Doğu Karadeniz Bölgesi Üretim Alanlarında Hastalık Oluşturan
Transkript
Doğu Karadeniz Bölgesi Üretim Alanlarında Hastalık Oluşturan
DOĞU KARADENIZ BÖLGESI ÇAY (CAMELLıA SıNENSıS L.) Ü R E T I M A L A N L A R ı N D A HASTALıK OLUŞTURAN ETMENLERIN TESPITI ÜZERINDE ÖN ÇALıŞMALAR Osman ÇAKIR 1 Salih CEYLAN 1 ÖZET Çay üretim alanlarında hangi hastalıkların bulunduğu, yayılış ve (bulunuş oranlarının ne olduğunu saptamak amacıyla toplam 47 bahçede yapılan çalışmalarda yapraklarda; (Guignardia camelliae) (Cke.) Butl. imperfekt devre Colletotrichum camelliae Masset, Pestalotia îheae Saw., Phyllosîicîa sp., Cercoseptoria theae (Cav.) Curzi) dallarda leke (Pestalotia theae Saw., Phoma sp.). dal ve yap raklarda Siyah fumajin (Capnodium sp. vs.), sarı fumajin, yıllık sür gün yapraklarında kloroz, yapraklarda ödem hastalıkları, dal ve gövdelerde ayrıca büyük olasılıkla Hypodermopsis theae Hara ol duğu tahmin edilen bir fungus tesbit edilmiştir. f Bunların dışında ayrıca Monochaetia nattrassü, Fusarium spp., Trichoîhecium sp., fungusları da tespit edilmiştir. Bu etmenlerden Capnodium sp. Ülkemiz'de çaylar üzerinde ilk defa saptanmıştır. Yapılan sürvey sonucunda Rize, Trabzon, Artvin, Giresun il lerinde G. camelliae sırasıyla % 15.0; 24.7; 16.6; 20.0 oranmda, dalda Pestolatia'nın % 5.0;; 11.4; 5.3, 12.0 oranında, sarı fuanajia'in % 8.2; 14.9; 0.6, 1.0 oranında, Siyah fumajin'in % 0.4, 7,2, 0.0, 2.0 oranında klorozun % 7.9; 6.9; 8.0; 10.0 oranında olduğu tespit edilmiştir. Tespit edilen 'hastalıkların büyük çoğunluğu .diğer çay yetiştiri len ülkelerde yaygın olan ve çayda üçüncü ve dördüncü derecede önemli olan hastalıklardır. 1 K a r a d e n i z T a r ı m s a l A r a ş t ı r m a Enstitüsü - S A M S U N Y a z ı n ı n Y a y ı n ve Y ö n e t i m Kurulu'na geliş tarihi (Received) : 18.3.1968 87 BİTKİ K O R U M A B Ü L T E N İ C İ L T 27, N o : 1-2 GİRİŞ Çay dünyada ilk defa Çin ve Hindistan'da yetiştirilmeye baş lanmış ye sonraları Pakistan, Japonya, Seylan, Çinhindi, Endo nezya, Afrika, İran, Rusya, Türkiye'ye kadar yayılmıştır (Kartal ve Kinez, 1964). 1919 Yılında çayın Türkiye'de yetişebileceği fikri ortaya atıl masına rağmen, ziraatı .1939 yılında başlamıştır (Çelebioğlu ve Sönmez, 1973). Ülkemiz'de çay ekolojik koşullardan dolayı yalnız Doğu Kara deniz Bölgesinde Rize, Trabzon, Artvin, Ordu, Giresun'da yetişti rilmektedir. Bölge halkının gelir kaynaklarından birini teşkil et mekte olan çay, aynı zamanda günlük hayatımızın her anında ke yif verici ve serinletici bir içecek olarak kullanılmaktadır. Çay üretimi ülkemiz'in ihtiyacını tamamen karşıladığı gibi son yıllarda ihraç durumu da önem kazanmaktadır. 