Tek Aboneli Motorlu Uydu Anten Tesisatı

T.C.
MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI
ELEKTRĠK ELEKTRONĠK TEKNOLOJĠSĠ
TEK ABONELĠ MOTORLU UYDU ANTEN
TESĠSATI
523EO0154
Ankara, 2011

Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve
Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak
öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıĢ bireysel öğrenme
materyalidir.

Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiĢtir.

PARA ĠLE SATILMAZ.
ĠÇĠNDEKĠLER
AÇIKLAMALAR .................................................................................................................... ii
GĠRĠġ ....................................................................................................................................... 1
ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1 .................................................................................................... 3
1. STEP MOTORLAR ............................................................................................................. 3
1.1. Yapısı ve ÇalıĢması ....................................................................................................... 3
1.2. ÇalıĢması ....................................................................................................................... 5
1.2.1. Tek fazlı ÇalıĢtırılması (Single Coil) ..................................................................... 6
1.2.2. Çift Fazlı ÇalıĢtırılması (Double Coil) .................................................................. 6
1.2.3. Yarım Adım ÇalıĢma (Half Step) .......................................................................... 6
1.3. ÇeĢitleri ......................................................................................................................... 7
1.3.1. Yapı Bakımından Step Motorlar ............................................................................ 7
1.3.2. Uydu Antenlerinde Kullanılan Motorlar ............................................................... 9
UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 15
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................... 17
ÖĞRENME FAALĠYETĠ–2 .................................................................................................. 19
2. STEP MOTOR SÜRÜCÜ ÜNĠTESĠ ................................................................................. 19
2.1. Yapısı ve ÇalıĢması ..................................................................................................... 19
2.2. ÇalıĢması ..................................................................................................................... 20
2.2.1. Step Motorların Transistorlerle Sürülmesi .......................................................... 20
2.2.2. Step Motorların Entegre ile Sürülmesi ................................................................ 22
2.2.3. Sayıcı Entegresi Kullanılarak Step Motorun Sürülmesi ...................................... 22
2.3. ÇeĢitleri ....................................................................................................................... 23
2.4. Bağlantı Yapısı............................................................................................................ 23
2.4.1. Pistonlu motor sürücüsünün bağlantı yapısı ........................................................ 23
2.4.2. Diseqc Motor Sürücüsünün Bağlantı Yapısı ....................................................... 26
2.4.3. Motorlu Uydu Anten Tesisatının Yönünün Ayarlanması .................................... 27
2.4.4. USALS (Universal Satellite Automatic Location System) Sistemi ile Ayar ....... 29
UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 30
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................... 31
MODÜL DEĞERLENDĠRME .............................................................................................. 33
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 35
ÖNERĠLEN KAYNAKLAR .................................................................................................. 37
KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 38
i
AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD
ALAN
DAL/MESLEK
MODÜLÜN ADI
MODÜLÜN TANIMI
SÜRE
ÖN KOġUL
YETERLĠK
523EO0154
Elektrik Elektronik Teknolojisi
HaberleĢme Sistemleri
Tek Aboneli Motorlu Uydu Anten Tesisatı
Tek aboneli motorlu uydu kurulması anten tesisatının kurulması
ile ilgili temel bilgi ve becerilerin kazandırıldığı öğrenme
materyalidir.
40/32
Tek Aboneli Uydu Anten Tesisatının Kurulması modülünü
almıĢ olmak
Tek aboneli motorlu uydu anten tesisatını projeye uygun olarak
kurmak.
MODÜLÜN AMACI
Genel Amaç
Bu modül ile rüzgarsız ve yağıĢsız bir havada Elektrik Tesisatı
Genel ġartnamesi‟ne uygun tek aboneli motorlu uydu anten
tesisatını kurabileceksiniz.
Amaçlar
MüĢterek uydu anten tesisatının anten sisteminde kullanılan
step motor (adım motoru) elamanının yapısı ve çalıĢmasını
öğrenebilecek ve bağlantısını yapabileceksiniz.
Tek aboneli motorlu uydu anten tesisatının yapılmasında step
motor sürücü ünitesinin yapısı ve çalıĢmasını öğrenebilecek,
bağlantısını yapabileceksiniz.
EĞĠTĠM ÖĞRETĠM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Matkap, çelik dubel, el takım çantası,
sürücü ünitesi, satlook veya spectrum analizör.
ÖLÇME VE
DEĞERLENDĠRME
Her faaliyet sonrasında o faaliyetle ilgili değerlendirme soruları
ile kendinizi değerlendireceksiniz.
Öğretmen modül sonunda size ölçme aracı (uygulama, sorucevap, test, çoktan seçmeli, doğru yanlıĢ vb.)uygulayarak modül
uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek
değerlendirecektir.
ii
step
motor,
GĠRĠġ
GĠRĠġ
Sevgili Öğrenci,
Günümüz haberleĢme sistemleri içerisinde uydu sistemleri giderek daha önemli bir yer
almaktadır. Günümüzde bireysel kullanıcıya hitap eden ortamlarda her uydu için ayrı bir
uydu anten tesisatının hem görüntü kirliliği bakımından, hem de uydu antenlerinin
birbirlerini etkilemesi yönünden sakıncaları vardır.
Müstakil bir ortamda birden fazla uydudan yayın almak için birçok direk, uydu anteni
ve sabitleme elemanları bulunduğu çatı veya zemin; bir anten ormanı görünümünde olur ve
ortamın estetiğini bozar. Antenlerin ve direklerin yakın olması görüĢlerinin kapanmasına
neden olur. Dikilen çok sayıda direk çatıların akmasına neden olur. Bunların hem tek tek
bakımı zordur hem de çatıya sık sık çıkmayı gerektirir. Ayrıca tek tek kurulan antenler çok
daha masraflı olacağından, tek aboneli motorlu uydu anten tesisatının kurulması daha uygun
olur. Kurulacak tek aboneli motorlu uydu anten tesisatı ile koltuğunuzdan kalkmadan birçok
uydudan binlerce yayın kanalının izlenmesine olanak sağlar.
Bu modülü tamamladığınızda müstakil ortamlarda tek aboneli motorlu uydu anten
tesisatının kurulumu ile ilgili bilgi ve becerileri edinmiĢ olacaksınız. Böylece göze hoĢ gelen,
karmaĢıklıktan arınmıĢ, bakım ve onarımı daha kolay uydu anten tesisatları
yapılabileceksiniz.
1
2
ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1
ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1
AMAÇ
MüĢterek uydu anten tesisatının anten sisteminde kullanılan step motor (adım motoru)
elamanının yapısı ve çalıĢmasını öğrenebilecek ve bağlantısını yapabileceksiniz.
ARAġTIRMA
Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araĢtırmalar Ģunlardır:

Step motorun kullanım amaçlarını ve çeĢitlerini araĢtırınız.

