oy kullanamazlar. Çok yüksek
güvenlik teminatı isteyen bazı işlerde çalışamazlar
Kendileri yada tabiiyetlerindekilerin ciddi bir suç işlemesi
halinde sınır dışı edilme ihtimali söz konusudur. Oturma
iznine sahip olanlar Kanada vatandaşları ile aynı
sorumluluklara sahiptir, vergi ödemek, yasalara uymak
zorundadırlar. Kanada vatandaşı olana değin yada
yerleşim yeriniz olarak Kanada'yı terk edene kadar
oturma izniniz saklı durur. Sıklıkla ve/veya uzun süreli
olarak Kanada dışına çıkarsanız Kanada'yı terk etmeniz
ihtimali doğabilir. Beş yıllık bir sürenin iki yılını
Kanada'da geçirmeniz istenir. 2 yıldan fazla aralıksız ülke
dışında kalırsanız göçmenlik hakkınız yanabilir.
TAKRİBİ HARCAMA TUTARI VE ÖDEME TARİHİ
(Örnek teşkil etmek amacıyla yaklaşık olarak ve
evli 2 çocuklu için hesaplanmıştır)
1. Başvuru ücreti:
 550 CAD x2 = 1100 CAD ( eşler için )
 150 CADx2 = 300 CAD ( çocuklar için ) bu
ödemeler müracaatla peşin olarak bankaya yapılır.
2. Avukatlık ücreti toplam 3500 $ 'dır . Bunun
1000 $' ı makbuz karşılığı sözleşme ile birlikte avans
olarak alınır . Sözleşme müracaatın başlangıcında
yapılacaktır . 3. Ayak bastı parası: 975 CAD x2 = 1950
CAD (eşler için) vize alımının hemen öncesinde ödenir.
4. Sağlık raporu için yaklaşık kişi başına 100 $
harcanır. (Vize alımından 3 ay önce)
5. IELTS (Lisan Seviye tespit sınavı) 100 sterlin,
müracaattan önce British Con.'tan randevu alınarak sınava
359
Faruk Arslan
girilecektir. (Eşlerden biri için geçerlidir)
Yaklaşık toplam harcama tek kişi için 5000 $ , 3-4
kişilik bir aile için yaklaşık 6500 $ dır. (48)
KANADA VATANDAŞLIĞI
Bir Kanadalı’ya hakaret etmenin en kolay yolu
ona Amerikalı olup olmadığını sormaktır. Her Kanadalı
turist bavuluna kocaman Kanada bayrakları asar ya da
Kanada rozetleri takar ki böyle bir yanlış anlaşılmaya
maruz kalmasın. Ama genelde bu pek işe yaramaz. Çünkü
Avrupalılar olsun, Amerikalılar olsun pek çok kimse
Kanadalı’ların sadece kalın paltolu Amerikalılar
olduğunu düşünüyor. Kanada’nın ulusal kimliği daha çok
güneydeki güçlü komşusundan kendisini farklı kılabilme
arzusundan doğmuştur.
ABD ticarette Kanada’nın bir numaralı ortağıdır.
Kanada’nın ihracatlarının % 75 ‘inden fazlası ABD’ye
gitmektedir. Ayrıca ithalatlarının %70’ini de ABD
karşılamaktadır. Kanada’da Amerikan kitapları , dergileri
okunur, Amerikan filmleri seyredilir. Ama yine de
Amerikan kültürünü küçümsemektedirler. Kanada’nın
avantajları bellidir. Ülkede daha az suç işlenmekte ve
daha az yoksulluk görülmektedir. Askeri güçleri Amerika
gibi savaş yapmakta değil, barışı korumada
uzmanlaşmıştır. Ayrıca Kanada tarihinde Amerikan
tarihindeki gibi kölelik veya medeni hakları kazanabilmek
için yapılan savaşlara rastlanamaz. Fakat yine de bugünkü
toplumunda birtakım problemler görülmektedir. Kanada
vatandaşları dünyayı yakından izlemektedirler.
Amerikalılar gibi cahil ve kibirli değildirler.
360
Faruk Arslan
Komşu ülkenin gücü yüzünden arka planda kalmış
her ülke gibi Kanada’da bir çeşit milliyetçilik ve
savunmacılık hakimdir. Gururla kendi ülkelerinin
farklılığını savunurlar . Amerika’nın zenginliğini ve
sunduğu fırsatları kıskandıklarını inkar ederler. Yine de
Kanadalılar göç ettiklerinde, genelde büyük bir çoğunluk
Amerika’ya gider.
Sürekli olarak Kanada’da ikamet eden kimseler
Kanada vatandaşları gibi çalışma hakkına sahiptirler.
Ayrıca onların faydalanabildiği sosyal hizmetlerden de
faydalanabilirler. Ancak hükümete bağlı çalışamazlar
veya seçimlerde oy kullanamazlar. Kanada’ya yerleşmiş
bir kimse üç sene sonra Kanada vatandaşlığı talebinde
bulunabilir. Kanada çift vatandaşlığa izin verir. Tıpkı
ABD, İngiltere ve İrlanda gibi. Yani iki pasaporta da aynı
anda sahip olabilirsiniz.
Kanada vatandaşı olabilmek için başvuru
yapmanız, ve vatandaşlık konusunda yetkili bir hakimle
görüşme gerçekleştirmeniz gerekir. Yazılı veya sözlü bir
sınavla hakim sizin Kanada tarihiyle, siyasetiyle,
coğrafyasıyla, ilgili bilgilerinizi sınayacak ve bir Kanada
vatandaşının hangi haklara sahip olduğu ve ülkesine karşı
sorumluluklarını eksiksiz bir şekilde anlamış olduğunu
garanti edecektir. Eğer başvurunuz bu puanda reddedilirse
reddedilme nedeni size söylenecektir ki yeniden
başvururken bu eksiğinizi tamamlamış olun. Onaylanan
başvurular bir devlet töreniyle vatandaşlık yemini
edecekler ve vatandaşlık belgelerini teslim alacaklardır.
Kanada vatandaşı olabilmek için ödemeniz gereken ücret
yetişkinler için $200, çocuklar için 100 CAD. (49)
Kanada vatandaşı olmak Kanada’da yerleşmiş
göçmenlere çok büyük faydalar ya da haklar sunmuyor.
361
Faruk Arslan
Yani Kanada vatandaşı olmak çok da fazla şeyi
değiştirmiyor. Ancak yine de pek çok göçmen Kanada
vatandaşlığına geçiyor. Bu da ülkeye olan sevgilerinin ve
bağlılıklarının bir sonucudur. Oy verebilmek için büyük
bir istek duyuyorlar. Yada en önemlisi daha fazla süre
Kanada’da kalabilmek istiyorlar. Artık gümrük ve göç
yetkililerine daha fazla sebep sıralamak istememeleri de
bunda rol oynuyor. Şahsen vatandaşlık başvurumu
yaptıktan 5 ay sonra belgelerimin tamam olduğuna dair
ilk mektup ve dosya numarasını almıştım. 1090 gün
Kanada’da kaldığını size hesaplatıp imzalatıyorlar.
Yaptığınız hesap doğruysa sorun çıkmıyor. İmtihana
çalışmanız için birde kitapcık gönderiyorlar. Yazılı olarak
20 soru ile Kanada’yı tanıyıp tanımadığını ve İngilizce
seviyenizi anlayacaklar. 200 sorulu bir kitaba çalışıp
sorulacak 20 sorudan yüzde 80’ine doğru cevap vermeniz
dil bildiğinizi ispatlamaya yetiyor. İki soruyu doğru
yanıtlamanız şart: Kaç yaşında oy kullanacağınız, seçme
ve seçilme hakkınız. Daha sonra ise parmak izimi isteyen
başka bir mektup daha almıştım. Sizinle aynı ismi
paylaşan insanlarla karışmaması için bu yöntemi
kullanıyorlar. Bundan sonraki aşama sınav ve arkasından
yemin töreni. Çocukları törene götürmeniz gerekmiyor.
Yemin töreninin en kötü tarafı İngiltere Kraliçesine bağlı
kalacağınıza dair yemin ettirmeleri. Yemin ederken bir
ayağınızı kaldırmanızı tavsiye ederim!
En çok sorulan sorulardan biri Kanada’nın meşrebi geniş
sığınma kanunu. Son bölümümüzde bu konuyu
aydınlatıyor.
362
Faruk Arslan
363
Faruk Arslan
Onbirinci Bölüm
PARAŞÜTLE İNME: İLTİCA YOLU
Eski Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’e 2000
başlarında bir Avrupa gezisi sırasında iltica eden
vatandaşlarımıza devletin bakış açısı sorulmuştu. Demirel
kendine has üslubuyla ‘Vatandaşlık, oturum alsınlarda
nasıl alıyorlarsa alsınlar’ diye cevap vermişti. Demirel’in
bu sözü Dışişleri Bakanlığımızda katıldığım, bakanlık
Müsteşar yardımcısı tarafından verilen ‘off the record’ bir
toplantıda soru olmuştu. Diplomatımız, ‘açıkca destek
veremesek bile Türk lobisi oluşması açısından
vatandaşlarımızın bulundukları ülkenin vatandaşlığını
almasını, seçme ve seçilme haklarına sahip olmasını,
iltica yolu dahil gönülden destekliyoruz’ demişti
Müsteşar yardımcısı. Avrupa ülkeleri, Asya ülkeleri ve
Kuzey Amerika ülkelerine yaptığım gezilerde
devletimizin diplomatlarının aynı hoşgörü çizgisinde,
ancak bazen farklı bakış açıları ve uygulamalarıyla
karşılaştım. Avrupa’da devletimiz camilere yerleştirdiği
elemanlarla iltica edenleri tesbit peşindeydi. Bunun
nedeni militan Kürt ve Alevi gurupların ülkemizi bölmek
adına yaptıkları çalışmalardı. Avrupa’da PKK’nın onayı
ve haracı olmadan bir Kürdün siyasi-ırki Kürtlük yoluyla
iltica etmesi zordur. Aynı mevzu Aleviler içinde geçerli.
ABD’de hangi statüde olursa olsun konsolosluklarımız
hizmet vermeyi, soru sormamayı tercih etmişti. ABD’de
kalmanın kolay olmadığını bilen diplomatlarımız oldukça
geniş meşrepliydi.
Peki Kanada’da nasıl? Ottawa Büyükelçiliğimiz,
‘hem nalına hem mıhına’ uygulaması yürütüyor. Kanada
364
Faruk Arslan
hükümeti, iltica kanununda gizlilik maddesine rağmen
adayların güvenlik soruşturmaları sırasında durumlarını
ülkelerinin büyükelçiliklerine, konsolosluklarına resmi
yazıyla soruyor. Bu durumda devletin iltica edenlerden
haberi oluyor. Ancak durumu adaya çaktırmıyorlar.
Ayrıca MİT müsteşarı ve Askeri Ataşe, muhbir
elamanları vasıtasıyla liste tutuyorlar. Vatandaşımız
konsolosluklara işi düştüğü zaman pasaportundaki
vizeden ve giriş tarihinden ülkeye hangi yolla girdiğini
ele veriyor. Bunun üzerine konsolosluk yetkilisi
vatandaşımıza ‘Ekonomik gerekçelerle iltica ettim’
şeklinde bir kağıt imzalatarak ülkenin imajını kurtarıyor.
Ayrıca adayın imzasıyla kendi beyanı alınmış oluyor ve
iltica sicili tescilleniyor. Bu durum onun ülkesine
dönüşünde herhangi bir takibe uğrayacağı anlamına
gelmiyor. Sadece İçişleri Bakanlığı ve MİT’de bir listeye
ismi ekleniyor. Ottawa eski büyükelçimiz Aydemir
Erman, Kanada’ya iltica yoluyla gelenleri ‘Paraşütle
düşenler’ diye tanımlıyor. Pek çok PKK’lının güvenlik
soruşturmasına ret cevabı veren Aydemir, Regina’da bir
yemekli sohbetimizde ‘Vatandaşlarımız müsterih
olsunlar, kim ne statü aldıysa benim onayımla aldı;
haberimiz olmadığını sanıp deve kuşu gibi kafalarını
kuma sokmasınlar’ diyordu. Kanada babanın demirbaş
listesine kayıt olan mülteciler, hem en kolay hem en zor
yola başkoymuş gariplerden oluşuyor. Kolay tarafı
masrafsız biçimde statü sorunlarını çözerek oturum
alabilmeleri, göçmen hatta Kanada vatandaşı
olabilmelerinden kaynaklanıyor. Zor tarafı, ret edilirlerse
başlıyor. Ne olacaklarını bilemeden, her an sınırdışı
edilme korkusuyla azap veren bir süreç yaşıyorlar.
