Uluslararası Ticaret, Yatırım ve Mali Enstrüman Sahtekarlıkları

Uluslararası Ticaret, Yatırım ve Mali Enstrüman Sahtekarlıkları

Bankacılar, Dış Ticaret Firmaları ve Akademisyenler İçin
Uluslararası Ticaret,
Yatırım ve
Mali Enstrüman
Sahtekârlıkları
Yazan: Dr. Ali Polat
Kral Suud Üniversitesi Öğretim Üyesi
Editör: Hasan Apaydın
ICC Bankacılık Tekniği ve Uygulaması Komisyonu Üyesi
ICC Garantiler Çalışma Grubu Üyesi
ICC Uluslararası Ekspertiz Merkezi Bilirkişisi
İstanbul-2012
Yay›n No
: 2651
İşletme-Ekonomi Dizisi : 550
1. Bask› – Şubat 2012 – ‹STANBUL
ISBN 978 - 605 - 377 - 675 - 8
Cop­yright© Bu ki­ta­b›n bu ba­s›­s›­n›n Tür­ki­ye’de­ki ya­y›n hak­la­r› BE­TA Ba­s›m Ya­y›m
Da­€›­t›m A.fi.’ye ait­tir. Her hak­k› sak­l›­d›r. Hiç­bir bö­lü­mü ve pa­rag­ra­f› k›s­men ve­ya ta­
ma­men ya da özet ha­lin­de, fo­to­ko­pi, fak­si­mi­le ve­ya bafl­ka her­han­gi bir fle­kil­de ço­
€al­t›­la­maz, da­€›­t›­la­maz. Nor­mal öl­çü­yü aflan ik­ti­bas­lar ya­p›­la­maz. Nor­mal ve ka­nu­nî
ik­ti­bas­lar­da kay­nak gös­te­ril­me­si zo­run­lu­dur.
Dizgi
: Beta Bas›m A.fi.
Bask› - Cilt
: Net Kırtasiye Tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. Şti.
Taksim Cad. Yoğurtçu Faik Sok. No: 3 Taksim Beyoğlu/İST.
(Sertifika No. 13723) (0-212) 249 40 60
Kapak Tasar›m : Gökhan Ayrancı
Beta Basım Yayım Dağıtım A.fi.
Narl›bahçe Sokak Damga Binas› No: 11
Ca€alo€lu - ‹STANBUL
Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77
Fax: (0-212) 511 36 50
www.betayayincilik.com
I.İÇİNDEKİLER
I.İÇİNDEKİLER................................................................................................... iii
II. TABLO ve ŞEKİLLER LİSTESİ..........................................................................ix
III. KISALTMALAR............................................................................................... xii
IV. EDİTÖR’ÜN NOTU........................................................................................ xiii
V.ÖNSÖZ.............................................................................................................xv
VI. GİRİŞ...................................................................................................................1
1. MALİ ENSTRÜMAN SAHTEKÂRLIKLARI.......................................................3
1.1 Genel Olarak Mali Sahtecilik İşlemleri.....................................................4
1.2 Modern Mali Sahtecililiğin Gelişimi........................................................9
1.2.1 Gregor Mac Gregor.......................................................................10
1.2.2 Charles Ponzi................................................................................11
1.2.3 Bernard L Madoff.........................................................................13
1.3 Sahtecilik Türleri.....................................................................................14
1.3.1 Belgeli Sahtecilikler.....................................................................15
1.3.2 Kota-Gümrük Sahteciliği.............................................................16
1.3.3 Sigorta Sahteciliği........................................................................16
1.3.4 Hırsızlık-Yer Değiştirme...............................................................17
1.3.5 Aynı Ürünün Çok Defa Satılması................................................17
1.4 Sahtecilik Göstergeleri.............................................................................17
1.5 Sahtekârın Beklentisi..............................................................................19
1.5.1Avlanmak......................................................................................19
1.5.2 Avans Ödemesi Temin Etmek......................................................19
1.5.3 Teminat Elde Etmek.....................................................................20
1.5.4 Büyük Tutarlı “Vur-Kaç” Teknikleri ile Kazanç Elde Etmek......20
1.5.5 Ponzi Ödemesi Elde Etmek..........................................................21
1.5.6 Kara Para Aklama ve Diğer Gayriresmi İşlemler.........................21
IV
Uluslararası Ticaret, Yatırım ve Mali Enstrüman Sahtekârlıkları
1.6 Sahtecilikte Taraflar ve Rolleri................................................................21
1.7 Sahtekârın Hedefi ve Yatırımcının Psikolojisi........................................23
2. MALİ ENSTRÜMAN SAHTECİLİK MODELİ..................................................26