1982 Yılı verilerine ıgore Türkiye'de 644.993 dekar çay dikim alanı mevcuttur. Ülkemiz'de b u kadar geniş sahalarda çay yetiş tirilmesine rağmen çay üretim alanlarında bugün tam olarak hâlâ hangi hastalıkların mevcut olduğu bilinmemektedir. Hangi hasta lıkların bulunduğunu tespit etmek amacıyla bu çalışmanın yapılma sı uygun görülmüştür. Samsun Bölge Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Meyve ve Bağ Hastalıkları laboratuvarı elemanlarınca önceki yıllarda çay üze rinde bazı fungal hastalık etmenleri tespit edilmiştir. Bunlar; Rosellinia sp., Pestolatia theae, Saw, Piggotia theae New., Glomerella cingulata (Sto.) Schr. (=Colletotrichum gloeosporioides Penz), Pestalotiopsis natrassii Steyaert, saprofit olarak da Cladosporiıım cladosporioides (Breş.) de Vries, Trichoderma sp., Penicillium sp. Trichothecium sp'dir. 2 3 Çeşitli literatürden derlenen çay hastalıkları aşağıda verilmiş tir. MeHöla cameliae (Catr.) Saca Elsinoe leucospila Bitanc-Jenk. (imperfekt devre Sphaceloma theae Kuro S.)> Capnodium theae Boed., Hypodermopsis theae Hara, Calonectria theae Loos. (im perfekt devre Candelospora theae (Petch) Wakef. Nectria spp., Spha2 Çay Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü'nün 11.10.1983 gün ve 1 6 0 4 - 0 1 / 6 0 9 yazısı. 3 Z i r a i M ü c a d e l e A r a ş t ı r m a Enstitüsü M ü d ü r l ü ğ ü ' n ü n arşiv d o s y a l a r ı . 88 No.Iu Mart-Haziran 1937 erostilbe repens Berk-Br., Aglaospora aculeata Petch., Guignardia camellia (Cooke) Butl-Petch (İmperfect devre Colletotrichum ca melliae Massae, Hypoxylon asarcodes (Theus) Mili., Rosellinia spp., Ustulina zonata (Lev) Saca, Helicobasidium compactum Beed., Septobasidium spp., Exobasidium vexans Massae, Fomes spp., Polyporus spp., Ganadorme applanatum (Pers.) Pat., Poria hypobrunnea Petch., P. hypolateritia (Berk) Cooke, Armillaria mellea Vahl.-Fr), Kumm., Corticium spp., Marasmius pulcher (Bcrk-br.) Petch., Botryodiplodia theobromae Pat. Discosia theae Cav. Macrophoma spp., Phoma spp., Phomopsis theae Petch., Phollosticta spp., Piggotia theae New., Monochaetia camelliae Mil., Pestalotia theae Saw., Cercoseptoria theae '(Çav.) Breda de Haan, Cercosporella theae Petch., Cladosporium spp., Fusarium spp., Trichothecium roseum Lk., Rhizoctonia solanu Xylaria, Yağ lekesi (Oil spot) Cephalouros virescens Kuntze, Pseudomonas the&e Floem nekroz virüs hastalığı, Likenler Güneş yakması, Mn noksanlığı, Mg noksanlığı, Kloroz, Fe noksanlığı (Bremer, 1948; Karaca ve Göbelez, 1954; Karaca 1974; Gürcan, 1975; Petch, 1923; Gadd, 1949; Roger, 1951-1954; Hainsworth, 1952; Brooks, 1953; Okafoa and Goto, 1955; Mulder, 1963 a; Mulder etal, 1963; Shanmuganathan and Mulder, 1963; Tolhurst, 1963; Agninothrudu, 1964; Deschodt, 1970; Chen and Chen, 1982 ve literatür lisesindeki diğerleri). t ; MATERYAL VE Çalışmanın ana materyalini çay talık etmenlerinin izole edilmesinde ve Sakkaroz Nutrient Broth Agar Nutrient Broth, % 2 Agar, PH = 7) METOT bitkileri oluşturmuştur. Has Patates Dekstroz Agar (PDA) (SNA = °/o 5 Sakkaroz, % 0,8 ortamları kullanılmıştır. Çay yetiştirilen her ilçe bir ünite olarak kabul edilmiştir. Di kim alanı 1000 dekardan az olan ilçelerde sayım yapılmamıştır. Bölgenin ekolojik koşulları, gözönüne alınarak her ilçede incele necek bahçe sayısı aşağıdaki gibi tespit edilmiştir. Dikim alanı 10000 dekara kadar olanlardan 1 örnek bahçe » 30000 » » 60000 » » » 100000 » » » 100000 dekardan fazla incelenmiştir. » » 2 » 3 » 5 » 8 » » » » 89 BİTKİ KORUMA B Ü L T E N İ Ö İ L T 27, N o : 1-2 Çalışmaların yürütüldüğü Rize, Trabzon, Artvm, Giresun, Or du illerinde çay dikim alanları ve incelenen bahçe sayısı Çizelge l'de verilmiştir. ÇİZELGE 1. 