Detaylar için
Transkript
Detaylar için
Kentsel Yenileme Modelleri ve Yenişehir’de Risk Analizi Yrd. Doç. Dr. Fikret ZORLU Uzm. Servet KARACA Arş. Gör. Uğur DOĞAN Kentsel Dönüşüm- Kentsel Yenileme • Dönüşüm (Transformation), genel bir kavramdır ve çok farklı dönüşüm modelleri, amaçları ve yöntemlerini kapsar • Yenileme (Renewal), mevcut yapıları yıkıp yerine başka işlevler için yapı inşa etmek, ve bazı yapıları onararak işlev değiştirmek, • Yeniden geliştirme (Redevelopment), mevcut yapıları yıkıp yerine aynı işlev için yapı inşa etmek • Temizleme (Clearance), mevcut yapıları yıkıp açık mekan olarak kullanmak • Sağlıklaştırma (Rehabilitation), yapıların fiziki koşullarını iyileştirme, bakım onarım yapmak. • Nezihleştirme-Yeniden Canlandırma (Gentrification,Regeneration, Revitalisation), yapıları iyileştirerek işlevsel ve ekonomik değerini arttırmak Dönüşüm Modelleri-Dünya Örnekleri • Liman veya Sanayi Bölgelerinin Karma Kullanımlara Dönüşümü Dockland (Londra/İngiltere), Belediye-Özel Sektör İşbirliği • Yoksulların Yaşadığı Konutların Karma Kullanımlara Dönüşümü Elephant Castle Dockland (Londra/İngiltere), Belediye-Özel Sektör İşbirliği • Eski Konut Stokunun Yenilenmesi, (Yeniden İnşası) Bellenden, (Londra/İngiltere), Belediye-Özel Sektör İşbirliği • Yoksulların Yaşadığı Konutların İyileştirilmesi ve Yeniden İnşası Favela-Bairro Sağlıklaştırma Programı, (Rio-Brezilya), Belediye Yatırımı • Eskimiş Konut ve Sanayi-Depo alanlarının Karma Kullanımlara Dönüşmesi 22@BCN (Barselona/İspanya), Belediye koorinasyonunda Özel Sektör Yatırımı • Gecekondu Konutlarının Yüksek Değerli Konutlara ve Rekreasyon Alanına Dönüştürülmesi Dikmen Vadisi (Ankara) Kentsel Döşümüm -Yasal Dayanak • 5393 Sayılı Belediye Kanunu Kentsel dönüşüm ve gelişim alanı Madde 73 (Değişik: 17/6/2010 5998/1 md.) • Belediye, belediye meclisi kararıyla; konut alanları, sanayi alanları, ticaret alanları, teknoloji parkları, kamu hizmeti alanları, rekreasyon alanları ve her türlü sosyal donatı alanları oluşturmak, eskiyen kent kısımlarını yeniden inşa ve restore etmek, kentin tarihi ve kültürel dokusunu korumak veya deprem riskine karşı tedbirler almak amacıyla kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri uygulayabilir. Kentsel Döşümüm -Yasal Dayanak 2985 Sayılı Toplu Konut Kanunu Madde 4 (Değişik: 5/5/2004, 5162/2 md.) Başkanlık, gecekondu dönüşüm projesi uygulayacağı alanlarda veya mülkiyeti kendisine ait arsa ve arazilerde veya valiliklerce toplu konut iskan sahası olarak belirlenen alanlarda çevre ve imar bütünlüğünü bozmayacak şekilde her tür ve ölçekteki planlar ile imar planlarını yapmaya, yaptırmaya ve tadil etmeye yetkilidir. • Ek Madde 7 Başkanlık gecekondu bölgelerinin tasfiyesine veya iyileştirilerek yeniden kazanımına yönelik olarak gecekondu dönüşüm projeleri geliştirebilir, inşaat uygulamaları ve finansman düzenlemeleri yapabilir. …Başkanlık, yukarıda belirtilen hükümler kıyas yoluyla uygulanmak suretiyle depremle ilgili dönüşüm projeleri de gerçekleştirebilir. Bu projelere dair işlemlerin usul ve esaslarını belirlemeye Başkanlık yetkilidir. Kentsel Döşümüm -Yasal Dayanak • 6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkındaki Kanun MADDE 1 Bu Kanunun amacı; afet riski altındaki alanlar ile bu alanlar dışındaki riskli yapıların bulunduğu arsa ve arazilerde, fen ve sanat norm ve standartlarına uygun, sağlıklı ve güvenli yaşama çevrelerini teşkil etmek üzere iyileştirme, tasfiye ve yenilemelere dair usul ve esasları belirlemektir. Kentsel Yenileme Yöntemleri • Kentsel Alt Bölge Ölçeğinde TOKİ, Büyükşehir Belediyeleri dönüşümü kendileri veya firmalara ihale ederek gerçekleştirmektedir. Kişileri mevcut yapılarının değeri ile yeni konut değeri arasındaki fark kadar borçlandırma ya da ek ödeme yapılmaktadır. Sosyal doku büyük oranda değişmektedir. Yüksek katlı yapıların olduğu bölgelerde uygulanması