okula başlarken "merak eden çocuk"un penceresinden

"MERAK EDEN ÇOCUK"UN PENCERESİNDEN
OKULA BAŞLARKEN
Merve Bayer BÜMED MEÇ Moda Anaokulu ve İlkokulu Psikolojik Danışman
B
66
Okula başlamak, çocuklar ve
aileleri için yeni ve heyecan verici
bir deneyimdir. Ailesinden farklı
bir ortama giren çocuklar, okulda
deneyimlediklerinin dışında akran
grupları ve -belki hayatları boyunca
güzel anılarla hatırlayacaklarıöğretmenleriyle tanışacaklardır.
Okula başlama süreci, ebeveynler
ve çocuklar için birtakım soru
işaretlerini beraberinde getirebilir.
Ebeveynler çocuklarının öz bakım
gereksinimlerini nasıl karşılayacağı,
mutlu olup olmayacağı, arkadaş
edinip edinmeyeceği, öğretmeniyle
nasıl anlaşacağı gibi konuları merak
edebilirken çocuklar neden okula
gideceği, ailesinden neden ayrı
kalacağı, okulda ne yapacağı, kimin
ona yardım edeceği gibi konuları
merak edebilir.
Bu sorulardan yola çıkarak
çocuklarınızı okula başlamadan
önceki süreçte hazırlamanıza,
onların ilkokul gününde
yaşadıklarını anlamanıza, merak
ettiği sorulara uygun cevaplar
bulmanıza yardımcı olabilecek
tavsiyelerimizi paylaşıyoruz.
1 Hafta Öncesi
l Çocuğunuzun sevdiği başka
kitapların yanı sıra, okul hakkında
hikâyeler okuyabilirsiniz. Bu
hikâyeleri okurken çocuğunuzla
iletişim kurarak okula başlama
hakkında ne hissettiğini anlamaya
çalışabilirsiniz.
l Okul alışverişini birlikte
yapabilirsiniz. Çocuğunuzun
kullanacağı çantası, ayakkabısı
ve okula dair eşyaları kendisinin
heyecanla seçmesini teşvik
edebilirsiniz.
l Çocuğunuzun uyku düzenini okul
rutinine göre ayarlamaya başlamak
sabahları yaşayabileceğiniz sıkıntıları
en aza indirmeye yardımcı olabilir.
Oryantasyon Günleri
l Çocuğunuzla birlikte
oryantasyon gününe katılmak,
okulun bahçesinde oyun
oynamak, çocuğunuzun sınıfını,
durumda, öğretmeninize güvenip
vedalaşmanızı kısa tutmak ve
çocuğunuza bir öpücük verip
sınıfından ayrılmak daha etkili
olacaktır.
l Ayrılmadan önceki konuşmanızda
çocuğunuzu, okul çıkışında nasıl
eve döneceği konusunda mutlaka
bilgilendirmek onun için rahatlatıcı
olacaktır.
öğretmenlerini ve arkadaşlarını
tanımak okula uyum sürecini
kolaylaştırabilir.
1 Gün Önce
l Çocuğunuzun eşyalarını (çanta,
ayakkabı, kıyafet) bir gece önceden
hazırlamak sabah koşuşturmasını
azaltabilir.
l Çocuğunuzla eğlenceli bir gün
geçirmek, onunla sohbet etmek
ve okul hakkında ısrarcı soru
sormalardan kaçınmak faydalı
olabilir.
l Okul hakkında konuşurken
çocuğunuza olumlu mesaj vermeye
yönelik sorular sorabilirsiniz. “Okula
başlayacağın ve anneden/babadan
ayrılacağın için endişeli misin?”
yerine “Okula başlayacağın için nasıl
hissediyorsun?” demek olumlu bir
soru kalıbına örnektir.
İlk Gün
l Çocuğunuz, onu bırakacağınız
an tedirgin görünmeye başlarsa,
ona her şeyin yolunda gideceğini,
arkadaşlarının ve öğretmeninin
onu sabırsızlıkla beklediğini ifade
edebilirsiniz.
l Ebeveynlerin sakin kalmaya
çalışması önemlidir çünkü kaygı,
özellikle ebeveynle çocuk arasında
bulaşıcı etki yaratabilir. Çocuk,
kaygı duyduğu, canı sıkıldığı her
durumda ne kadar endişelendiğinizi
anlamak için size bakacak ve
endişeli olduğunuzu gördüğünde,
kendi korkularının yerinde olduğunu
doğrulayacaktır. Bu nedenle ne
kadar tedirgin, gergin olursanız
olun, dışarıdan bakıldığında sakin
ve rahat görünmeye çalışmanız
çocuğunuzun kaygısını azaltmasına
yardımcı olabilmektedir.