365
Faruk Arslan
Mülteci, 1951 tarihli Cenevre konvansiyonu'na
esasen Birleşmiş Milletlerin tanım ile, "ırkı, dini,
milliyeti, belli bir sosyal gruba mensubiyeti veya siyasi
düşünceleri nedeniyle zulüm göreceği konusunda haklı
bir korku taşıyan ve bu yüzden ülkesinden ayrılan ve
korkusu nedeniyle geri dönmeyen veya dönmek
istemeyen kişi"dir. (50) İnsan Hakları Beyannamesinin
14. maddesine göre; 1. herkes, zulümden kurtulmak için
başka ülkere iltica etme ve bundan yararlanma hakkına
sahiptir . 2. bu hak, gerçekten siyasal nitelikli olmayan
suçlardan ya da BM’in amaçlarına ve ilkelerine aykırı
tasarruflardan ötürü kovuşturmalar yapılması durumunda,
ileri sürülemez. (51) Sığınmacı kavramı ile mülteci
sürekli karıştırılan kelimedir. Sığınma başvurusunda
bulunup da henüz kabul edilmemiş kişilere sığınmacı
adayı denirken, başvurusu kabul edilenlere mülteci
denmektedir. Mültecilerin %80’ini kadınlar ve çocuklar
oluşturur.
Uluslararası göç örgütü'nün 2000 başında yaptığı
araştırmaya göre, herhangi bir anda yeryüzünde kaçak
olarak dolaşan insan sayısı 15 milyonla 30 milyon
arasında değişiyor. Bu rakamlara bakıldığında 70'li yıllara
oranla 90'larda dünyadaki göç hareketinin dört kat artmış
olduğu görülüyor. 2000'li yılların dünyasının, insanın
güvenliği konusunda son derece korkutucu bir yola
girdiği düşünülecek olursa bu rakamda ciddi bir patlama
olduğunu tahmin etmek zor değil. Onlar, şu dünyada
yatacak yeri olmayanlar. bir yerde soluklanıp, sadece
hayatta kalabilmek için yollarda tükeniyorlar. Onlar,
mülteci. Onlar, insanın ancak romanlarda, abartılı macera
filmlerinde yaşayabileceği ölümcül serüvenlere atılan
vatansız kalmışlar.
366
Faruk Arslan
Onlar, bir ülkeye kaçarlar. Eğer o ülke mülteci
kabul etmeyen bir ülkeyse mülteci statüsü almak için
UNHCR’ye başvururlar. Başvuruya cevap almaları
aylar, yıllar sürer, UNCHR' nin mülteci statüsü verip
vermeyeceği meçhuldür. Vermeyebilir. Bir daha
başvurulur. Bir daha beklenir. Yine ret alınırsa, ülkesine
geri gönderilir. O arada bulundukları yerde, onlardan
dolayı huzursuzluk çıkmıştır. Zira bulundukları ülke de
genelde pek iyi durumda değildir. Genelde nihai hedef 3.
güvenli bir Batı ülkesidir. UNCHR onu kınar. Bir yandan
da Avrupa ülkesinin genç, çalışan nüfusa ihtiyacı vardır.
Avrupa' da insan kaçakçılığı suçuna, uyuşturucu
kaçakçılığından çok daha az cezalar veriliyor; "istemem
yan cebime koy" havası çalınıyor. Bir türlü toplanıp da
aynı telden çalmazlar. Gerçi ne zaman çalmışlar, o ayrı
dava. (52)
Bir insanın yaşayabileceği en zor, en berbat ve en
savaş verilmesi gereken durumdur mülteci olmak.
Hayatını bırakıp da dilini bile bilmediğin bir ülkeye
kaçmak ve de orada yaşamaya ayakta durmaya
çalışabilmek. Bütün sevdiklerini arkada bırakıp tek başına
mı gelmek yoksa aileni, karını, çocuğunu, 75 yaşındaki
anneni babanı alarak mı kaçmak. Hepsi de zor; bir insanın
yapabileceği en zor şey, alabileceği en zor karar. Kimi
zaman kaçtığı ülkesinde vurulan oğlunu kendi elleriyle
gömemedeni yasını tutamadan apar topar ülkeyi terkeden
bir anne-baba, kimi zaman hamile bir kadın ve eşi, kimi
zamansa 10 yaşındaki çocuğunun elinden tutup kayıp
kocasından umudu kesip gelen zavallı bir anne.. Ya da
Kongo' dan kalkıp gelen ve burada kendi kendine
yaşamaya çalışan ve bir yandan da "umut edemezsem
367
Faruk Arslan
burada yaşayamam ben" diyebilen bir adam.. İşte böyle
bir şey mülteci denilen insanların düştükleri durumlar..
En fazla sığınmacı adayının giriş yaptığı
İngiltere’de iltica olayına bakış açısı 11 Eylülden sonra
oldukça sertleşti. Halbuki ilticacılara genel ülkeye giriş
çıkışın bir parçası olarak bakıldığında sayıların ülke
demografisi açısından belirleyici olmadığı kolaylıkla
görülür. Kıyaslama sağlamak için bir örnek vereceğim.
2003 yılında İngiltereye toplam 180.000 kişi kontrollü
muhacerat çerçevesinde kalıcı giriş yaptı (doktorlar, aile
birleşimi vb), ki bunun iltica başvurusu ile ilgisi yoktur;
2004 yılından beri her yıl toplam 33.930 kişi iltica
başvurusunda bulunuyor ki, bu başvurucuların bir kısmı
muhtemelen geri gönderilecektir. (53)
AB içindeki sınırlar kalktıkça, güneyde ve doğuda
düşman olarak görülen İslami köktencilikle aradaki dış
sınırlar giderek daha sıkı tahkim edilir oldu. Günümüzde
İslam korkusu öyle bir hale gelmiştir ki, Avrupa’nın bir
ülkesinde bir olay olmadan ve tüm Avrupa Birliğine
yansımadan gün geçmiyor. Almanya’da Dazlaklar aman
vermiyor. Hollanda’da film yapımcısı Van Gogh’un
öldürülmesinin İngiteredeki yansıması, İslam karşıtlığını
artırmıştı.Yıllarca verilen çok kültürlülüğün zenginliği
prensibi gün geçtikçe yerini ulusal kültürün zenginliği
esasına bırakıyordu. AB ülkeleri Avrupa Birliği çapında
polisin işbirliğini ve sınır güvenliğini sağlamak için Trevi
ve Schengen kentlerinde iki ayrı anlaşma imzaladı. Ancak
İngiltere ve İrlanda sınırlarla ilgili Schengen anlaşmasını
imzalamadılar ve kale içinde kale yarattılar. A
Sivanandan’ın Race & Class’ta (Irk ve Sınıf) AB’nin
sınırlarla ilgili Trevi ve Schengen’de imzalanan
anlaşmalara değinirken dediği gibi: ‘’…Trevi
368
Faruk Arslan
anlaşmasının terörizm ve uyuşturucu kaçakçılığı
sorunlarını, Schengen anlaşmasının ise kaçak göçmen ve
ilticacı sorunlarını hedeflemesine rağmen, tüm üçüncü
dünya halklarını göçmen ve ilticacı olarak, tüm göçmen
ve ilticacıları da terörist ve silah kaçakcısı olarak gören
Avrupa ırkçılığının ortak kültürü, vatandaşla göçmeni,
veya göçmenle ilticacıyı hatta bir siyahla diğer bir siyahı
ayırt edemeyecektir. Onlar pasaportlarını yüzlerinde
taşımaktadırlar.’’ (54)
Ekonomik ve politik olarak sorunlu bölgelerden
bu tür sorunlarını çözmüş bölgelere doğru göç tarihin her
döneminde yaşandı ve günümüzde de yaşanıyor. Göç
olgusu temelde değişmemiş olsa da, var olan bazen
niceliksel bazen de niteliksel farkı uluslararası hukuk,
uluslararası ilişkiler, iletişim araçları ve ulaşım koşulları
yaşamış ve yaratmıştı. Ancak göç yine de ya sosyo-politik
ya da sosyo-ekonomik nedenlerle yapılıyor. Her zaman
hedef alınan ülke çok gelişmiş olmamakta yaşam
standartları çok düşük olan ülkelerdeki insanlar,
gelişmemiş bir ülke olsa da kendi ülkelerinden biraz daha
iyi konumdaki veya aynı konumdaki komşu ülkelere
kadar ulaşabiliyor. Uluslararası göçün yönünü komşu
ülkeler, güneyden kuzeye, doğudan batıya olarak
belirleyebiliriz. Tüm farklılaşmalara rağmen çoğu
göçmen için hedef saha özelliğini koruyan bölgeler vardır
ki bunlardan bazıları kendilerini göçmen ülkeleri olarak
tanımlayan ülkelerdir; ABD, Kanada, Avustralya bunlar
arasında olup, bunlara ek olarak AB ülkeleri de hedef
bölge olarak sayılabilir.
Yaşadıkları koşullara göre farklılaşmalara rağmen
çok genel sınırlar içinde göçmenler arasında gittikleri
ülkelerdeki kalış sürelerine, göç nedenlerinin ekonomik
369
Faruk Arslan
veya siyasi oluşuna, ülkeye girişlerinin yasallığına göre
bazı gruplaşmalar vardır. Bunlar şu şekildedir: Sürekli
bulunan işçiler ve aileleri; sezonluk ve kısa, süreli işçiler;
geçici profesyonel işçiler; uluslar arası şirket çalışanları;
eğitim düzeyi yüksek işçiler; ülkeye yasal yoldan giriş
yapmayıp kanunsuz olarak kalanlar, yasadışı göçmenler;
iltica talebinde bulunanlar; siyasi mülteciler; ekonomik
mülteciler; siyasi iltica talepleri reddedildiği halde insani
nedenlerle kalışlarına ses çıkartılmamış olanlar veya
kanunsuz olarak kalmaya devam edenler.
Bu gruplara en son transit göçmenler grubu da
eklendi. Transit göçmenler başka bir ülkeye geçme
niyetinde olup ara ülkeleri bu amaçları için kullananlardır.
Türkiye başta İranlı ve Iraklı olmak üzere transit
ilticacıların geçiş bölgesidir. Yıllarca ülkemizde 3.
güvenli Batı ülkesine gitmeyi bekleyen milyona yakın
insan var. Kanada’ya gelen İranlı ve Iraklıların çoğunluğu
Türkiye’de 4-6 yıl kalmışlar. Aslında yukarıda
bahsettiğimiz gruplaşmalar birbirinden çokta bağımsız
değildir. Örneğin yasadışı işçiler, sığınmacılar ve transit
göçmenler çoğu zaman birbirleriyle örtüşür veya birinden
diğerine geçerler. Farklıklılar, gidilen ülkenin göçmen
politikasına göre oluşmakta, artmakta ya da azalmaktadır.
Birçok ülkede diğerlerine göre daha olumlu yaklaşılan
grup eğitim düzeyi yüksek işçiler grubu ile sezonluk ve
kısa süreli işçilerdir.
Kendi ülkelerindeki gereksinimlerini ve
beklentilerini tatmin edemeyen, çoğu kere yaşamlarını
idame ettirmede ciddi zorluklarla karşılaşan insanların bir
kısmının daha çok şey umdukları bir başka ülkeye
gitmeleri kaçınılmazdır. Bu amaçlarını normal ve yasal
yollardan gerçekleştiremeyenler ise, mülteci statüsünü
370
Faruk Arslan
kazanmak için talepte bulunmakta, sığınmacı olmakta ya
da yasadışı göçmen olarak başka ülkelerde yaşamaya
başlamaktadırlar.
Aslında globalleşen dünyada, göçün en önemli
nedeni ekonomik dengesizlikler gibi görülüyor olsa da
sosyal ve politik gelişmelerde uluslararası göçü ciddi
oranda beslemektedir. Bu tarz göçte vatandan ayrılmaya
götüren nedenler daha zorlayıcıdır. Çoğu kez hayatta
kalabilme çabası göçün en önemli sebebi oluyor. Pek çok
ülkenin vatandaşları insan hakları ihlallerinden, toplumsal
karmaşadan, siyasi istikrarsızlıktan mağdur durumda
olup, göçü bir çözüm olarak görüyor.