Step motor hakkında bilgi edininiz.
AraĢtırma iĢlemleri için internet ortamında araĢtırma yapmanız ve uydu tesisat
elemanlarının satıldığı mağazaları gezmeniz gerekmektedir. Ayrıca uydu tesisat ve montajı
yapan kiĢilerden ön bilgi edininiz.
1. STEP MOTORLAR
1.1. Yapısı ve ÇalıĢması
Step motor, rotoru doğal mıknatıs olan ve bu parçayı çevreleyen stator sargı uçlarına
uygulanan lojik(1/0) sinyal darbeleriyle belirli açılarda sınırlı dönme hareketi yapan
motordur. ġekil 1.‟de step motorun bir kesiti görülmektedir.
ġekil 1.1: Step motorun kesiti
3
Stator uçları belli bir sıraya göre elektriklendirildiğinde rotor ve buna bağlı mil sabit
açısal birimlerle adım adım dönmesi sağlanır. Bu amaçla, ayrı ayrı sürülebilmeleri için bobin
uçlarının tümü dıĢarıya çıkarılmıĢtır.
Herhangi bir uyartımda motorun yapacağı hareketin ne kadar olacağı motorun adım
açısına bağlıdır. Adım açısı motorun yapısına bağlı olarak 1°, 1.8°, 3°, 5°, 12°, 15° gibi açı
değerlerinde olabilir. Eğer elimizdeki motorun step (adım) açısı 3° ise bizim motoru 42°
döndürebilmemiz için 42/3=14 adım attırmamız gerekir.
Step motorları bir motor turundaki adım sayısı ile anılır. Örnek olarak 200 adımlı bir
step motor bir tam dönüĢünü (360°) 200 adımda yapar. Bu durumda bir adımın açısı
360/200=1.8° dir. Bu değer step motorun hassasiyetini gösterir. 360° (1 devir) dönüĢte adım
sayısı yükseldikçe step motorun hassasiyeti ve dolayısıyla maliyeti artar.
Step motorlar dijital olarak lojik “0”, lojik “1” prensibine göre çalıĢır. Bu özelliğinden
dolayı kullanım alanı oldukça geniĢtir. Motora uygulanacak sinyallerin frekansı
değiĢtirilerek motorun hızı kontrol edilebilir. Step motorları saat yönünde veya saat yönünün
tersi yönde dönebilir. Bu stator sargılarına uygulanan pals (darbe) gerilimlerinin sırasına
bağlıdır. Uygulanan sinyallerin sırası değiĢtirilerek dönüĢ yönü değiĢtirilir. Step motorlarının
hangi yöne döneceği, devir sayısı, dönüĢ hızı gibi değerler mikroiĢlemci veya bilgisayar
yardımıyla kontrol edilebilir. Bu özelliklerinden dolayı adım motorları genellikle çok hassas
konum kontrolü istenen yerlerde kullanılmaktadır.
Step motorunun davranıĢı motoru süren güç kaynağına bağlıdır. Güç kaynağından elde
edilecek palsler mikroiĢlemci veya bilgisayar tarafından kontrol edilir.
Yukarıda belirtilen özellikleri nedeni ile adım motorları, uydu antenlerinin otomatik
olarak konumlandırılmasında, iĢ makinelerinde iĢ parçasının belirli bir programa uygun
olarak iĢlenmesi, delinmesi ve benzeri iĢlemleri için iĢ makinesi tablasının iki eksenli konum
kontrolünde, robotik çalıĢmalar gibi oldukça geniĢ bir kullanılma alanı bulmuĢtur. Yine
adım motorları çok hassas pozisyon kontrolü gerektiren çizici, teypler, valfler, yazıcılar, CDROM‟lar, hardiskler, floppy disk sürücülerde kullanılır.
Step motorları güncel elektrik motorlarından ayrı olarak, rotoru çok kutuplu, statoru 3
,4 ve daha fazla sargılı olarak yapılır. Rotor kutup sayısı, akım darbesi baĢına istenen
büyüklükteki açısal dönme değeri elde edilecek Ģekilde seçilir. Step motoru stator sargısı,
çalıĢma koĢullarına uygun lojik kontrol devreleri yardımıyla düzenlenen akım darbeleri ile
beslenir. Uygulanan akım darbesi, karĢıt yük momenti ile eylemsizlik momentini
karĢılayacak değerde olup rotor manyetik ekseni, akım darbesine bağlı olarak hava
aralığında oluĢan değiĢik yönlerdeki stator sargısı manyetik eksenleri ile aynı yöne gelmeye
çalıĢacağından, darbe sayısına ve süresine bağlı olarak bir döndürme momenti oluĢur.
ġekil 1.2‟de statoru 4 stator sargılı, rotoru 2 kutuplu bir step motoruna ait elektriksel
prensip bağlantı Ģeması görünmektedir. Rotoru 2 kutuplu step motorunda stator sargıları olan
Na, Nb, Nc, Nd a, b, c, d uçları ile belli bir sıra ile uyarılarak (enerjilenerek), Q = 0 derece,
Q = 45 derece, Q= 90 derecelik dönme açıları elde edilebilir.
4
ġekil 1.2: 4 Sargılı rotoru 2 kutuplu step motoru
1.2. ÇalıĢması
Step motorlar manyetik alanların karĢılıklı etkileĢimi (itme-çekme) prensibiyle çalıĢır.
Sürücü durumundaki manyetik alan belirli konumlarda yerleĢtirilmiĢ olan stator sargılarını
(bobinler) enerjilendirilip ardından enerjinin kesilmesiyle step motor bir adım açısı kadar
döner ve aniden durur. Aynı uca tekrar pals (enerji) verilse dahi dönme iĢi olmaz. DönüĢ
hareketinin sürekli olması için palslerin,bobin uçlarının sırasına uygun olarak tüm bobin
uçlarına sıra ile verilmesi gerekir. Step motorlarda, DC motorlarda olduğu gibi enerji
verildiğinde serbestçe dönmez.
Step motoru istenen yönde hareket ettirmek için bobin uçlarının diziliĢ sırasının doğru
belirlenmesi gerekir. Enerji stator sargı uçlarına belirli sıralarda verilmelidir. Eğer bobinleri
enerjilerken belirli bir sıraya uyarsak motor döner aksi halde motorda vızıltı sesi iĢitilir ya da
durur.
Piyasada en çok kullanılan step motor tipi 4 bobinli(stator sargısı) unipolalar tiptir.
Butip motorun kullanılması sadece bobin voltajını (stator sargı uçlarına uygulanan lojik
darbeler) açıp kapayarak yapılır. Bipolar step motorlarda ise her defasında bobin voltajının
yönünün değiĢtirilmesi gerekir. Bunun için daha karıĢık kontrol devreleri kullanılır.
Normal adımlama yöntemiyle sürülen 4 bobinli unipolar step motor 3 Ģekilde
çalıĢtırılır. Bunlar:

Tek fazlı çalıĢtırılması (Single coil)

Çift fazlı çalıĢtırılması (Double coil)

Yarım adım çalıĢması (Half step)
Bu 3 çalıĢma Ģekli aĢağıda açıklanmıĢtır.
5
1.2.1. Tek fazlı ÇalıĢtırılması (Single Coil)
Motor sargılarının sadece birisinin enerjilendiği çalıĢma Ģeklidir. Enerji step motoru
saat yönünde çevirmek için 1000, 0100, 0010, 0001 lojik palsler (darbeler) Ģeklinde enerji
verilir.Yine uyartım step motoru saat yönünün tersi yönde çevirmek
için
0001,0010,0100,1000 lojik palsler Ģeklinde enerji verilir. AĢağıdaki tabloda step motorun bir
yönde dönmesi için gerekli palsler gösterilmiĢtir. Faz1, Faz2, Faz3, Faz4 Ģeklinde
ifadelendirilenler step motorun bobin uçlarıdır. Burada belirtilmeyen uçlar ortak uçlardır.
Tek fazlı çalıĢma metodunda step motorların tork(güç) ve durma karakteristikleri iyi
olmadığından pek tercih edilmez.
Adım
Faz1
Faz2
Faz3
Faz4
1.
1
0
0
0
2.
0
1
0
0
3.
0
0
1
0
4.
0
0
0
1
1.2.2. Çift Fazlı ÇalıĢtırılması (Double Coil)
Motor sargılarının ikisinin sıra ile aynı anda enerjilendiği çalıĢma Ģeklidir. Ġki faz
çalıĢmada rotorun geçici durum tepkisi tek-faz çalıĢmaya göre daha hızlıdır; ancak burada
güç kaynağından çekilen güç iki katına çıkmıĢtır. AĢağıdaki tabloda 4 fazlı (4 bobin uçlu)
step motoru için iki fazlı çalıĢması sırasındaki fazların durumu verilmiĢtir. Çift fazlı çalıĢma
metodunda step motorların torkları ve durma karakteristikleri iyi olduğundan oldukça tercih
edilen bir metottur.
Adım
Faz1
Faz2
Faz3
Faz4
1.
1
0
0
1
2.
1
1
0
0
3.
0
1
1
0
4.
0
0
1
1
1.2.3. Yarım Adım ÇalıĢma (Half Step)
Bu çalıĢma modunda tek faz ve iki faz ard arda uygulanır. Burada rotor her bir çalıĢma
sinyali için yarım adımlık bir hareket yapmaktadır. Bu çalıĢma modu sayesinde örneğin
fabrika çıkıĢı bir adımı 2 derece olan bir motorun adım açısını 1 dereceye düĢürmüĢ oluruz.
AĢağıdaki tabloda 4 fazlı step motoru için yarım adım çalıĢması için gerekli pals
sıralamaları verilmiĢtir.
6
Adım
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
faz1
1
1
0
0
0
0
0
1
Faz2
0
1
1
1
0
0
0
0
faz3
0
0
0
1
1
1
0
0
faz4
0
0
0
0
0
1
1
1
1.2. ÇeĢitleri
Step motorlar; yapı bakımından ve uydu antenlerinde kullanılan step motorlar Ģeklinde
2 ana madde halinde çeĢitleri incelenecektir.
1.3.1. Yapı Bakımından Step Motorlar
Yapı bakımından step motorlar 3 çeĢittir. Bunlar:

DeğiĢken Relüktanslı Step Motorlar (VRSM, Variable Reluctance Step Motors)

Sabit Mıknatıslı Step Motorlar (PMSM, Permanent Magnet Step Motors)

Karma Step Motorlar (HSM, Hybrit Step Motors)‟dır.
1.3.1.1. DeğiĢken Relüktanslı Step Motor
DeğiĢken relüktanslı step motoru en temel step motoru tipidir. Bu motorun temel
prensiplerinin daha iyi anlaĢılabilmesi için kesit görünüĢü ġekil 1.3‟te gösterilmiĢtir. Bu üçfazlı motorun 6 adet stator kutbu vardır. Birbirine 180° açılı olan herhangi iki stator kutbu
aynı faz altındadır. Bunun anlamı, karĢılıklı kutupların üzerindeki sargıların seri veya paralel
olması demektir. Rotor 4 adet kutba sahiptir. Stator ve rotor nüveleri genellikle ince tabakalı
silisli çelikten yapılır. DüĢük manyetomotor kuvveti uygulansa bile, stator ve rotor
malzemeleri yüksek geçirgenlikli ve içlerinden yüksek manyetik akı geçecek kapasitede
olmalıdır. DeğiĢken relüktanslı motorlar genel olarak oldukça düĢük hareket süresi
gerektiren kontrol sistemlerinde kullanır. Örneğin printerların kâğıt beslemelerinde
kullanılır.
7
ġekil 1.3: DeğiĢken relüktanslı step motoru
1.3.1.2. Sabit Mıknatıslı Step Motor
Rotorunda sabit mıknatıs kullanılan step motoruna sürekli mıknatıslı step motoru adı
verilir. 4-fazlı bir SM step motorunun bir örneği ġekil 1.4‟te gösterilmiĢtir. Silindirik sabit
mıknatıs rotor gibi çalıĢır, etrafında ise her biri üzerine sargılar sarılı olan 4 adet kutbun
bulunduğu stator vardır.
ġekil 1.4: 4 Fazlı sabit mıknatıslı step motor
Burada C ile adlandırılan terminal, her bir fazın birer uçlarının birleĢtirilerek güç
kaynağının pozitif ucuna bağlandığı ortak uçtur. Eğer fazlar Faz1, Faz2, Faz3, Faz4 sırasıyla
uyartılırsa; rotor saat ibresi yönünde hareket edecektir. Bu motorda, step açısının 90° olduğu
açıkça görülmektedir. Genelde büyük adım açılarına sahiptir. Sabit mıknatıslı step
motorunda step açısını azaltmak için manyetik kutup sayısı ile birlikte stator kutup sayısı
arttırılmalıdır. Fakat her ikisinin de bir sınırı vardır. Buna alternatif olarak küçük step
açılarına sahip karıĢık yapıdaki sabit mıknatıslı step motorları kullanılmaktadır. Tasarımı
kolay, maliyetleri düĢüktür. Elektronik kontrol sistemleri ile uyumlu oldukları için kullanımı
yaygındır.
8
1.3.1.3. Karma Yapılı (Hybrid) Step Motoru
Karma yapılı adım motorlar, daha önce anlatılan iki tipin karıĢımı olarak
düĢünülebilir. Karma yapılı motorun rotorunda da sabit mıknatıs bulunur. Yapı olarak
değiĢken relüktanslı ve sabit mıknatıslı adım motorlarının birleĢtirilmiĢ Ģekli olarak
düĢünülebilir. Bunun için karma ( hybrit ) deyimi kullanılmıĢtır. KarıĢık yapılı step motorlar
da denir. ġekil 1.5‟te karıĢık yapılı step motorunun kesiti ve yapısı görülmektedir.
Bu tip step motorları genellikle küçük dönme derecelerine (0.9) inebildikleri gibi
hareket isteklerine çok hızlı tepki verebilirler. Karma step motorları yazıcılara kağıt
beslenmesinde daktilo tekerleği sürülmesinde özellikle floppy disklerinde yazma ve okuma
kafalarında kullanılmaktadır. Bunu uygulaması hassas konumlamayı sağlayabilmektedir.
Adım açıları 0.36 derece, 0.72 derece, 1.8 derecedir. Bu Ģekilde küçük açılarda hareket
yapabilme imkânı vermesinin nedeni, stator kutup sayısı ile rotor diĢ sayısının birbirinden
farklı olabilmesidir. Karma tip step motorlarda da çok parçalı rotor özelliği bulunabilir.
Silindirik Ģekilli demir nüveye sahip rotoru tek yönlü alan üretmektedir. Bu tip rotorlar, aynı
mil üzerine monte edilmiĢ birbirinin aynısı olan iki yumuĢak demir endüviye sahiptir. Rotoru
iki parçalı yapıdadır. Rotorun iki bölümündeki diĢler birbirleriyle yarım diĢ aralığı kayma
olacak Ģekilde sıralanmıĢtır. Bazı motorlarda rotor diĢleri birbirleriyle düzgün sıra ile
sıralanmıĢtır. DiĢ kısımları normal olarak silisli çelik saç paketinden yapılır, fakat
sıkıĢtırılmıĢ çelik veya katı çelik de aynı Ģekilde kullanılır.Karma tip motorun rotorunda
üretilen tork, değiĢken relüktanslı motora göre daha fazladır. Moment (tork) hava
aralıklarının manyetik alanlarının etkileĢimi ile oluĢur. Bu tip motorlarda sabit mıknatıs,
sürücü kuvveti oluĢturmak için önemli rol oynamaktadır. Hareket açısının küçüklüğü ve
yüksek çıkıĢ torku, uygulamalarda karma tip step motoru cazip hale getirmiĢtir.
ġekil 1.5: Karma yapılı step motorun yapısı
1.3.2. Uydu Antenlerinde Kullanılan Motorlar
Uydu anten tesisatında kullanılan iki motor tipi vardır. Bunlar:

Pistonlu motorlu

Diseqc motorlu
Yukarıda yazılan motor tiplerini sırasıyla inceleyelim.
9
1.3.2.1. Pistonlu Motorlar
AĢağıdaki ġekilde 1,5-2 metrelik motorlu çanak anten için kullanılan pistonlu motor
ve onun iç yapısı görülmektedir. Bu motorlar sonsuz diĢ üzerinden pistonun uzayıp
kısalmasıyla çalıĢmaktadır. Ġçerisinde 36 Volt besleme gerilimli bir motor ve deviri sayan bir
sensör bulunmaktadır.
ġekil 1.6: Pistonlu motor
ġekil 1.7: Pistonlu motorun iç yapısı
1.3.2.2. Diseqc Motorlar
Diseqc motor sistemi prensip olarak aynı; fakat mekanizma olarak farklı yapıdadır.
Maksimum 120 cm‟lik uydu antenleri için kullanılır. Motorlu uydu anten sistemlerinde
kullanılan diseqc motorun Ģekli aĢağıda görülmektedir. Besleme gerilimini LNB‟ye gelen
kablo aracılığıyla alır. Yine aynı kablo ile motorun kontrolü yapılır.
ġekil 1.8: Diseqc motor
10

Bağlantı Yapısı
Motorlu uydu anten tesisatında kullanılan pistonlu ve diseqc motorlar olmak üzere iki
tip bağlantı vardır. Bağlantı yapıları prensip olarak aynı olduğundan ve Ģuan daha popüler
olan diseqc motorun bağlantısı anlatılacaktır.
Pistonlu motorlarda kullanılan anten çapı 60 cm‟den 450 cm‟ye kadar olabilir. Diseqc
motorlarda ise anten çapı 60 cm. ile 120 cm arasında sınırlıdır. Bunun sebebi pistonlu
antenlerin rüzgara karĢı olan direncinin daha fazla olması ve pistonlu motorlarda kullanılan
anten çapı büyüdükçe motorunda büyümesidir. Örneğin 2 metre çaplı çanağa bağlanan motor
18″(inc), 2,5 m çaplı çanağa bağlanan motor 24″(inc), 3,5 m çaplı çanağa bağlanan motor ise
36″(inc)‟dir. Diseqc motor ise tek tiptir.

