6.2. Beklenen Etkiler, Etkilenebilirlik ve Uyum Tedbirleri 6.2

6.2. Beklenen Etkiler, Etkilenebilirlik
ve Uyum Tedbirleri
6.2.3. Doğal Afetler
Prof.Dr. Mikdat Kadıoğlu
29 Haziran 2011
Ambassadore Hotel, ANKARA
İklim Değişikliğinin Etkileri, Etkilenebilirlik ve Uyum Çalıştayları
Kapsam
• Genel Bilgiler
• Ülkemizde etki ve etkilenebilirlik
konusunda yapılan calışmalar
• Ülkemizde uyum konusunda yapılan
calışmalar
• Sonuçlar
1. Genel Bilgi:
• İklim değişikliğinin afetler üzerine etkileri
konusunda genel bilgiler
• Bu konuda ülkemizi de iceren IPCC ve EEA
raporlara atıflar vb.
IPCC Değerlendirmesi
Daha çok
Sıcak günler
90-99%
Daha az
soğuk günler
IPCC (2001a, 2001b)
IPCC Değerlendirmesi
 Seller, heyelanlar, çamur akıntıları, etkiler- insan, mal, para,
içme suyu, tarımsal üretim, hidro elektrik,  orman yangınları
Şiddetli
Yağmur
Kuraklık
Tropikal
Siklonlar
etkiler- insan, mal, para ve ekolojik
90-99%
66-90%
2007, IPCC Fourth Assessment Report
1980-2010 yılları arasında Dünya’da görülen büyük afetlerin türleri ve sayısı. Kırmızı renk
deprem ve volkan patlaması gibi jeofiziksel olayları; yeşil renk tropikal fırtına, kış fırtınaları,
şiddetli hava, dolu, hortum ve yerel fırtınaları, mavi renk ani sel, nehir selleri, fırtına
kabarması ve heyelanları; kavuniçi renk sıcak hava dalgası, don, orman yangını ve kuraklığı
temsil etmektedir (MunichRe, 2011).
“Guha-Sapir D, Vos F, Below R, with Ponserre S.
Annual Disaster Statistical Review 2010: The
Numbers and Trends. Brussels: CRED; 2011.”
Climate Risk
• Lives
Climate Change;
• Health
• Drought
• Pensions and
• Heat Waves
• Technology
• Thunderstorms
• Land use practices
• Property
• Lightning
• Environment degradation
• Environment
• Sea Level Rise
• Water use trends
• Heritage
• Storms
• Government policies
• Business
• Floods
• Services
• Environmental
awareness
+
• Fire
•…
• Development
• Health
•…
• Crime
Welfare
•…
• Population growth and
urbanization
-
“Guha-Sapir D, Vos F, Below R, with Ponserre S. Annual Disaster Statistical Review 2010: The
Numbers and Trends. Brussels: CRED; 2011.”
Raporda olan/olmayan afetler
1. Çığ
2. Dolu
3. Don
4. Fırtınalar
5. Heyelan
6. Hortum
7. Kaya Düşmesi
8. Kuraklık
9. Orman Yangını
10.Seller
11.Sıcak Hava Dalgası
12.Yıldırım
1. Çölleşme
2. Erozyon
3. Deniz Su Seviyesi
Yükselmesi
4. Kar Fırtınaları
5. Soğuk Hava Dalgaları
6. Damdan Düşmeler 
2. Ülkemizde etki ve etkilenebilirlik
konusunda yapılan çalışmalar:
• Raporda yer verilen calışmaların sunulması
• Calışmalar teker teker anlatıldıktan sonra bir
slight ile genel bir yorum (şu kadar calışma
vardır ama “nation wide değildir”, vb. şu
alanlarda ilave çalışmalara ihtiyaç vardır, vb.
gibi)
Veri Tabanlarına Göre Etki Analizi
1. DMİ Fevk Rasatları
2. AİGM Afet Bilgi Envanteri
3. EM-DAT
4. AFAD Türkiye Ulusal Afet Arşivi (TUAA)
5. Diğerleri
1. DMİ Fevk Rasatları
DMİ fevk gözlemlerine göre 1940-2010 yılları arasında Türkiye’de oluşan meteorolojik
afetlerin sayılarına ait yüzdeler.
DMİ fevk gözlemlerine göre 1940-2010 yılları arasında Türkiye’de
oluşan meteorolojik afetlerin 10 yıllık sayıları.