zorlaşmaktadır (TOKİ Adana Yüreğir örneği). • Ada Ölçeğinde Büyükşehir Belediyeleri ya da site-ada sakinlerinin talebi ile firmalarla anlaşma yoluyla dönüşüm gerçekleşmektedir. Ada içinde tek parselde dönüşüm daha kolay olmakla beraber çok parselli adalarda zorlaşmaktadır. Konut sahiplerinin konut talepleri yüksek olmaktadır. Yüksek emsal artışı ve kazanç beklentisi süreci zorlaştırmaktadır (Türkiye’de belediyelerin çoğunlukla tercih ettiği yöntem). Bu yöntem gecekondu alanlarında uygulanabilmekte ancak yüksek katlı bölgelerde zor uygulanmaktadır. • Parsel Ölçeğinde Eskimiş yüksek katlı yapıların olduğu bölgelerde, eski-yeni yapıların karma olduğu bölgelerde tekil dönüşüm dışındaki seçeneklerin uygulanması zor olmaktadır. Kat maliklerinin inşaat firması ile anlaşması ve kentsel dönüşüm firmalarına başvurması (2/3 çoğunluk) ile süreç başlatılmaktadır (Ankara Emek-Bahçeli örneği). Nüfus Yapısı 2014 Nüfus Bilgileri Mahalle Nüfus Yoğunlukları Sıra Mahalle Nüfus (2014) Nüfus (log) Sınıf Sıra Mahalle 1 Güvenevler 19265 4.28476901 A 1 İnönü 312,8173925 2 Eğriçam 16923 4.22847735 A 2 Gazi 3 Menteş 16840 4.22634209 A 3 Palmiye 4 Hürriyet 16281 4.21168108 A 4 5 Cumhuriyet 16181 4.20900536 A 6 Çiftlikköy 16081 7 Akkent Mahalle Nüfus Değişimleri (2000 - 2014) Sıra Mahalle Nüfus Değişimi (%) Nüfus Değişimi (log) Sınıf 2,495290892 A 1 Limonluk 627.0364 2.797292749 A 271,0598819 2,433065245 A 2 Menteş 237.5426 2.375741494 A 244,8050706 2,388820409 A 3 Fuat Morel 199.3331 2.299579359 A Cumhuriyet 244,003753 2,387396506 A 4 Çiftlikköy 187.6744 2.273405079 B 5 Aydınlıkevler 222,5574943 2,347442223 A 5 Akkent 105.3733 2.022730629 B 4.20631305 A 6 Bahçelievler 221,9623367 2,346279288 A 6 50. Yıl 93.54839 1.971036304 B 13836 4.14101055 A 7 Hürriyet 188,6802995 2,275726557 A 7 Hürriyet 79.20748 1.898766223 B 8 Bahçelievler 13491 4.13004414 A 8 Pirireis 174,2264704 2,241114138 B 8 Güvenevler 72.98195 1.863215475 B 9 Barbaros 4.07250724 A 9 Güvenevler 173,5316794 2,23937877 B 9 Aydınlıkevler 68.29545 1.8343918 B 10 Aydınlıkevler 10367 4.0156531 B 10 Barbaros 156,569565 2,194707345 B 10 Barbaros 59.36615 1.773538883 B 11 Gazi 9451 3.97547776 B 11 Eğriçam 138,3271037 2,140907284 B 11 Eğriçam 45.86278 1.661460398 C 12 Pirireis 9359 3.97122945 B 12 Akkent 79,46149522 1,900156733 C 12 Bahçelievler 45.28322 1.655937321 C 3.96383503 B 13 Dumlupınar 70,23537567 1,84655591 C 13 Gazi 20.96506 1.321496073 C 3.92376196 B 14 Limonluk 43,1421323 1,634901606 D 14 Cumhuriyet 19.68195 1.294068183 C Menteş 36,45549662 1,561763019 D 15 Pirireis 18.79919 1.274139082 C 13 14 Batıkent Limonluk 11817 9201 8390 Nüfus Yoğunluğu Nüf. Yoğ. Logaritmik Sınıf 15 16 Fuat Morel 50. Yıl 7630 7560 3.88252454 B 3.8785218 B 15 16 Fuat Morel 33,74602829 1,528222666 D 17 Palmiye 6813 3.83333839 B 17 Batıkent 30,98583902 1,49116326 E 16 17 İnönü Batıkent 9.093899 7.91696 0.958750128 0.898558445 D D 18 İnönü 6634 3.82177547 B 18 Çiftlikköy 19,9977127 1,300980325 E 18 Palmiye 5.317669 0.725721291 D 19 Dumlupınar 2160 3.33445375 C 19 50. Yıl 15,24351273 1,183085058 E 19 Dumlupınar -1.18939 0 E 20 Gökçebelen 661 2.82020146 E 20 Gökçebelen 2,721852773 0,43486463 E 20 Gökçebelen -52.8867 0 E Nüfus Yapısı Nüfus Yoğunluğu Sınıflaması Bina Yaşları Ortalama Bina Yaşları (2000 yılı verileri*) Sıra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Mahalle Çiftlikköy Pirireis Gökçebelen İnönü Eğriçam Gazi Hürriyet Barbaros Güvenevler Limonluk Bahçelievler Batıkent Palmiye Aydınlıkevler Dumlupınar Menteş Cumhuriyet Fuat Morel Akkent 50. Yıl Bina Ort. Yaş 35.5597723 33.35149864 32.27848101 31.85314685 31.15702479 30.63186813 29.29333333 29.28301887 28.92473118 28.62385321 28.203125 28.17358491 27.84194529 27.84158416 26.75531915 26.29513344 26.09937888 25.40069686 23.49593496 23.48249027 Bina Ort. Yaş. (log) 1.550958971 1.523115354 1.508913089 1.503152344 