navigasyona başlangıç

NAVİGASYONA
BAŞLANGIÇ
Ahmet ÇELENOĞLU
www.tekneuzmani.com
İçindekiler
Deniz Haritaları
Şamandıra ve Fenerler
Pusula
Harita Üzerinde Çalışma
Navigasyon Cihazları
Navigasyona Başlangıç
Mevki Koymak
Limana Giriş
Yolculukları Planlamak
Pusulanız
Gece seyri
Navigasyonun Temelleri
Elektronik Navigasyon
Gerçek Navigasyon
1
5
8
10
14
15
18
20
22
24
26
27
29
31
Deniz Haritaları
Emniyetli navigasyonun temeli seyir haritalarıdır. Deniz haritaları, bir denizciye karada
seyahat eden bir taşıt sürücüsüne göre çok daha fazla gereklidir. Bu nedenle navigasyona
temel yaklaşım ne tür deniz haritalarının olduğunu ve bu haritalardaki işaretlerin ne
anlama geldiğini öğrenmekten geçer.
Bir deniz haritası bir limanın büyük ölçekli bir planını, veya Ege gibi bir denizin tamamını
gösterebilir. Türkiye’de deniz haritaları Seyir Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığı
tarafından üretilmektedir.
Deniz haritaları, seyir haritaları ve yat haritaları olarak iki şekilde üretilmektedir. Seyir
haritaları büyük kağıtlar üzerine basılmış haritalardır. Yat haritaları ise daha küçük ebatta
kağıtlara basılmıştır. Seyir haritaları kullanımı daha doğru olsa da yatlarda yer darlığı nedeni
ile navigasyon masalarının ölçüleri oldukça küçüktür. Bu nedenle seyir haritaları bütün olarak
masa üzerine açılamamakta ve katlanarak kullanılmaktadır Katlanmış bir deniz haritasında
pusula gülü veya kenar bilgilerine ulaşmak kolay olmamaktadır. Yat haritaları ise bir plastik
kılıf içinde bir bölgenin deniz haritalarını barındırmaktadır. Ölçüleri küçük bir masa üzerinde
katlanmadan kullanılmaya uygundur.
.
Seyir Hidrografi ve Oşinografi Dairesi elektronik haritalar da üretmektedir. Elektronik
haritalar bu iş için geliştrilmiş özel cihazlarda veya gerekli programlar yüklenmiş
bilgisayarlarda kullanılabilmektedir. Başlangıçta, tüm navigasyon öğrenenler ve
navigasyon sorumluları temel kağıt harita üzerinde çalışmasını öğrenmeli ve iyi
bilmelidir. Navigasyon için temel kağıt haritalardır ve tüm elektronik cihazlar yardımcı
kabul edilirler.
Sembol ve kısaltmalar
Harita üzerinde aşırı yer kaplamasını engellemk için bazı özellikler sembol ve kısaltmalar
kullanılır. Bu sembol ve kısaltmaların bir kısmı
kendiliğinden anlaşılabilir işaretlerdir ancak bir
kısmının öğrenilmesi gerekir.
Bu sembol ve kısaltmaların tamamı 1 numaralı
haritada verilmiştir. 1 numaralı harita aslında bir
kitapçıktır ve navigasyon yapanların alması
önerilir. Çok sık gereksinim duyduğumuz
sembol ve işaretlerin bir kısmı haritalar üstünde
de gösterilir.
Sembol ve kısaltmaların bolluğu deniz
haritalarında ne kadar çok bilginin bulunduğu
konusunda iyi bir göstergedir. Sembol ve
işaretler sadece denizde değil, deniz haritalarının
kara bölümlerinde de kullanılır. Karadaki
yükseklik konturları ve önemli bina
işaretlemeleri kıyı seyrinde önemli
yardımcılardır.
Her sembol ve kısaltmayı hatırlamanız beklenemez., bu işaretlerin bir kısmı sizi hiç bir zaman
ilgilendirmeyecektir. Yine de harita üzerinde olanları anlamanız iyi bir navigasyonuun
tmelidir.
▪ Deniz haritasında anlamadığnız bir sembol veya kısaltma görürseniz 1 numaralı
haritadan bakın.
Derinlikler
Su ile kaplı bölümler deniz haritalarında mavi veya
beyaz görünürler, karalar ise sarı renkle gösterilir. Su
ile kaplı bölümlere görnün rakanlar derinliklerdir.
Türk deniz haritalarında bu deirnlikler metre olarak
verilmiştir. Yabancı kaynaklı eski haritalarda fathom
olarak verilebilir. 1 fathom 6 feet veya yaklaşık 2
metredir.
Bazı yerlerde 37 ölçümler görebilirsiniz. Bu
derinliğin 3,7metre yani 3 metre 70 cm olduğunu
gösterir.
Ölçek ve mesafeler
Denizde mesafe ölçmek için deniz mili
kullanılır. Bir deniz mili 1.825 metredir.
Bundan daha önemlisi bir deniz mili bir
derecelik enlemin 1/60 ına eşit olan 1
dakikadır. Haritalaın yanlarındaki enlem
çizgileri arasındaki dakika ölçeğine göre
mesafeyi ölçebiliriz. Enlemler küreyi yatay
bölen çizgiler olduğundan ölçümlerde
ölçeceğimiz yere en yakın enlem dakikasını
dikkate almalıyız. Kuşadası Doğanbey Burnu
arası ölçülecekse 37 derece 55 dakika ile 38
derece enlemleri arasından ölçü alınması
doğru olur.
Enlem Boylam
Enlem ve boylamlar tüm deniz haritalarında yer alır. Bu şekilde haritanın kapsadığı bölgeyi
dünya üzerinde bulunduğu yere kolaylıkla monte etmek mümkündür.
Enlem çizgileri yatay olarak haritada yer alan çizgilerdir. Ekvator çizgisi 0 derece enlem
olarak kabul edilir. Kuzey’e veya Güney’e gittikçe enlem çizgilerinin değeri artar. Enlemler
Ekvator’dan olan uzaklıklarına ve bulundukları yarı küreye göre adlandırılırlar. Türkiye 36
2
derece Kuzey ve 42 derece Kuzey enlemleri arasında yer alır. İstanbul 41 derece Kuzey
enleminin tam üzerindedir.
Boylamlar 0 derece kabul edilen ve İngiltere Greenwich’den geçen boylama göre
adlandırılırlar. Doğu’ya ve Batı’ya doğru belirtilirler. İstanbul 29 derece Doğu boylamındadır.
Boylamlar meridyen olarak da adlandırılırlar. 0 Derece meridyeni Greenwich meridyeni
olarak bilinir. Boylamlar Doğuya doğru 180 Batıya doğru 180 adettir. Bu nedenle boylamlar
029o D şeklinde adlandırılırdı. Birçok yeni kaynakta ise baştaki 0 kullanılmamaktadır.
Diğer Kaynaklar
Deniz haritalarının yanı sıra dolaşacağınız bölgeler için yazılmış değişik yayınlar vardır. Bu
yayınlar bölge ile ilgili bigi verir. Bunu dışında en önemli kaynak Seyir Hidrografi ve
Oşinografi Dairesi Başkanlığı’nın yayınladığı Denizcilere İlanlar önemli bilgileri kapsar.
3
Haritanın ölçeği ne olmalı?
Haritalar çok değişik ölçeklerde yapılırlar, Herhangi bir bölgede seyredecekseiniz, o bölgenin
en genel haritasından en detaylı koy ve liman haritalarına kadar hepsi gerekli olur. Küçük
ölçekli genel haritalar seyri planlamak için uygun olsa da yol üzerindeki koy ve sığınılacak
yerleri detaylı olarak göstermezler. Her ne kadar belirli bir plan dahilinde hareket etmek
isteseniz de şartların gerekliliği ve hava-deniz koşulları sizi beklemediğinz bir yere sığınmaya
zorlayabilir. Bu konuda bir çok yardımcı kaynak varsa da en detaylı bilgiler deniz
haritalarında verilmiştir.
4
Şamandıra ve Fenerler
Şamadıra ve fenerler size yol göstermek ve gerektiğinde sizi tehlikelere karşı uyarmak için
bulundukları yerlerdedir. Size nasıl yardımcı olduklarını ve neye karşı uyardıklarını
bilmeniz için şamandıra ve fenerleri öğrenmelisiniz.
Şamandıralar
Şamadıralar bir tehlikeyi göstermek veya derin suyun yerini belirlemek için koyulurlar. Bazı
işaretler zeminin durumuna göre yüzer demirli şamadıralar olabilir veya sabit olarak deniz
tabanına tutturulmuş olabilir.
1. Harita üzerinde bir şamandıra gördüğünüzde onun denizde nasıl göründüğünü
bilmeniz gerekir.
2. Denizde bir şamandıra gördüğünüzde o şamandıranın ne demek istediğini
anlamanız gerekir.
Silindir şeklinde şapkalı ve kırmızı renkli
şamandıralar büyük denizden küçüğüne
girilirken iskelede bırakılır. Geceleri kırmızı
ışıkla işaret verirler.
Konik yeşil renkli şamandıralar
büyük denizden küçüğüne girerken
sancakta bırakılır. Geceleri yeşil
ışıklıdır.
Geniş alanlı bir denizden küçük bir denize (örneğin bir barınağa veya koya) girerken kırmızı
ve silidirik şamandıra isklede konik ve yeşil sancakta bırakılır. Koydan veya barınaktan
çıkarken tam tersi uygulanır. Bu tür işaretlerin olduğu yerde karşıdan başka tekne geleceği
dikkate alınarak sancakta bulunan şamandıraya yakın seyretmek gerekir.
Solda görülen şamandıra batık işaretidir. Şamandıranın olduğu
yerde derinlik geçiş için uygun değildir. Her iki tarafından da
yeterli mesafe bırakılarak geçilebilir. Üstte bulunan iki üst üste küre
siyah renktedir.
5
Kardinal şamandıralar
Tepelerindeki konileri yukarı veya aşağı
bakmasına göre yönleri gösterirler.
Gösterdikleri yönden geçmek
emniyetlidir.
Fenerler
Fenerler kyılarda, denizde sabit olarak kurulabildikleri
gibi ışıklı şamadıralar veya fener gemileri şeklinde
olabilirler. Harita üzerinde mor gözyaşı damlası veya
mor yuvarlak olarak gösterilirler.
Fenerlerin Belirlenmesi
Her çakar denizci tarafından
ayırdedilebilmelidir. Fener olsun, çakan bir
şamadıra olsun, özellikleri farklıdır ve bu
özelliklerle ayırdedilirler. Fenerler değişik
renklerde ışık yayarlar ve ışıkları belirli
peryodlarda görünür.
Bu özellikleri harita üzerinde belirtilir.
Fenerlerin yükseklikleri ve ışıklarının
görünebilme mesafesi de ayrıca harita
üzerinde görülebilir.
6
Fenerlerin çakma özellikleri
Sabit ışıklı
F
Işık süresi karanlık
süresinden az, muntazam
aralıklarla tekrarlanan
çakar
FL
Muntazam aralıklarla Gp Fl(3)
İki veya daha çok çakan
Değişik sayıda
grup çakar
Gp Fl(3 2)
İzofaz, Işık ve
karanlık süresi eşit
Iso
Hüsuflu, ışık süresi
karanlıktan uzun
Occ
Yukarıda belirtilen çakar çeşitleri temel çakarlara aittir. Fenerler değişik renklerde olabilir ve
değişik şekillerde ışık verebilir. Kullanılan temel renkler: Beyaz (W), Kırmızı (R) ve Yeşil
(G) ve Sarı(Y) dır.
Kardinal Şamadıralar
Kuzey kardinali
Doğu kardinali
Güney kardinali
Batı kardinali
Q veya VQ
Q(3) veya VQ (3)
Q(6) LFl veya VQ(6) LFl
Q(9) veya VQ(9)
Kardinal şamandıralar saat
- pusula ilişkisinde çakar.
Saat 12 – Kuzey 1 çakar, saat 9
Batı 9 çakar.
7
Pusula
Denizde görebildiğiniz sabit bir noktaya doğru gitmiyorsanız pusula ile rota tutarsınız.
Harita üzerinde yön ve rota belirlerken pusulanızın verilerini kullanırsınız.
Pusulanız hangi yönü gösterir



