doc1. Çocuk ve gençlere yönelik Avusturya sağlık
download 
Şikayet Transkript
1. Çocuk ve gençlere yönelik Avusturya sağlık
Impressum Gesund aufwachsen Ein Leitfaden zum Thema Kindergesundheit für Eltern und werdende Eltern Herausgeber: Volkshilfe Wien Weinberggasse 77, 1190 Wien Tel.: 01 / 360 64; E-Mail: [email protected] Internet: www.volkshilfe-wien.at Ethno-Medizinisches Zentrum e.V. (EMZ) Königstraße 6, 30175 Hannover Tel.: 0511 / 684 10 20; E-Mail: [email protected] Internet: www.ethno-medizinisches-zentrum.de Konzept: Barbara Kuss und Petra Dachs Redaktion: Barbara Kuss, Petra Dachs, Klara Markin und Lea Bröckmann Lektorat: Margit Kridlo Übersetzung: Dolmetscherdienst – Ethno-Medizinisches Zentrum e.V. Covergestaltung, Layout & Satz: Roland Peschetz (STARRYDYNAMO.STUDIOS) Die vorliegende Publikation ist Teil des Projektes MiMi GesundheitslotsInnen Wien & Oberösterreich und wird aus Mitteln des Bundesministeriums für Europa, Integration und Äußeres sowie der Gebietskrankenkassen Wien und Oberösterreich kofinanziert. Projektleitung MiMi GesundheitslotsInnen Österreich: Stephan Amann, Ramazan Salman Für die Richtigkeit und Vollständigkeit der angebotenen Informationen sowie Internetadressen wird keine Haftung übernommen. Alle Rechte vorbehalten. Das Werk ist urheberrechtlich geschützt. Jede Verwertung in anderen als den gesetzlich zugelassenen Fällen bedarf deshalb der vorherigen schriftlichen Genehmigung. Eigenverlag: Volkshilfe Wien Stand: Juni 2015 Giriş Herkes için sağlık. Başından itibaren sağlık. MiMi – „Göçmenlerle Birlikte, Göçmenler İçin“ – konulu sağlık projesi, göçmen kökenli nüfusun sağlık sistemine ve sağlıkla ilgili konulara daha kolay erişebilmesini sağlamak amacıyla 2003 yılından itibaren Almanya’da ve 2012 yılından itibaren Avusturya’da uygulanmakta olan bir projedir. Bu proje çerçevesinde göçmenler eğitilerek birer sağlık rehberine dönüştürülmektedir. Eğitimini tamamlayan sağlık rehberleri, sağlık konusunda kendi topluluklarında anadillerinde hazırlanmış olan bilgilendirme etkinlikleri düzenlemektedir. Sağlık rehberleri bu amaçla, „Gesundheit Hand in Hand – Das österreichische Gesundheitssystem“ (El Ele Sağlık - Avusturya Sağlık Sistemi) konulu rehber gibi, çok dilli olarak hazırlanmış bulunan materyallerden yararlanabilmektedir. Ayrıca “Beslenme ve Hareket”, “Yaşlılık, Bakım ve Sağlık” ile ruh sağlığı konularına ilişkin olarak hazırlamış bulunan çok dilli bilgilendirme materyalleri mevcuttur. “Sağlıklı Büyümek” konulu bu rehber, MiMi projesi çerçevesinde yine farklı bir hususta hazırlamış bulunan bir rehberdir. Çocuk sağlığına ilişkin olarak ana dillerinde daha fazla bilgi sunulması hususunda göçmenler tarafından dile getirilmiş olan talepler bu çalışma ile birlikte yerine getirilmiştir. Bu çalışmanın hedefi, okuyuculara çocuklarının ve bütün ailelerinin sağlığını olumlu manada nasıl etkileyebileceklerini ve muhafaza edebileceklerini gösterebilmektir. Rehberin birinci bölümünde, Avusturya sağlık ve sosyal sigorta sistemi çerçevesinde ebeveynlerin, çocukların ve gençlerin sağlıklarına ve sosyal ihtiyaçlarına yönelik olarak sunulan hizmetler hakkında bilgi verilmektedir. Rehberin ikinci bölümünde, sağlığı teşvik edici davranışların yaşanılarak gösterilmesi ve gelecek nesillere aktarılmasında ailenin arz ettiği önem üzerinde durulmaktadır. Rehberin bu bölümünü izleyen diğer üç bölümde ise sağlıklı beslenme, hareket ile çocuk ve gençlerin ruh sağlığının desteklenmesi hususlarına ilişkin bilgi ve öneriler yer almaktadır. Son olarak da diş sağlığı ile kazaların önlenmesi konularında bilgi verilmektedir. Bu rehberde yer alan bilgilerin, çocukların sağlıklı büyümesine katkı sağlaması bizlere mutluluk verecektir. MiMi-Avusturya ekibiniz İçindekiler Federal Bakan Sebastian Kurz’un önsözü.................................................................................. WGKK Başkanı Mag.a Ingrid Reischl’ın önsözü......................................................................... OÖ Gebietskrankenkasse Başkanı Albert Maringer’in önsözü.............................................. Yüksek Sosyolog Ramazan Salman ile Mag.iur Stephan Amann’ın (MAS MBA) önsözü......... 6 7 8 9 1. Çocuk ve gençlere yönelik Avusturya sağlık sistemi.................................................. 10 Gebelik öncesi dönem.................................................................................................................... 10 Sağlık muayenesi Çocuk sahibi olmak isteyenlere yönelik danışmanlık Gebelik dönemi................................................................................................................................ 12 Gebelik testi Anne-Çocuk-Cüzdanı Nakdi yardım: Gebelik ödeneği Doğum öncesi ve sonrası............................................................................................................... 15 Hazırlık Doğum yeri Ebe yardımı Doğum sonrası................................................................................................................................. 17 Önemli resmi işlemler Nakdi yardımlar: Aile yardımı, çocuk bakımı yardımı, ek gelir Çocukluk ve gençlik çağı................................................................................................................ 20 Çocukluk ve gençlik çağlarında yapılan muayeneler Çocuğunuza yapılan aşılar Çocuğunuz hastalandığında Gebelik ve doğuma ilişkin ek bilgiler........................................................................................... 23 Başından itibaren sağlıklı yaşam Olası zorluk ve sıkıntılar Ebeveynlere ve çocuklara yönelik hizmetler 2. Ailenin, çocukların sağlıklarını etkileyecek davranışları üzerindeki etkisi........... 26 Sağlıklı davranışların desteklenmesi........................................................................................... 27 Ruh sağlığının desteklenmesi....................................................................................................... 28 Eğitimin desteklenmesi.................................................................................................................. 28 Medya araçları kullanımının yönlendirilmesi............................................................................. 29 Televizyon Dijital medya Medya araçlarının aşırı ölçüde kullanımı? 3. Çocuğunuzun beslenmesi................................................................................................ 31 Bebekler............................................................................................................................................ 31 Anne sütü ve anne sütü yerine geçen ürünler Bebek maması Başından itibaren doğru beslenme Çocuklar ve gençler......................................................................................................................... 