1.49355598 1.486173484 1.466768793 1.466615847 1.461269331 1.456728096 1.450297232 1.449842112 1.444699576 1.444693943 1.427410136 1.419875379 1.416630172 1.404845632 1.370992731 1.370744151 Sınıf E* A B B B B B B B B B B B B B C C D E E 1990 Öncesi Yapılaşma Oranları (2000 yılı verileri*) sira 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Mahalle Pirireis İnönü Gazi Eğriçam Barbaros Çiftlikköy Güvenevler Palmiye Aydınlıkevler Bahçelievler Gökçebelen Hürriyet Limonluk Batıkent Menteş Dumlupınar Cumhuriyet Fuat Morel Akkent 50. Yıl 90Öncesi Yapılaşma 85.75268817 80.06993007 79.3956044 78.79365079 74.09261577 66.98113208 65.73875803 63.88059701 63.51084813 61.38461538 60.75949367 58.55263158 57.01754386 56.37735849 50.23547881 48.42105263 45.8488228 42.20103986 33.49593496 31.16504854 90 Öncesi Yapı (log) 1.933247743 1.903469449 1.899796459 1.896491223 1.869774927 1.825952483 1.817821495 1.805368966 1.802847912 1.788059539 1.783614146 1.767546419 1.756008505 1.751104724 1.701010546 1.685034226 1.661328189 1.625323152 1.524992105 1.493667808 Sınıf A A A A A B* B B B B B B B B C C D D E E Bina Yaşları Bina Yaşları Sınıflaması 1990 Öncesi Yapılaşma Sınıflaması Bina Yoğunluğu Bina Alanları ve Mahalle Alanları Karşılaştırması Sıra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Mahalle İnönü Palmiye Gazi Cumhuriyet Eğriçam Bahçelievler Aydınlıkevler Pirireis Barbaros Hürriyet Dumlupınar Güvenevler Akkent Batıkent Menteş Fuat Morel 50. Yıl Limonluk Gökçebelen Çiftlikköy Mahalle Top. Alan 212072.6072 278303.0589 348668.3435 663145.5378 1223404.492 607805.8197 465812.2177 537174.4017 754744.3846 862888.1786 307537.3314 1110171.933 1741220.696 2969420.965 4619330.844 2261006.817 4959486.788 1944734.66 2428492.851 8041419.655 Bina Toplam Alan 68391.38788 74148.54799 78574.51168 135135.0505 217949.6757 107008.9421 81661.85784 89111.35232 101112.86 108343.2678 26978.18784 97043.84352 94918.09529 119762.5069 176111.9542 60916.15203 87765.55474 22983.23844 9548.02441 828.4682245 Binalaşma Oranı 32.24904375 26.64309486 22.53560243 20.37788733 17.81501353 17.60577781 17.53106826 16.58890521 13.39696751 12.55588736 8.772329434 8.741334619 5.451238635 4.033193956 3.81249926 2.694204704 1.769649936 1.181818729 0.393166667 0.010302512 Sınıf A A B B C C C C C C D D D D D D E E E E Bina Yoğunluğu Binaların ilçe içerisinde yerleşimleri mekânsal dağılımı TAKS İncelenmesi 2000 – 2014 yılları arasında Ortalama TAKS Değişimleri 2014 yılı Ortalama TAKS Değerleri # Mahalle Kat x Alan Toplam Arsa Bina Sayısı Alan 2014 TAKS 2014 SINIF SINIF 1 İnönü 377563.4 144727 212 2.608797 A # Mahalle Kat x Alan Bina Toplam Sayısı Arsa Alan 2014 1 İnönü 377563.4 144727 212 0.59080677 2.608796992 341.5651787 A 2 Pirireis 487693.7 199105 302 2.4494298 A 2 Pirireis 487693.7 199105 302 0.60525416 2.449429808 304.6944185 A 3 Palmiye 384966 161618 190 2.3819498 A 3 Palmiye 384966 161618 190 0.59287054 2.381949779 301.7655799 A 4 Gazi 420063.7 226810 291 1.8520509 B 4 Cumhuriyet 662872.1 403974 610 0.61764926 1.640878193 165.6650446 B 5 Cumhuriyet 662872.1 403974 610 1.6408782 B 5 Gazi 420063.7 226810 291 0.7275737 1.852050944 154.5516472 B 6 Bahçelievler 488394.4 390717 392 1.2499953 C 6 Bahçelievler 488394.4 390717 392 0.61975471 1.249995323 101.6919424 B 7 Aydınlıkevler 342335.1 286616 360 1.1944034 C 7 Aydınlıkevler 342335.1 286616 360 0.6041235 1.194403449 97.70848989 C 8 Barbaros 417993.1 449333 532 0.9302523 D 8 Barbaros 417993.1 449333 532 0.49566453 0.930252322 87.67780701 C 9 Eğriçam 674179.2 751497 1063 0.897115 D 9 Dumlupınar 137368.5 172499 105 0.50310377 0.796343475 58.28612665 C 10 Dumlupınar 137368.5 172499 105 0.7963435 D 10 Hürriyet 438745.7 585203 602 0.48808832 0.74973245 53.6058976 C 11 Hürriyet 438745.7 585203 602 0.7497325 D 11 Eğriçam 674179.2 751497 1063 0.75151394 0.897114966 19.37436 D 12 Batıkent 