ARAŞTIRMA GELİŞTİRME DESTEK

T.C.
GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI
ARAŞTIRMA GELİŞTİRME DESTEK PROGRAMI
PROJE FORMU
Turunçgillerde İhracat Yapısının Hedef Ülkeler
Açısından İncelenmesi ve İhracat Desteklerinin
Uluslararası Rekabet Gücüne Etkilerinin
Değerlendirilmesi
PROJE YÜRÜTÜCÜSÜ
KURULUŞ
: ULUSAL TURUNÇGİL KONSEYİ
PROJE BAŞVURU FORMU HAZIRLAMA İLKELERİ
Proje başvurusu hazırlanırken, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü
(TAGEM) web sayfasında yer alan “Ar-Ge Projeleri” yan başlığı içerisinde yer alan “Ar-Ge
Destek Programları“ altındaki “Araştırma ve Geliştirme Destek Programı Projelerinin
Desteklenmesine İlişkin Tebliğ”, “Araştırma ve Geliştirme Destek Programı
Projelerinde Yapılacak Harcamalara İlişkin Usul ve Esaslar” ve diğer mevzuatların
incelenmesi, daha sonra istenen tüm bilgi ve belgelerin belirtilen kurallara uygun, açık,
anlaşılır ve eksiksiz olarak hazırlanması gerekmektedir.
Proje başvurusunda bir klasör içerisinde;
- Bir nüsha proje başvuru formu
- Proforma faturalar, teknik şartnameler vb. ekler
- Tüm ekli dosyaların yer aldığı bir adet CD (proje formu word formatında olmalıdır)
- Kurumun başvuru talebi yazısı bulunmalıdır.
Formatına göre hazırlanan proje tekliflerinin başvuruda bulunan kurum/kuruluşun üst
yazısı ile birlikte; İstanbul Yolu Üzeri, Tarım Kampusu, No:38, 06171 Yenimahalle /
ANKARA adresinde bulunan TAGEM’e elden, kargo veya posta yolu ile ulaştırılması
gerekmektedir. Proje tekliflerinin, son başvuru tarihi mesai bitimine kadar TAGEM’de
olması esas alınır. Bu tarihten sonra TAGEM’e ulaşan proje teklifleri değerlendirmeye
alınmayacaktır. Kargo ve postadan kaynaklanan gecikmelerden TAGEM sorumlu
değildir.
TAGEM’e sunulan proje formu karton klasör içerisinde olmalıdır. Klasörde sayfalar tek
veya topluca bir naylon dosyaya konulmamalı, tel zımba kullanılmamalı, spiral ya da
cilt yapılmamalıdır. Projeye ilişkin dokümanlar delgi zımba kullanılarak klasör içerisine
takılmalıdır.
Proje başvuru formu aşağıdaki şartları sağlamalıdır:
- Sayfa yapısında; kenar boşlukları tüm yönlerde 2,5 cm olmalıdır.
- Yazı tipi ve puntosu: Ana ve alt başlıklar Arial ve koyu, yazı gövdesi Arial ve tek satır
aralı olmalıdır. Tüm yazılar 11 yazı tipi boyutunda olmalıdır.
- Şekil, grafik, tablo ve matematiksel ifadeler için okunabilirliği artırmak amacıyla yazı
tipi boyutu değiştirilebilir.
- Sayfa numaraları, sayfanın sağ alt tarafında olmalıdır.
Proje başvuru formu hazırlama ilkelerine uygun olmayan başvurular değerlendirmeye
alınmaz.
Proje başvuruları değerlendirilirken proje başvuru formu ile birlikte yollanan CD’lerde yer alan
bilgiler kullanılmaktadır. Bundan dolayı CD kopyasının, basılı proje başvuru formu ve bütün
ekleri ile aynı olması gerekmektedir.
Proje süresi en fazla 12 aydır.
Bu form, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’na sunulacak olan Araştırma ve Geliştirme
Projeleri Başvuru Formunda bulunması gereken bilgi, belge ve açıklamaları kapsayacak
şekilde oluşturulmuştur. Formda her bir bölüm başlık halinde belirtilmiş ve gerekli durumlarda
başvuru sahibine yardımcı olmak amacıyla kısa açıklamalar yapılmıştır. Form, yukarıda
belirtilen hususlara göre doldurulmalı ve TAGEM’e ulaştırılmalıdır.
BAŞVURU FORMU KONTROL LİSTESİ
PROJE ADI :
(√ )
Projenin Ar-Ge öncelikli konularından hangisine uygun olduğu belirtildi.
(√ )
Proje süresi 12 ayı geçmemektedir.
(√ )
Proje yürütücüsü en az doktora yapmış araştırmacıdır.
(√ )
Projenin amacı ve önemi belirtildi.
(√ )
Araştırma giderlerinin gerekçeli dökümü verildi.
(√ )
Talep edilen makine teçhizatın hangi amaçla kullanılacağı belirtildi.
(√ )
Makine teçhizatın teknik özelliklerine ilişkin ayrıntılı bilgiler verildi.
(√ )
Araştırma giderlerinin fiyatlarına ilişkin proforma fatura vb. belgeler eklendi.
(√ )
Yazılım, donanım, program vb. proforma faturaları bütçe tablolarına işlendi.
(√ )
Makine Teçhizat bütçesi, Bakanlıktan talep edilen bütçenin % 50’sini geçmemektedir.
(√ )
Bütçe tabloları eksiksiz dolduruldu.
(√ )
Proje Yürütücüsü ve yardımcı araştırmacılara ait kısa özgeçmiş ve konu ile ilgili başlıca yayınlarının
listesi sunuldu.
(√ )
Proje yürütücüsü, yardımcı araştırmacılar ve Kurum Yöneticisi imzaları tamamlandı.
(√ )
Kurum/kuruluşun başvuru talebi yazısı bulunmaktadır.
(√ )
Bir adet CD’ye proje içeriği (word formatında) ve ekleri kopyalandı, proje klasörüne eklendi.
(√ )
Bir adet mavi klasör içerisine Proje Başvuru Formu tüm bilgi ve belgelerle birlikte (poşet dosya
kullanılmadan) konuldu.
Proje Yürütücüsü :
Unvanı, Adı ve Soyadı
: Prof. Dr. Dilek BOSTAN BUDAK
Çalıştığım Kurum
: Çukurova Üniversitesi
Tarih
: 30.10.2014
İmza
:
Not: Bu liste Proje Yürütücü tarafından proje teklifi hazırlandıktan sonra olası
eksikliklerin giderilmesi amacıyla hazırlanmıştır. Proje Yürütücüsü bu formda belirtilen
hususların uygunluğunu projeden kontrol ederek çek etmeli ve sonrasında başvuru
formuna iliştirilmelidir.
İÇİNDEKİLER
ÖN KAPAK ........................................................................................................................... .
KABUL VE TAAHHÜT BEYANLARI ..................................................................................... .
1. PROJE ÖZETİ.................................................................................................................... .
2. GİRİŞ ................................................................................................................................. .
3. ÖZGÜN DEĞER................................................................................................................. .
4. YÖNTEM ............................................................................................................................ .
5. AR-GE NİTELİĞİ................................................................................................................ .
6. YÖNETİM DÜZENİ ............................................................................................................. .
7. ARAŞTIRMA OLANAKLARI ............................................................................................. .
8. ÇALIŞMA TAKVİMİ ........................................................................................................... .
9. PROJE BÜTÇESİ ............................................................................................................. .
9.1. TOPLAM PROJE BÜTÇESİ .......................................................................................................... .
9.2. YILLAR BAZINDA PROJE BÜTÇESİ ............................................................................................ .
9.3. BAKANLIK KATKISI ÖDEME PLANI ............................................................................................. .
9.4. MAKİNE TEÇHİZAT ...................................................................................................................... .
9.5. SARF MALZEMESİ ....................................................................................................................... .
9.6. HİZMET ALIMLARI .........................................................................................................................
9.7. SEYAHAT .......................................................................................................................................
10. BÜTÇE GEREKÇESİ ....................................................................................................... .
10.1 MAKİNE/TEÇHİZAT BÜTÇE GEREKÇESİ
10.2 SARF MALZEMESI BÜTÇE GEREKÇESİ
10.3 HİZMET ALIMI BÜTÇE GEREKÇESİ
10.4 SEYAHAT HARCAMALARI BÜTÇE GEREKÇESİ
11. EKLER ............................................................................................................................. .
EK-A. ÖZGEÇMİŞLER ......................................................................................................................... .
EK-B. ETİK KURUL İZİN BELGESİ (GEREKİYORSA)......................................................................... .
EK-C. PROFORMA FATURALAR VE TEKLİF MEKTUPLARI ............................................................. .
EK-D. DANIŞMANLIK VE HİZMET ALIMI BELGESİ (SÖZLEŞME, PROFORMA FATURA VB.) .........
Not: Proje başvuru formunu hazırladıktan sonra sayfa numaralarını başvuru formunuza göre
güncelleyiniz.
GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI
AR-GE DESTEK PROGRAMI PROJE FORMU ÖN KAPAK
DESTEK BAŞVURUSUNDA BULUNULAN PROJENİN
Turunçgillerde İhracat Yapısının Hedef Ülkeler Açısından İncelenmesi ve İhracat Desteklerinin
BAŞLIĞI
Uluslararası Rekabet Gücüne Etkilerinin Değerlendirilmesi
3.Madde: Tarım Ürünlerinde İhracat Yapısı, Ülkeler ve Ürünler Açısından Fırsat Alanları, İhracat
ÖNCELİK KONUSU
Desteklerinin Etkileri ve Değerlendirilmesi
(İlanda belirtilen Öncelik Konularından hangisine girdiği madde numarası ile birlikte yazılır)
DESTEK BAŞVURUSUNDA BULUNAN KURULUŞUN
ADI
ULUSAL TURUNÇGİL KONSEYİ
ADRESİ
Limonluk Mah. Vali Hüseyin Aksoy Cad., No:4 33120 Yenişehir / MERSİN
PROJE YÜRÜTÜCÜSÜNÜN
ADI SOYADI
Dilek BOSTAN BUDAK
GÖREVİ / ÜNVANI
Akademisyen / Prof. Dr.
ADRESİ
Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, 01330 Balcalı / ADANA
KURUMU
Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi
Tarım Ekonomisi Bölümü
CEP TELEFONU
+90 533 565 67 42
AKADEMİK DERECESİ
Prof. Dr.
İŞ TELEFONU
+90 322 338 64 41
ELEKTRONİK POSTA
[email protected]
FAKS
+90 322 338 64 41
DESTEK BAŞVURUSUNDA BULUNAN KURULUŞUN TİPİ
□ ÜNİVERSİTE
□ MESLEK
KURULUŞU
□ TİCARİ KURULUŞ
X SİVİL TOPLUM
□ ÇİFTÇİ ÖRGÜTLERİ
KURULUŞU
PROJE BAŞKA BİR KURULUŞ TARAFINDAN DESTEKLENMEKTE MİDİR?
EVET
X HAYIR □
AKDENİZ İHRACATÇI BİRLİKLERİ GENEL SEKRETERLİĞİ
EVET İSE BELİRTİNİZ
ARAŞTIRMANIN YAPILACAĞI KURULUŞUN ADI (Destek başvurusu yapan kuruluştan farklı ise)
Çukurova Üniversitesi, ALATA Bahçe Kültürleri Araştırma İstasyonu Müdürlüğü
PROJE TOPLAM
BÜTÇESİ (TL)
TALEP EDİLEN DESTEK
MİKTARI (TL)
KURULUŞ KATKI
MİKTARI (TL)
PROJE BAŞLAMA
TARİHİ
PROJE SÜRESİ
(AY)
59.489,50
59.489,50
-
03 Kasım 2014
12
YARDIMCI
ARAŞTIRMACININ
ADI SOYADI
GÖREVİ/
ÜNVANI
KURUMU
AKADEMİK
DERECESİ
Ufuk GÜLTEKİN
Çukurova
Üniversitesi
Akademisyen
Yard.Doç.Dr.
Osman UYSAL
Alata BKAİM
Zir. Yük.Müh.
Yüksek Lisans
Osman Sedat SUBAŞI
Alata BKAİM
Dr.
Doktora
Güçer KAFA
Alata BKAİM
Dr.