34 Beslenme piramidi Sağlıklı ara öğünler Beslenme bozuklukları Şişmanlık 4. Hareket................................................................................................................................ 37 Hareket etmek, gelişmek demektir............................................................................................. 37 Hareket eksikliğinin sonuçları Hareket önerileri Spor dernekleri................................................................................................................................ 39 Spor dersi.......................................................................................................................................... 39 5. Çocuklarda ve gençlerde ruh sağlığı............................................................................. 40 Gerekli temelin tesis edilmesi....................................................................................................... 40 Duygusal bağ ve temel güven duygusu Öz değer ve öz farkındalık Akran grupları Zorluklar............................................................................................................................................ 42 Uyum sağlama baskısı Ergenlik Gençlerde bağımlılık ve uyuşturucu bağımlılığı 6. Kazaların Önlenmesi......................................................................................................... 45 Güvenlik önerileri............................................................................................................................ 45 Ev hayatı Oyun parkında Sokakta 7. Diş sağlığı............................................................................................................................ 48 Diş sağlığına uygun beslenme...................................................................................................... 48 Diş muayeneleri............................................................................................................................... 49 Ağız ve diş hijyeni............................................................................................................................ 49 8. Bitirirken ............................................................................................................................ 51 Adres ve linklerin yer aldığı bölgesel ekler................................................................................. 51 Teşekkür............................................................................................................................................ 51 Bazı bilgiler özellikle vurgulanmış, ayrı kutucuklar içerisine yerleştirilmiş ve simgelerle ilişkilendirilmiş olup, söz konusu simgeler şu anlamlara gelmektedir: Faydalı öneri İlave bilgiler bulunduğunun belirtilmesi “Dikkat! Son derece önemli.” Federal Bakanın, çocuk sağlığına ilişkin önsözü İnsan sağlığı, doğumdan itibaren desteklenmesi ve korunması gereken yüksek bir değerdir. Sağlık, insanların toplumsal süreçlere iştirak etme yeteneklerini önemli ölçüde etkilemektedir. Dolayısıyla sağlığın korunması ve desteklenmesine yönelik tedbirler aynı zamanda da, entegrasyonun teşvik edilmesine yönelik birer tedbir teşkil etmektedir. “MiMi-Sağlık Rehberleri“ projesi, Avusturya’da yaşamakta olan göçmenlerin sağlığının erişilmesi kolay olan ve kültürel hassasiyetleri gözeten bilgiler vasıtasıyla iyileştirilmesine 2012 yılından bu yana başarılı bir şekilde katkıda bulunmaktadır. Bilhassa çocuk sağlığına ilişkin bilgilere yönelik büyük bir talebin bulunması sebebiyle, bu konuya özel bir modül tahsis edilmiş bulunmaktadır. Bu broşür çerçevesinde, çocuk ve gençlere yönelik Avusturya sağlık sistemine ilişkin kapsamlı bilgiler sunulmakta ve bu suretle göçmenlerin önleyici hizmetler ile sağlık hizmetlerine erişmesine katkı sağlanmaktadır. Bunun ötesinde diş sağlığı, kazaların önlenmesi, hareket, beslenme ve çocuk ve gençlerin ruh sağlığının desteklenmesi gibi önemli konular ele alınmaktadır. Olumsuz özellikte olası dolaylı zararların önlenebilmesi amacıyla göçmenlerin en başından itibaren sağlık sistemi hakkında bilgi sahibi olması ve önleyici tedbirlerin yararına ilişkin fikirlerin desteklenmesi gerekmektedir. Ülkemizdeki bütün çocuklara ve gençlere kökenlerinden bağımsız olarak eşit sağlık fırsatlarının sunulması ve hayata olabildiğince iyi şartlar altında başlamalarının mümkün kılınması hedef edinilmelidir. Sebastian Kurz Federal Avrupa, Entegrasyon ve Dışişleri Bakanı 6 Sevgili okurlar! Sağlık herkes için önemlidir. Sağlıklı hayatın temeli daha çocukluk çağında atılmaktadır. Erişkin yaşlarında görülen birçok sağlık sorununun kökleri çoğu zaman çocukluk veya gençlik çağlarına dayanmaktadır. Bu sebeplerden dolayı Viyana Bölgesel Sağlık Sigortası Kurumu (Wiener Gebietskrankenkasse - WGKK) çocukların ve gençlerin sağlığının desteklenmesine büyük bir önem vermektedir. Bununla birlikte sağlığın korunması ve desteklenmesi sadece bireylerin görevi değildir. Sağlığın desteklenmesi ve teşvik edilmesine yönelik çalışmaların bütün toplumsal alanlarda etkin biçimde uygulanabilmesi amacıyla hepimizin sorumluluk ve görev alması gerekmektedir. Sağlık sistemi bütün sigortalılar ve yakınlarının erişimine açık olmasına rağmen sağlığın teşvik edilmesi, korunması ve yeniden elde edilmesi bakımından bütün nüfus gruplarının eşit fırsatlara sahip oldukları söylenemez. Bu bağlamda dilsel veya kültürel bariyerlerin kaldırılması suretiyle göçmen kökenli Viyana’lıların önleyici ve sağlığı teşvik edici hizmetlere erişimini kolaylaştırmayı hedeflemekteyiz. Volkshilfe Wien ile birlikte yürütmekte olduğumuz “MiMi Sağlık Rehberleri” projesi bu çerçevede önemli bir dayanak teşkil etmektedir. Gösterdikleri üstün gayretler ve yetkinlikleri sayesinde projenin başarıya ulaşmasını mümkün kılan sağlık rehberlerine gönülden teşekkür ederiz. Mag.a Ingrid Reischl WGKK Başkanı 7 Başından itibaren sağlık! Dünya üzerindeki diğer uygulamalarla karşılaştırıldığında Avusturya’da sunulmakta olan sağlık hizmetleri son derece iyi bir seviyededir. Fakat uluslararası araştırmaların da gösterdiği gibi bireylerin sağlık sistemine ilişkin olarak sahip oldukları bilgiler bakımından değerlendirildiğinde, ülkemizdeki durum pek de iç açıcı değildir. Bu durum özellikle de göçmenler için geçerlidir: Bakım ve tedavi hizmetlerinin sunulmakta olduğu müesseselere ilişkin yönlendirici bilgiler hususunda çoğu zaman eksiklik yaşanmakta, sağlığın teşvik edilmesine yönelik çalışmalar yetersiz kalmaktadır. Ebeveynlerin yeterli ve gerekli bilgiye sahip olmaması özellikle de çocuklar için bir dezavantaj teşkil etmektedir. Zira sağlıklı bir hayatın temelleri erken yaşta atılmaktadır! Sağlıklı bir beslenme, dumansız ve güvenli bir çevre ve