tamam - Türkiye Sigorta Birliği

BAfiKAN’dan
Sevgili Meslektafllar›m,
2005 y›l›n›n faaliyet sonuçlar› da kesinleflerek, resmi kay›tlar aras›nda yerini ald›.
Hayat d›fl› sigortalarda, ilk kez olarak 5 milyar ABD Dolar› üretim rakam›n› yakalam›fl
oldu¤umuzu büyük bir memnuniyetle gördük. Ancak faaliyet sonuçlar›m›z son on-onbefl
senedeki en olumsuz tablolardan birini yans›tmakta. Teknik karl›l›k, 6,5 milyon YTL
üretime karfl›l›k 141,5 milyon YTL olarak gerçekleflti. Ancak hepimiz biliyoruz ki, bu
teknik karl›l›¤› oluflturan faktör asl›nda faaliyet d›fl›ndan aktar›lan 145 milyon YTL’lik
yat›r›m gelirleri. ‹lk kez teknik hesaplar›m›za bu sene yans›yan ve de bir hesaplama
standard›na ne yaz›k ki, sahip olmayan bu kalemi dikkate almad›¤›m›zda, faaliyetlerimizden
zarar etti¤imizi görmekteyiz. Üretimimizin yaklafl›k üçte ikisinin konservasyonda kalan
ifllerden kaynakland›¤›n›n da düflünürsek, tafl›nan bu denli büyük bir risk toplam›na karfl›n,
2005 y›l›nda sektörümüzün faaliyetleri sonucunda özvarl›¤›na yeni bir kaynak
yaratamad›¤›n› üzülerek görmekteyiz.
Bizi mutlu etmeyen bu tablonun neden kaynakland›¤›n› hepimiz gayet iyi biliyoruz tabii.
Sigortac›l›¤›m›z›n geliflmesini de sa¤layan rekabet bizleri bu noktaya getirdi. Rekabete
herhangi bir yöntemle k›s›tlama getirmek ne haddimiz, ne de iste¤imiz. Ancak rekabetin
sektörün ve dolay›s›yla bu sektörden hizmet alanlar›n yar›nlar›na da hizmet etmesi
bir gereklilik.
Bu aç›dan yorumland›¤›nda, Mart ay›nda yürürlü¤e giren
ancak 2005 mali tablolar›na uygulanacak olan yeni
yükümlülük karfl›lama yeterlili¤i hesaplama yöntemi
sektörümüz için çok ciddi ve önemli bir uygulama. Risk
bazl› hesaplama yöntemini de içinde bulunduran yeni
mevzuat›n, bundan sonra flirketlerimizi, zaman zaman
yanl›fla düflürebilen prim yazmak endiflesinden
kurtaracak, bu anlamda hedefleri olan sermaye sahibini
beraberinde getirece¤i özvarl›k ihtiyac› ile uyaracakt›r.
Çünkü faaliyet kar› gözetmeyen yeni sat›fl, flirket
için yeni bir özvarl›k ihtiyac› anlam›na
gelecektir. Ayr›ca bu yeni yöntem,
içeri¤indeki aktif risk faktörü ile
flirketlerimizin aktif kalitesinin de artmas›n›
hedeflemektedir.
Umuyorum, zaten çok iyi bildi¤imiz,
ancak rekabetin h›z› ve gücü alt›nda gözden
kaçabilen,ancak sigortac›l›¤›n en önemli iki
kural› olan risk seleksiyonu ve do¤ru
fiyatlama yeni mevzuat de¤iflikli¤inden sonra
günlük ifl hayat›m›z›n içinde hiç
vazgeçilmeyecek flekilde hak etti¤i yeri
bulacakt›r.
Sevgi ve sayg›lar›mla,
Hulusi TAfiKIRAN
B‹RL‹K’TEN HABERLER
"Sigortac›l›k
Sektör Toplant›s›"
10 fiubat’ta yap›ld›
irli¤imiz, sigorta sektöründeki güncel konular› ve ilgili konularda gerçeklefltirdi¤i
ve/veya gerçeklefltirece¤i çal›flmalar› sigorta flirketleriyle paylaflmak amac›yla, 10 fiubat 2006 tarihinde, Hyatt Regency Otel’de, "Sigortac›l›k Sektör Toplant›s›" ad› alt›nda bir toplant› düzenledi.
Toplant›ya, Hazine Müsteflar Yard›mc›s› Burhanettin Aktafl, Sigortac›l›k Genel Müdürü Ahmet
Genç, Sigorta Denetleme Kurulu Baflkan› ‹brahim Taflbafl›, Maliye Bakanl›¤› Gelir ‹daresi Baflkan› Osman Ar›o¤lu, Hazine Müsteflarl›¤› Sigortac›l›k
Genel Müdürlü¤ü’nün di¤er üst düzey yetkilileri,
sigorta flirketlerinin üst düzey yöneticileri, Birlik ‹nceleme ve Araflt›rma Komitelerinin üyeleri ve
çok say›da davetli kat›ld›.
Toplant›n›n aç›l›fl konuflmas›n› yapan Birlik Baflkan› Hulusi Taflk›ran, Hazine Müsteflarl›¤› ve Maliye Bakanl›¤› yetkililerinin, sigortac›l›k sektörünün
sorunlar›yla yak›ndan ilgili olmalar›ndan ve bu
yak›nl›¤›n her geçen gün daha da artmas›ndan
duydu¤u memnuniyeti dile getirerek, kendilerinin bu toplant›ya kat›lm›fl olmalar›n› mutlulukla
karfl›lad›klar›n› belirtti.
B
2
Daha sonra davetlilere hitaben konuflma yapan Müsteflar Yard›mc›s› Burhanettin Aktafl ise; sigortac›l›k sektörünün temel sorunlar›na ve Hazine Müsteflarl›¤›’n›n bu konulardaki çal›flmalar›na
de¤inerek, Müsteflarl›¤›n Birlik ile sa¤lad›¤› yak›n
çal›flma ortam›n›n 2006 y›l›nda da devam edece¤ini vurgulad›.
Maliye Bakanl›¤› Gelir ‹daresi Baflkan› Osman
Ar›o¤lu ise, Gelir ‹daresi Baflkanl›¤›n›n sigorta sektörüne iliflkin gerçeklefltirdi¤i çal›flmalara dikkat
çekerek, sigortac›l›k sektörünün büyümesinin, ülke ekonomisi için önemine de¤indi. Düzenleyici
kurumlar›n Birlik ile iflbirli¤i içerisinde çal›flmas›n›n,
sektörün h›zl› geliflimi için önemli oldu¤unu dile
getiren Ar›o¤lu, bu anlamda, Gelir ‹daresi Baflkanl›¤› olarak 2005 y›l›nda sa¤lad›klar› deste¤in,
2006 y›l›nda da devam edece¤ini vurgulad›.
Son olarak, kürsüye gelen Birlik Genel Sekreteri Erhan Tunçay ise, Birli¤in 2005 y›l›nda gerçeklefltirdi¤i faaliyetleri ve 2006 y›l› stratejilerini davetlilerle paylaflt›. ■
‹stihdam Projesi "start" ald›
ürkiye’de çok say›da sigortac›l›k
e¤itimi veren okul olmas›na ra¤men, sektör, sigortac›l›k alan›nda do¤rudan e¤itim veren bu okullardan mezun
olan ö¤rencilerden tam olarak yararlanamamaktad›r. Bu da sigorta flirketlerinin, ifle
yeni ald›klar› elemanlar›na, sigorta konusunda, çok say›da e¤itim program› düzenlemelerine yol açarak, flirketlerin bütçelerine büyük mali yükler getirmektedir.
Bu nedenle, sigorta sektöründeki istihdam›n niteli¤ini artt›rmak için, devlet bütçesinden ayr›lan fonlarla, söz konusu okullara yap›lan yat›r›mlar›n ekonomiye dönüflü
olmamakta ve sektördeki flirketlerin, istihdam edilen kiflilere nitelik kazand›rmak
için verdi¤i e¤itimler, ekonomiye yeni yükler getirmektedir.
Bu itibarla Birli¤imiz, Türk sigorta sektörünün rekabet gücünün artt›r›lmas›nda, istihdam faktörünün büyük önem tafl›d›¤›ndan hareketle, "Türk Sigorta Sektörünün ‹stihdam Niteli¤inin Art›r›lmas›" ad›yla bir
proje bafllatt›. Sözkonusu projenin ilk aflamas›nda, yap›lacak anket çal›flmas›yla,
T
Türk sigorta sektörünün istihdam yap›s› incelenecek ve sigorta e¤itimi veren okullar›n, sektörün istihdam ihtiyac›n› karfl›lama
seviyesi tespit edilecektir. ‹kinci aflamada
ise, tamamlanan anket formlar›, uzman
bir ekip taraf›ndan de¤erlendirilerek, proje kapsam›nda haz›rlanacak raporda kullan›labilecek bilgilere dönüfltürülecektir.
Raporda, sigorta sektörünün rekabet gücünün artt›r›lmas› ve ekonomik büyümeye
katk› sa¤layabilmesi için, sigorta e¤itimi
veren okullardan mezun kiflilerin, ne oranda sigorta sektöründe istihdam edildi¤i, istihdam edilmiyorlarsa bunlar›n nedenleri;
söz konusu e¤itim kurumlar›n›n sektörün
hangi beklentilerini karfl›lay›p, karfl›layamad›¤› gibi bilgiler yer alacakt›r.
Sektörün istihdam konusundaki sorunlar›n›n ve beklentilerinin yer ald›¤› rapor, ilgili e¤itimleri üniversite seviyesinde düzenleyen YÖK ve lise seviyesinde düzenleyen
Milli E¤itim Bakanl›¤›’na tebli¤ edilecek ve
raporun sonuçlar› ve etkileri izlenerek, gerekli görüldü¤ü hallerde lobi faaliyetleri
de yap›lacakt›r. ■
Sigorta E¤itim Seminerleri’nin 5. Yenipazar
Meslek Yüksekokulu’da gerçekleflti
irli¤imiz, Türk sigorta sektörünün Avrupa Birli¤i’ne uyumu ve sigorta mesle¤inin gelifltirilmesi amac›yla gerçeklefltirdi¤i
e¤itim faaliyetleri do¤rultusunda, 2005 y›l›
May›s ay›nda bafllatt›¤› e¤itim seminerlerinin
beflincisini, 10 Mart 2006 tarihinde, Adnan
Menderes Üniversitesi Yenipazar Meslek Yüksekokulu’nda düzenledi.
Dört oturumdan oluflan söz konusu seminerde, "Türk Sigorta Sektörünün Kurumlar› ve
TSRfiB", "Türk Sigorta Sektörünün Geliflimi ve
B
De¤erlendirilmesi", "Sigorta Sektöründe Müflteri ‹liflkileri" ve "Bireysel Emeklilik Sistemi" konulu sunumlar gerçeklefltirildi. Ayr›ca, seminer
öncesinde, Birli¤imizce haz›rlanan ve içerisinde seminerde gerçeklefltirilecek sunumlar›n
yer ald›¤› kitapç›klar, tüm kat›l›mc› ö¤rencilere da¤›t›ld›. Seminer sonunda söz alan Yenipazar Meslek Yüksekokulu Müdürü, seminerin
yap›lmas›ndan duyduklar› memnuniyeti ve
bu kapsamda Birli¤e ve kat›l›mc›lara yönelik
teflekkürlerini dile getirdi. ■
3
B‹RL‹K’TEN HABERLER
"Mortgage Sigorta
Ürünleri" tan›t›ld›
irli¤imiz, sektörün güncel konular›n›n
sektör temsilcileri ve konunun uzmanlar›nca ele al›nd›¤› ve bu konularda ilgili uzmanlar taraf›ndan sunumlar›n yap›ld›¤›, "Türkiye’nin AB’ye Tam Üyeli¤ine Do¤ru Türk Sigorta Sektörünün Öncelikli Sorunlar›" isimli
periyodik toplant›lar›n dördüncüsünü, "Mortagage Sigorta Ürünleri" bafll›¤› alt›nda düzenledi.
8 fiubat 2006 tarihinde gerçekleflen toplant›ya; ‹ngiltere Sigortac›lar Birli¤i’nin (ABI)
referans› ve arac›l›¤›yla, ‹ngiltere’nin bu konudaki önde gelen firmalar›ndan, "Genworth Financial" yetkilileri; Michelle Gabay
ve David Nolan konuk konuflmac› olarak kat›ld›lar. Sigorta flirketlerinin yo¤un ilgi gösterdikleri toplant›da, ‹ngiltere’de uygulanan
mortagage sigorta ürünleri hakk›nda sektör
temsilcilerine bilgi verildi. ■
B
II. Ulusal Sigorta
Sempozyumu 16 May›s’ta…
irli¤imiz, ilki 24 May›s 2005 tarihinde düzenlenen ve büyük ilgi gören ulusal sigorta
sempozyumunun ikincisini, 16 May›s 2006 tarihinde, Lütfi K›rdar Kongre ve Sergi Saray›'nda gerçeklefltirecektir. "Küresel Sigorta Piyasalar› ve Türk Sigorta Sektörünün Rekabet
Gücü" konulu sempozyumda; "Türk Sigorta Sektörünün Rekabet Gücü ve Küresel Sigorta
Piyasalar›nda Rekabet Sorunlar›"; "Rekabet Gücünü Art›r›c› Önlemler: Sorumluluk Sigortalar›", "Sigorta Sektörünün Rekabet Gücünün Art›r›lmas›nda BES ile Hayat ve Sa¤l›k Sigortalar›n›n Rolü", "Sigorta Sektörünün Rekabet Gücünün Art›r›lmas›nda Arac›lar Di¤er Aktörlerin
Rolü" adl› oturumlar yer alacakt›r.
Türk sigorta sektörünün rekabetçi bir yap›ya kavuflturulmas› ve istikrarl› bir büyümeyi baflarabilmesi amac›n› tafl›yan söz konusu sempozyumda; hükümet temsilcileri, bürokratlar,
akademisyenler, sektör yöneticileri ile yabanc› uzmanlar sunum yapacaklard›r. ■
B
4
TSRfiB e-Bülten 1 yafl›nda
lk kez, Mart-2005’te yay›mlanmaya bafllayan TSRfiB e-Bültenleri, tam 1 y›ld›r, her
ay haz›rlanmaktad›r. Sigorta flirketlerinden üniversitelere, kamu kurumlar›ndan
sivil toplum kurumlar›na kadar, toplumun sigorta ile ilgili tüm kesimlerine ulaflt›r›lan
e-bültenler, “Portal e-Bülten” ve “Web e-Bülten” olarak 2 ayr› içerikle haz›rlanmakatad›r. "Web e-Bülten”, Birli¤imizin konferans, toplant› ve yay›n gibi, tüm sektörü bilgilendirmeye yönelik faaliyetleri ile Türk ve dünya sigorta sektörlerindeki geliflmeleri kamuoyuyla paylaflmak amac›yla, dileyen herkese gönderilmektedir.
Sigorta ve Reasürans fiirketlerinin yöneticilerine gönderilen "Portal e-Bülten" ise, "Web
e-Bülten"’deki haberlere ilave olarak, sigorta ve reasürans flirketleri ile ilgili her türlü geliflme ve çal›flmay› da içermektedir. ■
‹
Birlik, sektör temsilcileriyle
"Konut Finansman› Kanun
Tasar›s›’n› de¤erlendirdi
irli¤imiz, 31 Mart 2006 tarihinde, "Türkiye’nin AB’ye Tam Üyeli¤ine Do¤ru Türk
Sigorta Sektörünün Öncelikli Sorunlar›" isimli periyodik toplant›lar› kapsam›nda, "Konut Finansman› Kanun Tasar›s›n›n De¤erlendirilmesi" konulu bir
seminer düzenledi.
Gündemde önemli bir yer tutan ve TBMM
Plan ve Bütçe Komisyonu’nda görüflülmekte
olan Konut Finansman› Kanun Tasar›s›’n›n sigorta, kredi ve ikincil piyasalar boyutlar›yla incelendi¤i panelin aç›l›fl konuflmalar›, Birlik Baflkan› Hulusi Taflk›ran ile Sermaye Piyasas› Kurulu Baflkan›
Doç. Dr. Do¤an Cans›zlar taraf›ndan yap›ld›.
Alman Pfandbrief (Mortgage) Bankalar› Birli¤i Avrupa ‹liflkileri Direktörü Wolfgang Kaelberer’in de konuk konuflmac› olarak yer ald›¤› ve
"Avrupa’daki ‹potek Teminatl› Menkul K›ymetler
ve Türkiye’ye iliflkin Düflünceler" isimli bir sunum
B
gerçeklefltirdi¤i panele, sektörümüz büyük ilgi
gösterdi.
Yurtd›fl›nda uzun zamandan beri uygulama
alan› bulan ve önümüzdeki dönemde mali piyasalara yönelik yeni f›rsatlar yaratmas› beklenen
mortgage sisteminin ele al›nd›¤› panelde; AKP
‹stanbul Milletvekili ve TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu Konut Finansman› Kanun Tasar›s› Alt Komisyonu Baflkan› M. Mustafa Aç›kal›n, CHP Trabzon Milletvekili ve TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu Konut Finansman› Kanun Tasar›s› Alt Komisyonu Üyesi M. Akif Hamzaçebi, Sermaye Piyasas›
Kurulu Baflkan Yard›mc›s› ‹brahim Dönmez, Birlik
Genel Sekreter Yard›mc›s› Doç. Dr. Suna Oksay,
Türkiye Bankalar Birli¤i ‹potek Bankac›l›¤› Çal›flma Grubu Baflkan› Dr. Önder Halisdemir ve Genworth Financial yetkilileri Michelle Gabay ile David Nolan panelist olarak yer ald›lar. ■
5
B‹RL‹K’TEN HABERLER
"Online Sigortac›l›k ‹ngilizce
E¤itim Program›" için ön
teklif baflvurusu kabul edildi
irli¤imiz, 2005–2006 döneminde, Avrupa
Birli¤i taraf›ndan yürütülen Leonardo
da Vinci (Mesleki E¤itim) Program› kapsam›nda
"Online Sigortac›l›k ‹ngilizce E¤itim Program›"
bafll›kl› bir proje baflvurusu yapm›flt›r. Türkiye'den yap›lan toplam 144 ön proje baflvurusunun de¤erlendirilmesi sonucu, Birli¤imizin haz›rlad›¤› proje de baflar›l› bulunmufl ve tam teklif
aflamas›na geçmeye hak kazanm›flt›r.
Projenin tam teklifi Birli¤imiz taraf›ndan 8 fiubat 2006 tarihinde Avrupa Komisyonu’na iletilmifltir. "Online Sigortac›l›k ‹ngilizce E¤itim Program›" projesi, Avrupa Birli¤i genelinde ‹ngilizce
online sigorta e¤itimi verilmesini sa¤layacak
yeni bir metodoloji gelifltirilmesine iliflkindir.
Projenin kabul edilmesi halinde haz›rlanacak
olan yeni online e¤itim, sigortaya girifl, tarihçe
ve sigorta branfllar›; Avrupa Tek Sigorta Piyasas› ve Tek Sigorta Piyasas›n›n gündemini belirleyen önemli konular; Avrupa Birli¤i sigorta mevzuat› (direktif ve yönetmeliklerin özetleri); sigorta terimleri sözlü¤ü; sigortaya iliflkin okuma metinleri (makale, yaz› ve kitaplardan bölümler)
B
Birli¤in AB "Leonardo
Da Vinci Program›"
kapsam›nda haz›rlad›¤›
"Online Sigortac›l›k
‹ngilizce E¤itim Program›"
projesinin, ön teklif
baflvurusu kabul edildi ve
tam teklif Avrupa
Komisyonu'na sunuldu.
ve ilgili web sitelerine linkler bafll›kl› 6 e¤itim modülünden oluflacakt›r. CD format›nda haz›rlanmas› planlanan e¤itim modülü, ayn› zamanda
projenin web sitesinden de tüm Avrupa Birli¤i
ülkelerinin eriflimine aç›k olacakt›r.
Avrupa Komisyonu'na sunulan tam teklifin
kabul edilmesi halinde projenin 18 ayl›k bir süre
içerisinde tamamlanmas› planlanmaktad›r. ■
"Sigorta Araflt›rma ve ‹nceleme Yay›nlar›" devam ediyor
6
Sigorta ‹nceleme
ve Araflt›rma
Yay›nlar› -IV
Sigorta ‹nceleme
ve Araflt›rma
Yay›nlar› -V
“Sigorta Konusunda
Ortaya Ǜkan
Uyuflmazl›klar›n
Alternatif Yöntemlerle
Çözümü (ADR): Avrupa
Uygulamalar›”
"Avrupa Birli¤i ve
Türk Sigorta
Muhasebesi:
Uluslararas› Finansal
Raporlama
Standartlar›yla
Karfl›laflt›rmal›"
Sigorta
‹nceleme ve
Araflt›rma
Yay›nlar› -VI
"Sigorta
fiirketlerinin Mali
Analizi, Erken
Uyar› Sistemi ve
Derecelendirme
(Rating)"
"E-Kütüphane Projesi"
tamamland›
irli¤imiz, flirketlerimizin, yerli ve yabanc› literatürü takip edebilmelerini kolaylaflt›rmak, sigorta konusunda yap›lacak
araflt›rmalar› teflvik etmek ve bu araflt›rmalar›n alt yap›s›n› oluflturacak yeni kitaplar›n tespitini ve teminini sa¤lamak için, 2005 y›l› Mart
ay›nda, "e-Kütüphane" adl› bir proje bafllatarak; Birlik kütüphanesini, sigorta konusundaki
yeniliklerin izlenebilece¤i niteli¤e kavuflturmay› amaçlam›flt›r.
Birlik Kütüphanesinin düzenlemesi, güncellenmesi ve elektronik ortama geçiflinin sa¤-
B
lanmas› çal›flmalar›n› içeren ve Ocak–2006 itibariyle tamamlanan "e-Kütüphane Projesi"
çerçevesinde; 2005 y›l› içinde, sigorta, finans,
hukuk vd. konular›nda sat›n al›nan yaklafl›k
500 adet yerli ve yabanc› kitap ile çok say›da
süreli yay›n, kütüphanenin yay›n koleksiyonuna ilave edilmifltir. Bu kapsamda, "e-Kütüphane Projesi" dört aflamadan oluflmaktad›r.
Ayr›ca Birli¤imiz, Kütüphanenin sektöre daha iyi hizmet verebilmesi için, güncelleme
çal›flmalar›na 2006 y›l›nda da devam edecektir. ■
"e-Kütüphane" projesi 4 aflamadan oluflmaktad›r:
■ I. Aflama: Alt Yap› Çal›flmalar›
- Deneyimli ve nitelikli bir kütüphane görevlisinin istihdam edilmesi.
- Papirüs adl› kütüphane otomasyon program›n›n sat›n al›nmas›.
- Mevcut 2500 yay›n›n, Dewey On’lu S›n›flama Sistemi’ne (DOS) göre tasnif edilmesi ve bu
sistem çerçevesinde temel s›n›flar›n, geleneksel akademik disiplinlere göre yerlefltirilmesi.
- Tüm kitaplar›n, uluslararas› kural ve standartlara uygun bir flekilde barkodlanmas›.
- Mevcut yay›nlara iliflkin bilgilerin uluslararas› kural ve standartlara uygun bir flekilde, Papirüs
adl› kütüphane otomasyon program›na aktar›lmas›.
- Süreli yay›nlar için aç›k raf sistemi oluflturulmas›.
■ II. Aflama: Kütüphane Koleksiyonunun Güncellenmesi.
- Sigortac›l›k, finans ve hukuk alanlar›nda, ulusal ve uluslararas› yay›nlar›n taranmas›.
- Yaklafl›k 500 adet yerli ve yabanc› kitap ile çok say›da süreli yay›n›n kütüphane
koleksiyonuna dâhil edilmesi.
■ III. Aflama: Kütüphane Koleksiyonuna ‹nternetten Eriflim Sa¤lanmas›.
- Tüm yay›nlar›n katalog bilgilerine, kütüphane program› arac›l›¤›yla, www.tsrsb.org.tr adresli
Birlik internet sitesi üzerinden eriflim olana¤› sa¤lanmas›.
- Birlik web sitesindeki tarama sayfas›nda bulunan katalog bölümünden; anahtar kelime, konu
bafll›klar›, yazar ad› ve/veya soyad›, eser ad›, yay›n türü, yay›n tarihi, içindekiler, yay›nlayan
kurum ve yeni gelen yay›nlar gibi opsiyonlarda arama yap›lmas›n›n mümkün k›l›nmas›.
■ IV. Aflama: Kütüphane Koleksiyonunun Ziyarete Aç›lmas›.
- Birlik kütüphanesinin, hafta içi 8.30 – 17.30 saatleri aras›nda, sigorta ile ilgili tüm
çevrelerin ziyaretine aç›lmas›.
- Ziyaretçilere belli koflullarda ödünç kitap alma hakk› tan›nmas›.
7
B‹ZE GÖRE
Y›l›n ilk yar›s›ndaki çal›flmalar...
Türk Sigorta Sektörünün geliflmesi ve daha etkin hizmet verebilmesini teminen, Birlik
olarak çeflitli konularda çal›flmalar›m›z› sürdürmekteyiz.
Sektörümüzün en öncelikli beklentilerinden biri Sigortac›l›k Kanun Tasla¤›n›n TBMM
gündemine al›nmas› ve önümüzdeki aylarda yasalaflmas›d›r. Kanun Tasla¤› ile ilgili resmi
merciler nezdinde takibimiz devam etmektedir.
Bunun yan›nda, Hazine Müsteflarl›¤› Sigortac›l›k Genel Müdürlü¤ü ile çeflitli konularda
toplant› ve yaz›flmalar yap›lm›fl ve yap›lmaktad›r. Bunlar›n sonucunda, Mart ay›nda "Sermaye Yeterlili¤i Yönetmeli¤i" yürürlü¤e girmifltir. Sektörümüzün mali aç›dan kuvvetlenmesi ve denetim konusunda da belirli standartlara göre de¤erlendirmelerin yap›lmas›
aç›s›ndan önemli görmekteyiz.
fiubat ay›nda yürürlü¤e giren bir baflka konu ise Mesleki Sorumluluk Sigortas› Genel
fiartlar›d›r. Birlik olarak baz› düzeltilmesi gereken noktalar›n›n halen oldu¤unu düflünmekle birlikte, sigorta sektörünün önümüzdeki y›llarda büyümesi gereken ve önünü açacak
ürünlerden bir tanesidir.
KANUN ÇALIfiMALARI
Sektörümüzü önümüzdeki y›llarda yak›ndan ilgilendiren di¤er bir çal›flma da "Mortgage" Konut Kredisi Finansman› Kanun Tasla¤›’d›r. ‹lgili Kanun Tasla¤› ile ilgili TBMM Plan Bütçe komisyonuna aktif kat›l›m sa¤lanarak, Birlik görüflleri dile getirilmifl ve Hazine Müsteflarl›¤› Sigortac›l›k Genel Müdürlü¤ü’ne iki ürün genel flart tasla¤› haz›rlanarak gönderilmifltir. Bu konudaki çal›flmalar›m›z devam etmektedir.
Bay›nd›rl›k Bakanl›¤› taraf›ndan tekrar Birlik görüflüne gönderilen Yap› Denetim Kanun
Tasla¤› ile ilgili daha önce oluflturulan Birlik görüflleri, Bay›nd›rl›k Bakanl›¤› ve Hazine Müsteflarl›¤› yetkilileri ile ortak toplant› yap›larak tekrar iletilmifltir. Bu konudaki görüflmeler,
Birli¤imizce devam ettirilecektir.
Sigorta sektörümüzü yak›ndan ilgilendiren Türk Ticaret Kanunu Tasla¤›nda yer alan sigortac›l›k uygulamalar›n› ilgilendiren maddeler ile ilgili üye flirketlerimizden al›nan görüfller do¤rultusunda oluflturulan Birlik görüflleri, TBMM Adalet Komisyonu Baflkanl›¤› ile paylafl›lm›flt›r. Bu çerçevede, Birlik görüflleri do¤rultusunda, yap›lacak ilgili komisyon toplant›lar›na kat›l›m sa¤lanarak, Kanun Tasla¤›nda gerekli de¤iflikliklerin yer almas›na çal›fl›lacakt›r.
TBMM’de yasalaflarak yürürlü¤e giren Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanun Tasla¤› ile ilgili Birlik
görüflleri, ilgili resmi makamlar nezdinde dile getirilerek, önemli geliflmeler sa¤lanm›flt›r.
S‹GORTA ARAfiTIRMA-‹NCELEME YAYINLARI
Sektörümüz için bir baflka önemli konu ise Maliye Bakanl›¤› Gelir ‹daresi Baflkanl›¤› ile
yürütülen vergi konular›ndaki çal›flmalard›r. 2005 y›l› bafl›ndan beri yürütülen yo¤un temaslar neticesinde yeniden ele al›nan Kurumlar Vergisi Kanun Tasla¤› içinde yer alan "‹ndirilecek Giderler" bafll›kl› 8. maddedeki karfl›l›klar, sektörümüzün beklentileri do¤rultusunda düzenlenmifl ve TBMM de görüflülmek üzere Kanun Tasla¤› sevk edilmifltir.
25 fiubat 2006 tarihinde Gelir ‹daresi Baflkanl›¤› yetkilileri ile yap›lan çal›flma toplant›s›nda sektörümüzün vergi sorunlar› ve çözüm önerileri bir kez daha görüflülmüfltür.
8
Karayollar› Trafik Kanun Tasla¤› TBMM gündemine al›nm›fl ve yasalaflma sürecinin bafllamas› beklenmektedir.
Di¤er taraftan Birli¤imiz, sigortac›l›k sektörünün, rekabet seviyesinin art›r›labilmesi aç›s›ndan önem tafl›yan konular›n araflt›r›lmas›, tüm ayr›nt›lar›yla ele al›nmas› ve ilgililere kaynak
olarak sunulmas› amac›yla yay›mlad›¤› "Sigorta Araflt›rma ve ‹nceleme Yay›nlar›" adl›
araflt›rma dizisi kapsam›nda, iki yeni kitap daha yay›mlam›flt›r. "Sigorta Konusunda Ortaya Ç›kan Uyuflmazl›klar›n Alternatif Yöntemlerle Çözümü (ADR): Avrupa Uygulamalar›" ve
"Avrupa Birli¤i ve Türk Sigorta Muhasebesi: Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar›yla Karfl›laflt›rmal›" konular›nda yay›mlanan kitaplar›n, sigortac›l›k ile ilgili tüm çevrelere faydal› olmas›n› diliyoruz. Ayr›ca, en az Birlik’ten Dergisi kadar merak edilen ve alt› ayda bir
yay›mlanmak suretiyle, tüm sektörümüzün ilgisini ve be¤enisini kazanan Sigorta Araflt›rmalar› Dergisi’nin ikinci say›s›n›n haz›rl›klar›n›n çok k›sa bir süre sonra tamamlanaca¤›n›n
müjdesini de vermek isterim.
Öte yandan, bildi¤iniz gibi Birli¤imiz, e¤itime ve bilinçlendirmeye verdi¤i önemle, her
ay düzenledi¤i "Sigorta E¤itim Seminerleri" kapsam›nda, özellikle sigortac›l›k alan›nda
e¤itim-ö¤retim yapan ön lisans, lisans ve yüksek lisans düzeyinde ö¤rencilere sektörün
gündemindeki konularda bilgiler vermek ve Birli¤imizi tan›tmak amac›yla düzenledi¤i
seminerlerden üçünü daha gerçeklefltirmifltir. Bu kapsamda, söz konusu seminerlerden
ilki Anadolu Üniversitesi Yenipazar MYO; ikincisi ise, ‹stanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler
MYO ve sonuncusu da Kocaeli Üniversitesi Kand›ra MYO’da düzenlenmifltir.
Son olarak Birli¤imiz, önümüzdeki k›sa dönem içerisinde,
biri ulusal, di¤eri uluslararas› düzeyde, iki büyük organizasyona ev sahipli¤i yapacakt›r. Bu organizasyonlar›n ilki, geçen y›l birincisini gerçeklefltirdi¤imiz ve bu y›l 16 May›s
2006’da, Lütfü K›rdar Kongre ve Sergi Saray›’nda düzenlenecek olan II. Ulusal Sigorta Sempozyum’udur. Ana temas›, "Küresel Sigorta Piyasalar› ve Türk Sigorta Sektörünün Rekabet Gücü" olan söz konusun sempozyumun,
geçen y›lki kadar ilgi çekece¤ini umuyor, sektörümüze faydal› olmas›n› diliyoruz.
Birli¤in ev sahipli¤i yapaca¤› uluslararas› organizasyon ise, 15–17 Haziran
2006 tarihlerinde ‹stanbul’da gerçeklefltirilecek olan Avrupa Sigortac›lar Birli¤i’nin (CEA) Genel Kurul toplant›s›d›r. Çok say›da yabanc› sigortac›n›n kat›laca¤›
Genel Kurul, Avrupal› meslektafllar›m›z ile gündemdeki konularda fikir al›fl-veriflinde bulunmak için iyi bir f›rsat olacak kanaatindeyiz.