Doktora
Yusuf ARAS
Alata BKAİM
Zir. Yük.Müh.
Yüksek Lisans
CEP ve İŞ
TELEFONU
0532 742 10 63
0322 338 64 41
0534 266 10 50
0324 518 00 52
0505 697 50 23
0324 518 00 52
0537 612 23 19
0324 518 00 52
0505 580 59 38
0324 518 00 52
ELEKTRONİK POSTA
ADRESİ
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
KABUL ve TAAHHÜT BEYANLARI
Bu proje formunda verilen bilimsel varsayım ve düşünceler dışındaki bütün bilgilerin doğru ve
eksiksiz olduğunu; aksini açıkça belirtmediğim/belirtmediğimiz takdirde, bu formla yapılan
proje başvurusunda yer alan tüm resim ve ekli belge ile yayınların şahsımın/şahsımızın
özgün eseri olduğunu; Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın bu form ile
yaptığım/yaptığımız proje başvurusunu kabul etmek zorunda olmadığını; Türkiye Cumhuriyeti
Kanunlarına ve sair mevzuat hükümleri ile Bakanlığın proje değerlendirme ve destekleme
kural ve usullerini bildiğimi/bildiğimizi ve bu hükümlere uygun hareket edeceğimi/edeceğimizi;
Bakanlığın yukarıda anılan kural ve usullerine ilişkin düzenlemelerini gerekli gördüğünde
değiştirebileceğini ve yapılacak bu değişiklere de uymak zorunda olduğumu/olduğumuzu
kabul ve taahhüt ederim/ederiz.
Yukarıda uymayı kabul ve taahhüt ettiğim/ettiğimiz kurallara uymadığımızın ve/veya
verdiğim/verdiğimiz bilgilerde gerçeğe aykırı beyanda bulunduğumuzun Bakanlık’ça tespiti
halinde, Bakanlık tarafından alınacak karar ve uygulanacak yaptırımlara uyacağımızı kabul
ve taahhüt ederim/ederiz.
T.C. KİMLİK
NUMARASI
TARİH
Dilek BOSTAN BUDAK
22228477846
30/10/2014
Yardımcı Araştırmacı
Ufuk GÜLTEKİN
50482847020
30/10/2014
Yardımcı Araştırmacı
Osman UYSAL
22099520740
30/10/2014
Yardımcı Araştırmacı
Osman Sedat SUBAŞI
19096170788
30/10/2014
Yardımcı Araştırmacı
Güçer KAFA
50188328656
30/10/2014
Yardımcı Araştırmacı
Yusuf ARAS
26377105360
30/10/2014
ARAŞTIRMACININ
ADI SOYADI
Proje Yürütücüsü
İMZASI
Bu formu, projeyi öneren ve projenin yürütüleceği kuruluş olarak imzalayarak; formda
verilen bilimsel varsayım ve düşünceler dışındaki bütün bilgilerin doğru ve eksiksiz
olduğunu; önerilen proje Bakanlık’ça kabul edilerek desteklendiği takdirde Bakanlık’ın tüm
kural, şart ve düzenlemelerine uyacağını ve uyulmasını sağlayacağını; projenin Bakanlık’ça
kabul edildiği şekilde yürütülmesi ve sonuçlanması için azami özeni göstereceğini; ortaya
çıkabilecek menfaat ihlallerini engelleyecek önlemleri alacağını; bu menfaat ihlallerini
belirleyecek mali açıklamaların gerektiğinde proje başvurusunda görev alan ve/veya projeyle
ilgili diğer kuruluş çalışanları tarafından yapılacağını ve gelişecek menfaat ihlallerini verilen
proje desteğinin kullanımından önce, önleyecek veya kontrol edecek tedbirleri alacağını
Bakanlık’ça gerekli denetim ve izlemelerin yapılabilmesi için gerekli ortam ve imkanları
sağlayacağını; tüm bu işlemler sırasında Bakanlık’a gerekli bildirimleri zamanında
yapacağını; aksi takdirde Bakanlık’ın uygun gördüğü önlem ve yaptırımları uygulamaya
yetkili olduğunu; Bakanlık’ın gerekli gördüğünde projenin yürütülmesine devam edilmekle
birlikte projenin yürütüldüğü kurum bakımından değişiklik yapabileceğini; bu durumda
herhangi bir hak talebinde bulunmayacağını kabul ve taahhüt eder.
YÜRÜTÜCÜ KURUM / KURULUŞ YETKİLİSİNİN
ADI VE SOYADI
İDARİ
ÜNVANI
TELEFON/FAKS
NUMARALARI
ELEKRONİK POSTA ADRESİ
Kemal KAÇMAZ
UTK Başkanı
+90 324 325 37 37
[email protected]
İMZASI
TARİH
30/10/2014
1. PROJE ÖZETİ
Proje başlığı, proje özeti ve anahtar kelimeler yazılmalıdır. Bu bölümde; çalışmanın amaçları
ve uygulanacak yöntemler ile hedef ve çıktılara ilişkin kısaca bilgi verilmelidir. Özette,
projenin Ar-Ge niteliği ile yaygın etkisine açıkça vurgu yapılmalıdır. Ayrıca nasıl yürütüleceği
(deneysel tasarım/yaklaşım, yöntemler, ekip, aşamalar ve zaman) özetlenmelidir.
Proje Başlığı:
Turunçgillerde İhracat Yapısının Hedef Ülkeler Açısından İncelenmesi ve İhracat
Desteklerinin Uluslararası Rekabet Gücüne Etkilerinin Değerlendirilmesi
Proje Özeti
Bu çalışmada Türkiye’de Yaş Meyve Sebze İhracatçı Birliklerine kayıtlı turunçgil
ihracatçılarının sektörde yaşadıkları sorunlar belirlenerek çözüm önerileri ortaya
konulacaktır. Bununla birlikte turunçgillere uygulanan tüm destek kalemleri incelenerek
belirtilen desteklemelerin etkileri ortaya konulacak, uluslararası rekabet gücünün artmasını
sağlamak amacıyla politika ve duyarlılık analizleri yardımıyla verilen her bir destek kalemi
için alternatif senaryolar oluşturularak üretici ve/veya ihracatçıya optimum avantajı
sağlayacak destekleme modelinin kurgulanması ve Gümrük Birliği Anlaşması kapsamında
uygulanan ortak gümrük tarifesi vergilerinin kaldırılması durumunda dış ticaret hacminde
meydana gelecek olası değişimlerin ortaya konulması planlanmaktadır. Bu modeller
aracılığıyla somut önerilerle yetkili kurum ve kuruluşların strateji geliştirmesine imkân ve
zemin sağlanabilecektir. Böylece Ulusal Turunçgil Konseyinin faaliyetlerini, söz konusu
sektörde daha etkin sürdürebilmesi için strateji ve önermeler geliştirme imkânı olacaktır.
Anahtar Kelimeler: Turunçgil, ihracat, uluslararası rekabet gücü, Ulusal Turunçgil
Konseyi
2. GİRİŞ
2.1. Projenin Amacı ve Gerekçesini Açıklayınız. (Ar-Ge ile giderilmesi planlanan ihtiyaç
belirtilmelidir. Mevcut durum değerlendirmesi yapılarak projenin belirtilen ihtiyaca yönelik
amacı ayrıntılı olarak yazılmalıdır)
Dünya’da en çok yetiştiriciliği yapılan bir tür grubu olan turunçgiller, anavatanı temelde
Güneydoğu Asya Bölgesi olmasına rağmen, tropik, semitropik ve subtropik iklim
kuşaklarında geniş bir yayılım göstermektedir (Şekil 1). Tropik ve semitropik iklim
kuşaklarında yapılan turunçgil yetiştiriciliği ekolojik sebeplerden ötürü daha çok sanayiye
yönelik üretimi hedefleyen bir yapı arz etmektedir. Dünya piyasalarında cereyan eden
turunçgil ticareti göz önüne alındığında, ticarete ciddi miktarlarla ve getirilerle konu olan
turunçgil ürünlerinin sofralık tüketime yönelik üretim ile ortaya çıkan ürünler, özellikle
portakal, mandarin ve limon olduğu dikkat çekmektedir (Şekil 2). Dolayısı ile dünyada
subtropik iklim kuşağında konumlanan ülkelerin hem üretim hem de ihracat değerleri ile
turunçgil pazarlarında belirleyici aktörler olmaları söz konusudur. Bu anlamda en merkezi
turunçgil üretim bölgesi Akdeniz Havzasıdır. Havza ülkeleri incelendiğinde turunçgil ihracatı
noktasında üretim potansiyelini getiriye dönüştürme becerisi bakımından İspanya ve
Türkiye’nin başat bir rol üstlendiği görülmektedir.
Turunçgiller yaş meyve sebze ürünleri içerisinde en fazla ihracatı gerçekleştirilen ürün
grubudur. 2000–2013 yılları arası ihracat rakamları değerlendirildiğinde miktar bazında
yaklaşık %300, değer bazında %607 artış göstermiş ve 1.371.699 ton ile 930.942.490 $
ihracat hacmine ulaşmıştır. Ancak yıllar itibariyle değerlendirildiğinde ihracattaki
dalgalanmalar yanında düzenli bir pazarlama organizasyonunun olmayışı, pazarın istediği
çeşitlerin istenilen kalitede zamanda ve miktarda temin edilemeyişi gibi birçok faktörle
beraber küresel ve iklimsel değişiklikler sonucu üretim miktarında görülen değişimler de
1
olumsuz etkilenmektedir.
Şekil 1.Dünya Turunçgil Yetiştiricilik Alanı ve Üretimi (FAO, 2014)
Türkiye’de birçok tarım ürününe 1960’lardan beri çeşitli destekler sağlanmakla birlikte,
turunçgiller bu desteklemeler kapsamına tam olarak dâhil edilmemişlerdir. Turunçgil
sektörü sadece girdi desteği ve ihracat teşvikinden yararlanabilmektedir. Bununla birlikte
sağlanan bu desteklerin de ihracatta ne düzeyde artışlara yol açtığı tartışmalıdır. İhracatta
yaşanılan dalgalanmalar ve düzensiz gelişmelerle önceden planlama yapılmadan anlık boş
bulunan pazarlara ürün gönderme şeklindeki uygulamalar etkili olmayan bir sistemin
olduğunu göstermektedir. Uzun dönemli planlama yaparak çalışması gereken ihracatçı,
teşviklerin sezon içerisinde ne olabileceğini bilmeden hareket etmektedir.
Çalışma ile ihracat sürecinde turunçgil piyasaları değerlendirilecek ve bu süreçte tarım
politikalarının nasıl şekillendiği incelenmeye çalışılacaktır. Yine sürecin etkileri rakip ülkeler
ile değerlendirilerek Türkiye’nin bu süreçten nasıl etkilendiği ortaya konulmaya
çalışılacaktır.
Şekil 2. Dünya turunçgil ihracatının türlere göre dağılımı (FOB $)(FAO, 2014)
Ülkemizin sahip olduğu ekolojik avantajlar sebebiyle sofralık turunçgil üretimi ve ticaretinde
gerçekten ciddi bir potansiyeli bulunmaktadır. Dünya turunçgil ihracat pazarında yaşanan
gelişmelere paralel olarak ülkemiz turunçgil ihracatının da şekillenmesi söz konusudur.
Şekil 3. Tür bazında Türkiye turunçgil üretimi (ton) (FAO,2014)
2
Özellikle son 10 yılda portakal, mandarin ve limon üretiminde keskin bir yükseliş
gerçekleşmiş olup; söz konusu üretim hacmindeki artışın ihracat değerlerinde de yankı
bulduğu görülmektedir (Şekil 3, 4, 5). Elde edilen başarının sürdürülebilir kılınması için pek
çok hususta mevcut seyri destekleyecek adımların atılması kaçınılmazdır.
Şekil 4. Tür bazında Türkiye turunçgil ihracatı (ton) (FAO,2014)
Sürdürülebilirlik adına yetiştiricilik ve üretim çerçevesinde atılacak adımların sağlıklı bir
şekilde belirlenebilmesi de turunçgil ticaretinin sürdürülebilir kılınmasından geçmektedir.
Dünya pazarlarından daha önemli pay alabilmek adına strateji geliştirebilmenin de önemli
bir ayağı, turunçgil ihracatının kırılganlığının en aza indirgeneceği bir tablonun ortaya
çıkarılmasını sağlamaktır.