özellikle de sağlam ilişkiler bebekler ve küçük çocuklar için son derece önemlidir. Bu hususlara dikkat edilmesi suretiyle bir çok hastalığın önlenmesi mümkündür. Çocuk hekimleri tarafından düzenli aralıklarla sağlanan ve Anne-ÇocukCüzdanlarında kayıt altına alınan muayeneler vasıtasıyla danışmanlık hizmeti verilmekte ve erken teşhis imkanı sağlanmaktadır. Diş bakımının küçük yaşlardan itibaren itinayla sürdürülmesi ilerleyen yaşlarda acı çekilmesini ve masraflı tedavilere ihtiyaç duyulmasını önlemektedir. Bir kısmı ücretsiz olarak da yapılmakta olan aşılar, çocukları ağır hastalıklara karşı korumaktadır. MiMi Sağlık Rehberleri, çocukların kendi çevrelerinde sağlıklı bir şekilde büyümelerine de katkı sağlamaktadır. MiMi Sağlık Rehberleri ebeveynlere sağlık sistemi ve sağlığı teşvik edici hizmetler hakkında bilgi vermektedir. Onları MiMi eğitimi ve bahse konu ilave eğitim vasıtasıyla destekleyebilmek bizlere büyük bir memnuniyet vermektedir. Gösterdiğiniz gayret için gönülden teşekkür eder ve bu eğitimden keyif almanızı dileriz! Albert Maringer OÖ Gebietskrankenkasse Başkanı 8 Bütün çocuklar için sağlık! Çeşitli sağlık kurumları tarafından sunulmakta olan hizmetlere rağmen ülkemizde hala çok fazla çocuk ve genç sağlık bakımından dezavantajlı durumda bulunmaktadır. Bu durum özellikle de göçmen kökenli ebeveynlerin çocukları için geçerlidir. Çünkü bu çocukların ebeveynleri sağlık ve sağlıklı yaşama yönelik hizmetlere çoğu zaman yeterli ölçüde erişememektedir. Dil, menşe ülkelerde uygulanmakta olan tamamen farklı sistemlere olan aşinalık ve özellikle de, Avusturya’daki göçmenlerin çoğu zaman son derece zor ve yorucu olan çalışma ve yaşam koşulları başlıca bariyerleri teşkil etmektedir. Bu rehber, yine göçmen kökenli olan ve gerekli dilsel yetkinliklere sahip olan MiMi-Sağlık Rehberlerinin gayretli ve gönüllü çalışmalarını desteklemektedir. MiMi-Sağlık Rehberleri, göçmenlerin anadillerinde bilgilendirme etkinlikleri düzenleyebilmeleri amacıyla tarafımızdan belirli ihtisas alanlarına ilişkin bir eğitime tabi tutulmuştur. Bu rehberin Avusturya’daki bütün çocukların sağlığına birçok dilde katkıda bulunabilmesi için, sponsorlarımızın kapsamlı desteğine ihtiyaç duyulmuştur. Bu çerçevede Federal Avrupa, Entegrasyon ve Dışişleri Bakanlığına, Viyana ve Yukarı Avusturya Bölgesel Sağlık Sigortası Kurumlarına teşekkür ederiz. Ayrıca bu rehbere katkı sağlamış olan ve MiMi-Sağlık Rehberlerinin eğitimini üstlenecek olan çeşitli uzmanlara da teşekkür ederiz. Redaksiyon ekibimize teşekkür etmeyi de bir borç biliriz: Barbara Kuss, Petra Dachs, Klara Markin und Lea Bröckmann. Bu çalışma sonucunda ortaya çıkmış olan çok dilli bu eser Avusturya’nın tamamında kullanılabilecektir. Lakin bu noktadan sonra belirleyici bir etkiye sahip olacak olan kişiler MiMiSağlık Rehberleri olacaktır. Çünkü sağlık rehberlerimiz düzenleyecekleri etkinliklerde bu broşürü dağıtmak suretiyle ebeveynlere ve ebeveyn adaylarına çocuk sağlığına ilişkin bilgiler ulaştıracaktır - bunun için teşekkür ederim! Dipl.-Soz. Ramazan Salman Ethno-Medizinisches Zentrum Genel Müdür Mag.iur Stephan Amann, MAS MBA MiMi Avusturya Başkanı Volkshilfe Wien, Entegrasyon ve Kültürlerarası Çalışmalar Dairesi Başkanı 9 1.Çocuk ve gençlere yönelik Avusturya sağlık sistemi Avusturya’da ebeveynlere ve çocuklara yönelik birçok sağlık hizmeti sunulmaktadır. Broşürün devamında verilmekte olan bilgiler sayesinde • Gebelik dönemi ile çocuğunuzun doğumu ve bakımına ilişkin genel bilgilere; • Söz konusu sağlık hizmetlerinden yararlanabilmek için yerine getirmeniz gereken yükümlülüklere; • Gebelik ve gebelik sonrası dönemde sağlanan nakdi yardımlara; • Gebelik öncesi ve süresince sürdürülecek sağlıklı bir yaşama ilişkin genel bilgilere sahip olmanız öngörülmektedir. Gebelik öncesi dönem Sağlık muayenesi Çocuk sahibi olmak istiyorsanız, sağlık kontrolünden geçerek ve daha gebe kalmadan önce sağlıklı bir yaşam sürerek gebelik dönemine yönelik olumlu bir hazırlık yapabilirsiniz. Sağlık muayenesinden 10 Gebelik öncesinde sağlık muayenesinden geçiniz ve danışmanlık hizmetinden yararlanınız. geçmek amacıyla, önleyici bir sağlık muayenesi (Gesundenuntersuchung) yaptırabilirsiniz. Bu önleyici sağlık muayenesi çerçevesinde, kronik kalp-damar hastalıkları ile metabolik hastalıklara yakalanmaya yönelik yüksek bir risk altında bulunup bulunmadığınız kontrol edilir. Risk faktörleri arasında şu unsurlar bulunmaktadır: Aşırı kilo, stres, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol değerleri. Önleyici sağlık muayenesini sağlık sigortasına bağlı bir ayakta tedavi merkezinde ve aile hekiminizde yılda bir kez olmak üzere ücretsiz olarak yaptırabilirsiniz. Ebeveyn-Çocuk-Merkezlerinde (Eltern-Kind-Zentren) veya gebelik danışmanlığı birimlerinde (Schwangerschaftsberatung) doğum ve gebelik konularına ilişkin her türlü bilgiye ulaşabilirsiniz. Söz konusu merkezlerde sunulan danışmanlık hizmeti çoğu zaman anadilde de verilmektedir. Normal şartlarda kadın doktorunuz size gebelikten önce, gebelik esnasında, doğum sırasında ve sonrasında tıbbi hizmet verir. Gerek sizi bu süreçlerde destekleyebilecek bütün tedbirler gerekse bütün potansiyel zorluk ve riskler hakkında bilgi edininiz ve bu hususlarda danışmanlık hizmetlerinden yararlanınız! Gebe kalmadan önce aşı korumanızı kontrol ettirmeyi de ihmal etmeyiniz. Bazı hastalıklar gebelik süresince komplikasyonlara yol açabileceğinden dolayı bu husus önem arz etmektedir. Bu durum özellikle de kızamık, kabakulak, suçiçeği (varisella), boğmaca ve kızamıkçık hastalıkları için geçerlidir. Özellikle de gebelik süresince yaşanacak kızamıkçık hastalığına yakalanılması halinde, çocuğun dünyaya özürlü bir şekilde gelme riski son derece yüksek olur. Ayrıca Chlamydiaceae (bakteri) testi yaptırmalısınız. Bu bakteriler tubal gebeliklere yol açabileceğinden dolayı gebelikten önce gerek sizde gerekse partnerinizde tedavi edilmelidir. İlaç kullanıyor olmanız halinde, gebe kalmaya çalıştığınız dönemde ve gebelik süresince hangi ilaçları kullanabileceğinizi ve hangi ilaçları değiştirmeniz gerektiği hususlarını açıklığa kavuşturmalısınız. 