1982 Yılı Rize, T r a b z o n , Artvin, G i r e s u n , O r d u illeri ç a y dikim a l a n l a r ı ve incelenen b a h ç e sayısı İncelenen İ 1 i Rize İlçesi 202.672 8 77.279 5 Pazar 51.187 3 Kalkandere 43.998 3 Ardeşen Fındıklı 32.971 3 21.235 2 3.368 1 2.179 1 Merkez i k i z d e re Of 93.669 5 Sürmene 19.292 2 Araklı 5.528 1 Vakfıkebir 4.502 1 Merkez 3.686 1 Çaykara 2.822 1 Yomra 546 Arsin 344 — — Akçaabat Artvin Giresun Ordu (dekar) Çayeli Çamlıtıemşin Trabzon Çay dikim alanı bahçe 41 — Hopa 28.507 Arha'Vi 21.654 2 Borçka 13.675 2 2 Tirebolu 5.343 1 Ey n e s i l 5-337 1 Görele 2.308 1 Espiye 1.023 Keşa-p 648 Merkez 374 Bulancak 173 Perşembe 584 Fatsa 26 Merkez 22 Toplam 644.993 sayısı 1 — — — — — — 47 Her örnek bahçe yaklaşık iki-dört dekar büyüklüğünde alın mıştır. Bu bahçeler mümkün olduğu kadar ilçelerin farklı yer ve yüksekliğinden seçilmiştir. 90 M a r t -Haziran 1987 Siirvey mayıs-haziran ve ağustos-eylül aylarında yapılmıştır. Hastalıklar belirtilerine göre harflendirilmiş ve her örnek bahçede aynı belirtiyi gösteren ocakların hem sayımları yapılmış hem de hastalıklı bitki örnekleri naylon torbalara konularak incelenmek üzere laboratuvara getirilmiştir. İncelemeler her örnek bahçenin dört köşesinden ve ortasındaki ocaklardan olmak üzere 25 ocakta yapılmıştır. Sürvey sırasında ocakların incelenmesi bir bütün ola rak ele alınmış ve her ocaktaki bitkilerin herhangi bir organında (kök, gövde, dal, yaprak) hastalık belirtilerine rastlandığı zaman o ocak hastalıklı olarak 'kabul edirniştir. Örnek bahçelerde hastalıkların bulunuş oranları, incelenen has ta ocakların incelenen toplam ocaklara oranlanması İle bulunmuş tur. Sayım yapılan çay bahçelerinin çeşitli hastalıklara ait hastalık lı ocak yüzdeleri saptandıktan sonra incelenen ocak sayısı üzerin den tartılı ortalamaları alınarak ilçe ve illerdeki hastalıklı ocak yüzdeleri bulunmuştur. Arazide makroskobik olarak incelenip belirtilerine göre harflendirilen hastalıklı örnekler laboratuvara getirilmiştir. Burada ör neklere önce binoküler altında bakılmış ve bu örneklerde herhangi bir früktifikasyon organı olup olmadığı incelenmiştir. Früktifikasyon organı ihtiva eden veya etmeyen örneklerden kazıma ve kesit preparat yapılarak mikroskopta incelenmiştir. Bu incelemeden so nuç alınamayan örnekler çeşme suyunda yıkandıktan sonra petri kutuları içinde hazırlanmış nemli hücrelere konulmuş, ikinci gün den başlamak suretiyle bir hafta süre ile her gün tetkik edilerek gerekli durumlarda mikroskopta inceleme yapılmıştır. Bu şekilde de sonuç alınamayan örnekler % 0.5'lik Sodyum hipoklorit ile de zenfekte edilerek PDA ve SNA ortamına ekilmişlerdir. Burada geli şen etmenler tekrar mikroskopta incelemeye tabi tutularak teşhis edilmeye çalışılmıştır. Teşhis edilen fungal etmenlerden 100'er adet spor ölçümü yapılmıştır. 91 B İ T K İ K O R U M A B Ü L T E N İ C İ L T 27, N o . 