272349.6 636119 1076 0.39447729 0.428142493 8.534128973 D 12 Güvenevler 549908.6 741831 363 0.7412855 D 13 Menteş 412326.9 104728 1364 0.36989745 0.393711819 6.43809798 D 13 Batıkent 272349.6 636119 1076 0.4281425 E 14 Güvenevler 549908.6 741831 363 0.74047966 0.741285503 0.108826995 D 14 Menteş 412326.9 104728 1364 0.3937118 E 15 Akkent 342322.8 111114 612 0.58500626 0.308082479 -47.33689215 E 15 Akkent 342322.8 111114 612 0.3080825 E 16 50. Yıl 158899.9 181083 741 0.40340575 0.08774946 -78.24784119 E 16 50. Yıl 158899.9 181083 741 0.0877495 E 17 Limonluk 78118.67 125254 147 0.37461675 0.062368153 -83.35147779 E 17 Fuat Morel 85634.14 116350 540 0.0736003 E 18 Fuat Morel 85634.14 116350 540 0.52466619 0.073600337 -85.9719689 E 18 Limonluk 78118.67 125254 147 0.0623682 E 19 Gökçebelen 17701.33 133929 87 0.15961614 0.013216865 -91.71959347 E 19 Gökçebelen 17701.33 133929 87 0.0132169 E TAKS 2000 TAKS 2014 TAKS DEĞİŞİM (%) KAKS İncelenmesi Bina Yoğunluğu Haritası (Kat yükseklikleri de göz önüne alınmıştır) KAKS İncelenmesi Bina mekânsal dağılımları ve kat yükseklikleri 3D Görseli Jeolojik Birimler Formasyon Handere Kuzgun Alüvyon (Kara) Alüvyon (Plaj) Kaliş Jeolojik Yaş Üst Miyosen - Pliyosen Tortoniyen - Messiniyen Tirreniyen - Holosen Tirreniyen - Holosen Kalabriyen - Tirreniyen Açıklama Kumtaşı, Çamurtaşı, Kireçtaşı Kumtaşı, Çamurtaşı, Kireçtaşı Karasal çökeller Plaj çökelleri Kaliş, Karasal çökel kaya Sınıf E E B A D Jeolojik Birimler Adaların jeolojik birimler üzerinde yerleşimi Analitik Hiyerarşi Süreci Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP), Russel ve Taylor taradından yazılan Operations Management kitabındaki tanıma göre, çoklu kriterleri göz önüne alarak karar alternatiflerini sıralaması ve seçim yapılmasıdır. Nicel bir yöntemdir. Bu çalışma için, ada bazında aşağıdaki kriterler ortaya konmuştur. AHP Jeolojik Birim Mahalle Ort. Bina Yaşı 1990 Öncesi Yapılaşma Mahalle Ort. TAKS TAKS Değişim Kriter Matrisi Oluşturulması Ağırlık Oluşturulması AHP Skorlarının Hesaplanması 1. Grup 2. Grup 3. Grup 4. Grup Mahalle Nüfusu Mahalle Nüfus Yoğunluğu 5. Grup Mahalle Nüfus Artış Oranı Analitik Hiyerarşi Süreci priorvector rootproduct taksdegis taks2014 nufyog14 nufdegorn nuf2014 oranonce90 binaortyas Formasyon AHP Matrisi Formasyon 1 3 5 9 9 9 9 9 5.5388 0.421543 binaortyas 0.333 1 3 5 5 5 9 9 3.1672 0.241048 oranonce90 0.200 0.333 1 3 3 3 5 5 1.6094 0.122484 nuf2014 0.111 0.200 0.333 1 3 3 3 3 0.9381 0.0714 nufdegorn 0.111 0.200 0.333 0.333 1 3 3 3 0.7128 0.054252 nufyog14 0.111 0.200 0.333 0.333 0.333 1 3 3 0.5416 0.041223 taks2014 0.111 0.111 0.200 0.333 0.333 0.333 1 3 0.3587 0.027303 taksdegis 0.111 0.111 0.200 0.333 0.333 0.333 0.333 1 0.2726 0.020746 TOPLAM 2.089 5.156 10.40 19.33 22.00 24.66 33.33 36.00 13.139 1 TOP*PV 0.881 1.243 1.274 1.380 1.194 1.017 0.673 0.747 8.4083 Lambda max= 8.408251609 CI= 0.058321658 CR= 0.041362878 Rastgele İndisler Tablosu n Rand 1 0 2 0 3 0.58 4 0.9 5 1.12 6 1.24 7 1.32 8 1.41 9 1.45 Analitik Hiyerarşi Süreci Mahallelerin Gruplandırılması Özet Tablosu # 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Mahalle 50. Yıl Akkent Aydınlıkevler Bahçelievler Barbaros Batıkent Cumhuriyet Çiftlikköy Dumlupınar Eğriçam Fuat Morel Gazi Gökçebelen Güvenevler Hürriyet İnönü Limonluk Menteş Palmiye Pirireis Nüfus Yoğunluğu E C A A B E A E C B D A E B A A D D A B Nüfus Değişimi B B B C B D C B E C A C E B B D A A D C Bina Ort Yaş E E B B B B C B B B D B B B B B B C B A 90 Öncesi E E B B A B D B C A D A B B B A B C B A TAKS Değişim E E C B C D B E C D E B E D C A E D A A TAKS E E C C D E B E D D E B E D D A E E A A Nüfus B A B A A B A B C A B B E A A B B A B B Analitik Hiyerarşi Süreci AHP sonucunda 1. ve 2. dereceden riskli mahallelerin gösterimi Pozcu Sahili Detaylı İncelemesi Pozcu Sahili zemininin jeolojik birimler açısından incelenmesi Yenişehir