11 Çocuk sahibi olmak isteyenlere yönelik danışmanlık Bazen gebe kaldığınız haberini alabilmek için aylarca beklemeniz gerekebilir. Bu tuhaf bir durum değildir. Uzun bir süre boyunca gebe kalamamanız halinde uzman danışma birimlerine (Beratungsstelle) veya gebelik polikliniklerine (Kinderwunschambulanz) başvuruda bulunabilirsiniz. Buralarda gebe kalamamanızın olası sebeplerini ve tedavi imkânları hususunda bilgi alabilirsiniz. Verilen danışmanlık hizmetinden her zaman eşinizle birlikte faydalanmanız büyük önem arz etmektedir, zira çocuk sahibi olunamayışı hem kadından hem de erkekten kaynaklanabilir. Ayrıca çocuk sahibi olamayan kişilere yönelik psikolojik danışmanlık hizmetleri de sunulmakta olup, bu hizmetler ruhen çoğu bakımdan oldukça yıpratıcı etkilerde bulunan bu dönemlerde sizlere destek olur. Federal Sağlık Bakanlığı tarafında hazırlanmış olan “Bebek İstiyoruz” („Wir möchten ein Baby“) başlıklı broşürde (2015), tıbbi destekli üreme masraflarının IVF-Fonds tarafından karşılanması hususunda bilgi verilmektedir. Link: bit.ly/bmgBaby Gebelik dönemi Gebelik testi Gebeliğin ilk belirtileri çoğu zaman mide bulantısı, aşerme, göğüslerde gerginlik hissi, baş dönmesi ve adet kanamasının gerçekleşmemesi gibi bedensel değişikliklerden ibarettir. Emin olabilmek için kendiniz bir idrar testi yapabilirsiniz. Bu testi eczanelerden reçetesiz olarak temin edebilirsiniz. Test sonucunun pozitif çıkması halinde, bu sonucu hemen kadın doktorunuza kontrol ettirmelisiniz. Anne-Çocuk-Cüzdanı Gebelik halinin belirlenmesiyle birlikte kadın doktorunuz size Anne-ÇocukCüzdanı verecek olup, bu cüzdan size ve çocuğunuza yönelik önleyici sağlık hizmetlerinde kullanılacaktır. Anne-Çocuk-Cüzdanında ana rahmindeki çocuğun doğuma kadar ve akabinde de 62. ayına kadar 12 kaydettiği gelişim kayıt altına alınmaktadır. Bu çerçevede annenin sağlık durumu da tasvir edilmektedir. Bu sayede olası komplikasyonlar ve riskler erkenden tespit edilerek tıbbi tedavi altına alınabilir. Avusturya vatandaşı olup olmamasından bağımsız olarak her gebe kadın Anne-Çocuk-Cüzdanını alabilir! Sağlık sigortanızın bulunmaması halinde de muayeneleri ücretsiz olarak yaptırabilirsiniz. Ancak muayeneden önce Bölgesel Sağlık Sigortası Kurumuna başvurarak, bu hizmetten yararlanma hakkına sahip olduğunuza dair belge almalısınız. Doğum öncesi ve sonrasında aşağıdaki muayeneler yapılmaktadır: Doğumdan önce – Gebe kadına yönelik muayeneler: • Annenin genel sağlık durumuna yönelik beş muayene; • Çeşitli kan tahlilleri; • Anne ve çocuktan kaynaklanabilecek risk faktörlerinin tespit edilmesi (sorunlara yol açabilecek olası sağlık sorunları); • üç ultrason muayenesi. Doğumdan sonra – Çocuğa yönelik muayeneler: • Çocuğa yönelik on muayene; • Bir ortopedik muayene; • Bir kulak-burun-boğaz muayenesi; • İki göz muayenesi. Ayrıntılı muayene planı size Anne-Çocuk-Cüzdanı muayeneleri çerçevesinde teslim edilecektir. Doğuma kadar olan muayeneler kadın doktorunuz tarafından gerçekleştirilirken, doğum sonrasındaki muayeneler çocuk doktoru tarafından gerçekleştirilir. İlgili doktorun sağlık sigortasıyla anlaşması bulunması halinde bahse konu muayeneler ücretsizdir. 13 Nakdi yardım: Gebelik ödeneği Tahmini doğum tarihinden önceki sekizinci haftanın başlamasıyla birlikte annelik izni başlar. Annelik izni uygulaması gereğince, gebeliğin bu döneminde bulunan kadınların çalıştırılması yasaktır. Bazı mesleklerde (örn. gastronomi sektöründe) çalışmanız, gebeliğin doktor tarafından tespit edildiği günden itibaren yasaktır. Hizmet ilişkisi içerisinde bulunmanız halinde (işçi, sözleşmeli çalışan, bağımsız çalışan), annelik izninin başlamasından doğumdan sonraki sekiz haftaya kadar (çoklu doğumlarda doğumdan sonraki on iki haftaya kadar) gebelik ödeneğinden (Wochengeld) yararlanabilirsiniz. Bu ödenek, o zamana kadar aldığınız net ücretiniz tutarında olur. Cüzi kazançlı bir işte (geringfügige Beschäftigung) çalışmanız halinde gebelik ödeneği olarak sabit bir tutar alırsınız. Annelik izninin başlangıcında işsizlik parası (Arbeitslosengeld) veya sosyal yardım (Notstandshilfe) almanız halinde belirli koşullar altında gebelik ödeneğinden de yararlanabilirsiniz. Bu durumu lütfen İş ve İşçi Bulma Kurumu (Arbeitsmarktservice - AMS) ile görüşünüz. Müşterek sigortalılar ile isteğe bağlı sigortalılar gebelik ödeneğinden yararlanamaz. Hak sahibi olup olmadığınızı lütfen bağlı bulunduğunuz sağlık sigortasından araştırınız. Başvurunuzu, Anne-Çocuk-Cüzdanınızın düzenlenmesini müteakiben bağlı bulunduğunuz sosyal sigorta kurumuna yapmalısınız. Bunun için aşağıdaki belgeleri muhakkak teslim etmelisiniz: • Doktor tarafından onaylanmış olan tahmini doğum tarihinin yer aldığı Anne-Çocuk-Cüzdanı; • IBAN numarasının yer aldığı banka hesap bilgileriniz; • Fotoğraflı resmi nüfus cüzdanınız; Başvuru için gerekli belgelerin ayrıntılı bir şekilde belirtildiği bir liste isteyiniz ve burada yer alan talimatlara harfiyen uyunuz. • Çalışma ve gelir belgesi; • Vaktinden önce annelik iznine ayrılmış olmanız halinde hizmetten muafiyet belgenizin (Freistellungszeugnis - çalışmamanız gerektiğinin ifade edildiği doktor raporu) aslını ibraz etmeniz gerekir. Gerekli belgeleri posta yoluyla göndermenizin mümkün olup olmadığını ve yukarıda belirtilen belgeler haricinde belgelere ihtiyaç olup olmadığını sosyal sigorta kurumunuza sorunuz. 14 Doğum öncesi ve sonrası Hazırlık Doğum hazırlık kursu (Geburtsvorbereitungskurs), eşinizin yanında olup olmamasından bağımsız olarak doğumla ilgili her şey hakkında bilgi edinmeniz bakımından önemlidir. Bu kurslar doğuma fiziksel, düşünsel ve psikolojik olarak hazırlanmanıza yardımcı olacaktır. Bu kurslara 25. gebelik haftasından itibaren katılımınız gerekmektedir. Örneğin gebe jimnastiği veya gebe yogası da buna benzer başka hizmetler teşkil etmektedir. Doğum hazırlık kursları hastanelerin kadın-doğum servisleri, ebeler, halk eğitim merkezleri (Volkshochschule) veya özel dernekler tarafından düzenlenmektedir. Bu kursların masrafları tarafınızdan karşılanmalıdır. Kurs masrafları 100,- € ile 150,- € arasında değişmektedir. Gebe jimnastiği kursları ebeler, Ebeveyn-Çocuk-Merkezleri veya özel dernekler tarafından düzenlenmekte olup, bu kursların masrafları da tarafınızdan karşılanmalıdır. Ortalama saatlik kurs ücreti 7,- € ile 15,- € arasında değişmektedir. Yakınlarınızda düzenlenecek olan bir sonraki kurslara ilişkin bilgilere örneğin Ebeveyn-Çocuk-Merkezlerinden ulaşabilirsiniz. Doğum yeri Doğumun nerede ve ne şekilde gerçekleşeceğini belirleyebilirsiniz. Doğumu gerçekleştirebileceğiniz üç yer vardır: • hastane; • yatılı hizmet verilmeyen (ambulant) doğum; • evde doğum. Hastanede doğum yapmak istemeniz halinde, yatak rezervasyonunuzu erkenden yaptırmalısınız. Doğumda size yardımcı olacak ebeyi kendiniz 15 seçebilirsiniz. Bunu yapmamanız halinde, doğum yapacağınız gün hastanede görevli olan ebe size yardımcı olacaktır. Yatılı hizmet verilmeyen (ambulant) doğumda, doğumu hastanede yaptıktan sonra, komplikasyon meydana gelmemesi koşuluyla evinize gidebilirsiniz. Bunun için gebelik sırasında bir hastaneye kayıt yaptırmalısınız. Ayrıca doğumdan sonra size ve bebeğinize evde bakım hizmeti sunacak bir ebe ve bir çocuk doktoru ayarlamalısınız. Evde doğumda ise çocuğunuzu kendi evinizde dünyaya getirirsiniz. Bu uygulamada gebelik süresince, doğum esnasında ve sonrasında istediğiniz bir ebenin refakatinde bulunursunuz. Ebe yardımı Bir ebeden bunun dışında alacağınız danışmanlık hizmetlerinin masraflarını bizzat karşılamanız gerekecek olup, bu hizmetin saatlik ücreti yaklaşık 50,- €’dur. Masrafları sağlık sigortası tarafından karşılanan ebe yardımından her kadın yararlanabilir. Bununla birlikte bahse konu masrafların ne zaman ve kaç kez karşılanacağına ilişkin ayrıntılı düzenlemeler mevcuttur. Ayrıca ilgili ebe ile bağlı bulunduğunuz sağlık sigortası anlaşmalı olmalıdır. Bu sebepten dolayı hangi masrafların karşılanacağını mutlaka önceden öğreniniz! Ebe yardımından her kadın faydalanabilir. Ebeler tarafından sunulan aşağıdaki hizmetlerin masrafları sağlık sigortaları tarafından karşılanmaktadır: Ebe danışmanlığı: • Ebe tarafından 18.