Sosyal ve politik nedenlere dayalı göçü oluşturan
en önemli göçmen kategorisi sığınmacılardır. Politik,
dini, etnik baskı görenler kendi ülkelerinden ayrılıp,
herhangi bir ülkeden sığınma hakkı istiyor. Bunlar
mülteci statüsündedirler. Uluslararası hukuka göre her
ülke, mültecilere sığınma hakkı vermelidir ve mültecilerin
geldiği ülkeye herhangi bir düşmanlık duymadan ya da
içişlerine karışmadan bunu yapmalıdır. Hukuka göre her
devlet bu hakkı vermekte ya da kime vereceğine karar
vermekte serbest bırakılmıştır. Sığınmacılar problemi
dünya gündemini çeşitli boyutlarıyla meşgul ediyor.
Ülkeler -özellikle çok fazla sığınma talebiyle karşılaşan
Batılı ülkeler- sığınmacıların ülkelerindeki sosyal politik
atmosferi bahane etmelerine rağmen aslında ekonomik
kaygılarla sığınma talebinde bulunduklarını iddia ediyor.
Soğuk Savaş sonrasında beklentilerin aksine
dünya daha barışçıl bir yer olmadı. Dünyanın değişik
bölgelerinde çatışmaların sayısı ve şiddeti arttı.
Çatışmaların çoğunda savaşan taraflar sivil halka dehşet
saçan taktikler kullanmaya başladılar. Bu koşullar doğal
371
Faruk Arslan
olarak siyasi istikrarsızlık, toplumsal şiddet ve zorunlu
göç hareketleri için istenmeyen ortam yaratmaktadır.
Angola, Afganistan, Sudan, Yugoslavya, Ruanda bunların
en bilinen örneklerinden birkaç tanesidir.
Göç olgusunda üzerinde durulması gereken diğer
bir faktörde kitlesel umutsuzluktur. Toplumsal, siyasal ve
ekonomik değişimler bir çeşit kitlesel umutsuzluğa sebep
oluyor. Bunu Türkiye üzerinden yapılan transit
geçişlerde çok yakından gözlemleyebileceğimiz gibi, bir
çok insanın çok kötü şartlarda kabul edilip
edilmeyecekleri belli olmamasına rağmen ve yüzlerce
dolar ödeyerek Afganistan, Ortadoğu ülkeleri gibi
ülkelerden kalkıp özellikle deniz yoluyla İtalya'ya veya
diğer Avrupa ülkelerine ulaşmaya çalışmalarını bununla
açıklayabiliriz.
Kitlesel nüfus hareketlerinin önceki yıllara oranla
daha büyük ölçekte ve daha kısa sürede
gerçekleştirildiklerine ilişkin kanıtlar vardır. 1 milyondan
fazla Iraklının Körfez Savaşı'ndan sonra ülkeden kaçışı,
Eski Yugoslavya'da çatışmalardan dolayı 4 milyon kadar
insanın zoraki iç ve dış göçe maruz kalması, 4 milyondan
fazla Ruanda vatandaşının 1994 teki soykırımdan sonraki
kaçışı, Liberya'da 2 milyondan fazla insanın yerlerinden
edilmesi ve sınır dışı edilmeleri bunun en canlı
örnekleridir.
Yasadışı göçte birçok ülkenin sınırından geçilmesi
gerektiği için transit göçle de bağlantılıdır. Ayrıca bütün
geçişler riskli ve zor olduğu, bireysel çabanın çoğu zaman
yetersiz kalma durumu söz konusu olduğu için insan
kaçakçılığı gibi uluslararası organize suç ağlarını da
meydana getirdi. Hedef ülkeye varmadan 1-2 yıl ara
ülkelerde kalıp çalışma, veya sığınma talep edilmişse ara
372
Faruk Arslan
ülkelerde cevap bekleme yolları seçiliyor. Ucuz işgücü
olmaları nedeniyle ulusal pazarlarda bu tür yasadışı
göçmenler çalıştırılıyor. Özellikle Romanya, Moldova,
Rusya, Belarus, Ukrayna, Azerbaycan, Ermenistan,
Bulgaristan uyruklu yabancıların kaçak çalışma, kaçak
ikamet etmek amacıyla Türkiye'ye geldikleri biliniyor. Bu
kişiler söz konusu ülkelere uygulanan vize muafiyeti ve
esnek vize rejiminden istifade ederek Türkiye'ye
girmekte, tekstil gibi sektörlerin yanı sıra, insan
ticaretine, istismara ya da fuhşa uygun ortam
oluşturabilen eğlence ve turizm sektöründe, sigortasız ve
güvencesiz olarak ev işlerinde istihdam ediliyor. Bu
ülkelerden gelen kişiler için, istismara çok açık olan ama
son zamanlarda artış gösteren diğer bir şeyde evlilik
yoluyla vatandaşlığa geçme çabalarıdır. Fuhuş yaptığı
tespit edilenler ve bulaşıcı hastalığı olanlar sınır dışı
edilmektedir. 1996-200 yılları arasında yukarıda adı
geçen ülkelerden gelen kadınlardan 6383 ü fuhuş
suçundan dolayı sınır dışı edilmişti. (55)
Uzun bir insani yardım geleneğine sahip olan
Kanada, her yıl belirli miktarda mülteci kabul ediyor ve
mültecilerin yerleştirilmesi ve korunması yolunda
çalışıyor. Kanada'da yerleşmek isteyen mülteciler
Citizenship and Immigration Canada (CIC) tarafından
seçilir. Kanada'ya kabul edilebilmek için mültecilerin
makul bir zamanda başka bir seçenekleri olmaması
gerekir. CIC, mültecileri seçmeden önce uyruğunda
bulunduğu ülkedeki evi yada daha önce sığınmacı olduğu
ülkedeki meskenine dönemeyeceğinden emin olması
gerekir. Ayrıca mültecilerin barınabileceği başka bir ülke
olmadığından da emin olmak ister. Yerleşimci olarak
seçilen kişiler sağlık ve güvenlik muayenelerinden
373
Faruk Arslan
geçirilirler. Bu kişilerin ayrıca Kanada'da gelecek bir
tarihte kendilerine yeni bir hayat kurabileceklerini
göstermeleri beklenir. Kanada, başlıca üç farklı
kategoride mülteci kabul etmektedir;
Anlaşma Kapsamında Mülteiler ( Convention Refugee) :
'Convention refugee' ismi, Kanada'nın da kabul ettiği
Birleşmiş Milletlerin 1951 tarihli (Geneva Convention
Relating to the Status of Refugees) Mültecilerin Statüsüne
Dair Cenevre Mukavelesi'nden geliyor. Convention
Refugee Abroad sınıfı vatandaşı olduğu veya sürekli
ikamet ettikleri ülke dışında bulunan insanları kapsar. Bu
sınıf dahilindeki mülteciler: ırk; din; siyasi görüş;
milliyet; yahut belirli bir sosyal gruba mensubiyet
sebebiyle gerçek anlamda zulme maruz kalma korkusu
içinde olan kişilerdir.Bu sınıf dahilinde seçilen kişiler
hükümet yardımı veya özel sponsorluğuna hak kazanır.
Sözleşme, insanlık suçu, savaş suçu, barış karşıtı
eylemler, Birleşmiş Milletlerin ilkelerine mugayir
eylemler yada iltica talep ettiği ülke dışında adli suç
işlemiş kimseleri kapsamaz. Kanada Göçmenlik Yasası'na
göre şu durumlarda kişi mülteci statüsünü kaybeder:
Gönüllü olarak uyruğuna geri dönmek; gönüllü olarak
ülkesi yada uyruğunun korumasından tekrar yararlanmak;
yeni bir uyruk edinerek bu ülkenin korumasından istifade
etmek; gönüllü olarak terk ettiği yada zulüm korkusuyla
dışında kaldığı ülkeye yeniden yerleşmek, yada, zulme
uğrayacağına dair korkuya yol açan sebeplerin ortadan
kalkması (kişinin, ülkesinin korumasına tekrar girmesini
reddetmesinde daha önceki zulümlerden kaynaklanan
zorlayıcı sebepler olduğunu ortaya koyması müstesna).
Kişinin ciddi bir zulüm korkusu altında olduğuna
karar verirken vize görevlisi sivil toplum örgütleri,
374
Faruk Arslan
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komisyonu,
uluslararası organizasyonlar gibi güvenilir örgütlerden
zulüm yapıldığı iddiası bulunan ülkeye dair genel ve
insan hakları bağlamında geniş ve sağlam bilgilere
dayanır. Vize görevlisi ayrıca mültecinin, İngilizce yada
Fransızca iletişim kurabilmesi, aile durumu, yaşı, eğitimi,
iş deneyimi, kişisel uygunluğu vs. gibi kıstasları göz
önünde bulundurarak Kanada'da başarıyla
yerleşebileceğine kanaat getirmelidir. Kabul edilmeniz
halinde Kanada Hükümeti, tıbbi muayene ve sabıka kaydı
gibi değerlendirmelerle Göçmenlik Yasası bağlamında
kabul edilemezliğinizi gerektiren bir durum olmadığından
emin olmak ister. Sağlık muayenesi neticesi açık
olmaması halinde ikinci bir muayene ve gerekli
görüldüğünde kabul öncesi bir tedavi sürecinden
geçmeniz gerekebilir.
Şu kategorilere giren kişiler mülteci olamaz.
Dönebilecekleri başka ülkeler tarafından "Convention
refugees" olarak kabul edilenler; Mültecileri ırk, din,
uyruk yada belirli bir sosyal grup veya politik fikre
mensubiyet sebebiyle hayatları yada özgürlükleri
tehlikeye girecek ülkelere (bu ülkeleri tanımlayan bir liste
mevcut değildir) iade etmeyen ülkelerden Kanada'ya
gelenler; göçmenlik bürosu yetkilileri tarafından uygun
bulunmayanlar yada Immigration and Refugee Board
tarafından mülteci kabul edilmeyenler; suç işlemiş
olanlar, teröristler, iktidarı devirme teşebbüsünde
bulunanlar, savaş suçluları ve Kanada için tehlike arz
ettikleri gerekçesiyle Vatandaşlık ve Göçmenlik Bakanı
tarafından ülkede bulunmamaları yolunda karar verilenler
Hükümetin yanı sıra özel sponsorluklar kapsamında
organizasyonlar ve çeşitli gruplar mülteci ve zulme
375
Faruk Arslan
uğrayan insanların Kanada'da yeni bir hayata
başlamalarını temine çalışır.
Vatanları Dışında Bulunanlar Sınıfı ( Country of Asylum
Class) :
Country of Asylum Class, Convention refugees
kapsamına girmeyen kişilerin yerleşim ihtiyaçlarını
karşılamak yolunda Kanada'nın bir uygulamasıdır. Bu
kapsamda Kanada'ya göç etmeye hak kazanmak için:
Kanada dışında, uyruğunda olduğunuz yada sürekli
ikamet ettiğiniz ülke dışında olmak ve Kanada'ya göç
etmek istemek, Kendiniz yada tabiiyetinizdekilerin bir
grup yada kişi tarafından sponsorluk teklifi almış olması
veya, Kanada'da finansal yada diğer bazı yardım
imkanlarına sahip olmak yada kendiniz ve
tabiiyetinizdekilerin Kanada'da hayatlarının idamesi,
bakımları ve yerleşmesini temine kifayet edecek mali
kaynaklara sahip olduğunuz konusunda vize görevlilerini
ikna etmeniz, Uyruğunda bulunduğunuz yada sürekli
olarak ikamet ettiğiniz ülkedeki iç savaş yada sıcak savaş
veya yoğun insan hakları ihlalleri dolayısıyla "ciddi
biçimde kişisel olarak etkilenmiş" olmanız ve olmaya
devam etmeniz ve makul bir süre zarfında sürekli bir
çözüm imkanının mümkün olmaması gerekir. Kabul
edilmeniz halinde convention refugee sınıfına uygulanan
sağlık ve sabıka kaydı gibi muayeneler bu sınıf için de
geçerlidir.