1-2 SONUÇLAR Çaylıklarda hastalık: oluşturan etmenlerin tespiti, yayılış ve bulunuş oranlarının saptanması amacıyla birinci yıl 28-29.5.1984 tarihinde Giresun'da, 13-15.6.1984 tarihinde Trabzon'da, ikinci yıl 4-7.6.1985 tarihinde Rize ve Artvin'de sürvey yapılmıştır. Ayrıca yeni bir hastalık oluşup oluşmadığı, önceki hastalıkların ne durum da olduklarını kontrol etmek amacıyla birinci yıl 13-15.8.1984, ikin ci yıl 4-6.9.1985 tarihinde aynı illere gidilmiştir. Yapılan sürvey ve çalışmalar sonucunda tespit edilen hastalık etmenleri Çizelge 2'de verilmiştir. Ç İ Z E L G E 2. 1984-1985 Y ı l l a r ı n d a edilen Doğu Karadeniz Bölgesi'nde ç a y d a tespit hastalıklar Bitkide z a r a r S p o r boyutları ( ) u Hastalığın adı verdiği o r g a n E t m e n l e r (Boy x en) Leke Yaprak Guignardia 13.2-24.7x3.9-7-2 (Cke.) camelHae Butl. (imp. Colletotriöhum dev.) camelliae 9.9-23.1x3.1-6.6 Massee Pestalotia theae Phyllosticta sp. Saw. Cercoseptoria thea Curzi Dal Sarı fumajin fumajin Kloroz Da! ve y a p r a k Capnodium sp., vs. Dal ve Yıllık yaprak sürgün yaprakları Ödem 92 1.5-6.3x1.5-3.7 (Cav-) 34.6-94.5x2.5-3.1 Pestalotia theae Saw. Phoma sp. Siyah 10.9-44.1x4.7-7.5 Yaprak 1.9-4.7x1.6-3.1 Mart - Haziran 1987 Çizelgede görüldüğü gilbi çayda yaprak ve dallarda leke, Siyah ve Sarı fumajin, kloroz ve ödem hastalıkları tespit edilmiştir. Çizelgede görülen etmenlerin dışında ayrıca çay sürgünlerinde Monochaetia nattrassii ve nemli ortama konulan dal ve yapraklar da Fusarium spp., Trichothecium sp. saptanmıştır. 4 Çay ocakları kök hastalıkları yönünden de incelenmesine rağ men herhangi bir hastalığa rastlanılmamıştır. Aynı belirtiyi gösterdiğinden dolayı aynı harfle adlandırılarak laboratuvara getirilen yaprak lekesi örneklerinden farklı etmenle rin teşhis edilmesi sebebiyle bunlar yaprak lekesi adı altında değer lendirmeye tabi tutulmuşlardır. Bu sebeple çizelgede yaprak lekesi adı altında verilmiştir. Dallarda görülen Pestalotia, yapraklarda görülen Pestalothia! nin Yaprak lekesi içinde sürveye tabi tutulması dolayısıyla ayrı olarak değerlendirilmiştir. Çizelge 3'de Doğu Karadeniz Bölgesi'nde hastalıklrm bulaşıldık oranları verilmiştir. çaylarda görülen Çizelgede görüldüğü gibi Rize, Trabzon, Artvin, Giresun ille rinde yaprak: lekesi sırasıyla % 15.0; 24.7; 16.6; 20.0 oranında dal da Pestalotia % 15.0; 11.4; 5.3; 12.0 oranında, Sarı fumajin % 8.2; 14.9; 0.6; 1.0 oranında, Siyah fumajin % 0.4; 7.2; 0.0; 2.0 oranın da, kloroz % 7-9; 6.9; 8,10 oranında yaygındır. 4 A.Ü. Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü'nün 10.6.1985 ve 13.121935 tarihli yazıları. 93 BİTKİ K O R U M A O cg ro <T) O O o iri r- cö *- (O cd o o V t - «i o o mi ^ O ö p p o •C CO c v ı o o o e y o p CM cvj TT (Û o CM O CM p o O ro Ö C v i Ö Ö Ö Ö Ö Ö ı— p o p cd "j- o O n O O O O O O C O "tf" "T C\J o ö o ^ I CM ' t*- o o o i p ö p P ^' d j O ' esi ö ö ö I o o o O v- , - O O cj O p o ü I I o T o O o o o o O o O «~ [ O p P 00 COi cb ı ' O ci 3 *r p O w o 6 UF 8 -Sı? W cı o o o B Ü L T E N İ O İ L T 27, NO: 1-2 o I en <D I co <a- o m o >y o O o o S £ 8 ™ CO p ° O p o O O (O CO : T- cg Tl" o fj ! o 1 v* R- 5 Ü O « vp :3 O P J c O p C D O O Ç l N a