Şekil 5. Tür bazında Türkiye turunçgil ihracatı (FOB $) (FAO,2014)
Bu kapsamda Türkiye’de bünyesinde turunçgil ihracatçılarını barındıran İhracatçı Birlikleri
aracılığıyla turunçgil ihracatında rekabet gücü ve uygulanan politikaların bu ürünler
üzerindeki etkileri Politika Analiz Matrisi (PAM) ve Açıklamalı Karşılaştırmalı Üstünlükler
yöntemleri yardımıyla ölçülerek ve açıklanmaya çalışılacaktır. Böylece mevcut durum
değerlendirmesi yapılarak başta üretim stratejisi olmak üzere ihracat ve bu süreçte
sağlanan destek ve teşviklerin sağlanması sürecinde yaşanan aksaklıkların giderilmesine
yönelik politika yapıcılara kaynak sağlayacak bir çalışma niteliği taşımaktadır.
2.2. Projenin Konusu ve Kapsamını Açıklayınız. (Önerilen çalışmanın konusu, kısa ve
öz olarak yazılmalıdır. Sorunu tanımlayan mevcut durum değerlendirmesi yapılmalıdır.)
Türkiye’de pek çok tarımsal ürün ve ürün grubuna farklı şekillerde desteklemeler
yapılmaktadır. Söz konusu desteklerdeki temel amaç besin arzı güvenliğini sağlamaya
yönelik kalmaktadır. Turunçgiller, Türkiye’nin dünya pazarlarında söz sahibi olduğu ve
uluslararası konjonktürden en çok etkilenen ürün grubu olarak karşımıza çıkmaktadır.
3
Özellikle son dönemlerde üretim odaklı sebeplerden dolayı turunçgil İhracatında yaşanılan
dalgalanmalar ve düzensiz gelişmelerle önceden planlama yapılmadan anlık boş bulunan
pazarlara ürün gönderme şeklindeki uygulamalar etkili olmayan bir sistemin olduğunu
göstermektedir. Uzun dönemli planlama yaparak çalışması gereken ihracatçı, teşvik ve
desteklerin ne oranda olabileceğini tahmin edememekte ve bu durum ihracatçının
aleyhinde olabilmektedir
Bu çalışmada, yaşanan küreselleşme ve serbest ticaret yönündeki gelişmeler dünya
turunçgil piyasaları açısından değerlendirilecek ve bu süreçte uygulanan politikaların nasıl
şekillendiği incelenmeye çalışılacaktır. Bu değerlendirmelerin etkilerini somutlaştırmak
adına, ülkemiz üretim ve küresel ticaret yoğunluğu açısından önemli bir ürün olan turunçgil
grubu çerçevesinde ve Şekil 6’da görülen rakip ülkelerle birlikte küresel bazda sektörel
gelişimin etkileri ortaya konulmaya çalışılacaktır.
Şekil 6. Dünyada Turunçgil İhracatı Yapan Ülkelerin Payları (FOB $) (ITC, 2014)
Dünyada en önemli turunçgil ihracatı yapan ülkeler incelendiğinde sırasıyla üretimde 6.
sırada yer alan İspanya, üretimde ilk sırada yer alan Çin, üretimde üçüncü sırada yer alan
ABD, on üçüncü sırada yer alan Güney Afrika ve dokuzuncu sırada yer alan Türkiye ön
plana çıkmaktadır. Üretimi bulunmamasına karşın Hollanda 6. sırada yer almaktadır.
Hollanda’nın bu denli önemli ölçüde turunçgil ihracatı yapmasındaki temel nedenler
arasında yoğun ithalat gerçekleştirmesi ve dağıtım ağının güçlü olması gibi nedenler ön
plana çıkmaktadır. Mısır, Fas, Arjantin ve Meksika diğer önemli turunçgil ihracatçısı ülkeler
içerisindedir. Bununla birlikte son yıllarda Yunanistan ve İtalya gibi Avrupa ülkeleri de
turunçgil ihracatında artan pay almaya devam etmektedir.
En fazla turunçgil ihracatı gerçekleştiren İspanya’nın en önemli pazarları arasında
Almanya, Fransa, Birleşik Krallık, Hollanda ve İtalya yer almaktadır. Çin’in ise genel olarak
hedef pazarları Uzakdoğu ülkeleri olan Malezya, Tayland, Vietnam ve Filipinler olmakla
birlikte Türkiye’nin en önemli pazarı olan Rusya Federasyonu’na ihracat
gerçekleştirmektedir. ABD; Kanada, Güney Kore, Japonya, Çin ve Avustralya’ya turunçgil
ihracatı gerçekleştirirken, Güney Afrika ise Hollanda, Birleşik Krallık, Rusya Federasyonu,
B.A.E ve Suudi Arabistan’a ihracat yapmaktadır. Turunçgil üreticisi olmayan ancak dağıtım
ve lojistik ağını etkin bir şekilde kullanan Hollanda ise Almanya, Fransa, Polonya, Belçika
ve İspanya’ya turunçgil ihracatı yapmaktadır.
Görüldüğü gibi Türkiye’nin en önemli turunçgil pazarları olan başta Rusya Federasyonu
olmak üzere Irak, Ukrayna, Suudi Arabistan ve Romanya’ya rakip ülkelerin büyük
çoğunluğu turunçgil ihracatını sürdürmektedir. Bu noktada Türkiye’nin rekabetçiliğini
sürdürmesi söz konusu pazarlarda önem arz etmektedir.
Üretim maliyetleri çok düşük olan Mısır ise Türkiye’nin hedef pazarları olan Rusya
Federasyonu, Suudi Arabistan, Ukrayna ve Irak gibi ülkelere turunçgil ihracatı yapmaktadır.
Özellikle iş gücü maliyetinin düşük olduğu diğer bir ülke olan Fas’ın da hedef pazarları
arasında Rusya Federasyonu yer almaktadır.
4
Bu kapsamda çalışmada, üretimi yoğun olan turunçgil ürünlerinden portakal, mandarin,
limon ve altıntop ihracatında rekabet gücü ve uygulanan politikaların bu ürünler üzerindeki
etkileri Politika Analiz Matrisi (PAM) ve Açıklamalı Karşılaştırmalı Üstünlükler yöntemleri
yardımıyla açıklanmaya çalışılacaktır. Böylece ileriye yönelik senaryolar geliştirilerek bu
senaryolar tartışılacaktır. Ulusal ve uluslararası kısıtlar da dikkate alınarak karar vericilere
alternatif politika önerileri geliştirilmesi hedeflenmektedir.
2.3. Proje ile Elde Edilmek İstenilen Çıktılar ve Kullanım Alanlarını Açıklayınız.
Turunçgiller, Türkiye’nin toplam yaş meyve sebze üretimi içerisinde önemli bir ürün grubu
olup, toplam üretimin yaklaşık %37’si ihracat edilmektedir. Özellikle ihracat sürecinde
yaşanan olumsuzluklar neticesinde doğrudan ihracat miktar ve değerine dolaylı olarak da iç
piyasa fiyatlarına önemli ölçüde etki etmektedir. Bu çerçevede, turunçgil dış ticaretine
yönelik uygulanmakta olan teşvik/destekler ile sağlanan kredilerin etkilerinin ortaya
konulması gerekmektedir. Sektöre yönelik kullanılan her bir politika aracının iç piyasada
fiyatlara ve ihracata etkileri somut çıktılar olarak ortaya konulması planlanmaktadır. Elde
edilen bulgular çerçevesinde sağlanan her bir destek ve kredi uygulamalarının değişimi ile
olası etkilerinin ne olabileceği belirlenmiş olacaktır. Özellikle Avrupa Birliği pazarında
turunçgil ihracatında kalite ve standartlar önemli rol oynamaktadır. Söz konusu kriterlerin
sağlanması durumunda Türkiye’nin rekabet gücünün artacağı net bir şekilde ortaya
çıkmaktadır. Turunçgil ticaretinde ülkemizin üretimde sahip olduğu elverişli iklim koşulları,
verim ve düşük iş gücü maliyeti gibi güçlü unsurları yanı sıra özellikle güçlü rakipler ve girdi
fiyatlarındaki dalgalanmalarda dış ticareti olumsuz yönde etkilemektedir. Bununla birlikte
hem hedef pazar arasında hem de İspanya gibi rakip ülkelerin yer aldığı Avrupa Birliği ile
Türkiye arasında 1 Ocak 1996’da tamamlanan Gümrük Birliği anlaşması taraflar arasında
sanayi malları ve işlenmiş tarım ürünlerinin serbest dolaşımını kapsamakta, geleneksel
tarım ürünleri ise kapsam dışı bulunmaktadır. Toplam yaş meyve sebze ihracat değeri
içinde yaklaşık %40 pay alan turunçgiller, 1/95 Sayılı Ortaklık Konseyi Kararı ile Topluluk,
Türkiye kaynak ve çıkışlı ürünlere, % 20 indirilmiş oranda da olsa ortak gümrük tarifesi
vergilerini uygulamaktadır. Bu çerçevede değerlendirildiğinde söz konusu çalışma ile
Gümrük tarifesi uygulamasının kaldırılması durumunda yaşanacak olası gelişmeler ortaya
konulmaya çalışılacaktır.
Böylece doğrudan uluslararası rekabet edilebilirlik başta olmak üzere kaynakların
transferinde etkinlik sağlanabilecek, politika yapıcılara karar alma sürecinde yardımcı
olabilecek çıktılar elde edilecektir. Dolaylı olarak ta uygulanan politikalar neticesinde üretici
refahına katkı sağlanmış olacaktır.
3. ÖZGÜN DEĞER
Önerilen çalışmanın özgün değeri (bilimsel / teknolojik) açıkça belirtilmelidir (yeni bir
teknoloji, yeni bir metot, yeni bir kavramsal/kuramsal çerçeve geliştirilmesi gibi).
Yaygın Etki/Katma Değer - Projenin gerçekleştirilmesi sonucunda ulusal ekonomiye,
toplumsal refaha ve bilimsel birikime yapılabilecek katkılar ve sağlanabilecek yararlar
anlatılmalı, elde edileceği umulan sonuçlardan kimlerin ne şekilde yararlanabileceği
belirtilmelidir.
Öngörülen çıktılardan kullanıcıların ne şekilde yararlanacağı belirtilmelidir. Öngörülen
çıktıların; katma değer, personel istihdamı, verimlilik, rekabet gücü vb. açılardan
değerlendirilmesi yapılmalıdır. Mümkün olduğunca somut, ölçülebilir ölçütler
kullanılmalıdır.
5
Türkiye tarım ürünlerinin üretim ve dış ticaretinde dünyada önemli bir konuma sahip
olmasına karşın zaman zaman uluslararası alanda gerek rakip ülkelerin uyguladığı
politikalar gerekse hedef ülkelerin ortaya koyduğu kısıtlar neticesinde rekabet edilebilirlik
açısından sorunlar yaşayabilmektedir. Dolayısıyla uygulanan politikaların etkilerinin ortaya
konulması ve alternatif politika enstrümanlarının kullanılması söz konusu sorunların
çözümünde önemli rol oynamaktadır.
10. Kalkınma Planında da belirtildiği gibi hızlı nüfus artışına bağlı olarak tarım ürünleri
talebinin yükselmesi ve gıda fiyatlarının yüksek seviyelerde kalması öngörülmektedir. Gıda
fiyatlarındaki olası artışlar, gelirinin büyük bölümünü gıdaya harcayan kesimler açısından
olumsuz etkiler doğuracaktır. Gıda fiyatlarındaki dalgalanmanın önlenmesi için ilgili
uluslararası kuruluşların ve bölgesel işbirliklerinin önemi gün geçtikçe artmaktadır.
2023 hedefleri açısından, kaynakların etkin kullanımı ilkesi çerçevesinde ekonomik, sosyal,
çevresel ve uluslararası gelişmeler boyutunu bütüncül bir yaklaşımla ele alan örgütlü,
rekabet gücü yüksek, sürdürülebilir bir tarım sektörünün oluşturulması gerekmektedir. 2023
Türkiye İhracat Stratejisi ve Eylem Planı çerçevesinde toplam ihracatın 500 Milyar dolar
seviyesine ulaşması öngörülmekte olup, Ulusal Turunçgil Konseyi de turunçgil ihracatını
2023 yılında 3,5 Milyar dolarlık hedefe ulaşmak için stratejik plan çalışmalarını
sürdürmektedir.