Sahili Detaylı İncelemesi Parsel bazında bina yaşları Yenişehir Sahili Detaylı İncelemesi Binaların kat sayıları SONUÇLAR • Mersin Yenişehir İlçesi’de depremsellik risk en yüksek alanlar kıyı kesiminde bulunmaktadır • Tehlikenin en yüksek olduğu bölgeler (tehlike=değer*risk) Piri Reis, Palmiye, İnönü, Dumlupınar mahalleleridir). • Bu mahallelerde bina yaşları 10-40 arasında değişmektedir (ortalama 28 yaş) • Bina yaşı parsel bazında değişmektedir. Parsellerde bina yaşı aynı olan ada sayısı çok azdır. • Ada ölçeğinde dönüşüme uygun alan (tek ada tek parsel) sayısı sınırlıdır. • Parsel büyüklüğü 400-600m2 arasında yoğunlaşmaktadır. • Mevcut yapılaşma koşulları A-8, A-5 arasında değişmektedir. Yapılaşma yoğunluğu E=2.00 E=3.20 arasında değişmektedir. • Bölge ölçeğinde dönüşüm olanaklı görülmemektedir. • Ada ölçeğinde dönüşüm yapılabilecek birkaç ada bulunmaktadır (84 evler, 88 evler gibi site yapılaşmalar) • Parsel ölçeğinde dönüşüm en olanaklı yöntem olarak görülmektedir. SONUÇLAR • Parsel ölçeğinde dönüşüm Türkiye’de piyasa mekanizması içinde özel sektörün kat malikleriyle anlaşması yoluyla uygulanmaktadır. En yaygın yöntemdir. • Ankara Emek ve Bahçelievler mahallelerinde yaygın olarak uygulanmaktadır. • Kat malikleri yeni dairelerinin en az mevcut daire kadar geniş olmasını istemektedir. Bu da yoğunluk artışı olmadan mümkün olmamaktadır. • Belediyeler emsal arttırarak dönüşümü teşvik etmektedir ancak bu durum kentsel alan kalitesini düşürmektedir. • Yeni bina değeri düşük olan bölgelerde emsal artışının yüksek olması gerekmektedir. Bazı örneklerde yoğunluk artışına gerek kalmaksızın, ancak genellikle %20 emsal artışı ile dönüşüm gerçekleşebilmektedir. • Eğer yeni bina fiyatı/eski bina fiyatı >2 ise dönüşümde yoğunluk artışına gerek kalmamaktadır. Bu katsayı düştükçe yoğunluk artış talebi artmaktadır. SONUÇLAR • Kentsel yenilemede en önemli faktör insan hayatı ve güvenliği olduğundan depremsellik riski yüksek olan yapıları yıkılıp yeniden inşa edilmesi gerekmektedir. • En riskli bölgede (Piri Reis, Gazi, İnönü, Palmiye) yaşayan nüfus 32.000 kişidir. Gündüz çalışan nüfus ise yaklaşık 4000 kişidir. • Bina yaşı düşük olan, daha sağlam yapılarda ise güçlendirme yeterli olmaktadır. • Mevcut yapılaşmanın yoğun olması nedeniyle emsal artışı mekan kalitesini düşürecektir ancak kat maliklerinin ikna olması için yoğunluk artışı zorunludur. Yeni yapılacak daire alanlarının küçültülmesi ile birim sayısı arttırılabilir. 150m2 daireler yerine 100m2 daireler ile birim sayısı %50 arttırılabilir. • Mevcut kamusal alanların korunması ve kentsel açık mekan olarak kullanılması sağlanabilir. Sosyal donatı alanlarını arttırmak için 1-2 katlı eski yapıların kamulaştırılması mümkün olabilir. Dinlediğiniz İçin Teşekkür Ederiz KENTLEŞME SÜRECİNDE JEOLOJİK KÖKENLİ RİSKLER Yrd. Doç. Dr. Hidayet TAĞA ME.Ü. Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü 33343 Çiftlikköy/MERSİN KENTLEŞME, kent planlaması, şehircilik olarak da tanımlanan, insanların içinde yaşadığı yapay fiziksel çevrenin biçimsel ya da işlevsel amaçlarla düzenlenmesi ve bu amaç doğrultusunda yapılan tasarım, kaynak sağlama, donatım, altyapı ve yapım çalışmalarının örgütlenmesidir. Kent planlaması yalnızca bir yerleşmeyi oluşturan öğelerin uyumlu düzenlenmesini değil, orada yaşayanların toplumsal ve ekonomik gereksinimlerini karşılayacak gelişmeyi de konu alır. Kent planlaması bir yönetim işlevi, bir toplumsal eylem ya da teknik bir uğraş alanı olarak inter-disipliner bir çalışmayı zorunlu kılmaktadır. Yürürlükteki Mevzuata Göre Planlama Kademeleri ve Planlama Yetkileri Planlamada yerbilimsel verilerin kullanımı 04.04.2016 göre değerlendirilmektedir. 