2.1 Sahtekârın Hedefi....................................................................................27
2.2 Mali Enstrüman.......................................................................................29
2.3Satıcılar....................................................................................................30
2.4Sözleşmeler..............................................................................................33
2.5Aracı/Pazarlıkçı........................................................................................34
2.6 Banka Hesapları.......................................................................................35
2.7 Finansman Şirketleri...............................................................................36
2.7 Asıl İş Sahipleri.......................................................................................37
3. SAHTEKÂRIN BAKIŞ AÇISI İLE MALİ SAHTEKÂRLIKLAR........................38
3.1 Sahtekârın Hedef Yatırımcıyı Tesbiti......................................................38
3.2 Banka/Sigorta Şirketi/Finansal Kurumların Kullanılması......................41
3.3 Sahte Yatırım Programları ve Özellikleri................................................44
3.4 Danışmanların Kullanımı........................................................................50
3.5 Sahtekârın Kendini Koruma Yöntemleri................................................51
4. ŞEKER SAHTECİLİKLERİ................................................................................53
4.1 Yasal Şeker Ticareti.................................................................................53
4.2 Sahte Şeker Ticareti.................................................................................58
4.2.1 Taraflar ve Belgeler......................................................................58
4.2.2 Sahtecilik İşlemi ve Belgelerdeki Belirtileri................................59
4.3 Bazı Genel Gözlemler..............................................................................76
4.4 Sahte Şeker Ticareti İle İlgili Duyurular.................................................78
5. PRIME BANK YATIRIM SAHTECİLİKLERİ....................................................83
5.1 Prime Bank Sahteciliğinin Gelişimi........................................................83
5.2 Prime Bank Finansal Enstrüman Sahtecilik Türleri...............................86
5.2.1 RWA Türü Dolandırıcılıklar........................................................86
5.2.2 Avans Ödeme Sahtecilikleri........................................................88
5.2.3 Ponzi ve Piramid Sahtecilikleri...................................................89
5.2.4 Mal Sahtecilikleri.........................................................................90
5.2.5 Prime Bank veya Yüksek Getiri Sahtecilikleri............................90
Uluslararası Ticaret, Yatırım ve Mali Enstrüman Sahtekârlıkları
V
5.3 Yükümlülük Türleri ve Gerçeklerin Çarpıtılması..................................95
5.3.1 Şarta Bağlı Olmayan Yükümlülükler..........................................96
5.3.2 Şartlı Bağımsız Yükümlülükler...................................................96
5.3.3 Kabul Belgeleri...........................................................................110
5.3.4 Fed Fonlar Piyasası.....................................................................110
5.3.5 Forfaiting ve Faktoring...............................................................111
5.3.6 Dövizli İşlemler..........................................................................116
5.3.7 Emanet Makbuzu.......................................................................116
5.3.8 Kamu Finansmanı......................................................................117
5.3.9 Faizli Mevduat Hesapları ve Mevduat Sertifikaları...................117
5.3.10 Devlet Tahvilleri.........................................................................119
5.3.11 İkincil Piyasa İşlemleri..............................................................120
5.4 Prime Banka Sahteciliklerinin Genel Özellikleri.................................120
5.4.1 Para Transferleri ve Doğrulama.................................................121
5.4.2 Sipariş Emirleri, Faturalar ve İhbarlar.......................................121
5.4.3 Fonların İspatı............................................................................122