i "sf (D w «J «J (O O) H . co m ı- m 7- O c\j m r s i n co T - p CÖ \ o p p CO CM CO co w fj w «t e»ı 5S v D in * w 0:3 ^ ı~ T— o O İ U (A o n ai ^ O.J CVJ iri q o o c\ı cö ö N ı— i— CM i o 'iri cg O Q p n i ( 6 t\ı i - o, O c\j c o p ı— CO CO CM CM lO CM CO '.O co rjj co cn co o ı o i * " CVJ I O) vr> >• c « o o m ir) ı o m m (\ı ıft c\ı (M n j CJ f. < — »- 0) O o 2 «t _ <D £. p i aı -o 94 N • - D ; 0) a. h " O a "a £ O Q . : * : < U . Ö . - * h O > CM ı~ i EŞ 1 O CU CM T CM CM «t o C D o (D M CM o İH . * o S .£ p p c6 CD R- i— ° c CM O « < > "S >. a. F5 o O a S ü (- o < •- o «£ S İ _ı o i= o O a x < m i- O |~ LÜ O £3 s! &6fc LU J— O Mart - Haziran 1987 TARTIŞMA VE KANI Yapılan çalışmalardan görüleceği gibi çay yapraklarında gö rülen leke hastalıkları sadece yaprak lekesi adı altında sürveye tabi tutulmuştur. Bunun sebebi bunların çoğunluğunun sekonder parazit olmaları ve Hainsworth (1952) un da belirttiği gibi has talık belirtilerinin 'birbirine çok benzemesinden ve aynı lekede bir kaç etmenin bir arada bulunmasından kaynaklanmıştır. Laboratuvara getirilen lekeli yapraklarda C. camellia hakim durumdadır. Hninsworth (1952) Hindistan'da C. camelliae'nm P. theae'den da ha yaygın olduğunu bildirmekte ve bu funguslarm zayıflayan çay lıklarda ve direnci azalmış yapraklarda görüldüğünü ve zayıflık et keni ortadan kalkınca hastalığın kaybolduğunu (bildirmektedir. Danelia (1951), C. camellia mn Azerbaycan'da fazla yaygın olduğunu bildirmektedir. Bu hastalıklara daha çok taban suyu yüksek, düz ve bakımsız bahçelerde rastlanılmıştır. Adı geçen funguslar tara fından meydana getirilen yaprak lekeleri daha çok yaşlı yaprak larda görülmektedir. Yıllık hasat sürgünleiMideki yapraklar üze rinde tespit edilmemiştir. Bu nedenle ekonomik bir değer ifade et meyeceği görüşündeyiz. Dallardaki Pestalotia ile yapraklarda görülen Pestalotia ayrı olarak sürveye tabi tutulmuştur. Bundan amaç çaylıklarda PestalofrVnın yaygınlık oranının sağlıklı saptanmasıdır. Bu hastalığa da ha çok aşırı budanan çaylıklarda gelişen iki - üç yıllık sürgünler de rastlanılmıştır. Dallarda ve 'gövdede ayrıca sadece Japonya'da tespit edilen ve adının büyük olasılıkla Hypodermopsis theae Hara olduğu tah min edilen bir fungusa da rastlanılmıştır. Çok yaygın olmasına rağ men kabuk üstü bir fungus olması dolayısıyla ekortomik önemde hiçbir zararı olmayacağı kanısındayız. Yine kanımıza göre ekono mik yönden zararlı olmadığından araştırıcılar tarafından üzerin de durulmamıştır. 95 BİTKİ KORUMA B Ü L T E N İ Öİ'LT 27, N o ; 1-2 Sarı ve Siyah fumajin daha ziyade yol kenarında ve iyi hava landırılmayan bahçelerde görülmesine rağmen özellikle Siyah fu majin bakımsız, kendi haline terk edimiş bahçelerde görülmekte dir. Bunlar çeşitli fumajin funguslarmdan oluşurlar. Siyah fumajinde en belirgin olarak Capnodium sp. tespit edilmiştir. Bunlar daha ziyade alt kısımlarda bulunan yaşlı ve orta yaşlı dal ve yap raklarda görülürler. Kloroz olarak adlandırılan fizyolojik hastalığın nisan ayında yapılan bir gözlem sırasında survey yapılan haziran ayma göre da ha yüksek olduğu ve gölge olan yerlerde