Diseqc Motorlu Uydu Antenin Montajı
Horizon to Horizon (ufuktan ufuğa) teknolojisi anten hareket motoru ile hareket
mountunu bir araya getirip tek parça olarak sunduğunda ortada henüz DiSEqC1.2 yoktu.
Mount, antenle direk arasındaki bağlantıyı temin ederek çanağın hedef uyduya tam olarak
ayarlanmasını sağlayan parçalar topluluğudur.1997 yılında italyan STAB firması ile
diseqc‟'in patent sahibi olan EUTELSAT'ın iĢbirliği sonucu DiSEqC protokolleri arasına,
uydu anten motorlarını doğrudan uydu alıcılarından çıkan koaksiyel anten kabloları
üzerinden çalıĢtırmak amacıyla hazırlanan bir DiSEqC 1.2 standardı da eklendi. Bu sistem
halen artık hemen hemen tüm digital uydu alıcısı üreticileri tarafından standart olarak kabul
edilmiĢtir.
Örneğin STAB marka ürünün paketinin içinden Ģunlar çıkmaktadır. A rotor, B
rotorun direğe tespit braketi, C braketin direğe sıkıĢtırma kelepçeleri, D braket sıkıĢtırma Ukelepçe cıvataları, E kablo bağlantı F konnektörleri ve izolatörleri, F cıvata takımı, G
kullanma talimatı. Bunlar ġekil 1.9 „da gösterilmiĢtir.
ġekil 1.9 Mount ve Diesqc motor
11
ġekil 1.10: Mount ve Diseqc motorun bağlanması
Antenin kurulacağı yerin seçimi çok önemlidir. Yer seçimi ve kuruluĢ konusundaki
genel prensipler her durumda geçerlidir. Hareketli antenin tüm Clarke kuĢağını engelsiz
görebilmesi, özellikle diseqc motorlar için rüzgâr almayan bir yere kurulmuĢ olması ve
motorun öngörülenden daha büyük bir çanakta kullanılmaması daha büyük bir önem arz
etmektedir.
Çünkü bu motorlarda rüzgâr yükünün getirdiği torklar doğrudan motorun Ģaftında
etkili olduğundan ve boyutların küçük olması dolayısıyla hasar verme riski yüksek
olmaktadır. Bu motor mevcut herhangi sabit anteni kolayca hareketli hale getirmekte de
kullanılabilir. Elektriksel bağlantıları çok kolaydır. Uydu alıcısı ile anten arasında zaten
mevcut olan kablonun LNB'ye takılı olan kısmı çıkartılarak motorun REC yazan kısmına
takılır(ġekil 1.9). Ġki ucunda F konnektör takılı 1,5-2,0m boyunda bir baĢka kablonun da bir
ucu LNB'ye diğer ucu motorun LNB yazan yerine takılır (ġekil9). Elektriksel bağlantıların
tümü bu kadardır. Kullanılacak kablonun kalitesi de oldukça önemlidir. Koaksiyel uydu
kablosunun iç iletkeni Cu Ø=1,02 mm, veya Ø=1,13 mm olabilir. Ġnce olanın direnci
22Ohm/km öbürüne göre(18ohm/km) epey fazla olduğundan en fazla 30m kadar uzunlukta
boy için kullanılabilmesine karĢın; iletkeni kalın kabloyla 60m'ye yakın uzunluk
kullanılabilmektedir. Her çeĢit hareketli anten için ilk olarak direğin çok sağlam bir Ģekilde
ve tam düĢey olarak zemine tesbit edilmiĢ olması Ģarttır (Direğin diklik kusurunu giderebilen
bir ayar mekanizması yok.). Direğin sağlam ve tam düĢey durumda olduğunu ölçmek ve
ayarlamak için harcanacak zaman daha sonra ortaya çıkabilecek sorunların giderilmesinin
gerektireceği zaman ve masraf dikkate alınırsa, fazlasıyla tasarruf edilmiĢ olacağı açıktır. Su
terazisi kullanılarak 90º açı elde edilmelidir (ġekil 1.11).
12
ġekil 1.11: Anten direğinin sabitlenmesi
DiSEqC 1.2 (H-H Mount) motorun
takılmadan önce sıfır konumuna alınmıĢ olması yararlıdır. Satın alındığında eğer sıfır derece
konumunda değil ise uydu alıcısına takılarak sıfır konumuna gelinceye kadar hareket
ettirilmelidir (Bazı motorlarda içinde "0" konumunu belirleyen duymaç yok. O durumda bu
konum gözle belirlenebilir.) Motorun "0" konumunda olduğundan emin olunduktan sonra
elektriksel bağlantısı kesilerek ( receiverden gelen kablo sökülerek) motor direğin tepesine
yerleĢtirilir, direk üzerinde döndürülmesine izin verebilecek kadar vidaları sıkılır. Ġki tür
motor vardır. ġaftı (rotoru) yukarı bakanlar (STAB vb.) ve Ģaftı aĢağı doğru duranlar
(MOTECH SG2100 vb.). Hepsinde kablo bağlantıları aĢağı tarafa gelmelidir.
ġekil 1.12: ġaftı yukarı (solda) ve aĢağı (sağda) doğru olan motorlar
13
Bütün türler arasındaki en büyük tek fark elevasyon/deklinasyon(kalkıĢ) açılarının
nasıl verileceğindedir. Örneğin STAB motorlarda çanağın kalkıĢ açısı = 60º (Bulunduğunuz
yere göre hesaplanan enlem değeri) olarak verilmektedir. P bulunduğunuz yerdeki Clarke
kuĢağında en tepedeki uydunun kalkıĢ açısıdır. MOTECH motorlarda ise bu değer = 40º
Deklinasyon açısı olarak verilir. Rakamlar sabit değildir ve kullanılan çanağa göre
değiĢmektedir. Anten rotor miline bağlanır (ġekil 1.13). Receiver rotor ve LNB bağlantıları
yapılır ve receivera enerji verilir.
ġekil 1.13: Uydu antenin rotor miline bağlanması
14
UYGULAMA FAALĠYETĠ
UYGULAMA FAALĠYETĠ
ĠĢlem Basamakları