Bu çerçevede değerlendirildiğinde, dünyada ürünler arası rekabet ölçümünü amaçlayan
çok fazla çalışma bulunmasına rağmen Türkiye’de yapılan çalışma sayısı sınırlı
kalmaktadır. Turunçgiller, tarım ürünleri dış ticaretinde en önemli ürün grupları arasında yer
almaktadır. Bu ürün grubunun önemi dikkate alındığında uluslararası ticarette turunçgillerin
rekabet gücünü ortaya koyabilmek ve alternatif politika araçları kullanılarak oluşturulacak
senaryolar vasıtasıyla rekabetçilik potansiyelinin artması hedeflenmektedir. Bu durum aynı
zamanda, yurtdışı pazarlarında tüketici talepleri doğrultusunda ürün çeşitliliği başta olmak
üzere sektörel yatırımların ve istihdamın artması ve katma değer oluşturma açısından da
önem arz etmektedir.
4. YÖNTEM
Projenin bilimsel içeriği ve kullanılacak yöntemler/teknikler ile kullanılacak materyal ayrıntılı
biçimde tanımlanmalıdır. Seçilen yöntemin diğerlerine göre üstünlükleri ve zayıflıkları
belirtilmelidir. Yapılacak ölçümler, derlenecek veriler ayrıntılı biçimde anlatılmalıdır.
4.1. Materyalin Toplanmasında İzlenen Yöntem
Çalışmanın ana materyalini, Türkiye’de yaş meyve sebze ihracatçılarını bünyesinde
barındıran Akdeniz, Batı Akdeniz, Ege, Uludağ, İstanbul ve Doğu Karadeniz İhracatçı
Birliklerine kayıtlı ve turunçgil ihracatı yapan firmalardan anket yardımıyla elde edilen
veriler oluşturmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili olarak daha önce yapılmış olan çalışmalardan
elde edilen bilgiler yanında TUİK, FAO (Food and Agriculture Organization of the United
Nations), ITC (International Trade Centre), USDA (U.S. Department of Agriculture),
Ekonomi Bakanlığı ve Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından elde edilen verilerden de
yararlanılacaktır.
2013-2014 turunçgil ihracat döneminde Türkiye’de yaş meyve sebze ihracatçılarını
bünyesinde barındıran Akdeniz (AKİB), Batı Akdeniz (BAİB), Ege (EİB), Uludağ (UİB),
İstanbul (İİB) ve Doğu Karadeniz İhracatçı Birlikleri(DKİB)’ne kayıtlı ve turunçgil ihracatı
yapan firma sayısı 766 olarak tespit edilmiştir. Bu veriler ışığında firmaların %60’ı Akdeniz,
%16’sı Batı Akdeniz, %11’i Ege, %6’sı Doğu Karadeniz, %5’i Uludağ ve %2’sı İstanbul
İhracatçı Birliklerine kayıtlı firmalardır.
Araştırmada, tüm ihracatçılarla görüşmek yerine, örnekleme yöntemiyle bir kısmı ile
görüşülmesinin uygun olacağına karar verilmiştir. Bu amaçla aşağıdaki oransal örnek
hacmi formülünden yararlanılmış ve % 90 güven aralığı ile % 5 hata payı esas alınarak
anket yapılacak ihracatçı firma sayısı 201 olarak belirlenmiştir. Buna göre, AKİB’den 121,
BAİB’den 33, EİB’den 21, DKİB’den 13, İİB’den 9 ve UİB’den 4 turunçgil ihracatçısı ile
6
görüşülmesi planlanmıştır.
𝑛=
𝑁𝑝 (1 − 𝑝)
(𝑁 – 1)𝜎𝑝2𝑥 + 𝑝 (1 − 𝑝)
Formülde; n: Örnek hacmini; N: Turunçgil ihracatı yapan firma sayısını; p:Örneğe girecek
çiftçilerin oranını, 𝜎𝑝2𝑥 : Oranın varyansını ifade etmektedir. Örnek büyüklüğünün mümkün
olduğu kadar büyük olmasını sağlamak için, p (1 - p)’yi en büyük değer yapacak olan p=0,5
değeri kullanılmıştır.
PAM yaklaşımı dışında çalışmadaki diğer bir analiz yöntemi olan “Açıklanmış
Karşılaştırmalı Üstünlükler Endeksi” (RCA) için gerekli materyal ise Birleşmiş Milletler Gıda
ve Tarım Örgütü (FAO), Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) ve diğer ikincil veri kaynaklardan
elde edilecektir.
Turunçgil ihracatı yapan firmalardan elde edilen birincil veriler ve tespit edilen çeşitli
varsayımlar PAM modelinde uygulanarak öncelikle gelirlerin, ticareti yapılabilir girdilerin,
ulusal kaynakların ve elde edilen karların özel ve sosyal fiyatlar cinsinden değerleri
arasındaki farklar belirlenmeye çalışılacak ve PAM’den elde edilen verilerden hareketle,
ihracat sürecinde politik etkileri net bir şekilde ortaya koyan Yurt İçi Kaynak Maliyet
Katsayısı, Nominal Koruma Katsayısı, Efektif Koruma Katsayısı ve Özel Maliyet
Katsayısının hesaplanmasıyla turunçgiller ihracatında devlet politikalarının etkileri tespit
edilmeye çalışılacaktır.
4.2. Politika Analiz Matrisi Yaklaşımı
Politika Analiz Matrisi Yaklaşımı, üretimde girdi kullanım etkinliğini, rekabet avantajını ve
hükümet müdahalelerinin derecesini ölçmek amacıyla Monkeve ve Pearson (1989)
tarafından bulunmuş ve Masters ve Winter-Nelson tarafından geliştirilmiş bir hesap
çerçevesidir. PAM’ in temelleri tüm işletmeciler tarafından bilinen bir dizi kar ve zarar
özdeşliklerine dayanır. (Mohanty ve ark, 2003).
PAM yaklaşımı esas olarak hükümetlerce uygulanan tarımsal fiyat politikalarının üretici
gelirleri üzerindeki etkilerinin ölçülmesini sağlar. Bununla beraber, tarım sistemlerindeki
anahtar ilgi grupları olan gıda tüketicileri ve üreticiler arasında transferlerin tespiti ve
hükümet bütçesinin dağıtımında politika yapıcıların kontrolündeki politikaların etkilerini
ölçmeyi amaçlar (Pearson ve ark, 2003).
PAM bir ürün sisteminin ekonomisini onun özel ve sosyal karlarına ayıran bir hesap
çerçevesidir. PAM analizi, tarım kesimine yönelik müdahaleler sonucu bozulan serbest
piyasa fiyatlarının etkisini ortaya koymayı amaçlamaktadır. PAM özel ve sosyal gelir ile
maliyetin bir arada değerlendirilmesi yolu ile mikro düzeyde tarımsal politikaların analizinde
yaygın olarak kullanılmaktadır. Yöntem, özellikle tarımsal fiyat politikası ve tarımsal işletme
gelirlerine yönelik ampirik analizlere, kamu yatırım politikası ve etkinliğine ve ayrıca
tarımsal araştırma politikası ve teknolojik değişikliklere uygulanabilmektedir (FAO,1991).
PAM’in başlıca uygulama alanları;
1. Tarımsal fiyat politikası ve işletme gelirleri analizleri,
2. Kamu yatırımlarının etki ölçümü,
3. Tarımsal araştırma politikaları ve teknolojik değişikliklerin etkileri (FAO,
1991).
PAM yaklaşımının 3 temel çıkarımı vardır. Bunlar;
1. Çiftlik seviyesinde karlar ve rekabet üzerinde politikaların etkisini ölçer.
Tarımsal sistemlerin mevcut teknoloji ve fiyatlarda rekabetçi olup olmadığı
ve cari piyasa fiyatlarında çiftçilerin, tüccarların ve sanayicilerin kar edip
etmediklerini tespit etmeye çalışır. Olası fiyat politikalarının çıktı veya girdi
düzeyini değiştirerek tarımsal sistemin özel karlılığını nasıl etkilediğini tespit
eder.
2. Karşılaştırmalı üstünlükler ve ekonomik verimlilik üzerinde yatırım
politikasının etkisi yani tarımsal sistemlerin verimliliği için yeni kamusal alt
yapı yatırımlarının etkisini ölçer. Başarılı kamu yatırımları çıktı miktarını
arttıracak veya girdilerin maliyetini azaltacaktır.
7
3. Tarımsal sistemlerin verimliliğini arttırmak amacıyla teknolojilerin değişmesi
üzerinde tarımsal araştırma politikasının etkilerini ölçer. Tarım teknolojileri
(fidan/tohum/hayvan ırkı) ve işleme teknolojilerindeki başarılı kamu
yatırımları tarımsal aktiviteleri destekleyecek ve böylece tarım sisteminde
gelirler artacak veya maliyetler düşecektir.
PAM metodu politika yapıcılara 3 ana tarım politikası alanında yardımcı olur. Bunlar;
1. Bir tarım politikası sistemi için PAM oluşturulması cari piyasa fiyatlarından
sistemin rekabet edebilirliğini ölçen özel karlılıkların hesaplanmasını sağlar.
2. Tarımsal sistemin sosyal karlılığını tahmin eder.
3. Politikaların yarattığı transfer etkilerini ölçer. Bu kapsamda PAM politikaların
hem ürünlere hem de üretim faktörlerine etkilerini hesap eder. (Pearson ve
ark, 2003).
PAM analiziyle elde edilen sonuçlar, çiftçilerin yetiştirdikleri ürünlerle nasıl kategorize
edildiklerini, ne çeşit teknolojiler kullandıklarını ve ürün ve girdi fiyatlarını etkileyen mevcut
politikalarla bulundukları agro-klimatik (agroclimatic) bölgelerinin rekabet edebilirliklerini ve
girdi fiyatları ve politikaları değiştikçe bunların karlılığının nasıl değiştiğini tanımlamada
kullanılabilir (Esmaeili, 2008). Politika Analiz Matrisi’nin yapısı Çizelge 1’de gösterilmiştir.
Çizelge 1. Politika Analiz Matrisinin Yapısı
Getiri değeri
Özel fiyatlar
Sosyal fiyatlar
Transferler
A
E
I
Girdi maliyeti
Ticareti yapılabilir
Ulusal kaynaklar
girdiler
B
C
F
G
J
K
Kar
D
H
L
PAM analiz metodu iki boyutlu bir hesaplama yapar. Buna göre; PAM yöntemiyle özel ve
sosyal fiyatlar aracılığıyla özel ve sosyal karlılıklara ulaşılır. Özel karlılık bir ülkede bir ürün
ya da ürün grubuna yönelik olarak hükümetlerce uygulanan politikaların o ürün ya da ürün
grubunun üreticileri açısından etkinliğinin o andaki düzeyini gösterir. Bu bağlamda, PAM’in
kurulmasında ilk adım, turunçgillerin ihracatçıya maliyetleri ve getirilerinin hesaplanmasıdır.
Sosyal karlar ise, yine hükümetlerce uygulanan ürün temelli tarımsal politikaların toplum
refahı açısından etkin olup olmadığını yani toplumun sahip olduğu kaynakların bu politikalar
neticesinde ne derece rasyonel kullanıldığını göstermektedir. Sosyal karlılığı ölçmede
kullanılan fiyatlara “gölge fiyatlar” da denilir ve bu da bize üretimde kullanılan kaynakların
fırsat maliyetlerini yansıtır. Bahsi geçen sosyal fiyatları (gölge fiyatlar) hesaplamak için
“dünya fiyatları” temel alınmaktadır (Monke ve ark, 1989).
Sosyal fiyatlar da özel fiyatlar gibi ticareti yapılabilir girdiler ve ticareti yapılamaz girdiler
olarak iki kategoride ele alınır.