Bu kapsamda kabul edilen bireyler, özel şahsiyetler yada
kuruluşların sponsorluğunda olmalı yada kendisi ve
tabiiyetindekilerin hayatını idame ettirmeye yetecek mali
kaynaklara sahip olmalıdır.
376
Faruk Arslan
Mülteci Veren Ülkeler Sınıfı ( Source Country
Class) : Bu kategoride mülteci kabul edilebilmek için
Convention refugee tanımına uyuyor olmak. Sudan, El
Salvador, Guatemala, Kolombiya, Kongo Demokratik
Cumhuriyeti, Sierra Leone vatandaşı yada daimi mukimi
olmak; ülkesinde göz altında yada hapis olduğu için ifade
özgürlüğü, muhalefet ve gösteri özgürlüğü yada sendika
faaliyetlerine katılma özgürlüğünden mahrum olmak
gerekir. Bu sınıfta seçilen kişiler hükümet yardımı yada
özel sponsor desteği alabilir. Kanada-Quebec Mutabakatı
Quebec'e, ülke dışından bu eyalete yerleşecek mültecileri
seçme hakkı tanımıştır. Bu eyalet tarafından seçilen
kişilere "Certificat de sélection du Québec (CSQ)"
şeklinde adlandırılan belge verilir. Federal hükümet, bu
vizenin düzenlenmesinden önce tıbbi muayene ve sabıka
kayıtları gibi yasal kabul gerekliliklerinin yerine
getirilmesiyle mültecilerin uygunluğunun tespitinde
sorumluluk sahibidir. (56)
28 Haziran 2002 itibariyle Kanada elçiliklerine bu
ülke dışından iltica için başvuru yöntemi değişmiştir.
Bunun için daimi ikamet vizesi başvurusuna şu
belgelerden biri eklenmelidir: United Nations High
Comissioner for Refugees (Birleşmiş Milletler Yüksek
Komisyonu)'den bir referans, veya özel bir sponsordan
taahhütname. Bu belgelerden herhangi biri olmaksızın
yapılan başvurular değerlendirmeye alınmayacaktır.
İstisnai durumlarda Kanada dışından elçiliklere iltica
talebinde bulunanların yukarıda adı geçen belgeler
olmaksızın başvurusu kabul edilir. Başvuru sahibinin
bulunduğu ülke Kanada elçiliklerine doğrudan erişim
hakkı tanınan ülkeler arasında yer alıyorsa başvuru
sahibinin uyruğunda bulunduğu ülkeye hizmet eden
377
Faruk Arslan
elçilik başvuruyu doğrudan adaydan kabul edecektir.
Doğrudan Erişim hakkı tanınan ülkeler şunlardır: Kongo,
Sudan, El-Salvador, Guatemala, Kolombiya, Sierra
Leone.
4 Kasım 2004’de(BMMYK)- BM mülteci ofisi ve
Kanada Hükümeti, evlerine geri dönme umudu olmadan,
Merkez Asya’da zor durumda kalan yaklaşık 2,000
Afganlıyı yerleştirebilecek program için grup kurdular.
İki Kanadalı göç memuru, Tacikistan’da haftalar süren ve
1000 kadar Afganlı mültecinin yeniden yerleştirilmesine
öncülük etmesi muhtemel mülakatları tamamladı. Aynı
zamanda BMMYK Türkmenistan’da, Kanada’nın orada
mülakat yapılan 140 mülteciyi kabul ettiğini bildirdi
Bunlar Azerbaycan’a kaçan 47 etnik Ermeni tarafından
izlenen 64 Afganlı ve İran’dan 34 etnik Türkmendi. Aynı
zamanda, Kırgızistan’dan gelen – programın tasarlanıp
denendiği yer - ve Kanada tarafından 2005 başında kabul
edilen 511 Afganlı mülteci, bir seferde yeni evlerine
vardı. Kanadalı göçmen memurları için, Taşkent’teki
BMMYK ofisi, 360 kişiyle mülakatlara kısa zamanda
başlanması için dikkate almak üzere ayarlandı: Bunlardan
üçü ya eski Sovyetler Birliği’nde öğrenci oldukları için
oldukça parasızdı ya da aileleri bu durumdaydı.
BMMYK’nın mülteciler için tercih ettiği “kalıcı
çözümün” onların evlerine geri dönmesi olmasına
rağmen, bazı insanların eve dönemediği sık sık oluyor.
Böylece tek alternatif sığınma sağlayan ülkeyle
bütünleşme ya da üçüncü bir ülkeye yeniden yerleştirme.
Bu son seçenek, Sovyetler Birliği’nin eski Merkez Asya
cumhuriyetlerinde dağıtılmış mülteciler için tek ümitti.
Çoğu Afganlı mülteci, 1992’de devrilen Necipullah
378
Faruk Arslan
Hükümeti ile bağlantılıydı ve eski Sovyet Rejimi ile
ikincil bir bağ bile – eski Sovyetler Birliği’nde okuyor
olmak gibi – geri dönen birisi için hala tehlikeli olabilir.
Ev sahibi ülkeler, bu çözüm yolunu çoğu için kapatarak
mültecilere vatandaşlık vermeye yanaşmıyorlardı.
Ailesinin Tacikistan’dan Kanada’ya yeniden
yerleştirilmesi kabul edilen Basir Ahmad Mavlavizoda,
“Bizim hem mücahitlerle hem de Talibanla sorunlarımız
vardı. Mücahitler Taliban’ın rolünü oynuyor ya da tam
tersi oluyor. Onlar hala oradalar.” diye yakınıyordu. Son
zamanlarda dokuz hükümet- Amerika, Kanada,
Avusturya, İsveç,Norveç, Finlandiya, Yeni Zelanda,
Danimarka, ve Hollanda- bir yıllık yeniden yerleşen
mültecilerin çoğunu karşıladı. 2004’de yaklaşık 27,000
mültecinin, 13,987’si Amerika’ya gitti, 4,749’u
Kanada’ya ve 3,935’i Avusturalya’ya BMMYK
tarafından yerleştirildi. BMMYK ayrıca hassas insanları
kabul etmeye gönüllü diğer devletleri aramak ve Şili,
Benin, Burkina Faso , Brezilya, İrlanda, İzlanda ve
İngiltere gibi yerlerde son zamanlarda tanıtılan
programları güçlendirmek için çalışıyor.
Kanada’nın durumunda, dünya çapındaki göçmenleri
kabul etme resmi programı 7,500’e kadar mülteci kabul
kontenjanını içeriyor. Bu, Merkez Asya’daki BMMYK
temsilcilerini, Kanadalı yetkilileri, Afgan mülteci
nüfusuyla mülakat için davet etmeye sevkediyor. Fakat
geniş bir nüfus, 1979’daki Sovyet işgalinden önce bile
yıkılan Afganistan’ın değişen politikalarına yakalanan
şanssız bir gruptu. Bazıları 1980’lerin kominist
yöneticilerini desteklemeyen fakat aynı zamanda mücahit
ajanlarının da direnişlerini desteklemeyi de reddeden
makul kimselerdi. Bazıları sadece öğretmen, gazeteci ya
379
Faruk Arslan
da, sonunda yenilen anti-komunist kuvvetlerinin
azalmayan şüphelerini kazanarak Necipbullah alanından
çalışmaya devam eden bürokratlardı. Şanssızlar
arasındaki büyük çoğunluk, Merkez Asya Sovyetler
Birliğinin bir parçasıyken genç yetim olarak gelen
Afganlardı. Onların Afganistan’la ilgili hatıraları ve aile
bağları hiç yok gibi Necipbullah rejimiyle ilgililerin
çocukları olmaları bile onların ölüme mahkum
edilmelerine yeterdi.
Sınırlar dışındaki toplam Afgan nüfusuna bakıldığında,
Kanada’ya yerleştirilecek sayı makul. 2001’in sonlarında
Afganistan’da Taliban rejiminin düşmesinden beri 2,3
milyon Afganlıdan fazlasının yurduna geri dönmesine
karşın, tahmini bir milyonu İran’da kalıyor ve -belki
Pakistan şehirlerindeki Afgan sayısının iki katı kadardiğer bir milyonu Pakistan’daki kamplarda kalıyor.
Fakat, Merkez Asya’daki Afgan mülteci nüfusu, İran ve
Pakistan’dakilerin çoğunluğundan birçok açıdan daha
farklı. Ya varışlarından önce ya da sığınma bölgesine
varmadan önce daha iyi bir eğitim aldıkları için daha
eğitimli olmayı meylediyorlar. Mülteci konumularına
ilişkin -eğer evlerine geri dönerlerse zulüm korkusuiddiaları bile daha iyi belgelenmiş. Onların olaylarının
sonucu bile büyük bir etki yarattı. İran ve Pakistan’la
karşılaştırıldığında, bu programın başlarında Merkez
Asya ülkelerinde oldukça az Afgan mülteci vardı:
Tacikistan’da yaklaşık 2,500,Özbekistan’da 2,300,
Türkmenistan’da 1,200 ve Kırgızistan’da 650. Kanada’ya
böyle büyük bir kısmın yerleştirilmesi, bütün Afgan
mültecilerin çerçevesinde çözüm için umutları
yükseltiyor. BMMYK’nın Afgan mültecilerle ilgilenmeye
başladığı çeyrek yüzyıldan sonra, sorunu bitirmek için
380
Faruk Arslan
umutlar yükseliyor. Afganistan’da çoğalan sabitlik ve
ekonomik yükselme, Kanada ve BMMYK arasındaki
işbirliği eve gidemeyen mülteciler içinde çözüm
olduğunu gösterirken, İran ve Pakistan’dan milyonlarca
Afganı geri çekti. (57) Kanada, 1995 Bosna katliamı ve
1999 Kosova krizleri sonrasıda pek çok Boşnak ve
Arnavutu mülakatlarla Kanada’ya getirmişti.
Kanada’da Kürtlerin çıkardığı Yeni Hayat
gazetesinde ilticacılara yardım eden aşağıdaki yazıyı ve
Law Office gördüğümde epey şaşırdım:
Anti-sempatik göçmenlik politikası ölümcül
yüzünü ikinci dünya savaşının başlarına doğru
Kanada’da göstermeye başladı. O zamanlar, 1939 yılında,
St. Louis adlı bir gemi Avrupadan açılarak Kanada’nın
Atlantik kıyılarına doğru yola koyuldu ve beraberinde
900’e yakın Avrupa (Almanya) göçmeni bulunduruyordu.
Kanada, iltica talebinde bulunan bu insanların sığınma
isteklerini geri çevirerek tekrar Avrupaya dönmelerine ve
Alman Nazi hükümeti tarafından işkenceye mazur
kalmalarına göz yumdu. Bu kırılma noktası oldu. Kanada
medyası hükümeti bu kararından dolayı sert bir dille
eleştirdi, kamuoyu oluştu. İkinci dünya savaşı sonrası,
Kanada ülkelerinden çıkarılmış insanları ilticacı olarak
kabul etmeye başladı. Binlerce kişi gruplar halinde
Kanada hükümetine iltica talebinde bulunarak Kanadaya
göç etme şansi elde ettiler. Bu 25 yıl kadar böyle devam
etti. 1951 yılında Kanada hükümeti İlticacı Sözleşmesini
imzalayarak ilticacı kişileri seçme hakkı elde etti. Bu hak
ile birlikte Kanada, Batı Avrupa ülkelerinde Komünist
rejim altında ezilmiş insanları tercih etmeye başladı. 1976
yılında Kanada iltica kanunu, göçmenlik ile iltica
arasında ilk ayrımı ve bunların tanımını yaptı. Bunun
381
Faruk Arslan
yanısıra iltica başvurusunu onaylayan veya ret eden bir
sistem kuruldu. 1986 yılında, Kanada, Birleşmiş Milletler
Yüksek Komisyonu İlticacılar Kurulu tarafından,
ilticacılara verdiği sığınma haklarından dolayı ödüle
layık görüldü. 1970 ve 1980 yılları arasında 700,000’den
fazla insana, Kanada hükümeti tarafından iltica hakkı
tanınmış olup Kanada devletinin koruması altına
alınmıştır. 2003 yılında Kanada ve ABD hükümetleri,
karşılıklı olarak bir anlaşmaya imza attılar. Bu anlaşmaya
göre, eğer bir kişi iki ülkeden birisine giriş yapar ise,
diğerine iltica talebinde bulunamayacak idi. Yani, eğer bir
insan Kanada’ya giriş yapar ve daha sonra ABD
hükümetinden iltica talebinde bulunursa, bu talebi geri
cevirilecek idi. Bu uygulama halen 3. Güvenli ülke
Anlaşması olarak geçerliliğini korumaktadır. Türkiyeden
gelen insanların 1990 ve 2002 yılları arasında rekor
düzeyde iltica talebinde bulunduğu tahmin ediliyor.