-22. gebelik haftalarında sunulan danışmanlık hizmeti. Yatılı hizmet verilmeyen doğum: • Gebeliğin her haftasında iki ev ziyareti yahut ebenin muayenehanesinde görüşme; • doğumu izleyen 1. günden 5. güne kadar her gün bir ev ziyareti; • ihtiyaç duyulması halinde doğumu izleyen 8. haftanın sonuna kadar azami yedi ev ziyareti. 16 Erken taburcu olmak (doğumu izleyen 4. günden önce): • Taburcu olunan günü izleyen günden doğumu izleyen 5. güne kadar her gün bir ev ziyareti. Sezaryen doğum, erken doğum, çoklu doğum sonrası erken taburcu olmak (doğumu izleyen 6. günden önce): • Taburcu olunan günü izleyen günden doğumu izleyen 6. güne kadar her gün bir ev ziyareti. Evde doğum: • 40. gebelik haftasının sonuna kadar en fazla dört ev ziyareti veya muayene; • 41. ve 42. gebelik haftalarında en fazla ilave üç adet ev ziyareti veya muayene. • Evde doğum esnasında refakat; • doğumu izleyen 1. günden 5. güne kadar her gün bir ev ziyareti. Doğumu izleyen 6. günden itibaren (erken taburcu olma, yatılı hizmet verilmeyen doğum ve evde doğum hallerinde): • doğumu izleyen 6. günden 8. haftaya kadar olan sürede özel sorunlar (örn. emzirme sorunları, perine yaralanmaları) yaşanması halinde ilaveten en fazla yedi tane ev ziyareti veya ebenin muayenehanesinde görüşme Doğumdan sonra Önemli resmi işlemler Doğum belgesi ve ikamet kaydı Doğumdan sonraki bir hafta içerisinde doğum belgesi tanzim ettirmelisiniz. Eşzamanlı olarak da çocuğun ikamet kaydını yaptırabilirsiniz (“Meldezettel”). Her iki işlem de çocuğun doğmuş olduğu mahallenin nüfus müdürlüğünde (“Standesamt”) yapılır. Bu işlemleri yaptırabilmek için çeşitli belgelere ihtiyacınız olacağından dolayı, hangi belgelere ihtiyaç duyulduğunu önceden araştırınız! Çocuğun sosyal sigortası / e-card Gerçekleşen doğumun nüfus müdürlüğüne bildirilmesi esnasında çocuk otomatik olarak ebeveynlerin sosyal sigortasına da kaydettirilmektedir. Çocuk 17 her iki ebeveynin de sigortası kapsamına alınmaktadır. Bu çerçevede çocuğa ayrı bir e-card ve sigorta numarası tahsis edilmektedir. Söz konusu e-card 14 iş günü içerisinde ikamet adresinize postalanır. Çocuğunuzun, e-card elinize geçmeden önce hastalanması halinde doktora Anne-Çocuk-Cüzdanını ibraz edip, e-card’ı sonradan teslim edebilirsiniz. Ya da muayenehanenin ve muayenenin türüne göre 30,- € ile 100,- € arasında değişen muayene ücreti ödemek zorundasınız. E-card’ı sonradan ibraz etmeniz halinde bu muayene ücreti size iade edilir. Viyana’da, çocuğun doğmuş olduğu mahalledeki şehir idaresi temsilcilikleri (“Magistratisches Amt”), federal eyaletlerde ise şehir idaresi (“Magistrat”) yahut belediye başkanlığı (“Gemeindeamt”) sorumludur. Nakdi yardımlar: Aile yardımı, çocuk bakımı yardımı, ek gelir Aile yardımı Gerçekleşen doğumun nüfus müdürlüğüne bildirilmesi ile birlikte çocuğa ilişkin veriler otomatik olarak maliye müdürlüğüne (“Finanzverwaltung”) iletilir. Aile yardımından yararlanma hakkına sahip olmanız halinde size yazılı olarak bilgi verilir ve para hesabınıza aktarılır. Doğum izni Doğumdan sonra doğum izni kullanma, yani işinizden izinli sayılma hakkına sahip olursunuz. Bu hakkınız çocuğunuzun ikinci doğum gününe kadar geçerli olur. Bu süre içerisinde hizmet sözleşmenizin feshedilmesine ve işten çıkarılmanıza karşı yasal koruma altında bulunursunuz. Hizmet sözleşmenizin feshedilmesine karşı yasal koruma içeren doğum izni hakkı sadece iki yıl süresince geçerlidir. Bununla birlikte siz ve eşiniz doğum izni süresini paylaşmanız halinde en fazla üç yıl boyunca çocuk bakımı yardımından yararlanabilirsiniz. Çocuğun 2. doğum gününü de aşacak şekilde doğum izni kullanmak istemeniz halinde bu konuda iş yerinizle uzlaşmaya varmalısınız. Bu durumda, hizmet sözleşmenizin feshedilmesine karşı yasal korumaya sahip olmazsınız. 18 Çocuk bakımı yardımı Doğum izni süresince aylık yerine çocuk bakımı yardımı alırsınız. Çocuk bakımı yardımının beş farklı modeli arasında tercih yapabilirsiniz: götürü miktarların ödendiği dört model ile ödenen miktarın gelire bağlı olduğu bir model. Hangi modelin size uygun olduğuna tek başınıza veya eşinizle birlikte karar vermelisiniz. Götürü yardım miktarları 2015 Aylar Günlük çocuk bakımı yardımı miktarı 30+6 20+4 15+3 12+2 14,53 € 20,80 € 26,60 € 33,00 € Gelire bağlı yardım miktarı Aylar Günlük çocuk bakımı yardımı miktarı 12+2 Son gelirin %80'i; azami 66,00 € Ebeveynlerin doğum iznini paylaşması halinde, doğum izninden daha uzun süre yararlanılabilir: örneğin ebeveynlerden sadece birinin doğum izni kullanması halinde bu süre azami 30 ay iken, her iki ebeveynin de kullanması halinde bu süre 36 aya kadar çıkabilir. Alacağınız günlük çocuk bakımı yardımı miktarı seçeceğiniz modele bağlıdır. Çocuk bakımı yardımına en erken çocuğun doğduğu tarih itibarıyla başvurabilirsiniz. Sağlık sigortanıza başvuru esnasında yardım ödeme modellerinden birini tercih etmelisiniz. Başka bir modele geçilmesi, sadece başvuru tarihini izleyen 14 gün içerisinde mümkündür (diğer ebeveyn de seçilen ödeme modeline bağlıdır). Bu yasal düzenlemeye yönelik herhangi bir istisnai uygulama mevcut değildir! Çocuk bakımı yardımının ödenmesi, periyodik Anne-Çocuk-Cüzdanı muayenelerine bağlanmıştır. Dolayısıyla, muayenelerin gerçekleştirildiğini kanıtlamakla yükümlüsünüz. Ultrason muayeneleri, kalça ultrason muayeneleri ile çocuğunuzun altıncı muayenesinden dokuzuncu muayenesine kadar olan muayeneler ise birer istisna teşkil etmektedir. 