5.4.4 Bloke Paralar..............................................................................123
5.4.5 ICC’yi, Ulusalararası Organizasyonları ve
Bankaları Referans Gösterme.....................................................124
5.4.6 Uluslararası Takvim Uygulamaları............................................126
5.4.7NCND.........................................................................................126
5.4.8 Garip ve Yanlış Kullanılan Terimler..........................................128
5.4.9 Büyük Tutarlar, Küçük Oyuncular............................................128
5.4.10 Spesimen Örnekler....................................................................128
5.4.11 Yapısal İmkânsızlıklar................................................................129
5.4.12 Sahte Kasa Alındı Makbuzu......................................................129
5.4.13 Sahte Bono Kullanımı................................................................130
5.4.14 Sahte Niyet Mektubu.................................................................131
5.5 Prime Bank Uyarıları.............................................................................132
6. GENELDE KARŞILAŞILAN SAHTECİLİK İŞLEMLERİ,
BELGELER VE ÖRNEKLER............................................................................143
6.1 Garanti Mektupları İle İlgili Sahtecilikler.............................................143
6.1.1 USD 500,000,000 Tutarlı Garanti Mektubu..............................143
6.1.2Garanti Mektupları ile İlgili Anlaşılmayan Talep ve Yazışma....145
6.1.3 Standartlara Uymayan Garanti Mektubu..................................145
6.1.4 Euro Clear Garanti Mektubu......................................................147
6.1.5 Sahtekâra Ait Bir Yazışma.........................................................149
VI
Uluslararası Ticaret, Yatırım ve Mali Enstrüman Sahtekârlıkları
6.1.6 Sahte Standby Şablonu..............................................................150
6.1.7 10 Milyon Eur’luk Garanti Mektubu.........................................151
6.1.8 30 Milyon Eur’luk Garanti Mektubu.........................................153
6.2 Sahte Çek İşlemleri................................................................................155
6.2.1 EUR 25,000.08 Tutarlı Sahte Çek İşlemi...................................155
6.2.2 EUR 40,550 Tutarlı Sahte Çek İşlemi........................................156
6.2.3 50 Milyon Eur Tutarlı Sahte Banka Çeki..................................157
6.2.4 USD 200,000 Tutarlı Sahte Çek.................................................162
6.3 Sahte Swift Mesajı.................................................................................163
6.3.1 USD 250,000 Tutarlı Sahte Swift Mesajı...................................164
6.3.2 USD 200,000 Tutarlı Sahte Swift Mesajı...................................165
6.3.3 Sahte MT202 Swift Mesajı (İşlem gerçek).................................167
6.3.4 USD 100,000 Tutarlı Sahte Swift Mesajı...................................169
6.3.5 100 Milyon Dolarlık Havale Sahteciliği....................................171
6.4 Havale İşlemi, Ön Komisyon Ödemesi.................................................174
6.5 Havale İşlemi, 270 Milyon Euro............................................................177
6.6 Loto’dan Kazanılan Para ve Çekiliş Sahteciliği....................................178
6.7 Irak’ta Ele Geçen Dolar Sahtecilik İşlemleri.........................................181
6.8 Komisyon Ödemesi................................................................................185
6.9 Sahte Banknot İşlemleri........................................................................186
6.9.1 Bir Milyon Dolar Banknot Sahtecilikleri...................................186
6.10 Sahte Poliçe İşlemleri............................................................................191
6.11 Internetle İlişkili Sahtecilik İşlemleri...................................................192
6.11.1 Sahte Web Sayfası ve Havale İşlemi..........................................192
6.11.2 Elektronik Posta ile Gelen Sahtecilikler....................................199
6.12 Komisyon Garantisi Sözleşmeleri ve Kredi Temini..............................201
6.13 Sahtecilikle İlgili Gelen Swift Mesajları...............................................207