Bunların çoğunluğu din baskısı ve ırkçılık altında
yapılmıştır. Türkler ve Kürtler, Kanada İltica Kanunu
hakkında hemen hemen hiç bir bilgiye sahip olmadıkları
gibi çoğu zaman davalarını eksik bilgi veya yanlış
anlamalar sonucu kaybettiler. Kanada Göçmenlik ve İltica
mahkemesinin ilk baktığı husus kişinin gerçekten kendi
ülkesinde tehlike içerisinde olup olmadığıdır. Aksi
taktirde, ne kadar haksızlık, zulüm ve işkence görmüş
olsa bile, eğer mahkeme kişinin kendi ülkesine geri
dönüşü sonucunda kendisine artık zarar gelmeyecek
kanısına varır ise, kişinin iltica talebi reddedilir. Yani
görülen işkenceler ve zulümler tek başına yeterli
olmayabilir. Hayati tehlikesi varsa kişinin, bunuda elde
olan somut deliler ile kanıtlaması gerekecekdir. Eğer
iltica talebi, IRB tarafindan kabul edilir ise, bu aday
382
Faruk Arslan
“korunmuş kişi” hakkını elde edecektir. Bunun anlamı, bu
kişi Kanadada kalabilir ve bundan sonra ise temelli kalıcı
yani “permanent resident” süreci için başvuru yapabilir.
Göçmenlik işleri ile uğraşan bir avukat mutlaka
gereklidir. Eğer IRB iltica talebinizi geri çevirir ise, adaya
bunun nedenlerini bildirir bir yazı yollayıp, 30 gün
içerisinde Kanada’yı terk etmesini talep eder. Bundan
sonra eğer kişi başka hukuki yollara başvurmayı tercih
etmezse bu süre içersinde, Kanada’yı terk eder. Aksi
halde suçlu duruma düşecekdir. Bununla birlikte, eğer
gitmez ve hakkını bir üst mahkemede aramayı tercih eder
ise, bununda değişik hukuksal kovuşturmacası olacak ve
tecrübeli bir avukata ihtiyacı olacaktır. Davayı bundan
sonra avukat takip edecektir. Kanada’ya 3 şekilde iltica
ediliyor.
Bunlardan birincisi: Kanada’ya bir şekilde gelip, ilk
gördüğünüz görevliye ben iltica etmek istiyorum demek.
Bu yolla iltica etmeniz %50 .
İkincisi: İşci olarak gelip 2 ay çalıştıktan sonra o yerin
savcılığına giderek iltica talebinde bulunmak.
Üçüncüsü: Türkiye’den iltica talebinde bulunmak.Tabi
bunun için araştırma yapmanız gerekiyor. Araştırma
yapmadan iltica başvurusu yapmak sakıncalı.
Toronto’da Canada Law Offıce açarak resmen iltica işi
yapan Kürtler var.
Bu grup, iltica konusunda birçok e-mail ve mektup
aldığını, yaklaşık 2008 yılı içerisinde 600 başvuru
incelediğini ve yaklaşık 400’ünün olumlu sonuçlandığını
iddia ediyordu Yeni Hayat gazetesinde. Alevilik, Kürtlük
ve benzeri nedenlerle iltica talebini yapabilmek için bu
yönlü bir mazeretde bulunmak için yapılması gereekenleri
şöyle listelemişler:
383
Faruk Arslan
Bu yönde en az 6 ay hapis cezası aldığınızı,
Toplum içinde ayrımcılık yapıldığını,
Şiddete maruz kaldığınızı,
Dışlandığınızı belgelemeniz gerekmektedir. Bu belgelerle
Ankara’daki Kanada konsolosluğuna giderek
başvurabilirsiniz. Konu araştırılır ve yaklaşık 1 yıl içinde
sonuçlanır.
Tavsiyeleri ise şöyle: ‘ Belge konusunda sıkıntı
yaşarsanız diğer bir seçenek ise bir iş için Kanada’ya
gelerek burada uçaktan iner inmez, ilk gördüğünüz
yetkiliye iltica etmek istediğinizi medenice
belirtmektir. Bu yönlü taleplerde savcılığa çıkarılır ve
savcılığı ikna kabiliyetinize göre başvurunuz onaylanır.
Kanada’ya işci olarak gelemiyorsanız, turist olarakta
gelebilirsiniz. Ancak Kanada’dan bir davet olmadığı
sürece ve Kırmızı pasaportunuzda yoksa vize almanız
kolay değildir. Bunların dışında evlilik yoluyla gelebilir
ve 6 ay kaldıktan sonra iltica talebinde bulunarak
vatandaşlığa geçebilirsiniz.
Güya bu akılları veren Kürt Türkiyelilerin ofisi,
yukardaki yönlerde hiçbir faaliyete karışmamaktadır.
Ofis çalışanları olarak Türkiye dahil dünyanın 6
ülkesinden vatandaşlık talebinde bulunan kişilere yasal
süreçler konularında yardımcı olmaktayız. Türkiye’den
Kürt, Alevi, Yahudi, Hristiyan vb. kökenli vatandaşların
(Türk kökenliler istisna) talepleri doğrultusunda yasal
süreci Türkiye ve Kanada’dan başlatarak kişinin varsa
ailesinin ikinci vatandaş olarak Kanada’ya
yerleştirilmesini, iş bulmasını, iş bulana kadar süren
zaman zarfında işsizlik ödeneği almasını, eşya yardımı,
çocuk yardımı, iaşe yardımı, giysi yardımı, vb konularda
destek almalarını sağlıyoruz. ‘ Vay canına demişim.
384
Faruk Arslan
İnternetden iltica reklamı yapıldığını hemde gazeteye
basıldığını hiç görmemiştim. Devam edelim:
İlk aşamada Kanada hükümeti tarafından;
4000 Kanada doları ilk yerleşme yardımı, (bir
kereye mahsus)
900 Kanada doları aylık işsizlik maaşı,
400 Kanada doları aylık iaşe bedeli,
400 Kanada doları aylık kira bedeli,
100 Kanada doları giyim bedeli,
250 Kanada doları da aylık bakmakla yükümlü olduğunuz
kişilere (kişi başı)
Ortalama 4000 doların yanı sıra aylık ortalama belirli bir
güvenli yaşam sağlanana kadar 2000 Kanada doları
yardım yapılmaktadır. Daha fazla yardım talepleri
başvuruları yapılmamakta, kabul edilmemektedir.
Militan olduğu anlaşılan bu Kürtlerin şu notunu
kaydedelim: ‘ Bize yapacağınız iltica talebi Kanada’
ya göre yasal, Türkiye’ye göre yasal değil, suçtur. Bu
yüzden Türk hükümetiyle sorun yaşamamanız için kesin
görülen başvurular değerlendirilmektedir. İlticanız
riskliyse talebiniz tarafımızdan ret edilir.
Kesin iltica edebilecek durumdaysanız, işlem yapılarak
buraya alınırsınız. Talepleri kesinlesen ve iltica hakkını
kazanan kişi adresine postayla göndereceğimiz belgeyle
ve ailesiyle Ankara’daki Başkonsolosluğa giderek
yetkililere teslim eder ve iki görevli nezaretinde uçağa
bindirilerek Kanada’ya getirilir. Burada 15 gün
karantinada kaldıktan ve hastalığı olmadığı kanıtlandıktan
sonra yerleştirilme işlemleri başlar. ‘ (58)
385
Faruk Arslan
PKK’lı Kürtlerin nasıl sistemli biçimde ülkeyi terkederek
Kanada’ya iltica ettiğini, bu yazıyı okuduktan sonra
anladım. Buraya alıntılamayı uygun buldum ki, insan
kaçakçılığına giren bu durum ülkemizin imajını bozuyor.
Doğrusunu, kurallarıyla anlatalım.
KANADA İÇİNDE SIĞINMA TALEBİ
Kanada, ülke içerisinde bulunupda vatanlarına
dönemeyen kişilere de koruma sağlar. Başvurular,
herhangi bir giriş kapısında veya Kanada Göçmenlik
Bürosuna (CIC) yapılabilir. Uygun görülen iltica talepleri
bağımsız bir mahkemede dinlenilmek üzere Immigration
Refugee Board (IRB) /Göçmenlik ve İltica Kurulu'na
gönderilir. Bu kurulda davaları Refugee Protection
Division (RPD) Mülteci Koruma Birimi dinler. Bir
kişinin korumaya muhtaç olup olmadığına RPD üyeleri
karar verir. Kişinin convention mülteci yada korumaya
muhtaç olduğuna karar verilirse koruma kararı çıkar.
Bu başvurular ülkeye girişte havalinanında
yapılabileceği gibi ülkeye girdikten sonra telefonla
randevu alınarakta yapılabilir. Malesef bazı Türkler ve
milletler Kanada’ya iltica etmek için gemiden atlamanın
zorunlu olduğunu sanıyorlar. Ağustos 2005’de Quebec’te
iltica etmek isteyen altı Türk gemici, St. Lawrence
Nehri’ne atlamıştı. Üç denizci tututklanırken kayıp üç
Türk’ün boğulmuştu. Olay, sinemadaki aynı adlı
uyarlaması büyük gişe yapan, Henri Charriere’in dünyaca
ünlü romanı "Kelebek"in kahramanını anımsatıyordu.
Kanada’da yayınlanan Globe and Mail gazetesine göre,
Malta bandıralı İmbat kargo gemisinde çalışan altı Türk,
vatandaşlığına geçmek ve oturma izni almak istedikleri
386
Faruk Arslan
Kanada’nın Quebec eyaletindeki St. Lawrence Nehri’ne
atladı. Bir Türk, donma tehlikesiyle hastaneye
yatırılırken, iki Türk göz altına alındı. Kanada Sınır
Servisi Ajansı sözcüsü Dominique McNeely, St.
Lawrence Nehri’ne dünyanın pek çok yerinden gemilerin
geldiğini, kimi zaman da gemi personelinini iltica
talepleriyle karşılaştıklarını belirtiyordu. McNeely
"Ancak St.Lawrence Nehri’ne atlayanlarla ilk kez
karşılaşıyoruz. Bu çok sıradışı ve çok tehlikeli bir
girişim" diye dalga geçmişti. Nehre atlayan altı Türk’ün,
İmbat gemisi’nin Kanada’da karıştığı ilk olay değildi.
Temmuz 2005’de de gemi personeline ait iki Türk tıbbi
destek istemiş, ancak daha sonra Montreal’de kaldırıldık
arı hastaneden kaçmıştı. İki Türk’e sonra ulaşılamamıştı
Bu tür dolambaçlı yollara halbuki hiç ihtiyaç yoktu.
Gemiden atlama usulü Avustıralya’da kabul görüyor.
Avusturalya gemiden atlayan ilticacıları ciddi buluyor.
Kanada sıcak bakmıyor. Oysa Kanada’da ülkeye bir
şekilde legal veya illegal giren herkes medenice iltica
edebilir. Mülteciler, Almanya ve pek çok Batı ülkesinde
olduğu gibi toplama kamplarına toplanıp toplumdan
ayrıştırılmaz. Mahkeme süreci devam ederken normal
vatandaş gibi işsizlik maaşı bağlanıp hayatını kazanması
için yardımcı olunur.
Üsteklik devlet, ‘Legal Aid’ denilen hukuk
yardımı sağlayarak parası olmayan adayların avukat
tutmalarına yardımcı olur. Avukatsız mahkemeye çıkanlar
ciddiye alınmıyor. Bu süreçte avukat iltica adayının
yazdığı hayat hikayesini oluşturur, başvuruyu yapar ve
dava gününü bekler. Piyasada para karşılığı (1000 CAD)
hikaye yazan bir sürü düzenbaz vardır. Bunlardan bir
tanesi yakayı adayın davayı kaybetmesi sonrası itirafıyla
387
Faruk Arslan
ele vermiş ve göçmenliği elinden alınmıştı. Dava öncesi
avukatla-aday taktiksel olarak birlikte çalışır. Baskı
gördüğünü hikayesine yazan aday düşmanını mutlaka
devlet birimlerinden (asker, polis, istihbarat vs.)
seçmelidir. Bu iddiasını belgelemelidir. Mafya veya özel
sektörden düşman olmaz. Veya kan davası, töre, koca
dayağı gibi sosyal etkenleri kullanmalıdır. ABD ve pek
çok ülkede koca dayağı iltica sebebi sayılmasada kadın
hakları ülkesi olan Kanada’da kabul nedenidir. Askerliğin
mecburi olmadığı Kanada’da ülkesinde askere gitmek
istemeyen adayda bakaya kaldığını ispatlarsa kabul
alabilir. Tabii niye silaha karşı olduğunu anlatmalıdır.