4.2.1. Politika Analizi Matrisinde Özel Karlılıklar
PAM yöntemi kapsamında iki tip karlılık hesaplaması yapılır. Bunlar, özel karlar ve sosyal
karlardır. Özel terimi mevcut piyasa fiyatlarını yansıtan gözlemlenmiş gelirler ve maliyetleri
ifade eder. Dolayısıyla özel karlar, üretilen ürünün mevcut girdi fiyatlarında üretim sistemi,
çıktı ve politikasının rekabet edebilirliğini gösterir. Kısaca üreticilerin eline geçen cari
gelirdir. Özel Karlar piyasa fiyatlarıyla hesaplanan getiri değer’inden (A) ticareti yapılabilir
girdiler (B) ve ulusal kaynakların (C) özel fiyatlardan hesaplanan değerlerinin
çıkartılmasıyla elde edilmektedir ve PAM tablosunda “D” harfiyle gösterilmiştir. Eğer özel
karlar negatif ise (D<0) operatörler normalin altında bir getiri kazanıyorlardır ve en azından
başa baş (D=0) seviyesine gelene ve karların arttığı bir durum sağlanılana kadar
operatörlerin sistemden çıkmaları gerekir. Pozitif özel karlar (D>0) normalüstü gelirlerin bir
göstergesidir ve sistemin ileriki aşamalarında bu seviyeye ulaşılması hedeflenir. Bu gelir
seviyesi tarımsal arazilerin genişleyemediği veya ikame ürünlerin daha yüksek özel karlılık
sağladığı duruma kadar devam edebilir. Politika Analiz Matrisi’nde özel karlar Çizelge 2’de
gösterilmiştir.
8
4.2.2. Politika Analiz Matrisinde Sosyal Karlılıklar
Özel fiyatlarla yapılan hesaplamalardan sonra ikinci adım getirilerin, maliyetlerin ve karın
sosyal fiyatlarla hesaplanmasıdır. Bu kapsamda sosyal getiri ve maliyetlere ilişkin veriler
PAM’in orta satırında gösterilir. PAM analizinde özel fiyatlarla getiri ve maliyetlerin
hesaplanmasında saha çalışmasında uygulanan anketlerden elde edilen cari fiyatlar
kullanılırken sosyal fiyatları tespit etmek daha kapsamlı ve zordur. Sosyal fiyatların
belirlenmesinde cari olaylardan değil çeşitli varsayımlardan yararlanmak gerekir (Pearson
ve ark, 2003).
Çizelge 2. Politika Analizi Matrisinde Özel Fiyatlar
Girdi maliyeti
Getiri değeri
Kar
Ticareti yapılabilir
Ulusal kaynaklar
girdiler
Özel (Cari Fiyatlardan Elde Edilen) Fiyatlar
Özel fiyatlar
A
B
C
D
Sosyal fiyatlar
Transferler
Özel Karlar (D) = A - (B + C)
PAM analiz yönteminin hesapladığı diğer bir karlılık “Sosyal Karlılık”’dır. Bir ürün sisteminin
her seviyesindeki ürünün sosyal değeriyle uygulanan girdinin sosyal maliyeti arasındaki
fark “Sosyal Karlılığı” verir. Sosyal karlılık verimlilik ve karşılaştırmalı üstünlükleri ölçer.
Sosyal karlar bir verimlilik ölçüsüdür çünkü getiri değeri (E) ve girdiler (F+G) sosyal fırsat
maliyeti veya kıtlık derecesini fiyatlarla değerlendirmiştir. Sosyal karlılığın hesaplanmasında
“Karşılaştırılabilir Dünya Fiyatları” kullanılır, çünkü ithalat veya ihracat fiyatları ürünün
sosyal fırsat maliyeti için en iyi ölçüttür. Sosyal getirinin hesaplanmasında, yerel kurdan
dünya fiyatları döviz cinsinden dünya fiyatlarının döviz kuru oranıyla çarpılması sonucunda
elde edilir. Böylece hem döviz cinsinden dünya fiyatları ve döviz kuru dünya fiyatlarını yerel
kurla hesaplamayı gerektirir. (Pearson ve ark, 2003).
Dünya fiyatları yerli hizmetler veya mallar üretmek, ihracat ve ithalat için tüketicilere ve
üreticilere izin vermek için hükümet seçimlerini sunar. Sosyal karlar bize fırsat maliyetleri
bazında net getirileri vermektedir. Özel karlılıkta olduğu gibi getiri değerinden (E) ticareti
yapılabilir girdiler (F) ve ulusal kaynakların çıkartılmasıyla (G) ulaşılır. Sosyal Karlılık PAM
tablosunda “H” harfiyle gösterilmektedir. Ticareti yapılabilir girdi veya çıktının sosyal fiyatı
(gölge fiyatı) genellikle onun ticaret parite fiyatıdır. Ticareti yapılamaz girdi veya çıktıların
(ulusal faktörler) sosyal fiyatı ise onun bozucu politik etkilerinin net yurt içi denge fiyatıdır.
İhracat parite fiyatlarının tespitinde ise yerel taşıma ve toplamanın maliyeti limandaki
ihracat fiyatından (F.O.B.) çıkarılmalıdır çünkü, ürünün limana en yakındaki toptancı
pazardan taşınacağı varsayılır (Pearson ve ark, 2003).
Eğer sosyal karlılık pozitifse (H>0) kıt kaynaklar verimli kullanılmaktadır ve ulusal gelire
katkı sağlamaktadır. Sosyal karlılık negatifse (H<0) bu bize sosyal verimsizliği gösterir. Bu
koşullarda sektör hükümet desteği olmaksızın yaşayamaz. Politika Analiz Matrisi’nde
sosyal karlar Çizelge 3’de gösterilmiştir.
Çizelge 3. Politika Analizi Matrisinde Sosyal Fiyatlar
Girdi maliyeti
Getiri değeri
Ticareti yapılabilir
Ulusal kaynaklar
girdiler
Özel (Cari Fiyatlardan Elde Edilen) Fiyatlar
Özel fiyatlar
Sosyal fiyatlar
E
F
G
Transferler
Sosyal Karlar (H) = E - (F + G)
Kar
H
4.2.3. Politika Analiz Matrisinde Transferler
Transferlerin oluşmasının temelde iki nedeni vardır. Transferlerin ilk sebebi bir piyasa
9
sosyal fırsat maliyetini gösteren rekabetçi fiyatların oluşmamasıdır. Transferlerin diğer
nedeni ise piyasa bozucu hükümet politikalarıdır. Piyasa bozucu politikalar, daha çok
etkinsiz amaçlar (eşitlik veya güvenlik) için uygulanır. Örneğin tarımsal ürün ithalatına
uygulanacak bir tarife o ürünün üreticilerinin gelirlerini etkiler (eşitlik amacı) ve o ürünün
yerli üretimini arttırır (gıda güvenliği amacı) fakat bu durumda o ürünü ithal etmek ulusal
kaynakları kullanarak üretmekten daha ucuza mal oluyorsa burada bir etkinlik kaybı
olacaktır.
Transferlerin hesaplanmasıyla piyasadaki sapmaların ve devlet müdahalelerinin etkileri
Girdi Transferleri, Çıktı Transferleri, Faktör Transferleri ve Net Politika Transferleri şeklinde
ölçülebilir.
 Çıktı Transferleri (I) = A-E: Yurt içi fiyatlarla sınır fiyatları farkıyla oluşmuş
transferler. Gelirlerdeki farklılıkların ölçülmesini sağlar.
 Girdi Transferleri (J) = B-F: Yurt içi fiyatlarla sınır fiyatları farkıyla oluşmuş
transferler. Ticareti yapılabilir girdilerdeki farklılıkları hesaplar
 Faktör Transferleri (K) = C-G: Cari fiyatlarla gölge fiyatlar farklılıklarından oluşan
transferler. Ulusal kaynaklardaki farklılıkları gösterir.
 Net Politika Transferleri (L) = D-H (Sosyal Karlar-Özel Karlar) veya (I-J-K):
Hükümet müdahalelerinin net etkisini gösterir (FAO, 1991).
4.2.4. PAM’ de Verimlilik Katsayıları
Temel PAM’ deki elemanlar fiyat politikaları etkileri ve kullanılan kaynak verimliliğini
ölçmede ve çeşitli ürünlerde politika etkilerini karşılaştırmada kullanılabilirler. Böylece
politikaların ihracatçılara sağladığı teşvikleri nasıl değiştirdiğini göstermeye yardımcı olur ve
ilgili net sosyal karlılık etkileriyle beraber bazı ürün sistemlerinin üzerinden kaynakları içine
çeker. Çizelge 4’te PAM’ne ilişkin verimlilik katsayıları ve bu katsayılara ilişkin açıklamalar
verilmiştir.
Çizelge 4. PAM’de Verimlilik Katsayıları
Katsayı
Formülü
Nominal
Koruma A/E
Katsayısı (NPC)
Açıklaması
Çıktı fiyatları üzerindeki politika etkilerini
ölçer. (NPC<1 ise ürün sistemi içindeki ürün
sisteminin serbest ticaretinin yapılması
durumundan daha az kazanıyorlardır)
Efektif
Koruma (A-B)/(E-F)
Sosyal ve özel terimlerle ölçülmüş katma
Katsayısı (EPC)
değerleri
karşılaştırır.
(EPC>1
ise,
transferlerin gelir üzerinde ve ticareti
yapılabilir girdiler üzerindeki etkisi özel
karların etkisini sosyal optimal seviyelerin
üzerinde arttırmaktadır)
Yurt İçi Kaynak Maliyet G/(E-F)
Yurt içi kaynakları kullanmanın sosyal
Katsayısı (DRC)
maliyeti ile meydana gelmiş dövizin net
değerini
karşılaştırır.
Ürün
sistemi
verimliliğinin tüm etkilerini ölçer. (DRC>1 ise,
yurt içi kaynakları kullanmanın fırsat maliyeti
katma değeri (dünya fiyatlarında) aşar; bu
sosyal olarak karsız bir durumdur)
Özel Maliyet Katsayısı
C/(A-B)
Bu oran özel fiyatlardan yurt içi faktörlerin
(PCR)
maliyetini ve katma değerini vermektedir.
(PCR<1 ise, sistem rekabetçidir diyebiliriz)
Kaynak: FAO, 1991; Martinez ve ark, 2008; Güney, 2012.
4.3. Karşılaştırmalı Üstünlükler (RCA) Yaklaşımı
Çalışmada sektörel rekabet gücünü ölçmede sıklıkla kullanılan “Açıklanmış Karşılaştırmalı
Üstünlükler” (RCA) yaklaşımı kullanılacaktır. Balassa tarafından geliştirilen Açıklanmış
10
Karşılaştırmalı Üstünlükler yöntemi ve katsayısı bir ülkenin karşılaştırmalı üstünlüğü olan
malları belirlemek için kullanılan ölçütlerdendir.
Bir ülkenin mal ya da sektör bazında ihracatının yapısı bazı iktisatçılara göre ilgili ülkenin
sahip olduğu karşılaştırmalı avantajlarını, ithalatlarının yapısı ise ülkenin karşılaştırmalı
dezavantajlarını yansıtmaktadır. Bu yaklaşıma göre, uluslararası ticaretin ürün bileşiminin,
ülkeler arasındaki göreli maliyetleri yansıttığı varsayılmaktadır. i ülkesinin j malına veya mal
grubuna ait RCA endeksi malın ülke toplam ihracatı içindeki payının dünya toplam ticareti
içindeki payına oranlanmasıyla ölçülür;
𝑅𝐶𝐴𝑖𝑗 = (𝑋𝑖𝑗 / 𝑋𝑖𝑡 ) / (𝑀𝑖𝑗 / 𝑀𝑖𝑡 )
Bu eşitlikte,
RCAij : i ülkesinin j mal grubundaki açıklanmış karşılaştırmalı üstünlük katsayısını;
Xij
: i ülkesinin j mal grubundaki ihracatını;
Xit
: i ülkesinin toplam ihracatını;
Mij
: i ülkesinin j mal grubundaki ithalatını ve
Mit
: i ülkesinin toplam ithalatını göstermektedir.
RCA 1’den büyük ise ülkenin o üründe karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olduğu, sonucun
1’den küçük olması durumunda ise ülke o ürün ya da ürün grubunda dezavantajlı bir
konumda olduğu söylenebilir.