Sayg›lar›mla,
Erhan TUNÇAY
Genel Sekreter
9
AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA
Finansal Ombudsman
Servisi ve sigorta
uyuflmazl›klar›n›n
çözümü
Doç. Dr. Suna OKSAY
TSRfiB Genel Sekreter Yard›mc›s›
lternatif Uyuflmazl›k Çözümü (Alternative Dispute Resolution-ADR), taraflar
aras›ndaki uyuflmazl›klar›n, mahkemeler d›fl›nda ve genellikle tarafs›z bir üçüncü kiflinin
telkin, tavsiye ve gayretleriyle çözülebilmesi
için, kullan›lan hukuki bir uygulamad›r. Uyuflmazl›klar›n çözümünde ADR mekanizmalar›n›n kullan›lmas›n›n temel nedeni, devlet yarg›s›na nazaran zaman ve yarg›lama giderlerinden tasarruf sa¤lanmas›d›r.
ADR mekanizmalar›, uyuflmazl›¤›n niteli¤ine, uygulanaca¤› ülkenin hukuksal ve idari
yap›s›na göre farkl› flekillerde uygulama alan› bulmaktad›r. Bafll›ca ADR mekanizmalar›;
müzakere, arabuluculuk, uzlaflt›rma ve tahkimdir. Bunlar›n yan›nda hakem-bilirkiflilik, delil-tesbiti yöntemi gibi ADR mekanizmalar› da
say›labilir. Bunlar›n yan›s›ra, tüketicilerin sorunlar›na çözüm bulabilmek amac›yla, Ombudsman sistemlerinden de yararlan›lmaktad›r. Ancak, son y›llarda artan e¤ilim, tahkimin ADR d›fl›nda de¤erlendirilmesi yönündedir. Nitekim 2002 y›l›nda, Avrupa Komisyonu
taraf›ndan yay›mlanan ADR usullerinin uygulanmas› ve durum tespitine iliflkin Yeflil Ki-
A
10
tap’ta tahkim, alternatif uyuflmazl›k çözüm
yollar› aras›nda de¤erlendirilmemifltir.
OMBUDSMAN
Ombudsman, problemlerin araflt›r›lmas›nda genifl yetkileri olan ve çözümlenmesinde
önerilerde bulunan tarafs›z, atanm›fl (bazen
de seçilmifl) ve ba¤›ms›z bir sorun çözücüdür.
Ombudsman taraf›ndan verilen bir karar›n
belirlenen süre içinde, tüketici taraf›ndan
kabul edilmesi durumunda, hem tüketici
hem de flirket bu karara uymak zorunda kalacak yani karar taraflar için ba¤lay›c› olacakt›r. Tüketici taraf›ndan bu karar›n kabul
edilmedi¤i durumlarda ise, verilen karar, iki
taraf aç›s›ndan da ba¤lay›c› olmayacakt›r.
Bu durumda, tüketicinin mahkemeye baflvurarak hak aramas›n›n önünde bir engel bulunmamaktad›r.
Sigorta konusundaki uyuflmazl›klar›n çözümü için baflvurulan, sigorta ombudsmanlar›
da bulunmaktad›r. Sigorta flirketleri ile sigortal›lar aras›nda ortaya ç›kan, uyuflmazl›klar›n
mahkemelere iletilmeden çözülebilmesi için
kurulan, Sigorta Ombudsman sistemi, sigortal›lar›n flikayetlerini inceler, sigorta ile ilgili düzenleyici kanunlar›n uygulanmas›n› takip
eder, sigortal›lar› mevzuat konusunda bilgilendirir ve sigorta tarifeleri hakk›nda k›lavuzlar
yay›nlar. Sigorta Ombudsmanlar›n›n üyesi
olan flirketler hakk›ndaki flikayetlerin, bu flirketlerle karfl›l›kl› olarak çözülemedi¤i durumlarda, uzlaflma sa¤lanabilmesi için, konu Ombudsmanlara iletilir. Bu incelemede, hatal› bir
durum tespit edildi¤inde, Ombudsmanlarca,
problemin çözülmesi konusunda tavsiyeler
yap›l›r. Bu tavsiyeler kabul edilmedi¤inde ise,
durum ilgili üst kurumlara rapor edilir.
‹NG‹LTERE F‹NANSAL
OMBUDSMAN SERV‹S‹
‹ngiltere’de, sigorta uyuflmazl›klar›n›n çözümünde önemli bir rol oynayan Sigorta Ombudsman Ofisi (Insurance Ombudsman Bureau) 1981 y›l›nda sektörde faaliyet gösteren sigorta flirketleri taraf›ndan kurulmufltur. Ancak
2000 tarihli Finansal Hizmetler ve Pazarlar Yasas› (the Financial Services and Markets Act)
ile birlikte, Finansal Ombudsman Servisi’nin
kurulmas›, di¤er ombudsman ofisleri ve flikayet bürolar› gibi, Sigorta Ombudsman Ofisi’nin de yetkilerini bu kuruma devretmesine
neden olmufltur.
Bu çerçevede, Finansal Ombudsman Servisi, sektör spesifik olarak sadece sigortaya iliflkin uyuflmazl›klar›n çözümüne de¤il, finans
sektörünün tümüne yönelik hizmet sa¤lamak-
tad›r. Finansal Ombudsman Servisi, 2000 tarihli Finansal Hizmetler ve Piyasalar Yasas› (the Financial Services and Markets Act) ile kurulmufl ba¤›ms›z bir yap› olup, temel görevi finans sektöründe faaliyet gösteren flirketler ile
tüketiciler aras›nda ç›kan uyuflmazl›klar›n çözümüne yard›mc› olmakt›r. Bu özelli¤iyle Finansal Ombudsman Servisi, bir düzenleyici
kurum olmad›¤› gibi sigortac› veya tüketicileri temsil eden bir organizasyon da de¤ildir.
Finansal Ombudsman Servisi, kanuna dayanarak kurulmufl bir yap› olmakla beraber,
yap›y› idare eden organ, limited flirket (the Financial Ombudsman Service Limited) formunda kurulmufltur. Bu idare organ›, sadece
sistemin düzgün bir flekilde ifllemesinden sorumlu olup uyuflmazl›lar›n çözümünde aktif
olarak rol almamaktad›r.
‹dare organ›, düzenleyici kurum olan Finansal Hizmetler Otoritesi (Financial Services
Authority-FSA) taraf›ndan atanan dokuz üyeden oluflur. Söz konusu dokuz üyeye iliflkin
olarak, baz› ülkelerdeki örneklerde oldu¤u
flekilde, tüketici veya finans sektörü temsilcileri için belirlenmifl bir kota mevcut de¤ildir.
Uygulamada üyeler genelikle, akademisyenler, finans sektöründe çal›flan kifliler, tüketici
kurulufllar›nda görev alan kifliler, dan›flmanl›k
hizmeti veren kurulufllarda çal›flm›fl vb. deneyimli kifliler aras›ndan seçilmektedir. Organa
baflkanl›k edecek üyenin seçiminde Hazine’nin (HM Treasury) onay› gereklidir. Bu idare organ›n›n görevleri aras›nda; Finansal Ombudsman Servisi bünyesinde uyuflmazl›lar›n
çözümünde görev alan ombudsmanlar›n seçimi de bulunmaktad›r.
Finansal Ombudsman Servisi’ne bir flikayet
baflvurusu yap›labilmesi için, tüketicilerin öncelikle ilgili flirkete bir flikayet baflvurusu yapm›fl olmalar› gerekmektedir. ‹stisnai durumlar
d›fl›nda, flirketlerin kendilerine yap›lan flikâyet
baflvurular›na sekiz hafta içinde nihai cevap
vermeleri zorunludur. Tüketicilerin, Finansal
Ombudsman Servisi’ne baflvurabilmesi için,
flirketlerin, flikayet baflvurular›na iliflkin olarak
verecekleri nihai cevab› da baflvurular›na eklemeleri gerekmektedir. Bu nedenle, tüketici-
11
AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA
ler, ancak bu cevab› ald›ktan sonra, Finansal
Ombudsman Servisi’ne baflvurma hakk›na
sahip olabilecektir. Bu konuda tüketicileri bilgilendirme görevi ise, flirketlere düflmektedir.
Di¤er taraftan flirket taraf›ndan kendilerine
herhangi bir cevap verilmeyen tüketicilerin
de 8 haftal›k süre sonunda flikayet baflvurusu
haklar›n› kullanmalar› mümkündür.
Finansal Ombudsman Servisi taraf›ndan
tüketici flikayetleri, kural olarak alt› ay içinde
sonuca ulaflt›r›lmaktad›r. Bununla birlikte detayl› incelemelerin gerekti¤i durumlarda bu
süre uzayabilmektedir. ‹ngiltere’ de Finansal
Ombudsman Servisi’ne her kifli veya kurumun flikâyet baflvurusu yapma hakk› bulunmamaktad›r. Finansal Ombudsman Servisi’ne flikâyet baflvurusu yap›labilecek olan
bafll›ca kifli veya kurumlar flunlard›r:
● Bireysel müflteriler
● Y›ll›k cirosu 1 milyon Pound’un alt›nda
olan flirketler
● Y›ll›k geliri 1 milyon Pound’un alt›nda olan
yard›m kurulufllar›
● Net aktifleri 1 milyon Pound’un alt›nda
olan vak›flar
Bankalar ve
Yap›
fiirketleri
%13
Dan›flmanlar›
ve
Brokerler
%27
12
Bununla birlikte, tüketiciler, sadece müflterisi olduklar› flirketlere iliflkin olarak bu hizmetten yararlanabilmektedirler. Örne¤in, bir
trafik kazas›n› takiben karfl› taraf›n sigorta flirketi aleyhine Finansal Ombudsman Servisi’ne flikayet baflvurusu yap›labilmesi mümkün de¤ildir.
Finansal Ombudsman Servisi’ne hakk›nda
flikayet yap›lan flirketlerin sektörlere göre da¤›l›m› afla¤›daki flekilde yer almaktad›r.
Finansal Ombudsman Servisi’ne yap›lan
baflvurular, öncelikle Servis’in müflteri iletiflim
birimi taraf›ndan ele al›nmakta ve tüketiciye
gerekli bilgiler verilmektedir.
Bu aflamada tüketicinin sorununun çözülememesi durumunda, ilgili flirket ve tüketicinin uzlaflmaya varmas›na gayri resmi flekilde
yard›mc› olunmak suretiyle sorunun çözülmesine çal›fl›lmaktad›r.
Sorunun bilgilendirme ve taraflar› uzlaflt›rmaya yönelik giriflimlerle çözümlenememesi
durumunda ilgili flikayet baflvurular›, Finansal
Ombudsman Servisi bünyesinde görev yapan ve ilk karar› vermeye yetkili hakemler
(adjudicator) taraf›ndan ele al›nmakta ve
ulafl›lan sonuç taraflarla
paylafl›lmaktad›r. Karmafl›k
Fon
olaylarda, hakem (adjudiYöneticileri
Hayat D›fl›
cator) taraf›ndan olaya ilifl%9
Sigortac›lar
kin detaylar› ve çözüm öneri%13
sini ihtiva eden resmi bir raporun haz›rlanarak taraflara
tebli¤i söz konusudur. Hakem
taraf›ndan önerilen çözümün taraflarca uygun bulunmas› durumunda ihtilaf çözümlenmifl olur.
Taraflar›n ilk karar› vermeHayat
ye yetkili hakem (adjudicaSigortac›lar›
%38
tor) taraf›ndan ulafl›lan sonuç üzerinde mutab›k kalmamalar› durumunda ise,
tüketici veya flirketin, konunun bir Ombudsman taraf›ndan incelenerek nihai karar›
fiekil: Finansal Ombudsman Servisi’ne fiikayet Yap›lan
fiirketlerin Sektörlere Göre Da¤›l›m›
vermesini talep etme hakk›
Kaynak: Finansal Ombudsman Servisi Faaliyet Raporu, 2004
bulunmaktad›r. ‹nceleme sonunda Ombudsman taraf›n-
dan verilen kararlar, Finansal Ombudsman
Servisi flikayet prosedürü aç›s›ndan nihaidir. Bu kararlara, Finansal Ombudsman
Servisi’nin herhangi bir biriminde itiraz
edilmesi veya baflka bir Ombudsman
taraf›ndan karar›n tekrar ele al›nmas›n›n talep edilmesi mümkün de¤ildir.
Ombudsman taraf›ndan verilen
bir karar›n belirlenen süre içinde,
tüketici taraf›ndan kabul edilmesi durumunda, hem tüketici hem de flirket bu karara uymak zorunda kalacakt›r. Tüketici taraf›ndan bu karar›n kabul edilmedi¤i durumlarda ise
verilen karar, iki taraf aç›s›ndan da ba¤lay›c› olmayacakt›r. Bu durumda, tüketicinin mahkemeye baflvurarak
hak aramas›n›n önünde bir engel bulunmamaktad›r.
Ombudsman taraf›ndan verilen kararlarda, tazminata hükmedilmesi mümkün oldu¤u gibi flirketlere çözüme yönelik olarak
hangi ad›mlar› atmalar›n›n uygun oldu¤una iliflkin yol gösterilmesi de söz konusu olabilir. Bu
çerçevede, hükmedilen tazminatlar, ancak 100.000 Pound’a kadar flirketler aç›s›ndan ba¤lay›c› olmaktad›r.
fiirketlerin, Ombudsman taraf›ndan verilmifl ve tüketici taraf›ndan da kabul edilmifl
olan bir karara uymamas› durumunda, tüketici bu karar›n icras›n› mahkemeden talep
etme hakk›na sahiptir.
Bu noktada, ‹ngiltere uygulamas›na iliflkin
olarak ifade edilmesi gereken bir husus da
uyuflmazl›klar›n % 93’ünün daha Ombudsman taraf›ndan incelenme aflamas›na gelmeden bir çözüme ulaflt›r›ld›¤›d›r.
Ombudsman sisteminin etkin ve verimli
çal›flabilmesi için önemli olan bir di¤er husus
da, sistemin finansman›n›n ne flekilde yap›laca¤›d›r. Finansal Ombudsman Servisi’nin en
önemli finansman kayna¤›n›, aleyhlerine flikâyet baflvurusu yap›lan flirketlerin ödedi¤i
dava ücretleri oluflturmaktad›r. 2005 y›l› Mart
sonu itibariyle, Finansal Ombudsman Servisi’ne ödenen dava ücretlerinin toplam tutar›
31.2 milyon Euro’dur. Bu tutar, Finansal Ombudsman Servisi’nin ayn› dönemdeki toplam
gelirlerinin % 72’sini oluflturmaktad›r. Finansal
Ombudsman Servisi’nin di¤er önemli gelir
kalemini ise, flirketlerin y›ll›k olarak ödedi¤i
katk› paylar› oluflturmaktad›r. Bu tutar›n toplam gelirler içindeki pay› ise % 28’dir.
Tüketicilerin, Finansal Ombudsman Servisi’ne yapt›klar› baflvurular için herhangi bir
baflvuru ücreti ödemeleri söz konusu olmad›¤› gibi, sisteme devlet bütçesinden ayr›lan
bir pay da mevcut de¤ildir. ■
13
AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA
Avrupa Birli¤i -Türkiye
"Tarama"
süreci devam ediyor...
ürkiye, Avrupa Birli¤i Devlet ve Hükümet Baflkanlar›n›n 17 Aral›k 2004 tarihli Zirvesinde ald›¤› karar do¤rultusunda, 3
Ekim 2005 tarihinde yap›lan Kat›l›m Konferans› ile, AB’ye kat›l›m müzakerelerine resmen bafllam›flt›r. Bu süreçte, Türkiye’nin Avrupa Birli¤i müktesebat›n› ne kadar sürede iç
hukukuna aktararak uygulayaca¤› tespit
edilecektir. Müzakere süreci, tarama, fiili
müzakereler ve onaylama olmak üzere 3
aflamadan oluflmaktad›r.
Avrupa Birli¤ine Kat›l›m Müzakerelerinin
bafllamas›n›n hemen ard›ndan, tarama sürecinin belirli bir takvim içerisinde, bir y›lda ta-
T
14
mamlanmas› planlanmakta ve bu süreçte,
Avrupa Birli¤i müktesebat›n›n Avrupa Komisyonu yetkilileri ile birlikte incelenmesi ve Türk
mevzuat›n›n Topluluk müktesebat› ile karfl›laflt›r›lmas› yap›lmaktad›r. Bu süreç sonunda,
müktesebatla uyumlu olan, de¤ifltirilmesi veya oluflturulmas› gereken yasal normlar belirlenecektir.
Tarama toplant›lar›nda Avrupa Komisyonu, Bölüm Baflkan› (head of unit) düzeyinde
temsil edilmekte olup toplant› haz›rl›klar› Komisyonun Geniflleme Genel Müdürlü¤ü taraf›ndan yürütülmekte ve toplant›lara Geniflleme Genel Müdürlü¤ü bünyesinde yer alan
Türkiye masas› baflkanl›k etmektedir. Toplant›lara ayr›ca, taramalar›n yürütüldü¤ü bafll›klarla do¤rudan ilgili Genel Müdürlüklerden
de temsilciler kat›l›m sa¤lamaktad›r.
Toplant›larda Türkiye’yi ise taramas› yap›lan müzakere bafll›¤›yla do¤rudan ilgili kamu
kurum ve kurulufllar›n›n temsilcileri, müzakere
yap›lanmas›nda yatay eflgüdümden sorumlu olacak kurum veya kurulufllar›n temsilcileri
ve Türkiye’nin AB nezdindeki Daimi Temsilcili¤i yetkilileri temsil etmektedir.
Tarama sürecinde her bir müzakere bafll›¤›
için önce tan›t›c› toplant›, ard›ndan da ayr›nt›l› tarama yap›lmaktad›r. Tan›t›c› tarama toplant›s›nda (explanatory screening), Avrupa
Komisyonu yetkilileri taraf›ndan ilgili müzakere bafll›¤›na iliflkin bilgi verilmektedir. Bafll›¤›n
niteli¤ine göre bu toplant›lar 1–2 günde tamamlanabildi¤i gibi daha kapsaml› bafll›klar
için süre 2–3 haftay› bulabilmektedir.
Tan›t›c› toplant›n›n tamamlanmas›n›n ard›ndan yaklafl›k 1 ay kadar sonra ayr›nt›l› taramalara geçilmektedir. Ayr›nt›l› taramalarda Türkiye’den ilgili bafll›ktaki müktesebat›
kabule haz›r olup olmad›¤›, bu bafll›k alt›ndaki AB müktesebat›na uygun kanunlar› kabul
edip etmedi¤i, etmediyse nas›l bir takvim öngördü¤ü, gerekli idari yap›ya sahip olup olmad›¤› ve söz konusu bafll›k alt›nda herhangi
bir geçifl süreci talebinde bulunup bulunmayaca¤› gibi konularda bilgi vermesi beklenmektedir.
Her bir bafll›k alt›nda müzakerelerin tamamlanmas›n› takiben Avrupa Komisyonu
üye ülkelere bir rapor sunacakt›r. Bu rapor,
Avrupa Komisyonu taraf›ndan, tarama sürecinde Türkiye’nin verdi¤i bilgilere dayanarak
haz›rlanacak ve Komisyon’un de¤erlendirme ve önerileri ilgili bafll›k alt›nda müzakerelerin aç›lmas›na temel teflkil edecektir. Tarama Raporunun sonuç k›sm›nda Avrupa Komisyonu’nun ya ilgili bafll›kta müzakerelerin
aç›lmas›n› önermesi veya bunun için tamamlanmas› gereken ön flartlar› ortaya koymas› gerekmektedir.
3 Ekim 2005 tarihinde Türkiye ve Avrupa Bir-
li¤i aras›nda resmen bafllayan müzakerelerin
ilk aflamas› olan tarama süreci halen devam
etmektedir.
35 bafll›k alt›nda teker teker gerçeklefltirilecek olan tarama süreci, 25. Fas›l olan Bilim ve
Araflt›rma bafll›¤›nda, 20 Ekim 2005 tarihinde
Brüksel'de yap›lan Tan›t›c› Tarama Toplant›s›
ile bafllam›flt›r.
Sigorta sektörünün de içerisinde yer ald›¤›
9. Bafll›k olan Mali Hizmetler’e iliflkin tan›t›c›
tarama toplant›lar› ise, 29–30 Mart 2006 tarihlerinde gerçeklefltirilmifltir. Sigorta sektörünü
düzenleyen direktiflerin tan›t›ld›¤›, 29 Mart
2006 tarihli Toplant›da, hayat sigortas›, hayat-d›fl› sigorta ve ilgili uluslararas› anlaflmalar, reasürans, motorlu tafl›tlar, sigorta gruplar›, muhasebe ve sigorta arac›l›¤› bafll›klar› tan›t›lm›flt›r. Mali Hizmetler bafll›¤› alt›ndaki ayr›nt›l› tarama toplant›s› ise 2–3 May›s 2006 tarihlerinde gerçeklefltirilecektir. ■
Tan›t›c› tarama toplant›s›nda tan›t›m›
yap›lan direktiflere iliflkin özet bilgilere
Birlik websitesinden ulaflmak mümkündür
(http://www.tsrsb.org.tr/NR/rdonlyres/636CC
05C-143A-4870-8932-D6D4CB509268/969/
MüktesebatRehberi.pdf)
15
AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA
Avrupa Birli¤i’nde
sigorta arac›l›¤›
Berna ÖZfiAR
AB ve Uluslararas› ‹liflkiler Uzman›
igorta piyasalar›, sigorta flirketleri ve
müflteriler aras›nda bilgiye iliflkin çeliflkiler ve belirsizliklerden kaynaklanan sorunlar›n oldukça s›k görülebildi¤i piyasalard›r. Bu
alanda yap›lm›fl pek çok çal›flma, yanl›fl seçimlerin ve yüksek moral tehlikenin1 ekonomik sonuçlar›na iliflkindir.2
Bir sigorta sözleflmesi haz›rlanmas› ve uygulanmas› aflamalar›nda sigorta flirketleri,
ürünlerin farkl› özellikleri ve sözleflme hükümleri gibi konularda sigorta yapt›rmak isteyen
kiflilerden çok daha kapsaml› bilgiye sahiptirler. Özellikle ilerleyen yafl, maluliyet veya
hastal›k sigortas› gibi alanlardaki sigorta hizmetleri oldukça karmafl›k ve iyi bir itibar gerektiren hizmetlerdir. Bu nedenle, farkl› sigorta hizmetlerinin özelliklerinin de¤erlendirilmesi ve pek çok farkl› seçenek içinden uygun
olan›n›n belirlenmesi özel bir bilgi birikimi gerektirmektedir.
Sigorta sözleflmesinin taraflar› aras›ndaki
iliflkilerin niteli¤ini uzun dönemli olarak haz›rlanm›fl sözleflmeler, belli yat›r›mlar ve bilgiye
iliflkin çeliflkiler belirlemektedir. Belli bir sigorta
ürününün sat›n al›nmas› karar›, yaln›zca kiflinin tercihleri, ihtiyaçlar› ve kapsam alt›na al›nacak risklere iliflkin bilgilere de¤il, piyasada
mevcut bulunan farkl› yat›r›m ve sigorta tür-
S
1
16
lerine iliflkin bilgilere de sahip olmay› gerektirmektedir. Farkl› sigorta türlerine iliflkin performans de¤erlendirmeleri yap›labilmesi için kiflinin maliyetler, getiriler, sigorta flirketlerinin
geçmifl performans ve hizmetleri konusunda
bilgi sahibi olmas› gerekmektedir. Bunun yan› s›ra, bir sigorta sözleflmesi imzaland›ktan
sonra sigorta flirketinin gösterece¤i davran›fl
biçimi konusunda da belirsizlik bulunmaktad›r. Bu durum özellikle uzun dönemli sözleflmeler için geçerlidir. Kaliteye iliflkin belirsizlikler ile davran›flsal belirsizlikleri azaltabilmek
için tüketicilerin fiyat, kalite ve benzer ürünler hakk›nda yeterli bilgi sahibi olmalar› gerekmektedir.
Elde edilecek bilgiye iliflkin çeliflkiler ve
araflt›rma maliyetlerinin yüksek olmas› nedeniyle sigorta flirketleri ve müflteriler aras›nda
maliyetleri düflürecek ve çeliflkileri ortadan
kald›racak kifli ve kurumlara ihtiyaç duyulmaktad›r. Bu ifllevin yerine getirilmesinde sigorta arac›lar›n›n önemli bir rolü bulunmaktad›r. Kapsam ve ölçek ekonomisi etkisiyle sigorta flirketleri ve müflteriler aras›ndaki ifllem
maliyetlerinin ve bilgiye iliflkin çeliflkilerin
azalmas›n› sa¤layan sigorta arac›lar› ayn› zamanda ön dan›flmanl›k hizmetleri ile hasar
tazminine yönelik hizmetler de sunmaktad›r.3
Sigorta ürünleri ve flirketler hakk›nda güvenilir bilgi sahibi olman›n yüksek araflt›rma maliyetleri getirmesi nedeniyle bireysel müflterilerle k›yasland›¤›nda sigorta arac›lar› önemli
mali avantaj sa¤lamaktad›r.
Moral tehlike, “sigorta konusu olan fley üzerinde, sigorta edilebilir bir menfaate sahip kifli veya üçüncü flahislarla ilgili olarak, söz konusu riskin hasar meydana getirme veya
hasar›n fliddetini artt›rma ihtimalini etkileyen bir durum veya davran›fl biçimi” olarak tan›mlanabilir.
2
Ayr›nt›l› bilgi için bkz. Williams, C.A., Smith, M.L. ve Young, P., Risk Management and Insurance, New York, 1995.
3
Eckardt, Martina, “Agent and Broker Intermediaries in Insurance Markets- An Empirical Analysis of Market Outcomes”, International Society for New Institutional
Economics- 6th Annual Meeting “Institutions and Economic Performance”, Cambridge, 27-29 Eylül 2002.
Ürün fiyat ve performanslar› ile sözleflme
flartlar›na iliflkin bilgilerin de¤erlendirilmesi
için insan kaynaklar› ve teknolojiye yap›lan
sabit maliyet yat›r›mlar› yoluyla arac›lar ölçek ve kapsam ekonomisini gerçeklefltirebilmektedir.4 Birden çok sigorta flirketi yerine
yaln›zca bir arac›yla muhatap olan müflteriler de ifllem maliyetlerinin düflmesinden kaynaklanan avantajdan yararlanabilmektedir.
Sigorta arac›lar› sigorta yapt›rma ifllemlerini kolaylaflt›rmakta ve sigorta flirketleriyle tüketicilerin sigorta yapt›rma ifllemlerini tamamlay›c› nitelikte hizmetler sunmaktad›r.
ARACILARIN S‹GORTA
P‹YASASINDAK‹ ROLÜ
Ticaret hayat›nda arac› kavram›n›n ortaya ç›k›fl› 19. yüzy›la uzanmaktad›r. Sanayileflme sonucu seri halde ve büyük miktarlarda
üretim yap›lmas›yla büyük iflletmeler yeni
mal ç›k›fllar›n› sa¤layabilmek amac›yla yeni
teflkilatlar oluflturmak zorunda kalm›fllard›r.
Üretilen bu mal ve hizmetleri genifl kitlelere
ulaflt›rabilmek amac›yla da ba¤›ms›z faaliyet gösteren kiflilerin varl›¤›na gereksinim
duyulmufl ve arac› kavram› böylelikle orta-
ya ç›km›flt›r.5
Bu tan›m çerçevesinde sigorta arac›lar›
da sigorta sözleflmelerinin yap›lmas›nda oynad›klar› önemli rol nedeniyle sigortan›n daha genifl çevrelere yay›lmas›n› sa¤lamaktad›rlar.
Sigorta ürünlerine, fiyatlara, hizmet sa¤lay›c›lara ve sigorta talep edenlerin ihtiyaçlar›na, k›sacas› tüm sigorta sektörüne iliflkin çok
genifl bilgi birikimine sahip sektör oyuncular›
olarak arac›lar›n sigorta piyasalar›nda, ulusal
ve uluslararas› ekonomiler içerisinde önemli
rolü bulunmaktad›r.
Her fleyden önce sigorta arac›lar› sermaye toplama araçlar›d›r. Sigorta arac›lar› tasarruflar›n toplay›c›s› olmakla birlikte bu tasarruflar›n oluflmas›nda da rol oynamaktad›rlar. Büyük miktardaki tasarruflar sigorta flirketlerine arac›lar yoluyla aktar›lmaktad›r.
Arac›l›k faaliyetleri hem ulusal hem de
uluslararas› düzeyde ekonominin bütününe
yarar sa¤lamaktad›r.
Sigortan›n sa¤lad›¤› koruma olmaks›z›n ticari faaliyetler yavafllamakta, hatta durma
noktas›na gelmekte, ekonomik büyüme
güçleflmekte ve bu büyümenin ifl alanlar›na
4
Rose, F., The Economics, Concept and Design of Information Intermediaries, Heidelberg, New York, 1999, s. 25.
5
Karayalç›n, Y., Ticaret Hukuk Dersleri I, Girifl-Ticari ‹flletme, Ankara 1960, s. 356.
17
AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA
ve bireylere sa¤layaca¤› yararlar ortadan
kalkmaktad›r.
Ekonomik alanda sigorta arac›lar›n›n rolü
sigorta ve di¤er risk yönetimi ürünlerinin yayg›nlaflmas›n› sa¤lamak, böylelikle genel olarak sigortan›n risk alma, temel sosyal ihtiyaçlar› sunma ve ekonomik büyüme gibi olumlu
etkilerini artt›rmakt›r.
AVRUPA B‹RL‹⁄‹’NDE
S‹GORTA ARACILARI
Avrupa Birli¤i içerisinde sigorta ve reasürans ürünlerinin da¤›t›m›nda sigorta ve reasürans arac›lar›n›n önemli bir rolü bulunmaktad›r. Bu alandaki Avrupa Birli¤i mevzuat› sigorta alan›ndaki tek pazar›n düzgün ifllemesinin önünde engel oluflturan ve arac›lar›n Avrupa Birli¤i genelinde serbestçe faaliyet göstermelerini engelleyen baz› sorunlar›
ortadan kald›rmay› hedeflemektedir.
Tek sigorta piyasas›, sigorta arac›lar›n›n AT
Antlaflmas› hükümlerine uygun biçimde Avrupa Birli¤i genelinde faaliyette bulunabildikleri, serbestçe yerleflerek hizmet sunabildikleri bir piyasad›r. Avrupa Birli¤i içerisinde
arac›lar sigorta ürünlerinin pazarlanmas› sürecinde önemli role sahiptirler. Bununla birlikte arac›lar sigorta müflterilerinin özel ihtiyaçlar›n›n tespit edilmesinde, ç›karlar›n›n korunmas›nda, kendilerine tavsiyelerde bulunulmas›nda kilit önem tafl›maktad›rlar. Bu nedenle, tek sigorta piyasas›n›n iflleyiflinde arac›lar temel bir unsur teflkil etmektedirler.
Avrupa Birli¤i’nin Finansal Hizmetler Eylem
Plan›6 (Financial Services Action Plan –FSAP)
tüketici ve hizmet sa¤lay›c›lar›n ç›karlar›n›n
tam olarak korundu¤u gerçek anlamda bütünleflmifl bir perakende piyasan›n ivedilikle
oluflturulmas›n›n önemini vurgulamaktad›r.
Avrupa Birli¤i, bu çerçevede sigorta arac›lar› için de bir iç pazar oluflturulmas›na yönelik
bir politika yürütmektedir.
Avrupa Birli¤i genelinde sigorta ürünlerinin
6
18
sat›fl›nda sigorta arac›lar› önemli bir rol oynamakta; hatta Avrupa Birli¤i içerisindeki sigorta sözleflmelerinin yaklafl›k yar›s› sigorta
arac›lar› taraf›ndan pazarlanmaktad›r. Sigorta ürünlerinin ulusal s›n›rlar d›fl›na sat›fl›n›n
gerçekleflmesi ve s›n›r-ötesi sigorta ifllemlerinin artt›r›lmas› yönündeki katk›lar› dolay›s›yla
Avrupa Birli¤i’nde faaliyet gösteren sigorta
arac›lar›, bütünleflmifl sigorta piyasas›n›n etkin çal›flmas›nda önemli rol oynamaktad›r.
S‹GORTA ARACILARI D‹REKT‹F‹
Sigorta flirketleriyle ilgili ‹ç Pazar büyük ölçüde tamamlanm›fl bulunmaktad›r. 1994 y›l› Temmuz ay›ndan bu yana, Üçüncü Hayat
Sigortas› Direktifi (92/96/EEC) ve Hayat-D›fl›
Sigorta Direktifi (92/49/EEC) çerçevesinde
kurulan sistem kapsam›nda sigorta flirketleri,
merkezlerinin bulundu¤u Üye Devlet taraf›ndan uygulanan tek bir idari yetkilendirme
ve ihtiyati kontrol düzenlemesine tabi bulunmaktad›r. Bu "Avrupa Pasaportu" ile yerleflme ve hizmet sunumu serbestîsi ilkeleri
(AT Antlaflmas› Madde 43 ve 49) çerçevesinde sigorta flirketlerinin Avrupa Birli¤i içerisinde her yerde faaliyette bulunmalar›
mümkündür.