19 Ek gelir Çocuk bakımı yardımına ilaveten ek gelir sağlama imkânı da mevcuttur. Ne kadar ek gelir elde edebileceğiniz, seçmiş olduğunuz çocuk bakımı yardımı modeline bağlıdır. Seçmiş olduğunuz ödeme modelinde ve içerisinde bulunduğunuz şartlarda ek gelir üst sınırının ne kadar olduğunu ayrıntılı biçimde öğreniniz. Nakdi yardımlara ilişkin bilgilere buradan ulaşabilirsiniz: bit.ly/bmfjInformation Çocukluk ve gençlik çağı Çocukluk ve gençlik çağlarında yapılan muayeneler Çocuğun 62 aylık olmasıyla ve ilköğretime uygunluk muayenesinin yapılmasıyla birlikte, devlet destekli ve zorunlu ihtiyati muayene programı sona erer. Diğer kamusal hizmetler genelde kreşlerde veya okullarda sunulmaktadır. Örneğin bu çerçevede sağlıklı beslenme, vücut ağırlığı kontrolü ve diş sağlığına ilişkin hizmetler sunulmaktadır. Ayrıca okullarda farklı zamanlarda, özellikle de ilkokul kayak kursu veya ilk spor haftası gibi toplu etkinlikler öncesinde muayeneler gerçekleştirilmektedir. Bölgesel Sağlık Sigortası Kurumları yılda bir kez olmak üzere çalışan gençleri, gençlere özel bir muayeneye davet etmektedir. Çocuğunuza yapılan aşılar Ağır hastalıklara ve kalıcı sağlık sorunlarına yol açabilecek olmaları sebebiyle birçok enfeksiyon hastalığı bebekler ve küçük çocuklar için son derece tehlikelidir. Bundan dolayı da çocuklara aşı yaptırılması mantıklıdır. Bununla birlikte Avusturya’da koruyucu aşılar zorunlu değildir. Burada sayılan aşılar Yüksek Sağlık Kurulu (“Oberster Sanitätsrat”) tarafından tavsiye 20 edilmektedir. Bu aşılar ücretsiz olarak yapılmaktadır. Aşıların ne zaman ve hangi sıklıkta yapılabileceğini Anne-Çocuk-Cüzdanı muayeneleri çerçevesinde öğrenebilirsiniz. Çocuğunuza aşı yaptırıp yaptırmayacağınıza ve nelere karşı aşı yaptıracağınıza ebeveyn olarak sizler karar verirsiniz. Ücretsiz aşılar Bebekler/ Küçük çocuklar Rotavirüs, Difteri, Tetanos, Boğmaca, Çocuk felci, B tipi haemophilus influenzae, Hepatit B, Pnömokoklar, Kabakulak/Kızamık/Kızamıkçık (KKK) Okul çocukları Difteri, Tetanos, Boğmaca, Çocuk felci, Hepatit B, Kabakulak/Kızamık/Kızamıkçık (KKK), Menenjit, İnsan papilloma virüsleri Federal Sağlık Bakanlığı’nın güncel bir aşı planı ile aşı broşürüne aşağıdaki online sağlık portalından ulaşabilirsiniz: bit.ly/impfInformation Çocuğunuz hastalandığında Çocuğunuza verilecek sağlık hizmetlerinden 14 yaşına kadar çocuk hekimleri, 14 yaşından sonra da aile hekimi sorumludur. Kırık vakaları, nefes darlığı, bilinç kaybı veya ağır kanama gibi aşırı acil durumlarda cankurtaran çağırmalısınız. Çocuğunuz nakledilebilecek durumda ise onu hastaneye bizzat götürmeniz uygun olur. Başka acil servislerden farklı olarak çocuk acil servisi, bütün acil vakaların tedavi edildiği bir poliklinik şeklinde yapılandırılmıştır. Hastalık halinde çocuk bakımı Çocuğunuzun hasta olması halinde, yılda toplam beş iş günü bakım izni alabilirsiniz. 12 yaşından küçük çocuklarda yıllık toplam izin süresi 10 iş günüdür. Bu izinden yararlanabilmeniz için çocuğunuz için tanzim edilen istirahat 21 raporuna ihtiyaç duyacağınız gibi, işvereninize bakım izni için ilk günden itibaren başvuruda bulunmalısınız. Çocuğunuzun bir yıl içerisinde 10 günden fazla hasta olması ve yıllık izin hakkınızın bulunması halinde, işvereninize önceden haber vermeksizin yıllık izin kullanabilirsiniz. İşvereninizle anlaşmanız şartıyla ücretsiz izin kullanmanız da mümkündür. Ancak yasal bir hakkınızın bulunmaması sebebiyle bu hususu ayrıca görüşüp uzlaşmalısınız. Çalışanlar Odasının (“Arbeiterkammer”) aşağıdaki internet sitesinde bakım iznine ilişkin bilgi ve öneriler bulabilirsiniz: www.arbeiterkammer.at/beratung/arbeitundrecht/krankheitundpflege/pflege/ Pflegefreistellung.html Evde kalmanızın mümkün olmadığı hallerde bazı şehirlerde mobil çocuk bakımı hizmetinden yararlanabilirsiniz. Bu bakım hizmetini sunan kişiler evinize gelerek çocuğunuzun bakımını üstlenir. Çocuğunuzun aniden hastalanması ve bakımı üstelenecek birine sahip olmamanız halinde, cüzi bir üyelik ücreti karşılığında “KiB children care” derneğini arayabilirsiniz. Bu dernek, ikamet ettiğiniz eyalette bakım ihtiyacınızı karşılayabilecek bir müessese veya gönüllü bir çalışan bulmaya çalışacaktır. KIB derneğine günün 24 saati aşağıdaki telefon numarası üzerinden ulaşabilirsiniz: Tel. 0664 / 620 30 40. İnternet sitesi: www.kib.or.at Çocuğunuzun kronik bir hastalığı veya engelli olması Çocukların fiziksel, zihinsel ve ruhsal gelişimi yahut engelleri hususunda bürokratik olmayan bir şekilde bilgi, danışmanlık ve bakım hizmeti sunan özel kuruluşlar (örn. dernekler, ayakta tedavi merkezleri) bütün federal eyaletlerde mevcuttur. Bazı federal eyaletlerde çocuk ve gençlere yönelik danışmanlık ve tanılama hizmetleri Sosyal İşler Bakanlığı’nın ilgili eyalet temsilciliğinde de sunulmaktadır. 22 Bu çerçevede sunulan hizmetler şunlardır: • tıbbi ve psikolojik muayeneler, tanılama, danışmanlık ve bakım; • sosyal, hukuki ve mali konularda yardım ve danışmanlık; • ortopedi ve ergoterapi alanlarında bilgilendirme. Bütün bilgiler ücretsiz ve gizlidir. Bakım parasından yararlanma hakkına sahip olup olmadığınız hususu size özel şartların incelenmesi sonucunda belirlenir. Konuya ilişkin daha fazla bilgiye Sosyal İşler Bakanlığı’nın çağrı merkezinden ulaşabilirsiniz: 0800 / 20 16 11. Gebelik ve doğuma ilişkin ek bilgiler Başından itibaren sağlıklı yaşam Daha gebelikten önce benimsenmesinde fayda olan sağlıklı bir yaşam tarzı, gebelik süresince bilhassa önemlidir. Çok sayıda vitamin, mineral ve eser element içeren, yağ ve şeker oranı düşük sağlıklı ve bol çeşitli bir beslenmeye dikkat ediniz. Yeterli ölçüde uyuyup hareket ediniz ve yeterli miktarda sıvı tüketiniz (1,5 - 2 l). Bu etmenler doğmamış çocuğunuzun yetişmesi için iyi bir temel oluşturur. Ayrıca gebelik öncesi ve esnasında yeterli miktarda folik asit tüketmelisiniz. Folik asit metabolizma, hücre bölünmesi ve çocuğun kan oluşumu için önemlidir. Folik asit örn. tam tahıllı ürünler ile ıspanak, havuç veya domates gibi sebze türlerinde bulunur. Özellikle de hayvansal ürünlerin hazırlanmasında mutfak hijyeni büyük önem arz etmektedir. Çiğ hayvansal ürünlerde salmonella, listeriya ve toksoplazmoz patojenleri mevcut olup, bunların bebeğe zarar vermesi mümkündür. 23 Gebeliğiniz süresince aşağıdaki gıda maddelerini kullanmamalısınız: • çiğ et, çiğ balık ve çiğ deniz ürünleri; • Karaciğer (en azından 13. gebelik haftasına kadar); • Çiğ süt ürünleri ve krem peynir; Gebelik öncesi ve süresince sürdürülecek sağlıklı bir yaşam tarzı da önemlidir.. • Çiğ yumurta (Tiramisu veya mayonez gibi ürünlerde bulunur); • Kinin içeren içecekler (Tonic Water) ve kafein içeren enerji içecekleri; • Ağır metaller ihtiva edebilecek olmaları sebebiyle ton balığı, kılıç balığı, büyük dil balığı ve turna balığı. Vücut ağırlığınıza da dikkat ediniz, çünkü gerek yüksek gerekse düşük kilo, doğurganlığı ve çocuğun gelişimini etkiler. Gerekli olması halinde kilonuzu normal seviyelere getirmeye yönelik çalışmalara (zayıflama ve kilo alma) erkenden başlayınız. Sigara ve alkol gibi bağımlılık yapan maddelerden kesinlikle uzak durmalısınız, çünkü bunların doğmamış çocuğa zarar verdiği kanıtlanmıştır. Olası zorluk ve sıkıntılar Doğumla birlikte hayatınızda meydana gelen değişiklikler Gebelik ve doğum hayatınızda büyük değişimlere yol açar. Çoğu zaman çocuklu yeni hayata yönelik büyük beklentiler mevcut olup, bunlar birçok mutluluğa sebep olmaktadır. Kimi çiftlerin uzun zamandır var olan çocuk sahibi olma istekleri nihayet gerçekleşmiş olur. Aslında şimdi her şey çok güzel olmalıdır? Fakat maalesef bu her zaman böyle değildir! Bütün kadınların yaklaşık olarak üçte birlik kısmı çelişkili duygular besler, kendilerini bazen çok güçlü ve umutlu hissederken, bazen de bitkin veya mutsuz hisseder. Bu çok normal! Çünkü annelik sevinç 24 ve korkuların yanında, stres ve özgüven eksikliğine de yol açabilir. Gebelik ve doğum bedensel bakımdan da zordur. Alışma safhasından ve bebek bakımının rutinleşmesinden sonra özgüven eksikliği genelde kaybolur. Okuma önerisi: „... eigentlich sollte ich glücklich sein ...