4.4. Duyarlılık Analizleri
PAM yaklaşımı ile ilgili hesaplamalarda kullandığımız girdi ve masraf unsurlarına ilişkin
parametreler yanlış öngörülmemiş olabilir ya da zaman içinde değişiklik gösterebilir. Bu
doğrultuda, parametrelerdeki değişikliğin sonucu ne şekilde değiştireceğini önceden bilmek
oldukça önemlidir. Bu bilgi araştırıcı ve politika yapıcılara ileriki dönemlerde yapacakları
değerlendirmelerde yardımcı olacaktır. Çalışma kapsamında bu etkinin ölçülebilmesi için
duyarlılık analizi yapılmıştır. Duyarlılık analiziyle, optimal çözümdeki değişiklikler yeniden
analiz edilerek belirli bir parametreye göre sosyal karlılığın ne kadar değişikliğe uğrayacağı
parametreleri arttırıp azaltarak esnekliklerin tespitiyle hesaplanır ve bu yolla sosyal
karlılığın önceki değeri ile karşılaştırma imkanı elde edilir. Daha yüksek esneklik sayıları,
sonuçların ölçüm hatalarına veya sosyal değerlendirmede parametre değişikliklerine daha
duyarlı olduğunu gösterir.
5. AR-GE NİTELİĞİ
Sunulan projelerde, aşağıda belirtilen faaliyetlere yönelik sistemli çalışmalar Ar-Ge
kapsamında değerlendirilir:
- Daha önceden yapılan temel ve uygulamalı araştırma ve/veya pratik deneyimden elde
edilen mevcut bilgiden yararlanılarak yeni malzeme/ürün/sistem/model/bilgi üretmek.
- Yeni süreçler, sistemler ve hizmetler tesis etmek ya da halen üretilmiş veya kurulmuş
olanları önemli ölçüde geliştirmek.
- Yurt dışında üretilen veya geliştirilen ürün/hizmet/sistem/model/bilgiyi, ülke içerisinde
üretmek veya geliştirmek.
Bu bölümde; proje çıktıları (ulusal veya uluslararası alanda) benzeri malzeme/ürün/sistem/
model/süreç teknolojilerin teknik özellikleri ile karşılaştırılmalı, varsa proje çıktısının
öngörülebilen üstünlükleri veya yenilikleri belirtilmelidir.
Türkiye turunçgil üretimi, yıllar itibariyle önemli bir artış göstermektedir. Dünya turunçgil
üretim miktarında son 10 yılda %18 oranında bir artış gözlenmiştir. Türkiye’de ise %40
artışla dünya ortalamasının oldukça üzerinde bir üretim gerçekleştirilmektedir. Ancak
coğrafi konumu itibariyle üretilen turunçgiller işleme sanayinden çok sofralık tüketim odaklı
olduğundan hem iç piyasada hem de dış ticarette oluşturulan pazarlama ağının etkin bir
şekilde işlemesi zorunludur. Ancak son 10 yıl incelendiğinde turunçgil ihracatında çeşitli
nedenlerden dolayı daralma yaşanmış ve bu gelişmeler neticesinde ihracatçılar uluslar
11
arası piyasalarda rekabet gücünü yitirmiş aynı zamanda iç piyasa fiyatlarındaki düşüş ile
üreticiler de bu durumdan olumsuz yönde etkilenmiştir.
Türkiye ihracatını gerçekleştirdiği portakal, mandarin, altıntop ve limon ile Dünya
ihracatından önemli bir pay almaktadır. Bu durum rekabetçilik açısından bir avantaja neden
olsa da rakip ülkeler yanında turunçgil üreticisi olmayan pek çok ülkenin ithalat ve reexport (yeniden ihracat) yoluyla turunçgil dış ticaret hacimlerini artırdıkları ve katma değer
elde ettikleri bilinmektedir. Türkiye’nin tarımsal işletme yapısı, işletme büyüklüğü, girdi
kullanım düzeyleri değerlendirildiğinde üretim maliyetinin rakip ülkelerle karşılaştırıldığında
dezavantajlı bir durumda olduğu sonucuna varılmaktadır. Uluslararası pazarlarda bu
dezavantajı ortadan kaldırmak amacıyla farklı teşvik ve destek modelleri kullanılmaktadır.
Ancak yine de bu teşvik/desteklerin ihracat açısından etkileri tartışmalıdır. Söz konusu
çalışma ile birlikte her bir turunçgil ürününün ihracatında mevcut teşvik ve desteklerin
etkilerinin değerlendirilmesi ile birlikte alternatif teşvik ve destek model/lerinin oluşturulması
hedeflenmektedir. Söz konusu modellerin oluşturulması aşamasında rakip ülkelerde
uygulanan politikalar da irdelenecektir.
Proje bitiminde yeni bilgiler üretilmiş olacaktır. Bu bilgiler ışığında ülke ekonomisine katkı
sağlayan bir ürünün dış ticarette rekabet gücü artırılırken üreticinin dolayısıyla toplumun
refah düzeyi artırılacaktır.
6. YÖNETİM DÜZENİ
Projede görev alacak kişilerin (araştırıcı, teknik personel vb.) adları ve her birinin çalışma
zamanlarından projeye ayıracakları süre yüzde olarak belirtilmelidir. Her birinin projedeki
işlevi, sorumluluğu ve çalışma ilişkileri tanımlanmalıdır.
Adı Soyadı
Süre
(%)
Proje Yürütücüsü
Dilek Bostan BUDAK
40
Yardımcı Araştırmacı
Ufuk GÜLTEKİN
20
Yardımcı Araştırmacı
Osman UYSAL
30
Yardımcı Araştırmacı
O. Sedat SUBAŞI
30
Yardımcı Araştırmacı
Güçer KAFA
30
Yardımcı Araştırmacı
Yusuf ARAS
20
Araştırmacının
Görev ve Sorumluluk
 Yönetim ve koordinasyon
 Verilerin analizi ve sonuç
raporu yazımı
 Anketlerin hazırlanması,
 Anket uygulamaları kontrolü,
 Saha ziyaretleri
 Verilerin analizi
 Sonuç raporu yazımı
 Anketlerin hazırlanması,
 Anket uygulamaları kontrolü,
 Saha ziyaretleri
 Verilerin analizi
 Sonuç raporu yazımı
 Anketlerin hazırlanması ve
proje sürecinde teknik
konularda destek sağlamak
 Saha ziyaretleri
 Sektör toplantılarına katılım
 Sonuç raporu yazımı
 Anketlerin hazırlanması,
 Anket uygulamaları kontrolü,
 Saha ziyaretleri
 Verilerin analizi
 Sonuç raporu yazımı
7. ARAŞTIRMA OLANAKLARI
Hem öneren kuruluşta var olan, hem de proje çerçevesi içinde elde edilmesi planlanan
araştırma olanakları belirtilmelidir. Uygulanacak araştırma yöntemi açısından, bu olanakların
yeterliliği tartışılmalıdır. Projenin amaçları doğrultusunda Ar-Ge desteklerinin neden
vazgeçilmez derecede gerekli olduğu açıklanmalıdır.
12
Ulusal Turunçgil Konseyi Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik (5.4.2007 tarih
ve 26484 sayılı Resmi Gazete) çerçevesinde kurulan konsey, yönetmelikte belirtilen tarım,
ticaret, sanayici ve üretici, tüccar ve sanayici alt grupları ile oluşmuş tüzel kişiliktir. Piyasa
koşulları ve uluslararası gelişmeler ışığında planlar oluşturmak veya uygulanmasına
yardımcı olmaktadır. Turunçgil ve ilgili sektörlere ilişkin olarak ulusal ve uluslararası
düzeyde araştırma, inceleme yaparak ve bunları konsey üyeleri ile ilgili kişi ve kurumlara
aktarır. Sektörde yüksek kalitede üretimin gerçekleştirilmesi, piyasanın izlenmesi ve kalite
kontrol sistemlerinin geliştirilmesi için gerekli politikalarının belirlenmesi ve uygulanmasına
katkıda bulunur. Sektörün yapısal sorunlarının çözülmesi, ihtiyaçlarının karşılanması ve
uluslararası rekabet gücünün arttırılması için üretim planlaması ve üretimin çeşitlendirilmesi
dâhil gerekli önlemlerin alınması ve bunların uygulanmasını sağlamak için çalışmalar
yapar. Avrupa Birliğine Uyum ve Topluluk müktesebatının uygulanması için gerekli
faaliyetlerin gerçekleştirilmesine katkıda bulunur.
Turunçgil üretiminin arz talep dengesini sağlayıcı çalışmalar yapılmasını, yurt içinde ve yurt
dışında rekabet etmesini sağlamak için ürün kalitesinin iyileştirilmesini, pazara standartlara
uygun ürün sevk edilmesini, turunçgil ve mamul maddelerinin ulusal ve uluslararası ölçekte
pazarlama gücünün arttırılmasını, turunçgil sanayinin sürekliliğini, kârlılığını, ticaretini,
tüketimini ve standardizasyonunun geliştirilmesini sağlayacak tedbirlerin alınmasını ve
ulusal politikaların belirlenmesinde sektörün bütün kesimlerinin uzlaşmasını sağlayacak
çalışmalarda bulunmaktadır.
Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü 1969 yılında kurulmuştur.
Bölüm 1979 yılı Ocak ayında ilk öğretim üyelerini yetiştirmiş ve bağımsız bir bölüm haline
dönüşerek 1981–1982 eğitim-öğretim yılında lisans eğitimine başlamıştır. Ulusal ve
Uluslararası düzeyde yenilikçi ve yaratıcı eğitim, araştırma ve uygulama faaliyetleri ile ülke
tarım politikasının oluşturulmasında etkili, toplumsal gelişme sürecine katkıda bulunan,
uluslararası düzeyde tanınan ve paydaşları ile etkili iletişim ve işbirliği alt yapısına sahip bir
kurum olarak çalışmalarını sürdürmektedir. Bölgesel ve ulusal düzeyde tarımsal
kaynakların rasyonel kullanımı, yönetimi ve tarımsal sorunların çözümü için değişen yapı
ve koşullara göre eğitim, araştırma ve yayım faaliyetleri düzenleyecek çağdaş ve analitik
düşünen bireyler yetiştirmek, alanında bilim ve teknoloji gelişimine katkı sağlamak, sahip
olduğu bilgileri uygulama alanına aktarmaktır. Mevcut akademik kadrosu ile pek çok
araştırma gerçekleştirmiş ve gerçekleştirmeye devam etmektedir.
GTHB Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü bünyesinde Ar-Ge
çalışmalarını yürüten Alata Bahçe Kültürleri Araştırma İstasyonu; Mersin, Adana,
Osmaniye, Hatay, Antalya ve Kahramanmaraş illerini kapsayan bölgede meyvecilik,
bağcılık, sebzecilik, süs bitkileri, tıbbi ve aromatik bitkiler, toprak su kaynakları, tarım
ekonomisi ve arıcılık konularında uygulamalı tarımsal araştırmalar yapmaktadır. Yeniden
yapılanma çerçevesinde; tarımda suyun etkin kullanımı, toprakların verimlilik
potansiyellerinin belirlenmesi ve uygun gübreleme tekniklerini geliştirilmesi, havzalarda su
kaynaklarını korunması ve sürdürülebilir kullanımının sağlanması ile sorunlu toprakların
ıslahı konularında da araştırmalar yapmaktadır. Kuruluşumuzda 57’si araştırmacı olmak
üzere toplam 229 personel görev yapmaktadır. Bugüne kadar pek çok ulusal ve uluslar
arası proje sonuçlandırmıştır.
Projenin amaçları doğrultusunda tarımsal araştırmalar ülkemizde özellikle kamu ve
yükseköğretim faaliyetidir. Tarımsal gelişmeye önemli katkılar sağlayacak olan ve
politikalara yön verebilecek araştırmaların yapılması ancak ar-ge çalışmalarına yeteri
kaynakların aktarılması ile mümkün olabilecektir. Bu çerçevede özel sektör, üniversite ve
kamu işbirliği ile yürütülmesi planlanan çalışmalarda elde edilen sonuçların uygulamaya
aktarılması noktasında da önemli kazanımlar sağlanabilecektir.
13
8. ÇALIŞMA TAKVİMİ
Proje çerçevesinde yapılacak faaliyetler çalışma takvimi çizelgesinde gösterilmelidir. Projenin
belli başlı aşamaları ve bunlardan her birinin ne zaman gerçekleşeceği açık biçimde
belirtilmelidir. Çizelge gerektiği kadar çoğaltılabilir.