l Çocuğunuz ağlayıp size tutunup
sizin orada daha uzun süre
kalmanızı sağlamaya çalışabilir. Bu
ORYANTASYON
Oryantasyon ilk gün bir ile üç saat
arasında süren, çocuğun alışma
süresine göre yavaş yavaş okulda
kalma süresini artırmaya yönelik
okula sağlıklı uyum sağlama
sürecidir. Oryantasyon sürecinde
öğrencinin sınıf ve branş öğretmeni
ve arkadaşlarıyla tanışmasına,
okulun fiziki ortamını tanımasına
ve kendini güvende hissetmesine
yönelik uyum sağlayıcı etkinlikler
yapılır ve oyunlar oynanır.
Oryantasyon süreci sadece
öğrencilerimize değil siz velilerimize
de yönelik olarak gerçekleştirilir. Bu
süreç içerisinde okul ortamını bire
bir görme fırsatını elde etmek sizler
için de güven verici ve rahatlatıcı
olur.
Eve geldiğinizde, çocuğunuzun
okulda yaşadıklarıyla ilgili ısrarcı
olmadan onunla konuşabilirsiniz.
Her gün, okuldan sonra, eğer isterse
okulda yaşadıklarını anlattığında
onu zevkle dinleyeceğinizi ifade
edebilirsiniz. Fakat küçük yaştaki
çocukların direkt olarak okulla ilgili
sorulan sorulara hemen cevap
verebilmesi mümkün olmayabilir.
Bu yüzden, daha doğal bir sohbet
ortamında siz gününüzü anlatırken
ya da oyunlarında okulla ilgili
ipuçları alabilirsiniz.
Bir sonraki gün için, çocuğunuzun
giysilerini ve çantasını birlikte
hazırlamaya ve çocuğunuzun erken
yatmasına dikkat edebilirsiniz.
Tutarlı ve samimi yaklaşımınız
sonucu çocuğunuz bu düzene yavaş
yavaş uyum sağlayacaktır.
Çocuğunuza ilk günün sonunda
bu mutlu başlangıcıyla ilgili
B
67
olumlu geribildirimler verebilir,
aileniz ile birlikte duygu paylaşımı
yapabilirsiniz.
B
68
OKULA UYUM SÜRECİNDE
KARŞILAŞABİLECEĞİMİZ
DURUMLAR NELERDİR?
Ayrılık kaygısı; çocuğun güven
duyduğu, alıştığı ortamdan
bilmediği bir ortama girerken
verdiği sağlıklı bir reaksiyonudur.
Çocuklar için kaygı yaratabilecek
duygu/ düşünceler:
l Anne-babasından ve alıştığı
ortamdan ayrı kalma düşüncesi,
l Okul içerisinde kaybolma veya
okulda unutulma düşüncesi,
l Kalabalık sınıf ortamında
kendisiyle ilgilenilmeyeceği, fark
edilmeyeceği düşüncesi,
l Kuralları anlama ve uygulamada
zorluk çekeceği düşüncesi,
l Kendi ihtiyaçlarını
karşılayamayacağı (yemek, tuvalet
vb.) düşüncesi,
l Okula gitmek istememe
düşüncesiyle mide bulantısı,
karın ağrısı, baş ağrısı gibi
nedeni psikolojik olan tepkiler
göstermesidir.
Bu dönemde bütün sorularına cevap
arayışı içinde olan çocuğunuza
her zamankinden daha yakın
olabilirsiniz. Okula gitmemek için
yarattığı bahaneleri yadırgamadan
dinleyebilir, kaygılarını paylaşabilir
ve daha anlayışlı olabilirsiniz. Bu
önemli dönemde onları etkileyecek
olumsuz yaşantılardan veya büyük
değişikliklerden çocuğunuzu uzak
tutmaya çalışabilirsiniz.
MERAK EDİLEN CEVAPLAR
“Neden annem ve babamdan
ayrılıyorum?”
Çünkü artık büyüdün ve okula gitme
vakti geldi. Annenden ve babandan
sadece okula geldiğin zaman
ayrılacaksın. Onlar da işe gitmek
zorundalar.
“Bütün bu çocuklar kim?’’
Bu çocuklar senin yeni arkadaşların
olacak ve birlikte çok güzel zaman
geçireceksiniz.
“Okulda bana kim yardım edecek,
sorularıma kim cevap verecek?”
Öğretmenlerin sana tuvalete gitmen
gerektiğinde, yemek vaktinde
yardım edecek. Merak ettiğin her
şeyi onlara sorabilirsin.
“Annem/babam ya gidip de geri
gelmezse, ne olacak?”