“ (Aslında mutlu olmalıyım) Gebelikte ve doğum sonrasında psikolojik ve sosyal sıkıntılar. Annelere, babalara ve akrabalar yönelik rehber. Federal Sağlık Bakanlığı (2013) Doğum sonrasında psikolojik krizler Doğum sonrasında psikolojik bakımdan ağır bir yük teşkil eden düşünce ve duygulara sahip olmanız halinde, psikolojik bir kriz içerisinde bulunuyor olabilirsiniz. Mutsuzluk, korkular ve işin üstesinden gelebileceğinize dair ümitsizlik duyguları böyle bir krizin belirtileridir. Böyle bir krizde bulunmanız halinde doktorunuzla konuşun veya örn. bir kadın danışma merkezine (Frauenberatungszentrum) başvurunuz. Bazen babalar da böyle bir kriz yaşayabileceğinden, onlar da yardım almalıdır. Ebeveynlere ve çocuklara yönelik hizmetler En başından itibaren bebeğinizle ve daha sonra da çocuğunuzla katılabileceğiniz birçok etkinlik vardır. Bu etkinlikler hem çocuğunuzun gelişimini hem de ebeveynler ile çocuk arasındaki ilişkiyi teşvik etmektedir. Çeşitli kuruluşlar tarafından düzenlenmekte olan bu etkinlikler çok çeşitli alanlarda sunulmaktadır, örn.: Bebek yüzmesi; bebek yogası; oyun grupları; erken müzik eğitimi; ebeveyn-çocuk-jimnastiği; vs. Bu etkinliklerin masrafları ebeveynler tarafından karşılanmalıdır. Halk eğitim merkezleri ve Ebeveyn-Çocuk-Merkezleri çoğu zaman daha makul ücretler karşılığında kurslar düzenlemektedir. Oralardan bilgi alabilirsiniz! 25 2.A ilenin, çocukların sağlıklarını etkileyecek davranışları üzerindeki etkisi Ailenin, çocukların sağlıklarını etkileyecek davranışları üzerinde belirleyici bir etkisi vardır. Çünkü değerler, normlar ve davranışlar aile içerisinde biçimlendirilmektedir. Çocuklarınıza öğrettiğiniz, yaşayarak onlara örnek olduğunuz şeyler ile onlara davranış biçiminiz çocuklarınızın bütün hayatını etkilemektedir. Çocuklarda bu şekilde oluşan karakter özelliklerini yetişkin yaşlarda değiştirilmesi sadece kısmen ve zor şartlar altında mümkündür. Dolayısıyla bu bölümde, özellikle de ailenizin günlük hayatı içerisinde çocukların sağlıklarını etkileyecek davranışlarını olumlu yönde etkileyebilmek için neler yapabileceğimize ilişkin bazı öneriler verilecektir. Bu rehberin 3. bölümünden 8. bölümüne kadar olan kısımda ise, çocuk ve gençlerin sağlıklarının teşvik edilmesine yönelik daha kapsamlı bilgiler bulabilirsiniz. Ebeveynlerin etkileyebileceği alanlar hangileridir? Hayatın bütün alanlarına ilişkin temel ailede atılmaktadır: beslenme ve hareket etme davranışları, iletişim biçimleri ve kuralları, eğitim, bağımlılık yaratan maddelere yönelik yaklaşım, medya araçlarının kullanımı vs. Bir çocuk sağlık için faydalı olan davranışlara ne kadar çok şahit olursa, bu davranışları o kadar çabuk benimser ve uzun vadede uygulamaya başlar. 26 Sağlıklı davranışların desteklenmesi Çocuklarda sağlıklı bir beslenme ile beslenme davranışlarının gelişebilmesi bakımından aşağıdaki hususlar önem arz etmektedir: • Öğünlerin çeşitli ve sağlıklı bir şekilde hazırlanması ve çocukların bu sayede sağlıklı besinlere alıştırılması; • günde en az bir kez olmak üzere ailecek yemek yenilmesi; • tabağın en başından itibaren bütünüyle doldurulmaması; • çocukların, doymuş olmalarına rağmen yemeği bitirmeye zorlanmaması; • meyve ve sebzelerin göze hitap eden şekilde sunulması; • açlık duygusunun çok fazla büyümemesi amacıyla, yoğurt veya elma gibi küçük ara öğünlerin sunulması; • her çocuğun yemek masasındaki yerinin sabit olması; • sağlıksız gıda maddelerinin (aşırı miktarda yağ, tuz veya şeker içeren ürünler) evde sürekli olarak bulunmaması; • susuzluğa karşı su veya şekersiz çay içilmesi. Bütün ailenin hareket etme davranışları da desteklenebilir. Bu amaçla çeşitli faaliyetler günlük hayata dâhil edilebilir. • örneğin otomobil kullanmak yerine yürüyebilir veya bisiklete binebilirsiniz; • ortak bir boş zaman etkinliği olarak hareket edebilirsiniz. • çocuğunuzun en çok hangi hareketleri yapmaktan hoşlandığını öğrenebilirsiniz; • yaptığınız hareketli faaliyetlerin bütün aile bireylerinin hoşuna gitmesine dikkat etmelisiniz. Sigara ve alkol gibi bağımlılık yaratan maddelerin aile içerisinde kullanılması da çocukları güçlü bir şekilde etkilemektedir. Ebeveynleri sigara içen veya düzenli olarak büyük miktarda alkol tüketen çocukların da sıklıkla sigara ve alkol içtiği bilimsel olarak kanıtlamıştır. Sigara veya alkolün özellikle de stres altındayken sakinleşmek amacıyla tüketildiği durumlarda bu davranış çocuklar tarafından devralınmaktadır. 27 Avusturya Çocuk Sağlığı Kuruluşu (Österreichische Liga für Kindergesundheit) ebeveynlerin stres altında sergiledikleri davranışları irdelemelerini, çocuklarının yanlarında sigara içmemelerini ve düzenli aralıklarla ve/veya aşırı şekilde alkol tüketmemelerini tavsiye etmektedir. Diş sağlığı ve ağız hijyeni hususunda ebeveynler düzenli olarak dişlerini fırçalayarak çocuklarına iyi birer örnek olabilirler. Örneğin hep birlikte diş fırçalanmasını bir aile merasimi haline getirebilirsiniz. Ruh sağlığının desteklenmesi Her bir aile bireyine gösterilen saygı ve ilgi ne kadar yüksek olursa, ailenin ruh sağlığı da o kadar iyi olur. Özellikle de gelişme çağında olan çocuk ve gençlerin ruh sağlığı için her iki etmen de adeta asli bir öneme sahiptir. Çocuk ve gençlerin kendilerine verdiği değer ve dolayısıyla da ruh sağlıklarının gelişimi bakımından aşağıdaki hususlar önemlidir: • ailede sevginin açıkça ifade edilmesi; • aile bireylerinin birbirleriyle açık açık konuşması; • aile bireylerinin sahip oldukları sorumluluğun gösterilmesi ve güçlendirilmesi; • aile bireylerinin farklılıklarının tanınması ve bunlara saygı gösterilmesi; • kuralların esnek biçimde uygulanması; • hatalardan ders çıkarma imkanının mevcut olması. Eğitimin desteklenmesi Tabiatları gereği meraklı olan çocuklar bir çok soru sormak, dünyayı keşfetmek ve anlamak isterler. Aşağıdaki davranışlar çocuklarınıza bu hususta yardımcı olur: • çocuğunuzun sorularını ciddiye almanız ve cevaplamaya çalışmanız; • çocuğunuzla birlikte cevap aramanız (örn. internet veya ansiklopedi kullanarak); 28 • çocuğunuza kuralları izah etmeniz, örn. kaldırımı olmayan bir yolun neden sol tarafından