hemen hemen hiç görül mediği ıdikkati çekmiştir. Sürgünler geliştikçe bu durumun azaldı ğı ve alt yapraklarda sınırlandığı görülmüştür. Ayrıca ocaklarda ikinci ve üçüncü hasat sürgünlerinde hiçbir kloroz belirtisine rast lanılmamıştır. Sağlam ve klorozlu yapraklardan yapılan analiz so nuçlarında her iki örnekte de bunların N, Cu, Mg oranlarının kriter değerlere göre çok düşük seviyede bulunduğu tepsit edilmiştir. Hernekadar bunların, bu elementlerin yetersizliğinden ileri gele bileceği düşünülebilirse de, bunlardan ziyade en önemli bir fak tör olarak ilkbaharda kapalı ve yağışlı geçen havaları, aniden (gü neşli havaların izlemesi sonucu Camellia'larda. Gram ve Weber (1951)'in de belirttiği gibi güneş ışığı tarafından klorofilin parça lanması ile meydana geldiği kanaatindeyiz. Mulder (1963)'de yüksek yerlerde aşırı güneş ışığından kloroz oluştuğunu bildirmektedir. Yaprakların alt yüzeylerinde görülen ödemlerin ise fizyolojik ol duğu ve Anonymous (1960)'da bildirildiği gibi su dağılım denge si bozukluğundan ileri geldiği kanısındayız. 5 Kloroz hariç, bir yıllık sürgün yapraklarında fungal, bakteriyel ya da virütik bir hastalığa rastlanılmamıştır. Sadece iki ve üç yılık sürgün dallarında Pestalotia ve Phoma belirtilerine rastlanıl mıştır. Dallar geliştikçe bunların ortadan kalktığı görülmüştür. Yapılan çalışmalardan da görüldüğü gibi çaylarda hemen he men tüm çay yetiştirilen ülkelerde yaygın olan hastaluklar tesbit edilmiştir. Özellikle Güneydoğu Asya'da yaygın olan ve yapraklar da ekonomik önemde zarar yapan Exobasidium vexans Massee et meni ülkemizde tespit edilmemiştir. Bu, Ülkemiz açısından çok şans5 E.Ü. Z i r a a t Fakültesi T o p r a k B ö l ü m ü ' n ü n 25,12.1985 trırih ve 32 sayılı yazısı. 96 Mart-Haziran 1987 lı bir durumdur. Bu sebeple bu ülkelerden özellikle çelik vs. geti rilmemelidir. Tespit edilen hastalıkların hiçbiri özellikle yaprak le keleri etmenlerinin gelişmelerine çok uygun ekolojik koşullar oluş maksızın ekonomik önemde zarar yapacak hastalıklar değildirler. Bunlar daha ziyade üçüncü ve dördüncü derecede önemli hastalık lardır. Diğer çay yetiştirilen ülkelerde görülen önemli kök hasta lıklarının (Poria spp, Ustulina spp. vs. Ülkemiz'de görülmemesi ve ya zarar yapmaması çaylıklarımızın daha ziyade yamaç ve meyilli arazilere tesis edilmesinden kaynaklandığı kanaatindeyiz. S U M M A RY STUDİES ON THE DETERMINATION OF AGENTS CAUSİNG DISEASES İN TEA {CAMELLİA SINENSIS L.) PLANTATİONS İN THE EASTERN BLACK SEA REGION Studies to determine the diseases and their distribution and in ci dence in Tea plantations in Turkey reveaied the existence of Leaf spot (Guignardia ccimelliae Cke.) Butl. {Colletotrichum camelliae Massee), Pestalotia theae Saw-, Phyllosticta sp. Cercoseptoria theae (Cav.) Curzi, Branch spot {Pestalotia theae Saw., Phoma sp.), Bİack fumagine on branches and leaves (Capnodium sp., ete), Yellovv fu magine on branches and leaves, Chlorosıis on a year old shoot le aves, Oedema on leaves. Besides a suspeeted fungus which may be Hypodcrmopsis theae Hara has been observed on stem and branch es. Tn