6.13.1 Sahte Talimat ile Para Transferi................................................207
6.13.2 Broadcast ile Gelen Sahtecilik Duyurusu.................................208
6.14 Bir Milyon Dolar Tutarlı Federal Reserve Note Örneği........................209
6.15 Tashihli Satış Fırsatı..............................................................................211
7. ABD HAZİNESİ İLE İLGİLİ SAHTECİLİKLER..............................................213
7.1 ABD Hazine Enstrümanları ve Gerçek İşlemler...................................213
7.2 Hazine Tahvilleri İle İlgili Sahtecilikler................................................215
Uluslararası Ticaret, Yatırım ve Mali Enstrüman Sahtekârlıkları
VII
7.3 Meşhur Sahte Tahvil İşlemleri..............................................................218
7.4 Tarihi Tahvil Sahteciliği........................................................................223
7.5 Prime Banka Sahteciliği........................................................................227
7.6 ABD Hazinesine Ait İsim, Terim, Sembol ve
Antetli Belgelerin Kullanımının Yasaklanması....................................229
7.7 Hazine Üzerine çekilen Sahte Sight Drafts/Bills of Exchange.............230
7.8 Yatırım Sahteciliklerinden Nasıl Korunulur.........................................231
8. MALİ SAHTECİLİKTEN KORUNMA............................................................233
8.1 Risk Altındakiler İçin Genel Tavsiyeler................................................233
8.2 Tekliflerin Analizi..................................................................................234
8.3 Gereken Özenin Sağlanması.................................................................236
8.4 İnternetin Kullanımı..............................................................................238
8.5 Bilgi Alınabilecek Kaynaklar.................................................................239
8.5.1 Yerli Kaynaklar...........................................................................239
8.5.2 Yabancı Kaynaklar.....................................................................241
8.6 Sahtecilikte Kullanılan Terimler...........................................................242
9. GERÇEK ÖRNEKLERLE SAHTECİLİK OLAYLARI.......................................250
9.1 Sahtekârlıklar: Dünya’dan Örnekler.....................................................250
9.2 Sahtekârlıklar: Türkiye’den Örnekler...................................................251
9.3 Broadcast Mesajları: Dünya’dan Örnekler............................................255
9.3.1 Sahte Akreditif ve Garanti Mektubu Duyuruları......................255
9.3.2 Çalıntı Poliçe Duyuruları...........................................................257
9.3.3 Sahte İmzalı Poliçe Duyuruları.................................................257
9.3.4 Çalıntı Çek Duyuruları...............................................................257
9.3.5 Çalıntı Hisse Senedi Duyuruları................................................258
9.3.6 Geçersiz Kasa Alındıları Duyuruları.........................................258
9.3.7 Taklit Bono Duyuruları..............................................................259
9.3.8 Posta’da Kaybolan Aval’li Poliçe Duyuruları.............................259
9.3.9 Sahte İmzalı Belge Duyurusu....................................................260
9.3.10 Sahte Mevduat Sertifikası..........................................................260
9.3.11 Sahte Çek Duyuruları.................................................................262
9.3.12 Sahte Hesap Kartı.......................................................................262
9.3.13 Diğer Genel Duyurular...............................................................262
9.4 Broadcast Mesajları: Türkiye’den Örnekler..........................................264
VIII
Uluslararası Ticaret, Yatırım ve Mali Enstrüman Sahtekârlıkları
10. SAHTEKÂRLIKLAR İLE İLGİLİ KÜRESEL UYARILAR................................266
10.1 The Federal Reserve Board Duyurusu..................................................266
10.2 IMF’nin Adının Kötü Şekilde Kullanılmasına İlişkin Duyurusu ........269
10.3 Fed Haber Bülteni-1...............................................................................270
10.4 Fed Haber Bülteni-2...............................................................................271
10.5 SEC’in Uyarısı........................................................................................273