Tek Pazara iliflkin yasal çerçeve, önemli s›naî ve ticari risklere iliflkin s›n›r ötesi sigorta faaliyetlerinin büyümesini kolaylaflt›rm›flt›r; ancak özel riskler üzerinde kayda de¤er bir etki
yaratmam›flt›r. Bunun nedeni, k›smen, bir Üye
Devlette yasal olarak faaliyet gösteren hizmet sa¤lay›c›lar›n, ev sahibi Üye Devletin tüketicileri korumak amac›yla uygulad›¤› gerekler yüzünden faaliyetlerini di¤er Üye Devletlere yaymaktan kaç›nabilecek olmalar›d›r.
Bunun bir nedeni de sigorta arac›lar›n›n
bulunduklar› ülkenin yasal gereklerini bir kez
karfl›lad›ktan sonra yerleflme serbestîsinden
yararlanmalar›na ve ‹ç Pazar’da istedikleri
yerde hizmet sunmalar›na imkân tan›yan bir
AB yasal çerçevesinin uzun y›llar boyunca
AB Finansal Hizmetler Eylem Plan› (Financial Services Action Plan -FSAP-), Avrupa Birli¤i taraf›ndan finansal hizmetler alan›nda gerçek anlamda bir tek pazar
oluflturulmas› amac›yla kabul edilmifl bir pland›r. Temelleri 1999 y›l›na uzanan FSAP, bankac›l›k, sigortac›l›k, menkul k›ymetler, emeklilik, mortgage ve di¤er finansal
ifllemlere iliflkin Üye Devlet kural ve uygulamalar›n›n uyumlaflt›r›lmas› amaçl› 40’tan fazla önlemi içermektedir.
oluflturulmam›fl olmas›d›r. Bu nedenle sigorta
arac›lar›, risklerini baflka bir Üye Devlette sigortalatmak isteyen müflterilerinin taleplerini
karfl›layamam›flt›r. Ancak arac›lar›n hizmetlerini kullanmak suretiyle sigorta ürünlerinin s›n›r
ötesi olarak sat›n al›nmas›na yönelik talep,
rekabetteki art›fl ve sigorta poliçelerinin daha da karmafl›k bir hale gelmesinden dolay›
artacak gibi görünmektedir.
"Sigorta acente ve brokerlerine iliflkin yerleflme ve hizmet sunma serbestîsinin etkin bir
biçimde sa¤lanabilmesine yönelik tedbirler,
özellikle bu faaliyetler konusundaki geçifl dönemi tedbirleri hakk›nda 13 Aral›k 1976 tarih
ve 77/92/EEC say›l› Konsey Direktifi" ve "Sigorta arac›lar›na iliflkin 18 Aral›k 1991 tarih ve
92/48/EEC say›l› Komisyon Tavsiye Karar›" sigorta arac›l›¤› faaliyetlerine iliflkin ulusal kurallar›n uyumlaflt›r›lmas›na yard›mc› olmufltur. Ne
var ki; uyumsuzluklar günümüzde de varl›¤›n›
sürdürmekte, farkl› Üye Devletlerde farkl› uygulamalar göze çarpmakta ve Avrupa pazar› bölünmüfl bir yap› görünümü vermektedir.
15 Ocak 2005 tarihinde tam olarak uygulanmaya bafllanan "Sigorta arac›l›¤›na iliflkin
9 Aral›k 2002 tarih ve 2002/92/EC say›l› Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi", bu
uyumsuzluklar› ortadan kald›rma ve Avrupa
piyasas›n› bölünmüfl bir yap› görünümünden
kurtarma amac› tafl›maktad›r. Böylelikle arac›lar aras›ndaki rekabet artacak, sigorta
yapt›rmak isteyen kiflilerin kendi ihtiyaçlar› ve
sahip olduklar› ekonomik koflullara uygun
olarak daha genifl bir ürün yelpazesine eriflim
sa¤lamalar› mümkün olacakt›r.
"Sigorta Arac›lar› Direktifi" olarak da bilinen
2002/92/EC say›l› Direktif, sigorta ve reasürans arac›l›¤› faaliyetlerinin, bir Üye Devlette
yerleflik veya orada yerleflmeyi planlayan
gerçek ve tüzel kiflilerce gerçeklefltirilmesi
için gerekli kurallar› belirlemektedir. Sigorta
Arac›lar› Direktifi, "Kapsam ve Tan›mlar", "Tescil Gereklilikleri", "Arac›lar›n Bilgi Gereklilikleri"
ve "Nihai Hükümler" olmak üzere 4 bölümden
oluflmaktad›r.
2002/92/EEC say›l› Direktif, mesleki yükümlülüklerin yerine getirilmesi flart›na ba¤l› olarak tüm sigorta arac›lar›n›n kendi menfle Üye
Devletlerinde kay›tl› olmalar›na iliflkin bir düzenleyici sistem oluflturmufltur. Direktifte sigorta arac›lar›n›n yüksek düzeyde bir profesyonellik ve mesleki yeterlili¤e sahip olmalar›n›n,
bütünleflmifl bir piyasada faaliyet göstermenin temel gereklili¤i oldu¤u önemle vurgulanm›flt›r. Direktif, sigorta arac›lar› için "Tek Avrupa Pasaportu" uygulamas› da getirerek
arac›lar›n, kendi menfle ülkelerinin kontrolünde olmak kofluluyla Avrupa Birli¤i’nin herhangi bir ülkesinde faaliyet gösterebilmelerine
olanak tan›maktad›r. Böylelikle, sigorta arac›lar›n›n baflka bir Üye Devletteki risklerin sigortalanmas›na iliflkin müflteri taleplerini yerine
getirebilmeleri de mümkün olacakt›r.
Direktif, tüketicilere daha yüksek düzeyde
bir koruma da sa¤lamaktad›r. Sigorta arac›lar› taraf›ndan müflterilere verilecek önerileri
ve bilgilerin aç›klanmas›na iliflkin net kurallar›
da ortaya koyan Direktif, böylelikle müflterilerin daha do¤ru bir biçimde bilgilendirilerek
en do¤ru kararlar› almalar›n›n sa¤lanmas›n›
hedeflemektedir.
Avrupa Komisyonu, "Sigorta Arac›lar› Direktifi"nin tüm Üye Devletlerde tam olarak uygulanmas›n›n sa¤lanmas› konusuna oldukça
büyük önem vermektedir.
Bu çerçevede Avrupa Komisyonu, ulusal
uygulama kurallar›n›n oluflturulmas› aflamas›nda Üye Devletler taraf›ndan karfl›lafl›lan
problemlerin tart›fl›lmas› ve çözümüne iliflkin
olarak toplant›lar düzenlemifl; Direktifin kapsam› ve içeri¤ine iliflkin Üye Devlet görüfllerinin yak›nlaflt›r›lmas› ve yorumlamalarda ortaya ç›kan problemlerin afl›lmas› konusunda
çal›flmalar yapm›flt›r. ■
(Bu yaz› Birlik taraf›ndan haz›rlanan "Avrupa Birli¤i’nde Sigorta Arac›lar›" bafll›kl› kitaptan derlenerek haz›rlanm›flt›r. Kitapta sigorta
arac›lar› ve arac›lar›n sigorta piyasas›ndaki
rolü, Avrupa Birli¤i’nde sigorta arac›lar› ve "Sigorta Arac›lar› Direktifi", AB üyesi 25 ülkede sigorta arac›l›¤› faaliyetleri ve "Sigorta Arac›lar› Direktifi"nin uygulanmas› konular› kapsaml›
biçimde ele al›nm›flt›r. Bas›m aflamas›nda
olan kitab›n Birlik’ten temin edilmesi mümkün
olabilecektir.)
19
AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA
Avrupa reasürans
piyasas›nda
"Tek
Pasaport" dönemi
Av. Tolga CEYLANTEPE
TSRfiB Hukuk ve Mevzuat Uzman›
vrupa Birli¤i’nde, Reasüransa iliflkin
olarak yerleflme ve hizmet sunma
serbestisine yönelik k›s›tlamalar›n kald›r›lmas›na iliflkin 25 fiubat 1964 tarih ve 64/225/EEC
say›l› Direktifin1 varl›¤›na ve sigorta mevzuat›n›n uyumlaflt›r›lmas›na yönelik giriflimlere
ra¤men, yak›n zamana kadar reasürans
mevzuat›n›n harmonizasyonuna yönelik somut bir ad›m söz konusu olmam›flt›r.
64/225/EEC say›l› Direktif üye ülkelerin di¤er
üye ülkelerin reasürörlerinin önündeki engelleri kald›rmalar›n› öngörüyor ve bunun daha
ötesinde bir düzenleme içermiyordu. Bu
çerçevede üye ülkeler, reasürans ile ilgili düzenlemeleri uygun gördükleri flekilde yapmak ve hatta hiç bir düzenleme yapmamak
konusunda serbestiye sahiplerdi.
Bu kapsamda, örnek vermek gerekirse
üye ülkelerden Belçika reasürans ile ilgili hiç
bir düzenleme yapmamay› tercih ederken,
örne¤in ‹ngiltere’de reasürans sektörü, temelde sigortaya benzer flekilde düzenlen-
A
20
mekteydi. ‹ngiltere’nin bu e¤ilimi, genel olarak Avrupa’daki di¤er ülkeler taraf›ndan da
benimsenmekteydi.
Avrupa’da Reasürans alan›nda daha genifl kapsaml› bir düzenleme yeni reasürans
direktifi ile getirilmifltir. Söz konusu direktif, Nisan 2004 tarihinde Avrupa Komisyonu taraf›ndan önerilmifl, Haziran 2005 tarihinde Avrupa Parlementosu taraf›ndan onaylanm›fl,
17 Ekim 2005 tarihinde Konsey taraf›ndan
kabul edilmifl ve nihayetinde 9 Aral›k 2005
tarihinde Avrupa Birli¤i Resmi Gazetesi’nde
yay›mlanm›flt›r.
2005/68/EC SAYILI
REASÜRANS D‹REKT‹F‹2
Avrupa Birli¤i mevzuat›, do¤rudan sigortac›lar taraf›ndan yürütülen reasürans faaliyetlerini düzenlemekte fakat münhas›ran bu
alanda faaliyet gösteren reasürörlere iliflkin
ise ortak bir düzenleme ihtiva etmemektedir. 2005/68/EC say›l› Direktif ise Avrupa ülkelerinde reasüransa iliflkin ortak bir düzenlemeyi öngörmekte ve Menfle üye ülke’den
(Home Member State) al›nan izinle, tüm üye
ülkelerde faaliyette bulunulmas›na izin veren tek pasaport (single passport) yaklafl›m›
Üye ülkelerin reasürans
mevzuatlar›ndaki
farkl›l›klar dikkate
al›nd›¤›nda Reasürans
Direktifi baz› ülkeler
için zorlu bir süreci
bafllatacakt›r. Direktifin
as›l etkisi üye ülkeler
d›fl›nda kurulmufl olup,
birden fazla üye ülkede
faaliyet göstermek isteyen
reasürans flirketleri
aç›s›ndan olacakt›r.
ile, do¤rudan sigortaya iliflkin mevzuata paralel bir yaklafl›m benimsemektedir.3
Direktif ile;
● Faaliyet iznine iliflkin asgari standartlar
belirlenmifltir,
● Finansal denetime iliflkin olarak Menfle
üye ülke’nin (Home Member State) münhas›r sorumlulu¤u benimsenmifltir,
● Asgari 3 milyon Euro’luk garanti fonunu
da içeren solvency (yükümlülük karfl›lmama yeterlili¤i) düzenlemeleri öngörülmüfltür.
● Mali zay›fl›k, teknik karfl›l›klar›n yetersizli¤i
veya yetersiz solvency durumlar›na iliflkin
denetleme ve düzenleme yetkilerine yer
verilmifltir,
Direktif ile Hayat, Hayat d›fl› ve Sigorta
Gruplar›na iliflkin direktiflerde de reasüransa
iliflkin hususlarda güncellemeler söz konusu
olmufltur.
Direktifin yay›m›ndan önce faaliyet izni alm›fl olan reasürans flirketlerinin, yeniden izin
prosedürüne ihtiyaç duymalar› söz konusu
olmayacakt›r. Bununla birlikte, bu flirketler de
Direktifin teknik karfl›l›klar, solvency ve garanti fonu uygulamas› baflta olnak üzere çe-
flitli hükümleri ile ba¤l› olacaklard›r.
Di¤er bütün direktiflerde oldu¤u gibi Yeni
Reasürans Direktifi’de, flirketlere do¤rudan
bir yükümlülük getirmemekte bunun yerine
üye ülkelerin takip etmesi gereken asgari
standartlar› belirlemektedir. Üye ülkelere
mevzuatlar›n› Reasürans Direktifi ile uyumlaflt›rabilmeleri için Direktifin resmi gazetede
yay›m› tarihinden itibaren iki y›l süre tan›nm›fl
olup bu süre 10 Aral›k 2007 tarihinde sona
erecektir.
Direktif ile öngörülen yeni reasürans rejimi,
karfl›l›kl› tan›ma (mutual recognition) ve harmonizasyon prensiplerini benimseyerek, sigortay› düzenleyen sistemi takip etmektedir.
Bu çerçevede bir flirketin finansal durumu da
sadece faaliyet izni alm›fl oldu¤u üye ülke
yani Menfle üye ülke (Home Member State)
taraf›ndan denetlenebilmekte, bu flirket
baflka bir üye ülkede ifl yapmak istedi¤inde
faaliyete bafllamak için ikinci bir prosedürle
u¤raflmak durumunda kalmamaktad›r. Ayr›ca harmonizasyon sonucunda, üye ülkeler
taraf›ndan takip edilecek asgari standartlar
öngörülmekte ve bu flekilde flirketlerin en az
regulasyona tabi olacaklar› üye ülkede yo¤unlaflmalar›n›n da önüne geçilmesi hedeflenmektedir.
Direktif ile di¤er üye ülkelerin, hali haz›rda
baflka bir üye ülkeden faaliyet iznine sahip
olan flirketlere dolayl› olarak denetim sonucunu do¤uran tedbirler uygulamalar› da engellenmektedir. Bu çerçevede örne¤in; üye
ülkelerin, üye ülkelerden birinde faaliyet iznine sahip olan reasürörlerden reasürans korumas›na sahip olan sigorta flirketlerinin, kazan›lmam›fl primler veya muallak hasar karfl›l›¤›
ayr›lmas›na iliflkin talepte bulunmalar›n›n
önüne geçilmifltir.
D‹REKT‹FE DUYULAN ‹HT‹YAÇ
Avrupa’da Reasürans Direktifi’nin yürürlü¤e konmas›n›n çeflitli sebepleri vard›r. Bunlar›n bafl›nda iç pazar›n önündeki engellerin
ortadan kald›r›lmas› ve düzgün flekilde iflleyen bir sistemin oluflturulmas›, yo¤unlaflmalar›n önüne geçilme hedefi, sigortac›lar›n
yeterli korumaya sahip olmalar›n›n ve bunun
21
AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA
sonucunda sigortal›lar aç›s›ndan yeterince
güvenli bir ortam›n sa¤lanabilecek olmas›na katk› sa¤lanmas›, Avrupal› reasürörlerin
uluslararas› rekabet güçlerinin artt›r›lmas›na
yönelik çaba say›labilir.
Avrupal› reasürörlerin ABD pazar›nda kendilerinden üstlendikleri risklerin tamam› oran›nda bir teminat (collateral) istenmesi sonucunda bir tak›m güçlüklerle karfl›laflt›klar›
bilinmektedir. Avrupa çap›nda güçlü bir reasürans rejimine sahip olunmas› durumunda
söz konusu teminata gerek olmayaca¤›na
iliflkin bir beklenti de söz konusudur. Ayr›ca
tek pasaport sistemi ile ortaya ç›kan avantajlar›n üye ülkelerin elini güçlendirecek nitelikte oldu¤u da de¤erlendirilmektedir.
D‹REKT‹F‹N ÖNGÖRDÜ⁄Ü
ASGAR‹ YÜKÜMLÜLÜKLER
Solvency (yükümlülük karfl›lama yeterlili¤i)
sigorta flirketlerine iliflkin düzenlemeler içinde
önemli bir yer tutmaktad›r. Bu çerçevede Avrupa uygulamas›nda bir sigorta sirketinin, cari faaliyetlerini sürdürebilmek için bulundurmas› zorunlu olan asgari sermayeyi ifade
eden gerekli yükümlülük kars›lama yeterliligi,
ABD'deki riske dayal› sermaye uygulamas›n›n
aksine mali yeterlilik kontrolü, mali yeterlilik
rasyosunun analizine dayal›d›r. Bununla birlikte önümüzdeki dönemde Solvency II projesi
ile birlikte riske dayal› sermaye uygulamas›na
geçilmesi hedeflenmektedir. Reasürans Direktifi çerçevesinde hayat ve hayat-d›fl› reasürans faaliyetlerine iliflkin olarak da bir "Solvency Margin" öngörülmekte ve bunun, hayat d›fl› sigortac›lar›nki ile ayn› flekilde düzenlenmesi söz konusu olmaktad›r.
Bununla birlikte bu genel kural›n özellikle
yat›r›m boyutu olan hayata iliflkin reasürans
faaliyetleri gibi istisnalar› da mevcuttur. Di¤er taraftan, Solvency II projesi göz önünde
al›nd›¤›nda bu düzenlemenin geçici bir nitelik tafl›d›¤› söylenebilir.
ÜYE ÜLKELER‹N DÜZENLEME
YETK‹S‹ BULUNMAYAN ALANLAR
Direktif ayr›ca üye ülkelerin reasürörlere
yükümlülük getiremeyece¤i alanlar› da dü-
22
zenlemektedir. Bunlar›n bafl›nda teminatlar
(collateral) gelmektedir. Baz› üye ülkeler
öteden beri sedan flirketlerinin ancak yükümlülüklerinin, ayn› zamanda teminatlar
ile de güvence alt›na al›nd›¤› durumlarda
reasürans yapabilece¤ine iliflkin düzenlemelere sahiptir. Reasürans Direktifi çerçevesinde, üye ülkeler di¤er üyelerden birinde
faaliyet izni alm›fl reasürörlerin, bu flekilde
reasürans yapt›ranlara getirilen yükümlülükler ile dolayl› olarak düzenlemeye tabi tutulmas›n› yasaklamaktad›r. Direktif çerçevesinde üye ülkelerin düzenleme yapamayacaklar› alanlardan biri de prim oranlar›na
iliflkindir. Bu kapsamda üye ülkelerin reasürörlere yönelik prim oranlar›n› saptamalar›
da yasaklanm›flt›r. Bu yaklafl›m, Avrupa Birli¤i’nin tarifelerde yap›lan düzenlemelerin s›n›r ötesi ticaretin önünde engel oluflturaca¤› yönündeki genel yaklafl›m›na paralellik
arz etmektedir.
D‹REKT‹F‹N FARKLI
REASÜRÖRLERE ETK‹S‹
Direktifin etkileri, reasürörün menflei ve
nerede faaliyet göstermek istedi¤ine ba¤l›
olarak üç farkl› kategoride incelenebilir;
● Üye ülkelerde kurulmufl reasürans flirketleri
● Üye ülkeler d›fl›nda kurulmufl ancak
bu ülkelerde faaliyet gösteren reasürans
flirketleri
● Üye ülkeler d›fl›nda kurulmufl, bu ülkeler
d›fl›nda faaliyet gösteren fakat üye
ülkelerdeki sigorta flirketlerine reasürans
hizmeti veren reasürans flirketleri
(non-admitted reinsurers).
Bu çerçevede birinci kategori içindeki flirketler tek izin ve menfle ülke denetimi prensibine dahildir. Direktif öncesinde denetimin
söz konusu olmad›¤› veya bu direktifte öngörülenin alt›nda bir denetimin söz konusu
oldu¤u ülkelerde hali haz›rda faliyette bulunan flirketlere solvency gerekliliklerine uyum
için bir geçifl süresi öngörülmektedir.
‹kinci kategoride yer alan reasürans flirketleri aç›s›ndan tek izin prensibi söz konusu
de¤ildir. Bu flirketlerin faaliyet göstermek istedikleri
bütün üye ülkelerde izin
prosedürünü yerine getirmeleri gerekmektedir. Üye
ülkelerin, üçüncü ülke reasürörlerine, üye ülkelerdekilerden daha lehe bir uygulama gerçeklefltiremeyecek olmalar›, Direktifin
yükünün bu kategorideki
flirketler taraf›ndan da fazlas›yla üstlenilecek oldu¤u
fleklinde yorumlanabilir.
Direktif, sigorta flirketlerinin, üye ülkeler d›fl›nda kurulmufl ve bu ülkeler d›fl›nda faaliyet gösteren reasürörlerden hizmet almalar›n› yasaklamamaktad›r.
Bununla birlikte bir üye ülkeyi bu kategorideki flirketlerin hizmet vermelerini yasaklayan veya bu kategorideki reasürans flirketleri ile ilgili ifllemlerde sedan flirketlerinin yükümlülüklerinin, ayn› zamanda teminatlar
(collateral) ile de güvence alt›na al›nmas›n›
talep eden bir düzenleme yapmaktan al›koyan bir durum da mevcut de¤ildir. Bununla birlikte Direktif, Komisyon’un üçüncü ülkelerle anlaflmalar yaparak bu ülkelerle olan
iliflkilerde karfl›l›kl› olarak belirli standartlar›n
oluflturulmas›na da imkan sa¤lamaktad›r.
Direktif ayr›ca
üye ülkelerin
reasürörlere
yükümlülük
getiremeyece¤i
alanlar› da
düzenlemektedir.
Bunlar›n bafl›nda
teminatlar
(collateral)
gelmektedir.
F‹NANSAL REASÜRANS
Direktifte finansal reasüransa iliflkin farkl›
bir yaklafl›m söz konusudur. Bu çerçevede,
üye ülkelere finansal reasüransa iliflkin olarak
(Finite Reinsurance) daha fazla düzenleme
yapmalar›na yönelik izin verilmekte, üye ülkeler finansal reasüransa iliflkin olarak ortak
bir düzenleme yapmaya mecbur tutulma-
maktad›r. Dolay›s›yla baz›
ülkeler özel bir düzenlemeyi tercih edebilecekleri gibi di¤erleri bundan sak›nabileceklerdir. Buna ek olarak Direktif, üye ülkelerin finansal reasüransa iliflkin
tüm anlaflmalarda yer alacak zorunlu flartlar koyabilmelerine de imkan sa¤lamaktad›r.
DE⁄ERLEND‹RME
Yaz›m›zda k›saca de¤indi¤imiz üzere Direktif üye
ülkelerdeki reasürörlerin
tabi olacaklar› mevzuatta
önemli oranda bir harmonizasyona imkan sa¤lamaktad›r.
Di¤er taraftan, finansal reasürans aç›s›ndan opsiyonel bir rejim söz konusudur. Üye
ülkelerin reasürans mevzuatlar›ndaki farkl›l›klar dikkate al›nd›¤›nda Direktifin baz› ülkeler
için daha zorlu bir süreci bafllataca¤› öngörülebilir. Bununla birlikte Direktifin as›l etkisi
üye ülkeler d›fl›nda kurulmufl olup, birden
fazla üye ülkede faaliyet göstermek isteyen
reasürans flirketleri aç›s›ndan söz konusu olacak ve bu flirketler üye ülkelerdeki rakiplerinin aksine tüm ülkelerden izin almak durumunda kalacaklard›r.
Bu durumun, Avrupal› reasürörlerin ABD
pazar›nda karfl›laflt›klar› teminatlara (collateral) iliflkin güçlüklerin bertaraf edilmesinde
bir pazarl›k unsuru olarak kullan›l›p kullan›lamayaca¤›n› ve sonucunda Komisyon taraf›ndan üçüncü ülkelerle anlaflma yapmak
yetkisinin kullan›larak soruna bir çözüm bulunup bulunamayaca¤›n› ise zaman gösterecektir. ■
1
Council Directive 64/225/EEC of 25 February 1964 on the abolition of restrictions on freedom of establishment and freedom to provide services in respect of reinsurance
and retrocession.
2
Directive 2005/68/EC of the European Parliament and of the Council of 16 November 2005 on Reinsurance and amending Council Directives 73/239/EEC, 92/49/EEC as
well as Directives 98/78/EC and 2002/83/EC.
3
Söz konusu sistem, Avrupa Birli¤i Üyesi 25 ülke yan›nda Avrupa Ekonomik Alan› (EEA) ülkeleri; ‹zlanda, Liechtenstein ve Norveç’i de içine almaktad›r.
23
KAPAK KONUSU
‹pote¤e Dayal› Konut
Kredileri
Mortgage
Doç. Dr. Suna OKSAY
TSRfiB Genel Sekreter Yard›mc›s›
ortgage, bankalar ve benzeri finansman kurumlar›n›n, konut sahibi olmak için kredi talep eden bireylere verdikleri uzun vadeli kredi türlerinden biridir. Bu tür
kredilerde, finansman kurumlar› krediyi verirken, kredi konusu konutlar üzerinde ipotek
tesis ederek, kredilerini teminat alt›na al›rlar.
Bu özelli¤iyle, sözkonusu krediler, ödünç alan›n, sözleflmedeki ödemeleri yapmamas›
durumunda, ödünç verene ipote¤in paraya çevrilmesi yoluyla, alaca¤›n› tahsil etme
hakk› verir.
Bu krediyi di¤erlerinden ay›ran çok önemli bir niteli¤i bulunmaktad›r: Kredi veren ban-
M
24
ka, ipote¤ini hemen nakde dönüfltürmek
amac›yla, bu ipotek karfl›l›¤›nda menkul k›ymet arz ederek, ikincil piyasalarda fon fazlas› olan yat›r›mc›lara satmaktad›r. Bu yolla
bankalar yeni kredilerinin finansman›nda
kullanaca¤› taze fonlar yaratmaktad›r.
‹pote¤e dayal› konut kredilerine ba¤l›
menkul k›ymetlefltirme olarak adland›r›lan,
bu süreçte, uzun vadeli konut kredilerine
kaynak sa¤layabilmek amac›yla, kredi veren kurulufllar, bilançolar›nda yer alan alacaklar› karfl›l›¤›nda, menkul k›ymet ihraç
ederek, kredilerini, menkul k›ymetleri sat›n
alan yat›r›mc›lar arac›l›¤›yla finanse ederler.
Bu sistemde, bankalar üç temel ifllev üstlenmektedirler:
● Kredi vermek;
● Verilen krediler karfl›l›¤›nda al›nan ipoteklere dayal› olarak menkul k›ymet ihraç
etmek;
● Kredilerin geri ödemelerini tahsil etmek
ve bu ödemelerin, menkul k›ymetleri
sat›n alan yat›r›mc›lara ödenmesini
sa¤lamak.
‹pote¤e Dayal› Konut Kredileriyle al›nabilen gayrimenkuller iki guruba ayr›lmaktad›r. Birinci gurupta
yer alan gayrimenkuller,
oturum amac›yla al›nan
gayrimenkullerdir (Residential). ‹kinci gurupta yer
alan gayrimenkuller ise, iflyerleri, al›flverifl merkezleri ve
oteller gibi, ticari amaçla al›nan
gayrimenkullerdir (Non-residential).
‹pote¤e dayal› konut kredileri birincil piyasalar›nda, yeni ipotek kredilerine iliflkin anlaflmalar yap›l›r. Birincil piyasalar›n aktörleri, ticari bankalar, tasarruf kurumlar›, yap› kurulufllar›, emeklilik fonlar›, sigorta flirketleri, brokerler, de¤erleme uzmanlar›, menkul k›ymet
sat›c›lar›, flirketlerin hazine departmanlar›,
anonim flirketler, özel yat›r›mc›lar ve ödünç
al›c›lard›r.
‹pote¤e dayal› konut kredisi kullanarak ev
sat›n alma sürecinde, ço¤u kez ifllemi düzenleyen ve baflvuruyu de¤erlendiren kurum
ödünç verici kurum de¤il, arac›l›k görevini
üstlenen brokerlerdir. Brokerler, bir veya daha fazla bankay› temsil edebilirler. Banka ve
broker aras›ndaki temel fark, brokerlerin
ödünç verici olarak faaliyet göstermemesidir. Brokerlar ödünç al›c›lara dan›flmanl›k hizmeti vererek, mortgage kredisi bulmalar›na
yard›mc› olurlar, ancak, fon tedarik etmezler.
Birincil piyasalar›n di¤er aktörleri de, gayrimenkul de¤erleme uzmanlar› (valuers) ile
sigortac›lard›r. Baz› ülkelerdeki ödünç vericiler, kredi tutarlar›n› tespit etmek için, konutlar›n de¤erlerinin, eksperler taraf›ndan kontrol
edilmesini talep etmektedir. Ayr›ca, ço¤u ülkedeki ödünç vericiler ise, ipote¤e dayal›
konut kredisi vermek için, ödünç al›c›lar›n
baz› sigortalar› sat›n almas›n› zorunlu hale
getirmifllerdir. Bu çerçevede, ipote¤e dayal›
konut kredisi sözleflmelerinde konutlar›n yang›n, deprem ve sel gibi belli bafll› risklere karfl› sigortalanmalar› zorunlu tutulmakta, ayr›ca ödünç al›c›n›n mortgage ödemelerini
yapamamas› gibi, sistemin iflleyifli esnas›nda
karfl›lafl›labilecek di¤er risklerin sigortalanmas› ise teflvik edilmektedir.
‹kincil piyasalar›n aktörleri ise, kredi veren
kurulufllar, menkul de¤er ihraçc›lar› ve yat›r›mc›lard›r. Kredi veren kurulufllar, ipote¤e dayal› menkul k›ymetleri do¤rudan yat›r›mc›lara
25
KAPAK KONUSU
satarlar. Böylece, finansman ihtiyac› olan
konut al›c›lar› ile, finansman fazlas› olan ve finansmanlar›n› uzun vadeli olarak de¤erlendirmek isteyen fon sahiplerini piyasada buluflturmufl olurlar. Baz› durumlarda ise, bir
menkul k›ymet sat›c›s›, iki kurumun aras›nda
arac›l›k görevini de üstlenebilir. Ayn› zamanda, sigortac›lar da, ipote¤e dayal› konut
kredisi sözleflmelerini ödeyememe risklerine
karfl› sigortalayarak, ikincil piyasalarda
önemli rol oynarlar. ‹pote¤e dayal› konut
kredisine dayal› menkul de¤erleri ellerinde
tutan aktörler, baz› durumlarda, finansal piyasalardan faiz opsiyonu sat›n al›rlar. Bu durumda, sigortac›lar faiz oranlar›ndaki de¤iflikliklerden ortaya ç›kan riskleri sigortalarlar.
AB ülkelerindeki hükümetler, mortgage ve
konut piyasalar›n›n büyütülmesi ve kontrol
alt›na al›nmas› için, çeflitli mali ve politik önlemler almaktad›rlar. Bu önlemlerden baz›lar›, arsa kullan›m›na k›s›tlama getirilmesi,
mortgage faiz ödemelerinin gelir vergisinden indirilmesi, uygulanacak para politikalar›yla mortgage faiz oranlar›na etki edilmesi ve konut finansman›nda kullan›lmak üzere
devlet bankalar›ndan al›nan borçlar›n sübvanse edilmesidir.
Bu çerçevede, birçok AB ülkesi, mortgage faiz ödemelerinin gelir vergisinden indirimine olanak sa¤lamaktad›r. ‹ndirilebilecek
miktarlar genellikle s›n›rl› olup, yat›r›m amaçl› al›nan konutlar için böyle bir indirim söz konusu olmamaktad›r. ‹spanya, ‹talya, Danimarka, ‹sveç, Finlandiya ve Hollanda’da sahip olunan konutta oturan tüm ev sahipleri
için faizlerin gelir vergisinden indirimi mümkün iken, Almanya, Fransa ve ‹ngiltere’de
faizlerin gelir vergisinden indirimi sadece
belli ev sahipleri için mümkündür. Avusturya
ve Belçika’da ise geri ödemelerin bir miktar› belli bir süre için vergiden indirilebilmektedir. Bu düzenlemelerle, AB’de, mortgage
teflvik edilmektedir.
S‹STEM‹N R‹SKDEN KORUNMASI
2004 y›l› bafl› itibariyle, konut sorununu
önemli ölçüde çözmüfl olan AB ülkelerinde,
GSY‹H’lar›n›n %44.6’s› oran›nda, toplam 4.2
26
Trilyon EURO mortgage borcu bulunmaktad›r. Bu rakam ABD’de ise 5 trilyon USD civar›ndad›r.
Mortgage sisteminde, gerek borçlular›n,
gerekse alacakl›lar›n karfl›laflabilece¤i çok
say›da risk bulunmaktad›r. Söz konusu risklerin bafl›nda, borçlunun, ifl görememezlik,
hastal›k, iflsizlik vb. nedenlerle, kredi taksitlerini ödeyememesi; krediyi geri ödeyememesi; sat›n al›nan evin tapu kay›tlar›nda bulunan sorunlar nedeniyle, ipote¤in nakde
çevrilememesi vb. riskler gelmektedir.