Gerçek Kuzey ile manyetik Kuzey arasında belirli bir fark vardır. Pusulanızın ibresi
manyetik Kuzeyi gösterir.
Gerçek Kuzey ile manyetik Kuzey arasındaki fark manyetik varyasyon veya
varyasyon olarak bilinir.
Manyetik varyasyon dünyanın değişik bölgelerinde farklıdır ve bu fark yıllık olarak
artar veya azalır. Bu değerler harita üzerindeki harita gülünde gösterilir.
Pusula Gülü
Her bir deniz haritasında en az bir adet pusula gülü bulunur. Bir sonraki bölümde harita
üzerine rota çizmeyi ve rota çizerken pusula gülünü nasıl kullanacağınızı göreceksiniz.
8
İlerleyen bölümlerde Gerçek Kuzey ve pusula Kuzeyi arasındaki farka bakacağız ve ikisinin
birbirine nasıl çevrileceğini göreceğiz. Şimdilik sadece manyetik rota ve yönlerle çalışmanız
önerilir.
Tekne Pusulası
Dümenin yakınında ve dümen tutanın kolayca görebileceği bir noktaya yerleştirilen pusula
genellikle 0 – 360 derece arasında bölünmüştür. Bazı pusulalarda Kuzey (N), Doğu (E),
Güney(S) ve Batı (W) yönleri ve ara yönler de (Kuzeybatı (NE) ) işaretlenmiş olabilir.
Uygulamada yön isimlerinden çok değerler kullanılır. Bu değerler 005o, 020o , 125o şeklinde
yazılır.
Küçük pusulalar beşer derece ara ile işaretlenmiş olabilir. Yaygın işaretleme ise ikişer
derecelik aralarla yapılır. En usta dümenci bile en yakın dereceye dümen tutamaz, özellikle
sert havada daha da zordur. Bir çok pusulada dümencinin kolaylıkla görebilmesi için rakamlar
kısaltılarak daha büyük pntolarda yazılır. Örneğin 320o yerine 32 kullanılır. Pusulanın saat
yönünde 0 – 360 derece arasında bölündüğünü bildikten sonra bu değişikliklere uyum
göstermek kolaydır.
9
Harita üzerinde çalışma
Harita üzerinde çalışabilmek için bilmemiz gerekenler aşağıdadır. Öncelikle aletlere
bakacağız.
Harita çalışması için gerekenler
Harita üzerinde çalışırken bazı
aletlere ihtiyacımız olur. Bunların en
önemlisi orta sertlikte bir
kurşunkalem, kalemtraş ve silgidir.
Çok yumuşak bir kurşunkalem
silindiğinde iz bırakabilir, sert bir
kurşunkalem ise silgi ile kolaylıkla
silinemez ve haritanın kağıdı
zedelenir.
Pergel her iki ucu da sivri metal bir
parçadır. Üstü dairesl olan ve düz
olan modelleri vardır. Düz olan
modeller iki elle kullanılabilir. Üstü
dairesel olanlar ise tek elle açılıp
kapatılabilir. Pergel harita üstünde
mesafe ölçümleri için kullanılır.
Paralel cetvel rota çizimi için standart
cetveldir. Kullanması en kolay olan
cetvel budur. Yalnız biraz pahalı
olması ve teknelerde harita
masalarının küçülmesi nedeni ile
tercih edilmemektedir. Plotter adı
verilen ve daha küçük olan cetveller özellikle harita masası küçük olan tekneler için daha
uygundur.
Navigasyon yapanların enidielrin has favori aletleri vardır. Tecrübe kazandıkça hangi aletle
daha rahat çalıştığınızı kenidiniz bulacaksınız. Navigasyona başlarken elinizdekilerle
yetinmelisiniz.
Mesafe
Daha öncede denizde mesafenin deniz mili ile ölçüldüğünü belirtmiştik. Bir deniz mili
enlemin bir dakikasına eşittir.
Bazı haritalarda mesafe ölçümü için cetveller varsa da haritanın yanlarında olan enlem
ölçeğini mesafleri ölçmek için kullanacağız.
Derinlikler metre olarak belirtilse de denizde kilometre kullanılmaz.
10
Harita üzerinde mesafe ölçümü
İki nokta arasındaki mesafeyi ölçmek için
pergelin iki ucunu noktalara koyarız. Bu ölçüyü
aynı hizadaki enlem çizgilerine pergeli götürerek
ölçeriz.
Bir diğer yöntem de enlem çizgileri üzerinde
birim bir ölçü alarak (örneğin 1 mil veya 10 mil)
bu ölçüyü iki nokta arasında pergeli çevirerek
saymaktır. Aldığımız ölçekten küçük kalan son
bölümü yine pergeli ayarlayarak alır ve enlem
çizileri üzerinde ölçeriz. Enlem dakikaları için
kullandığımız işareti mil için de kullanabiliriz.
Örneğin 34 deniz mili yerine 34’ kullanabiliriz.
Yandaki resimlerde Ayvalık çıkışından Midilli
Güney Doğu ucuna kadar olan mesafenin pergel
ile ölçülmesi gösterilmiştir. Bu mesafe 10,5 deni
milidir.
Rota belirlemesi
Harita üzerinde çalışırken yönler pusulaya göredir. Buna göre rota çizerken yönümüzü harita
üzerindeki pusula gülüne göre belirleyeceğiz.
Pusula gülünün dış dairesi gerçek Kuzey’e göre çizlmiştir. Kuzey Güney bağlantı çizgisi
boylamlara Batı Doğu çizgisi ise enlemlere paraleldir. Şimdilik sadece manyetik pusulayı
kullanmayı plaladığımıza göre biz pusula gülünün iç diaresini kullanacağız. Bu daire
manyetik Kuzeyi gösterecek şekilde çizilmiştir.
Rotanın çizilmesi
Rotayı belirleyen çizgi harita üzerine çizildikten sonra yönünü pusulaya göre belirlemek için
paralel cetvel veya plotter kullanılır.
Paralel Cetvel
Paralel cetvelle çalışırken pusula gülünün içindeki daireyi esas alacağız. Böylece varyasyonla
uğraşmak zorunda kalmayacağız. Bu örnekte Ayvalık çıkışından Midilli’nin Güney Doğu
ucuna çizdiğimiz rotayı örnek alacağız:

Paralel cetveli Ayvalık çıkışı ile Midilli Adası Güney Doğu ucu arasına çizdiğimiz
hattın üzerine koyuyoruz. Cetvelin bir tarafını harita üzerinde hiç oynatmadan diğer
tarafını açıyoruz. En yakın pusula gülü Çeşme Sisam Adası arasında denizin üzerinde.
Açmış olduğumuz tarafı sabitleyip, bu sefer diğer tarafı hareket ettiriyoruz, ve bu
hareketleri tekrarlayarak cetveli pusula gülünün üstüne kadar kaydırıyoruz.
11

Cetvelin bir kenarı pusula gülünün tam ortasındaki noktaya gelince onu sabitliyoruz
ve açıyı okuyoruz. Ayvalık’tan Midilli’ye doğru gideceğimize göre açımızı Güneye
yakın uçtan ve içteki daire üzerindeki açılardan okuyacağız. İçteki daire üzerinde
173o okuyoruz. Bu manyetik pusulada takip edeceğimiz açıdır. Gerçek Kuzeye göre
ise gitmemiz gereken yönü dıştaki daireden 169 derece olarak okuyabiliriz.
Paralel cetveli kullanmak kolaydır. Eğer açıp kapama sırasında cetvelin kaydığını
hissedersniz veya masanız küçük olduğu için masa kenarna takılırsa gerekli
düzenlemeleri yapıp ölçüme yeniden başlamak en doğrusudur.
Plotter kullanarak
Bu cetveli kullanırken pusula gülü üzerinden okuma yapmayacağız.




Pusula gülü üzerinden varyasyon değerini okuyun. Plotterin bir kenarını hattın
üzerine yerleştirin.
Plotter üzerindeki pusula gülünü harita üzerindeki bir enlem veya boylama göre
çevirin.
Plotter üzerinden açıyı okuyun. Bu açı gerçek Kuzey’e göre seyir açınızdır.
Gerçek Kuzey’den manyetik Kuzey’e geçmek için 4 derece ekleyin. 173 derece
sizin manyetik açınızıdır.
Yer Belirleme
Bulunduğunuz yeri belirlemek için iki temel yöntem vardır:
1. Enlem ve Boylamını vererek
2. Sabit bir noktaya göre açınızı ve mesafenizi vererek.
Acil durumlarda yaklaşık yer belirlemesi yapılabilir, ama ideal olan yukarıdaki metodları
kullanmaktır. Örneğin Kınalıada’nın batı ucunun yaklaşık 1 mil Kuzey’indeyiz şeklinde bir
yer bldirme hiç bildirmemekten iyidir. Enlem ve Boylam verekr yer belirtme en hassasıdır.
Harita veya GPS ile yeriniz kesin olarak esbit edilir.
Sabit bir noktaya göre yer belirtirken Fenerbahçe fenerini 10 derecede görüyorum ve 2,5 mil
mesafedeyim denilebilir. İki değişik sabit noktaya göre de yer verilebilir. Örneğin Fenerbahçe
fenerini 340 derecede görüyorum. Maltepe sığlığı Güney Kardinali ise 90 derecede
görüyorum. Bu iki hattın kesiştrilmesinde tam yeriniz belli olur. Harita üzerinde aynı açılar
çizilerek enlem ve boylam tesbit edilebilir.
Enlem ve Boylama göre haritada yer belirlemesi
Aldığınız kerterizlere göre teknenin yerini belirlediniz ve haritada yerinizi işaretlediniz.
Bulunduğunuz yerin enlem ve boylamını bulmak istiyorsunuz.

Paralel cetvelinizi bir enlem veya boylama koyun. Paralel cetveli oynatmadan
kaydırarark cetvel belirlediğiniz noktadan geçene kadar kaydırın. Teknenin bulunduğu
noktadan cetvelin bulunduğu hat üzerinde en yakın enlem veya boylama kadar olan
mesafeyi ölçün. Cetveli enleme göre koyduysanız boylam, boylama göre koyduysanız
enlem çzigisine kadar ölçeceksiniz. Bu çizginin harita kenarındaki değerini bulun ve
12

aynı doğrultuda pergelle ölçtüğünüz miktarı taşıyon. Aynı işlemi enlemle yaptıysanız
boylamla, boylamla yaptıysanız enlemle tekrarlayın. Bulunduğnuz yerin
koordinatlarını öğrendiniz.
Aynı işlemi plotter ile yapmak için Plotter üzerindeki pusula gülünü Kuzey’e çevirin.
Plotterin bir kenarini teknenin bulunduğu noktaya yerleştirin ve bu noktadan
ayrılmadan enlem veya boylam çizgisi ile dik veya tam yatık olmasını sağlayın.
Plotterin harita kenarındaki ölçeği kestiği yer size baktığınız yöne göre enlemi veya
boylamı verecektir.
Sürat
Denizde hız ölçüsü knot’dur. Knot deniz mili/saat anlamına gelir 7 knot hız yapan bir tekne
bir saatte 7 mil gitmiş demektir. Bu nedenle knot/saat yanlış bir kullanımdır. Knot zaten
saatteki deniz mili olarak hız anlamındadır. Hızınızın kaç knot olduğunu bildiğinizde ne kadar
mesafeyi ne kadar zamanda gideceğinizi kolayca bulabilirsiniz.
13
Navigasyon Cihazları
Bu bölümde navigasyonda kullandığımız ve hemen her teknede bulunan navigasyon
aletlerinden bahsedeceğiz. En önemli cihaz daha önce bahsettiğimiz pusuladır.
El Pusulası
Tekne pusulasının yanı sıra kerteriz alabilmek için bir el pusulasının teknede bulunması
gerekir. Bu konuya daha sonra değineceğiz.
Hız, mesafe göstergeleri
Bu tür cihazlar su kesiminin altına monte edilmiş elektronik veya mekanik bir algılayıcıdan ve
algılayıcının sinyallerini çevirerek hız veya mesafe olarak gösteren bir panelden ibarettir.
Gösterge havuzlukta dümenden görülebilecek bir yere yerleştirilir, ikinci bir gösterge
(yineleyici) navigasyon masasında bulunabilir.
Hız yelken seyrinde yelken trimlerini dah iyi yapabilmemiz için gerekli olsa da seyir sırasında
asıl gerekli olan yola çıktıktan sonra yaptığımız mesafedir. Hız göstergesi dalga, rüzgar gibi
etkilerden sürekli değişir.
Çıkışta sıfırlanmış bir mesafe
göstergesinden ise zaman
bölerek ortalam hızımızı
kolaylıkla hesaplayabiliriz.
Bazı cihazlarda ortalam hız
cihaz tarafından da verilir.
Bu tür cihazlar deniz suyu
sıcaklığı, derinlik gibi başka
bilgileri de verebilir.
Derinlik Göstergeleri
Derinlik göstergeleri tekne altından bir ses dalgası yayarak geri dönen ses dalgasının zamanını
ölçerler ve derinliği gösterirler. Özellikle kıyı seyrinde bulunduğmuz yeri belrilemede
yardımcı olurlar.
14
Navigasyona Başlangıç
Navigasyon bir tekneyi bir noktadan diğerine emniyetli ve verimli bir şeklide götürmenin
yöntemi olarak tarif edilir. Temel bilgileri edindiğimize göre nasıl yapılacağına bakalım.
Navigasyonun önemli bir bölümü gözle yapılır. Karaya, şamandırlara, fenerlere bakarak bir
noktadan bir diğerine giderken yolumuzu buluruz.
Adalardan veya açık denizden Kalamış’a girişin nasıl yapıldığını hatırlamaya çalışalım. Diğer
sahil şeridine göre daha yeşil görünen bölge Fenerbahçe Burnudur. Adalardan gelirken bu
burnu kestirir ve Fenerbahçe fenerini görmeye çalışırız. Fener gündüz uzaktan tam olarak
görünmese bile yeşillik bize yol gösterir. Feneri gördükten sonra biraz açığına dümen tutar
daha sonra dönerek, Kalamış veya Fenerbahçe Marinanın girişini görür ve girişe yönleniriz.
Bu tür bir seyirde Fenerbahçe fenerinin hemen yaknında bulunan ve bir çakarla işaretli taşlık
bölgeyi dikkate alırız.
Ataköy tarafından Kalamış’a gelirken Çamlıca tepesi ve Kadıköy’deki siyah görünüşlü
yüksekçe binayı buluruz. Bu iki noktaya göre yönümüzü çizer ve koya gireriz. Bir çok defa
yaptığımız bu yolu harita üzerinde çalışmamız, genellikle gereksiz olur. Defalarca gidip
geldiğimiz bu yol için harita çalışması yerine belirli kerteriz noktalarını kullanmak daha
doğrudur.
Kıyı seyri olarak da adlandırabileceğimiz bu tür seyirde bildiğimiz yerler dışında hiç
geçmediğimiz veya sık uğramadığımız rotalarda da seyredebiliriz. Daha önce geçmediğmiz
bölgeler için kıyı seyrinde harita çalışması yapmaız yine de gerekir:




Özellikle işaretlenmemiş tehlikelerin veya sığ suların bulunduğu bölgelerde
haritadan bu bölgeleri belirlemek önem taşır. Eğer sığlıklar arasında oldukça geniş
bir açıklık varsa aralarından geçecek bir rota belirleyebiliriz. Çanakkale Boğazının
Güney Doğu’sunda bulunan kumluk alan oldukça geniştir ve alıştığmız kıyı seyri
mesafelerine göre oldukça açıktan geçmeyi gerektirir. Akıntı ve dalga nedeni ile
bu sığlık bölgede kum topukları yer değiştirebilir ve özellikle bir yelkenli tekne
kolayca oturabilir.
Şamadıra ve fenerler, özellikle bir tehlikeyi gösterenler, en yakın
yardımcılarımızdır. Bu tür işaretler görüldüğünde tanınabilmelidir. Harita üzerinde
şekilleri ve çakma peryotları gösterilmiştir. Bu nedenle çok iyi tanınmaları gerekir.
Özellikle Marmara Denizinde ve Boğazlarda akıntı önemli bir faktördür. Akıntı
bizimle aynı yöndeyse hızımıza katkı sağlar, ters yönde ise hızımızı keser. Yandan
gelen akıntılar ise bizi bir tarafa doğru sürükler. Pusula ile bir yöne doğru
gidiyormuş gibi görünsek de aslında yönümüz farklıdır.
Özellikle kıyı seyrinde derinlik göstergesini sık sık kontrol etmek gerekir.
Bölgenin özelliklerine göre belirlenecek bir derinliğin altına düşmesi halinde
sığlığı kurtaracak şekilde rota değiştirilmesi gerekir.
Rotanın haritaya çizilmesi ve takibi
Rotanın nasıl çizileceğini daha önce görmüştik. Bu uygulamayı kısa mesafeler ve kyı seyri
için gereksiz görebilirsiniz. Ancak bir çok durumda çizili bir rotanızın olması görerek
seyretseniz bile gereklidir.
15



Görerek seyir sırasında bölgesel bir sis görüşünüzü önemli ölçüde kısıtlayabilir.
Gece seyrinde belirlediğiniz bir feneri, diğer fenerlerle kolaylıkla karıştırabilirsiniz.
Gece seyrinde birçok deniz işareti kıyıdaki yoğun ışık içinde kaybolabilir.
Bu koşullarda çizili bir rotanız olması gitmeyi planladığınız noktaya ulaşabilmeniz için en
doğru yoldur. Pusula ile yolunuza devam edersiniz ve doğru işareti gördüğünüze emin
olduktan sonra görerek seyrinize devam edersiniz. Gideceğiniz yeri görünce o noktaya doğru
dümen tutmak pusula ile dümen tutmaktan daha kolay ve daha doğrudur.
Mevki Koymak
Navigasyonda önemli konulardan birisi de nerede olduğunuzu bilmektir.



Doğru rotada olup olmadığınızı bulunduğunuz yerin mevkiini saptayarak
anlayabilirsiniz.
Hızınız ve geldiğniz yolu bilirseniz, ne kadar yolunuz kaldığını ve bir sontraki
noktaya varış zamanınızı
hesaplayabilirsiniz.
Herhangi bir sebeple rota değişikliğine
gidebilir ve başka bir yere girmeye karar
verebilirsiniz.
Nerede olduğunuzu bilmek, kıyı seyri yapıyorsanız
veya şamandıralarla iyi işaretlenmiş bir denizde
iseniz oldukça kolaydır. Açık denizde olduğunuzda
yerinizi tesbit etmek önem taşır.
Bir GPS cihazının size bu konuda yardımcı olacağı
kesindir. Ancak iyi bir navigatör elektronik
cihazlara gereksinim duymadan da yerini
belirleyebilmelidir.
Parakete Hesabı (Dead Reckoning)
Kitabın ilerleyen bölümlerinde sabit noktalardan
kerteriz alarak yer belirleme konusuna göz atacağız
.
Parakete hesabında ise daha önceden çizdiğimiz
rotayı kullanacağız. Rota çizerken bir başlangıç
noktası almamız gerekir. Bu başlnagıç noktası bir
koyun girşindeki bir burun, bir fener, bir şamandıra
veya marinanın ağzındaki giriş ağzı olabilir.
Gittğimiz yönü ve hızımızı bildiğimize göre çıkış
saatinden itibaren ne kadar yol geldiğimiz
hesaplayıp rotamız üzerinde işaretleyebiliriz.
Kalamış’tan Bozburun’a gittiğimizi varsayalım.
Fenerbahçe fenerini saat 9:15 te geçmişiz. Saat
11:00 oldu ve yerimizi belirlemek istiyoruz. Hız
göstergemizin yol bölümünü Fenerbahçe fenerini
16
geçerken sıfırlamıştık. Saat 11:00 de yaptığımız yola bakıyoruz. 12 mil gelmişiz. Enlemlerden
12 mili pergel ile ölçüp rotamız üzerine Fenerbahçe fenerinden başlamak üzere taşıyor ve
belirlediğimiz rota üzerinde işaretliyor ve saati yazıyoruz. Parakete hesabına göre bu
noktadayız.
Parakete hesabı akıntı, rüzgar ve rotadan sapma gibi değişkenleri dikkate almadan yapılan bir
hesaplamadır. Ama daha iyi bir yönteminiz yoksa size yeterli bilgiyi verir. Fenerbahçe
burnundan Bozburun’a giderken Boğaz akıntısı vardır ve hızımızı yaklaşık 1 knot kadar
etkiler. Ancak açık denizde iki saate yakın bir seyirde yaklaşık 2 mil hedefe daha yakın olmak
çok önemli değildir. Rotadan biraz sapmış olsak bile işaretlediğmiz yerin en fazla 2 mil
uzağındayız demektir.
Parakete hesabı bu nedenle navigasyonun temel parçalarından biridir. GPS gibi yer belirleme
cihazınız varsa bile parakete hesabı yapmanız ve iki veriyi kıyaslamanız önerilir. Elektrik
sorunu olamasına rağmen karanın hiç görünmediği Kalamış Marmara adası rotasında GPS
cihazım birden çok defa Çorlu veya Edirne gibi olmayacak yerleri gösterdi, parakete hesabı
ise bu koşullarda tek güvenilebilir veri idi.
Akıntının etkisi
Akıntı kıçtan gelirse hızınıza katkı sağlar, baştan
gelirse hızınız düşer. Bordalardan birinden gelirse
rotanızı değiştirir. Bu nedenle dikkate alınması
gerekir. Eğer rotanız üzerinde bir engel yoksa
akıntı yokmuş gibi rota belirleyebiliriniz, akıntı
sizi gideceğiniz noktanın biraz dışına taşıyacaktır
veya akıntıyı dikkate alır ve akıntının sizi ne
kadar ve hangi yönde etkileyeceğini dikkate
alarak rotanızı ona göre değiştirir ve hedefinize
sapmasız varırsınız.






A noktasından B noktasına gideceksiniz.
A noktasından akıntı yönünde ve hızında
bir çizgi çizin.
Belirlediğiniz nokta X olsun.
Pergelinizi teknenin hızı kadar ayarlayın
ve x noktasıından AB doğrultusunu
kestiği yeri işaretleyin.
X ile pergelin kestiği noktayı birleştirin.
Bu hat sizin dümen tutmanız gereken
doğrultudur. Gideceğiniz yeri dikkate
almaksızın pusula ile bu rotaya gidersniz,
varmanız gereken noktaya varırsınız.
17
Mevki koymak
Parakete hesabı veya tahmini mevki koyma başka bir yer belireleme yöntemi yoksa çok
değerli bilgiler verir, ancak kıyı seyri yapan bir teknede kıyıda belirli noktalara göre
çok daha güvenilir bir şekilde mevki koyulabilir.
El pusulasının kullanılması
El pusulaları birçok tipte imal edilmektedir. Kerteriz almaya yarayan kerteriz pusulaları
teknede kullanmak için uygundur. Bu pusula ile uzaktaki bir cismin pusula açısı
kusursuza yakın bir şekilde ölçülebilir. Kerteriz pusulaları iyi korunmalıdır.
Kullanılmadıkları zaman kendi ambalajları içinde saklamak en doğrusudur.