DOLU
1878
FIRT/K.RZG
2965
SEL/ġ.YĞġ/
TġK
2553
K.KAR
578
DON/KRĞ.
777
YLD/ġMġ
182
HEYELAN
27
SĠS
HORTUM
55
35
ZAMANSAL DAĞILIM
Zamansal dağılımda afet sayılarında bir artış gözleniyor olmasının çok farklı nedenleri vardır.
Bunlar; hızlı nüfus artışı, insanoğlunun her geçen gün daha fazla değer üretiyor olması,
gelişmeyle birlikte, ne yazık ki, doğanın tahribatının da hızlanması ve afetlere karşı dayanıksız
yapılaşmanın sürmesidir.
ALANSAL DAĞILIM
Ülkemizin coğrafi konumu, demografik ve iklimsel yapısına bağlı
olarak farklı bölgelerde belirli afetler daha yaygın gözlenmektedir.
SEL AFETİ ALANSAL DAĞILIMI
Ülkemizde her yıl ortalama 200 civarında sel-taşkın felaketi
yaşanmakta ve bu felaketler sonucu yılda ortalama 100 milyon dolar
maddi kayıp meydana gelmektedir.
FIRTINA ve KUVVETLİ RÜZGAR
Fırtına ve Kuvvetli rüzgarlara bağlı olarak yılda ortalama 35 afet yaşanmakta
olup, özellikle kuzey Ege bölgesi ile batı ve orta Akdeniz’de gözlenmektedir. Bu
dağılımda cephe sistemlerinin etkisi önemli rol oynamaktadır.
DON AFETİ DAĞILIMI
Özellikle tarımsal faaliyetler açısından İlkbahar geç donları ve sonbahar erken
donları ülkemizde ekonomik yönden önemli zararlara yol açmaktadır. Karasal
iç bölgelerimiz ve seracılığın yaygın olduğu Akdeniz bölgesi risk alanları
arasındadır.
KUVVETLİ KAR AFETİ DAĞILIMI
Ülkemizde, özellikle, İç Anadolu bölgesi ve Doğu Anadolu’nun yüksek
kesimlerinde gözlenen kuvvetli kar afetleri gerek ulaşımdaki olumsuz etkileri
ve gerekse yol açtığı çığ olayları açısından önemli can ve mal kayıplarına
neden olmaktadır.
DOLU AFETİ DAĞILIMI
28°
32°
EDİRNE
BARTIN
ZONGULDAK
TEKİRDAĞ
44°
ÇANAKKALE
ARTVİNARDAHAN
SAMSUN
DÜZCE
BOLU
ADAPAZARI
İZMİT
ÇORUM AMASYA
ÇANKIRI
ANKARA
KIRIKKALE
ESKİŞEHİR
KARS
GÜMÜŞHANE
BAYBURT
TOKAT
BİLECİK
BALIKESİR
TRABZON RİZE
ORDU
GİRESUN
YALOVA
BURSA
KASTAMONU
KARABÜK
İSTANBUL
MARMARA DENİZİ
40°
40°
36°
SİNOP
KIRKLARELİ
ERZURUM
YOZGAT
AĞRI
ERZİNCAN
SİVAS
40°
IĞDIR
KÜTAHYA
KIRŞEHİR
MANİSA
UŞAK
TUNCELİ
BİNGÖL
AFYON
KAYSERİ
NEVŞEHİR
İZMİR
İZMİR
AKSARAY
AYDIN
DENİZLİ
KONYA
BURDUR
NİĞDE
DİYARBAKIRBATMAN
SİİRT
ŞIRNAK
ADIYAMAN
KAHRAMANMARAŞ
MUĞLA
KARAMAN
VAN
BİTLİS
MALATYA
ISPARTA
ANTALYA
MUŞ
ELAZIĞ
HAKKARİ
MARDİN
OSMANİYE GAZİANTEP
MERSİN ADANA
ŞANLIURFA
KİLİS
ANTAKYA
36°
200
250
100
150
0
50
YILLIK
ORTALAMA DOLU AFETİ
HARITASI
0.00
km
28°
32°
0.20
0.40
0.60
0.80
1.00
1.20
36°
Dolu hadisesine bağlı afetlerin bölgesel dağılımlarında İç Anadolu Bölgesi (
%26 ) ve Doğu Anadolu Bölgesi ( %17 ), başta gelmektedir. Ülkemizde
meydana gelen dolu afetlerinin ekonomik değeri 8 milyon dolar
civarındadır. Ancak, sigorta kapsamı dışındaki kayıplar göz önüne
alındığında bu rakamlar çok daha fazladır.