1980’li yılların sonlarında mahkemeye çıkan pek çok saf
köylülerimiz hakime ‘tarlasında ürün yandığı, inekleri,
koyunları öldüğü’ için iltica ettiğini söylemiş ve heyeti
güldürmüştü. Hakimler iyi niyetli insanlarmış ki,
defalarca ‘düşün yine gel’ diye köylülerimizi tam 5 yıl
git-gel yaptırmıştı. Böyle bir yaklaşıma başka bir ülkede
rastlayamazsınız. Bu nedenle bu köylülerimiz 2 yılda
alacakları statüyü 6-10 yılda alabildiler. Daha ziyade
Kürtler ve Aleviler siyasi, dini ve etnik nedenlerle
başvuruyor. Kürt olmadığı halde ‘Kürdüm’, Alevi
olmadığı halde ‘Aleviyim’ diyen çok ilticacı aday
gördüm. Sosyal Workerlık okuduğum için ilgi
alanlarımızdan biri mültecilerin sorunlarıydı. Kabul
görmüş hayat hikayesini kendine kopyalayıp başvuranları
hakimler genelde yutmaz. Her ülke konusunda
uzmanlaşmış hakimler vardır ve adayların ne dediğini
hemen kavrarlar. Türkiye konusunda uzmanlaşan
hakimler hangi köyümüzde ne kadar Kürt yaşadığını,
hangi tür Alevilerin ne tip sorunları bulunduğunu
derinlemesine bilecek kadar uzmandır. Genellikle vücut
388
Faruk Arslan
diline bakarak yalan söyleyip söylemediğini anlamaya
çalışır, mahkemeye sunduğu hayat hikayesinde şaşırtma
yapmaya çalışarak yoklama çekerler. Töre cinayetinden
kaçan yalnız kadın adayları büyük oranda davayı kazanır.
Zulüm gördüğüne dair İnsan Hakları raporlarına
geçenlerin fazla çaba harcamasına gerek yoktur, hemen
kabul görürler. Başörtüsü nedeniyle zulüm görenlerden
kabul edilenler olmuştu. Ülkeye gelir gelmez iltica etmesi
avantajınadır. Bekleyipte başvuranlara, ABD, Almanya
gibi güvenli ülkelerde kalıpta gelenlere sıcak bakılmaz.
Bu yolu istismar ettiği düşünülür. Can korkusu olan,
ülkesine dönmekten çekinen hemen iltica eder, ‘beklegör’ politikası izleyenler kaybetmeye mahkumdur. ABD
ile 2002’de imzalanan ve 2004’de yürürlüğe giren
anlaşma sonrası bu ülke üzerinden gelen adaylar güvenli
ülkeden geldikleri varsayıldığı için başvuruları olumlu
sonuçlandırılmıyor. Geldikleri ülkeye gönderilmeleri
sözkonusu. Adayın yalan söylediğini anladıkları anda
ağzıyla kuş tutsa davayı kazanamaz. Avukat ve tercüman
ücretlerini devlet öder. Devletden yardım almayan,
çalışan veya Kanada’ya cebi şişkin gelenler avukat
bedelini kendi öder. Mahkeme öncesi para karşılığı form
dolduran Paralegal veya Sosyal Workerlık eğitimi almış
uzmanlarla görüşmeniz hata yapılmaması için gereklidir.
Formda yazılan her bilgi mahkemede asıl kabul edilerek
saatlerce sorgulanacaktır. Yazılı ve sözlü beyanlara
heyetin inanması kabul verilmesi için yeterlidir. Eğer
mahkemesi olumlu geçerse ‘Convention Refugee’ (
Adaylığı kabul edilmiş mülteci) statüsü kazanır. Karar ya
mahkemede yüzüne okunur, veyahut 15 gün-3 ay arası
süre içinde evine postalanır.
Bu statü ile seyahat belgesi alarak yurtdışına
389
Faruk Arslan
çıkabilir, daimi oturma ve çalışma izni kazanmış olur.
Sağlık kartı için başvurabilir. Ancak Kolej ve üniversite
okuyamaz. Bu nedenle hemen göçmenliğe başvuru
yapması kaçınılmazdır.. Göçmenliğe başvurursa göçmen
daha sonra vatandaşlığa başvurursa vatandaş olur. Gerekli
güvenlik araştırması yapıldıktan ve sağlık kontrolünden
sonra Göçmenlik belgesi 10 ay ila 2 yıl içinde verilir
Başvurudan sonra 1 yıl içinde kabul görenlerin göçmenlik
başvurusu sırasında yeniden sağlık kontrolünden
geçmesine ihtiyaç yoktur. Aksi halde kişi başı 500 dolar
check-up ücretini öder. Göçmen olunca öğrenim kredisi
alarak yüksek eğitimini devam ettirebilir.
Abroad sınıfı Convention Refugee, vatandaşı
olduğu veya sürekli ikamet ettikleri ülke dışında bulunan
insanları kapsar. Bu sınıf dahilindeki mültecilerde: ırk;
din; siyasi görüş; milliyet; yahut belirli bir sosyal gruba
mensubiyet sebebiyle gerçek anlamda zulme maruz kalma
korkusu içinde olan kişilerdir. Kanada'da bulunup, sınır
dışı edilmesi halinde hayati tehlike veya işkenceye
uğrama ihtimalleri bulunanlara ‘Korumaya muhtaç
kişi’denilir. Bir korunma talebi BRB Refugee Division
tarafından kabul edildiğinde atılacak ikinci adım daimi
mukim statüsü için başvurmaktır. Başvuru formu,
IRB'nin gönderdiği tebliğle birlikte sunulmalıdır. Bu
işlem 180 gün içerisinde gerçekleştirilmelidir. Yakın aile
bireyleri Kanada'da yada dışarıda müracaat kapsamına
alınabilir. Başvuru sahibi yada bir aile bireyi gerekli
kimlik belgelerine sahip değilse ve güvenlik sebepleriyle
kabul edilemez durumdaysa oturma izni verilmez.
Refugee Division bir korunma talebini reddettiğinde
başvuru sahibine reddedilme sebebini de içeren yazılı bir
tebliğ gönderir. İlgili kişinin Kanada'yı terk etmesi
390
Faruk Arslan
yolunda izleyebileceği seçenekler de bu belgede belirtilir.
Talebi reddedilen kişi 30 gün içerisinde ülkeyi terk
etmelidir. Kararın gözden geçirilmesi için bir Federal
Mahkemeye 150 gün içerisinde temyiz başvurusunda
bulunulabilir. Çoğunlukla temyizin sonucunu beklemek
için ilgili kişilerin Kanada'da kalmasına izin verilir.
Ancak bu mahkeme sadece usülden davaları bozabilir,
davanın içeriğine bakmaz. Mesela iki hakim bakması
gerekirken bir hakimin gelişi, savcının bulunmayışı veya
delillerin kayda alınmayışı gibi. Kazanma oranı yüzde
10’u geçmez. İlk mahkemede kaybeden adayın şansı
azalır. Ülkelere göre kazanma oranları değişiktir.
Macarlar, sadece dil öğrenmek ve 2 yıl Kanada’da
bedava yaşamak için iltica ediyorlar. Çoğu zaman
mahkemeye bile gitmiyorlar. Bu nedenle Macarlarda
kazanma oranı yüzde 8. Sahte belge sunma konusunda
kötü sicilleri bulunan İranlıların yalancılığından dolayı
kazanma oranları yüzde 20. Türklerin kazanma oranı 11
Eylül faciasından önce yüzde 80 iken, bugün yüzde 50’ye
düşmüştür. Bunun nedeni ABD’nin baskılarının yanısıra
AKP yönetimiyle ülkeye siyasi istikrarın gelmesi, AB
sürecinde çıkartılan kanunlar paralelinde Kürtlere ve
Alevilere yönelik ayrımcılığın sona ereceğine dair güven,
dini baskı gerekçelerinin ortadan kalkması gösterilebilir.
Her iltica adayının ülkesinin kötü imajına katkı sağladığı
unutulmamalıdır.Türkiye malesef Afganistan ve Irak’yan
sonra en fazla mülteci veren ülke sıralamasında 3. sırada
bulunuyor.
Kanada'ya ülke dışından yerleşmek isteyen
"Convention" mülteci yada Humanitarian Designated
Classes (Source Country Class ve Country of Asylum
Class) üyesi olarak müracaat edenlerden başvuru ücreti
391
Faruk Arslan
alınmaz. Kanada'da, korunmaya muhtaç kişi yada
Convention mülteci statüsü tanınarak "protected person"
olarak kabul edilen kişiler oturma izni için müracaatlarda
başvuru ücreti öder. "Protected person"lar için oturma
izni ücreti; başvuru sahibi için 550 CAD 22 yaş ve üzeri
her aile bireyi için 550 CAD, 22 yaş altı evli bireyler ve
başvuranın eşi için 550 CAD, 22 yaş altı bekar her aile
bireyi için 150 CAD'dır. İltica talebinde bulunanlar
normal şartlar altında çalışma izni için başvurabilirler.
Genellikle hükümet yardımı olmaksızın hayatını idame
ettiremeyenlere çalışma izni verilir. Başvuruda bulunanlar
IRB (Immigration and Refugee Board)'ye şahsi bilgi
formu teslim etmeli ve sağlık muayenesinden geçmelidir.
Sığınma talebinde bulunanlar okuma izni için başvurarak
kararın çıkmasını beklerken dil eğitimlerine, çocukları
ilkokul, orta okul, lise eğitimlerine ücretsiz devam
edebilirler. Yabancıların küçük çocukları otomatik olarak
okula devam hakkına sahiptir. CIC tarafından idare edilen
(Interim Federal Health Program) Geçici Federal Sağlık
Programı, ihtiyacı olan sığınmacı adayları ve Kanada'da
henüz bir sağlık programı kapsamında olmayan
mültecilere acil ve temel ücretsiz sağlık hizmeti sunar.
(59) Federal mahkemedende ret cevab alan aday
mülteciye son 6 ayda ne değiştiğini öğrenmek için ‘Risk
Assessment’ gönderilir. Aday neden ülkesine
dönemediğini yeni belgelerle isparlarsa adaylığı kabul
edilebilir. Bu süreçte kazanma şansı yüzde 20’dir. Bu
başvuruyla birlikte ret yiyen adayın devletden yardım
almayı keserek çalışmaya başlaması ve kendi ayakları
üzerinde durduğunu ispatlaması önem kazanır. İnsan
Hakları başvurusu denilen ayrı bir başvuruyu bu sayede
yapabilir. Humanitarian Designated Classes (Source
392
Faruk Arslan
Country Class ve Country of Asylum Class denilen bu
başvuru hem içeriden hem dışarıdan yapılabilir, ücret
alınmaz. İçeriden yapılanda bu süreç devam ederken
sınırdışı edilme mektubu gelirse belirtilen süre içinde
ülkeyi terketmelidir. İnsan Hakları başvurusu
sonuçlanana kadar kalma izni verilmez. Genellikle bu
başvuradan sonuç alma şansı yüzde 20’dir. İyi referans
mektupları alırsa şansı artar. Sınırdışı mektubu aldığı
halde ülkeyi terketmeyenler resmen kaçak olur. Adres
değiştirerek yeraltına çekilir, çocukları okulda okuyamaz.
Eğer yakalanırsa ülkesine göçmen yetkilisi nezaretinde
götürülür ve teslim edilir. Ülkesinin havalimanında
neden iltica ettiğine dair ifadesi alınır. Eğer asker kaçağı
ise askere, değilse memleketine gitmesine müsade edilir.
Ancak İçişleri Bakanlığı ve MİT özel arşivinde siciline
işlenir.