2
3
4
5
6
7
8
9
12
1
11
Aylar
10
Yapılacak
Faaliyetler
Çalışma Takvimi Çizelgesi
Proje ile ilgili özel ve genel
amaçların hedef kitle ile paylaşımı
ve tanıtımı
Araştırma sahasının incelenmesi
ve
deneme
anketlerinin
gerçekleştirilmesi
Deneme
anketleri
sonrası
düzeltmelerin yapılması ve nihai
formun oluşturulması
Saha çalışmaları ve veri toplama
Verilerin
elektronik
ortama
aktarılması
Proje amaçları doğrultusunda
uygun analiz yöntemleri ile
verilerin
değerlendirilmesi
ve
analizi
Elde edilen bulguların sektör
temsilcileri ile değerlendirilmesi
Sonuç raporunun yazılması
(*)Yazım vb. alanlar gerektiği kadar uzatılabilir.
14
9. PROJE BÜTÇESİ
9.1. Toplam Proje Bütçesi (TL cinsinden ve KDV Dahil hazırlanmalıdır.)
Makine
Teçhizat
(TL)
Katkı Kaynağı
BAKANLIK Katkısı
Sarf
Malzemesi
(TL)
Hizmet
Alımı
(TL)
Seyahat
(TL)
Toplam
(TL)
5.021,00
479,00
42.952,00
11.037,50
59.489,50
5.021,00
479,00
42.952,00
11.037,50
59.489,50
Öneren Kuruluş
Katkısı
Destekleyen Diğer
Kuruluş Katkısı
Destekleyen Diğer
Kuruluş Katkısı
KDV Dahil
Önerilen Toplam
9.2. Yıllar Bazında Proje Bütçesi (TL cinsinden ve KDV Dahil hazırlanmalıdır.)
Katkı Kaynağı
BAKANLIK Katkısı (TL)
2014
2015
Toplam
5.500,00
53.989,50
59.489,50
5.500,00
53.989,50
59.489,50
Öneren Kuruluş Katkısı
(TL)
Destekleyen Diğer Kuruluş
Katkısı (TL)
Destekleyen Diğer Kuruluş
Katkısı (TL)
Önerilen Toplam (TL)
9.3. Bakanlık Katkısı Ödeme Planı (TL cinsinden ve KDV Dahil hazırlanmalıdır.)
Yılı
2014
Makine
Teçhizat (TL)
5.021,00
Sarf
Malzemesi (TL)
5.021,00
Seyahat (TL)
479,00
Toplam (TL)
5.500,00
479,00
2015
Toplam
Hizmet
Alımı (TL)
42.952,00
11.037,50 TL
53.989,50
42.952,00
11.037,50 TL
59.489,50
15
9.4. Makine Teçhizat:
Proje için gerekli olacak alımların detaylıca araştırılması büyük önem arz etmektedir. Bu
tablonun iyi araştırılmadan oluşturulması ileride sık sık revize talebini gündeme getirebilecek
ve bu durum proje gidişatını olumsuz etkileyebilecektir. Bu nedenle alınacak makinenin
kullanım özellikleri iyi araştırılmalıdır.
Alınması Önerilen Makine – Teçhizat Listesi
Sıra
KDV Dahil
Kullanım Gerekçesi
Proforma
Tarihi
Proforma
veren
kuruluş
2.100,00
Proje ekibinin verilerin analizi ve
rapor yazımı için kullanımı
12.09.2014
TEKNOSA
1
721,00
Proje süresince yapılacak her türlü
form ve raporların çıktı alımı
15.09.2014
VATAN
Computer
2
2.200,00
Esnek çalışma dönemlerinde saha
çalışmalarını sürdürmek, ön
raporlar ve sektör toplantılarında
kullanmak amacıyla
12.09.2014
BİMEKS
Adı/Modeli(**)
Adedi
Toplam Tutarı
(TL)
1
Taşınabilir
bilgisayar /Lenovo
510
1
2
Yazıcı/ HP Laser
jet Pro M 1536
DNF
3
Tablet bilgisayar/
ASUS
Transformer book
No*
(*)Sıra numaraları proforma faturanın üzerine de yazılmalıdır.
(**) Proforma faturadaki isim ile aynı olmalıdır.
9.5. Sarf Malzemesi: (Materyal ve Yöntemde belirtilen sarf malzemelerden gerekli olanlar yazılmalıdır.)
Alınması Önerilen Sarf Malzeme Listesi
Sıra
KDV Dahil
Proforma
veren
kuruluş
Miktarı
Toplam Tutarı
(TL)
1
Kırtasiye (Kağıt ve
kağıt ürünleri,
Kalem vs.) Xerox
A4 Kağıt
10
89,00
Anket formları basımı ve raporların
çoğaltılması
15.09.2014
Media
Markt
2
Yazıcı Kartuşu,
toner vs.
2
390,00
Proje süresince baskı- çıktı
işlemleri
15.09.2014
Tekno
Trend
No
Kullanım Gerekçesi
Proforma
Adı/Cinsi/Tarifi
Tarihi
…
9.6. Hizmet Alımları:
Tüm hizmet alımları aşağıdaki listede verilmeli ve her bir alınan hizmet için “Hizmet Alımı İş
Tanımı” belgesi hazırlanmalıdır.
Hizmet Alımı Listesi
Sıra
No
KDV Dahil
Adı/Cinsi/Tarifi
Miktarı
Toplam Tutarı
(TL)
Kullanım Gerekçesi
Proforma
Tarihi
Proforma
veren
Kuruluş
1
Veri Toplama Saha Çalışmaları
201
41.300,00
6 İhracatçı Birliğine Ait Üyelerle 10
İlde Anket Çalışması
15.09.2014
MAESTRO
Danışmanlık
A.Ş
2
Araç Kiralama
30 gün
1.652,00
Yaş Meyve Sebze İhracatçı
Birlikleri Ziyaretleri ve Saha
Çalışmaları Kontrolü
15.09.2014
EKAR Turizm
San.ve Tic.
Ltd. Şti.
…
16
Hizmet Alımı ve Danışmanlık İş Tanım Belgesi
Hizmet Alımı Adı/Tarifi
Veri Toplama – Saha
Çalışmaları
Proforma/Teklif
Tarihi(*)
15.09.2014
2
Başlangıç Zamanı
(Kaçıncı Ay)
2. aydan itibaren
Hizmet Alımı/Danışmanlık Süresi (Ay)
Hizmet Alımı Yapılacak
Kurum/Kuruluş Adı
MAESTRO Danışmanlık A.Ş
Danışmanlık Alınacak Kişinin
Adı ve Soyadı
(Kişilerden alınacak danışmanlık hizmetleri; projenin belirli
dönemlerinde ihtiyaç duyulan ve proje ekibinde bulunmayan, özel
uzmanlık gerektiren konularda alınacak olan ve süreklilik arz
etmeyen hizmetlerdir.)
Amacı ve Gerekçesi
Proje çerçevesinde 6 Yaş Meyve Sebze İhracatçı birliğine üye 201
adet firma ile anket çalışmalarının yürütülmesi ve verilerin
elektronik ortama aktarılması amacıyla hizmet alımı yapılacaktır.
Gerçekleştirilecek Faaliyetler
6 YMS ihracatçı birliği üyeleri ile 10 ilde (Mersin, Adana, Hatay,
İzmir, Muğla, Antalya, Bursa, İstanbul, Samsun ve Trabzon) proje
ekibi koordinasyonu ile veri toplama, elde edilen verilerin elektronik
ortama aktarılması
Tutar (TL)
41.300,00 (35.000,00 + KDV)
*Hizmetlere ilişkin proforma/teklif belgeleri Ek-D de sunulmalıdır.
Hizmet Alımı ve Danışmanlık İş Tanım Belgesi
Hizmet Alımı Adı/Tarifi
Hizmet Alımı/Danışmanlık Süresi (Ay)
Araç Kiralama
Proforma/Teklif
Tarihi(*)
15.09.2014
1 ay
Başlangıç Zamanı
(Kaçıncı Ay)
2. aydan itibaren
Hizmet Alımı Yapılacak
Kurum/Kuruluş Adı
EKAR Turizm San.ve Tic. Ltd. Şti.
Danışmanlık Alınacak Kişinin
Adı ve Soyadı
(Kişilerden alınacak danışmanlık hizmetleri; projenin belirli
dönemlerinde ihtiyaç duyulan ve proje ekibinde bulunmayan, özel
uzmanlık gerektiren konularda alınacak olan ve süreklilik arz
etmeyen hizmetlerdir.)
Amacı ve Gerekçesi
Proje çerçevesince proje ekibinin saha çalışmaları kontrolü
İhracatçı birlikleri ziyareti ve proje ortakları ile koordinasyon
çalışmalarında ulaşımı sağlamak amacıyla kullanılacaktır.
Gerçekleştirilecek Faaliyetler
Hizmet alımı kapsamında alınan araç ile İhracatçı birlikleri
ziyaretleri ve saha çalışmalarının kontrolü, ortaklar arasında ve
sektör ile yapılacak çalışmalarda 1 ay (30 gün) süre ile
kullanılacaktır.
Tutar (TL)
1.652,00
*Hizmetlere ilişkin proforma/teklif belgeleri Ek-D de sunulmalıdır.
17
9.7. Seyahat
Görevin
Konusu
*(1)
BAİB
Ziyareti/Saha
Çalışmaları
kontrolü
(Kiralık araç)
EİB
Ziyareti/Saha
Çalışmaları
kontrolü
(Kiralık araç)
UİB
Ziyareti/Saha
Çalışmaları
kontrolü
(Kiralık araç)
İİB
Ziyareti/Saha
Çalışmaları
kontrolü
(Kiralık araç)
DKİB
Ziyareti/Saha
Çalışmaları
kontrolü
(Kiralık araç)
AKİB
Ziyareti/Saha
Çalışmaları
kontrolü
(Kiralık araç)
Proje
süresince
sektör
ziyaretleri,
toplantılara
katılım,
(Mersin
/Adana)
Görev
Güzergahı
Görevde
Yapılacak
(km)
*(3)
Görev
Yapacak
Personel
Sayısı
*(4)
Yol Dâhil
Görev
Süresi (gün)
*(5)
Yolluk
Gideri
(TL)
*(6)
Mersin /
Antalya
1200
3
3
(37,5*3
kişi*3 gün)
Mersin /
İzmir
2500
3
2
(37,5*3
kişi*2 gün)
Mersin /
Bursa
2200
3
2
(37,5*3
kişi*2 gün)
Bursa /
İstanbul/Me
rsin
2000
3
2
(37,5*3
kişi*2 gün)
Mersin /
Trabzon
2200
3
2
(37,5*3
kişi*2 gün)
Mersin
Adana
Hatay
1200
3
2
(37,5*3
kişi*2 gün)
*(2)
Konaklama
Gideri
(TL)
*(8)
Ulaşım
Bedeli
(TL)
*(9)
2
675
600 (1200x
0,50 TL)
1612,5
1
450
1250
(2500x
0,50 TL)
1925
1
450
1100
(2200x
0,50 TL)
1775
1
450
1000
(2000x
0,50 TL)
1675
1
450
1100
(2200x
0,50 TL)
1775
1
450
600 (1200x
0,50 TL)
1275
1000
1000
337,5
225
225
225
225
225
2000
17
Toplantı
Katılım
Ücretleri
(TL)
*(10)
Konaklama
Gün Sayısı
*(7)
Toplam
Tutar
(TL)
*(11)
Tablonun birinci satırı açıklaması: Tarsus(köyleri): Çağbaşı, Alibeyli, Çakırlı (Ankara’dan gidiş dönüş tahmini 1100 km)
*(1) Proje kapsamında gerçekleştirilecek görevin neden yapıldığı konu olarak yazılır. (Ör: materyal toplama, numune alımı vb.)
*(2) Proje kapsamında göreve çıkılan ilk yerden görevin bittiği en son yere kadar güzergah belirtilir (Ör: Ankara- Antalya/Alanya-MersinAnkara). Proje kapsamında gidilecek yerler arasında ilçe, belde, köy vb. bulunuyorsa bu tablonun altına söz konusu yerler ayrıntılı olarak
yazılır. Aynı güzergaha birden fazla gidilse dahi her görev için ayrı satır açılmalıdır.