3 04.04.2016 4 Plan Kademeleri – Yerbilimsel Veri İlişkileri 04.04.2016 5 DOĞA OLAYI ve AFET • Büyük oranda veya tamamen insanların kontrolü dışında gerçekleşen, • Mal ve can kaybına neden olan/olabilecek olan • Tehlikeli ve genellikle büyük çaplı doğa olayları afet olarak adlandırılır. • Afetin ilk özelliği doğal olması, • İkincisi can ve mal kaybına neden olması • Çok kısa zamanda meydana gelmesi ve • son olarak da başladıktan sonra engellenememesidir. • Bazı afetlerin yeryüzünün nerelerinde daha çok olduğu bilinmektedir. Örneğin deprem, heyelan, çığ, sel, donma gibi bazı afetlerin sonuçları depremde olduğu gibi doğrudan ve hemen ortaya çıkar. Ama kuraklıkta olduğu gibi bazılarının sonuçları ise uzun bir zaman sonra ve dolaylı olarak görülür. 04.04.2016 6 •Türkiye jeolojik ve jeomorfolojik yapısı ve meteorolojik özellikleri nedeniyle başta depremler olmak üzere heyelan, sel, kaya düşmesi, çığ ve karstik çöküntü gibi doğal afetlerle sıkça karşılaşan ülkelerin başında gelmekte ve afetler nedeniyle uğranılan can ve mal kayıpları ile ekonomik kayıplar açısından OECD ülkeleri arasında en ön sırada bulunmaktadır. 04.04.2016 7 (Gökçe ve diğ., 2008) 04.04.2016 8 04.04.2016 9 04.04.2016 10 04.04.2016 11 04.04.2016 12 04.04.2016 13 04.04.2016 Kil Silt Kum 14 Çakıl 04.04.2016 15 04.04.2016 16 04.04.2016 17 04.04.2016 18 04.04.2016 19 RİSK KAVRAMI Amaç ve hedeflerin gerçekleşmesini olumsuz etkileyebileceği değerlendirilen olay ve durumlar olarak tanımlanabilir. Riskin sözlük anlamı «bir zarar, kayıp ve bunun gibi durumlara yol açabilecek bir olayın ortaya çıkma ihtimali; zarara uğrama tehlikesidir. Eğer bir olay sadece tek bir şekilde sonuçlanırsa çeşitlilik ve risk sıfırdır. Eğer birçok sonuç ortaya çıkabilecek ise riskten söz edilir ve çeşitlilik arttıkça riskte artar. İLGİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER… "Yenişehir İlçesi (Mersin) için Jeoteknik Mikrobölgelendirme çalışması" Öğr. Gör. Serkan EKİNGEN Mikrobölgelendirme Nedir? • Mikrobölgeleme; deprem hasarlarını azaltmak için arazinin düzenli kullanımını amaçlayan bir işlemdir. • Diğer bir ifade ile; Arazilerin bir plan içerisinde düzenli olarak kullanılması amacıyla; ayrıntılı jeolojik, sismolojik (jeofizik) ve jeoteknik haritalar oluşturulması sürecidir. • Mikrobölgeleme; depremden dolayı oluşabilecek hasarı en aza indirgeyebilecek doğru plan ve politikaların uygulanması için riskli bölgelerin küçük parçalara bölünerek araştırılması olarak tanımlanır Pik yatay yer ivmesi (cm2/s) Ceyhan Mersin Karataş Hatay İslahiye İskenderun Kahramanmaraş Elbistan Gölbaşı Bu depremde çoğunlukla Ceyhan Nehri boyunca yerleşmiş olan köylerde ki 145 kişinin ölümüne, 1.500 kişinin yaralanmasına ve binlerce kişinin evsiz kalmasına yol açtı.Ceyhan ilçesinde kayıpların ve hasarın çoğu binaların mühendislik yetersizliğinden kaynaklandı. Toplam ekonomik kayıp tahminen 1 milyar $ dır. Depremde Adana'da 128, Osmaniye'de 7, Mersin'de 4, Hatay'da 5 kişi hayatını kaybetti. Mersin ve yakın bölgesinin etkilendiği tarihsel depremler (http://www.mta.gov.tr/v1.0/bolgeler/adana/index.php?id=deprem) Tarih Şiddet Enlem Boylam Yer MÖ 69 36º25 36º10 IX Antakya, Suriye MÖ 26 37º85 27º85 IX Baf-Kıbrıs 115 36º25 36º10 IX Antakya 245 36º25 36º10 X Antakya 334 36º25 36º10 IX Antakya,Beyrut,Kıbrıs 458 36º25 36º10 IX Antakya ve Kuzey Suriye 506 36º25 36º10 IX Antakya, Samandağ 526 36º25 36º10 IX Antakya, Samandağ 529 36º25 36º10 IX Antakya 587 36º25 36º10 IX Antakya-(60.000 ölü) 859 36º25 36º10 IX Antakya, Lazkiye 867 36º25 36º10 IX Antakya 1114 36º50 35º50 IX Ceyhan, Antakya, Kahramanmaraş (Tsunami) 1268 37º35 35º80 IX Kozan,Ceyhan-(60 000 ölü) 1822 36º20 36º40 X Antakya,İskenderun-(20 000 ölü, Tsunami) 1872 36º25 36º10 IX Antakya,Samandağ (1800 ölü) 6 7 8 9 6 7 8 9 Adalar fayı Tekirdağ-Yeşilköy fayı 6 7 8 9 6 7 8 9 Ganos-Tekirdağ segmentinin Tüm Marmara faylarının DEPREM SIRASINDA ZEMİN-YAPI ETKİLEŞİMİ Yapıların hasarlı duruma gelme sebeplerine bakıldığında karşımıza başlıca iki neden çıkmaktadır; 1. Taşıyıcı sisteminden kaynaklanan sorunlar(yetersiz