‹flte sistemin daha iyi iflleyebilmesi için,
mutlaka bu risklerin kontrol alt›na al›nmas›
gerekmektedir. Tüm dünyada riskleri kontrol
alt›na alarak, ekonomik kay›plar› önleyen
tek finansal araç ise hepimizin de bildi¤i gibi S‹GORTAd›r.
Mortgage sisteminin geliflti¤i tüm ülkelerde riskleri kontrol alt›na alan, kredi koruma
sigortas›, kredi ödemelerini koruma sigortas›,
tapu sicil kayd› sigortas› vb. çok say›da sigorta ürünü bulunmaktad›r.
Avrupa’da ve ABD’de uygulanan temel
sigorta ürünlerinden baz›lar› flunlard›r: Mortgage Koruma Sigortas› (Mortgage Protection Insurance), Mortgage Ödemelerini Koruma Sigortas› (Mortgage Payment Protection Insurance), Tapu sicil sigortas› (Title Insurance), Mortgage Garanti Sigortas›
(Mortgage Guarantee Insurance), Mortgage De¤er Kayb› Sigortas› (Indemnity Insurance).
Kredi alan kifliyi risklere karfl› koruyan Mortgage Koruma Sigortas›n›n temel fonksiyonu,
krediyi alan konut sahibi kiflinin ölümü durumunda, kalan borcun ödenememesi nedeniyle, ipote¤in nakte çevrilmesi riskini ortadan kald›rmakt›r. Ölüm halinde, sigorta kapsam›nda, evin kalan tüm kredi borcu kredi
kurulufluna bir kerede ödenir ve evin tapusu, ölenin mirasç›lar› üzerine geçer. Ayr›ca,
konut sahibinin, sürekli olarak sakatlanmas›
durumunda da, sigorta flirketi, kalan kredi
bakiyesini kredi kurulufluna ödeyerek, borcu
kapat›r. Bu sigorta yapt›r›lmad›¤› takdirde
ise, ölüm halinde ev sat›larak kalan borç
tahsil edilecek, sakatl›k halinde ise, ödene-
meyecek kredi taksitleri nedeniyle, konut sat›larak, ipotek nakde dönüfltürülecektir. Bir
di¤er sigorta ürünü ise, Mortgage Ödemelerini Koruma Sigortas›’d›r. Kredi alan kifliyi risklere karfl› koruyan bu sigorta çerçevesinde,
kapsam alt›na al›nan risk, kredi taksitlerinin
geçici olarak ödenememesi ve bu nedenle
de ipote¤in nakte çevrilmesi riskidir. Baflka
bir ifadeyle, kredi alan kiflinin, iflsiz kalmas›,
hasta olmas› veya kaza geçirmesi gibi nedenlerle, gelirinde bir azalma olmas› durumunda, kredi taksitlerini ödeyemeyece¤inden, e¤er varsa, sigortas› devreye girecek
ve poliçede belirlenen süreler için, kiflinin
kredi taksitleri sigorta flirketi taraf›ndan ödenecektir.
Tapu sicil sigortas› ise, kredi veren kuruluflu
risklere karfl› koruyan bir sigorta türüdür. Bu sigorta, kredi verilerek, ipotek alt›na al›nan
gayrimenkulün, tapu sicil kay›tlar›n›n temiz
oldu¤unu ve ipote¤in nakte çevrilmek istendi¤inde bir sorun ç›kmayaca¤›n› garanti
eden ve aksi durumlardaki zarar› kapsama
alan bir sigorta ürünüdür. Bu sigortan›n genel olarak kapsam içine ald›¤› risk, sigorta
sözleflmesi kurulmadan önce var olan, sigor-
tal› taraf›ndan bilinmeyen ve sigortac› taraf›ndan yap›lan araflt›rma sonucunda bulunamayan riskler sebebiyle, tafl›nmaz üzerinde bulunan rehnin geçersizli¤i veya ifa edilemezli¤idir. Baflka bir ifadeyle, sözkonusu sigorta, kredi alan kiflinin taksitlerini ödemedi¤i için, ipote¤in nakte çevrilmek istendi¤i
hallerde, evin tapu kay›tlar›nda bulunan yasal engeller ve evrak sahtekârl›¤›, usulsüzlük,
ehliyetsizlik, yetkisizlik gibi nedenlerle, sat›fl›n
olanaks›z hale gelmesi, ipote¤in nakte çevrilememesi riskini kapsamaktad›r.
Bir di¤er sigorta ürünü ise, kreditörlerin özel
olarak yapt›rd›klar›, zorunlu olmayan, Mortgage Garanti Sigortas›’d›r. (Mortgage Insurance). Bu sigortan›n Mortgage Koruma Sigortas›ndan fark›, ipote¤in sadece %20 ila
%30’luk k›sm›na ait riski kaps›yor olmas›d›r. Bu
sigorta, kredi verenin veya yat›r›mc›n›n borçludan krediyi geri alamamas› riskini kapsayan bir sigorta ürünüdür. Bu sigorta daha
çok, evi al›rken, %20 den daha az peflin
ödeyen borçlular›n mortgage kredilerini
kapsar. Çünkü burada mortgage kredi oran›
daha yüksektir ve dolay›s›yla geri ödenebilme riski de yüksek olacakt›r.
27
KAPAK KONUSU
De¤er Kayb› Sigortas› ise, kredi veren kuruluflun riskini sigorta eder. Bu sigorta, kredi
karfl›l›¤›nda ipotek ettirilen konutun, ipote¤in nakde dönüfltürülmesi an›nda, de¤erinde meydana gelmifl düflüflleri kapsama
alan bir sigorta türüdür.
Konut finansman› sistemine iliflkin
çeflitli kanunlarda de¤ifliklik
yap›lmas› hakk›nda kanun
tasar›s›"n›n de¤erlendirilmesi:
Ülkemizde, mortgage ile ev sahibi olmak
için, Sermaye Piyasas› Kurulu taraf›ndan haz›rlanan yasa tasar›s›n›n ad› "Konut Finansman› Sistemine ‹liflkin Çeflitli Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Kanun Tasar›s›"d›r.
Henüz TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda
görüflülen Tasar›, konut finansman›na iliflkin
yasal çerçeveyi belirleyen kurallardan oluflmaktan çok, ad›ndan da anlafl›laca¤› üzere, çeflitli kanunlarda de¤ifliklik yap›lmas› suretiyle, ilgili kanunlarda sisteme uygun altya-
28
p›y› sa¤lamay› amaçlamaktad›r.
Tasar›yla, 2004 say›l› ‹cra ve ‹flas Kanunu,
2499 say›l› Sermaye Piyasas› Kanunu, 4077
say›l› Tüketicinin Korunmas› Hakk›nda Kanun
ve çeflitli vergi kanunlar›nda de¤ifliklikler yap›lmas› hedeflenmektedir.
Tasar›da, konut edinmeleri amac›yla tüketicilere kredi kulland›r›lmas›, konutlar›n finansal kiralama yoluyla tüketicilere kiralanmas› ve tüketicilerin sahip olduklar› konutlar›n teminat› alt›nda tüketicilere kredi kulland›r›lmas› ifllemleri konut finansman› olarak
tan›mlanm›flt›r.
Tasar›n›n kapsam›nda ticari amaçla al›nan gayrimenkuller de¤il, sadece tüketicilerin almak istedikleri konutlar bulunmaktad›r.
Bununla birlikte, oturmaya haz›r konutlar›n
yan›s›ra, yap›m› devam eden konutlar ile,
konut yap›lacak arsalar da, Tasar› kapsam›nda yer almaktad›r. Ayr›ca, kooparatif ortaklar› da, bu Tasar› kapsam›nda tüketici
olarak kabul edileceklerinden, bireysel ola-
rak, bu sistemden yararlanabileceklerdir. Tasar› ayr›ca, yap› kullanma izni almam›fl konutlara verilecek kredileri de kapsama almaktad›r.
Konut finansman› kurulufllar› olarak, Sermaye Piyasas› Kanunu’nda yap›lacak de¤iflikliklerle, konut finansman› amac›yla do¤rudan tüketiciye kredi kulland›ran veya finansal kiralama yapan bankalar ile konut finansman› faaliyetinde bulunmas› uygun görülen finansal kiralama flirketleri ile finansman flirketleri s›ralanm›flt›r.
Ayr›ca, Tasar›da, ipotek finansman› kurulufllar›, sermaye piyasas› kurumu olarak tan›mlanm›fl ve böylece, ipotek finansman› kurulufllar› ile konut finansman› kurulufllar›n›n,
konut finansman›ndan kaynaklanan alacaklara dayal› sermaye piyasas› araçlar›n›,
yat›r›mc›lara arz edebilmesine imkan tan›nm›flt›r.
Bununla birlikte, konut finansman›na yönelik
menkul k›ymetlefltirme araçlar› olarak, varl›k
teminatl› ve ipotek teminatl› menkul k›ymetler
düzenlenmifl ve konut alacaklar›n›n menkul
k›ymetlefltirilmesi amac›yla konut finansman›
fonlar› ile konut finansman› fonu kapsam› d›fl›nda kalan di¤er alacaklar›n menkul k›ymetlefltirilmesine imkân vermek amac›yla varl›k finansman› fonlar› tan›mlanm›flt›r.
‹K‹ AYRI MENKUL DE⁄ER HAVUZU
Yukar›da da belirtildi¤i üzere, Tasar›da,
ipotekli konut kredileri karfl›l›¤›nda ç›kart›lan
menkul de¤erler için iki ayr› menkul de¤er
havuzu oluflturulmas› öngörülmektedir: Konut Finansman› Havuzu (Teminat havuzu) ve
Varl›k Havuzu.
Teminat havuzu; yap› kullanma izni al›nm›fl
konut ve di¤er gayrimenkuller üzerine ipotek
tesis edilmek suretiyle teminat alt›na al›nm›fl
alacaklar, ikame varl›klar ve bunlar›n riskten
korunmas› amac›yla yap›lan sözleflmelerden
oluflur. Bunlar d›fl›nda kalan, yap› kullanma
izni almam›fl konutlar ile di¤er varl›k ve alacaklar ise Varl›k Havuzuna dahil edilirler.
Tasar›da, ‹cra ve ‹flas Kanunu’nda yap›lan
de¤ifliklikle, kiflilerin ald›klar› konut kredilerinin
geri ödenmemeleri durumunda, söz konusu
ipoteklerin paraya çevrilme süresi de k›salt›lmaktad›r. Tasar›, Tüketici Kanunu’na getirilen
de¤ifliklikle, kredi veren konut finansman› kuruluflunu, ay›pl› maldan ve tüketicinin bu
maddede yer alan seçimlik haklar›ndan dolay›, tüketiciye karfl› teslim tarihinden itibaren
1 y›l süre ile, kulland›rd›¤› kredi miktar› kadar
müteselsilen sorumlu tutmufltur. Ayr›ca, Tasar›da, konut finansman›ndan kaynaklanan ifllemlerde, kredi veren konut finansman› kuruluflu, krediyi belirli bir konutun sat›n al›nmas›
ya da belirli bir sat›c› ile yap›lacak sat›fl sözleflmesi flart› ile vermesi durumunda, konutun hiç ya da zaman›nda teslim edilmemesi
halinde, kredi veren tüketiciye karfl› sat›c› ile
birlikte kulland›r›lan kredi miktar› kadar müteselsilen sorumlu addedilmifltir.
Konut finansman› kuruluflu e¤er bu hakk›
sakl› tutmuflsa, tüketicinin birbirini izleyen en
az iki ödemede temerrüde düflmesi halinde,
geri ödemenin yap›lmamas› nedeniyle, borcun tümünün ifas›n› talep edebilir . Finansal
kiralama ifllemlerinde ise, tüketicinin muacceliyet uyar›s›nda verilen sürenin sona ermesini takiben, konut finansman› kuruluflu kalan
borcun tamam›n› ifa etme hakk›n› kullanmak üzere finansal kiralama sözleflmesini
feshetti¤i takdirde, konutu derhal sat›fla ç›karmakla yükümlüdür.
29
KAPAK KONUSU
Sözleflmede belirtilmek suretiyle konut finansman›na yönelik kredilerde ve finansal
kiralama ifllemlerinde faiz oran› sabit, de¤iflken veya ayn› kredi için her iki yöntem esas
al›nmak suretiyle belirlenebilir. Oran›n sabit
olarak belirlenmesi halinde sözleflmede bafllang›çta belirlenen oran her iki taraf›n ortak
r›zas› d›fl›nda de¤ifltirilemez. Oran›n de¤iflken
olarak belirlenmesi halinde ise, bafllangݍta
sözleflmede belirlenen oran, dönemsel geri
ödeme tutar› Tasar›da tan›mlanan özelliklere
sahip bir endeks baz al›narak de¤ifltirilebilir.
Tüketici, konut finansman› kurulufluna
borçland›¤› toplam miktar› önceden ödeyebilece¤i gibi ayn› zamanda bir ya da birden
çok ödemeyi vadesinden önce yapabilir.
Her iki durumda da konut finansman› kuruluflu, vadesinden önce ödenen taksitler için
gerekli faiz indirimini yapmakla yükümlüdür.
Faiz oran›n›n sabit olarak belirlenmesi halinde, sözleflmede yer verilmek suretiyle, bir ya
da birden fazla ödemenin vadesinden önce
yap›lmas› durumunda konut finansman› kuruluflu taraf›ndan tüketiciden erken ödeme
ücreti talep edilebilir. Oranlar›n de¤iflken
olarak belirlenmesi halinde tüketiciden erken ödeme ücreti talep edilemez.
Tasar›da, vergi kanunlar›nda yap›lan de¤iflikliklerle, sistemin üzerindeki maliyetlerin
azalt›lmas› amaçlanm›flt›r. Yap›lan de¤iflikliklerle, konut finansman› fonlar› ile varl›k finansman› fonlar›n›n kazançlar› Gelir Vergisi
Kanunu kapsam›ndan ç›kar›lm›flt›r. Ayr›ca,
Gider Vergileri Kanununa göre, afla¤›da yer
alan ifllemler BSMV kapsam› d›fl›nda kabul
edilmifltir. Bununla birlikte, Harçlar Kanunu’nda yap›lan de¤iflikliklerle, konut finansman› kurulufllar› ve ipotek finansman› kurulufllar› taraf›ndan konut finansman› kapsam›nda tesis olunacak ipotek ifllemleri, konut finansman› amac›yla yap›lacak finansal kiralamalarda kiralanan konutlar›n kirac›ya devri, harç kapsam›ndan ç›kar›lm›flt›r.
TASARIDA S‹GORTA ‹LE ‹LG‹L‹
YER ALAN HUSUSLAR
Tasar›da sigorta ile ilgili sadece üç mad-
30
de bulunmaktad›r. Bunlardan biri, konut finansman› ifllemlerinin gerektirdi¤i sigorta
sözleflmeleri ile ilgili usul ve esaslar›n› belirlemeye, Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i’nin görüfllerini almak kayd›yla, Hazine Müsteflarl›¤›’n›n, yetkili oldu¤unu belirten
madde, ikincisi ise, konut finansman› sözleflmelerinin asgari unsurlar› aras›nda "varsa
sözleflmeye konu olan konuta iliflkin sigorta
bilgileri" nin yer alaca¤›n› belirten maddedir.
Tasar›da sigortayla ilgili olarak yer alan
üçüncü madde ise, Gider Vergileri Kanunu’nun 29.maddesini de¤ifltiren maddedir.
Bu maddeyle, emeklilik sözleflmeleri, hayat
sigortalar› (hayat sigortalar›nda ferdi kaza,
hastal›k sonucu maluliyet ve tehlikeli hastal›klar teminatlar›n›n da ek teminat olarak verildi¤i sözleflmeler dahil) ve sa¤l›k sigortalar›
ile ihracata ait nakliyat sigortalar›nda ve konut finansman› kapsam›nda yap›lan sigortalarda sözleflme ve poliçe üzerinden al›nan
paralar, BSMV kapsam› d›fl›nda b›rak›lm›flt›r.
Ayr›ca, bankalar, sigorta flirketleri, emeklilik
flirketleri ve ipotek finansman› kurulufllar›n›n,
kurulufllar›nda veya sermayelerini art›rd›klar›
s›rada ç›kard›klar› hisse senetlerinin itibari
de¤erlerinin üzerinde elden ç›kar›lmas› sonucu kendi lehlerine kalan paralar da, kapsam d›fl›nda b›rak›lm›flt›r.
Sistemin teflvik edilmesi ve do¤ru yap›land›r›labilmesi için, önemli olan bir di¤er konu
ise, hayat sigortalar› tazminat ve ifltira ödemeleri üzerinde bulunan, Veraset ‹ntikal ve
Gelir Vergileri stopaj› uygulanmas› zorunlulu¤unun kald›r›lmas›d›r. Mortgage uygulamas›nda, tazminat ödemesi yap›lacak taraf
yani lehdar finans Kuruluflu olaca¤› için, yasal mirasç›n›n aksine, mortgage ba¤lant›l›
hayat sigortas›, yüksek seviyede itikal vergisine tabi olacakt›r. Bu durumda konut sahibinin kuruma olan borcu tamamen karfl›lanmayaca¤› için, gayrimenkul üzerindeki ipotek devam edecek ve sisteme güven sa¤lanamayacakt›r.
Son olarak, mortgage borçlar›n›n faizli geri ödeme türünün seçilmesiyle, ana para
ödemesi için, Muhtelit (Endowment) tipi ha-
yat sigortalar› yapt›r›lmas› durumunda da,
mortgage borcunun kapat›lmas› için biriktirilen k›s›m üzerinden %15 Gelir Vergisi stopaj›
uygulanmas› zorunlu¤u olacakt›r. Bu durumda da, ödenecek tazminat, gerçek borcu
karfl›lamayaca¤›ndan, sistemle ilgili hayat sigortas› poliçelerindeki %15’lik stopaj uygulamas›n›n kald›r›lmas›, sistemin çal›flabilmesi
aç›s›ndan önem arz etmektedir.
B‹RL‹K ÇALIfiMALARI
Bu sebeple haz›rlanan Konut Finansman›
Yasas›nda sadece Harç, BSMV ve KDV muafiyeti yeterli olmay›p, konut finansman› sistemi çerçevesinde yapt›r›lacak tüm sigorta
ürünlerinin, özellikle de yukar›da yer alan
Hayat Sigortalar› tazminat ödemelerinin, her
türlü vergiden muaf olaca¤›n›n da yasada
belirtilmesi gerekmektedir.
Tasar›da da belirtildi¤i üzere, ülkemizde
uygulanacak olan konut finansman› sigortas› ürünlerini düzenlemeye yetkili olan, Hazine
Müsteflarl›¤› Sigortac›l›k Genel Müdürlü¤ü,
bu kredilerle birlikte getirilmesi planlanan sigorta ürünleri konusunda çal›flmalar yapmaktad›r.
Türkiye’de faaliyet gösteren tüm sigorta
ve reasürans flirketlerinin üyesi oldu¤u, Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i de,
ülkemizde, konut finansman› kredi sisteminin
gerek, kreditör gerekse kredi alanlar için en
etkin ve verimli bir flekilde ifllemesinin temini
için, geliflmifl ülke uygulamalar›n› inceleyerek, yukar›da da belirtildi¤i üzere, ülkemizde
bafllang›çta uygulanmas› gerekli olan sigorta ürünlerini, Müsteflarl›kla yapt›¤› çal›flmalar
çerçevesinde tespit ederek, bu ürünlere iliflkin yasal çerçevenin haz›rlanmas› amac›yla,
Müsteflarl›kla iflbirli¤i içinde çal›flmalar yapmaktad›r. ■
31
HAZ‹NE MÜSTEfiARLI⁄I S‹GORTACILIK GENEL MÜDÜRLÜ⁄Ü
Sigortac›l›k
sektörü ve istihdam
eçen say›da, bir sonraki say›da 2005 y›l›n›n ayr›nt›l› bir de¤erlendirmesinin yap›laca¤› ifade edilmiflti. Ancak, y›lsonu verilerinin tamalanmamas› nedeniyle bu de¤erlendirme yap›lamam›flt›r. Bu çerçevede, bu say›da sigortac›l›¤›n istihdam yönü genel çerçeve
içerisinde ele al›nacakt›r.
Bugüne kadar genellikle gözard› edilen hususlardan biri de sigortac›l›¤›n ekonomiye sa¤lad›¤› istihdam katk›s›d›r. Gerçekten de ülkemizin bugün içerisinde bulundu¤u ekonomik flartlar sigortac›l›k sektörümüzün istihdam yönüyle
de ele al›nmas›n› gerekli k›lmaktad›r.
Herkesçe bilinen bir gerçektir ki, geliflmifl ülkelerde nüfus, a¤›rl›kl› olarak hizmetler sektöründe istihdam edilmektedir. Nitekim, ülkemiz
ekonomisindeki geliflmeler paralelinde de di¤er sektörlerden hizmetler sektörüne kaymalar›n olaca¤› kuflkusuzdur. Bu noktada, di¤er hizmet sektörleri aras›nda istihdam bak›m›ndan
sigorta sektörü özellikle dikkati çekmektedir. Sigortac›l›k sektörü, gerçekten de istihdam› yal-
G
32
n›zca kendi çal›flt›rd›¤› personel ile s›n›rl› olmayan, hem geriye do¤ru hem de ileriye do¤ru
istihdam etkisi oluflturan önemli bir sektördür.
Geriye do¤ru istihdam etkisi ile; sigorta uygulamas›n›n bafllat›lmas›ndan önce sigorta
altyap›s›n›n oluflturulmas› amac›yla yap›lan
çal›flmalar kastedilmektedir. Nitekim, yaln›zca
sigorta ve reasürans flirketlerinin talepleri ile yap›lm›fl pek çok araflt›rma mevcuttur. Deprem,
sel, f›rt›na, terörizm, hastal›klar, tar›msal ürün
riskleri, hayvan hastal›klar›, ölüm, trafik kazalar›, yang›n, h›rs›zl›k v.b. akla gelebilecek ne kadar risk varsa bunlarla ilgili olarak sektörün
yapt›rd›¤› araflt›rmalar mevcuttur. Bu araflt›rmalar elbette birtak›m araflt›rma flirketleri, üniversiteler, brokerler v.b. kurulufllar vas›tas›yla
yap›lmaktad›r. Bu suretle bu alanda ciddi say›da personel istihdam› sa¤lanmaktad›r.
‹LAVE ‹ST‹HDAM
Sigortac›l›k sektörü uygulama devam ederken ise yine pek çok yönden istihdam sa¤lamaktad›r. Sigorta ve reasürans flirketleri ile arac›larda çal›flanlar, aktüerler, e¤itim için oluflturulan kurumlarda çal›flan personel, bireysel sat›fl elemanlar› bunlar aras›ndad›r. Ayr›ca d›flardan hizmet sat›n al›m› yoluyla gördürülen ifller
de ilave istihdama yol açmaktad›r.
Sigortac›l›k sektörünün ileriye do¤ru istihdam
etkisi ise özellikle hasar tespiti ve hasarlar›n tazmini veya hasar görenin durumunun eski haline getirilmesi noktas›nda görülmektedir. Hasar
tespitinde çal›flt›r›lan binlerce eksper ve uzman, tamir servisleri, analiz flirketleri, hastaneler, yard›mc› hizmet kurulufllar› v.b. hep ileri
do¤ru istihdam etkisinin sonucudur.
Sigortac›l›k sektörünün kapsama ald›¤› risklerin hem say›ca çok olmas› hem de yayg›n olmas› nedeniyle akla gelebilecek her alanda
personel istihdam› talebini gündeme getirmektedir. Bu durum ise, sektörde gerçekten ne kadar istihdam sa¤land›¤› konusunun belirsiz hale gelmesine yol açmaktad›r. Bununla birlikte
tahmini baz› rakamlar›n verilmesi mümkün bulunmaktad›r.
88 B‹N PERSONEL
Tamam› tahmini rakamlar olmak üzere bugün sigortac›l›k sektöründe;
● 12 bini sigorta ve reasürans flirketlerinde,
● 60 bini acenteler nezdinde (bir tahmine
göre de 100 bin),
● 5 bini eksperler nezdinde,
● 1000 i brokerler nezdinde,
● 10 bini bireysel sat›fl eleman› olarak emeklilik flirketleri nezdinde
olmak üzere yaklafl›k 88 bin personel istihdam edilmektedir. Bu personele, yeni kurulmufl
muhtelif kurulufllar (TRAMER gibi), dernek, birlik
ve vak›flar gibi sektör kurumlar›nda çal›flanlar
dahil de¤ildir. Ayr›ca, d›flar›dan hizmet sat›n al›-
nan yard›mc› hizmet kurulufllar›, anlaflmal› tamirhaneler, hastaneler v.b. kurumlarda sektör
amaçl› istihdam da bu say›ya dahil de¤ildir.
Ayr›ca, yeni oluflturulan Tar›m Sigortalar› Havuzu uygulamas› ile de binlerce ziraat mühendisi,
ziraat teknikeri ve veterinere yeni ifl alanlar›
sa¤lanacakt›r.
Tüm finans sektörü ele al›nd›¤›nda, aktif büyüklü¤ü bak›m›ndan finans sektörünün %2-3 ü
seviyesinde bulunan sigortac›l›k sektörünün istihdam bak›m›ndan pay›n›n kat kat fazla oldu¤u
görülecektir. Ülkemizin sigortac›l›kla ilgili potansiyelinin büyük bir k›sm›n›n henüz kullan›lmad›¤›
gözönünde bulunduruldu¤unda, bu potansiyelden yararlan›lmas› halinde istihdam yönüyle
olan katk›n›n da kat kat artaca¤› muhakkakt›r.
Genel çerçeve içerisinde ve baz› tahminlerle de¤erlendirilen "Sigortac›l›k ve ‹stihdam" konusunun araflt›rmac›lar›n da ilgisini çekmesi, bu
suretle daha ayr›nt›l› araflt›rmalar›n yap›lmas›n›n, ayr›ca bu araflt›rmalarla sektörün ülkemiz
istihdam›na daha etkin katk›s›n›n nas›l sa¤lanabilece¤inin de ortaya konmas›n›n günümüz
Türkiye ekonomisi bak›m›ndan önemli bir bofllu¤u giderece¤i aç›kt›r. ■
33
MEVZUAT - SORUNLAR - YARGI KARARLARI
Yarg›tay’›n de¤iflmesi gereken bir içtihad›…
Alkollü sürücünün
güvenli sürme
yetene¤inin
saptanmas›
Zihni METEZADE
TSRfiB Yönetim Kurulu Müflaviri
G‹R‹fi
Türk sigorta sektöründe uzun y›llardan beri
prim üretiminin yüzde 45-50’sini kaza branfl› teflkil etmekte, bu pay içinde de otomobil sigortalar› denilen kasko sigortalar› ile Karayollar› Motorlu Araçlar Mali Sorumluluk Sigortalar› (trafik sigortas›) önemli bir yer tutmaktad›r. Bir süreden
beri Karayollar› Motorlu Araçlar Mali Sorumluluk
Sigortalar›, ayr› bir branfl fleklinde oluflmufltur. Halen bu branfltaki üretim 2005 sonu itibar› ile
1.225.871.054 YTL olup, hayat d›fl› üretimdeki pay› yüzde 15.70’dir.
Gerek kasko sigortalar›nda, gerek karayollar›
motorlu araçlar mali sorumluluk sigortalar›nda;
ister zorunlu sigorta, ister ihtiyari sigorta fleklinde
olsun, alkollü araç kullanma nedeni ile oluflan
kazalar ve bunun sonucu tazminat›n ödenip
ödenmemesi konusunda do¤an ihtilaflar, hemen her gün devam etmektedir. Bu yaz›m›zda,
alkollü araç kullan›lmas› sonucu do¤an zararlarda, zarar›n sigorta teminat› içinde olup olmamas› ve bunun saptanmas› konusundaki Yarg›tay’›n senelerden beri devam eden içtihad›
üzerinde duracak, art›k Yarg›tay’›n yerleflmifl bu
içtihad›n› de¤ifltirmesi gerekti¤ini vurgulamaya
çal›flaca¤›z.
KONUNUN TANIMI
Ülkemizde hemen her y›l yaklafl›k 470-500 bin
trafik kazas› olmakta ve ortalama ölüm say›s› 4-5
bin kifli aras›nda de¤iflmekte, 100-150 bin kifli yaralanmaktad›r. Trafik kazalar›n›n oluflmas›nda en
34
önemli etken insand›r. Yaklafl›k olarak insan faktörü genelde yüzde 68; sürücü faktörü yüzde 27;
yolcu faktörü yüzde 1, araç faktörü yüzde 5, yol
faktörü de yüzde 1 nispetinde rol oynamaktad›r.
‹nsan faktörüne ba¤l› trafik kazalar›n›n nedenlerinin bafl›nda, acemilik, dikkatsizlik, uzun
süre uykusuzluk, hatal› sollama, afl›r› h›z gelmekte; alkollü araç kullanma da önemli bir yer almaktad›r. Bu nedenle, trafik kazalar›ndan korunma yollar› aras›nda, alkollü araç kullan›lmamas›
baflta gelen uyar›lardan biri olmaktad›r.
ALKOLLÜ ARAÇ KULLANMA YASA⁄I
Uyuflturucu maddeler ile birlikte düzenlenen
alkollü içkilerin etkisinde araç kullanma yasa¤›
2918 say›l› Trafik Kanununun 48inci maddesinde
düzenlenmifltir. Kanunun 48inci maddesine göre "uyuflturucu veya keyif verici maddeleri alm›fl olanlar ile alkollü içki alm›fl olmas› nedeniyle güvenli sürme yeteneklerini kaybetmifl kiflilerin karayolunda araç sürmeleri yasakt›r. Uyuflturucu veya keyif verici maddelerin cinsleri ile alkollü içkilerin etki dereceleri ve kandaki miktarlar›, tespit usulleri ve muayene flartlar› haz›rlanacak yönetmelikle Sa¤l›k ve Sosyal Yard›m
Bakanl›¤›n›n görüflüne uygun olarak düzenlenir.
Bu madde hükmüne uymayan sürücüler derhal araç kullanmaktan men olunur."
Madde hükmü ile ilgili olarak Karayollar› Trafik
Yönetmeli¤inin, konuya iliflkin 97nci maddesin- münde 10 bentte say›lan hallerde tafl›tta meyde, alkollü içki alm›fl olarak kandaki alkol mikta- dana gelen zararlar, sigorta teminat›n›n d›fl›nr›na göre araç sürme yasa¤›, araçlara göre fark- da tutulmufltur. Bunlardan biri, 5.5 bendinde
l› düzenlenmifltir. Maddenin 1 ve 2nci bentlerin- yer alan "Tafl›t›n uyuflturucu maddeler veya Kade "Taksi veya dolmufl otomobil, minibüs, oto- rayollar› Trafik Kanunu uyar›nca yasaklanan
büs, kamyon, çekici gibi araçlarla kamu hizme- miktardan fazla içki alm›fl kifliler taraf›ndan kulti, yük ve yolcu tafl›mac›l›¤› yapan sürücüler ile lan›lmas› s›ras›nda meydana gelen zararlar"d›r.
resmi araç sürücüleri alkollü içki kullanm›fl olarak Trafik Kanunu uyar›nca yasaklanan miktar olabu araçlar› süremezler. Alkollü içki alm›fl olarak rak yukar›da de¤inildi¤i gibi 0.50 promil baz
araç kulland›¤› tespit edilen di¤er sürücülerden al›nmaktad›r.
kanlar›ndaki alkol miktarlar› 0.50 promilin üstün
Karayollar› Motorlu Araçlar Zorunlu
olanlar araç kullanamazlar" hükmü getirilmifl;
Mali Sorumluluk Sigortas›nda (Trafik Sigortas›):
araç kulland›¤› tespit edilenler alm›fl olduklar› bu
Trafik Sigortas› Genel fiartlar›n›n sigorta flirketlemaddelerin cins, miktar ve etki derecelerine ba- rinin sigortal›s›na rücu edebilece¤i hallerle ilgili
k›lmaks›z›n araç kullanmaktan men edilirler ve 4üncü maddesinin (d) bendi hükmüne göre, "Tazhaklar›nda Trafik Kanununun 48inci maddesine minat›, gerektiren olay, iflletenin veya eylemleringöre ifllem yap›l›r. Uyuflturucu veya keyif verici den sorumlu oldu¤u kiflilerin veya motorlu arac›n
madde tespiti, kan ve idrar analizi sa¤l›k kurulufl- hat›r için karfl›l›ks›z olarak kendilerine verilen kiflilelar›nda yap›larak saptan›r." denilmifltir.
rin uyuflturucu veya keyif verici maddeler alm›fl
Görülüyor ki; alkollü içki alm›fl olarak kandaki olarak arac› sevk ve idare etmeleri esnas›nda
alkol miktar›na göre araç sürme yasa¤›nda meydana gelmifl veya olay yukar›da say›lan kifliaraç türüne göre ay›r›m yap›lmakta; taksi ve lerin alkollü içki alm›fl olmalar› nedeniyle arac› sürdolmufl, otomobil, minibüs, otobüs, kamyon, çe- me yeteneklerini kaybetmifl olmalar›ndan ileri gekici gibi araçlarla; kamu hizmeti, yük ve yolcu ta- liyorsa, sigortac› bu durumu zarar görene karfl› ilefl›mac›l›¤› yapan araçlar›n sürücülerinin alkollü ri süremez, Trafik sigorta sözleflmesine ve bu söziçki alm›fl olarak bu araçlar› sürmeleri yasaklan›r- leflmeye iliflkin kanun hükümlerine göre zarar göken, di¤er araç sürücülerinde ise, ancak kanla- rene ödemede bulunur, sonra sigorta ettirene rür›ndaki promilin üstünde olanlar›n araç kullan- cu eder." 1992 y›l›nda yeniden düzenlenen Genel
malar› yasaklanm›fl bulunmaktad›r.
fiartlar›n bu hükmü, önceki Genel fiartlardaki hükAlkollü olarak araç kullan›ld›¤›ndan flüphe mün aynen muhafazas› ile devam etmifl; ‹htiyari
edilen ve hasarla sonuçlanan trafik kazalar›n- Mali Sorumluluk Sigortas› Genel fiartlar›nda da
da, sürücülerin alkol durumlar› kaza tespit tuta- benzer hüküm düzenlenmifltir.
na¤›n› tanzim eden eleYarg›tay Kararlar›:
manlarca olay yerinde tekYarg›tay alkollü içki alm›fl
Yetkili
kurum
nik cihazlarla tespit edileolmas› nedeniyle güvenli
rek bir tutana¤a yaz›lmakaraç sürme yetene¤ini kaytaraf›ndan alkol
tad›r. Bu halde kazaya kar›beden kiflilerin Karayollar›nnedeni ile sürücünün
flanlar›n alkol durumlar›n›n
da araç sürmelerinin yasakgüvenli sürme
tespiti için ayr›ca adli doklanmas› ile ilgili 48inci madtora veya sa¤l›k kurulufllar›de hükmünün, Karayollar›
yetene¤inin kaybolma
na sevki yap›lmamaktad›r.