Kerteriz pusulasının bir kordonu varsa mutlaka bileğe sarılmalı veya boyna
takılmalıdır. Kerteriz alırken doğru şekilde kullandığınıza emin olun ki aldığınız
a.çılar doğru olsun.
Kerteriz alırken rahat ve emniyetli bir yerde durmak gerekir. Havuzluk bu iş için
idealdir. Durduğunuz yerin giriş çıkışı fazla engellememesine dikkat edin ve
sallanma halinde düşmeyecek şekilde kendinizi sabitleyin.
Kerteriz alınacak cisimlerin seçilmesi:


Bu cisimler göz ile kolayca görebileceğiniz ve haritada da işaretlenmiş cisimler
olmalıdır. En iyi yerler fenerler, şamandıralar, deniz üzerindeki kayalıklar, kıyı
şeridinde görebildiğiniz burunlardır.
Başlangıç olarak sahile bir göz atın, gördüklerinizden hangilerinin harita üzerinde yer
aldığına bakın ve kullanacaklarınızı seçin. Kerteriz aldığınnz her csimi ve kerteriz
açısını kerteriz aldığınız zaman ile birlikte not edin. Bu notları harita üzerine değil ayrı
bir not defterine veya kağıda almak daha doğrudur. Bir dakika içinde 2 veya 3
kerteriz alabildiğinizi dikkate alırsanız tek bir zamnı kaydetmek yeterlidir.
Mevki Hattı
Bir tek mevkiden alınan kerteriz mevki hattı olarak adlandırılır. Tek başına çok değeri yoktur.
O hat üzerinde olduğunuzu bilirsiniz ancak yerinizi tam saptayamazsınız. Tek başına değeri
yoksa da diğer mevki hatları veya rotanızı kullanarak yer belirlemede yardımcı olur.
Mevki Koyma
En az iki değişik yerden çizeceğiniz mevki
hatlarının kesişmesi size mevkinizi verir.
Bunu iki noktalı mevki koyma denilir.
İkiden fazla noktadan alınan mevki hatları
ile çok daha iyi mevki konulabilir. Bu
mevki hatlarının kesişme noktası yerinizi
belirler. İkiden fazla mevki hattı ile mevki
koymadaki tek sorum aldığınız pusula
açılarının kağıda çizildiğinde genellikle
tek bir noktada kesişmemeleridir. Üç hat
18
genellikle bir üçgen yaratacak şekilde
kesişir. Bu durumda yapılması gereken
üçgen çok büyükse tekrar kerteriz
almaktır. Üçgen küçükse üçgenin
yaklaşık merkezi teknenin bulunduğu
yer olarak kabul edilir. Eğer
bulunduğunuz yere yakın bölgede
sığlık veya kayalık gibi bir tehlike
varsa kayalığa en yakın üçgen köşesini
teknenin bulunduğu yer olarak kabul
etmek en doğrusudur.
Seyirde tek kerteriz ile mevki koyma
Seyir sırasında bir noktadan örneğin bir fenerdei
kerterizi alın. Zamanı kaydedin ve mevki hattını
çizin. Belirli bir süre gittikten sonra aynı
fenerden ikinci bir kerteriz alın ve bu hattı da
çizin. Birinci çizdiğiniz mevki hattından rotanız
istikametinde iki zaman arasında aldığınız yol
kadar bir çizgi çizin. Paralel cetvelle birinci
mevki hattına paralel ve aldığınız yolun
ucundan bir paralel çizgi çizin. Son çizdiğiniz
çizginin ikinci mevki hattını kestiği yer
bulunduğunuz mevkidir.
19
Limana Giriş
Yol yapmak ulaşmaktan daha keyifldir derler. Denizciler bu söze her zaman itibar etmez.
Dışarıda hava esmeye başlamış ve dalga kabarmışsa, güvenilir bir liman gibisi yoktur.
Navigasyon açısından güvenilir bir limana emniyetle ulaşmak her zaman kolay
olmayabilir.
Bir denizci için emniyetli bir liman çevresinde karada hiç bir şey olmayan korunmuş bir koy,
içi ve çevresi kayalarla dolu bir liman, çok kalabalık bir ticari liman veya bir marina olabilir.
Herhangi bir barınağa girerken eğer girişini ve için iyi bilmiyorsanız dersinizi iyi
çalışmalısınız. Limana girmeden önce orası hakkında edinebildiğiniz kadar bilgi
edinmelisiniz. Navigasyon açısından limanda ne tür hizmetler bulabileceğinizden daha çok:
 Liman ağzına yaklaşma, girişi ve içeride ne yöne gidileceği
 İçerideki su derinliği
önemlidir.
Bilgiye Ulaşma


En önemli bilgi kaynağınız deniz haritalarıdır. Büyük ölçekli ve sadece koyları ve
limanları gösteren haritalar vardır.
Bir diğer kaynak ise pilot kitabı da denilen gezi rehberi kitaplardır. Bölgede dolaşmış
denizciler tarafından yazılırlar. Rod Heikell’ın Ege be Doğu akdeniz hakkında birden
çok kitabı vardır. Sadun Boro Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdenizdeki koylar ve
limanlar hakkında pilot kitaplar yazmıştır.
Dersiinizi Çalışmak
Elinizdeki kitap ve haritalardan size gerekecek bilgileri öğrenmelisiniz. Öncelikle öğrenmeniz
gerekenler.







Girişine yaklaşırken giriş kolaylıkla görülebiliyor mu? Ege’de birçok koyun ağzı
denizden gelirken çok belirgin değildir. Harita üzerinde girişin ağzı kolayca görünse
de denizden bakışta ağzını göremeyebilrisiniz. Kitaplarda girişi gösteren fotoğraflar
veya tarifler olabilir.
Girişte sığlık var mı? Özellikle akıntılı koyların ağızlarında sığlıklar olabilir. Ege
koylarının bir kısmında koyun ağzında kıyıya doğru su altı kayalıkları vardır.
Haritalarda ve kitaplarda bu bilgileri bulabilirsiniz.
Her türlü hava koşulunda girilebiliyor mu? Rüzgar veya dalga nedeni ile bazı rüzgar
yönlerinde koy veya limana girmek kolay olmayabilir.
Koya veya limana girdikten sonra derinlikler uygun mu? İçeride kolaylıkla
bağlanılabiliyor veya demirlenebiliyor mu?
Girişi işaretleyen şamandıra veya fener var mı?
İşaretlenmemiş tehlikeler var mı?
Gece girişe uygun mu? Sadece ışıksız şamandıralar ile işaretlenmiş veya hiç
işaretlenmemiş bir koya gece girmek oldukça zor olabilir.
20



Günümüzde hemen her tekede bir VHF telsiz vardır. Kıyılarımızda birçok denizci
telsizini seyir sırasında açmasa bile girmeden önce telsizle çağrı yaparak içeride bir
tekne ile veya kara istasyonu ile görüşmek yardımcı olabilir. Denizde iken telsizinizi
açık tutun. İstanbul civarında 16. kanal çok dolu ise de Ege’de ve Akdeniz’de 16.
kanal açık tututulabilir. Genellikle sadece gerekli çağrılar yapılmaktadır.
Koy içinin derinliklerine dikkat edin. Teknenizin ne kadar derinliğe girebildiğini iyi
bilin. Özellikle koy içlerinde sığlıklar çok olabilir, mümkün olduğu kadar teknenize
uygun derinliklere demirleyin veya bağlanın.
Yazılan kitaplar sık sık güncellenmekteyse de sahillerimizde çok sık yapılan inşaatlar
ve marinalar kitaba eklenmemiş olabilir.
Limana Yaklaşmak
Koy girişleri denizden açık olarak seçilemeyebilir. Kitaplardan ve haritanızdan koy
girişini belirleyen işaretleri görmeye çalışın. Liman ağzına doğru yönelirken mutlaka
derinlik göstergeinizi çalıştırın ve sık sık göz atın. Derinliklere bakarak da harita üzerinde
nerede olduğnuzu kestirmeye çalışmalısınız. Girişi işaretleyen şamadıra ve fenerler varsa
yerleşimlerini aklınızda tutun ve bu işaretlere göre seyredin. Durmaktan çekinmeyin.
Girişi görmedi iseniz, durun, mevkinizi tayin edin ve haritada liman ağzına doğru uygun
bir rota çizin. Tahmin etmek yerine rota ile gitmek daha doğrudur. Girişi gördükten sonra
rotanızı harita üzerinde kontrol edin. Sığlıklar ve su altı kayalıklarına dikkat edin.
Gemilerin kullanımına açık olan limanlar genellikle yoğundur ve küçük teknelerle girmek
kolay olmayabilir. Eğer sığlık yoksa limanın mendireğine yakın ve paralel giderek ağzına
geldiğinizde içeri girmek en doğru yoldur. Böylece büyük gemilerin giriş veya çıkışını
önceden görür ve yol verebilirsiniz. Bazı liman girişlerinde giriş bve çıkışı kontrol eden
trafik ışıkları veya liman sorumluları ile görüşmek için tahsis edilmiş bir VHF kanalı
olabilir.
21
Yolculukları Planlamak
Birkaç saatliğine yelkene çımak için bile önceden bir çalışma yapmak gerekir.
Rüzgarın yönü ne tarafa doğru gideceğiniz ve döneceğinizi belirlemekte önemlidir.
Daha uzun yolculuklar için ise gerçek anlamda planlama yapmak ve çalışmak
lazımdır.
Belki de bu bölümün başlığı “hazırlanmak” olmalı idi. Tekneye binip demir almak veya
palamar çözüp denize çıkmak umduğunuz kadar kolay bir gün getirmeyebilir. Özellikle
hava durumu hakkında önceden bilgi almak gerekir. Her ne kadar hava durumuna
bakmak tekne reisinin sdorumluluğu ise de genellikle gezi teknelerinde reis ve
navigasyon sorumlusu aynı kişidir. (Bu kitapta sadece navigasyon konusunu işliyoruz,
bu nedenle tekne reisinin kontrol etmesi gereken diğer konuları mutlaka öğrenin)
Uzun yolculuklar
Başka bir limana gitmek (özellikle çok yakın değilse) ciddi bir ev ödevi gerektirir.
 Teknede gerekli haritalar var mı? Seyahatin genelini planlamak için küçük ölçekli
bir haritanın yanı sıra yol üstündeki tüm koy ve limanları ayrı ayrı gösteren büyük
ölçekli deniz haritalarınız olmalıdır. Yola çıktıktan sonra gerekebileceğini
düşündüğünüz bir haritanın yanınızda olmadığını yola çıktıktan sonra gören ilk
denizci siz değilsiniz.
 Gideceğiniz yer ne kadar uzaklıkta? Varmak ne kadar zaman alacak?
 Rüzgar yoksa (veya motor yat kullanıyorsanız) yaktınız sizi oraya kadar
götürebilecek mi? (Mazot tanklarında su oluşmasını önlemek için, çıkışta değil
limana dönüşte tanklarınızı doldurmanız önerilir)
 Gideceğiniz limanı veya koyu biliyor musunuz? Geç kalırsanız gece girebilecek
misiniz? Daha önce konaklamaya uygun yerleri belirediniz mi? Bu yerlere
kolayca girebilecek misiniz?
Şimdi haritaya dikkatlice bakın ve rotanızı çizin. Rotanız üzerine gerçek ve manyetik pusula
açılarını mesafelerle birlikte yazın. Denize çıktığınzda rota açılarını tekrar kontrol edin.
 Yolunuz üzerinde özellikle işaretlenmemiş sığlıkları ve kayalıkları dikkate alın.
Haritada sığlık veya su altı kayalığı olarak görünen ancak üstünde bir şamandıra veya
çakar bulunmayan yerler işaretlenmemiş tehlikelerdir. Bu noktaların uzağından nasıl
geçeceğinize karar verin.
 Yol üzerinde size yardımcı olabilecek şamandıra ve fenerleri belirleyin.
 Akıntı olup olmadığnı kontrol edin. Eğer haritada akıntı gösteriyorsa rotanızda
düzeltmeyi önceden yapın.
Kıyı seyrinde
Kıyı seyrinde en önemli sorun kıyıdan ne kadar uzakta seyretmeniz gerektiği ve burunları ne
kadar uzaktan dönmeniz gerekeceğidir.
Özellikle kayalık burunların deniz taraflarında kayalıklar su içinde de devam eder Bu tür
kayalıklar genellikle haritalarda gösterilir. Deniz dalgalı ise bu bölgeler beyaz köpüklü
dalgalarla kaplanır. Bu bölgelerden uzak durun. Eğer tepeler ve dağlar sahile dik iniyorsa su
içinde devam ettiğini ve derinliğin daha fazla olacağını varsayabilirsiniz. Sahilin eğiminin az
olduğu ve kumluk göründüğü yerlerde ise su altı derinlikleri de yavaş artar.
22
Genel kaide olarak başka tehlike yoksa sahilden 1 mil uzaktan seyretmek uygun olur. Kötü
görüş şartları, sahile doğru esen bir rüzgar sahile uzak durmanız için gerekli sebeplerdir.
Sahile şartlar elverişli olursa her zaman yaklaşmak daha kolay olur.
Sığ sular
Sığ sular tehlikelidir. Örneğin bir koya girerken sığ su ile karşılaşacaksanız hızınızı düşürün
ve derinlik göstergenizi çalıştırın. Salmanızın altında bir metre veya daha fazla su bulunması
kumluk veya çamur zemin için yeterlidir. Kayalık bölgelerde kayalar derinliği çok çabuk
azaltabilir, bu bölgelerde çok dikkatli seyredin.
Eğer sığ sularda dalga varsa yine dikkatli olmanız gerekir. Dalga etkisi ile derinlik bie azalır
bir çoğalır. Azaldığı zaman teknenin altında bir metre su olmasına dikkat edin.
Eğer haritada işaretlenmemiş bir sığlık veya su altı kayası varsa bu yerden en az yarım mil
uzak durun.
Mevki Koymak