Merak etme, annen/baban okul
bittiğinde seni almaya gelecek.
Okul bittiğinde hem çocuklar hem
öğretmenler evlerine gidiyorlar.
“Evin yolunu da bilmiyorum”
Annen/baban seni almaya gelecek,
onlar seni eve götürecekler.
Ya da
Servis görevlisi evimizin yolunu
biliyor, ona evimizin yolunu
anlattım. Okuldan çıkınca güvenli bir
şekilde evimize ulaşacaksın.
“Burada ne yapacağım?”
Burada yeni arkadaşların olacak,
yeni birçok şey öğrenecek ve çok
eğleneceksin. Öğretmenlerin sana
ne yapman gerektiğini anlatacak.
“Ağlarsam belki annem benimle kalır
mı?”
Ağlaman anneyi/babayı okulda
daha fazla tutmayacak. Bizim de işe/
eve gitmemiz gerek. (Deneyimle
öğrenilecek bir konu olduğundan,
çocuğun bu tuzağına karşı tutarlı
olun. )
OKULA UYUM SÜRECİNDE ANNEBABALARA TAVSİYELER
l Vedalaşmadan bahsederken
genellikle çocukların duyguları
üzerinde dururuz. Bununla
birlikte kendi duygularınızı
da gözden geçirmeniz önemli
olabilir. Çocuğunun okula alışma
döneminde birçok ebeveyn
kendini üzgün, suçlu ya da kararsız
hissedebilir. Sizin kendi duygularınızı
tanımlamanız çocuğunuzun okula
başarı ile alışmasında önemli bir rol
oynayabilir.
l Kararlı ve tutarlı olun!
Çocuğunuzun okulda kalması
konusunda kararlı davranmanız,
görülen büyük bir problem
yoksa çocuklarınızın gözyaşlarına
teslim olmamanız önemli olabilir.
Çocuğunuz size küçük tuzaklar
kurabilir ve ağlamayı sizi geri
getirmek için strateji olarak
kullanabilir. Bu gibi durumlarda
gözyaşı döktüğü için kızma, alay
etme gibi tepkiler göstermeyin.
l Çocuğunuza öğretmenlerinin
ve arkadaşlarının isimlerini
öğrenmesinde yardımcı olabilirsiniz.
l Çocuğunuzu sınıf içinde bir
aktiviteye başlaması için teşvik edin
ve ona, siz yokken devam etmesini,
bitirdiğinde etkinliği gelip size
gösterebileceğini söyleyebilirsiniz.
Bu, sizin döneceğinizi vurgulayabilir.
l Geri geleceğinize dair güven
duyması için kendinize ait olan
bir şeyi (anahtar, ufak çanta gibi)
çocuğunuzla bırakabilirsiniz.
l Çocuğunuzdan ayrılırken rahat
bir beden diliyle vedalaşmalarınızı
kısa tutmanız çocuğunuzun uyum
sürecini kolaylaştırmak adına önemli
olacaktır.
l Çocuğunuzu okula zamanında
getirip günlük rutini takip etmesini
sağlayabilirsiniz.
l Okuldan söz verdiğiniz zamanda
almaya özen gösterin. Bu, aranızdaki
güven ilişkisi için önemlidir.
l Gün içinde acil bir durum olursa
ve bu durum, çocuğunuzu okuldan
almanızı etkileyecekse, bunu en kısa
sürede ilgili kişiye bildirmeniz ve
çocuğunuza bu değişiklik hakkında
bilgi verilmesi önemlidir.
l Eve dönüş yolunda/çocuğunuz
eve geldiğinde, biraz kendi
gününüzün nasıl geçtiğinden ona
bahsedebilirsiniz ve sonra gününün
nasıl geçtiğini sorabilirsiniz.
Paylaşmak istemezse zorlamayıp
istediğinde ya da hazır olduğunda
onu dinleyebilirsiniz.
l Okula gitmediği durumlarda,
evde kaldığında ev ortamını keyif
alacağı bir hale asla getirmeyin.
(örneğin, televizyon izlemesi,
bilgisayar oynaması gibi) Okula
gitmesi için ona bir şeyler almak
yerine okula kendiliğinden istekli
gittiği durumlarda ödüllendirin.
Son olarak;
Annelerin ve babaların öğretmenler
ile işbirliği içerisinde hareket
etmesinin çocuğun okula uyum
sürecini kolaylaştıran en büyük
etkenlerden biri olduğunu, kararlı ve
tutarlı davranışların okula uyum için
olumlu etki yarattığını unutmayınız.
Keyifli, sağlıklı ve başarılı bir eğitim
yılı geçirmek dileğiyle.
B
69