1951-2010 3 aylık 81 ile ait kurak dönelerin sayısı
• Ceylan, Abdullah., 2003. “Meteorolojik Karakterli Doğal Afetlerin Zamansal ve Bölgesel
Dağılımı”, III. Atmosfer Bilimleri Sempozyumu, 19-21 Mart, s:455-465, İstanbul.
• Ceylan,A., Kömüşçü, A.Ü., 2007, Meteorolojik Karakterli Doğal Afetlerin Uzun Yıllar ve
Mevsimsel Dağılımları, I. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi-TİKDEK 2007, 11-13 Nisan 2007,
İ.T.Ü., İstanbul.
• Ceylan A, Alan,İ., Uğurlu, A., 2007, Causes and Effects of Flood Hazards in Turkey,
International Congress on River Basin Management, 415-423, Antalya.
• Ceylan,A., Türkiye’de Dolu Yağışları ve Zararları, A.Ü.D.T.C.F, Doktora Tezi, Ankara, 2007.
2. AİGM Afet Bilgi Envanteri
Türkiye
•Deprem
•Yangın
•Su baskını
•Yer kayması
•Kaya düşmesi
•Çığ
•ve benzeri
afetler...
(1959, 7269/1)
Dünyadaki
doğal
afetler
ve
önem
sıraları...
(Bryant, 1993)
Türkiye’de son 65 yılda görülen
Doğal Afetler!
Avalanche
and other
disasters
%1
5%
4% 1%
14%
Earthquake
%61
61%
15%
Fire
%4
Rock Fall
%5
Flood
%14
Landslide
%15
3
50
45,01
45
40
35
30
%
25,6
25
20
15
8,52
10
8,69
5
7,38
1,71
3,07
0
Deprem
Heyelan
Kaya Düşmesi
Su Baskını
Çığ
Diğer afetler
Çoklu afetler
1950-2007 yılları arasında Türkiye’de kullanılmaz hale gelmiş ya da gelmesi muhtemel
hanelerin nakiline neden olan afetlerin yüzdesi (Özden, vd., 2008).
Türkiye
•Deprem
•Yangın
•Su baskını
•Yer kayması
•Kaya düşmesi
•Çığ
•ve benzeri afetler...
(1959, 7269/1)
Çığ afeti ile ilgili 1890-2008 arası istatistiki bilgiler (AFET-ÇAGEM, 2008)
Ö.M.YAVAŞ, ÇIĞ AFETİ ZARARLARINI AZALTMA ÇALIŞMALARI, T.C. Bayındırlık ve
İskan Bakanlığı, Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Ankara, 27-28 Mart, 2008 Erzurum.
3.
EM-DAT (1990-2010)
1980 -2010,
Rapor edilen doğal afetler
http://www.preventionweb.net/english/countries/statistics/?cid=177
"EM-DAT: 2011."
"EM-DAT: The OFDA/CRED International Disaster Database, www.emdat.be - Université
catholique de Louvain - Brussels – Belgium, 2011."
4. Türkiye Ulusal Afet Arşivi (TUAA
1950-2010 YILLARI
ARASINDA TUAA’DAKİ
TOPLAM AFET VERİSİ
:5748
Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Planlama ve Zarar Azaltma Dairesi
Başkanlığınca yürütülen Türkiye Ulusal Afet Arşivi (TUAA) Verilerinden hazırlanmıştır.
Şekil 5. AFAD verilerine göre yıllık toplam dolu yağışlı gün sayılarının değişimi.
4. Diğerleri
Sel-su baskını
100
80
%
60
40
20
0
2002
2003
2004
2005 2006 2007
cumulative %
Heyelan
100
80
%
60
40
20
0
Cumulative
2002 2003 2004 2005
2006 %2007 2008 2009 2010
2002-2010 arasında Türk Kızılay’ı tarafından yapılan yardımlar.
2008
2009
2010
TEAŞ verilerine göre Antalya
ilinin 2010 yılı mevsimsel
elektrik tüketimi yüzdeleri.
TEİAŞ verilerine göre bazı illerin 2010 yılı
mevsimsel elektrik tüketim miktarları.
Tablo 3. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu’ndan yapılan afet yardımlarının
2000-2011 (Mayıs ayına kadarki) miktarları, (SYDGM, 2011).
TARSİM tarafından yapılan sel sigortaları ödemeleri.