KAYNAKÇA..............................................................................................................275
Uluslararası Ticaret, Yatırım ve Mali Enstrüman Sahtekârlıkları
IX
II. TABLO ve ŞEKİLLER LİSTESİ
Tablo 1.1 Sahtecilikteki Adımlar ve Gerçek Anlamları.........................................7
Tablo 3.1 Sahtekar’ın Düşünce Yapısı ve Yaklaşımı............................................40
Tablo 3.2
Yatırımca ve Sahtekâr Arasındaki ABC Sözleşmesi.............................47
Tablo 4.1
Dünya Şeker Piyasalarına Bakış (2007-2010).......................................55
Tablo 5.1 Akreditif Ödeme Şeklinin Yarar ve Sakıncaları...................................98
Tablo 5.2 Akreditif Belgelerinde Ortaya Çıkan Rezerv Konuları.......................101
Tablo 5.3 Gerçek ve Sahte Akreditif Farkı..........................................................102
Tablo 5.4 Gerçek ve Sahte Standby Farkı...........................................................103
Tablo 5.5 Forfaiting Yönteminin Taraflar için Avantaj ve Dezavantajları..........113
Tablo 5.6 Sahte Mevduat Sertifikası...................................................................118
Tablo 5.7 Sahte “Proof of Funds”........................................................................123
Tablo 5.8 London Short Form Standby Garanti Mektubu..................................125
Tablo 5.9 ICC NCND Sözleşme Örneği...............................................................127
Tablo 5.10 Sahte Safe Keeping Belgesi.................................................................130
Tablo 5.11 Sahte Bono Örneği..............................................................................131
Tablo 5.12 Sahte Niyet Mektubu Örneği..............................................................132
Şekil 2.1 Sahtekârlık İşlemleri ve İşleyiş Şekli....................................................26
Şekil 3.1 Proof of Funds Örneği...........................................................................41
Şekil 3.2 Finansal Kurumlar Aracılığı ile Karaparanın Aklanması....................42
Şekil 3.3 Fon Kontrolünde Güvenli Yöntem........................................................45
Şekil 3.4 Fon Kontrolünde Güvenli Olmayan Yöntem........................................45
Şekil 4.1
Dünya Şeker Üretimi (2008-2010)........................................................56
Şekil 5.1
Piramid Türü Sahtecilikte Aşamalar ve Katılımcı Sayısı....................90
Şekil 5.2
Coğrafi Bölgelere Göre Akreditiflerin Kullanımı (%).........................100
Şekil 5.3 Garanti Mektuplarının Muhataba Ulaştırılması.................................105
Şekil 6.1 Sahte Euroclear Web Sayfası Örneği..................................................147
X
Uluslararası Ticaret, Yatırım ve Mali Enstrüman Sahtekârlıkları
Şekil 6.2 Sahte Garanti Mektubu Örneği...........................................................149
Şekil 6.3 Sahte Standby Örneği.........................................................................150
Şekil 6.4 Antetli Kağıda Hazırlanan Sahte Garanti Mektubu Örneği...............154
Şekil 6.5 Sahte Çek Örneği.................................................................................155
Şekil 6.6 Sahte Çek’e İlişkin Banka Yazısı.........................................................155
Şekil 6.7 Sahte Çek Örneği.................................................................................156
Şekil 6.8 Sahte Banka Çeki.................................................................................157
Şekil 6.9 Sahte Çeke İlişkin Müşteri Yazısı.......................................................160
Şekil 6.10 Sahte Çeke İlişkin Banka Yazısı (Sahte).............................................161
Şekil 6.11 Sahte Çek Örneği.................................................................................162
Şekil 6.12 Sahte Çek’e İlişkin Banka Yazısı.........................................................163
Şekil 6.13 Sahte Swift Mesajı Örneği...................................................................164
Şekil 6.14 Sahte Swift Mesajı Örneği...................................................................166
Şekil 6.15 Sahte Ödemeye İlişkin Banka Mesajı.................................................167
Şekil 6.16 Farklı Bir Swift Mesajı Örneği.............................................................169