Öneriler
 Tesisatta kullanacağınız malzemeleri
Projeye uygun malzemeleri seçiniz.
önceden ayarlayınız.
 Anten direği monte ederken yere 90
derece dik olmasına dikkat ediniz. Mount
Anten aparatlarını birleĢtiriniz.
„u oluĢturunuz. Burada kılavuzda
belirtilen Ģekillere göre iĢlemi yapınız.
Antenlerin bağlantı noktalarını
 Antenlerin bağlanacak olan noktalarını
iĢaretleyiniz.
belirleyiniz.
Antenleri bağlantı noktalarından
 Antenleri bağlantı noktalarından
bağlayınız.
bağlayınız.
 Kullanılacak olan LNB‟yi anten üzerine
LNB‟yi antene monte ediniz.
monte ediniz.
 Step motoru antene ediniz. Tüm
ayarlamalar yapıldıktan sonra motoru
Step Motoru antene monte ediniz.
antene sıkı bir Ģekilde sabitlemeyi
unutmayınız.
Komple LNB grubunu (Feed)
 Uydu tarama iĢlemine baĢlamadan önce
merkezlenmiĢ ve doğru odak uzaklığında
feed'in veriminin iyi durumda olması
olduğunu kontrol ediniz.
önemlidir.
 Bulunduğunuz ortamın nemli
Tüm elektrik bağlantılarını kontrol edip
olmamasına ve prizlerde elektirik
cihazı fiĢe takınız.
olmasına dikkat ediniz.
 Sinyali aldıktan sonra bir yayın
frekansına ayarlanarak sinyal Ģiddeti en
KuĢağın ortasında tepede zayıf da olsa
çok olacak Ģekilde hafifçe Doğu veya
bir sinyal yakalamaya çalıĢınız.
Batı‟ya kımıldatılmalıdır. Daha sonra
alınan sinyali arttıracak Ģekilde kutup
ekseni açısı yeniden ayarlanır.
Feed sisteminizi sinyal Ģiddetini
 Bu feed sisteminizin son ayarıdır. Bu
arttıracak Ģekilde tekrar ayarlayınız.
ayara bir daha dokunmayınız.
 Sinyal yakalama sırasında tarama
özellikli bir uydu alıcı veya enstruman
oldukça yararlı olur. Aksi halde cihazı
frekans ve polaritesini bildiğiniz ve o
KuĢağın bir ucundaki bir baska uyduya
sırada yayını olan bir kanala ayarlamak
geçerek ikinci bir kanal ayarlayınız.
gerekir. Eğer merkezdeki uydunun
yakınındakiler dıĢında bir uydu
yakalıyamıyorsanız Kuzey-Güney
ayarınız önemli ölçüde hatalı demektir.
Bulduğunuz ikinci uydudaki bir kanalı
 Alınan sinyalin artması için antenin
frekans, polarite, doğu batı ayarlarıyla
yukarı mı kalkması aĢağı mı inmesi
15
olabilen en iyi Ģekilde ayarlayınız.
 Son olarak en zayıf sinyal alınabilen
uydular ve kanallar ayarlayınız.
 Sinyal seviyelerinin azami değerinde
kaldığı gözlemleyip tüm vidalar sıkınız.
gerektiğini belirleyiniz. Her ikisi de
değilse anteni bulunduğunuzun aksi
(Doğu-Batı) istikamette en uçtaki bir
uyduya çeviriniz.
 Ayarlar iyileĢtirilerek eğer tüm kuĢak
üzerindeki uydulardan en yüksek sinyal
seviyeleri alınabiliyorsa anten ayarı
bitmiĢtir.
 Kolun takılıĢında tutucu bileziğin
kaydırma yapmayacak Ģekilde çok iyi
sıkılmıĢ olmasına, çanağa bağlandığı
mafsal noktasının boĢluk olmayacak ve
sıkıĢma yapmayacak durumda olmasına,
motor kısmının üzerinde iĢaretlendiği
gibi (içine su girmesi durumunda kolayca
dıĢarı çıkmasını engellemeyecek tarzda)
yukarı doğru durması ve contalarının
sıkılı olmasına ve elektriksel
bağlantılarının doğru yapılmıĢ olmasına
özellikle dikkat edilmelidir.
16
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki soruları cevaplayarak faaliyette kazandığınız bilgi ve becerileri ölçünüz.
A. FAALĠYET ÖLÇME SORULARI
AĢağıdaki cümleleri doğru veya yanlıĢ olarak değerlendiriniz.
1)
Step motorlar her enerjilendiklerindinde bir adım açısı kadar döner.(…)
2)
Step motorlar sürekli aynı palslerle enerjilendiğinde döner. (…)
3)
Step motorun dönmesi için uygulanan palslerin frekansı arttırılırsa motor daha yavaĢ
döner. (…)
4)
Step motorlar lojik sistemler tarafından kontrol edilir. (…)
5)
Tek fazlı çalıĢma modunda step motorların tork ve durma karakteristikleri iyi değildir.
(…)
6)
Hareket açısının küçüklüğü ve yüksek çıkıĢ torku, uygulamalarda karma tip step
motoru cazip hale getirmiĢtir. (…)
7)
Diseqc motorlar ile pistonlu motorlar kıyaslandığında, diseqc motorlara daha büyük
çaplı uydu anteni takılabilir. (…)
8)
Pistonlu motorların besleme gerilimleri 36 Volt‟tur. (…)
9)
1,5 metrelik uydu anteni için diseqc motor tercih edilir. (…)
10) Pistonlu motor kullanılan uydu anten tesisatı rüzgardan fazla etkilenmez. (…)
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. YanlıĢ cevapladığınız konularla ilgili öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız.
17
B. UYGULAMALI TEST
Bir arkadaĢınızla birlikte yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre
değerlendirerek, eksik veya hatalı gördüğünüz davranıĢları tamamlama yoluna gidiniz.
ĞRLENDĠRME ÖLÇEĞĠ
Değerlendirme Ölçütleri
Evet
Hayır
1. Tesisat için gerekli olan uygun malzemeleri seçtiniz mi?
2. Anten aparatlarını birleĢtirdiniz mi?
3. Anten bağlantı noktalarını iĢaretlediniz mi?
4. Antenleri bağlantı noktalarından bağladınız mı?
5. LNB‟yi antene düzgün bir Ģekilde monte ettiniz mi?
6. Step motoru dikkatli bir Ģekilde antene monte ettiniz mi?
Düzenli ve Kurallara Uygun ÇalıĢma
7. Mesleğe uygun kıyafet giydiniz mi?
8. ÇalıĢma alanını ve aletleri tertipli-düzenli kullandınız mı?
9. Anten montaj alanının temizlik-düzenine dikkat ettiniz mi?
10. Çatıya çıkmadan önce malzemeleri kontrol ettiniz mi?
11. Zamanı iyi kullandınız mı?
DEĞERLENDĠRME
Yaptığınız değerlendirme sonunda “hayır” Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden
geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız ilgili öğrenme faaliyetini tekrar ediniz.
Eksikliklerinizi araĢtırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz.
Cevaplarınızın tamamı “evet” ise bir sonraki faaliyete geçiniz.
18
ÖĞRENME FAALĠYETĠ–2
ÖĞRENME FAALĠYETĠ–2
AMAÇ
Tek aboneli motorlu uydu anten tesisatının yapılmasında step motor sürücü ünitesinin
yapısı ve çalıĢmasını öğrenebilecek, bağlantısını yapabileceksiniz.
ARAġTIRMA
Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araĢtırmalar Ģunlardır:

Step motor sürücü ünitelerinin kullanım amaçlarını ve çeĢitlerini araĢtırınız.