Kaçaklara af meselesi iltica adaylığı kabul
edilmemiş olanların başlıca sohbet konusudur. Daha öne
İngiltere Kraliçesi 2. Elizabeth’in Kanada’yı ziyareti
vesilesiyle iki defa toplam 30 bin kadar kaçak affedilip
statüye kavuşturulduğu için yeni bir af beklentisi
dillerden düşmez. Ancak bu af tasarılarında kapsam hep
sınırlı tutulmuştur. Kanada’ya pasaportlarını yırtıpta
girenler, sınırdışı edildiği halde gitmeyenler ve
kimliklerini ispatlayamayanlar hep kaybetmiştir.
Mahkeme süreçlerinde en önemli konu kimliğini
ispatlayabilmektir. Kanadalılar, pasaportunu kaybederek
veya sahte pasaportla gelen iltica adylarına hep şüphe ile
bakmış ve başvurularını baştan sonuna kadar reddetmiştir.
Kazananlar göçmenliğe dahi başvursa Kabul belgeleri çok
uzun sürede gelir. Ülkesinden kendisini tanıyanlardan
referans mektupları almadan kimliğine inanmazlar.
393
Faruk Arslan
Kanada, bu konuda çok haklı. Muhatabının terörist olup
olmadığını nereden bilecek? Parmak izleri suçlu
olmadığını ispatlasada her zaman isminin üzerine bir soru
işareti konulmuştur. PKK’lıyım dediği halde ilticası kabul
edilen adayları devlet yakın gözetimi altında
bulunduruyor.
2004’de Federal Göçmenlik Bakanı Denis
Coderre tarafindan hazırlanan, kaçak yaşayan ve çalışan
binlerce illegal yerleşimciye legalleşme hakları tanıyan
bir tasarıda iltica başvurularını kaybedenlere yine üvey
muamele yapılmıştı. Göçmen avukatları bu durumu
ayrımcılık olarak nitelemişti. Yasada özellikle inşaat
alanında kaçak çalışanlara 2 yıllık geçici yabancı işçi
statüsü verip sonrasında göçmenliğe başvurmalarının
öngörülmesi, inşaat sektöründe çalışan firmaların
talebiyle gerçekleşmişti. Meslekler arasında ayrımcılıık
güden tasarı, insan hakları ilkelerinden biri olan ve
Kanada anayasasında yer alan ayrımcılığıa müsade
edilmeyeceği kuralını ihlal anlamına geliyordu. Tasarı
Bakan Coderre’nin bakanlık bürokratlarının kaçak
göçmenler ve kayıtdışı ekonomi sorunu konusunda
hazırladığı raporu dikkate alması ve bu konuyla yakından
ilgilenen Toronto’dan Liberal milletvekili Maria Minna
ile gündeme gelmişti. Minna, kendisine dört büyük işçi
sendikasının başvurarak taleplerde bulunduklarını iletince
bu sefer görüşmelere dört sendikanın sözcüleride
katılmıştı. İnşaat sektöründe çalışan belgesiz kaçak
işçilerin bazı pilot projelerde kayıt içine alınması
tartışılmıştı. Universal Workers Union, Local 183
Sözcüsü Andy Manahan’ın ‘ Onlarında yasal çalışmaya
hakkı olmalı’ sitemi üzerine Bakan Coderre en fazla
kaçağın olduğu Toronto’da Göçmenlik Bakanı Maria
394
Faruk Arslan
Bountrogianni, Belediye Başkanı David Miller ve Kanada
İnsan Kaynakları şübesiyle ortak pilot projeler
hazırlamıştı. Ontario İnşaatçılar Sekreterliği, kaçak
sayısını 76 bin olarak çıkartınca Bakan Coderre, bu
rakamın çok yüksek olduğunu önce belgesiz kaçak
tanımını yaparak iş başlamak gerektiğini söylemişti.
Bakanlık her yıl 8400 kişiyi sınırdışı etmesine rağmen
pek çoğu gitmeyerek yeraltına çekiliyordu. Bakan
Coderre, federal-eyalet göçmenlik anlaşması konusunda
yerel yöneticilerle uzlaşma sağlamaya çalışmıştı. Yunan
asıllı yerel bakan Marie Bountrogianni, tamamen farklı
bir Toronto modeli üzerinde çalışıyordu.
Geçtiğimiz yıllardan yığılmalarla 100 bin iltica
adaylığı kabul edilmeyip sınırdışı edilen veya edilmeyi
bekleyen kaçak ve potansiyel kaçak olduğu tahmin
ediliyordu. Bunların çoğunluğu iyi eğitimli ve meslek
sahibi insanlardı. 28 Haziran 2002’de yürürlüğe giren son
göçmen kanununa göre iltica istekleri kabul edilmeyen
eski tarihli iltica aday adaylarına Nisan 2004’den sonra
çalışma izni verilmemeye başlanmıştı. Bu nedenle bu
tarihden sonra yeni potansiyel sınırdışı adaylarının kaçak
yaşamak için yeraltına inmesi kaçınılmazdı. Kanada’ya
uyum sağlamış, dil ve iş sorununu çözmüş binlerce kişi
dörtgözle hep af bekleyecekti. Bu insanların aileleri sağlık
hizmetinden yararlanamıyor, çocukları okula
gidemiyordu. Üstelik peşin para işlerde çalıştıkları için
vergide vermiyorlardı. Çek alanlar kendi üzerine
yazamıyor veya eksik yazdırıyordu. Bunların emeklilik,
işsizlik fonu, gelir vergisi kesintisi alınamıyordu. Kayıp
büyüktü. Kanadalı meslektaşlarından daha düşük ücrete
çalıştıkları için piyasa standartlarını aşağıya çekmek
zorunda bırakılmalarıda ayrı bir paradokstu.
395
Faruk Arslan
Kanada Yurttaşlık ve Göçmenlik Bakanı Judy
Sgro, ABD ile yapılan 'Güvenli Üçüncü Ülke Anlaşması'
nın yürürlüğe girdiğini 2004’de açıkladı. Amerika ile
birlikte, sığınmacı korunmasının sınırda yapılabilmesi
işbirliğinin ileride daha da gelişeceğini söyleyen Sgro, bu
anlaşmanın UNHCR ( Birleşmiş Milletler Mülteciler
Yüksek Komiserliği)' nin ilke ve kurallarıyla uyum içinde
olduğunu belirtti. Anlaşmaya göre, UNHCR kurumu adı
geçen anlaşmanın uygulanması ve takibinde etkin
olacaktı 29 Aralık 2004 ' ten başlayarak, Kanada ve
ABD' de sığınma talebinde bulunanlar, başvurularını
bulundukları ülkede yapmak zorunda kalacaklardı. Bu şu
demek oluyordu; ABD üzerinden Kanada'ya geçmek
isteyenler sığınma taleplerini Kanada'da değil ABD' de
yapmalıydı. Aynı şekilde Kanada üzerinden ABD'ye
sığınmak isteyenler de başvurularını Kanada'da iken
yapmak zorunda kalacaklardı. Kanada’ya iltica edenlerin
yüzde 90’nının ABD üzerinden gelmesi nedeniyle bu
tarihten sonra akış bıçak gibi kesildi. Söz konusu
anlaşma, ABD ile Kanada arasında imzalanan sınır
sözleşmesinin öngördüğü 32 maddelik eylem planının bir
parçasıydı. Anlaşmanın hedefi, denetim için etkin ölçütler
yaratmak ve Kanada'nın sığınmacı değerlendirme
sistemini daha iyi hale getirmekti. Göçmen ve sığınmacı
korunması düzenlemesine yapılan eklemeler, Kanada
Resmi Gazetesi Canada Gazetta’nın 3 Kasım 2004 tarihli
sayısında yayımlanarak, 29 Aralık 2004' te yürürlüğe
girdi. Anlaşmanın ayrıntılarına yurttaşlık ve göçmenlik
bakanlığının bilgisayar iletişim ağından ulaşılabilinir.
Yine aynı sayfada bu anlaşmanın kapsam dışı bıraktığı
noktalar hakkında bilgi edinilebilir. (60)
396
Faruk Arslan
Başbakan Stephen Harper, 2006’dan beri
yönetime geldikten sonra Kanada’nın mülteci sistemini
derin biçimde değiştirdi. Kaybedenler ve kazananlar
hakkında kamuoyunun fikri oluşmaya başladı.
Mülteci Bakanı Jason Kenney yanlışlıkla peçeyi geri itti.
Bakan, 2010 içinde göçmenlikte son 50 yılın en yüksek
rakamlarına ulaşıldığını duyurdu. “Durgunluk sırasında
öteki batılı ülkeler göçmen sayısını kısarken hükümetimiz
yasal göçmen sayısında çıtayı yüksek tuttu.”
Bir gün içinde Kenney’nin hikayesinin doğru olmadığı
anlaşıldı. Aileleriyle birleşmelerinin daha uzun zaman
aldığı yönünde yeni Kanadalılardan şikayetter geldi.
Kenney’nin verdiği rakamlara bakıldığında neden böyle
konuştuğu anlaşılıyor. Muhafazakar hükümet iktidara
geldğinden beri aile sınıfı başvurularında 10,000 azalma
yaşandı. “Göçmenleri yüzde yüz memnun edemeyiz”
diyor Kenney.
Mesela Vancouver’daki bir avukat bilgi erişimi yoluyla
elde ettiği veriler vasıtasiyle Ottawa’nın meslek sahibi
işçilere verdiği vizelerde kesintiyi planladığını ortaya
koydu.
Bu durum Kenney’nin ekonomik sınıfa giren göçmen
sayısını artırmasıyla çelişki arzediyordu. İşverenlerin
kafaları karıştı ve endişelendiler. Bakanın personeli vize
istatistiklerinin göçmen sayısını gerçek sayının altında
gösterdiğini iddia ettiler. Kenney’nin iyi haberleri
paçavra oldu. İnandırıcılığı darbe yedi ve sinsice peşinde
koştuğu etnik oy sahipleri kendisinden şüphelendiler.
Ama seçmenlerin geri kalan kısmı sonunda
Muhafazakarların göçmenlik sistemine yaptığı tahribat
hakkında yeterli bilgiye sahip oldular.
Muhafazakarlar dört ana değişiklik yaptılar:
397
Faruk Arslan
Eyaletler göçmenleri seçebilir, işverenler istediği yabancı
işçiyi alabilir ve uluslararası öğrenciler üniversiteyi
bitirdikten sonra eğer bir işe girmişlerse ve İngilizce ya da
Fransızca dillerinden birini akıcı konuşuyorlarsa
Kanada’da kalabilirler.
. Yabancı geçici işçi akımı için kapıları açtılar. Bir
dönemlerin mütevazi programı içinde yer alan çocuk
bakıcıları, çiftlik işçileri ve özel yetenekleri olan
yabancılar şimdi düşük maliyetli işgücünün temel
kaynağı oldu. Geçen sene içinde Kanada, temizlik işinden
bilgisayar programcılığına kadar 180,000 misafir işçiyi
kabul etti.
Göçmenlerin aileleriyle birleşmelerini çok zorlaştırdılar.
Dört sene önce eşler, çocuklar, anne ve babalar, dedeler
ve ninneler yeni göçmenlerin yüzde 28′ni oluşturuken bu
rakam şimdi ise yüzde 21.
Şiddet ve zulümden kaçan insanlar için cennet olması
gereken Kanada’nın rölünü azalttılar. Muhafazakarlar
yönetime geldiğinden beri ülkeye gelen ilticacıların sayısı
yüzde 25 düştü.
Muhafazakarlar kendilerine uygun düşen reformaları
yaptılar. İş pazarıyla uyumlu göçmenliği esas alarak
meslek sahibi başvurulardaki birikimi azalttılar ve ülke
içindeki göçmenlerin dağıtımını geliştirdiler. Ama aileleri
akrabalarıyla birleşmelerinden mahrum bıraktılar.
Göçmenlikle ilgili sorumluluktan kaçarak Kanada’nın
daha zor ve yasaklayıcı yüzünü gösterdiler.
Kenney sicilini düzeltme mücadelesi verirken Kanada
vatandaşları, göçmenliği ticaretle takas eden ve açıkça
çıkara dayalı bir göçmenlik sistemini yargılayabilirler.