Trafik Yönetmeli¤i ile de¤ifltioran›n›n ne oldu¤u
rilemeyece¤i görüflündedir.
hususunda
yap›lacak
S‹GORTA GENEL
Nitekim Yarg›tay Özel DairefiARTLARINDA DURUM
si, bu konudaki 14.5.1996 tabir saptama, yarg›n›n
Kasko Sigortas›nda:
rihli, 1996/1241-3500 say›l›
karar›na esas olmal›
Kasko sigortalar› genel
karar›nda "Kasko Sigorta
güvenli sürme
flartlar›n›n "A.5 Teminat D›Poliçesi Genel fiartlar›n›n 5.5
fl›nda Kalan Zararlar" bölümaddesinin
dayana¤›n›
yetene¤ini kaybetme
bu esasa
ba¤lanmal›d›r.
35
MEVZUAT - SORUNLAR - YARGI KARARLARI
teflkil eden Karayollar› Trafik Kanununun 48inci
maddesinin yasaklamay› düzenleyen ilk f›kras›nda (alkollü içki alm›fl olmas› nedeniyle güvenilir
araç sürme) yasaklanm›fl olup, ayn› maddenin
ikinci f›kras›ndaki yönetmelik düzenlenmesine
olanak tan›yan hükümde yasaklama yetkisi yönetmeli¤e b›rak›lm›fl olmad›¤›ndan" bahisle Karayollar› Trafik yönetmeli¤inin, yasada yer alan hükmünü dikkate almayarak mücerret 0.50 promil
üstünde alkollü içki alm›fl olarak araç kullan›m›n›
yasaklamas›n›, dayana¤› bulunmad›¤›ndan, geçersiz bulmufltur. Kararda, ayr›ca "Geçersiz yönetmelik hükümlerinin yasaya ayk›r› bir flekilde
genel flart olarak kabulünün de mümkün olmad›¤›" belirtilmifltir.
Bu nedenle, Yarg›tay, kararlar›nda, 2918 say›l›
kanundaki alkollü içki al›nm›fl olmas› nedeniyle
güvenli sürme yetene¤inin kaybolmufl olmas›n›
aramaktad›r. Ancak alkollü içki alm›fl olmakla zarar› do¤uran olay aras›nda bir illiyet ba¤› bulunmal›d›r. Alkol alm›fl olman›n olayla hiçbir etkisinin
olmad›¤›, alkol almam›fl bir kiflinin dahi ayn› flekilde trafik olay›na kar›flabilece¤i, olay›n alkolün etkisi alt›nda meydana gelmedi¤i hallerde, hasar›n
poliçe kapsam› içinde olaca¤› Yarg›tay’ca da
kabul edilmifltir.
Afla¤›da Yarg›tay’›n örnek olarak ald›¤›m›z,
kasko ve trafik sigortalar› ile ilgili kararlar›nda bu
hususlar aç›kça belirtilmektedir.
Yarg›tay’›n kasko sigortalar› ile ilgili olarak Trafik
Yönetmeli¤inin 97nci maddesinde öngörülen
yüzde 50 oran›ndaki promilin üzerinde alkol al›nmas› halinde bunun sigorta teminat›nda olmad›¤› yolunda sigorta flirketince yap›lan itiraz› kabul
etmeyen ve bu konudaki genel flart hükmünü
geçersiz sayan kararlar›na bir örnek olarak Özel
Dairenin 23.10.2003 tarihli, 2003/588 say›l› karar›n›
afla¤›da sunuyoruz.
Karara göre; "Kasko sigorta genel flartlar›n›n
A.5-5 maddesinin dayana¤›n› teflkil eden Karayollar› Trafik Kanunu’nun 48inci maddesine göre,
alkollü içki alm›fl olmas› nedeniyle güvenli sürme
yeteneklerini kaybetmifl kiflilerin karayolunda
araç kullanmas› yasaklanm›flt›r. Sözü edilen yasaklamay› düzenleyen KTK’n›n 48inci maddesinin
ilk f›kras›nda (alkollü içki alm›fl olmas› nedeniyle
güvenli araç sürme yeteneklerini kaybetmifl kiflilerin karayollar›nda araç kullanmalar› yasaklanm›fl)
36
olup, ayn› maddenin ikinci f›kras›ndaki yönetmelik düzenlenmesine olanak tan›yan hükümde yasaklama yetkisi, Karayollar› Trafik Yönetmeli¤i’nin
110uncu maddesinde, yukar›da an›lan yasa hükmünün tekrarlanmas›n› müteakip uyuflturucu veya keyif verici maddeler ile alkollü içkilerin oranlar›n› ne flekilde saptanaca¤› belirlendikten sonra, yasada yer alan güvenilir araç sürme yetene¤ini kaybetme hükmünü dikkate almadan, mücerret 0.50 promil üstünde al›nan alkol miktar›na
göre araç kullanma yasa¤› getirilmesi, yasal dayana¤› bulunmad›¤›ndan geçersizdir.
Geçersiz yönetmelik hükümlerinin yasaya ayk›r› bir flekilde poliçede genel flart olarak kabulü
mümkün de¤ildir. Bu itibarla, yasa hükmü uyar›nca kandaki promil oran› dikkate al›nmaks›z›n olay›n sürücünün alkolün etkisi nedeniyle güvenli sürüfl yetene¤ini kaybetmesi sonucu meydana gelip gelmedi¤inin saptanmas› önem kazanmaktad›r. Zira, alkolün etkisi kiflilerin bünyesine göre de¤iflik sonuçlar ortaya ç›karabilmektedir.
Nitekim, dava konusu olayda da, aralar›nda
nöroloji uzman› bir hekimin de bulundu¤u bilirkifli
kurulunca verilen 9.11.2001 günlü ek raporda
davaya konu olay›n sürücünün alkolün etkisinde
kalmas› sonucu meydana geldi¤i belirtilmifltir. Bu
durumda davan›n reddine karar verilmesi gerekirken, alkol seviyesinin yönetmelikte belirlenen
0.50 promilin alt›nda kald›¤› gerekçesiyle davan›n kabulüne karar verilmesi yerinde görülmemifl
ve daval› sigortac› vekilinin temyiz isteminin kabulü ile hükmün bozulmas› gerekmifltir." denilmektedir.
Trafik sigortas› genel flartlar› ile ilgili olarak alkollü araç kullan›lmas› nedeniyle do¤an hasardan
dolay› tazminat› ödeyen sigortac›n›n, kendi sigortal›s›na rücu etmesi halinde uygulanacak yöntemle ilgili 15.4.1996 tarihli, 1996/2211-2742 say›l›
örnek karar afla¤›dad›r.
"Taraflar aras›ndaki Poliçe Genel fiartlar›’n›n
4/d maddesine göre, hasar›n teminat d›fl› kalabilmesi için, arac› kullanan›n, alkollülü¤ün etkisi alt›nda trafik kazas›na yol açmas› gerekir. Böyle bir
durumun varl›¤›n›n ispat yükü ise, TTK’nun 1281/2.
maddesi uyar›nca sigortac›ya düflmektedir. Bu
nedenle, mahkemece yap›lacak ifl; Nöroloji uzman› bir hekim, trafik uzman› ve hukukçu kiflilerden oluflturulacak bilirkifli kuruluna inceleme yap-
t›r›larak, olay›n meydana gelifl flekli itibariyle kaza
ve hasar›n, münhas›ran sürücünün ald›¤› alkolün
etkisi alt›nda ileri gelip gelmedi¤ini tesbit ettirmek
ve sonucuna göre karar vermekten ibarettir. Uzmanl›k alan› göz önüne al›nd›¤›nda, bu konuda
al›nan yetersiz bilirkifli raporuna dayan›larak davan›n kabulü do¤ru olmam›fl verilen karar›n bu
bak›mdan daval› yarar›na bozulmas› gerekmifltir."
Her iki kararda görülece¤i gibi Yarg›tay; alkollü
araç kullan›lmas› halinde güvenli sürme yetene¤inin kaybedildi¤inin araflt›r›lmas›nda, trafik polisinin
alkol ölçüm aletleriyle saptad›¤› promil oran›n› kabul etmemektedir.
Yarg›tay’›n benimsedi¤i ve içtihat haline gelen
bu uygulama, bu konuda her y›l say›s›z
kararlar›nda benimsenen, nöroloji uzman› doktor, trafik uzman›
ve bir hukukçudan müteflekkil
bilirkiflilerin bir araya gelerek
trafik kazas›n› oluflturan etken ve unsurlar›n, özellikle
kazan›n; sürücünün alkollü
olmas›ndan ileri gelip gelmedi¤inin saptanmas› ve var›lacak görüfl do¤rultusunda
gerçekleflen rizikonun sigorta kuvertürü kapsam›nda
kal›p kalmad›¤›n›n ortaya
ç›kar›lmas› yolundad›r. Bu
durum hasar› müteakip, tazminat› k›sa bir süre içinde ödemek zorunda kalan sigortac› için tazminat ödemesini geciktirmekte ve sorunlara neden olmaktad›r.
Örne¤in; kasko sigortalar› genel flartlar›n›n
B.3.1 maddesine göre sigortac› hasar miktar›na
iliflkin belgelerin kendisine verilmesinden itibaren
en geç 15 gün içinde gerekli incelemeleri tamamlay›p hasar ve tazminat miktar›n› tespit edip
sigortal›ya bildirmek zorundad›r. Trafik sigortalar›nda genel flartlar›n B.8 maddesine göre kaza
tesbit tutana¤› veya bilirkifli raporunun ve gerekli
belgelerin sigortac›n›n merkez veya kurulufllar›ndan birine iletildi¤i tarihten itibaren 8 ifl günü içinde ödenmesi gerekmektedir. Trafik Kanununun
99uncu maddesi de ayn› mealdedir. Burada Trafik Kaza Tespit tutana¤› önemli rol oynamakta ve
saptanan promil oran› sürücünün arac› güvenli
sürüp sürmedi¤i konusunda fikir vermektedir.
Yarg›tay, içtihatlar›nda hiçbir zaman promil
oran›n› kabul etmemifl ve yönetmelikle bu oran›n,
saptanmas›n›n yasal dayanaktan mahrum oldu¤u görüflü ile güvenli sürmenin olup olmad›¤›n›n
yukar›da de¤inildi¤i gibi bir bilirkifli heyetince saptanmas›n› aram›flt›r. Bunun yap›lmad›¤› hallerde,
promil oran›na göre yap›lan tespitleri ve tutanaklar› dikkate almayarak, yerel mahkemelerce promil oran›na göre al›nan kararlar› bozmufltur. Kan›m›zca, Yarg›tay›n yerleflmifl olan bu içtihad›n› de¤ifltirme zaman› gelmifltir.
Zira bilimsel olarak ve istatistiklere göre alkollü
sürücünün 0,5 promil de¤erinden sonra kaza
yapma ihtimali yüksek bir e¤ilim
göstermektedir. Bunun sonucu
olarak, kan›nda 1.00 promil
alkol bulunan sürücülerin
yüzde 70’inin kazalara
sebep oldu¤u saptanm›flt›r. Kandaki alkol miktar› art›kça kiflinin denge,
görme ve iflitme gibi beyinsel fonksiyonlar›nda azalmalar ortaya ç›kmakta, kas
kontrolü gibi çok önemli duygu ve kontrol kabiliyetleri de
azalmaktad›r. T›bben saptanan bu durumu, Yarg›tay’›n
dikkate almas› zaruridir.
Kararlar›na esas olmak üzere
Adli T›p veya bu konuda yetkili kurum delaletiyle
alkol nedeni ile sürücünün güvenli sürme yetene¤inin kaybolma oran›n›n ne oldu¤u hususunda
yap›lacak bir saptama, yarg›n›n karar›na esas olmal› ve güvenli sürme yetene¤ini kaybetme bu
esasa ba¤lanmal›d›r. Bu hususta gerekirse Trafik
Yönetmeli¤indeki yüzde 50 promil oran› da yeniden gözden geçirilmeli; Yönetmelik hükmü kanun hükmü olarak yasallaflmal›d›r.
Kan›m›zca, de¤erli Yarg›tay’›n davalar› uzatan
bu konudaki yerleflmifl içtihatlar›n› kald›rarak, bilimsel ölçüleri dikkate almak suretiyle güvenli sürme yetene¤inin mevcudiyetini baz olarak yetkili
kurulufllardan alaca¤› promil oran›na göre saptamas› gerek yerel mahkemeler, gerek bizzat Yarg›tay aç›s›ndan sorunlar›n objektif ve bilimsel ölçülerde, seri bir flekilde çözümünü sa¤layacakt›r. ■
37
E⁄‹T‹M
Baflkent Üniversitesi
Sigortac›l›k ve
Risk Yönetimi
Sigortac›l›k ve
Risk Yönetimi
Bölümü’nden mezun
olanlar, özellikle
hayat sigortac›l›¤› ve
bireysel emeklilik
flirketlerinde veya
sigorta acentelerinde
ifl bulmakta
zorlanmamaktad›r.
38
Levent A⁄DAfi
TSRfiB E¤itim Yay›n ve Projeler Uzman›
igortac›l›k ve Risk Yönetimi Bölümü,
Baflkent Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi’nin temelini oluflturan Uygulamal› Bilimler
Yüksekokulu’na ba¤l› olarak 1999-2000 akademik y›l›nda, Sigortac›l›k Bölümü olarak e¤itim
ve ö¤retimine bafllam›flt›r. Söz konusu Bölüm,
2001-2002 akademik y›l›nda ise, Sigortac›l›k ve
Risk Yönetimi ad›n› alm›flt›r.
Sigortac›l›k ve Risk Yönetimi Bölümü taraf›ndan belirtilen, fakültenin kurulufl amac›, sigorta
sektöründe yer alan uygulamalar›, gereksinmeleri, yenilikleri kavrayacak, etkin olabilecek,
düflünen, problem çözen, giriflimci ve yarat›c›
S
bireyler yetifltirmektir.
Sigortac›l›k ve Risk Yönetimi Bölümü, Türkiye’de, 4 y›ll›k sigortac›l›k e¤itimi veren üç lisans
program›ndan birisidir. Bölümde, e¤itimin dili
Türkçe olmakla birlikte, mesle¤in uluslararas› nitelik kazanmas› nedeni ile ö¤rencilerin mesleki
iliflkileri sürdürülebilecek düzeyde yabanc› dile
hâkim olmalar› için, yabanc› dil ö¤renimine
tüm e¤itim süresince büyük önem veriliyor.
Bölümde uygulanan ders program›n›n ilk iki y›l›nda, matematik, bilgisayar, ekonomi ve iflletme alanlar› ile ilgili temel dersler bulunuyor. Di¤er iki y›lda ise, olas›l›k teorisi, sigorta hukuku, Türkiye ve Avrupa’da sigortac›l›k, sigortac›l›kta hasar ve tazminat uygulamalar›, aktüerya matemati¤i, sigorta ‹statisti¤i, yaflam ve yaflam d›fl› sigorta, yaflam modelleri ve tablolar›, risk analizi
ve reasürans gibi mesleki dersler veriliyor.
Bölüm yöneticileri ise, ö¤rencilerin ö¤retim
yoluyla elde ettikleri bilgi ve becerilerini ilgili
sektördeki iflyerlerinde uygulayarak güçlendirmelerini sa¤lamak, do¤ru karar verme becerilerini gelifltirmek ve iflbafl›nda deneyim kazanmalar›na olanak sa¤lamak amac›yla, Bölümün denetiminde, 30 iflgünü yaz staj› ve sekizinci
yar›y›lda en az 400 saatlik iflbafl›nda
e¤itim gerçeklefltirilmesini öngörüyor. Di¤er taraftan fakülte yönetimi,
mezun adaylar›n›n bilgi ve görgülerini art›rmak için, sektörün düzenleyici ve denetleyici kurumlar› olan Ha-
zine Müsteflarl›¤› Sigortac›l›k Genel Müdürlü¤ü
ve Sigorta Denetleme Kurulu’ndan e¤itim ve
uygulama deste¤i sa¤layarak da ö¤rencilerine
imkan yarat›yor. Di¤er taraftan, Sigortac›l›k ve
Risk Yönetimi Bölümü, 2005–2006 ö¤retim y›l›nda, 30 ücretli ve 5 burslu olmak üzere toplam 35
kiflilik ö¤renci kontenjan›na sahip. Bölümün, y›ll›k ortalama mezun olabilen ö¤renci say›s› ise
25. Bölüm yöneticilerinden edinilen bilgiye göre, bugüne kadar 50’ye yak›n mezun ö¤renci
say›s›n›n %65-70’i sigorta sektörü ve iliflkili sektörlerde istihdam imkânlar›na sahip olmufl.
Yine Bölüm yöneticilerinden edinilen bilgiye
göre, Sigortac›l›k ve Risk Yönetimi Bölümü’nden
mezun olanlar, özellikle hayat sigortac›l›¤› ve bireysel emeklilik flirketlerinde veya sigorta acentelerinde ifl bulmakta zorlanmamaktad›r. Bunun
yan› s›ra Bölümün mezunlar›, sigorta sektörünün
mal ve sorumluluk sigortas› branfllar›nda, ürün fiyatland›r›lmas›nda, flirketlerin yat›r›m yönetiminde ve pazarlama alanlar›nda uzman olarak ve
sosyal güvenlik programlar›nda dan›flman olarak çal›fl›rlar. Ayr›ca söz konusumezunlar, reasürans, yat›r›m flirketleri,
bankalar, üniversiteler ve büyük flirketlerde de istihdam edilebilmektedirler. ■
Eskiflehir Yolu 25.KM, Baflkent
Üniversitesi Ba¤l›ca Kampüsü, Ticari
Bilimler Fakültesi, 06530, Ankara
Tel: (0312) 234 10 10/1750
39
E⁄‹T‹M
Ayd›n-Adnan Menderes
Üniversitesi’nde
Sigorta e¤itimi
Yenipazar Meslek
Yüksekokulu
ö¤rencilerine ve
akademik kadrosuna
sa¤lad›¤› sosyal ve
teknik imkanlar
bak›m›ndan, alan›nda
hizmet veren di¤er
okullardan
ayr›lmaktad›r.
40
ürkiye’de faaliyet gösteren ve sigorta
sektörüne nitelikli eleman yetifltirmeyi
amaç edinen ön lisans programlar›ndan biri de
Ayd›n’›n Yenipazar ilçesinde bulunan ve 1994 y›l›nda, Adnan Menderes Üniversitesi Rektörlü¤ü’ne ba¤l› olarak kurulan Yenipazar Meslek
Yüksekokulu bünyesinde yer almaktad›r.
1994 y›l›nda, e¤itim-ö¤retime bafllayan Yenipazar Meslek Yüksekokulu; ilk zamanlar sadece,
bankac›l›k, iflletmecilik ve muhasebe gibi programlara ö¤renci kabul ederken, 2001 y›l›nda
muhasebe ve bankac›l›k programlar›nda ikinci
e¤itim s›n›flar›n› açm›fl ve 2002 y›l›nda da sigortac›l›k program› ile ö¤renci kabulüne bafllam›fl.
Okulda halen, 427’si k›z, 378 erkek olmak üzere,
toplam 805 ö¤renci e¤itim-ö¤retim görmekte.
T
Söz konusu okulda sa¤lanan e¤itimö¤retim verilen alanlar özetle flunlard›r: Bankac›l›k, ‹flletme, Muhasebe, Sigortac›l›k, Bankac›l›k (ikinci ö¤retim)
ve Muhasebe (ikinci ö¤retim). Ayr›ca
okul idaresi, 2006/2007 e¤itim-ö¤retim
döneminde Emlak ve Emlak Yönetimi, Sigortac›l›k (ikinci ö¤retim) ve ‹flletme (ikinci
ö¤retim) programlar›n›n aç›lmas›n› sa¤lamay›
da planlanmaktad›r.
Okulun sigortac›l›k program›, sigorta sektörüne ara eleman yetifltirmeyi amaçlamaktad›r. Bu
amaca uygun olarak, Okul ö¤rencileri, ilk y›l, iktisada girifl, genel muhasebe, matematik, genel
iflletme, sigortac›l›¤a girifl, makro iktisat, istatistik
vb gibi temel iktisat derslerini ö¤renirken; ikinci
y›l, sigorta muhasebesi, sigorta iflletmecili¤i, hayat ve bireysel emeklilik sigortas›, hasar teknikleri, kaza ve yang›n sigortas›, pazarlama ilkeleri,
sorumluluk sigortac›l›¤›, reasürans vb türde dersler ö¤renmektedir.
Yenipazar Meslek Yüksekokulu’nun Sigortac›l›k
program›ndan mezun olan ö¤renciler ise, sigorta flirketlerinde, bankalar›n sigortac›l›k ile ilgili bölümlerinde veya sigorta acentelerinde çal›flabilmekte; ayr›ca kendileri de acente kurabilmektedirler. Ayn› zamanda, Yenipazar Meslek Yüksekokulu, ö¤rencilerine ve akademik kadrosuna
sa¤lad›¤› sosyal ve teknik imkanlar bak›m›ndan,
alan›nda hizmet veren di¤er okullardan ayr›lmaktad›r. Nitekim, Okulun genifl bir bahçesi, voleybol ve basketbol sahalar›, kablosuz internete
ba¤l› 35 bilgisayarl› laboratuar› ve 14 bilgisayarl›
çal›flma laboratuar› bulunmaktad›r. Ayr›ca, Okul
idaresi ö¤rencilerine, yaklafl›k 2.000 çeflit kitab›n
bulundu¤u bir kütüphane imkan› da sa¤lamaktad›r. ‹darenin, ö¤rencilere sa¤lad›¤› imkanlardan bir di¤eri ise, 100 kiflilik bir konferans salonunun, projeksiyon cihaz› ve ses sistemi ile hizmet
vermesidir. Ayr›ca Okulda, mevcut 10 dersli¤in 4
tanesinde projeksiyon cihaz› ve bilgisayar ile e¤itim verilmektedir. Okulda, Yüksek Ö¤renim Kredi ve Yurtlar Kurumu taraf›ndan faaliyete geçen
150 ö¤renci kapasiteli bir yurt da bulunmaktad›r.
Ayr›ca 50 kiflilik özel k›z ö¤renci pansiyonu, 80 kiflilik özel erkek ö¤renci pansiyonu okul içerisindeki di¤er yaflamsal imkânlard›r.
Di¤er taraftan, Meslek Yüksekokul Okulu’nun
yöneticileri taraf›ndan da dile getirildi¤i gibi;
okulda, gerek ö¤renciler, gerek idareciler ve gerekse akademisyenler aras›nda var olan güçlü
iletiflim; ö¤renme ve ö¤retme iste¤ini kuvvetlendirmektedir. ■
Yenipazar Meslek Yüksekokulu 09350 Yenipazar/AYDIN
Tel: 0-256-3614124-26 - Faks: 0-256-3614125
E-posta: [email protected]
Web: http://yenipazarmes.adu.edu.tr
41
S‹GORTA ‹STAT‹ST‹KLER‹
Sektörün konsolide
tablolar›, neticeleri
TSRfiB ‹statistik Birimi
ye flirketlerimizden derlenen 31.12.2005
sonu gelir tablosu, bilanço ve di¤er bilgilere göre elde edilen neticeler afla¤›da özetlenmifltir. Reasürans fiirketlerine iliflkin rakamlar
hariç olup, afla¤›daki tablo ve grafikler sadece sigorta flirketlerinden temin edilen verilere
göre haz›rlanm›flt›r.
2005 y›l› itibar› ile sektörümüzde, ikisi reasürans flirketi olmak üzere toplam 55 flirket faaliyet göstermektedir. Son befl y›l içerisinde flirket
adedi %18 oran›nda azalm›flt›r.
Ü
PR‹M / HASAR / TEKN‹K KÂR
Öncelikle son 5 y›l teknik neticeleri incelenmiflir. Afla¤›da verilen ilk tablo, önceki y›llar ile karfl›laflt›rma yap›labilmesi aç›s›ndan 2005 y›l› için
Hayat D›fl› branfllarda eski hesap düzenine göre
oluflturulan teknik kar neticelerini içermektedir.
Sonraki tablolar ise önümüzdeki dönem karfl›laflt›rmalar›na baz teflkil edilebilmesi ve fiili rakamlarla tutarl› olabilmesi aç›s›ndan 2005 y›l› itibar›yle yeni hesap düzeninde elde edilen teknik kar
rakamlar›na göre oluflturulmufltur.
PR‹M GEL‹fi‹M‹
2005 y›l› teknik neticelerine bak›ld›¤›nda, dönemi Hayat ve Hayat D›fl› toplam›nda
7.816.433.741 YTL prim ile kapatan sektör 2004
y›l›na göre s›ras›yla Hayat D›fl› branfllarda
%18,21, Hayat branfl›nda %1,48 ve toplamda
%15,19 oran›nda bir prim art›fl› gerçeklefltirmifltir. Enflasyon oran› üzerinde gerçekleflen bu art›fl sevindirici olmakla birlikte, kifli bafl›na düflen
primin halen 65 Euro seviyelerinde olmas› nedeniyle geliflmifl ülkelere k›yasla yeterli bir büyüme olarak görülmemektedir.
Branfllara Göre Yaz›lan Primler (1.000
(1.000 YTL)
YTL)
Yang›n
Nakliyat
Kaza
Mühendislik
Tar›m
Hukuksal Koruma
Sa¤l›k
Ferdi Kaza
Kredi
K.M.A Sorumluluk
Hayat D›fl› Toplam
Hayat
Toplam
42
2001
2002
2003
2004
2005
449.050
109.530
1.026.479
122.548
8.655
2.254
270.383
54.259
354
676.549
163.267
1.489.223
195.868
15.424
2.878
410.422
78.097
444
2.043.512
461.350
2.504.862
3.032.172
686.350
3.718.522
865.562
201.380
1.468.991
221.497
20.586
5.492
517.595
107.847
1.147
645.476
4.055.573
1.032.552
5.088.125
1.067.121
268.596
1.998.986
275.452
29.417
18.934
682.014
166.223
2.681
1.052.423
5.561.847
1.223.945
6.785.792
1.136.331
290.631
2.436.439
322.110
48.530
21.728
798.539
234.187
4.489
1.281.439
6.574.423
1.242.011
7.816.434
Son 5 y›ll›k primlerin YTL cinsinden geliflimini
gösteren yukar›daki tablo ve grafikler incelendi¤inde, 2005 y›l›nda, özellikle Yang›n ve Nakliyat dallar›nda büyümenin önceki y›llara ve di¤er branfllara k›yasla daha az gerçekleflti¤i dikkati çekmektedir.
Hayat branfl›ndaki prim gelirlerindeki art›fl
BES in yayg›nlaflmas› nedeniyle önemli ölçüde
yavafllam›flt›r.
2004 Temmuz ay›nda Tramer’in devreye girmesi sigortas›z araçlar›n ço¤unlu¤unun sigortalanmas›n› sa¤layarak ilgili branflta ciddi art›fl
kaydedilmifl, bu alandaki bofllu¤un önemli ölçüde giderilmifl olmas› nedeniyle 2005 y›l›n›n
ikinci yar›s›ndan itibaren art›fl oran› normal sevi-
yelere düflmüfltür. Lokomotif branfllardan biri
olan Kasko sigortalar› bankalar›n kredi politikalar›n›n etkisi ile yeni araç sat›fllar›ndaki art›fla
paralel olarak ortalaman›n üzerinde bir art›fl
sergilemifltir.
Yat›r›mlara paralel art›fl göstermekte olan
Mühendislik sigortalar›nda özellikle son üç dönemde azal›fl trendi izlenmektedir.
Öte yandan mutlak de¤er olarak toplam
primlerin içerisinde küçük bir paya sahip olan
Hukuksal Koruma ve Kredi sigortalar›na ilginin
artt›¤› gözlenmektedir.
Tarsim’in devreye girmesi ile birlikte Tar›m sigortalar›ndaki geliflmenin önümüzdeki dönemde
hak etti¤i seviyelere ulaflmas› beklenmektedir.
43
S‹GORTA ‹STAT‹ST‹KLER‹
2005 Primlerinin Branfl Da¤›l›mlar›
: K.M.A Sorumluluk
16,39%
Hayat: 15,89%
Yang›n: 14,54%
Nakliyat: 3,72%
Kredi: 0,06%
Kaza: 31,1%
Ferdi Kaza: 3,00%
Tar›m: 0,62
Sa¤l›k: 10,22%
Hukuksal Koruma:
0,28%
Toplam prim üretimi içerisinde branfllar›n paylar›n› gösteren yukar›daki grafik incelendi¤inde,
piyasan›n yine araç sigortalar›n›n liderli¤inde
geliflti¤i görülmektedir. Bu branfllar› %15,89 ile
Hayat sigortalar›, % 14,54 ile Yang›n sigortalar›
ve %10,22 ile Sa¤l›k sigortalar› takip etmektedir.
HASAR GEL‹fi‹M‹
Hayat D›fl› branfllar›n brüt Hasar Prim oranlar› geliflimini gösteren afla¤›daki tablo incelendi¤inde, ortalama % 67,58’nin üzerinde gerçekleflen H/P oranlar› ile Kaza, Sa¤l›k ve Tar›m
branfllar› dikkati çekmektedir. Toplam yaz›lan
prim içerisinde %32 ile en büyük paya sahip
olan Kasko branfl› brüt %95,47 H/P oran› ile sektör geneli için önemli teknik zarar yaratan
branfl olmaya devam etmektedir. Öte yandan
takvim y›l› esas›na göre % 69,53 oran›nda gerçekleflen Trafik Sigortalar› H/P oran›, takvim y›l›
esas› ile son 6 y›la bak›ld›¤›nda toplamda %97
seviyelerine yükselmekte olup komisyon ve
idari masraflar gibi flanjmanlardan sonra sektör
için yine teknik zarar yaratmaktad›r. Sa¤l›k sigortalar›nda da % 84,66 seviyesinde gerçekleflen H/P oran› sektör için olumsuz netice yaratmaktad›r.
Hayat D›fl› Branfllar›n Hasar / Prim Oranlar›
Branfllar
Toplam
Yang›n
Nakliyat
Kaza
Mühendislik
Tar›m
Hukuksal Koruma
Sa¤l›k
Ferdi Kaza
Kredi
K.M.A. Mali Sorumluluk
2001
2002
2003
2004
2005
77,95%
66,02%
66,83%
73,71%
206,67%
47,56%
0,08%
77,15%
18,46%
207,22%
61,59%
41,90%
50,24%
70,74%
65,94%
60,10%
0,27%
74,82%
17,01%
117,39%
66,13%
38,30%
47,33%
85,38%
60,04%
113,08%
0,47%
81,06%
19,80%
25,77%
71,20%
63,92%
29,25%
48,76%
79,19%
56,06%
52,65%
46,97%
82,95%
16,27%
56,38%
74,83%
67,58%
35,73%
42,06%
87,85%
54,83%
87,38%
3,74%
84,66%
16,38%
43,61%
67,58%
Not: Yukar›daki oranlar komisyon ve iflletme masraflar› gibi giderleri içermeyen hasar rasyolar›n› ifade etmektedir.