malzeme, imalat hatası vs.) 2. Zemininden kaynaklanan sorunlar • Sıvılaşma ve beraberinde taşıma gücü kaybı, • Killi zeminlerde depremin sebep olduğu yoğrulma ile taşıma gücü kaybı, • Temel derinliğinin yetersizliğinden kaynaklanan zemin taşıma gücü problemleri • Temel derinliğinin yetersizliğinden kaynaklanan yatay yer değiştirmeler, • Yüksek yapı narinliği ile birlikte yetersiz temel derinliği ve beraberinde taşıma gücü kaybı SONUÇ 1. Yenişehir (Mersin) 3. derece deprem bölgesinde olmasına karşın yerel zemin koşullarından dolayı şiddeti fazlaca yaşayan bir konumdadır. 2. Bölgeyi etkilemesi beklenen faylardaki sismik boşlukların belirlenip, tasarım deprem modellemesi yapılması gerekmektedir. 3. Zemin-Deprem ilişkisi altında, deprem dalgalarının sönümlenme ve yükseltgenme hesaplarıyla bölgenin eşşiddet haritası (Risk Senaryosu) oluşturulması gerekmektedir. 4. Sıvılaşma riski taşıyan alanlardaki inşaatlarda, bu amaca yönelik zemin iyileştirme projesi yapılması ve uygulanması zorunluluğu getirilmelidir. Bu kapsamda; 1. Temellerin sıvılaşma derinliğinin altına indirilmesi veya bina yükünün daha derine aktarılması (fore kazık vs..) 2. Temel derinliğinin yüksek olması 3. Tekil temel kullanılmaması 4. Yapının ağırlık merkezinin yere yakın olması veye yüksek narin yapılaşmadan uzak durulması. YENİŞEHİR’DE KENTSEL DİNAMİKLER Depremsellik ve Kentsel Yenileme Çalıştayı 10 Mart 2016 Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap YOLOĞLU 1 Çalışma Alanı: GMK Bulvarı boyunca uzanan Pirireis, Palmiye, Gazi, İnönü ve Dumlupınar Mahalleleri. Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap YOLOĞLU 2 GMK Bulvarı boyunca uzanan ve Pirireis, Palmiye, Gazi ve İnönü Mahallelerini de kapsayan Alüvyon arazi depremsellik açısında büyük risk oluşturmaktadır. Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap YOLOĞLU 3 2000 bina sayımı verilerine göre GMK Bulvarının güneyinde yer alan Pirireis, Palmiye, Gazi ve İnönü Mahallelerinin oldukça yaşlı mahalleler (30 yaşından büyük) olduğu görülmektedir. 2016 yılında olduğumuz göz önüne alındığında lejanttaki yıl sayısına 16 eklemek yerinde olabilir. Ancak 2000 sonrasında yapılan yeni binalarda ortalama yaşı aşağı çekecektir. Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap YOLOĞLU 4 Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap YOLOĞLU 5 2000 bina sayımı verilerine göre GMK Bulvarının güneyinde yer alan Pirireis, Palmiye, Gazi ve İnönü Mahallelerinde ortalama parsel büyüklüğü 360-600 m2 arasında değişmektedir. Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap YOLOĞLU 6 2000 bina sayımı verilerine göre GMK Bulvarının güneyinde yer alan Pirireis, Palmiye, Gazi ve İnönü Mahallelerinde ortalama bina tabanı alan büyüklüğü 210-360 m2 arasında değişmektedir. Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap YOLOĞLU 7 Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap YOLOĞLU 8 2000 bina sayımı verilerine göre GMK Bulvarının güneyinde yer alan Pirireis, Palmiye, Gazi ve İnönü Mahallelerinde ortalama bina kat sayısı 4 ile 6 arasında değişmektedir. Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap YOLOĞLU 9 2000 bina sayımı verilerine göre GMK Bulvarının güneyinde yer alan Pirireis, Palmiye, Gazi ve İnönü Mahallelerinde ortalama emsal değeri 2.5 ile 3.6 arasında değişmektedir. Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap YOLOĞLU 10 2000 bina sayımı verilerine göre GMK Bulvarının güneyinde yer alan Pirireis, Palmiye, Gazi ve İnönü Mahallelerinde bina malzemesi tuğla ve iskelet olan (görece en nitelikli) bina oranı %75’in üzerindedir. Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap YOLOĞLU 11 2000 nüfus sayımı verilerine göre GMK Bulvarının güneyinde yer alan Pirireis, Palmiye, Gazi ve İnönü Mahallelerinde 100 m2de yaşayan kişi sayısı 2 ve üzerindedir. Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap YOLOĞLU 12 2014 nüfus sayımı verilerine göre GMK Bulvarının güneyinde yer alan Pirireis, Palmiye, Gazi ve İnönü Mahallelerinde 100 m2de yaşayan kişi sayısı 2 ve üzerindedir. Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap YOLOĞLU 13 300,000 280,000 260,000 240,000 akdeniz 220,000 mezitli 200,000 toroslar 180,000 yenişehir 160,000 140,000 120,000 100,000 2007 akdeniz mezitli toroslar yenişehir 2008 2008 283,011 122,574 267,427 182,246 2009 2010 282,139 138,168 274,982 196,206 2010 2011 2013 2008-2013 279,383 -1.3 158,482 29.3 277,658 3.8 224,895 23.4 2012 2013 2014 2008-2013 arasında en büyük nüfus artış hızı Mezitli ve Yenişehirde gözlenirken, Akdeniz ilçesinin nüfus kaybettiği görülmektedir. Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap YOLOĞLU 14 merkez/mersin 80 70 60 50 40 merkez/mersin 30 20 10 2016 2014 2012 2010 2008 2006 2004 2002 2000 1998 1996 1994 1992 0 1994-2014 döneminde ortalama olarak Mersin il genelinde üretilen toplam daire sayısının %48’i Mersin il merkezinde üretilmiştir. Bu oran 2014 tarihinde %67’ye yükselmiştir. Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap YOLOĞLU 15 80.0 70.0 60.0 akdeniz/merkez 50.0 toroslar/merkez 40.0 yenişehir/merkez 30.0 mezitli/merkez 20.0 10.0 2016 2014 2012 2010 2008 2006 2004 2002 2000 1998 1996 1994 1992 0.0 1994-2014 döneminde ortalama olarak; Mersin il merkezinde üretilen toplam daire sayısının %5,7’si Akdeniz İlçesinde, %18,3’ü Toroslar ilçesinde, %37,2’si Mezitli İlçesinde ve %38,8’i Yenişehir İlçesinde üretilmiştir. Diğer bir deyişle Mersin il merkezinde üretilen toplam daire sayısının ¾’ü Yenişehir ve Mezitli İlçelerinde eşit oranlarda üretilmiştir. 2008-2013 döneminde Akdeniz ilçesi %1,3 nüfus kaybederken, toplam daire sayısının %4,3’ünün Akdeniz İlçesinde; aynı dönemde Toroslar ilçesinin nüfusu %3.8 artarken toplam daire sayısının %12,2’sinin Toroslar ilçesinde yapılıyor olması kendi içinde bir dönüşüm olduğunu göstermektedir. Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap YOLOĞLU 16 ilçe yenişehir yenişehir yenişehir yenişehir yenişehir yenişehir yenişehir yenişehir yenişehir yenişehir yenişehir yenişehir yenişehir yenişehir yenişehir yenişehir yenişehir yenişehir yenişehir yenişehir yenişehir yenişehir yenişehir TOPLAM mahalle Çiftlikköy Mah. Fuatmorel Mah. Limonluk Mah. 50. Yıl Mah. Menteş Mah. Batıkent Mah. Akkent Mah. Deniz Mah. Güvenevler Mah. Kocavilayet Mah. Hürriyet Mah. Afetevler Mah. Eğriçam Mah. Aydınlıkevler Mah. Bahçelievler Mah. Gazi Mah. Barbaros Mah. Palmiye Mah. Pirireis Mah.) Cumhuriyet Mah. İnönü Mah. Dumlupınar Mah. Gökçebelen Mah. 2013 2008 artış oranı % 13,742 5,157 166.5 6,859 3,096 121.5 7,894 3,837 105.7 6,803 4,078 66.8 16,063 10,136 58.5 8,092 6,048 33.8 12,684 9,757 30.0 2,302 1,932 19.2 18,641 15,700 18.7 2,444 2,060 18.6 16,192 13,923 16.3 4,502 3,931 14.5 17,042 14,916 14.3 10,320 9,185 12.4 13,607 12,137 12.1 9,292 8,363 11.1 11,546 10,906 5.9 6,763 6,399 5.7 9,362 9,163 2.2 16,276 16,119 1.0 6,582 6,627 -0.7 2,229 2,338 -4.7 643 756 -14.9 219,880 176,564 24.5 Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap YOLOĞLU 2008-2013 döneminde Yenişehir İlçesinin mahalle nüfusları incelendiğinde GMK bulvarının güneyinde bulunan mahallelerinin görece durağan bir nüfus yapısına sahip olduğu söylenebilir. 17 Kentsel dönüşümü kolaylaştıran unsurlar Kentsel dönüşümü zorlaştıran unsurlar • Toprak yapısı ve bina yaşı değerlendirildiğinde GMK bulvarı güneyinin yüksek risk oluşturması, • GMK güneyinde yer alan mahallelerde nüfus hareketlerinin durağanlaşmış olması, • Yapılaşma yoğunluğunun fazla olması, • Yapı malzemesinin nitelikli malzeme olması, • Yenişehir ve Mezitli ilçelerinde ciddi boyutta konut üretiminin devam ediyor olması, • Toroslar ve Akdeniz ilçelerinde kendi içinde bir kentsel dönüşüm yaşanmaya başlanmış olması, Yrd. Doç. Dr. Ali Cenap YOLOĞLU 18