Kıyı seyrinde kerteriz alabileceğiniz noktaları belirleyin.
Açık denizde veya görüşün düşük olduğu hallerde kıyıdan kerteriz alamayabilirsiniz.
O zaman parakete hesabı yapmalısınız. Hız göstergeinizi ve bu cihazın mesafe
ölçüm kısmının çalıştığına emin olun.
Kıyıya yaklaştığınıda parakete hesabından kerteriz almaya geçmelisiniz.
Verilen öneriler aslında çok açıktır ancak her koşulda yola çıkmadan önce harita üzerinde iyi
çalışmalısınız.
23
Pusulanız
Önceki bölümlerde pusulaya değinmiştik. Manyetik varyasyonun pusulamızın gerçek
Kuzey’den farklı bir yeri (manyetik Kuzey’i) gösterdiğin belirtmiştik. Çok zevk veren bir
konu olmasa da anlaşılması gereken bir konudur.
Gerçek ve Manyetik
Daha önce pusulanın manyetik Kuzey’i gösterdiğini ve gerçek Kuzey’den farklı olduğunu, bu
nedenle harita üzerinde çalışırken pusulamızla uyumlu olsun diye harita üstündek pusula
gülünün içindeki daireden ölçüm yapmamız gerektiğini görmüştük. İkisi arasındaki fark
manyeti varyasyon veya varyasyon olak bilinir.
Harita üzerinde plotter ile çalışıyorsanız veya bilgilerinizi başkaları ile paylaşarak navigasyon
yapıyorsanız, ikisi arasındaki farkı bilmelisiniz ve birbirine nasıl çevrileceğini öğrenmelisiniz.
Gerçek ve manyetik açıların birbirine çevrilmesi
Bu açıların birbirine çevrilmesi için en kolay yol pusula gülünüzün kullanılmasıdır. Bir cetveli
pusula gülünüzün tam ortasından ve çevirmek istediğiniz açının üstünden geçecek şekilde
yerleştirin. Manyetikten gerçeğe geçmek için cetveli içerideki daire üzerindeki açılara
yerleştirip, dış dairede gerçek açıyı okuyacaksınız. Gerçekten manyetiğe geçmek için ise tam
tersini yapacaksınız.
Bu tür bir çevirme haritanızın üstündeki pusula gülü yeni tarihli ise geçerlidir. Üzerinden
uzun yıllar geçmiş bir pusula gülünün her yıl için gülde belritilen değer kadar saptığnı
unutmayın. Bu değer ülkemiz sularında yılda 5 dakika değişmektedir 12 yılda bir derecelik bir
sapmadan bahsediyoruz. Çevirmelerde dikkate alınması gerekebilir.
En doğru çevirme yöntem ise matematiksel olanıdır. Türkiye’de varyasyon Doğu’ya
olduğundan örneğimizi ona göre yapacağız. Marmara Denizi haritasında 4o25’E 2007 (5’E)
şeklinde verilmiştir. Bunun anlamı varyasyon 4o25’ Doğu’dur ve bu değer her yıl 5’
artmaktadır. 262o gerçek rotamız varsa bunu manyetiğe çevirmek için varyasyon Doğu’ya
doğru olduğuna göre çıkarmamız gerekir. 2010 yılı için değerimiz 5’ x 3 yıl =15’ artacaktır.
4o25’E + 15’E = 4o40’E olur. 262o - 4o40’ = 261o60’ - 4o40’ = 257o20’ bulunur.
Pusula ile aynı denizde bir kerteriz alalım. Açısı 42 derece olsun. Bunu haritada çizmek için
gerçek Kuzey’e çevirmemiz gerekir. 42o + 4o40’ = 46o40’ olur.
Deviasyon
Pusulaya yaklaştırılan demir içerikli metaller pusulanın sapmasına neden olur. Eskiden
denizci bıçaklarının uzak tutulması hatırlatırdı, ancak zamanımızda bir çok değişik madde
pusulayı etkileyebilmektedir. Bu maddelerin en başında meşrubat kutuları ve cep telefonları
gelir. Meşrubat kutuları alüminyum olarak belirtilse de ülkemizdeki meşrubat kutuları çeliktir
ve manyetik etkileri oldukça yüksektir. Bir kutuyu pusulanıza yaklatırırsanız pusulanızın
saptığını görebilirisiniz. Yine sürekli cebimizde taşıdığımız telefonlarımızda metal aksamlar
ve mıknatıs vardır. Alışkanlık olarak telefonumuzu dümen başında iken pusulaya çok yakın
olan ceplerden birne koyarız. Cep telefonları da pusulayı etkiler. Bu nedenle her türlü metal
cismi pusulamızdan uzak tutmaya özen göstermeliyiz.
24
Teknede yerini değiştiremeyeceğimiz metaller de vardır. Örneğin tekne motorunun ve
salmanın yerinin değişmesi mümkün değildir. Bu metaller özelikle tekne yelken seyrinde
yattığnıda pusulayı daha çok etkilerler bu nedenle yelken seyrinde pusulanın yatma ile değişik
seyir açılarında etkilenip etkilenmediğini izlemek gerekir.
Tekne düz dururken eğer pusulanız etkileniyorsa ve manyetik Kuzey’i göstermiyorsa
deviasyon var demektir. Deviasyon tekne üzerindeki metalleri değişik pusula açılarına
pusulayı etkilemesidir. Pusulanın deviasyonu varyasyon gibi sabit değildir, teknenin yönüne
göre değişiklik gösterir. Bu nedenle pusulanın bir profesyonel tarafından ayarlanması gerekir.
Pusulanın yan tarafında ve önünde buluna miknatısların yerleri değiştilerek pusulanın
deviasyonu tamamen ortadan kaldırılabilir veya azaltılabilir. Az bir deviasyon kalsa bile
pusulayı ayarlayan kişi bir deviayon kartı doldurur. Bu kartta değişik pusula seyir açılarında
pusulanın Doğu veya Batı’ya ne kadar saptığı kaydedilir ve pusulanın gösterdiği açının
gerçekte manyetik olarak kaç dereceye eşit olduğu yazılır. Bu kartın navigasyon masasında
haritalarla beraber saklanması ve kontrol edilmesi gerekir.
25
Gece Seyri
Gece denizde seyir planlamıyorsanız bile erken kesilen bir rüzgar, motor arızası veya yanlış
zaman hesaplaması nedeni ile gece seyri yapmak zorunda kalabilirsiniz.
Denize ilk çıkışınızda sert havadan uzak durduğunuz gibi navigasyon tecrübelerinizi de
gündüz geliştirmeniz önerilir.
Gece navigasyon zor değildir. Bazı açılardan gündüze göre daha kolay olduğu bile
söylenebilir. Bize yol gösteren çakar ve fenerler gece ışıkları ile ön plana çıkarlar ve
görünmeleri daha kolaydır. Aslında limana giriş için en uygun saatin güneş battıktan sonra
olduğu söylenir. Yaklaşma sırasında çakar ve fenerler yol gösterirken, liman içine
girdiğinizde bağlanmak için yeterl gün ışığı vardır.
Aslında gece seyrinin en zor olduğu bölgeler kalabalık olan bölgelerdir. Gemi trafiğinin
yoğun olduğu yerlerde gemi ışıkları, sahildeki ışıklar birbirine karışabilir ve çok sayıdaki
çakar da birbirine karıştırılabilir. Özellikle acemilik döneminde bu tür bölgelerden kaçınmak
gerekir. Bir diğer tehlike de doğru seyir ışığı taşımayan gezi ve balıkı tekneleridir. Doğru
seyir ışığı bir tarafa, hiç aydınlatılmadan seyre çıkan teknelere rastlamak olasıdır. Özellikle
balıkçı tekneleri avlanma sırasına tüm ışılarını söndürebilirler.
Gece görüş
Gece uygun ışık taşıyan tekneler, kara ve fenerler kolaylıkla görülebilse de teknede de bazı
önlemler almak gerekir. Özellikle seyir güvertesinin (havuzluğun) önünde bulunan ışıklar
kapatılmalıdır. Özellikle kamara içinden yayılan ışıklar görüşü engeller. Dümen dolabının
önünde bel hizasından daha yüksekte ışıklı aletler olmamalıdır. Bir çok teknede kolaylık
sağladığı düşünülerek haritalı GPS cihazları göğüs hizasına monte edilmektedir. Kapalı
bölümlerde telsizi, derinlik göstergesini tavana monte etmek neredeyse moda halini almıştır.
Tüm bu cihaz ışıkları gözü rahatsız eder ve görüşü büyük ölçüde engeller. Özellikle derinlik
göstergesi ve haritalı GPS cihazları aydınlatmaları gece durumuna alınsa bile rahatsız edici
olmaktadır.
Kabin ışıkları kapatılmalı, harita masası üzerindeki ışık azaltılmalıdır. Kırmızı ışık, beyaz ışık
kadar rahatsız edici değildir ama yine de yüksek güçlü olarak kullanılmamalıdır. Pusulalarda
kullanılan kırmızı ışık da genellikle çok parlak olabilmektedir. Bu ampullerin oje ile
boyanması ışığın azaltılmasına yardımcı olabilir.
26
Navigasyonun Temelleri
Navigasyon önemli ölçüde teorik bilgi gerektirse de aslında uygulamalı yapılacak bir
öğretidir. Navigasyon yapacaklara bir kaç pratik öneri bu bölümde çıkarılmıştır.
Pusula Kontrolu
“Her zaman pusulanızla seyir yapabilmelisiniz” sözü doğrudur. Teknede en temel navigasyon