44
Branfllara Göre Teknik Kârlar (1.000
(1.000 YTL)
YTL)
Yang›n
K.M.A
Nakliyat
Ferdi Kaza
Mühendislik
Sa¤l›k
Hukuksal Koruma
Tar›m
Kredi
Kaza
Toplam
2000
2001
2002
2003
2004
2005
44.789
20.133
15.392
14.185
23.007
934
1.355
4
90.920
210.719
21.164
30.311
23.367
18.243
26.830
1.584
873
21
84.805
207.198
59.253
47.099
31.992
17.958
51.457
1.962
1.839
16
90.206
301.783
42.384
58.779
61.869
43.341
22.837
26.913
2.764
2.006
49
70.823
190.119
88.725
66.309
68.475
65.857
34.153
40.314
8.219
1.216
184
44.644
418.096
230.007
116.238
102.411
90.291
53.140
35.451
11.451
1.929
342
52.528
588.732
2005 y›l› eski hesap düzenine göre verilmifltir.
TEKN‹K KAR GEL‹fi‹M‹
Önceki Dönemlerle sa¤l›kl› karfl›laflt›rma yap›labilmesi için yukar›daki tabloda 2005 y›l›
teknik kar oranlar› eski hesap düzenine göre
verilmifltir. Buna göre de¤erlendirme yap›ld›¤›nda, 2005 y›l› için en olumlu neticeler Yang›n
branfl›nda elde edilmifltir. Bir önceki döneme
göre gerçekleflen %159 art›fl ile Hayat D›fl›
branfllar toplam teknik kar›n % 39,07’si yang›n
sigortalar›ndan elde edilmifltir. Buna karfl›n en
olumsuz netice Kaza branfl›nda gerçekleflmifltir. Kaza branfl› alt›nda de¤erlendirilen Kasko
sigortalar›n›n 2005 y›l› eski hesap düzenine göre teknik zarar› 91,9 milyon YTL civar›ndad›r.
Hayat D›fl› Toplam ve Hayat branfllar›n›n
2005 öncesi için eski, 2005 y›l› için yeni hesap
düzeninde teknik kar ve prim karfl›laflt›rma
grafikleri afla¤›da verilmifltir. Branfllar detaylar›
da ayr›ca gösterilmifltir. Afla¤›daki grafikte de
görülece¤i üzere mutlak de¤er olarak artmakta olan prim gelirlerine karfl›n teknik karl›l›k 2001-2003 döneminde negatif bir trend
göstermektedir. 2004 y›l›nda elde edilen
olumlu netice gerçekte 2005 y›l›nda da devam ederken, yeni düzen hesaplarda teknik
bölüme aktar›lan yat›r›m gelirlerinin yine tekni¤e aktar›lan faaliyet giderlerini karfl›lam›yor olmas› nedeniyle toplamda % 2,15 seviyesine
düflmüfltür.
2005 y›l›nda eski düzen hesaplara göre sadece Kaza branfl›nda görünen teknik zarar,
yeni düzen hesap plan›na göre Tar›m ve Sa¤l›k branfllar›nda da zarar yaratm›fl, toplam Hayat D›fl› teknik karda %76 l›k bir azalmaya neden olmufltur. Hayat
branfl› incelendi¤inde de, 2001- 2004
dönemi
aras›nda
%18 – 21 aral›¤›nda
seyreden teknik karl›Eski düzen
teknik kârl›l›k
l›k yukar›da belirtilen
% 8,95
nedenlerden ötürü
2005 y›l› itibar› ile %
10,99 seviyesine gerilemifltir.
Toplam primin %
84,11’i Hayat D›fl›
branfllar›ndan elde
edilirken, toplam teknik kar›n % 51’i ayn›
branfl taraf›ndan gerçeklefltirilmifltir.
45
S‹GORTA ‹STAT‹ST‹KLER‹
Kaza
Yang›n
teknik kâr / yaz›lan prim
(1.000
(1.000 YTL)
YTL)
Teknik
Kâr*
Al›nan
Prim
Teknik Kâr
Al›nan
Prim
84.805
1.026.479
8,26%
2002
90.206
1.489.223
2003
-12.044
2.114.467
2004
110.953
3.051.409
3,64%
2005
-147.402
3.717.878
-3,96%
Y›llar
2001
teknik kâr / yaz›lan prim
(1.000
(1.000 YTL)
YTL)
Teknik
Kâr*
Al›nan
Prim
Teknik Kâr
Al›nan
Prim
2001
21.164
449.050
4,71%
6,06%
2002
59.253
676.549
8,76%
-0,57%
2003
42.384
865.562
4,90%
2004
88.725
1.067.121
8,31%
2005
126.965
1.136.331
11,17%
Not: Kaza de¤erlerine Trafik dahildir.
Y›llar
* 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir.
* 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir.
Mühendislik
teknik kâr / yaz›lan prim
Nakliyat
(1.000
(1.000 YTL)
YTL)
(1.000
(1.000 YTL)
YTL)
Teknik
Kâr*
Al›nan
Prim
Teknik Kâr
Al›nan
Prim
2001
18.243
122.548
14,89%
2001
30.311
109.530
27,67%
2002
17.958
195.868
9,17%
2002
47.099
163.267
28,85%
2003
22.837
221.497
10,31%
2003
61.869
201.380
30,72%
2004
34.153
275.452
12,40%
2004
68.475
268.596
25,49%
2005
31.127
322.110
9,66%
2005
76.714
290.631
26,40%
Y›llar
* 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir.
46
teknik kâr / yaz›lan prim
Y›llar
Teknik
Kâr*
Al›nan
Prim
Teknik Kâr
Al›nan
Prim
* 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir.
Tar›m
Sa¤l›k
((1.000
1.000 YTL)
YTL)
Y›llar
Teknik
Kâr*
Al›nan
Prim
Teknik Kâr
Al›nan
Prim
((1.000
1.000 YTL)
YTL)
Teknik
Kâr*
Y›llar
Al›nan
Prim
Teknik Kâr
Al›nan
Prim
2001
873
8.655
10,09%
2001
26.830
270.383
9,92%
2002
1.839
15.424
11,93%
2002
51.457
410.422
12,54%
2003
2.006
20.586
9,74%
2003
26.913
517.595
5,20%
2004
1.216
29.417
4,13%
2004
40.314
682.014
5,91%
2005
2.056
48.530
-4,24%
2005
34.192
798.539
-4,28%
* 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir.
Ferdi Kaza
* 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir.
Kredi
((1.000
1.000 YTL)
YTL)
((1.000
1.000 YTL)
YTL)
Teknik
Kâr*
Al›nan
Prim
Teknik Kâr
Al›nan
Prim
2001
23.367
54.259
43,07%
2002
31.992
78.097
40,96%
2003
43.341
107.847
40,19%
2003
49
1.147
4,27%
2004
65.857
166.223
39,62%
2004
184
2.681
6,86%
2005
79.621
234.187
34,00%
2005
175
4.489
3,89%
Y›llar
* 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir.
Teknik
Kâr*
Al›nan
Prim
Teknik Kâr
Al›nan
Prim
2001
21
354
5,93%
2002
16
444
3,55%
Y›llar
* 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir.
Hukuksal Koruma
((1.000
1.000 YTL)
YTL)
Teknik
Kâr*
Al›nan
Prim
Teknik Kâr
Al›nan
Prim
2001
1.584
2.254
70,28%
2002
1.962
2.878
68,16%
2003
2.764
5.492
50,33%
2004
8.219
18.934
43,41%
2005
10.496
21.728
48,31%
Y›llar
* 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir.
47
S‹GORTA ‹STAT‹ST‹KLER‹
YAZILAN PR‹M
(1.000 YTL)
2001
KRED‹
H. KORUMA
TEKN‹K KÂR *
2005
Art›fl%
354
4.489
1168,08%
2.254
21.728
863,98%
2001
2005
Art›fl %
21
175
731,82%
1.584
10.496
562,62%
-335,46%
8.655
48.530
460,72%
873
-2.056
54.259
234.187
331,61%
23.367
79.621
240,74%
1.026.479
3.717.878
262,20%
84.805
-147.402
-273,81%
SA⁄LIK
270.383
798.621
195,37%
26.830
-34.192
-227,44%
NAKL‹YAT
109.530
290.631
165,34%
30.311
76.714
153,09%
MÜHEND‹SL‹K
122.548
322.10
162,84%
18.243
31.127
70,62%
449.050
1.136.331
153,05%
21.164
126.965
499,91%
2.043.512
6.574.504
221,73%
207.198
141.449
-31,73%
TARIM
FERD‹ KAZA
KAZA
YANGIN
HAYAT DIfiI
461.350
1.242.011
169,21%
86.089
136.539
58,60%
2.504.862
7.816.515
212,05%
293.287
277.988
-5,22%
HAYAT
GENEL TOPLAM
* Yeni hesap düzenine göre
Son 5 y›l’a bak›ld›¤›nda Prim gelirleri yaklafl›k
3 kat artarken, teknik kar yeni hesap düzeninin
de etkisiyle % 5 oran›nda azalm›fl görünmektedir. Özellikle Kasko ve Sa¤l›k branfllar›ndaki
olumsuz neticeler dikkat çekicidir.
48
MAL‹ NET‹CELER
2005 y›l›nda de¤iflen yeni hesap düzeninde
elde edilmifl 2005 fiili rakamlar ile eski düzendeki neticeler karfl›laflt›r›ld›¤›nda ortaya afla¤›daki tablolar ç›kmaktad›r.
Mali gelirler son 5 y›ll›k dönem zarf›nda prim
gelirlerine oranland›¤›nda %30’lar seviyesinden
% 8,5 seviyesine gerilemifltir. Öte yandan mali
giderler de ayn› dönem zarf›nda prime oranland›¤›nda azal›fl trendi göstermekle birlikte,
mali gelirler taraf›ndan karfl›lanamaz durumda
seyretmifltir. 2005 y›l›nda dikkati çeken mali gider azal›fl›n›n sebebi idari giderlerin yeni hesap
düzeninde teknik bölüm alt›nda de¤erlendirilmeye bafllanmas›ndan kaynaklanmaktad›r. ■
Y›llar ‹tibariyle Dönem Kâr› / Toplam Aktifler
(1.000
(1.000 YTL)
YTL)
Dönem Kâr›
Toplam Aktifler
Dönem Kâr› /
Toplam Aktifler %
2001
303.471
4.053.027
7,49%
2002
286.531
5.434.366
5,27%
2003
271.106
7.583.511
3,57%
2004
366.661
9.766.400
3,75%
2005
348.415
14.361.223
2,43%
Y›llar
* 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir.
Y›llar ‹tibariyle Dönem Kâr› / Toplam Prim
(1.000
(1.000 YTL)
YTL)
Dönem Kâr›
Toplam Aktifler
Dönem Kâr› /
Toplam Aktifler %
2001
303.471
2.504.862
12,12%
2002
286.531
3.718.522
7,71%
2003
271.106
5.088.125
5,33%
2004
366.661
6.785.792
5,40%
2005
348.415
7.816.434
4,46%
Y›llar
* 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir.
Y›llar ‹tibariyle Dönem Kâr› / Özkaynaklar
(1.000
(1.000 YTL)
YTL)
Dönem Kâr›
Toplam Aktifler
Dönem Kâr› /
Toplam Aktifler %
2001
303.471
731.376
41,49%
2002
286.531
1.166.897
24,55%
2003
271.106
1.635.278
16,58%
2004
366.661
1.880.904
19,49%
2005
348.415
4.499.061
7,74%
Y›llar
* 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir.
49
S‹GORTA ‹STAT‹ST‹KLER‹
Y›llar ‹tibariyle Rakamlar
(1.000 YTL)
2001
2002
2003
2004
2005*
2.504.862
3.718.522
5.088.125
6.785.792
7.816.434
Teknik Kâr
293.287
443.860
391.964
657.835
277.988
Mali Gelir
767.012
750.557
858.499
839.012
665.050
Giderler
751.766
907.884
976.996
1.124.423
327.269
4.053.027
5.434.366
7.583.511
9.766.400
14.361.223
Özkaynaklar
731.376
1.166.897
1.635.278
1.880.904
4.499.061
Bilanço Kâr›
303.471
286.531
271.106
366.661
348.415
Prim
Aktifler
* 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir.
Y›llar ‹tibariyle Art›fl Oranlar›
2002
2003
2004
2005*
Prim
48,45%
36,83%
33,37%
15,19%
Teknik Kâr
51,34%
-11,69%
67,83%
-57,74%
Mali Gelir
-2,15%
14,38%
-2,27%
-20,73%
Giderler
20,77%
7,61%
15,09%
-70,89%
Aktifler
34,08%
39,55%
28,78%
47,05%
Özkaynaklar
59,55%
40,14%
15,02%
139,20%
Bilanço Kâr›
-5,58%
-5,38%
35,25%
-4,98%
* 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir.
2001 - 2005 Karfl›laflt›rmas›
(1.000 YTL)
2001
2005*
Art›fl %
2.504.862
7.816.434
212,05%
Teknik Kâr
293.287
277.988
-5,22%
Mali Gelir
767.012
665.050
-13,29%
Giderler
751.766
327.269
-56,47%
Prim
4.053.027
14.361.223
254,33%
Özkaynaklar
731.376
4.499.061
515,15%
Bilanço Kâr›
303.471
348.415
14,81%
Aktifler
* 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir.
50
51
‹NCELEME - ARAfiTIRMA
Uluslararas› Motorlu
Tafl›t Sigorta Sistemi;
Yeflil Kart Bürolar›
Tayfun ERTEK‹N
Türkiye Motorlu Tafl›t Bürosu Müdürü
eçmifli uzun y›llara dayanan, ancak 1
Ocak 1953 tarihinde uygulanmas›na
bafllanan Uluslararas› Motorlu Tafl›t Mali Mesuliyet Sigortalar›, yabanc› ülkelere seyahat
eden araç sürücülerinin, bulunduklar› ülkede
araçlar› ile üçüncü flah›slara verdikleri zararlar› teminat alt›na alan bir sigorta türüdür.
Birinci ve ‹kinci Dünya Savafllar› aras›nda
kalan dönemde Avrupa’da trafik kazalar›
artm›fl ve özellikle yabanc› ülkelerden gelen
araçlar›n kazaya kar›flt›klar› ülkelerde üçüncü flah›slara verdikleri maddi ve bedeni zararlar o günün flartlar›nda oldukça büyük
boyutlara ulaflm›flt›r.
‹kinci Dünya Savafl›’ndan önce yabanc›
araçlar›n bulunduklar› ülkelerde üçüncü flah›slara verdikleri zarar›n nas›l tazmin edilebilece¤ine dair Roma Özel Hukukunun Uyumlaflt›r›lmas› Enstitüsü taraf›ndan bir dizi çal›flma
bafllat›lm›fl ancak savafl›n patlak vermesi ile
bu çal›flmalar sona erdirilmifltir. Savafl sonras›
1947 y›l›nda Uluslararas› Çal›flma Bürosu taraf›ndan bu çal›flmalar tekrar bafllat›lm›flt›r.
Cenevre’deki Birleflmifl Milletler Avrupa
Ekonomik Komisyonu, Uluslararas› Mecburi
Mali Mesuliyet Sigortas›n›n gelifltirilmesi, yabanc› ülkelere giden araç sürücülerinin girifl
yapt›klar› ülkelerde, o ülkede geçerli bir trafik sigorta poliçesinin al›nmas›n›n engellen-
G
52
mesi ve bir kaza an›nda yabanc› araç taraf›ndan zarar verilen üçüncü flah›slar›n zararlar›n›n karfl›lanmas› için bir dizi çal›flmalar
bafllatm›fl ve Avrupa’da bulunan her ülkeye
baflvurular yaparak, o ülkenin hukuk sisteminin ve mevzuat›n›n yabanc› bir ülkeden veya yabanc› bir ülkeye yap›lacak tazminat
ödemelerine iliflkin bir anlaflma yapmaya
müsait olup olmad›¤›n› sormufltur.
1. DÜNYA SAVAfiI SONRASI
Avrupa ülkelerinden al›nan yan›tlar›n tümünün olumlu olmas› üzerine Avrupa Ekonomik Komisyonu Karayolu Nakliyat› Alt Komisyonu 5 numaral› bir tavsiye karar› ç›kartm›flt›r.
Bu tavsiye karar›nda 1. Dünya Savafl›’n›n
bitimini takip eden y›llarda Danimarka, Norveç, Finlandiya ve ‹sveç gibi dört ‹skandinav
ülkesinin kendi aralar›nda uygulad›klar› sistemin tüm Avrupa Ülkelerinde de uygulanmas›
hedeflenmifltir.
Bu tavsiyede Karayollar› Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortas› bulunan ülkelere girifl yapan
araç sürücüleri için tek tip bir sigorta düzenlenmesi istenmifltir.
Standart bir sigorta kart› veya sertifika uygulanmas›n›n, amaca ulaflmada en uygun
bir yöntem olabilece¤i de ayr›ca tavsiye
edilmifltir.
Tavsiye edilen bir baflka husus da her ülkede sigorta flirketlerinin bir araya gelerek o ülkenin resmi makamlar›nca, yetkileri tan›n›p
tescil edilecek ve Büro ad› alt›nda faaliyet
1959’da
Strazburg’da
imzalanan
sözleflmeye
göre Yeflil
Kart Bürolar›
sadece
Avrupa’ya
yay›lmakla
kalmad› kara
Avrupa’s›n›n da
d›fl›na taflt›.
gösterecek merkezi bir organizasyon kurmalar›n›n önerilmesidir.
5 Numaral› Cenevre Tavsiyelerindeki son
ve en önemli bir di¤er hususta ülkelerin, uluslararas› sigorta sertifikas›n› herhangi bir formalite ve s›n›rlamaya tabi tutmaks›z›n kabul
etmeleri ve tazminat ödemelerinden do¤an
yükümlülüklerini yerine getirmede döviz ödemelerinin hiçbir k›s›tlamaya tabi tutulmadan
yerine getirilmesinin temini olmufltur.
23 Ocak 1949 tarihinde Birleflmifl Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu ‹ç Nakliyat Komitesi Karayolu Nakliyat› Ana Çal›flma Grubu’nun
belirledi¤i bu 5 numaral› tavsiye kararlar›na
uygun bir "Uluslararas› Motorlu Tafl›t Sigorta Sistemi" kurmak üzere ‹ngiliz Motorlu Tafl›t Bürosu
taraf›ndan ayn› y›l›n may›s ay›nda Londra’da
Uluslararas› bir konferans düzenlemifltir.
Bu konferans da 5 numaral› Cenevre Tavsiyesi tümü ile benimsenmifl ve ‹ngiliz Bürosu
taraf›ndan haz›rlanan Bürolar Aras› Anlaflma
(Uniform Agreement) metni de kabul edilmifltir.
Bu konferansda kabul edilen di¤er hususlar da ;
● Bürolar Konseyi yani Council of Bureaux
ad› alt›nda devaml› bir kurulun teflkil edilmesi,
● ‹ngiliz Motorlu Tafl›t Bürosunun Konseyin
sekreterya hizmetlerini üstlenmesi,
● Konseyin bir baflkan ve iki baflkan yard›mc›s›n›n olmas›,
● Konseyin ilk baflkan›n›n ‹ngiliz Motorlu Tafl›t Bürosunun baflkan› olmas›, 2 baflkan yard›mc›s›n›n konferansa kat›lan di¤er ülkelerden seçilmesi ve her y›l bir baflkan yard›mc›s›n›n yerini yeni bir baflkan yard›mc›s›na b›rakmas› olmufltur.
● Baflkan ve baflkan yard›mc›lar›n›n (Standing Working Commitee) yani Daimi Çal›flma
Komitesini teflkil etmeleri kararlaflt›r›lm›flt›r.
● Council of Bureaux’nün konferansa kat›lm›fl kurulufllarla daha sonra yeflil kart sistemine girecek bürolardan oluflmas› kararlaflt›r›lm›flt›r.
● Konsey toplant›lar›n›n uygun görülen yer
ve zamanda gerektikçe yap›labilece¤i de
yine bu konferans da kabul edilmifltir.
Konseyin ifllevi olarak da;
● Taraflarca ortaya konulacak Bürolararas› Anlaflma o günkü ad› ile Uniform Agreement’a iliflkin sorunlar› çözmek,
● Uluslararas› trafi¤e iliflkin olarak zorunlu sigortalar kapsam›nda resmi makamlar tara-
53
‹NCELEME - ARAfiTIRMA
f›ndan ortaya konan ve ilgili üyeler taraf›ndan gündem konusu yap›lan problemleri
halletmek,
● Anlaflmalar çerçevesinde ve ülkeler
aras›nda ç›kabilecek sorunlarda hakemlik
yapmak,
● Bürolara di¤er ülkelerin zorunlu sigorta
uygulamalar› ve mevzuat› ile ilgili bilgi ak›fl›n›
temin etmek olarak kabul edilmifltir.
Bürolar Konseyi ilk resmi Genel Kurul Toplant›s›n› 1951 y›l› Kas›m ay›nda gerçeklefltirmifltir.
Ancak bu toplant› öncesinde Daimi Çal›flma Konseyi (Standing Working Commitee)
iki kez toplanm›fl ve 1949 y›l›nda yap›lan
konferans da kabul edilen Bürolararas›
Anlaflman›n (Uniform Agreement) Bürolar
taraf›ndan müfltereken mi (Multiletaral=Çok
tarafl›) yoksa ikili (Bilateral = ‹ki tarafl›) olarak
m› imzalanmas›n›n uygun olaca¤›n› tart›flm›fl
ve sonuçta söz konusu bu anlaflman›n Bilateral yani iki taraf› olarak imzalanmas›n›n
daha uygun olaca¤›n› öngörerek bu anlaflmay› tadil edip Genel Kurul’un onay›na sunmufltur.
Genel Kurulca kabul edilen bu tadil edilmifl Uniform Agreement metni bilahare Genel Kurul karar› ile birlikte Cenevre’deki Birleflmifl Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonuna da bir raporla bildirilmifltir.
YEfi‹L KART BÜROLARI
Daha sonraki y›llarda, Türkiye’nin de üyesi
bulundu¤u Avrupa Konseyi üyeleri, 5 numaral› Cenevre tavsiyesinin aynen benimsendi¤i
Londra Konferans›nda kabul edilen hükümlerin ana ilkelerinin kabulü mahiyetindeki Motorlu Tafl›tlar›n Mecburi Mali Mesuliyet Sigortas›na dair Avrupa Sözleflmesini 20.04.1959 tarihinde Strazburg’da imzalam›flt›r.
Bu sözleflme akabinde,Yeflil Kart Bürolar›
sadece Avrupa’ya yay›lmakla kalmam›fl kara Avrupa’s›n›n da d›fl›na taflm›flt›r. Bu gün
Malta, K›br›s gibi ada ülkeleri ile Fas, Tunus,
Cezayir gibi Kuzey Afrika ülkeleri ve ‹srail sisteme dahil ülkeler aras›ndad›r.
54
Motorlu Tafl›tlar›n
Mecburi Mali
Mesuliyet Sigortas›na
dair Avrupa
Sözleflmesini Türk
Hükümeti 26.06.1974
tarihinde imzalam›flt›r.
Türkiye Sigorta ve
Reasürans fiirketleri
Birli¤i Motorlu
Tafl›t Bürosu unvan›
alt›nda kurulan
Büronun ad› bu
kez Türkiye Motorlu
Tafl›t Bürosu olarak
de¤ifltirilmifltir.
Bugün yeflil kart sistemine dahil ülke say›s›
44’dür. Rusya ve Azerbaycan ile de görüflmeler sürdürülmektedir. Bürolar Konseyi taraf›ndan talep edilen flartlar›n yerine getirilmesi halinde bu iki ülkenin de Yeflil Kart sistemine dahil olaca¤› beklenmektedir.
‹flte Avrupa’da 1950’li y›llardan itibaren
çal›flmaya bafllayan yeflil kart sistemine dahil
ülkelerden, tafl›tlar› ile bu y›llarda ülkemize
gelen yabanc›lar Türkiye’nin sisteme dahil
olmamas› nedeni ile ülkemize girifllerinde hudut sigortas› yapt›rmak zorunda kal›yorlard›.
Ayn› zorluklar yurt d›fl›na ç›kan Türk sürücüler
için de geçerliydi ve onlarda gittikleri ülkelerde geçerli bir trafik sigortas› almak mecburiyetinde idi.
O tarihlerde yeflil kart sistemine dahil ülkeler, ülkemizde uluslararas› mecburi mali mesuliyet sigorta uygulamalar› ve hasarlar›n
tedvirinde karfl›lafl›lan sorunlar›n çözümü için
diplomatik yollardan bask› yap›yorlar ve sorunun çözümlenmesini istiyorlard›. Ancak o
tarihlerde, yeflil kart sistemine dahil olmak,
yurt d›fl›na ç›kan Türk sürücülerin yurt d›fl›nda
üçüncü flah›slara verdikleri zarar ziyan›n döviz olarak ödenmesi flart›ndan dolay›, döviz
s›k›nt›s› çeken ülkemiz için pek cazip görülmüyordu.
Buna karfl›n sisteme dahil yabanc› ülke tafl›tlar›n›n, ülkemizde sebep olduklar› kazalarda verdikleri zarar karfl›l›¤›n›n da ülkeye Türk
Liras› karfl›l›¤› döviz olarak getirilmesi bir avantaj olarak görülüyordu.
‹flte bu bir dizi görüflmeler, tart›flmalar sonunda 12.09.1960 tarihinde Ticaret Bakanl›¤›nda, ‹ç Ticaret Genel Müdürlü¤ünün Baflkanl›¤›nda, D›fl ‹flleri, ‹çiflleri, Maliye, Gümrük
ve Tekel Bay›nd›rl›k Bakanl›klar› ile, Bas›n Yay›n
ve Turizm Genel Müdürlü¤ü ve Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i temsilcilerinin
kat›l›m› ile bir toplant› yap›lm›fl ve toplant› so-
nunda Yeflil Kart sistemine girilmesi için çal›flmalar›n bafllat›lmas›na dair bir protokol imzalanm›flt›r.
MOTORLU TAfiIT BÜROSU YÖNETMEL‹⁄‹
Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤inin 6
A¤ustos 1963 tarihli Ola¤anüstü Genel Kurul
Toplant›s›nda, Türkiye Sigorta ve Reasürans
fiirketleri Birli¤i Motorlu Tafl›t Bürosu Yönetmeli¤i kabul edilmifltir.
Ve böylece Türkiye Sigorta ve Reasürans
fiirketleri Birli¤i Türkiye Motorlu Tafl›t Bürosu kurulmufltur.
Beri yanda Maliye Bakanl›¤›n›n Yeflil Kart
hasarlar› ile dövizlerin transferine iliflkin tebli¤i
de 5 Ekim 1963 tarihli ve 11528 say›l› resmi gazetede yay›mlanm›flt›r.
Bilahare, 16 Ekim 1963 tarihinde sisteme
üye olabilme flartlar›n›n yerine getirildi¤i Konseye bildirilmifl ve Yeflil Kart sistemine 1 Ocak
1964 tarihinden itibaren üye olarak kabul
55
‹NCELEME - ARAfiTIRMA
edilmemiz Council of Bureaux’dan resmen
talep edilmifltir. Merkezi Londra’da bulunan
Council of Bureaux’da çal›flmalar›n› k›sa sürede sonuçland›rm›fl ve 6 Ocak 1964 tarihinden itibaren Türkiye’nin üyeli¤ini kabul ederek tüm üyelere bildirmifltir.
Motorlu Tafl›tlar›n Mecburi Mali Mesuliyet
Sigortas›na dair Avrupa Sözleflmesini Türk Hükümeti 26.06.1974 tarihinde imzalam›flt›r.
Daha sonralar›, 1991 y›l›nda 7397 say›l› Kanunun 3379 say›l› Kanunla de¤iflik 36. maddesinin 8. f›kras› ve Türkiye ve Reasürans fiirketleri Birli¤inin Çal›flma Esas ve Usulleri Hakk›nda Yönetmeli¤in 43.maddesinin hükümleri uyar›nca daha önce Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i Motorlu Tafl›t Bürosu
ünvan› alt›nda kurulan Büronun ad› bu kez
Türkiye Motorlu Tafl›t Bürosu olarak de¤ifltirilmifl ve Çal›flma Esas ve Usulleri Hakk›ndaki
Yönetmeli¤i de 26 Ekim 1991 tarih 21033 say›l› Resmi Gazetede yay›mlanm›flt›r.
Yeflil Kart Bürolar› ve Bürolar›n üyeleri olan sigorta flirketleri sistemin temel yap›s›n› teflkil etmektedirler.Bu bürolar›nda iki temel ifllevi vard›r. Bunlardan birincisi tedvir bürosu olarak ifllevi di¤eri de ödeme bürosu olarak ifllevidir.
TEDV‹R BÜROSU
Ne demektir Tedvir Bürosu? Internal Regulations’›n 2.maddesinde de tan›mland›¤›
üzere Tedvir Bürosu; kendi ulusal yasalar›na
uygun olarak kendi ülkesinde bir tazminat
talebini tedvir ve tesviye etmekle sorumlu
olan Bürodur.
Kazan›n oldu¤u ülkenin bürosu olan Tedvir
Bürosunun asli görevi kendi ülkesi d›fl›ndaki bir
baflka ülkenin Bürosu veya sigorta flirketi ad›na hareket ederek hasar› tazmin etmektir.
Bu düzenlemenin temel amac› yabanc›
plakal› araçlar taraf›ndan zarar gören üçüncü flah›slar›n, zarar veren arac›n yabanc›
plakal› bir araç olmas›ndan dolay› karfl›laflabilecekleri güçlükleri en aza indirgemektir.
Burada zarar gören üçüncü flah›slar, tazminatlar›n› alabilmek için yabanc› bir ülkedeki sigorta flirketine müracaat etmek yerine
kendi ülkesindeki Tedvir Bürosuna müracaat
56
ederek hasar›n tazminini talep ederler.
Tan›mlamada da belirtildi¤i üzere tedvir ifllemlerini kendi ülkesindeki yasa ve mevzuata göre yapan Tedvir Bürosu, hasar hakk›nda karar verme yetkisine sahiptir ancak bu
operasyonu gerçeklefltirirken Ödeme Bürosunun haklar›n›n da korunmas›nda azami
özeni göstermek zorundad›r.
Yeflil Kart sisteminin sa¤l›kl› bir flekilde ifllemesi Tedvir Bürolar› olarak adland›r›lan bu
Bürolar›n hasar tedvirinde gösterecekleri
azami dikkat ve hassasiyet ile yak›ndan ilintilidir.
Bürolar›n di¤er ifllevi de Ödeme Bürosu
olarak yapt›klar› ifllemlerden kaynaklanan
fonksiyonudur.
ÖDEME BÜROLARI
Ne demektir Ödeme Bürosu? Yine Internal
Regulations’›n ilgili maddesinde tan›mland›¤› üzere; yetkisine dayan›larak bir sigorta sertifikas› verilmifl ve Bürolar aras›nda Bilateral
yani ikili anlaflma esas›na göre akdedilmifl
bulunan Internal Regulations hükümlerine
uygun olarak Tedvir Bürosuna karfl› yükümlülüklerini yerine getirmekle yükümlü olan Bürodur.
Biraz açmak gerekirse, Ödeme Bürolar›,
üyeleri olan sigorta flirketlerinin tanzim etmifl
olduklar› yeflil kartlardan dolay› mali sorumlulu¤u olan Bürolard›r.
Örne¤in, Türkiye’de Türkiye Motorlu Tafl›t
Bürosu üyesi olan bir sigorta flirketi taraf›ndan
tanzim edilen yeflil kart› havi bir arac›n ülke
d›fl›nda kar›flt›¤› bir kazadan dolay› o ülkede
üçüncü flah›slara verdi¤i bedeni ve maddi zararlardan ve bu zararlar›n tazmininden Türkiye Motorlu Tafl›t Bürosu sorumludur.
Bu ba¤lamda Türkiye Motorlu Tafl›t Bürosu,
Ödeme Bürosudur.
Büro üyesi sigorta flirketlerinden birinin iflas
etmesi veya ödeme güçlü¤üne düflmesi halinde dahi Ödeme Bürosunun sorumlulu¤u
asla sona ermez.
Kald› ki de¤il hasar›n ödenmemesi, geç
ödenmesinden dolay› do¤an faiz taleplerinin ödenmesi dahi Ödeme Bürosunun so-
rumlulu¤u alt›ndad›r.
Çünkü, Internal Regulations’›n yani Dahili
Kurallar Sözleflmesinin 11.maddesinde de
belirtildi¤i üzere hasar tazminat› talep tarihinden itibaren en geç iki ay içerisinde ödenmek zorundad›r. Bu süreyi geçen ödemelerde y›ll›k nispeti yüzde 12 olan bir gecikme faizi ödenmesi zorunlulu¤u vard›r.
Pratikte zaman zamanda olsa tedvir ve
ödeme bürolar› aras›nda uygulamadan kaynaklanan baz› sorunlarda oluflmaktad›r. Bu
durumda taraflar›n sorunun çözümlenmesi
için Bürolar Konseyi ( Council of Bureaux ) taraf›ndan tespit ve tayin edilen Hakemlik Müessesesine baflvurma haklar› vard›r ve hakemlerin kararlar› kesin ve ba¤lay›c›d›r.