addition to these fungus Monocheatia nattrassi, spp., Trichothecium sp. have been found. Fusarium Among these causal agents Capnodium sp. has been first recorded on Tea plants in Turkey during this researeh. In Rize, Trabzon, Artvin and Giresun provinces, the incidence of Leaf spot were 15 24.7 %, 16,6 % and 20 % respeotively, Pestalotia on branches were 5 %, 11.4%, 5.3 % and 12 %; Yelknv fumagine 8.2%, 14.9 %, 0.6 % and 1 %; Black fumagine 0.4 °/o, 7.2 %, 0 °/o and 2 % and Chlorosis 7.9 ;%, 6.9 8 % and 10 .%. Most of the diseases that have been determined in this study are common in the other Tea producing countries. These Tea dise ases rank third or fourth in importance. Therefore, it appears unlikely that they threaten the Tea plantations in Turkey. 97 BİTKİ K O R U M A B Ü L T E N İ Ö t L T 27, NO: 1-2 L İ T E R A T Ü R A N O N Y M U S , 1960. I n d e x o f p l a n t Printing Office, diseases Agriculture in t h e U n i t e d S t a t e s . U.S. Handibook, A G N I H O T R U D U , V., 1964- A w o r l d No. list of f u n g i Goverment 65. reported on Tea. J. Madras Univ. S e c t . B, 34 : 155,271. ALVAREZ GARCİA, L.A., U n i v . P. RİG0, 54 APPEL, O., 1970- A (1) leaf spot d i s e a s e of T h e a sinensis L. J . A g r i c . : 178-179. 1932. H a n d ' b u d h der pflanzenkrankheiten die pfianzlichen parasiten. Berlin V e r l a g ö b u o h h a n d l u n g . Paul Parey, Verlag für Landwirtschaıft, b a u 'und F o r t s t v v e s e n S.W. 1 1 , H e d e m a n n s t r a o e 28 u 29, 3 BRBMER, H., 1948 Neşriyat Türkiye Müdürlüğü Fitopatolojisi. Sayı 657. Özel Güney B ö l ü m , Cilt Matbaacılık f ll. Tarım ve Garten- 1-948. Bakanlığı Gazetecilik T.A.O. A n k a r a , 237. BROOKS, F.T., 1953. London, Plant disease. Geoffrey Cumberlege. Oxford Univ. Pres©. N e w Y o r k , T o r o n t o , 457. C E L E B İ O Ğ L U , İ. v e il. S Ö N M E Z , 1973. C a y Yetiştiriciliği ve İmalatı. Tek Gıda İş S e n d i k a s ı K a r a d e n i z Ç a y S a n a y i R i z e M e r k e z Şu'be Y a y ı n l a r ı . N o . 1 , 112. OH E N , T. M. a n d S.F. C H E N , 1982. D i s e a s e s of T e a a n d t h e i r c o n t r o l in t h e p e o p les R e b u b l i c DANELIA, B.K., chaya sueli. i of Ohina. 1951. İzdania suibtropiceskie Bülten Plant Disease, 66 ( 2 0 ) ; vsesoyuznago kulitur. İnstituta Chay nauçnoızsledovatelskogo Gruzinskaya SSR. DESCHODT, Onay C.C, i Gor^Ma'haradze instituta - Ana- i S u b t r o p i c e s k i e , N o . 3, 4 2 - 6 2 . , 1 9 6 1 . ( D i s e a e e s of T e a , C i t r u s a n d o t h e r İnstituta 961-965. Subtropieceskie Kulituri, No. 1970. C e p h a l e u r o s virescens. A Subtropical 1-2, plants.) Buiten 328. potantial danger for Tea pro- d u c t i o n i n S o u t h A f r i c a . P h y t o p h y l l a c t i c a , 2 ( 4 ) , 275-276. G A D D , C.H., 1949. T h e fton GRAM, in Ceylan. E. a n d crops. 2, A. W E 6 E R , London G Ü R C A N , A., 1975. Ankara commoner No. Co reference to North E- pests on Tea 25 ( 2 ) produc- 94. diseases-in orohard, nursery L t d . , 16 M a d d o x Çay h a s t a l ı k l a r ı , A n k a r a Üniversitesi Basımevi, Tea-Monoıgraphs Res. Ins. Ceylan. 