Ödenen Hasarların
Hasar Nedeni (Bitkisel
Üretim Bazında).
?
Türkiye’de doğal afetler nedeniyle her yıl:
ortalama:
•950 can kaybı olmakta
•1.8 milyar TL ekonomik kayıp olmakta
?
Tehlike Analizi-1
Sıvılaşma
Tehlikesi
Heyelan
Tehlikesi
Sel
Tehlikesi
Doğal
Tehlikelere Bağlı
Riskli Alanlar
51
Tehlike Analizi-2
Yüksek
Gerilim
Hatları
Düzensiz
GeliĢme
Patlayıcı
Maddeler
BütünleĢik
Tehllike
Haritası 52
BütünleĢik Tehllike Haritası
Rsik Analizi-1
Nufüs
Yoğunluğu
Kamu Binaları
Eğitim ve
Kültür
Tesisleri
54
Risk Analizi-2
Rekrasyon Alanları
Sağlık Tesisleri
Ambülans Noktaları
55
3. Ulkemizde uyum konusunda yapılan
çalışmalar
• Raporda yer verilen çalışmalar
• in sunulmasi Calismalar teker teker anlatildiktan
sonra bir slight ile genel bir yorum (su kadar
calisma vardir ama nation wide degildir vb. su
alanlarda ilave calismalara ihtiyac vardir, gibi)
T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı’nın “2010 Yılı Taşkın
Koruma Seferberliği” kapsamında DMİ’nin küresel
iklim değişikliğ içalışmaları:
• Otomatik Meteoroloji Gözlem Sistemleri alımı, 2009-2013.
• WMO RTC Ulusal-Uluslararası Meteorolojik Eğitim ve Etkinlikleri, 20092013.
• Meteorolojik Gözlem Sis. Modernizasyonu ve Erken Uyarı Sistemleri
(METSİS), 2006-2013.
• Meteorolojik Radar Ağının Kurulması (6+1 adet radar alımı), 2006-2013.
• Deniz Meteoroloji Sistemlerinin Kurulması, 2006-2013.
• Havaalanları için AWOS alımları, 2007-2015.
• Meteorolojik ve Hidrolojik Karekterli Afet Uyarı Sisteminin Geliştirilmesi,
2010-2015.
250
İnşa edilen Taşkından Korunma Tesisi sayıları
200
150
100
50
0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
• 5. Dünya Su
Forumu, 16-22
Mart 2009
Taşkından korunan alan
30.000
25.000
• 2. İstanbul
Uluslararası Su
Forumu, 3-5
Mayıs 2011
Alan (Ha)
20.000
15.000
10.000
5.000
0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü tarafından
yapılan çalışmalar:
•Orman Ekosistemlerinin İzlenmesi
•Hava Kirliliğinin Etkilerinin İzlenmesi ve Değerlendirilmesi
Uluslararası İşbirliği Programı
•Orman Ekosistemlerinin izlenmesi Projesi
•Orman Yangın Yönetim Sistemi
•YARDOP
•MENA Bölgesinde Ormancılık Politikalarının İklim Değişikliğine
Adaptasyonu Projesi
Türkiye Sigorta
ve Reasürans
Şirketleri Birliği
(TSRŞB)
Avrupa Sigorta ve
Reasürans
Federasyonu (CEA)
TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Mart 2010
BM Ortak Programı - MDG-F 1680
Türkiye'nin İklim Değişikliğine Uyum
Kapasitesinin Geliştirilmesi Projesi,
Haziran 2008 – Haziran 2011.
4. Sonuçlar:
• Sonuç olarak iklim değişikliğinin
ülkemizde afetler konusuna beklenen
etkileri
• Alınan uyum tedbirleri
İklim ile ilişkili Ekstremlerin Sosyo-Ekonomik Etkileri
Hızla Artıyor!
Afetler biçok sektörü
etkiler!
Enerji
Su Kaynakları
Ulaşım
Şiddet
Kuvvetli Rüzgar
Toplum
Şiddetli Yağış/Sel
IPCC 4AR
Tarım
Kentler
Tehlike, savunmazsızlık,
maruziyet ve risk artıyor
Kuraklık
Sıcak Hava Dalgası
Çok-sektörlü risk
yönetimine ihtiyaç var
Maryam Golnaraghi, Ph.D.