COUNCIL OF BUREAUX
Bu arada yukar›daki aç›klamalara ilave
olarak k›saca Council of Bureaux ve amaçlar› hakk›nda da bilgi vermek gerekirse:
Council of Bureaux, Birleflmifl Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu ‹ç Nakliyat Komitesi
Karayolu Nakliyat› Ana Çal›flma Grubunun
korumas›nda Uluslararas› Motorlu Tafl›t Sigorta Kart› Sistemini di¤er bir ifade ile Yeflil Kart
sistemini çal›flt›ran, yöneten ve halen merkezi Londra’da bulunan ( 2006 y›l›nda Brüksel’e
tafl›nacak ve faaliyetlerini buradan sürdürecektir) ve yeflil kart sistemine üye ülkelerin bürolar›ndan oluflan merkezi bir organizasyondur.
Bu organizasyonun amaçlar› Bürolar Konseyi ana sözleflmesinde de belirtildi¤i üzere;
● 1949 y›l›nda ana çal›flma grubunca ç›kart›lan 5 numaral› Cenevre tavsiyelerinin
gerçeklefltirilmesini sa¤lamak ve sonradan
de¤iflen di¤er tavsiye ve kararlarla ilgili tedbirleri almak ve teflebbüslerde bulunmak,
● Yeflil Kart sisteminin iflleyifline iliflkin önlem
ve sorumluluklarla ilgili baflka kurulufllarla ve
Ana Çal›flma Grubu ile yak›n bir iliflki kurmak
ve söz konusu kurulufllardan kaynaklanan sorunlar› çözmek
● Üyelerin, Bürolararas› tek tip anlaflmaya
yani Internal Regulations’a uymalar›n› sa¤lamak,
Ziyaret etti¤i ülkede yerleflmemifl bulunan
57
‹NCELEME - ARAfiTIRMA
kaza ma¤durlar›n›n korunmas›n› sa¤lamak,
● Constitution of Council Bureaux yani Bürolar Konseyi Ana Sözleflmesinin 3. maddesi
üyeli¤e kabul edilme flartlar›n› düzenlemektedir.
Buna göre; esas itibar› ile Avrupa’ya özgü
bir sistem olan Yeflil Kart sistemine üyelik, cari üyeler d›fl›nda Genel Kurulca tan›mlanan
co¤rafi alan içinde kalan ülkelere aç›kt›r.
Üyelik için müracaatta bulunanlara bir soru formu gönderilir ve bu soru formunda verilen yan›tlar›n yeterli görülmesi durumunda;
Müracaat›n yap›ld›¤› ülkenin, di¤er devletler taraf›ndan kabul edilmifl ve Birleflmifl
Milletlere üye olmas› flart›,
Yeflil Kart Bürosunu resmen kurmufl olmas›,
Tazminat ödemelerine iliflkin fon transferlerine bir engel getirilmeyece¤ine dair Avrupa
Ekonomik Komisyonuna taahhütte bulunmas›,
Zorunlu Mali Mesuliyet Sigorta Kanununu
ç›kartm›fl olmalar› gibi flartlar ayr›ca aranmaktad›r.
Müracaat, Genel Sekreter taraf›ndan incelendikten sonra Management Committee’ye yani Yönetim Komitesine sunulur, bu
komite , flartlar›n yerine getirildi¤ine dair karar verirse yap›lan müracaat› ilk Genel Kurul
Toplant›s›na kendi görüflü ile birlikte sunar.
Genel Kurul üyeli¤in kabul edilip edilmemesinde yetkili tek organd›r. Genel Kurulda kararlar toplant›ya kat›lan üyelerin yüzde 75
inin ço¤unlu¤u ile al›n›r. Ancak al›nan karar
eski üyelere yeni üye ile Bürolararas› anlaflmay› imzalamalar› konusunda herhangi bir
yükümlülük getirmez.
Yeflil Kart sisteminin uygulunmas›na temel
teflkil eden bir bak›ma sistemin ifllemesine,
tüm Bürolar›n uymak zorunda olduklar› tek
tip anlaflmadan eski ad› ile Uniform Agreement 1 Temmuz 2003’ten itibaren tadil
edilerek yürürlü¤e giren, yeni ad› ile Internal
Regulations olan anlaflman›n içeri¤inden de
k›saca söz etmek istiyorum.
Bu anlaflma yukar›da da belirtildi¤i üzere 1
Temmuz 2003 tarihinde yürürlü¤e girmifltir ve
yeflil kart sisteminin çal›flma biçimini düzenleyen bir dizi kurallar› içermektedir.
58
Yeflil Kart Bürolar› ve
Bürolar›n üyeleri olan
sigorta flirketleri
sistemin temel yap›s›n›
teflkil etmektedirler.
Bu bürolar›nda iki
temel ifllevi vard›r.
Bunlardan birincisi
tedvir bürosu olarak
ifllevi di¤eri de ödeme
bürosu olarak ifllevidir.
Anlaflman›n birinci bölümü; Ulusal Sigorta
Bürosu, Sigortac›, Üye, Muhabir, Araç, Kaza,
Ma¤dur, Talep, Sigorta Poliçesi, Sigortal›, Yeflil
Kart ve Bürolar Konseyi gibi organlar›n tan›mlamalar›n› içermektedir.
Buna göre;
● Ulusal Sigorta Bürosu: Bürolar Konseyi
üyesi olan ve 5 numaral› tavsiye karar›na göre kendi ülkesinde kurumsal kimli¤i olan mesleki bir organizasyondur.
● Sigortac›: Yasal olarak kendisine trafik sigortas› yapma yetkisi verilmifl olan flirkettir.
● Üye: Büroya üye olan her sigorta flirketi.
● Muhabir: Ülke Bürosunun izni ile bir veya
birden fazla sigortac› taraf›ndan ülke dahilinde, söz konusu sigortac› taraf›ndan sigorta
poliçesi düzenlenmifl olan araçlar›n kar›flt›¤›
kazalar›n tedvir ve hasar ifllemlerini sonuçland›rmak amac› ile atanan her sigortac› veya
di¤er herhangi bir kiflidir.
● Araç: Kullan›ld›klar› ülke içinde geçerli bir
trafik sigortas›na sahip olmak flart› ile, ray
üzerinde hareket etmeyen her türlü motorlu
tafl›t arac› ve çekicili veya çekicisiz her römork.
● Kaza: Kazan›n oldu¤u ülkenin yasalar›na
göre yasal araç trafik sigortas› kapsam›na gi-
ren zarar veya yaralanmaya sebebiyet veren her türlü olay.
● Ma¤dur: Bir arac›n neden oldu¤u zarar
ve yaralanma dolay›s›yla tazminat talep etmeye hak kazanan kifli veya kurum.
● Talep: Ma¤dur taraf›ndan talep edilen
bir kazadan kaynaklanan bir veya birden
fazla tazminat talebidir.
● Sigorta Poliçesi: Trafik kazalar›nda
ortaya ç›kan zararlara teminat veren bir üye
taraf›ndan verilen yasal sigorta sözleflmesidir.
● Sigortal›: Bir sigorta poliçesi ile trafik sigortas› teminat alt›na al›nm›fl kifli.
● Yeflil Kart: Bürolar Konseyince kabul edilmifl formatta düzenlenen uluslararas› motorlu
kara tafl›t sigorta belgesi.
● Bürolar Konseyi: Sisteme üye olan Bürolar›n ba¤l› olmakla yükümlü oldu¤u ve enternasyonel araç trafik sigorta sisteminin yönetiminden ve iflletilmesinden sorumlu organizasyondur.
TAZM‹NAT ÖDEME SÜRES‹
Internal Regulations’›n yine bu bölümünde
tazminatlar›n yerine getirilmesi flartlar› da düzenlenmifl bulunmaktad›r.
Burada en önemli husus tazminat›n ödenme süresidir. Tedvir Bürosu taraf›ndan hasar›n
tedvir edilmesini müteakip, hasar ile ilgili tüm
belgeler ödeme bürosuna gönderilir ve ödeme bürosu da, talebin yap›ld›¤› tarihten itibaren iki ay içerisinde tazminat› tedvir bürosuna ödemek zorundad›r.
‹ki ay içerisinde yerine getirilmeyen tazminat taleplerinde y›ll›k %12 faiz tahakkuk ettirilir.
Bir baflka husus da ödemenin tedvir bürosunun bulundu¤u ülkenin para birimi cinsinden yap›lmas› gere¤idir.
Paras› konvert›bl olmayan ülkelere bir kolayl›k sa¤lamas› aç›s›ndan tazminat›n o ülkenin para birimi yerine tazminat› talep eden
Büronun, baflvuru tarihinde ülkesindeki günlük geçerli döviz kuru üzerinden hesap edilerek Euro cinsinden ödenebilece¤i de hüküm
alt›na al›nm›flt›r.
Burada amaç, zarar gören üçüncü flahs›n
haklar›n›n korunmas›d›r. ■
59
GARANT‹ S‹GORTA HESABI’NDAN
Trafik kazalar›nda
kusur ve sorumluluk
A. Kadir KÜÇÜK
Garanti Sigorta Hesab› Müdürü
usur, Türk Dil Kurumu’nda "bilerek veya
bilmeyerek bir ifli gere¤i gibi yapmamak" fleklinde tarif edilmifltir. Bu tarif asl›nda
trafik kazalar›nda yaflanan durumlara birebir
uymaktad›r. Zira kifliler, trafik kurallar›na bilerek
veya bilmeyerek uymamak suretiyle kusur ifllerler ve bunun sonucunda trafik kazalar›n›n
meydana gelmesine sebebiyet verirler.
Kusurdan dolay› karfl› tarafa zarar verildi¤inde; haks›z fiilden do¤an hukuki sorumluluk
do¤ar. Bu sorumlular›n da tazmin edilmesi
gerekir.
Bu konu ile ilgili olarak Borçlar Kanunu’nun
haks›z muamelelerden do¤an borçlar› düzenleyen 41. maddesinin "Gerek kasten gerek ihmal ve teseyyüp (kay›ts›zl›k, tembellik) yahut
tedbirsizlik ile haks›z bir surette di¤er kimseye
bir zarar ika eden flah›s o zarar›n tazminine
mecburdur" fleklinde düzenlenmifltir.
K
MAL‹ SORUMLULUK S‹GORTALARI
Karayollar› Trafik Kanunu’nun 85 inci maddesinde kusur nedeniyle do¤acak sorumluluk,
"bir motorlu arac›n iflletilmesi bir kimsenin ölümüne veya yaralanmas›na yahut bir fleyin zarara u¤ramas›na sebep olursa, motorlu arac›n
bir teflebbüsün unvan› veya iflletme ad› alt›nda veya bu teflebbüs taraf›ndan kesilen biletle iflletilmesi halinde, motorlu arac›n iflleteni ve
ba¤l› oldu¤u teflebbüsün sahibi, do¤an zarardan müfltereken ve müteselsilen sorumlu olurlar" fleklinde düzenlenmifl ve 91 inci maddesinde de bu sorumluluklar›n karfl›lanmas›n› sa¤lamak üzere mali sorumluluk (trafik) sigortas›n›n
60
yapt›r›lmas› zorunlu tutulmufltur.
Kifliler yapt›rd›klar› mali sorumluluk sigortalar›yla kendi kusurlar›ndan do¤acak mali sorumluluklar› sigortalayabilmektedirler.
Kiflilerin kusurlar› nedeniyle tazmin etmekle
yükümlü oldu¤u zarar, zarar-kusur iliflkisine
ba¤l›d›r. Zararlar kiflilerin kusurlar› nispetinde
karfl›lanmak durumundad›r.
Trafik kazalar›nda kusur oranlar› önemlidir.
Zira her zarar kusur oran›nda karfl›land›¤› gibi,
cezalar da kusurlar› oran›nda indirime tabi
olur.
Karayollar› Trafik Kanunu’nun 84 üncü maddesi ve Karayollar› Trafik Yönetmeli¤i’nin 157
inci maddesi ile trafik kazalar›nda araç sürücüleri için asli kusur halleri say›lm›fl ve Kanunda
belirtilen bu kusurlar, trafik kazas› tespit tutana¤›na sürücü asli kusurlar› olarak aynen al›nm›flt›r. Bunun yan›nda, 2918 say›l› Karayollar› Trafik
Kanunu’nda yer alan ve kazaya sebebiyet
verdi¤i belirlenen kural ihlalleri ise di¤er sürücü
kusurlar› olarak tutanakta belirtilmifltir. Sürücü
kusurlar› d›fl›nda, tutanakta matbu olarak say›lan yolcu kusurlar›, yaya kusurlar› ve yol kusurlar› bulunmaktad›r.
01.06.2005 tarihinde yürürlü¤e giren 5237
say›l› Türk Ceza Kanunu’nda taksirle adam öldürme ve yaralama suçlar›nda önceki kanundan farkl› olarak kusur oran›nda indirim yap›laca¤› belirtilmemektedir. Failin kusuruna göre
Hakimin cezay› belirleyece¤i öngörülmektedir. Buna paralel olarak, trafik zab›tas›nca düzenlenen trafik kazas› tespit tutana¤›nda kazaya kar›flanlar›n kusur durumlar› genelde asli/tali olarak tespit edilmekte ve kusur oranlar›
belirtilmemektedir.
Hak sahiplerinin Garanti Sigortas› Hesab›’na
yapt›¤› baflvurularda, kusur oranlar›n›n matematiksel olarak belirli olmamas› ve birden faz-
la kusurlu bulunmas› durumunda, tazminat›n
hesaplanmas›nda hangi kusur oran›n›n esas
al›naca¤› sorun olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r.
Bu sorunun telafisi için flu çözüm yollar› izlenebilir;
● Tutanakta asli/tali fleklinde belirtilen kusurlara karfl›l›k gelecek flekilde belirli sabit kusur
oranlar› kabul edilebilir. Örne¤in; birden fazla kusurlu bulunan kazalarda asli kusurlu %
75, tali kusurlu ise % 25 olarak kabul edilebilir.
● Taraflar›n kusurlar›n›n asli/tali olarak belirlendi¤i dosyalar, bu kusur oranlar›n›n tespiti aç›s›ndan kusur bilirkiflisine gönderilerek, kazan›n olufl flekline göre bu oranlar tespit ettirilebilir.
● Taraflar›n kusur oranlar›n› Mahkeme tespit
ettirece¤inden, baflvuranlardan Mahkeme
karar› veya kesinleflen kusur raporu talep
edilebilir.
Bu yollardan birincisi tam ve kesin olmamakla birlikte tazminat›n en k›sa sürede ödenebilmesi aç›s›ndan tercih edilebilecek bir yoldur. ‹kinci yol ise biraz zaman, biraz da harcama gerektiren bir yoldur. Ortada bir tereddüt
olmas› halinde tercih edilebilecek bir yoldur.
Üçüncü yol ise çok uzun ve gecikme yaratacak bir yoldur.
Sonuç olarak, zarar görenin zarar›n›n en k›sa
zamanda giderilmesi aç›s›ndan, birinci veya
ikinci yollar›n seçilmesi do¤ru bir uygulama
olacakt›r.
TRAF‹K KAZASI TESP‹T TUTANA⁄INDA
BEL‹RT‹LEN KUSURLAR;
I- SÜRÜCÜ KUSURLARI:
A- ASL‹ KUSURLAR
1- K›rm›z› ›fl›kl› trafik iflaretinde veya yetkili
memurun dur iflaretinde geçme,
2- Tafl›t giremez trafik iflareti bulunan karayoluna veya bölünmüfl karayolunda karfl› yönden gelen trafi¤in kulland›¤› flerit, rampa ve
ba¤lant› yollar›na girme,
3- ‹kiden fazla fleritli tafl›t yollar›nda, karfl›
yönden gelen trafi¤in kulland›¤› flerit veya yol
bölümüne girme,
4- Arkadan çarpma,
5- Geçme yasa¤› olan yerlerde geçme,
6- Do¤rultu de¤ifltirme manevralar›n› yanl›fl
yapma,
7- fieride tecavüz etme,
8- Kavflaklarda geçifl önceli¤ine uymama,
9- Kaplaman›n dar oldu¤u yerlerde geçifl
önceli¤ine uymama,
10- Manevralar› düzenleyen genel flartlara
uymama,
11- Yerleflim birimleri d›fl›ndaki karayolunun
tafl›t yolu üzerinde, zorunlu haller d›fl›nda park
etme veya duraklama ve her durumda gerekli tedbirleri almama,
12- Park için ayr›lm›fl yerlerde veya tafl›t yolu
d›fl›nda kurallara uygun olarak park edilmifl
araçlara çarpma,
B- TAL‹ KUSURLAR
1- Dur iflaretinde durmama
2- Hatal› flekil veya yerde yük ve yolcu alma-indirme
3- Hatal› flekil veya yerde yük ve yolcu tafl›ma.
4- Trafi¤e Salih olmayan araçla yola devam
etme.
5- Uykusuz, yorgun, hasta, dalg›n olarak
araç kullanma.
6- Karfl›laflma halinde veya flehir içinde selektör yapmama, k›sa huzmeleri kullanmama.
7- Araçta reflektör bulundurmama.
8- Araçta çekme halat›, takoz, zincir bulundurmama.
9- Alkollü olarak araç kullanma.
10- Afl›r› h›zla araç kullanma. ■
61
DASK’TAN
Öncelikli hedef
Zorunlu Deprem
Sigortas›’n› büyütmek
Okan UTKUER‹
DASK Koordinatörü
orunlu Deprem Sigortas› ile ilgili rakamsal verileri içeren afla¤›daki tablo ve
grafiklerde de görülece¤i üzere, sistemde mevcut poliçe adedi 15 Mart 2006 itibariyle
2.500.000‘i aflm›fl bulunmaktad›r. Bu poliçe say›s›, sistemin faaliyete bafllad›¤› 2000 y›l›ndan itibaren bugüne kadar ulafl›lan en yüksek rakam›
ifade etmektedir.
Ancak, iller baz›ndaki penetrasyon oranlar›n›
inceledi¤imizde, henüz sigortalanma oranlar›n›n
çok düflük düzeyde oldu¤u görülmektedir.
Bu sebeple, sosyal ve ekonomik boyutlar› dikkate al›nd›¤›nda, hem ülkemiz hem de sektörümüz aç›s›ndan çok büyük önem tafl›yan Zorunlu
Deprem Sigortas› sistemi içerisindeki sigortal› konut say›s›n›n arzu edilen düzeye ulaflmas›, Kurumumuzun en öncelikli hedefleri aras›nda yer almaktad›r.
Z
YÜZDE 46’LIK BÖLÜM
MARMARA BÖLGES‹’NDEN
Sistemdeki sigortal› konut say›s›n›n %
46’l›k bölümünü Marmara bölgesi oluflturmakta olup, ülkemizin hemen hemen
tamam›n›n çok ciddi deprem riski alt›nda oldu¤u göz önüne al›nd›¤›nda, di¤er
illerimizde de sigortalanma oranlar›n›n
mutlak surette art›r›lmas› gerekti¤i aç›kt›r.
Bu yönde yap›lacak olan çal›flmalar›n
arzu edilen sonuçlar› göstermesi aç›s›ndan, poliçe üretimlerini gerçeklefltirmek-
66
Zorunlu Deprem Sigortas›
Tarife ve Talimat›’n›n
7.maddesi uyar›nca
haz›rlanan kampanya ile,
sistemde yer alan toplam
poliçe adedinin minimum
yüzde 10 artmas› ön
kofluluna ba¤l› olarak,
sigorta flirketlerine prim
üretimleri üzerinden ek
komisyon ödenecek.
te olan sigorta flirketlerimize ve acentelerimize
ciddi görevler düflmektedir.
Zorunlu Deprem Sigortas› Tarife ve Talimat›
bünyesinde 06.02.2006 tarihinde yap›lan düzenleme ile birlikte, minimum prim ve komisyon uygulamas› da getirilmifltir. Bu de¤iflikli¤in, özellikle
Tarih
27.09 -31.12.2000
2001
2002
2003
2004
2005
01.01 -30.04.2006
Poliçe
Adet
Prim
159.301
2.427.840
2.127.980
2.022.470
2.089.568
2.417.173
991.929
3.764.767
54.524.578
65.756.220
85.688.190
126.215.773
159.084.853
77.915.842
Adet
Art›fl%
-12
-5
3
16
TRAMER’DEN
‹l ve araç gruplar›na
göre poliçe y›l› baz›nda
hasar/prim oranlar›
Sektörün, 2003
y›l›nda düzenledi¤i
poliçelerden 513.085
bin YTL prim
üretimi elde edilmifl
olup buna mukabil
ilgili poliçeler için
Mart-2006 itibariyle
toplam 379.274 bin
YTL hasar ödemesi
gerçeklefltirilmifltir.
Mehmet ÜST
TRAMER Müdürü
ramer verilerine dayan›larak, her sigorta flirketine özel ve sektör geneli
ile ilgili temel istatistiklerin yer ald›¤›, "TRAMER
‹statistik-CD 1" haz›rlanm›fl ve flirketlere gönderilmifltir. Sektör yöneticilerinin her an bafl
vurabilece¤i bir bilgi kayna¤› olabilece¤ine
inand›¤›m›z CD’nin içeri¤inde, il ve araç
gruplar› baz›nda 2003 y›l›ndan günümüze kadar (underwriting year) poliçe y›l› baz›nda
hasar/prim oranlar›n› gösteren tablolar, faaliyetlerimiz ve hedeflenen projelerimizin yan›
s›ra zorunlu sigortalar›n kanun ve mevzuatlar› da bulunmaktad›r. ‹statistik CD’ si üç ayda
bir dönemsel olarak haz›rlanarak sektör flir-
T
Tablo 1: Poliçe Y›l› (Underwriting Year) Baz›nda Trafik Poliçe Üretimi ve Ödenen Birikimli Hasar Tutarlar›1
Poliçe
Prim Üretim
Hasar
Durumu
‹lk
Y›l
2003
513.085
MUALLAK
ÖDENEN
11.929
84.368
18.77
33.424
323.012
69.47
42.056
376.773
81.63
2004
869.699
MUALLAK
ÖDENEN
22.240
139.389
18.58
78.667
492.944
65.73
91.111
513.436
89.51
2005
1.106.617
MUALLAK
ÖDENEN
96.613
190.087
25.91
192.710
274.703
42.24
2006
286.941
MUALLAK
ÖDENEN
8.382
1.831
3.56
Y›l
1
62
%
‹kinci
Y›l
%
Üçüncü
Y›l
%
Dördüncü
Y›l
43.847
379.274
%
82.47
Poliçe Y›l› baz›nda de¤erlendirme yap›lm›fl olup, poliçe bafllang›ç y›l› içinde gerçeklefltirilen hasarlar 1. y›l sütununda belirtilmifltir. Poliçe bafllang›ç y›l›n› takip eden y›llarda
ödemesi gerçekleflen hasarlar ise 2. y›l, 3. y›l, ...y›l sütunlar›nda gösterilmifltir. 2. y›l sütununda 1. y›l ve 2. y›l içinde yap›lan ödemeler toplanarak yans›t›lm›flt›r.
(1. y›ldan sonraki rakamlar kümülatiftir.) Ödeme rakamlar›nda hasar tazminat tutarlar›, ekspertiz ve dosya di¤er masraf ödemeleri dikkate al›nm›flt›r.
Tablo 2: Trafik Branfl› Poliçe Üretimi ve Ödenen Birikimli Hasar Tutarlar› En Yüksek ‹lk On il (Underwriting)
‹l Ad›
Poliçe
Y›l›
1.
Siirt
2003
2.
fi›rnak
2003
‹l Ad›
Poliçe
Y›l›
3
Bingöl
2003
346
4.
‹stanbul
2003
160.807
S›ra No
S›ra No
‹l Ad›
Poliçe
Y›l›
5
Erzurum
2003
6.
Batman
2003
S›ra No
Prim Üretimi Ödeme
(bin YTL) Durumu
1. Y›l
H/P
311
Muallak
Ödenen
Toplam
7
17
25
7,92
933
Muallak
Ödenen
Toplam
97
147
244
26,15
232
547
778
83,42
Prim Üretimi Ödeme
(bin YTL) Durumu
1. Y›l
H/P
2. Y›l
H/P
Muallak
Ödenen
Toplam
7
49
56
16,12
Muallak 4.737
Ödenen 38.198
Toplam 42.935
26,70
12.267
140.143
152.410
2. Y›l
H/P
214 104,97
113
326
111 104,80
252
363
H/P
4. Y›l
H/P
236 125,32
153
390
239
153
392
126,20
288 113,33
289
769
830
1.057
1.120
120,01
3. Y›l
H/P
111 111,99
276
387
4. Y›l
1. Y›l
H/P
2. Y›l
H/P
2.389
Muallak
Ödenen
Toplam
35
491
526
22,00
215
1.816
2.031
85,03
739
Muallak
Ödenen
Toplam
10
63
73
9,85
86
345
431
58,34
3. Y›l
110,11
4. Y›l
H/P
289 105,32
290
2.227
2.258
2.516
2.548
106,66
221
491
711
H/P
H/P
121 114,88
276
397
94,78 15.206 109,46 15.661
160.812
161.408
176.018
177.069
Prim Üretimi Ödeme
(bin YTL) Durumu
ketleri ile paylafl›lacakt›r.
Sektörden gelen talep üzerine Kasko Sigortas›nda "On-Line Hasar Durum Belgesi"
‘nin verilmesine 1 Nisan 2006 tarihi itibariyle
bafllanacak olup 2006 y›l›n›n önemli projelerinden birisi Kasko projesi olacakt›r. Di¤er
önemli bir proje ise trafik sigortas› ile ba¤lant›s› sebebiyle hasar ödemelerinin izlenmesinde s›k›nt› yaratan, Zorunlu Karayolu Tafl›mac›l›k Mali Sorumluluk Sigortas› (Tafl›mac›l›k Sigor-
3. Y›l
96,25
222
491
712
96,38
tas›) için hasar durum belgesinin on-line olarak üretilmesi olacakt›r. Bu kapsamda haz›rlanan poliçe, hasar ve hasar tazminat ödeme kay›tlar› ile ilgili veri yap›s› sigorta flirketlerinin incelemesine sunulmufl, projenin 01 Haziran 2006 tarihi itibariyle bafllat›lmas› planlanmaktad›r.
TRAMER veri taban›ndan elde edilen istatistikler sonucunda ‘Tramer web portal’ den
de yay›nlamaya bafllad›¤›m›z tablolarla sek-
63
TRAMER’DEN
töre ›fl›k tutaca¤›m›za inan›yoruz. Birlik’ ten
dergisinin bir önceki say›s›nda vermifl oldu¤umuz birikimli hasar tablosunun Mart 2006
itibariyle son durumu afla¤›da ki Tablo:1’ de
mevcuttur. Tablodan görülece¤i gibi bir önceki say›m›zda 2003 y›l›n›n hasar/prim oran›
Ocak sonu itibariyle %77.41 iken Mart 2006
itibariyle %82.47 ‘ ye yükselmifltir.
Hasarlar›n ortalama 4 veya 5 y›l gibi uzun
vadeye yay›lmas› nedeni ile Trafik Sigortas›n›n do¤as› gere¤i artmaya da devam edecektir. Ayr›ca; tüm hasar kay›tlar›nda baz› flirketlerle birebir mutabakata devam edildi¤inden her ay yay›nlad›¤›m›z muallak ve
ödenen hasar rakamlar›nda da de¤iflimler
olmaktad›r. Sektörün 2003 y›l› sonunda düzenledi¤i poliçelerden 513.085 bin YTL prim
üretimi elde edilmifl olup buna mukabil ilgili
poliçeler için Mart-2006 itibariyle toplam
379.274 bin YTL hasar ödemesi gerçeklefltirilmifltir. Yani; elde edilen primin %82,5’ i hasar
olarak ödenmifltir.
Bu rakam›n içinde iflletme giderleri ve
acente komisyonlar› olmad›¤› gibi hasarlar›n
2007 y›l› sonuna kadar da yükselerek devam
edece¤i aç›kt›r. 2004 y›l› poliçeleri içinde durum farkl› de¤ildir; 869,699 bin YTL prim üretimine karfl›l›k Mart 2006 itibariyle toplam
513.438 bin YTL hasar ödemesi yap›larak, hasar/prim oran› %69,5 olarak gerçekleflmifltir.
2005 y›l›nda üretilen poliçeler için ise durum
daha vahim görünüyor çünkü, daha ilk y›l itibariyle elde edilen hasar/prim oran› %42’ dir.
Yaz›m›zda bütün y›llar› irdelemenin imkan›
Tablo 3: Trafik Branfl› Poliçe Üretimi ve Ödenen Birikimli Hasar Tutarlar› En Düflük Befl ‹l (Underwriting)
‹l Ad›
Poliçe
Y›l›
1.
Tunceli
2003
2.
Afyon
2003
S›ra No
1. Y›l
H/P
2. Y›l
H/P
3. Y›l
H/P
4. Y›l
H/P
195
Muallak
Ödenen
Toplam
5
14
19
9.71
8
41
49
25,28
8
43
51
26,38
8
43
51
26,38
5.956
Muallak
Ödenen
Toplam
156
246
402
6,75
331
1.018
1.349
22,65
346
1.223
1.569
26,34
389
1.234
1.622
27,24
Prim Üretimi Ödeme
(bin YTL) Durumu
1. Y›l
H/P
2. Y›l
H/P
3. Y›l
H/P
4. Y›l
H/P
‹l Ad›
Poliçe
Y›l›
3
Karaman
2003
1.214
Muallak
Ödenen
Toplam
3
83
86
7,09
57
287
344
28,38
80
373
453
37,35
83
374
457
37,63
4.
Sinop
2003
943
Muallak
Ödenen
Toplam
2
83
85
9,06
11
308
319
33,86
11
347
358
37,94
14
347
361
38,27
Poliçe Prim Üretimi Ödeme
Y›l›
(bin YTL) Durumu
1. Y›l
H/P
2. Y›l
H/P
3. Y›l
H/P
4. Y›l
H/P
Muallak
Ödenen
Toplam
Toplam
38
233
271
18
9,83
64
860
924
33,50
82
964
1.046
37,94
83
994
1.077
39,06
S›ra No
S›ra No
5
64
Prim Üretimi Ödeme
(bin YTL) Durumu
‹l Ad›
Çanakkale
2003
2.758
olmad›¤›ndan, 4. poliçe y›l›n› tamamlayan
2003 y›l› poliçelerini iller ve araç gruplar› baz›nda inceleyecek olursak ilginç bir sonuç elde edildi¤ini göreceksiniz. Çünkü; yetersiz istatistikler nedeni ile y›llard›r tarifelerde plaka
yo¤unlu¤u uygulanan birçok küçük vilayette
hasar/prim dengesinin korkunç bozuk oldu¤u görülecektir. Hasar/Prim oran› en yüksek
ilk on ili flöyle s›ralayabiliriz.
1)- Siirt: %126, 2)- fi›rnak: %120, 3)- Bingöl:
%115, 4)- ‹stanbul: %110, 5)- Erzurum %106,
6)- Batman: %96 illeri hasar/prim oran› en
yüksek ilk alt› illerimizdir(Tablo:2). Bunlar› s›ras›yla; Ankara %95, Kocaeli %88, Sakarya %87,
Samsun %85 hasar oran› ile %85’in üzerinde
hasar/prim oran› ile takip etmektedirler. En
düflük Hasar/Prim oran›na sahip illerimiz ise
flunlard›r. Tunceli, Afyon %27 - Karaman,
Sinop %38 – Çanakkale %39 ile hasar oran›
en düflük befl ilimizdir (tablo:3). Yeni tarife
dönemlerinde bu istatistiklerin çok ifle yarayaca¤›n› ve daha adil bir tarife yap›laca¤›ndan flüphem yok.
Araç gruplar› baz›nda ise s›ras›yla; 1)Römork: %164, 2)- Di¤er Araçlar: % 100, 3)Kamyon: %98, 4)- ‹fl Makinas›: %97, 5)- Kamyonet: %87, 6)- Minibüs(8-14 kifli): %84, 7)Taksi: %83, 8)- Traktör: %80, 9)- Motorsiklet:
%78, 10)- Otomobil: %77.6, 11)- Otobüs(1525 kifli): %77.4, 12)- Otobüs (26 kifli, üstü):
%77 hasar/prim oran›na sahiptir. Durum bu
halde iken bu rakamlar›n üzerine %10 komisyon (2003 y›l›) ve %8 iflletme giderlerini koyarsan›z bu branfltan 2003 y›l› için kar etmek bir
yana zarar edildi¤i net olarak görülmektedir.
■
65
az riskli deprem bölgesinde yer alan veya küçük
m2’li konutlar için oluflan çok düflük prim rakamlar› karfl›s›nda, ödenen komisyon rakamlar›n›n
ekonomik olmayan düzeylere düflmesinin önüne
geçilmesi ve minimum belirli düzeyde bir komisyon ödenmesi aç›s›ndan büyük yarar sa¤layaca¤› düflünülmektedir.
fi‹RKETLER‹N TEfiV‹K‹
Bu düzenlemeye ek olarak, hem flirketlerimizin
hem de acentelerimizin teflvik edilmesi ve elde
edilen olumlu neticeler dikkate al›narak ödüllendirilmesi amac›yla bir kampanya düzenlenmesi
kararlaflt›r›lm›flt›r. Zorunlu Deprem Sigortas› Tarife
ve Talimat›’n›n 7.maddesi uyar›nca haz›rlanan
kampanya ile, sistemde yer alan toplam poliçe
adedinin minimum % 10 artmas› ön kofluluna
ba¤l› olarak, afla¤›da yer alan tabloda belirtilen
oranlara göre sigorta flirketlerine prim üretimleri
üzerinden ek komisyon ödenecektir.