Şekil 6.17 Sahte Swift Mesajı Örneği...................................................................170
Şekil 6.18 Havale Sahteciliğine İlişkin Döküman...............................................172
Şekil 6.19 Havale Sahteciliğine İlişkin Döküman...............................................174
Şekil 6.20 Ön Ödeme Sahteciliğine İlişkin Bir Mesaj-1......................................175
Şekil 6.21 Ön Ödeme Sahteciliğine İlişkin Bir Mesaj-2......................................176
Şekil 6.22 Havale Sahteciliğine İlişkin Sahte Belge............................................178
Şekil 6.23 Loto Sahtecliğine İlişkin Belge...........................................................180
Şekil 6.24 Avans Ödeme Sahteciliğine İlişkin Fotoğraf......................................183
Şekil 6.25 Avans Ödeme Sahteciliğine İlişkin Ek Belgeler.................................185
Şekil 6.26 Komisyon Ödeme Sahteciliği Örneği.................................................186
Şekil 6.27 Sahte Banknot Örneği (1 Milyon Dolar).............................................187
Şekil 6.28 Sahte Banknot Örneği (1 Milyon Dolar).............................................188
Şekil 6.29 Sahte Banknot Örneği (1 Milyon Dolar).............................................189
Şekil 6.30 Banknot’lara İlişkin Web Sayfası........................................................190
Şekil 6.31 Farklı Banknot Örnekleri.....................................................................190
Şekil 6.32 Sahte Poliçe Örneği.............................................................................191
Şekil 6.33 Sahte Web Sayfası Örneği...................................................................193
Şekil 6.34 Gerçek Banka Web Sayfası..................................................................196
Şekil 6.35 Sahte Banka Web Sayfası....................................................................196
Şekil 6.36 Federal Reserve ile İlgili Sahte Belge Örneği......................................210
Uluslararası Ticaret, Yatırım ve Mali Enstrüman Sahtekârlıkları
XI
Şekil 7.1 PDF 1071 Belgesi.................................................................................216
Şekil 7.2 Tahvillere İlişkin Satış Tablosu...........................................................217
Şekil 7.3 ABD Sahte Tahvil Örneği....................................................................219
Şekil 7.4 Sahte Senet Örneği..............................................................................220
Şekil 7.5 Sahte Sigorta Belgesi Örneği...............................................................220
Şekil 7.6 Hazine Altın Sertifikası Örneği...........................................................221
Şekil 7.7 Hazine Tahvil Örneği..........................................................................222
Şekil 7.8 Tahvil Değerini Gösteren Belge (Sahte)..............................................225
Şekil 7.9 Demiryolu Tahvilleri Örneği...............................................................226
Şekil 7.10 Hazine’ye Ait Gözüken Zarf Örneği....................................................230
Şekil 7.11 Sahte Hazine Poliçe Örneği................................................................230
XII
Uluslararası Ticaret, Yatırım ve Mali Enstrüman Sahtekârlıkları
III. KISALTMALAR
a.g.e
Adı Geçen Eser
AB
Avrupa Birliği
ABD
Amerika Birleşik Devletleri
BIS Bank for International Settlements
BK
Borçlar Kanunu
BM
Birleşmiş Milletler
bnz.Bakınız
CCB
Commercial Crime Bureau
EDI
Electronic Data Interchange
EFTA Avrupa Serbest Ticaret Birliği
FED
Federal Reserve Bank
FIB
Financial Investigation Bureu
FIF
Financial Instrument Fraud
HYIP High Yield Investment Program
ICC
International Chamber of Commerce
IMF
International Monetary Fund
KYC Know Your Customer
L.O.I
Letter of Intent
L/C
Letter of Credit
L/G
Letter of Guarantee
MASAK Mali Suçları Araştırma Komisyonu
MES
Mali Enstrüman Sahteciliği
MTO
Milletlerarası Ticaret Odası
NCND Non-Circumvention ve Non-Disclosure
OECD İktisadi İşbirliği ve Geliştirme Teşkilatı, (Organization for Economic Cooperation and Development)
P.O.F Proof of Funds
s.Sayfa
SPK
Sermaye Piyasası Kurulu
SWIFT Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication
TC
Türkiye Cumhuriyeti
TTK
Türk Ticaret Kanunu
UCP
Uniform Commercial Practices
URR Uniform Rules for Bank-to-Bank Reimbursements
v.b. Ve benzeri
WTO
World Trade Organization