aleti pusuladır ve pusula olarak kalmalıdır. Pusula yanına zaman zaman koyulacak bir cep
telefonu veya tekne elektrik aksamında bir değişiklik pusulanızın sapmasına neden olabilir.
Pusulanızı kontrol etmek için tüm olanaklarınızı kullanın. Gelişigüzel bir kontrol bile hiç
yapılmamasından daha doğrudur.
Pusulanın en doğru kontrolu bilinen bir doğrultuda tekneyi bağlamak ve pusulayı kontrol
etmektir. Bunun dışında el pusulası ile de zaman zaman tekne pusulası kontrol edilebilir.
Sert Hava
Küçük teknelerle sert havada denize açılmak genellikle önerilmez, ancak seyir sırasında kötü
havaya yakalanma olasılığı da oldukça yüksektir. Sert havada navigasyon oldukça zordur.
Yaklaşık 20 derece yatmış bir teknede küçücük bir harita masası üzerinde paralel cetvel
kullanmaya çalışmak bunaltıcıdır. Böyle bir durumda salondaki yemek masasını kullanmak
daha doğru olabilir. İkinci bir tehlike ise deniz tutmasıdır. Navigasyon sırasında insanın
aklının başında olması gerekir. Deniz tutması ise genellikle buna olanak vermez.
Bu nedenle navigasyona başladığınızda sert havadan mümkün olduğu kadar kaçınmaya
çalışmanız önerilir. Eğer mideniz sağlamsa devam edebilirsiniz, deniz tutuyorsa bu işi midesi
daha sağlam birine bırakmanız önerilir. Denize alıştıkça navigasyona da alışacaksınız. Kötü
havada navigasyonun zorlukları ile karşılaştıkça daha iyi uyum sağlayacaksınız. Binlerce kişi
bunu yapabiliyor.
Seyir Defteri
Özellikle gezi teknelerinde seyir defteri tutulmaz. Bir kısım denizciler kendileri istediği için
seyir defteri tutarlar ama navigasyon amacı ile ayrı bir defter tutulması önerilir. Özellikle
parakete hesabı ile seyir yapıyorsanız bu tür bir defter çok işinize yarar. Defter tutma
alışkanlığnız yoksa bu tür bilgileri harita üzerine kaydetmek yararlı olabilir. Ancak bu
bilgileri haritanın herhangi bir yerine anlaşılmaz bir şekilde yazıp daha sonra silmek yerine
rotanız üzerine uygun yerlere not alırsanız bu rotaya yakın seyirler yaptığnızıda yararını
görürsünüz.
Doğru rota
Eğer navigasyonu siz yapıyorsanız dümeni başkası tutuyorsa, dümen tutanın doğru rotada
olduğuna emin olun. Bunu en kolay yolu emir tekrarıdır. Rotayı verdikten sonra dümenci
verilen rotayı size tekrar etsin, ve gerektiğinde de tekrar kontrol edin, hem harita üzerinde
hem de pusula ibresinde.
27
Haritaların Güncel tutulması
Deniz Haritaları satın aldığnız zaman günceldir. Haritanın arkasında son güncellemenin tarihi
yazılıdır. Eski bir baskı olsa bile güncellemeler harita üzerine el ile işlenerek güncellenir.
En kolay olanı her yıl yeni harita almak gibi görünebilir, ancak haritalar oldukça pahalıdır,bu
nedenle güncellemeleri mevcut haritalrınız üzerine işlemeniz önerilir. Haritalarda yapılması
gereken değişiklikliklere Seyir Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığının web
sitesinden erişebilirsiniz:
http://www.shodb.gov.tr/ilanlar/index.html
Denizlerde kıyı şekilleri değişmese de bazı bölgelerde akıntı nedeni ile sığlıkların yeri
değişebilir, yeni marinalar yapılmış olabilir, yeni bir şamandıra veya fener koyulmuş olabilir.
Balık çiftliklerinin yerleri değişir.
Başka bir teknede sizin olmayan bir harita kullanıyorsanız, son düzeltme tarihine bakın. Eski
tarihli bir harita kullanılabilir ama bir çok bilgi eksik veya yanlış olabilir. Örneğin Marmara
Denizinde adalar bölgesinde Kaşık Adasının adı 2010 tarihine kadar başka bir isim olarak
geçiyordu. 2010 yazında ismi kaşık Adası olarak düzeltildi.
Haritaların Bakımı
Haritalar genellikle ikiye katlanmış olarak satılırlar ve paketlenirken rulo yapılarak verilirler.
Eğer harita masanızda harita gözü varsa katlamadan saklamak en doğrusudur. Haritaları rulo
olarak teknede tutmak doğru değildir, açıldıklarında düz şekillerini alamazlar ve kullanımları
zorlaşır. Harita gözünüz yoksa salon oturma yerlerinin minder altlarını deneyebilirsiniz. Eğer
haritalarınız katlamanız gerekirse mümkün olduğu kadar az katlayınız ve kaldırıken sürekli
aynı yerden kaltlayarak kaldırmaya özen gösteriniz. Haritalar üzerinde 2B bir kurşun kalem
ve yumuşak bir silgiyle çalışmak en doğrusudur. İşniz bittikten sonra harita üzerindeki kalem
izlerin daha sonra kullanmayacaksanız siliniz. Silmezseniz bir dahaki kullanımda eski
çizimleri yenileri ile karıştırabilirsiniz.
Kontrol Kontrol Kontrol
Herşeyi sürekli kontrol edin, harita üzerinde yaptığnız navigasyonu, ölçtüğünüz açıları
gördüğünüz şamadıraları, görmeniz gerektiği halde göremediğinz şamandıra veya fenerleri,
yani her şeyi tekrar tekrar kontrol edin. Beklediğinizden aşırı bir rüzgar veya akıntı sizi
kolaylıkla rotanızdan çıkarabilir. Otopilotlar kendi pusulaları ile gitmek üzere
tasarlanmışlardır. Akıntılı bir denizde tekne başı aynı yönü gösterdiği halde yandan gelen bir
akıntı tekneyi bambaşka bir yöne sürükleyebilir. Otopilota güvenmeyin, güvertede oturup
teknenin nereye gittiğini gözleyin, tehlikeleri tekrar tekrar kontrol edin.
28
Elektronik Navigasyon
Elektronik navigasyon – Özellikle GPS kullanımı – son zamanlarda çok yaygınlaştı. Bu
nedenle kullanımı hakkında biraz bilgi vermek ve küçük tekne navigasyonunu nasıl
etkilediğine göz atmak gerekir.
GPS Nedir
GPS “Global Positioning System“ kelimelerinin baş harflarinden oluşur. Küresl konumlama
sistemi anlamındadır. Teknik detaylarına ve çalışma prensiplerine girmek navigasyon
konusunda bize bir şey kazandırmaz. Bilmemiz gereken dünya çevresinde değişik
yörüngelerde dönen uydulardan aldığı sinyalleri okuyarak teknemizin o anda nerede olduğunu
kesine yakın bir şekilde belirlediğidir.
Karada ve denizde kullanılan portatif küresel konumlama cihazları olduğu gibi teknelerde
harita ile bütünleştirilmiş harici bir antenle veri alan sistemler de vardır.
Elektronik navigasyon sistemleri özellikle karanın görünmediği açık denizlerde çok yardımcı
olan sistemlerdir. Makul ölçüler içinde kullanılmalı ve yardımcı sistem olarak kullanılmalıdır.
Unutulmaması gereken dünyanın bir çok ülkesinde kabul gören ve kabul edilen navigasyon
sistemi kağıt harita üzeride yapılanıdır ve küresel konumlama cihazları (GPS) yardımcı olarak
kabul edilmektedir.
Güzergah noktaları (Waypoint)
GPS (Küresel konumlama cihazı) ‘e göz atmadan önce waypoint’in ne olduğunu anlamalıyız.
Waypoint güzergah noktası demektir. Yolunuz üzerinde bir şamandıra, bir burun dönmek için
önceden tasarladığnız herhangi bir nokta, ulaşmak istedğiniz koy girişinin hemen ağzı,
referans alacağınız herhangi bir yer olabilir. Waypoint GPS kullanımında ana yöntemdir. Bir
çok GPS cihazına waypoint enlem ve boylam olarak girilir. Haritalı GPS cihazlarında ise
noktayı işaretlemek yeterli olur. GPS cihazının hangi verileri gösterdiği ve sağladığı bilgi
miktarı genellikle üreticiden üreticiye değişir. Genel olarak sağlanan bilgiler, bulunduğunuz
nokta, her hangi bir waypoint’e olan uzaklığınız, eğeer bir rota seçtiyseniz, gideceğiniz
waypoint’e olan uzaklığınız ve tahmini varış zamanınız, teknenin karaya göre hızıdır.
Bir çok GPS cihazı bir waypoint seçip ona doğru gittiğinizde “cross track error XTE” gösterir.
Bu sizin gitmeniz gerekn rotadan ne kadar saptığnızı gösterir.
GPS ve navigasyon
Modern küçük tekne navigasyonunda GPS kullanımının katkısını olmadığı söylenemez ama
GPS cihazı olduktan sonra navigasyon öğrenmeme gerek yok demek de yanlış olur.