Step motor sürücüleri hakkında bilgi edininiz.
AraĢtırma iĢlemleri için internet ortamında araĢtırma yapmanız ve uydu tesisat
elemanlarının satıldığı mağazaları gezmeniz gerekmektedir. Ayrıca uydu tesisat ve montajı
yapan kiĢilerden ön bilgi edininiz.
2. STEP MOTOR SÜRÜCÜ ÜNĠTESĠ
2.1. Yapısı ve ÇalıĢması
Bu sistemde lojik sıralayıcı giriĢ kontrolöründen aldığı sinyali faz sayısına uygun
sıralayarak motorun dönmesini sağlar. ġekil 2.1‟de step motor sürücü devresinin blok
diyagramı görülmektedir. Sıralayıcı genellikle shift-register, NAND (ve değil), NOR( veya
değil), NOT( değil) gibi lojik kapılardan oluĢturulur. Özel amaçlı sıralayıcı için, J-K flip flop
entegreleri ve lojik kapıların uygun kombinasyonları uygulanabilir. J-K flip-flop ve çeĢitli
lojik kapılar kullanılarak elde edilen sıralama devresi ġekil 2.2‟de ve bu devrenin ürettiği
sinyaller ġekil 2.3‟ te gösterilmiĢtir.
ġekil 2.1: Step motor sürücü devresinin blok diyagramı
19
ġekil 2.2: JK FF ve çeĢitli lojik kapılardan yapılı sıralama devresi
.
ġekil 2.3: Devrenin ürettiği sinyaller
2.2. ÇalıĢması
Motorlu uydu anten tesisatında kullanılan step motorun nasıl sürüldüğünün
anlaĢılabilmesi temel sürücü devreleri iĢlenecektir. Step motorun sürülmesi iĢlemi transistor,
mosfet ve entegre ile yapılabilir. AĢağıda transistörlü ve entegreli devrelerle yapılan step
motor kontrolünün çalıĢması anlatılacaktır.
2.2.1. Step Motorların Transistorlerle Sürülmesi
Burada transistor kullanılarak step motorlar tek fazlı olarak çalıĢtırılmıĢtır. AĢağıdaki
devrede (ġekil 2.4) transistorlerin beyzlerine çift konumlu butonlarla 12 Voltluk palsler
(lojik 1) uygulandığında ilgili transistör iletime geçerek step motoru çalıĢtırır. Örneğin A1
butonuna basıldığında +12 Volt (lojik 1) gerilim transistor ün beyzini tetikler ve kolektör
emiter arası kısa devre olur. Bu anda bobin1 ucu Ģase potansiteli alır. Aynı bobine ortak uç
üzerinden +12 V‟luk gerilim uygulanmıĢ olduğundan oluĢan manyetik alan etkisi ile motor
bir adım döner. Diğer transistörlerede ayrı ayrı giriĢ palsleri uygulandığında motorun düzgün
ve aynı yönlü çalıĢması sağlanacaktır.
20
ġekil 2.4: Transistörlü step motor sürücü devresi
Tablo 1‟de motor un bir yönde dönmesi için verilmesi gereken lojik değerler
görülmektedir.
ADIM
1
2
3
4
A1
1
0
0
0
B1
A2
0
0
1
0
0
1
0
0
Tablo 1
B2
0
0
0
1
Tablo 2‟de yukarıdaki dönüĢ yönünün aksi istikamette dönmesi için verilmesi gereken
lojik değerler görülmektedir.
ADIM
1
2
3
4
A1
0
0
0
1
B1
0
0
1
0
Tablo 2
21
A2
0
1
0
0
B2
1
0
0
0
2.2.2. Step Motorların Entegre ile Sürülmesi
Burada entegre kullanılarak step motorlar tek fazlı olarak çalıĢtırılmıĢtır (ġekil 2.5).
Step mor sürücüsü olarak kullanılan ULN 2003 entegresinin 1. 2. 3. ve 4. pinlere A1, A2,
B1, B2 butonları yardımıyla pozitif palsler uygulanmaktadır. Örneğin 1. pine pozitif pals
uygulandığında 16. pine bağlı bobin1 Ģase potansiyeli alır. Step motorun ortak ucu +12 V‟a
bağlı olduğundan bobin1 enerjilenerek motorun bir adım atması sağlanır.
ġekil 2.5: Entegre ile step motorun sürülmesi
2.2.3. Sayıcı Entegresi Kullanılarak Step Motorun Sürülmesi
Sayıcı entegresi(4017) ile step motorun sürekli dönmesi için dörtlü sayıcı olarak
bağlantısı tapılmıĢtır.4017‟nin 3,2,4 ve 7 numaralı pinleri çıkıĢtır ve step motor sürücü
entegresinin(ULN2003) sırayla 1,2,3 ve 4 numaralı pinlerine bağlanmıĢtır (ġekil
2.6).4017‟nin çıkıĢlarından, sadece bir tanesi lojik “1” diğerleri lojik “0” dır.Sayıcı entegresi
clock palsi aldıkça tek faz çalıĢma için gereken lojik palsleri üretir.
22
ġekil 2.6: Sayıcı entegresi ile step motorun sürülmesi
2.3. ÇeĢitleri
Step motor sürücü çeĢitleri yukarıda anlatıldığı üzere transistorlü, entegreli ve mosfetli
sürücü çeĢitleri vardır.
ġekil 2.7: Step motor ve sürücü kartları
2.4. Bağlantı Yapısı
Motor sürücülerinin bağlantı yapısı pistonlu ve diseqc motor olmak üzere iki tiptir.
2.4.1. Pistonlu motor sürücüsünün bağlantı yapısı
Pistonlu motorun hareketi receiver (uydu alıcısı) tarafından ayrı bir kablo bağlantısı ile
kontrol edilir.Buna göre antenden üç ayrı kablo bağlantısı gelir. Bunlar:

LNB‟den gelen anten kablosu

Motor sensör kablosu

Motor polarizasyonu enerji kablosu
23
Pistonlu motorda 36 Volt gerilimle çalıĢan bir motor ve devri sayan bir sensör
bulunmaktadır. Motorun her dönüĢünde sensör lojik bilgi (1/0) üretir. Bu da uydu
alıcımızın(receiver) içinde mevcut olan dijital sayıcıyı harekete geçirir. Bu sayaç uydu
antenimizin hangi konumda durması gerektiğini sistem entegresine bildirir. AĢağıdaki
Ģekilde pistonlu motorlu uydu anten tesisatının bağlantı yapısı görülmektedir.
ġekil 2.8: Pistonlu motorlu uydu anten tesisatı ile buna bağlı görüntü ve ses sistemlerinin
bağlantısı
Pistonlu motorun sensör ve enerji bağlantısı yapılırken, farklı renkte olan 4‟lü çok telli
telefon kablosu kullanılmaktadır. Kabloların uçları açılarak receiverin arkasında bulunan
ilgili yerlere bağlantılar yapılır (ġekil 2.9).
24
ġekil 2.9: Motorlu (polarizasyonlu) uydu alıcısının (receiver) bağlantı yapısı
Anten tesisatına takılı olan motora, receiverdan (uydu alıcısı) çıkan sensör ve motor
enerji kablosu ilgili klamenslere bağlanır (ġekil 2.10). Hata yapmamak için kablo renkleri
size kılavuz olacaktır.
25
ġekil 2.10: Pistonlu motorun resmi ve bağlantı uçları
2.4.2. Diseqc Motor Sürücüsünün Bağlantı Yapısı
Diseqc motorlar besleme gerilimini LNB‟ye gelen anten kablosundan alır. Bu gerilim
12-18 Volt arasındadır. Diseqc motor ile receiver arasında motor polarizasyonu ile bilgi akıĢı
bu anten kablosu aracılığıyla yapılır. ġekil 2.12‟de diseqc motorun receivera bağlantısı
görülmektedir. LNB‟den motora motordan receiverin LNB giriĢine bağlandığı görülür.
Diseqc motorun sürücü ünitesi içindedir. Sistemin çalıĢması gerekli olan enerji ve bilgi
(data) tek bir anten kablosu aracılığı ile yapılır.
ġekil 2.11: Konnektör bağlantısı
26
ġekil 2.12: Diseqc motorlu uydu anten tesisatının yapısı
2.4.3. Motorlu Uydu Anten Tesisatının Yönünün Ayarlanması
Satlook, Spektrum Analizör veya sinyal algılayıcıyla ayar iĢlemi yapılır. Bu cihazlar
uyduların tespitinde ve bunların seviyeleri hakkında görsel veya iĢitsel bilgiler verir.
Spektrum analizör kullanılması daha uygundur.
Ġstanbul‟da tepe noktası 29 derece‟dir. Doğu‟ya gittikçe açı düĢer batıya gittikçe
yükselir. ġimdi Arapsat 26 derece veya veya Astra II 28,2 dereceye anteni ayarlayacağız. Bu
ayar sağ-sol için Anten direğinde diseqc motorun bağlandığı yerden, yukarı-aĢağı ayar ise
diseqc motor ve anten direğine bağlayan yerden Diseqc motor 0 (sıfır) noktasına getiriniz.
Bu Ģekilde Astra II 28,2 dereceye gelir. Yerinden oynamayacak Ģekilde vidaların boĢluğunu
alınız. Motorun üzerindeki sağ sol düğmelerle manuel olarak motoru batıya çeviriniz.
Hotbird üzerine geliniz en iyi sinyal verecek Ģekile geliniz ve çanağın (uydu anteninin)
tepesinden esneterek çekiniz ve itiniz sinyale bakınız ne Ģekilde sinyal artıyorsa aklınızda
tutunuz ve Doğu‟ya Türksat uydusuna çevirerek burada da Hotbird uydusuna yapılan
iĢlemleri tekrarlayınız.
27
ġekil 2.13: Clarke KuĢağı (uydu kuĢağı)
Hotbird uydusunun sinyal seviyesi çanağın tepesinden çekince sinyal artıyorsa,
Türksat uydusunda çanağın tepesinden itince sinyal artıyorsa;
Resim 3‟e bakınız Kuzey-Güney ekseni çok Doğu‟da demek ve anten direğinden
motoru batıya hafif çeviriniz ve 28,2 Astra II de yukarı aĢağı uyduya tekrar ayarlayınız (bu
ayar motordan yapılır).Bu Ģekilde mümkün olduğu kadar ayarlayınız unutmayınız sadece
Türksat ve Hotbird uydularına gidiniz.
Türksat ve Hotbird iyi Ģimdi mümkün olan en Doğu ve en Batı uydulara gidelim.
Batıya Hispa 30º Batı olsun Doğu‟ya LM 75º Doğu olsun. Bu uyduları göremeyebilirsiniz,
uydulara giderken çanağı yukarı aĢağı esnetiniz. Uydulardan bir ufak sinyal almanız
yeterlidir ve çanağı çekince mi sinyal artıyor çanağı itince mi sinyal artıyor.
Çanağın tepesinden itince sinyal artıyorsa ġekil 2.13‟deki 6.resme bakınız.
Çanağınızın deklinasyon açısı çok düĢük bunun için motoru 0 sıfıra getiriniz. Oradan çanağı
biraz kaldırınız ve motorun oradan tekrar 28,2 Astra 2 uydusuna çanağı iyi görecek Ģekilde
ayarlayınız. Bu iĢlem Doğu ve Batı uçları kapatacak Ģekilde çanağı ayarlayınız.
Çanağın tepesinden çekince sinyal artıyorsa ġekil 14‟deki 6. resimde görüldüğü gibi
kesik çizgi dıĢarıda değil; içeride olduğunu gösterir. Deklinasyon açısı çok yüksek, bunun
için motoru “0” sıfıra getiriniz oradan çanağı biraz aĢağı indiriniz ve motorun oradan tekrar
28,2º Astra II‟ye çanağı iyi görecek Ģeklinde ayarlayınız.
ġimdi receiverden ayarlayacağınız her uyduya ayrı bir numara vererek yayın olan
Frekansın üzerine gelerek uydularınızı ayarlayınız ve hafızaya alınız. Uydulardan hızlı
geçmeyiniz dijital yayınlardan receivere sinyal biraz geç gelir siz de farkında olmadan
uyduyu geçmiĢ olursunuz.
28
2.4.4. USALS (Universal Satellite Automatic Location System) Sistemi ile Ayar
USALS sistemi bulunan uydu alıcı cihazı (receiver) yörüngede bulunan tüm uyduların
konumlarını montajın yapıldığı yer açısından ve 0.1 dereceden fazla bir hassasiyetle
hesaplayabilmektedir. Bunun için hiçbir ayar bilgisi gerekmeden çanağın tüm uydulara göre
ayarlanması otomatik olarak gerçekleĢmektedir. USALS programı DiSEqC1.2 haberleĢme
protokolünün bir alternatifi değildir. Uydu alıcıları üzerinde çalıĢan bir yazılımdır.
DiSEqC1.2 protokol dizisi motorları "Açı konumuna döndür" kipinde çalıĢtırmaktadır.
Aslında USALS'ın kullandığı tek komut da budur. USALS programı DiSEqC1.2
protokolünün biraz daha geliĢmiĢ alternatifi olmaktadır. USALS, programı STAB firmasının
patentli ürünü olduğundan ona rakip "Go X", Go To XX", DiSEqC1.3" gibi yazılımlar da
çıkartılmıĢtır.
Eğer Kuzey Yarımküre‟de iseniz ve tam doğru bir Güney istikametini bulamadıysanız
uyduları standart bir DiSEqC1.2 motorlu bir sistemle arayıp bulmak güç olmaktadır. Güney
istikametinin doğru olarak bulunması tüm uyduların tek tek manuel olarak aranıp bulunması,
sınırların seçimi, vs. USALS'da ise eğer söylenen çanaklardan birini kullanıp, motoru da o
çanak için verilen doğru kalkıĢ açısına ayarladıktan sonra, uydu alıcısının soldaki ekrandaki
gibi size bulunduğunuz yerin enlem ve boylamına iliĢkin sorusunu da doğu veri olarak
girmeniz karĢılığında bulunduğunuz yerden görünen bütün uyduları hesaplamakta ve ister
Kuzey, ister Güney Yarımküre‟de olun +/- 0,05 derece hassasiyetle konumlarını
belirlemektedir. Çünkü USALS dönüĢ yönüne de kendisi karar vermektedir. Tepeye yakın ve
sinyali kuvvetli bir uyduyu seçtiğinizde motorun dönmesi durduktan sonra çanağı sadece
sağa sola döndürerek yayını hemen bulursunuz. Bu Ģekilde sadece o uyduyu değil; tüm uydu
kuĢağını da diğer tüm uydularla birlikte yakalamıĢ oluruz.
DiSEqC1.2 modunda tüm uyduların konum bilgileri motor ünitesindeki bellek
çiplerinde tutulmakta, o nedenle her uydunun tek tek elle aranıp bulunup belleğe
yerleĢtirilmesi gerekmekteydi. USALS modunda ise bir uyduyu, kuĢaktaki yerine
oturttuğunuzda baĢka hiçbir bellek iĢlemine gerek kalmadan diğer tüm uydular otomatik
olarak bulunacaktır, çünkü tüm konum bilgileri uydu alıcının içindeki bellekte
bulunmaktadır; DiSEqC 1.2 modunda iken kullanıcı bir uydunun konumu değiĢtiğinde veya
yeni bir uydu devreye girdiğinde cihazın ayarlanabilmesi için mutlaka bir uzman desteğine
ihtiyaç vardır. USALS'da ise tek gereken yeni uydunun adını ve konumunu uydular listesine
yazmaktan ibarettir. Bir uydudan bir frekans seçildiğinde motor hassas bir Ģekilde yeni
uyduya dönecektir. Hareketli antenlerle iyi sonuç alınamamasının esas nedeni olan ve
genelde kaynağını bulması ve gidermesi güç olan yanlıĢ belleğe almalar veya kazara yapılan
hatalar da artık ortadan kalkmaktadır. Çünkü bu sistemle kullanıcının elle girdiği hiçbir
fonksiyon yoktur.
29