Sıklık
Chief of Disaster Risk Reduction Programme, WMO Istanbul,
11-12 October 2010
Alınan Önemli Uyum Önlemleri
2007 yılından bu yana etki, etkilenebilirlik ve uyum konusunda gerçekleştirilen en
önemli ilerlemelerden bazıları aşağıdaki gibidir:
1.T.C. Çevre ve Orman Bakanlığının “2010 Yılı Taşkın Koruma Seferberliği"
kapsamında, DMİ ve DSİ Genel Müdürlüğü'nce gözlem ve erken uyarı sistemlerinin
geliştirilmesi, Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü ile OGM
tarafından yapılan ağaçlandırma ve erozyon kontrolü çalışmaları.
2.TARSİM ve T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığının tarımsal kuraklığın etkilerini azaltmak
ve önlemleri belirlemek için başlattığı “Türkiye Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi
ve Eylem Planı”, 2008-20012.
3.Türkiye’nin iklim değişikliğine adaptasyonu ve afetlerle mücadele kapasitesini
geliştirmek için BM Ortak Programı - MDG-F 1680 Türkiye'nin İklim Değişikliğine
Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi Projesi, Haziran 2008 – Haziran 2011.
4.Türkiye’de hidro-meteorolojik afet zararlarını azaltmak ve bölgesel işbirliğini
geliştirmek için WMO ve UNDP tarafından yürütülen “Güneydoğu Avrupa Afet Risk
Azaltımı Bölgesel İşbirliği Projesi”, 2008-2013.
Kaynaklar
AÇA, 2004. Avrupa’nın değişen ikliminin etkileri: Gösterge temelli bir değerlendirme, Avrupa Toplulukları Resmi Yayınlar
Dairesi, Kopenhag, Rapor No 2/2004.
BMMYK, 2008. Sanayileşmiş Ülkelerdeki İltica Başvurusu Düzeyi ve Eğilimler, 24 Mart 2008, www.unhcr.org.
Strasbourg, 1 Ekim 2009 CommDH(2009)31. Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri.
Rapor Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri Thomas Hammarberg’in 28 Haziran-3 Temmuz 2009 tarihleri arasında
Türkiye’yi ziyaretini müteakiben hazırladığı İncelenen konu: Siyasi sığınmacıların ve mültecilerin insan hakları
Kadıoğlu, M, and A. Durmayaz, 2001. Impact of climate change on the residential heating energy requirement and fuel
consumption in Istanbul, ECOS’1 First International Conference on Applied Thermodynamics, Istanbul, July 4-6, 2001.
Durmayaz, A. and Kadıoğlu, M., 2001. Assessment of the impact of global warming on the residential cooling energy
requirement in Adana. ITEC2001 4th International Thermal Energy Congress, İzmir-Turkey, July 8-12, 2001, pp. 51-56.
Munich Re, 2011. Topics Geo natural catastrophes 2010: Analyses, assessments, positions. Munich Reinsurance Company
Rep., p. 58, Germany.
DMİ, 2011. Faaliyet Raporu 2010. TC Çevre ve Orman Bakanlığı Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
GHF, 2009. Human Impact Report: Climate Change - The Anatomy of a Silent Crisis. Global Humanitarian Forum, Geneva.
Erkan, E. A., 2010. Afet Yönetiminde Risk Azaltma ve Türkiye’de Yaşanan Sorunlar. DPT- Uzmanlık Tezleri, Yayın No: 2812,
Ankara.
MR, 2010. Millî Reasürans Faaliyet Raporu 2010, İstanbul.
Özden, Ş., O. Gökçe, A. Demi, R , A. Çiftçi, 2008. Afet Bilgi Envanter Projesi. T.C Çevre ve Orman Bakanlığı Devlet Su İşleri
Genel Müdürlüğü DSİ VIII. Bölge Müdürlüğü 5. Dünya Su Forumu Bölgesel Hazırlık Süreci DSİ Yurtiçi Bölgesel Su
Toplantıları Kar Hidrolojisi Konferansı Bildiri Kitabı 27–28 Mart 2008, Erzurum, s. 161-172.
Afet ve Aicl Durum Yönetimi Başkanlığı. Türkiye Ulusal Afet Arşivi-TUAA. http://www.afet.gov.tr/tuaa/PortalPage/
EM-DAT, The OFDA/CRED International Disaster database-www.em-dat.net. Univeriste Catholique de Louvain-BrusselsBelgium.
SYDGM, 2011. T.C Başbakanlık Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü 2010 Yili Faaliyet Raporu. Strateji
Geliştirme Müdürlüğü Nisan 2011, Ankara.
Teşekkürler!