GPS kullanımı da temel navigasyon bilgisi gerektirir.
Güvenilir bir navigasyon için teknenin pozisyonu rakamlardan ibaret olmamalıdır. Bu
rakamlar haritadaki yerlerine yerleştirildiğinde bir anlam taşır.
GPS yüksek ölçüde güvenilir bilgi verir ancak arızalanamaz değildir. Normal
navigasyon yöntemleri ile belirlenen noktalar GPS verileri ile kıyaslanmalıdır. Piller
bitebilir, akü boşalabilir ve GPS yanlış da gösterebilir.
29

Kıyı seyrinde görev daha önceden belirlenen rotaya göre dümen başında kıyıdaki
işaretler izlenerek yapılır. Elektronik bir harita başında mouse yerine dümen tutarak
bilgisayar ekrranında oyun oynarmış gibi tekne kullanılmaz. Eğer görüşünüz kısıtlı ise
veya açık denizde iseniz pusula ile seyretmeniz önerlir. Kıyıya yakın seyirlerde radar
ile seyretmek düşünülebilir.
Denize Adam Düştü (Man overboard)
Hemen hemen tüm marin GPS cihazlarında MOB (Denize adam düştü) düğmesi vardır.
Denize adam düştüğünde basılan bu düğme, adamın denize nerede düştüğünü kaydeder ve
tekne ile o noktaya dönmenize yardım eder. Özellikle açık deniz seyrinde yardımcıdır.
Radar
Anteninin büyük olması nedeni le radar küçük teknelerde yakın zamana kadar
bulunmuyordu. Radar antenlerinin küçülmesi ile birlikte küçük teknelere de radar
takılmaya başlandı.
Günümüzde radar daha çok başka deniz vasıtaları ile çatışmayı engellemekte
kullanılmaktadır. Yağmur ve siste radar dalgaları etkilendiği için radar çok işe
yaramayabilir. Ayarlama ile bu etkinin giderilebilmesi gerekir.
Radsr özellikle gece seyirlerinde sahil şeridini ve denizdeki cisimleri gösterdiği için
kullanılabilir. Unutulmaması gereken yağışta ve siste ayarlanabilir olması ve sahilin çok
dik olmaması halinde sahil şeridini iyi göstermeyebileceğidir.
Radar bekonları
Birçok fenerde radar bekonları vardır. Daha güçlü yansıtma sağlayarak radar ekrannıda
parlak şekilde yerlerini belli ederler. Özellikle kerteriz almak için yararlı olabilirler.
30
Gerçek Navigasyon
Navigasyon bir tekneyi bir noktadan
diğerine emniyetli ve verimli bir
şeklide götürmenin yöntemi olarak
tarif edilir, demiştik. Önceki
bölümlerde bu amaca yönelik olarak
gerekebilecek her türlü bilgi
sunuldu. Şimdi de pratik olarak bir
navigasyonla bir noktadan diğerine
gidelim
Örnek olarak Bodrum Turgutreis D -Marin’den Kuşadasına çıkarken
Çeşme kanalının girişindeki
Tavşanada fenerini belirledim.
Büyükkiremit adasına kadar kıyı seyri
yapacağım. Büyük kiremit adası
iskelede 340 derece manyetik ile
Tavşanadası fenerine kadar
gideceğim. Çıkış saatimi 9:30 olarak
harita üzerine yazdım. Gümüşlüğü
geçerken saat 9:50 olmuştu. Daha
sonra bu bilgileri hızımı hesaplamak
için kullanabilirim. Kiremit adasını
bordaladığımda saat 10:05 ti. Kiremit
adasını bordalarken rotamı 340
dereceye çevirdim. Didim Tekağaç
burnunu bordalarken saat 12:35
olmuştu. Bir dahaki saat kontrolunu
Nesa adasını bordalarken yaptım.
Saat 14:00 tü. Tavşanadası fenerini
16:00 da bordaladım. Sisam adası
burnuna gelene kadar rota için açı
belirlemedim. Çizgi vardı ama
görerek seyrettim. Sisam adası Doğu
burnuna geldğimde rotamı 36 derece
manyetiğe çevirdim ve Kuşadasına
gittim. Adaların ve kıyıların sık
göründüğü böyle bir yolda tam olarak
nerede olduğnmu bilmenin çok
anlamı yoktu. Tekağaç burnunu
bordamda gördüğümde kerteriz
almadım sadece saatime baktım ve
kaydettim. Ynı işlemi Nesa adasında
da yaptım. Adanın veya Tekağaç
burnunun tam olarak neresinde
olduğum çok önemli değildi.
Parakete hesaplaması ile mevki
koyma arasında kaba bir yer belirleme yaptım. Hattın üzerinde 1 mil daha kuzeyde veya
31
Güney’de olmam bilgi olarak bana bir şey kazandırmayacaktı. Tavşan Adasına vardığımda
ssate baktım ve ortalam hızımı kestirdim Kuşadası kanalında sığınacak yer olmadığı için ve
kıyı seyrinde nerede olduğumu görebildiğim için zaman tutmadım. Adanın burnun döndükten
sonra yine sığınılacak yer yok. Yani ya Kuşadasına ulaşacağım ya da geri dönüp sığınacağım.
Bu nedenle havanın kararmasına çok zaman olduğu için ve hava da fazla sıkıştırmadığınan
Kuşadasına rahatlıkla ulaştım.
Navigasyon için tüm gerekli tüm bilgiler verilmeye çalışıldı ama özellikle Ege’de kara
görmeden seyredilen bölgeler çok azdır. Bu nedenle bilgileri gerektiğinde kullanmak üzere
aklınızda tutup sadece gerekli olanları kullanarak kolaylıkla seyir yapabilirsiniz.
32