UYGULAMA FAALĠYETĠ
UYGULAMA FAALĠYETĠ
ĠĢlem Basamakları
 Kanal döĢeyiniz.
 Kabloları döĢeyiniz.
Öneriler
 ĠĢlem öncesi tesisat için uygun yer keĢfi
 yapınız.Bu yerin manyetik alana maruz
kalan bir yerde olmamasına dikkat
ediniz.
 Kablo döĢerken kablonun dar açılarda
dönmemesine dikkat ediniz.
 Kablo uçlarına konnektörleri bağlayınız.
 Konnektör bağlantılarını ölçekli yapınız
 Anten LNB çıkıĢı uydu alıcısı giriĢine
bağlayınız.
 Konnektörleri takılmıĢ anten kablosu ile
bağlantıyı yapınız.
 Daha iyi görüntü için uydu alıcısında ve
televizyonda bulunan scart giriĢ ve
çıkıĢlar tercih edilmelidir.
 Uydu alıcı çıkıĢı televizyon giriĢine
bağlayınız.
 Uydu alıcısı motor sürücü çıkıĢını sürücü
 Kullanma kılavuzuna baĢvurunuz.
ünitesine bağlayınız.
 Sürücü ünitesi çıkıĢını step motora
bağlayınız.
 Kabloların renklerine ve bağlantı
yarlerine dikkat ediniz.
 Bağlantıları kontrol ediniz.
 ġüphelendiğiniz taktirde ölçü aleti ile
kontrol ediniz.
 Çanak anteni istenilen uyduya
yönlendiriniz
 Motoru “0” noktasına ayarlayıp montaj
vidalarını sıkınız.
 LNB çıkıĢını sinyal seviyesi ölçüm
cihazına bağlayınız.
 Ölçüm cihazında sinyalin en yüksek
olduğu seviyeyi tespit etmek için çanak
anteni çeviriniz.
 Spectrum analizörüne veya satlook‟a
bağlayınız.
 Çevirme iĢlemini yaparken hassas
olmalısınız.Mount vidaları ne çok sıkı ne
de çok gevĢek olmalıdır.
 Ayarı yaparken hassas olmalı ve bir
gözünüz de ölçüm cihazında olmalıdır.
 LNB ayarını yapınız
 Uydu yayınlarını ayarlamak için
yukarıdaki iĢlemler, taranacak bütün
uydular için yapılır.
 Ayar iĢlemi sırasında gözümüz ölçüm
cihazının seviye göstergesinde olmalıdır.
 Çanak anteni sabitleyiniz.
 Ayarı kaçırmadan sıkı bir Ģekilde montaj
vidalarını sıkınız.
30
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki cümleleri doğru veya yanlıĢ olarak değerlendiriniz.
1)
Step motorların sürülebilmesinde sıralama önemlidir.(…)
2)
Pistonlu motorlu uydu anten tesisatında motorun besleme gerilimi bağlantısı ayrı bir
kablo ile yapılır. (…)
3)
Diseqc motorlu uydu anten tesisatında motorun besleme gerilimi bağlantısı ayrı bir
kablo ile yapılır. (…)
4)
Anten montajında montaj direği yer ile 90˚ açı yapacak Ģekilde sabitlenmelidir. (…)
5)
Diseqc motorlu uydu anten tesisatında receivera 3 farklı bağlantı kablosu gelir. (…)
6)
Pistonlu motorda 36 Volt gerilimle çalıĢan bir motor ve devri sayan bir sensör
bulunmaktadır. (…)
7)
Diseqc motorlar besleme gerilimini LNB‟ye gelen anten kablosundan almaz. (…)
8)
Diseqc motorlu uydu anten tesisatında sistemin çalıĢması gerekli olan enerji ve
bilgi (data) tek bir anten kablosu aracılığı ile yapılır. (…)
9)
Bütün uydular atmosferin üzerinde olan Clark kuĢağında bulunur. (…)
10)
USALS uyduların daha rahat bulunmasını sağlayan bir motordur. (…)
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. YanlıĢ cevapladığınız konularla ilgili öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız.
31
B. UYGULAMALI TEST
Bir arkadaĢınızla birlikte yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre
değerlendirerek, eksik veya hatalı gördüğünüz davranıĢları tamamlama yoluna gidiniz.
DEĞERLENDĠRME ÖLÇEĞĠ
ĞRLENDĠRME ÖLÇEĞĠ
Değerlendirme Ölçütleri
Evet
Hayır
1. El takımlarını (yan keski, kargaburnu…) tam olarak hazırladınız
mı?
2. Montaj planına uygun malzemeleri seçtiniz mi?
3. Uydu seviyesinin tespiti için gereken ölçüm aletini aldınız mı?
4. Uydu anteni ile uydu alıcısı arasındaki bağlantıları yaptınız mı?
5. Uydu alıcısı ile televizyon arasındaki bağlantıyı yaptınız mı?
6. Çanak anteni seviye ölçen cihazla beraber uygun yere montajını
yaptınız mı?
7. Çanak antenin montaj vidalarını iyice sıktınız mı?
Düzenli ve Kurallara Uygun ÇalıĢma
1. Mesleğe uygun kıyafet giydiniz mi?
2. ÇalıĢma alanını ve aletleri tertipli-düzenli kullandınız mı?
3. Anten montaj alanının temizlik-düzenine dikkat ettiniz mi?
4. Çatıya çıkmadan önce malzemeleri kontrol ettiniz mi?
5. Zamanı iyi kullandınız mı?
DEĞERLENDĠRME
Yaptığınız değerlendirme sonunda “hayır” Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden
geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız ilgili öğrenme faaliyetini tekrar ediniz.
Eksikliklerinizi araĢtırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz.
Cevaplarınızın tamamı “evet” ise modül değerlendirmeye geçiniz.
32
MODÜL DEĞERLENDĠRME
MODÜL DEĞERLENDĠRME
FAALĠYET ÖLÇME SORULARI (OBJEKTĠF TEST)
AĢağıdaki cümleleri doğru veya yanlıĢ olarak değerlendiriniz. (…)
1)
Step motorlar her enerjilendiklerinde bir adım açısı kadar döner. (…)
2)
Step motorlar sürekli aynı palslerle enerjilendiğinde dönmez. (…)
3)
Step motorun dönmesi için uygulanan palslerin frekansı arttırılırsa motor daha yavaĢ
döner. (…)
4)
Step motorlar lojik sistemler tarafından kontrol edilir. (…)
5)
Hareket açısının küçüklüğü ve yüksek çıkıĢ torku, uygulamalarda karma tip step
motoru cazip hale getirmiĢtir. (…)
6)
Diseqc motorlar ile pistonlu motorlar kıyaslandığında, diseqc motorlara daha büyük
çaplı uydu anteni takılabilir. (…)
7)
Pistonlu motorların besleme gerilimleri 12 Volttur. (…)
8)
1,5 metrelik uydu anteni için diseqc motor tercih edilir. (…)
9)
Pistonlu motor kullanılan uydu anten tesisatı, rüzgârdan fazla etkilenmez. (…)
10)
Pistonlu motorlu uydu anten tesisatında motorun besleme gerilimi bağlantısı ayrı bir
kablo ile yapılır. (…)
11)
Diseqc motorlu uydu anten tesisatında receivera 3 farklı bağlantı kablosu gelir. (…)
12)
Pistonlu motorda 36 volt gerilimle çalıĢan bir motor ve devri sayan bir sensör
bulunmaktadır. (…)
13)
USALS uyduların daha rahat bulunmasını sağlayan bir uydu alıcılarında bulunan bir
yazılımdır. (…)
14)
Mount uydu anteninin takıldığı direktir. (…)
15)
Bütün uydular atmosferin üzerinde olan clark kuĢağında bulunur. (…)
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. YanlıĢ cevapladığınız konularla ilgili öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız.
33
Modül ile kazandığınız yeterliği aĢağıdaki ölçütlere göre değerlendiriniz
Değerlendirme Ölçütleri
Evet
Hayır
1. Step motorları yeterince tanıdınız mı?
2. Motorlu uydu anten tesisatında kullanılan elemanları tanıdınız mı?
3. Anten aparatlarını birleĢtirebildiniz mi?
4. Anten direğini istenen açıda sabitlediniz mi?
5. Motoru mounta ve LNB‟yi antene monte edebildiniz mi?
6. Gerekli kablo tesisatını çekip kablo uçlarına konnektörleri
bağlayabildiniz mi?
7. Anten, uydu alıcısı ve televizyon arasındaki bağlantıları doğru ve
güvenli Ģekilde takabildiniz mi?
8. Çanak anteni istenen uyduya yönlendirebildiniz mi?
9. Çanak anteni sıkı bir Ģekilde sabitlediniz mi?
DEĞERLENDĠRME
Teorik bigilerle ilgili soruları doğru olarak cevapladıktan sonra, yeterlik testi
sonucunda, tüm sorulara evet cevabı verdiyseniz bir sonraki modüle geçiniz. Eğer bazı
sorulara “Hayır” Ģeklinde cevap verdiyseniz eksiklerinizle ilgili bölümleri tekrar ederek
yeterlik testini yeniden yapınız.
34
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1’NĠN CEVAP ANAHTARI
1
D
2
Y
3
Y
4
D
5
D
6
D
7
Y
8
D
9
Y
10
D
ÖĞRENME FAALĠYETĠ–2’NĠN CEVAP ANAHTARI
1
D
2
D
3
Y
4
D
5
Y
6
D
7
Y
8
D
9
10
D
Y
35
MODÜL DEĞERLENDĠRME’NĠN CEVAP ANAHTARI
1
D
2
D
3
Y
4
D
5
D
6
Y
7
Y
8
Y
9
D
10
D
11
Y
12
D
13
D
14
Y
15
D
36
ÖNERĠLEN KAYNAKLAR
ÖNERĠLEN KAYNAKLAR



Uydu Anten Elemanları ile Ġlgili Malzeme Katalogları.
HaberleĢme ve ĠletiĢim Teknikleri ile Ġlgili Kitaplar ve Firma El Kitapçıkları
Ġnternette Uydu Antenler ile Ġlgili ĠĢ Yapan Firmaların Siteleri.
37
KAYNAKÇA
KAYNAKÇA



BERKET Metin, Engin TEKĠN, Elektronik Atölye ve Laboratuvar 2, Ġzmir,
2004.
Prof. Dr. MORGÜL Avni, Ortak Anten Uydu ve Kablo TV Sistemleri, 1993.
ĠHTĠYAR Ġsmail, Endüstriyel Elektronik, Ġstanbul, 1998.
38