*(3) Bu bölüm sadece özel ya da kiralık araçların görevde kullanılması durumunda doldurulacaktır. Proje kapsamında göreve çıkılan ilk
yerden görevin bittiği en son yere kadar ki güzergahta yapılacak yolun toplam mesafesi km cinsinden yazılır.
*(4) Proje kapsamında proje başvurusunda belirtilen veya projeye daha sonra dahil olan proje yürütücüsü ve yardımcı araştırmacılardan
ilgili göreve katılan personel sayısı yazılır.
*(5) Proje kapsamında gerçekleştirilecek görev süresi gidiş-dönüş yol süreleri dahil edilerek yazılır.
*(6) Proje çerçevesinde yapılacak seyahatlerde günlük yolluk olarak, 10/2/1954 tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Kanunu Hükümleri
Uyarınca Verilecek Gündelik ve Tazminat Tutarlarını gösterir H-Cetvelinde yer alan Ek göstergesi 5800 (dahil) - 8000 (hariç) olan
kadrolarda bulunanlara ödenen miktar (bu tutar her yıl Bütçe Kanunu ile güncellendiği için takip edilmelidir) kadar ödenebilir. Günübirlik
seyahatlerde ise günlük harcırahın 2/3’ü oranında ödeme yapılabilir. Yolluk giderinin hesaplanmasında; bir personelin günlük yolluk
miktarı, Görev Yapacak Personel Sayısı (4) ve Yol Dahil Görev Süresi (gün)(5)’nin çarpılması ile bulunur.
*(7) Görev süresi içerisinde konaklanacak gün sayısı yazılır.
*(8) Konaklama gideri (faturalandırılması kaydıyla) olarak en fazla günlük harcırahın 2 (iki) katı kadar ödeme yapılır. İaşe (yiyecek,
içecek) giderleri gündelik kapsamında olduğu için ayrıca konaklama gideri olarak karşılanmaz. Konaklama gideri; Görev Yapacak
Personel Sayısı(4) ile Konaklama Gün Sayısı(7)’nın çarpılması ile bulunur.
*(9) Ulaşım bedeli kısmı otobüsle yapılan seyahatlerde Görev Yapacak Personel Sayısı(4) ile gidiş–dönüş otobüs rayicinin çarpılması ile
bulunur. Ayrıca otobüsle seyahatlerde terminalden konaklama alanına gidiş ve terminalden dönüşlerde birer defa otobüs rayiç bedelini
aşmayacak şekilde taksi ücreti ödenebilir. Kiralık ya da özel araçla gerçekleştirilen görevler için ulaşım bedeli Görevde Yapılacak km (3)
ile 0,50 TL’nin çarpımı ile bulunur.
*(10) Yurtiçinde projeyle ilgili gidilecek ve katılımın ücretli olduğu toplantı, konferans, sempozyum vb. için gerekli katılım ücreti (katılım
belgesi ile belgelendirilmesi şartıyla ödenecektir) yazılacaktır (Katılım ücretleri için proje süresince toplam 5.000 TL’ye kadar ödeme talep
edilebilir).
*(11) Toplam seyahat gideri; Yolluk Gideri (6), Konaklama Gideri (8), Ulaşım Bedeli (9) ve Toplantı Katılım Ücreti (10) kısımlarının
toplamıdır.
18
10. BÜTÇE GEREKÇESİ
İlişikte bulunan bütçe formları mutlaka ayrıntılı olarak doldurulmalıdır. Talep edilecek
bütçe veya yürütücü ve diğer kuruluşun nakdi katkıları düzenlenirken, satın alınması
öngörülen teçhizat, sarf malzemesi, hizmet türleri ve istenen seyahat ödenekleri yıl bazında
KDV dahil ve detaylı olarak yazılmalıdır.
Proje kapsamında yapılacak satın alma işlemleri; yürütücü kurum/ kuruluşların tabi olduğu
hukuki mevzuata göre yapılır. Yükseköğretim kurumlarında 1/12/2003 tarihli ve 2003/6554
sayılı Bakanlar Kurulu Kararında belirlenen esaslar ile kendi bünyelerindeki diğer mali
mevzuata uygun olarak harcama işlemi yapılır ve sonuçlandırılır. (Detaylı bilgi için bkz.
Araştırma ve Geliştirme Destek Programı Projelerinde Yapılacak Harcamalara İlişkin Usul ve
Esaslar)
10.1 Makine/Teçhizat Bütçe Gerekçesi:
Her türlü kalıcı donanım bu bölüme yazılır. Alımlarda KDV’yi de içeren değerler yazılır.
Başvurularda makine/teçhizat alım tutarları piyasa etütlerine dayandırılmalı, teknik özellikleri
ayrıntılı olarak belirtilmeli ve teknik bilgiler şartname şeklinde düzenlenerek başvuru ekinde
sunulmalıdır. Makine ve teçhizat, kalemler halinde detaylandırılmalıdır.
Proje bütçesindeki bütün alımların isimleri, özellikleri ve fiyatları, proforma faturalarda
belirtilen şekilde olmalıdır. Türkçe isimlerin yanında parantez içinde orijinal isimler de
belirtilmelidir. Proforma faturalarda KDV dahil edilmemiş ise tabloya KDV dahil tutarların
hesaplanarak yazılması gerekmektedir.
Her bir alımdan kaç adet olacağı proforma faturalarda ve bütçe tablosunda belirtilmelidir.
Proforma faturalarda verilen teknik özellikler başvuru formunda belirtilen özelliklerle aynı
olmalıdır.
10.1 Makine/Teçhizat Bütçe Gerekçesi:
Bu kapsamda bir adet taşınabilir bilgisayar ve bir adet tablet bilgisayar alımı
planlanmaktadır. Alınması planlanan bu bilgisayarlar saha çalışmaları ve sonrasında
toplanan verilerin değerlendirilmesi, analiz ve raporlanmasının yanı sıra sektör ile sürekli
yapılacak toplantılar çerçevesinde kullanılacaktır.
10.2 Sarf Malzemesi Bütçe Gerekçesi:
Kimyasal maddeler, kırtasiye vb. gibi kullanılarak tüketilecek gereçler, proje süresince
kullanıldıktan sonra elden çıkacağı varsayılan deney gereçleri, küçük yedek parçalar ve
deney hayvanları bu bölüme yazılır. Alınacak sarf malzemeleri kalemler halinde
detaylandırılmalıdır.
10.2 Sarf Malzemesi Bütçe Gerekçesi:
Proje çerçevesinde yapılacak olan anket formlarının çoğaltılması, raporlanması ve
oluşturulan taslak ve nihai rapor metinlerinin çoğaltılması amacıyla kırtasiye, kağıt ve kağıt
ürünleri alımı planlanmaktadır.
19
10.3 Hizmet Alımı Bütçe Gerekçesi:
Projeyle ilgili nakliye, teçhizat bakım ve onarımı, basım, araç kiralama vb. gibi belli bir ücret
karşılığında yaptırılacak işler hizmet alımı kapsamındadır ve bu bölüme yazılır. Alınacak
hizmet alımı kalemler halinde detaylandırılmalıdır.
Kişilerden alınacak danışmanlık hizmetleri ise; projenin belirli dönemlerinde ihtiyaç duyulan
ve proje ekibinde bulunmayan, özel uzmanlık gerektiren konularda ve süreklilik arz etmeyen
hizmetlerdir. Danışmanlık hizmet alımı en fazla iki danışman için yapılabilir ve her bir
danışmana verilecek tutar Bakanlık proje destek bütçesinin %3’ünü geçemez.
Danışman olarak görev yapacak kişilerin görev yaptığı Kurum/Kuruluşu, uzmanlık alanı ve
iletişim bilgileri başvuru formuna ek olarak verilmelidir. Danışmanlık ve diğer tip hizmet
alımları ile ilgili “Hizmet Alımı ve Danışmanlık İş Tanım Belgesi” de mutlaka doldurulmalıdır.
10.3 Hizmet Alımı Bütçe Gerekçesi:
Proje kapsamında iki ayrı hizmet alımı planlanmaktadır.
1. Veri Toplama ve Saha Çalışmaları; Bu kapsamda proforma alınan firmalardan
alınacak olan nihai teklifler sonucunda projede öngörülen anket çalışmaları
yaptırılacaktır. Proje ekibinin verdiği eğitim ve planlama doğrultusunda belirlenen 10
ilde (Mersin, Adana, Hatay, İzmir, Muğla, Antalya, Bursa, İstanbul, Samsun ve
Trabzon) uzman 4 anketör toplam 201 adet turunçgil ihracatı yapan firma ile anket
çalışmalarının yapılması ve verilerin bilgisayara aktarılması amacıyla hizmet alımı
yapılacaktır.
2. Araç Kiralama; Proje çerçevesince yapılacak olan anket çalışmalarının kontrolü, 10
ilde sektör temsilcileri ziyareti ile yapılacak gözlemler ile proje süresince proje
ortakları ile yapılacak toplantılara katılım ve gerek görüldüğünde yapılacak firma
ziyaretleri kapsamında kullanmak amacıyla hizmet alımı yapılacaktır.
10.4 Seyahat Harcamaları Bütçe Gerekçesi:
Veri toplama, yerinde inceleme, arazi çalışması vb. gibi araştırmayla doğrudan ilgili
amaçlarla yapılması planlanan yurt içi seyahatler bu bölüme yazılır. Proje kapsamında
nereye, ne amaçla ve kaç defa gidileceği ile gidilecek yerler arasındaki mesafeler mutlaka
belirtilmelidir. Proje kapsamı dışındaki seyahatler için ödeme yapılmaz.
Harcırah gündeliği, asıl görevli olduğu veya ikamet ettiği il ve ilçelerin belediye sınırları
dışında bir yere proje kapsamında yapılan seyahatler araştırmacılara ödenir. Aynı belediye
sınırları içinde bir yere gönderilen araştırmacılara harcırah gündeliği ödenmez.
10.4 Seyahat Harcamaları Bütçe Gerekçesi:
Proje kapsamında 9.7. başlık numaralı detaylı seyahat programları verilen seyahatler
gerçekleştirilecektir. Proje ekibinin yapılacak olan anketlerin yanı sıra yapacağı gözlemler,
çalışmalar ile sektör temsilcileri ile toplantı ve görüşmeler amacıyla planlanmıştır.
20
KAYNAKLAR
Esmaeili, A., 2008. Measuring Competitiveness of Shrimp Farming in Southern Iran: Using
Pam Approach. World Applied Sciences Journal, 4(5):724-729.
FAO, 1991. Economic Analysis of AgriculturalPolicies: A Basic Training Manuel with Special
Reference to Price Analysis. Training Materials for Agricultural Planing 30. Rome.
FAO, 2014. Food and Agriculture Organization of the United Nations.(
http://faostat.fao.org/site/291/default.aspx) Erişim tarihi: 11.09.2014
Güney, O.İ., 2012. Dünya Tarım Ticaretindeki Gelişmelerin Türk Turunçgil Sektörü İhracat
Rekabeti Açısından Değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Doktora Tezi. Adana.
ITC 2014. International Trade Center. (http://www.intracen.org/) (Erişim tarihi: 10.10.2014).
Mohanty, S., Fang, C., Chaudhary, J., 2003. Assessing the Competitiveness of Indian Cotton
Production: A Policy Analysis Matrix Approach. The Journal of Cotton Science, 7:6574.
Martınez, E.R., Tadeo, A.J., Estruch, V., 2008. The Policy Analysis Matrix with Profit-Efficient
Data: Evaluating Profitability in Rice Cultivation. Spanish Journal of Agricultural
Research, 6(3):309-319.
Monke, E.A., Pearson, S.R., 1989. The Policy Analysis Matrix for Agricultural Development.
Cornell University Ames, Iowa.
Pearson, S., Gotsch, C., Bahri, S., 2003. Application of Policy Analyses Matrix in Indonesian
Agriculture. Indonesia. 17-22, 111p.
11. Ekler
EK-A Özgeçmişler (kısa olmalı ve sadece konu ile ilgili başlıca yayınlarının listesi yer
almalıdır)
EK-B Etik Kurul İzin Belgesi (Gerekiyorsa)
EK-C Proforma Faturalar ve Teklif Mektupları
EK-D Danışmanlık ve hizmet alımı belgeleri (Sözleşme, proforma fatura, teklif mektubu vb.)
21