1951. Plant Maodonald H A I N S W O R - T H , E., 1952. T e a 98 diseases of Tea Street Üniversitesi and garden W . I , 618. Ziraat Fakültesi Yıllığı, : 483-496- and diseases Indîa. C a m b r i d g e W. and their control with Hefter-Sons Ltd. 130. special Mart-Haziran 1987 Hİ'ROKA'VVA, S., 1965plant.) Japan , 1971. Bull. Tea (On Tea the causal Res. 3 t a . (Greenspot fumgus of t h e leaf spot disease of Tea 30, 31-38. f disease of Tea : leaf c a u s e d by a Cercospora.) Res. S t a . M i n i s t . A g r i c . For., 7 : 95-122. J O E S F H , E.K., 1979. Pests and diseases in Central Travancore plantmg district. B u l l . T e a S c i e n . D e p t . , U n i t e d P l a n t e r s A s s. S. İ n d i a , N o . 36, 14-17. KARACA, İ. v e raat M. , 1974. perfecti). KARTAL, GÖBELEZ, Dergisinin K., Sistematik Cilt M. Matbaası 1954. T ü r k i y e 1954, N o . 'bitki İV., B o r n o v a , KİNEZ, mikoflorası : 11. Ankara 1964. hastalıkları E.Ü. Pratik için yeni Üniversitesi mantarlar (Deuteromycetes M a t b a a s ı , İzmit. Çaycılık. Tarım Zi Basımevi. = Fungi im- 272. Bakanlığı Neşriyatı, Baha İstanbul. 81. s K A S A İ , K., 1972. G r e e n leaf s p o t o n t e a leaf c a u s e d o y a C e r c o s p o r a . J a p a n A g ric. Res.quart., 6 (4) 231-234. M U L D E R , D., 1963 a. R e c e n t d e v e l o p m e n t i n t h e s t u d y o f T e a d i s e a s e s a n d in Ceylan. Plant Prot- Bull. F A O . , 11 (6) , 1953 b- V i r ü s a n d v i r ü s l i k e s y m t o m s o n s e e d l i n g t e a . T e a 34 ( 1 ) — , N. SH A N M U G A N ATH A N N.M. 1955. (Bacterial shoot blight of T., 1923. T h e Martin PORTSMOUTH, G.B., ARULPRA0ASAM, 1953. Oil spot diseases in Japan. IV. s t u d i e s c a u s e d <by P s e u d o m o n a s theae on n.sp.) Univ., 5 : 96-99. diseases Street, P.V. plant tea p l a n t Rep. F a c . A g r i c . S h i z u o k a st and L o n d o n , 199 : 92. GOTO, becterial PETCH, quarterly, : 19. d i s e a s e in T e a . N a t u r e , O KABA, pests : 121-128. of the Tea bush. Maomillan and Co-, Limited L o n d o n . 220. 1961. B l i s t e r blight disease of Tea. Outlook on Agric, 2 : 81-88. RATTAN, P.S., 1981. Stem a n d ıbranch canker (Phomopsis th.sae Petoh). quar- t e r l y N e w s l e t t e r , T e a Res. F o u n d a t i o n of C e n t r a l A f r i c a , N o . 61 : 15-17. a n d R.G. P A W S E Y . , 1 0 8 1 . D e a t h of t e a in M a l a w i c a u s e d toy P s e u d o p h a e l u s boudoniî. T r o p i c a l p e s t m a n a g e m e n t , 27 ( 2 ) ROGER, L , 1 9 5 1 , 1953, 1954. P h y t o p a t h o l o g i e Leche valier Editeur 12 Rue de : 225-229. des pays chauds- T o m e T o u r n o n , 12 Paris V I ; 1126, l-lll. Paul 1127-3286, 2857-3154. S H A N M U G A N A T H A N , N., D. disease TAKAYA, of MULDER, t e a . T e a q u a r t e r l y , 34 ( 4 ) S., 1978. Ne'w d i s e a s e s TOLHURST, 1963. F u r t h e r o o s e r v a t i o n J.A.H., 1963. spot : 184-187. of T e a p l a n t . J a r x , 12 Manganese on the oil deficiency (3) symptoms : 1S8-140. of tea. The Tea q u a r t e r l y , 34 : 148-149. 99