‹lgili Dönemin
Toplam Poliçe Adet
Art›fl Oran›
Ek Komisyon
Oran› %
%10.00-%15.00................................+ % 1.5
%15.01-%20.00................................+ % 2.5
%20.01-%25.00................................+ % 3.5
%25.01-%30.00................................+ % 4.5
> %30.01...................................+ % 5
Poliçe adetlerini en az % 5 oran›nda artt›rmak
kayd›yla, flirketlere da¤›t›lacak olan ek komisyon
tutar›n›n hesaplanmas›nda,
● ‹lgili Dönemdeki Toplam Net Prim Üretimi
%60 oran›nda ,
● Bir Önceki Döneme Göre Elde Edilen Net
Prim Art›fl›ndaki fiirket Pay› % 30 oran›nda,
● Bir Önceki Döneme Göre Elde Edilen Poliçe
Adet Art›fl›ndaki fiirket Pay› %10 oran›nda
dikkate al›nacakt›r.
Afla¤›da belirtilen dönemler halinde yürütülmesi planlanan kampanya neticesinde flirketlerimize ödenecek olan ek komisyon tutarlar›n›n, ilgili da¤›t›m kanallar› ile kendi insiyatiflerine göre
5/8 oran›ndan az olmamak kayd›yla paylafl›lmas› öngörülmektedir.
■ Mart-Nisan-May›s-Haziran 2006
■ Temmuz-A¤ustos-Eylül 2006
■ Ekim - Kas›m-Aral›k 2006
Poliçe adetlerinde art›fl gösterilmesi aç›s›ndan
teflvik edici olmas› beklenilen bu kampanyan›n
yan› s›ra, bir di¤er önemli geliflme de Zorunlu
Deprem Sigortas› prim üretimlerinin art›k flirket
üretimleri içerisinde gösterilecek olmas›d›r.
Sigortac›l›k Hesap Plan›’nda Hazine Müsteflarl›¤› taraf›ndan yap›lan yeni bir düzenleme ile, Zorunlu Deprem Sigortas› primlerinin flirket kay›tlar›
içerisinde gösterilmesi imkan› getirilmifltir.
Sigorta flirketlerimiz ve acentelerimize yönelik
tüm bu geliflmelere ek olarak, sigortalanan konut
say›s›nda arzu edilen geliflmenin elde edilebilmesi için, halk›m›z›n Zorunlu Deprem Sigortas›’n›n
ifllevleri, yararlar› ve önemi konusunda bilinçlendirilmesi ve bilgilendirilmesi de büyük önem
tafl›maktad›r.
Ülkemizin tafl›d›¤› deprem riski göz önüne al›nd›¤›nda, meydana gelmesi kaç›n›lmaz olan
do¤al afetler neticesinde u¤ran›lacak zararlar›n
sigorta sistemi yard›m›yla karfl›lanabilmesi, sigorta
bilincinin ve sigortal›l›k oranlar›n›n arzu edilen
düzeylere ulaflmas› ile mümkün olabilecektir. Bu
konuda yürütülecek çal›flmalara, ilgili tüm kurum
ve bireylerin, sosyal sorumluluk anlay›fl› içerisinde
gerekli katk›y› ve deste¤i göstermesi büyük yarar
sa¤layacakt›r. ■
67
DIfi BASINDAN
Avrupa Komisyonu’ndan
ihlallere iliflkin rapor
Avrupa Komisyonu, iç
pazar› düzenleyen
mevzuat›n yürürlü¤e
girmesi, mevzuata
uyum ve ihlallere iliflkin
kapsaml›
de¤erlendirmelerin yer
ald›¤› raporunu
(Scoreboard) yay›nlad›.
vrupa Komisyonu, ‹ç Pazar› düzenleyen mevzuat›n yürürlü¤e girmesi,
mevzuata uyum ve ihlallere iliflkin kapsaml›
de¤erlendirmelerin yer ald›¤› 2005 y›l› raporunu (scoreboard) yay›nlad›.
Raporda ‹ç Pazar› düzenleyen mevzuat›n
do¤ru biçimde uygulanmas›n›n sa¤lanmas›nda temel sorumlulu¤un üye devletlerde
oldu¤u ifade ediliyor. ‹ç Pazar mevzuat›n›n
iç hukuka aktar›lma oranlar›, Finansal Hiz-
A
68
metler Eylem Plan› (FSAP) direktiflerinin iç
hukuka aktar›lmas›ndaki son durum ve ‹ç
Pazar kurallar›n›n yanl›fl uygulanmas›ndan
kaynaklanan ihlaller raporda tablo ve grafiklerden de yararlan›larak kapsaml› biçimde ele al›n›yor.
Rapora göre 2005 y›l› sonunda ‹ç Pazar direktiflerinin iç hukuka aktar›lmas›ndaki eksiklik Avrupa Birli¤i’nin 25 üyesi için yüzde
1,6’yla s›n›rl› kalm›fl durumda. Finansal Hizmetler Eylem Plan› (FSAP) direktiflerinin iç hukuka aktar›lmas› konusunda ise en sorunlu ülkelerin Lüksemburg, Yunanistan ve Portekiz
oldu¤u göze çarp›yor.
Raporun tamam›n› Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i AB, Mevzuat ve Projeler Birimi’nden temin etmek mümkün. ■
Internal Market Scoreboard 2005, No: 14
Avrupa Parlamentosu
sigortac›lar›n
endiflelerini dikkate ald›
vrupa Parlamentosu, 16 fiubat 2006 tarihinde ‹ç Pazar’da hizmetlere iliflkin
teklifin oylamas›n› gerçeklefltirdi. Hizmet sa¤lay›c›lar›n ‹ç Pazar içerisinde faaliyet göstermelerinin desteklenmesi, teflviki ve Avrupa’da hizmetlerin serbest dolafl›m›n›n önündeki engellerin kald›r›lmas›, teklifin temel amac›n› oluflturuyor. Sektörel AB mevzuat›yla düzenlendiklerinden finansal hizmetler ve sigorta, söz konusu
Direktif kapsam›nda yer alm›yor. Ancak, Avrupa Komisyonu teklifinin getirdi¤i, mesleki tazminat kapsam› sunan zorunlu sigorta plan›n›n Avrupal› sigortac›lar üzerinde do¤rudan bir etkisi
olmas› bekleniyor.
Oylamada Parlamento, Komisyon teklifini
yeniden gözden geçirerek teklif kapsam›n› daha az hizmet içerecek ve bir Üye Devlete, kendi topraklar›nda faaliyet gösterecek yabanc›
hizmet sa¤lay›c›lar›n faaliyetlerine k›s›tlamalar
getirebilme yetkisi verecek flekilde daraltt›.
Komisyon taraf›ndan haz›rlanan ilk teklifte
hizmet sa¤lay›c›lara, özellikle de hizmetleri tüketiciler aç›s›ndan risk oluflturanlara (finansal
risk, sa¤l›k riski vb.) uygun bir mesleki tazminat
sigortas› yapt›rma zorunlulu¤u getiriliyordu. Getirilen bu "zorunlu" çözüm karfl›s›nda CEA, Avrupa genelinde öngörülen mesleki tazminat sigortas› kapsam›n›n ulusal sorumluluk sigortas›
düzenlemelerindeki farkl›l›klar› dikkate almad›¤›n›n alt›n› çizdi. Bununla birlikte, sigortac›lar›n
ev sahibi ülke kurallar›na göre sunulacak mesleki tazminat denkli¤ini belirleyebilecek yeterli
deneyime sahip olmad›¤›, bu nedenle de sigortac›lar›n Avrupa genelinde ürün sunma yetene¤inin k›s›tland›¤› ifade edildi. CEA ayn› za-
A
manda bu zorunlu sigortan›n özellikle küçük ve
orta büyüklükteki iflletmeler için daha çok masraf anlam›na gelece¤ine iliflkin kayg›lar› da dile getirdi. Avrupa Parlamentosu, Avrupal› sigortac›lar›n önerilen teklifin ekonomik aç›dan uygun bir çözüm sunmad›¤›na iliflkin endiflelerini
dikkate ald›. Avrupa Parlamentosu’nda kabul
edilen de¤ifliklikler sonucunda ulusal temelde
böyle bir yükümlülü¤ün getirilip getirilmemesi
Üye Devletlerin karar›na ba¤l› olacak. Böylelikle sigortac›lar›n mesleki tazminat sigortas› poliçelerini görüflürken yeterli esnekli¤e sahip olmalar› sa¤lanacak.
CEA ve ulusal birlikler bu mesaj› Avrupa Komisyonu ve hükümet yetkililerine iletmeyi sürdürecekler. ■
CEA Executive Update, 15 Mart 2006
69
DIfi BASINDAN
Afetler
2005’te
pahal›ya
mal oldu
wiss Re’nin araflt›rmas›na göre, 2005 y›l›nda meydana gelen afetler, 97.000 kiflinin yaflam›n› yitirmesine, 230 milyar dolardan
fazla ekonomik kayb›n oluflmas›na neden oldu. 48 milyar dolarla afetlerin neden oldu¤u sigortal› kay›p aç›s›ndan rekor k›r›lan 2004 y›l›ndan sonra, 2005 y›l›nda afetlerden kaynaklanan sigortal› kayb› 83 milyar dolara ulaflarak
zirveye ç›kt›. Meydana gelen 397 afetten 149
adedi do¤al afetlerden, 248 adedi ise insanlar›n neden oldu¤u afetlerden kaynaklanmas›na karfl›n, afetlerin yol açt›¤› 230 milyar dolarl›k
ekonomik kayb›n 220 milyar dolarl›k bölümü
S
70
do¤al afetlerden kaynaklan›yor.
Hindistan-Pakistan s›n›r›nda meydana gelen
ve 88.000 kiflinin ölümüne yol açan depremin,
sigortal› kay›p aç›s›ndan büyük rakamlara
ulaflmasa da, son 100 y›lda meydana gelen
en büyük afetlerden biri oldu¤u vurgulanan
raporda, ekonomik kay›plar›n özellikle sanayileflmifl ülkelerde meydana geldi¤i belirtilerek,
afetlerden kaynaklanan sigortal› kay›plar›n›n
69 milyar dolar›n›n ABD ve komflu ülkelerinde
meydana gelen f›rt›nalardan kaynakland›¤›
vurgulan›yor.
Amerika’da meydana gelen baflta Katrina,
Wilma ve Rita tayfunlar› olmak
üzere büyük hasarlara yol açan
tayfunlar›n d›fl›nda, geçen Ocak
ay›nda Güney ‹skandinavya ve
‹skoçya çevresini vuran Erwin f›rt›nas›n›n son 50 y›l›n en maliyetli
beflinci f›rt›nas› oldu¤u da belirtilen raporda, 2005 y›l›nda Dünya
çap›nda 70 y›k›c› deprem ile 13
volkan patlamas›n›n meydana
geldi¤i aç›klan›yor. Raporda, Kuzey Alplerde büyük su bask›nlar›n›n yafland›¤› ‹sviçre’de, ‹sviçre
Do¤al Tehlikeler Havuzu’nun son
30 y›l›n en büyük zarar› ile karfl›
karfl›ya kald›¤› belirtiliyor. ■
Raporun tamam›na
www.swissre.com/sigma
sayfas›ndan ulafl›labilmektedir.
Swiss Re, Sigma No 2/2006
Sellere
iliflkin
direktif teklifi...
Ocak 2006 tarihinde
Avrupa Komisyonu
sellerin de¤erlendirilmesi ve
yönetimine iliflkin bir direktif
teklifi yay›nlad›. 1998–2004 y›llar›
aras›nda Avrupa’da yüzden
fazla sel felaketinin meydana
gelmesi Avrupa Komisyonu’nun
bu teklifi haz›rlamas›n›n
ard›ndaki en önemli neden
olarak göz çarp›yor.
Direktif teklifi, sellerin yol açt›¤›
y›k›mlar›n önlenmesi ve
s›n›rland›r›lmas›nda Üye
Devletlere yard›mc› olmay›
amaçl›yor.
Bu planlar, özellikle sellerin
yol açt›¤› y›k›mlar›n önlenmesi,
sellerin meydana gelme
ihtimallerin azalt›lmas› suretiyle
koruma sa¤lanmas› ve sellerin
meydana gelmesi halinde
kamunun bilinçli flekilde
hareket etmesini sa¤lamak
için haz›rl›kl› olunmas› gibi
konulara odaklan›yor.
Direktif teklifinin haz›rlanmas›
aflamas›nda Avrupa sigorta
sektörü de önemli bir rol
oynam›fl bulunuyor. Avrupal›
sigortac›lar özellikle sel riski
tafl›yan bölgelerin belirlenerek
haritaland›r›lmas› ve bu
konuda kamu-özel sektör
iflbirli¤inin gelifltirilmesine
yönelik çal›flmalarda
bulundular. ■
(CEA Executive Update,
14 fiubat 2006)
18
Best: ABD reasürans
piyasas› güçleniyor
redi derecelendirme kuruluflu A.M. Best, Ocak ay› sözleflme yenileme döneminden itibaren Amerikan reasürans
piyasas›n›n güçlenmeye bafllad›¤›n› bildirdi. Best, Avrupal› global
sigorta flirketlerinin yenilemelerinin, daha önce fiyat art›fllar›n›n sadece tayfunlardan etkilenen ifl kollar›nda görülece¤i yönündeki
tahminlerini hakl› ç›kard›¤›n› belirtti.
Reasürans flirketlerinin maruz kald›¤› Katrina, Wilma ve Rita tayfunlar›ndan kaynaklanan büyük zararlar›n, bu do¤al afetlerden önce sigorta sektöründe yaflanan afla¤› trendin geçici olarak yavafllamas›n› hatta durmas›n› sa¤layaca¤›n› düflünen Best, 2006 y›l›nda
sonuçlar›n olumlu olmas› halinde fiyat rekabetinin de artaca¤›n›
aç›klad›. Best, 2005 y›l›nda meydana gelen tayfunlar ve özellikle bu
tür afetlerin daha s›k meydana gelmesinin beklenmesi nedeniyle,
reasürans flirketlerinin dahili modellerini yeniden de¤erlendirmekte
oldu¤unu ve baz› alanlarda flimdiden limitlerini indirdiklerini vurgulad›. Bu çerçevede, kredi derecelendirme kuruluflu Best de, bu tür
risklerin sigortalanmas› durumunda sermaye yeterlili¤ini yeniden
gözden geçirerek yükseltti¤ini ve inceledi¤i flirketlerin, mümkün
olan en yüksek ikinci kay›p miktar› gerçekleflse bile, belli bir sermaye tutmaya devam etmelerini bekledi¤ini aç›klad›. ■
Insurance Journal, 21 fiubat 2006
K
AB sigorta piyasas›n›n önceli¤i
2006’da da Solvency II
vrupa Sigorta ve Mesleki Emeklilik Denetçileri Komitesi’nin
(CEIOPS) aç›klad›¤› 2006 y›l› ifl plan›nda, Solvency II projesi
en öncelikli konu olarak yer al›yor. CEIOPS ifl plan› çerçevesinde, yükümlülük karfl›lama yeterlili¤i direktifinin haz›rl›klar› d›fl›nda, mesleki
emeklilik direktifi, sigorta gruplar› direktifi, sigorta arac›lar› direktifi ile
Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar› ile uyumlu yeni muhasebe sisteminin tam olarak oluflturulmas› ve uygulanmas› konular›nda çal›flaca¤›n› bildirdi. 2005 y›l›nda Avrupa Komisyonu’nun birinci
ve ikinci dalga görüfl ça¤r›lar›na cevap veren ve üçüncü dalga
görüfl ça¤r›s›na iliflkin taslak cevaplar› kamuoyuna açan CEIOPS,
2006 y›l›nda Avrupa Komisyonu’na üçüncü dalga görüfl ça¤r›s›na
cevap vermenin yan› s›ra, Solvency II projesinin her aflamas›nda
Komisyona destek vermeye devam edecek. ■
Insurance Day, 7 fiubat 2006
A
71
DIfi BASINDAN
Olas› bir kufl gribi
salg›n›n›n maliyeti büyük
igorta alan›nda araflt›rmalar yapan
Insurance Information Institute adl›
kurulufl, 1918 y›l›nda ‹spanya’da yaflanan
grip salg›n›na benzer olas› bir kufl gribi salg›n›n›n, vefat tazminatlar› hariç 133 milyar dolara mal olabilece¤ini aç›klad›. Dünya Bankas› ise bu tür bir salg›n›n ilk y›l›nda Dünya
ekonomisine olan maliyetini toplam 800 milyar dolar olarak tahmin ediyor.
Hemen bu raporlar›n akabinde, Pekin’de
kufl gribi konusunda yap›lan Konferansta, bu
tehlikeyle mücadele edebilmek için 1.9 milyar dolar topland›. Toplanan para, özellikle
virüsün insandan insana geçecek flekilde
S
72
de¤iflime u¤ramas›n› engellemek için kullan›lacak. Baflta Asya ülkeleri olmak üzere Türkiye’de de görülen virüs henüz sadece enfekte olmufl kufllarla temas neticesinde insanlara bulaflabiliyor.
Mücadele kapsam›nda, flimdiden Amerika Birleflik Devletleri 330 milyon dolar, Avrupa Birli¤i ise 250 milyon dolarl›k bir bütçe
ay›rm›fl, Dünya Bankas› da 500 milyon dolar
kredi sa¤lam›fl durumda. Ancak, Dünya
Bankas› baflkan› Paul Wolfowitz çok daha
genifl bir bütçeye ihtiyaç duyuldu¤unu da
aç›klad›. ■
Insurance Journal, 19 Ocak 2006
Marsh:
Kufl gribine
ne kadar
haz›rl›kl›y›z?
ugüne kadar 90’dan fazla kiflinin ölümüne yol açan H5N1 virüsü, son olarak
Bat› Avrupa’ya da yay›larak Almanya ve Fransa’da görülmekle birlikte, hala virüsün mutasyona u¤rayarak insandan insana bulaflabildi¤i
konusunda bir belirti bulunmuyor. Ancak bunun bir gün gerçekleflmesi halinde Dünya çap›nda büyük bir salg›n›n bafllamas›ndan ve
Dünya Bankas›’n›n tahminlerine göre 800 milyar dolarl›k ekonomik kayba yol açmas›ndan
endifle ediliyor.
Bu endifleden hareketle, brokerlik firmas›
Marsh ve kardefl risk dan›flmanl›k firmas› Kroll,
sa¤l›k örgütleri, ifl çevreleri, kamu kurulufllar› ile
e¤itim kurulufllar›n›n kufl gribine ne kadar haz›rl›kl› olduklar›n› ölçmelerini sa¤lamak üzere onli-
B
ne bir anket haz›rlad›. Söz konusu ankete
www.marshriskconsulting.com sitesinden ulafl›lmakta olup, anket dolduruldu¤u zaman verilen cevaplar ›fl›¤›nda anketi dolduranlar için
gerekli bilgileri ve irtibat adreslerini içeren bir email gönderiliyor. ■
Post Magazine, 2 fiubat 2006
73
DIfi BASINDAN
‹ngiltere’de yang›nlar›n
sektöre maliyeti günde
3.5 milyon dolar
ngiliz Sigortac›lar Birli¤i (ABI), 2005 y›l›nda iflletmelerde meydana gelen yang›nlar›n sigorta
flirketlerine günde 3.5 milyon dolara mal oldu¤unu hesaplad›. Buna göre, 2005 y›l›nda sigorta flirketlerinin iflletmelerde meydana gelen yang›nlardan kaynaklanan hasar ödemeleri 2004 y›l›na göre %60 oran›nda artarak 1.37 milyar dolara yükseldi. Buna ek olarak, yang›nlar dolay›s›yla iflin
durmas›ndan kaynaklanan tazminat ödemeleri ise 382 milyon dolara ç›karak 1997 y›l›ndan bu yana en yüksek seviyesine ulaflt›. ABI, bu sonuçlar›n, baflta küçük ve orta ölçekli iflletmeler olmak üzere tüm sektörlerdeki iflletmelerde risk de¤erlendirmesi yap›lmas›n›n, çal›flanlar›n bilinçlendirilmesinin,
yang›nlara karfl› yeterli güvenlik önlemi al›nmas›n›n ve olas› bir yang›n sonras›nda ifllerin devaml›l›¤›n›
sa¤lamak üzere planlar yap›lmas›n›n önemini gösterdi¤ini vurgulad›. ■
Insurance Journal, 9 Mart 2006
‹
S&P: 2005, Avrupal›
sigortac›lar için iyi bir y›ld›
redi Derecelendirme Kuruluflu Standard
& Poor's taraf›ndan yay›nlanan "Industry
Report Card: European Insurance" adl› rapor,
Katrina, Rita ve Wilma tayfunlar›ndan kaynaklanan büyük kay›plara ra¤men, 2005 y›l›n›n Avrupa
sigorta sektörü için olumlu geçti¤ini belirtiyor.
S&P, reasürans haricinde, sigortac›l›k karlar› ve
yat›r›m performans› sayesinde, olumlu sonuçlar›n
al›nd›¤›n› ve bu sürecin 2006 y›l›nda da devam
etmesinin beklendi¤ini vurgulad›. Kurulufl, 2006 y›l›n›n, finansal raporlamadaki ve düzenlemelerdeki de¤iflikliklerin takip edildi¤i bir y›l olaca¤›n›
da aç›klad›. Raporda, UFRS 4 nolu sigorta sözleflmeleri standard›n›n k›smi iyilefltirmeler getirse de
K
74
yeterli olmad›¤› ve standard›n 2. faz›n›n da çok
k›sa sürede tamamlanmas›n›n beklenmedi¤i vurguland›. 2010 y›l›nda uygulanmaya bafllamas›
beklenen solvency II düzenlemelerinin sektörde
milat anlam›na geldi¤i, ancak flirketlerin flimdiden buna haz›rlanmas›n›n flart oldu¤u da belirtilerek, Solvency II düzenlemelerini, ‹ngiltere gibi
çabuk hayata geçirebilen ülkelerin veya flirketlerin rekabet avantaj›na sahip olaca¤›, haz›rl›ks›z
yakalananlar›n ise piyasadan çekilmek zorunda
kalabilecekleri vurguland›. ■
Söz konusu raporun tamam›
www.ratingsdirect.com adresinden elde edilebilir.
Insurance Journal, 11 Ocak 2006
Rusya kap›lar›n›
yabanc›lara
daha
fazla açabilir
us Ekonomi Bakanl›¤›,
Rusya’n›n Dünya
Ticaret Örgütü’ne (WTO)
kat›l›m çal›flmalar› kapsam›nda,
sigorta flirketlerinde yabanc›
hisse s›n›r›n› iki kat›na
ç›karabilece¤ini aç›klad›.
Böylece, yabanc› hisselerine
tan›nan s›n›r yüzde 25’ten
yüzde 50 düzeyine ç›kar›lm›fl ve
ABD’nin yabanc› bankalar›n ve
sigorta flirketlerinin Rusya’da
flube açmas›na izin verilmesi
yönündeki ›srar› da
afl›lm›fl olacak. ■
Evandale, 20 Mart 2006
R
Sigortac›l›kta global
denetime do¤ru…
edi y›ll›k görüflmelerin
ard›ndan Avrupal› ve
Amerikan sigorta düzenleme
kurumlar› aras›nda bilgi paylafl›m›
anlaflmas› imzalanmas›yla, sigorta ve
reasürans flirketlerinin global düzeyde
denetimi için önemli bir ad›m at›ld›.
Amerikan Ulusal Sigorta Denetçileri
Birli¤i (NAIC) ile Avrupa Sigorta ve
Mesleki Emeklilik Denetçileri Komitesi
(CEIOPS) aras›nda imzalanan söz
Y
konusu anlaflmaya göre, bu kurumlar,
uluslararas› piyasalarda denetimi
daha etkin hale getirmek
amac›yla, kendi denetimleri alt›ndaki
sigorta flirketleriyle ilgili bilgileri
paylaflacaklar.
CEIOPS kendisine üye 25 AB
ülkesinin sigorta düzenleme kurumlar›
aras›nda da benzer bir anlaflma
imzalanmas›n› planl›yor. ■
Insurance Day, 23 Mart 2006
75
YAfiAM
Göç eden uçurtmalar:
Leylekler
Yaz› ve Foto¤raflar:
Dr. M. Serhan OKSAY
Nihayet damlarda leylekler göründü
Upuzun gagalar›n› tak›rdatan.
Vefas›z sand›¤›m›z turnalar döndü
Geçen y›l gittikleri meçhul diyardan.
Uzamaya bafllad› günler sahiden
Güneflin batmak istemedi¤i belli,
Ete¤ini havaland›rarak esen
K›fl boyunca düflündü¤üm bahar yeli.
air Cahit S›tk› Taranc›’n›n özledi¤i bahar yellerinin ve bereketin müjdecisi
olan leyleklerin on binlercesi tam da bu vakitlerde süzülüp geçerler üzerimizden. ‹stanbul Bo¤az› üzerinde böylesine muhteflem bir
göçe flahit olmak, insana benzersiz bir heyecan verir.
fi
76
Gün yüzü y›ld›zlar› gibidirler, saymakla bitmeyecek kadar çok say›da leylek daireler
çizerek döner gökyüzünde. Bu manzaraya
bakarak binlerce uçurtma uçurdu¤unuzu
düflleyebilirsiniz, ipi olmayan ve kanat aç›kl›¤› 1.65 metreyi bulan özgür uçurtmalard›r
göç eden leylekler.
Göç, leyleklerin yaflamlar›na özgü
bir mucizedir. Leylekler, ellerinde pusula olmadan, yönlerini ve binlerce kilometre mesafe kat ederek anadolu
co¤rafyas› üzerinde bir mevsim önce
b›rakt›klar› yuvalar›n› elleriyle koymufl
gibi bulurlar. Yaz göçmeni olan leylekler ilkbahar›n gelmesi ile birlikte Afrika’daki k›fllama alanlar› terk ederek
yavrular›n› büyütecekleri Anadolu ve
Avrupa topraklar›na dönerler. Sudan’dan yola ç›kan bir leyle¤in Türkiye’ye ulaflmas› için (do¤u M›s›r üzerinden, ‹srail, Ürdün, rift vadisi uzant›lar›n›
izleyerek Hatay’a) ortalama 2900 km,
buradan (Hatay’dan Anadolu’ya da¤›lmayanlar, ‹stanbul Bo¤az› üzerinden) Polonya’ya kadar devam edecekse bir
1600 km daha uçmas› gereklidir. Bir leyle¤in
Anadolu topraklar›n› aflmas› için normal flartlarda üç gün harcamas› gerekir. Afrika’dan Avru-
pa’ya ortalama 18 gün süren bu zorlu yolculuk
sonbahar geldi¤inde bu kez ters yönde yap›lacakt›r. Baz› genç veya yafll› leylekler bu zorlu
yolculu¤a dayanamay›p yaflamlar›n› yitirirler.
77
Leylekler bu uzun mesafeleri aflmak için enerjilerini tasarruflu kullanmak zorundad›r, bu yüzden
termallerden (yeryüzünden yükselen s›cak hava
ak›mlar›) yararlan›rlar, termalin içine girer ve kanat ç›rpmaks›z›n, termalin içinde dönerek yükselir ve bir sonraki termalin içine geçerek ilerlerler.
Termaller sadece kara parçalar› üzerinde oluflabildi¤inden leylekler su üzerinden geçmekten
kaç›n›rlar. ‹stanbul bo¤az› denizlerin en dar oldu¤u geçit noktas› oldu¤undan bir flifle boynu gibidir, leyleklerin fliflenin gövdesi konumundaki anadoludan gelerek bo¤azlarda yüzbinlere varan
say›larda görülebilmelerinin nedeni de budur.
Leylekleri hep beyaz gövdeli siyah kanatl› ve
k›rm›z› gagal› olarak biliriz. Halbuki leyleklerin iki
farkl› türü bulunmaktad›r. Bizim tan›d›¤›m›z leylekler, leyle¤in popüler türü olan Ciconia ciconia
d›r. Bir de onlar kadar yayg›n olmayan, siyah tüylü ve insanlara görünmemeyi tercih eden ürkek
‘Kara Leylek’ (Ciconia nigra) diye an›lan bir baflka leylek türü bulunmaktad›r. Kara leylekler, bizim
bildi¤imiz boyu bir metreyi ve kanat aç›kl›¤› 165
cm i bulan beyaz leylekten biraz daha küçüktürler. Ülkemizde daha çok karadeniz bölgesindeki
ormanl›k alanlarda yaflamay› tercih ederler.
78
Leyleklerin yaflam alan›, genellikle meskun
bölgelere yak›n aç›k ve nemli ovalar ile sulak alanlard›r. Leylekler bu alanlardaki kurba¤a, bal›k, y›lan, solucan ve benzeri küçük
yarat›klar› yiyerek beslenirler. Leylekler insanlar taraf›ndan kutsal say›l›p korunmas›na
özen gösterilmesine ra¤men beslendikleri
sulak-sazl›k alanlar›n kurutulmas› ve yine besin alanlar› olan tarlalarda kullan›lan tar›m
ilaçlar›n›n zehirleyici etkileri yüzünden say›lar› h›zla azalmaktad›r. Leyleklerin tüm y›l boyu
hareket içinde bulunduklar› yay›l›m alanlar›
güney ve ›l›man Avrupa, Anadolu, kuzey Afrika, güney ve bat› Asya ve Hindistan olarak
say›labilir.
Leyleklerin do¤al yuva alanlar› ise, a¤açlar ve kayal›k kenarlar›d›r. Ancak, meskun
bölgelerde yaflayan leylekler, genellikle binalar›n çat› veya bacalar› üzerinde yuva yaparlar. Leyleklerin kulland›¤› bu büyük yuvalar›n alt k›s›mlar›nda ise kimi zaman serçe gibi küçük kufllar›n da yuvaland›¤› görülebilir.
79
YAfiAM
Leyleklerin az bilinen bir
özelli¤i sessiz olmalar›d›r.
Leylekler di¤er kufllardan
farkl› olarak, ses telleri yeterince geliflmemifl oldu¤undan ötemezler, sadece alt ve üst gagalar›n› birbirine vurarak iletiflim kurarlar. Büyük bir olas›l›kla
isimlerini de ç›kard›klar› bu
sesten (lek-lek-lak-lak) alm›fllard›r (Kara Leylekler ise
ötebilirler: hi-liii, hi-liii).
Her bahar, Anadolu’ya
dönen leylekler, geçen
mevsimden kalan yuvalar›n› onard›ktan sonra bu
genifl yuvaya genellikle iki
gün ara ile 3-5 yumurta yumurtlarlar. Yavru leylekler
yumurtadan ç›kana kadar,
erkek ve difli leylek dönüflümlü olarak kuluçkaya
yatarlar. Kuluçka süresi 2930 gündür, yavrular yumurtadan ç›kt›ktan sonra, anne ve babalar›, yine onlar› dönüflümlü olarak
beslerler. Ayr›ca, kocaman kanatlar›n› gölgelik
gibi kullanarak ve zaman
zaman da ›slatmak suretiyle, yavrular›n› güneflin
k›zg›n ve kavurucu ›fl›nlar›ndan korurlar. Anne
ve babalar›n›n özenle bakt›klar› yavru leylekler, 53-55 gün sonra yuvadan uçacak duruma gelirler.
Leylekler, insano¤luna pek çok konuda ilham vermifltir. T›pk› marifetli uzun gagas› ile,
La Fontaine’in o ünlü Tilki ile Leylek masal›n›n
ilham kayna¤› oldu¤u gibi. ‹nsanlar›n uçma
sevdas› da, boyunlar›n› ileri, bacaklar›n› geriye do¤ru uzatarak, kanat ç›rpmaks›z›n bulutlar aras›nda bir peri gibi süzülerek uçan leylekleri izleyerek bafllam›flt›r. Hazerfen Ahmet
Çelebi de, leyleklerin uçufllar›n› izleyerek, onlar›nkine benzer kanatlar takm›fl ve Galata
80
kulesine ç›karak, Üsküdar’a kadar uçmay›
baflarm›flt›r.
Bu sene de bahar›n müjdeleyicisi leylekler,
ükemize gelmeye bafllad›lar. Bu güzel kufllar
yaz boyunca anadolu çat›lar›nda konuklar›m›z olacak. Topra¤›n canlanmas›n›n habercisi olan bu kufllar›n sadece topra¤a de¤il insanlara da bereket getirdi¤ine inan›l›r. Yeni
evlilerin kap›lar›n›n önüne koyduklar› yemleri
bir leylek buradan al›rsa bunun karfl›l›¤›nda
eve bir bebek gelece¤ine olan inanç y›llarca sürmüfltür. Dileyelim ki bu y›lda bereketli
olsun, leylekler dünyam›za bar›fl ad›nda bir
bebek indirsin ve onun ömrü uzun olsun. ■