398
Faruk Arslan
Kanada’ya en hızlı ulaşmanın yolu:
evlilik
Senede 1, 000 kadar sahte evlilik olayı tespit ediliyor
bunlardan ancak birkaçı sınır dışı ediliyor.
İltica ve göçmenlik işlemlerinin tam tersine evlilikler
fazla zaman almadığı gibi kağıt üzerinde fazla işleme
gerek duyulmuyor. Geriye kalan Kanadalı bir koca ya da
hatun bulmak. Sahte evliliklerin sonucunda çok az insan
sınır dışı edildiği için fazla risk te bulunmuyor.
Vancouver’de bulunan göçmenlik politika analisti ve
avukat Richard Kurland “problem renk, dil tanımıyor.
Kalpleri ve cüzdanlarıyla incinenler Kanadalılar oluyor”
dedi. Kanada Vatandaşlık ve Göçmen Dairesi her sene
1,000 kadar sahte evliliğin rapor edildiğini ve bu
evlilikler sonucu 45,000 insanın Kanada’ya geldiğini
söylüyor.
“Bunlar karmaşık konular. Sahte evliliğin kanıtlanması
zor oluyor” dedi Göçmenlik Dairesi Sözcüsü Doug
Kellam. Kanada Vatandaşlık ve Göçmen Dairesi ve
Kanada Sınır Hizmetleri Ajansı göçmenlikle ilgili
sahtelikleri soruşturuyor ancak evlilikle ilgili olanlar
birinci öncelikleri arasında yer almıyor.
Kanada Sınır Hizmetleri Ajansı’nın yalnızca sekiz
memuru sahte evlilikleri soruşturuyor. Geçen sene 14,
762 insan sınır dışı edilmiş ancak bunlardan kaçı sahte
evlilik bilinmiyor.
“Bunlardan hiçbirinin sahte evlilik olmadığına dair bahse
girerim” diyor Göçmenlik Sahtekarlığına Karşı
Kanadalıların Başkanı Sam Benet.
Sahte evlilik olaylarının % 70′i Güney Asya’dan gelenler
arasında yaşanıyor.
399
Faruk Arslan
Kaynakça
1- Walker, Barrington. 2008. The History of
Immigration and Racism in Canada: Essential
Reading, Marginalized and Dissident NonCitizens: Foreign Domestic Workers, Toronto:
Canadian Scholars’ Press.
2- Telegdi P.C., Andrew. 2008. Family
Reunification: The key to successful integration.
Clearance Centre of the York University
Bookstore.
3- Walker, Barrington. 2008. The History of
Immigration and Racism in Canada: Essential
Reading, We Had No Desire To Be Set Apart, pp
78, Toronto: Canadian Scholars’ Press.
4- Das Gupta, Tania. 2009. Lecture, March 24, 2009.
York University.
5- Kanadainfo.com, Kanada Göçmen Tarihi, Eylül
2006.
6- Isganderova, Nazila. Sunrise Dergisi, Ağustos
2004, Kanada Günü Kutlandı
7- Yılmaz Gaye, İFMC-İktisat Dergisi: 11 Eylül
sonrası ekonomik durum ve dünya işçi hareketi
üzerine bir değerlendirme,Eylül 2002, MAI
Araştırma Grubu.
8- Kanadainfo, Bir göçmenin başvuru hikayesi,
Ağustos 2005.
9- Arslan, Faruk. 2006. Net Kırılma: Evanjelik
Harbin Kurgusu. Karakutu Yayınları.
400
Faruk Arslan
10- Kanadainfo.com, Birol Uzunmehmetoğlu, Avukat
tutmak ya da tutmamak. Haziran 2005.
11- Kanadainfo.com, Uğur Gündoğmuş, İlk Günler,
Temmuz 2005.
12- Kanadainfo.com, Günüyar Türkmen, İk Günler,
Mayıs 2005.
13- Kanadainfo.com, Leyla Kızılırmak, İlk Günler,
Nisan 2005.
14- Kanadainfo.com, Erkin Ağsaran, İstanbulludan
İlk Günler 1,2,3. Mart, Nisan 2005.
15- Kanadainfo.com, Ferhat Yiğit, İlk günler anısı,
Mart 2005.
16- Global and Mail, Kanada Sosyal Gelişme
Konseyi Başkanı Marcel Lauzıere, Kanada'ya
hoşgeldiniz. Biz size fırsat imkanları hakkında
yalan söyledik, Sunrise, Haziran 2003.
17- Simit Kokusu.com, Kanadainfo.com, Gülipek
Şanlı, Göçmenliğin Üç Dönemi. Mart 2005.
18- Simit Kokusu.com, Kanadainfo.com, Charlie
Brown, Kanada'ya gelmeyin. Mart 2001.
19- Ayşe- Cemal Demetçi, Kanada anıları,
www.denizce.com , Mart 2004.
20- Michele Lansbarg, Toronto Star, 'Why welfares
often better than minumum wage'
21- Kanadainfo.com, Birol Uzunmehmetoğlu,
Resume yazma sanatı. Haziran 2005.
22- Kanadainfo.com, Erkin Ağsaran, Eski hatalar,
tecrübeler, edinilen dersler. Mayıs 2005.
23- Kanadainfo.com, İnanç Yıldırım, İş arama belası.
Nisan 2005.
24- Kanadainfo.com, Uğur Gündoğmuş, İş arama
tecrübesi. Temmuz 2005.
401
Faruk Arslan
25- Dünden Bugüne Tercüman gazetesi, Kanada
amele arıyor, 10 Temmuz 2005.
26- Kanadainfo.com, Oktay Selçuk, Mühendislerin
dikkatine. Ocak 2005.
27- Kanadainfo.com, Yusuf Altıntaş, Mühendislerin iş
imkanları, Mart 2005.
28- Robert L. Phillips, Stephen Petterson, George E.
Fryer ve Walter Rosser, . Kanada Tıp Derneği'nin
yayın organı Canadian Medical Association
Journal, Mart 2006.
29- Türkiye Ottawa Ticaret Müşavirliği, Yabancı
yatırımcılar raporu, 2001.
30- İbiş, Türkan. Canadatürk, TOEFL Sınavı, 15
Haziran 2009.
31- İbiş, Türkan. Canadatürk, IELTS Sınavı, 15
Haziran 2009
32- İbiş, Türkan. Canadatürk, Kanada’da MBA
imkanı, 1 Mayıs 2009
33- İbiş, Türkan. Canadatürk, Kanada’da Yüksek
Lisans ve Doktora, 1 Nisan 2009
34- İbiş, Türkan. Canadatürk, Kanada'da üniversite
eğitimine atılan ilk adım: Program seçimi, 7 Nisan
2009
35- İbiş, Türkan. Canadatürk, Kanada'da öğrenci
vizesi nasıl alınır?, 7 Nisan 2009
36- İbiş, Türkan. Canadatürk, Quebec Eyaleti Kabul
Belgesi, 15 Nisan 2009
37- İbiş, Türkan. Canadatürk, Kanada’da Yaz
Kampları, 15 Mayıs 2009
38- İbiş, Türkan. Canadatürk, Öğrenciler için Çalışma
İzni, 15 Mayıs 2009
402
Faruk Arslan
39- Kanada’da Burs İmkanları, Studyincanada.com.
Mart 2009.
40- Kanada Ankara Büyükelçiliği web sayfası, Vize
ve Konsolosluk İşlemleri, Öğrenci Vizesi başvuru
bilgileri, Mayıs 2009.
41- Kanada Göçmenlik Kanunu Değişikliği, Mart
2008. IRPA"Destitute Students"(Reg.208(a)/FW1
Pt.5.42).
42- Kanada Göçmenlik Kanunu Değişikliği, Mart
2008.IRPR.189(Implied status)
43- Kanada Göçmenlik Kanunu Değişikliği, Mart
2008. IRPR.182.
44- Kanada Ankara Büyükelçiliği web sayfası, Vize
ve Konsolosluk İşlemleri, Ziyaretçi Vizesi
bilgileri, Mayıs 2009.
45- Kanada Göçmenlik Kanunu, Mart 2008,
CA(5)(1)(c),
46- Jakubowski, Lisa Marie. 2002. Immigration and
the Legalization of Racism, Amending the
Canadian Immigration Act: Halifax: Fernwood
Publishing.
47- Canadian Information Centre for International
Credentials veya Work Destination, 2009.
48- Kanada Göçmenlik Bakanlığı web sayfası,
Kanada Göçmenlik Rehberi 2009.
49- Kanada Göçmenlik Bakanlığı web sayfası,
Kanada Vatandaşlık Başvuru Şartları
2009.
50- 1951 tarihli Cenevre konvansiyonu'na esasen
Birleşmiş Milletlerin mülteci tanımı. 2009
51- İnsan Hakları Beyannamesinin 14. maddesine
göre mülteci hakları. 2009.
403
Faruk Arslan
52- Türker, Yıldırım. Radikal gazetesi, Onlar mülteci.
17 Ekim 2007.
53- The Guardian, 7 Nisan 2005. Mülteciler ve Göç.
54- Race & Class, Cilt 32 No 3 , Ocak-Mart 1991.
55- Şahin, Zeynep. Türkiye'ye yönelik dış göçteki
değişim ve süreklilik, Stradigma.com, aylık
stratejı ve analiz e-dergisi. 2008.
56- Citizenship and Immigration Canada (CIC),
Kanada Göçmenlik Yasası,
Kanada Mültecilik bilgileri, Kanada Göçmen ve
Mülteci Bakanlığı web 2009.
57- Kanada Afganlı mülteci alıyor, Birleşmiş
Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği
(BMMYK) web sayfası, 2008.
58- Başaran Yusuf. Yeni Hayat Gazetesi, Kanada
İltica Kanunu ve Türk İlticacılar, 20 Ekim 2008.
59- Citizenship and Immigration Canada (CIC),
Kanada Göçmenlik Yasası,
Kanada Mültecilik bilgileri 2009.
60- Göçmen ve sığınmacı korunması düzenlemesine
yapılan eklemeler, Kanada Resmi Gazetesi
Canada Gazetta’nın 3 Kasım 2004 tarihli sayısı.
404
Faruk Arslan
405
Faruk Arslan
Tanıtım.
Kanada’ya göçmenliğini bekleyenler, işadamları
ve öğrenciler ile ülkeye yeni gelenler için bu bir başucu
kitabıdır. Kanada’ya göç etmek, hayatınızın en önemli ve
radikal kararı. Kendinizle dürüst olmanız gerekiyor.
"Ben niye gidiyorum" sorusunu samimi bir şekilde
cevaplarsanız kararınız ortaya çıkacaktır. Eğer çok para
kazanmak, zengin olmak, kısa yoldan köşeyi dönmek gibi
amaçlarınız varsa Kanada size göre bir yer değil. Eğer
amacınız Türkiye'deki her türlü saçmalıktan, trafikten,
hava kirliliğinden uzak insanca yaşamaksa, o zaman
gidin. Şekilcilik, gösteriş budalılığı, lüks ve israf yarışı,
en yakın akrabalarınızın dahi samimiyetsizliği sizi
sıkıyorsa, durmayın bir dakika! Çocuklarınıza iyi bir
eğitim ve gelecek sağlamaksa, tam isabet doğru bir karar
veriyorsunuz. Ama unutmayın ki her şeyin bir bedeli var,
bunun için çok çalışmanız ve çok mücadele etmeniz
gerekiyor. Bu kitapda, Kanada’ya göç tecrübesi yaşamış
olanların deneyimlerini, gerçek Kanada’yı bulacaksınız.
Kanada göçmeni olmak isteyenlere, öğrenci veya
ziyaretçi vizesiyle ülkeyi tanımayı hayal edenlere
Kanada’ya gitmenin yolları gösteriliyor. Göçmenliğin,
öğrenciliğin onlarca çeşidi ve çıkartılan engelleri aşmanın
püf noktalarını ancak burada okuyabilirsiniz. Kanada’da
nasıl iş kurulacağını, dil kursuna, üniversiteye, master ve
doktoraya nasıl başvurulacağını öğreneceksiniz.
Göçmenlerin yaşadığı sıkıntılarıyla tanışacak ve en belalı
mesele iş bulma yollarında yaşanmış tecrübelerden
dersler alacaksınız. Bu kitabı okuduktan sonra dünyanın
en özgür, en yeşil, en konforlu, çok kültürlü, çok dinli,
bol hoşgörülü canlar, cananlar diyarını keşfedeceksiniz.
406