gitmesi gerektiği; • çocuğunuza kitap okumanız - bu faaliyet çocuğunuzun merakını ve öğrenme isteğini güçlendirmekte, dilsel yetenekleri, yaratıcılığı, hayal gücünü ve sosyal yetkinlikleri desteklemektedir. Ebeveynlerin çocuklarıyla en iyi bildikleri dilde konuşmaları çocuklar için en faydalı olan yöntemdir. Bu sayede çocuklar anadilini en iyi şekilde öğreneceğinden dolayı, başka dilleri de iyi bir şekilde öğrenebilecektir. Ayrıca anadil duygular bakımından da önemlidir, zira duygular kişilerin ana dillerinde genelde daha iyi bir şekilde aktarılabilmektedir. Medya araçları kullanımının yönlendirilmesi Televizyon Artık boş zaman etkinlikleri arasında değerlendirilmekte olan düzenli televizyon izleme sayesinde çok sayıda ilginç bilgi edinmek de mümkündür. Önemli olan husus televizyonun anlamlı bir şekilde kullanılmasıdır. Bunun için: • can sıkıntısından dolayı değil, ilgi duyulduğundan dolayı televizyon izlenmelidir; • yaşa uygun yayınlar izlenmelidir; • çocuklarla ve özellikle de küçük çocuklarla birlikte izlenmelidir; • televizyon izleme süreleri sınırlandırılmalıdır. Uzun süreler boyunca ve yaşlarına uygun olmayan yayınlar izleyen çocukların bilişsel yetenekleri potansiyel olarak sınırlıdır (konsantrasyon, okuma becerisi, dilsel yetenekler, matematik yetenekleri), beslenme alışkanlıkları daha kötüdür. Bu çocuklar uzun süre televizyon izlemeyen çocuklara kıyasla genelde daha az hareket ediyor ve daha kilolu olur. Tavsiye edilen televizyon izleme süreleri (Federal Sağlık Bakanlığı) Yaş Günde 3 - 5 yaş 6 - 9 yaş 10 yaşından itibaren 30 dakika 45 dakika 60 dakika 29 Dijital medya Dijital medya araçlarının olmadığı bir hayat düşünülemez. İletişim süreçleri sadece çalışma hayatında değil, okulda da çoğu zaman dijital ortamda gerçekleşmektedir. Dijital medya araçları kullanımını küçük yaşlardan itibaren öğretebilmek için kreşlerde bile projeler düzenlenmektedir. Özel iletişim sağlamak, alışveriş yapmak veya vakit geçirmek için çoğu zaman e-posta, akıllı telefon veya Facebook ya da Twitter gibi sosyal medya araçları kullanılmaktadır. Çeşitli medya araçlarının kullanımı, özellikle de hangi aracın hangi sıklıkta kullanılacağına ilişkin karar bakımından aileler için büyük bir meydan okuma anlamına gelebilir. Bundan dolayı iyi birer örnek olmak, medya araçları kullanımının bilincinde olmak ve icap etmesi halinde bu kullanımı azaltmak ebeveynler veya veliler için önemlidir. Medya araçlarının aşırı ölçüde kullanımı? Çocuğunuzun medya araçlarını sadece zaman zaman yoğun bir şekilde kullanması olağandışı bir durum değildir. Bununla birlikte örn. keyifsiz veya saldırgan davranış biçimlerinin sergilendiği yoksunluk belirtileri, performans düşüklüğü (okul, spor, çalışma hayatında) veya gerçek sosyal ilişkilerin azaltılması gibi farklı davranışlar gözlemlemeniz halinde bu duruma tepki vermelisiniz. Cyber-Mobbing olarak adlandırılan davranış biçimi yeni bir fenomen teşkil etmektedir. Facebook, Twitter veya özel öğrenci forumları gibi sosyal medya araçları vasıtasıyla özellikle de çocuklar ve gençler arasında yoğun ve sistematik sataşmalar, iftira ve hakaretler veya dışlamalar görülebilir. İnternet erişimi her zaman mevcut olduğu için bu tür olaylar günün her saatinde yaşanabilir. Böyle davranışlara maruz kalan kişiler son derece büyük bir yük altında bulunmaktadır. • Burada önemli olan husus, çocuğunuzu küçük yaşlardan itibaren internetin avantajları ve dezavantajları hakkında bilgilendirmenizdir. • Çocuğunuzun internet ortamındaki sistematik sataşmalara, iftira ve hakaretlere veya dışlamalara maruz kalması halinde bu konuyu dile getirmeli ve somut olarak neler yapabileceğiniz hususunda yardım almalısınız. Okuma önerisi: Federal Aile ve Gençlik Bakanlığı (BMFJ) tarafından hazırlanmış olan “Medien in der Familie – Tipps für Eltern“ (Ailede Medya Araçları - Ebeveynlere Yönelik Öneriler) konulu broşür Almanca, İngilizce, Boşnakça/Hırvatça/Sırpça ve Türkçe dillerinde yayımlanmıştır. Bu broşüre ilişkin bilgiler ile sipariş olanakları aşağıdaki internet sitesinde mevcuttur: www.saferinternet.at/familieundmedien 30 3.Çocuğunuzun beslenmesi Bu bölümde çocuğunuzu bebeklik yaşlarından gençlik çağına kadar nasıl sağlıklı besleyebileceğinize ilişkin birçok bilgi ve pratik öneri bulabilirsiniz. Bebekler Anne sütü ve anne sütü yerine geçen ürünler Anne sütü bebekler için en iyi besindir. Sindirimi kolay olan anne sütü kabızlığa, enfeksiyon hastalıklarına ve alerjilere karşı koruma sağlamaktadır. Ayrıca emzirme işlemi, bebeğin çene kemiğinin sağlıklı gelişimini desteklemenin yanında anne ile çocuk arasındaki bağ için faydalıdır. Bir kaç saat boyunca emziremeyecek olmanız halinde anne sütünü süt pompası vasıtasıyla sağlayabilir ve bebeği biberonla besleyebilirsiniz. Bu sayede bebeğiniz anne sütüyle beslenir ve sizin süt salgılamanız devam eder. Emzirmeyle ilgili sorun yaşamanız halinde kadın danışma merkezine (Frauenberatungsstelle), emzirme danışmanına (Stillberaterin) veya ebeye danışabilirsiniz. Bu kişiler size destek olabilir. Fakat yine de emziremeyecek durumda olabilir veya emzirmek istemeyebilirsiniz. Bu durumda süpermarketlerde veya drogeri marketlerde satılan “PRE-” mamalarını kullanabilirsiniz. Çünkü bu mamalar anne sütüne en yakın mama olup, benzer besin maddeleri içermektedir. Ailenizde ebeveynleriniz veya kardeşleriniz bahar nezlesi, atopik ekzema veya astım gibi alerjilerden muzdarip ise, olası bir yüksek 31 alerji riskini önlemek amacıyla düşük alerjen etkiye sahip hazır süt kullanmanızın uygun olup olmayacağı hususunu bir çocuk doktoruna danışmalısınız. Ambalaj üzerindeki hazırlama önerilerine harfiyen uyulması önemlidir (miktar, sıcaklık ve karıştırma oranı). Bebeğin genzine süt kaçmaması ve doğal emme refleksinin desteklenmesi için biberonun ağzındaki delik daha ziyade küçük çaplı olmalıdır. Bebek aynı emermişçesine gayret göstermelidir. Hangi biberon ağzının hangi aydaki bebeklere uygun olduğunu gösteren kılavuzlar vardır. Seyreltilmiş veya katıksız olmalarından bağımsız olarak inek sütü ve soya sütü bebekler için uygun değildir! Bebekler 6 aya kadar anne sütü veya hazır sütün yanında başka bir sıvıya ihtiyaç duymazlar. Sadece ateş, ishal ve kusma hallerinde istisnalar söz konusudur. Zehirli maddeler anne sütü üzerinden bebeğe geçtiği için emziren anneler emzirme dönemi boyunca da bağımlılık yaratan her türlü maddeden uzak durmalıdır. Ayrıca emziren anne dengeli beslenmeye dikkat etmeli ve çok sıvı tüketmelidir. Konuya ilişkin ayrıntılı bilgilere şu internet adresinden ulaşabilirsiniz: www.richtig-stillen.at. Bu internet sitesinde emzirme ve anne sütüne ilişkin önemli bilgiler edinebilirsiniz: örneğin kullanılabilecek emzirme pozisyonları, emzirme döneminde doğru beslenme, emzirme ile ilgili zorluk ve sorunlarda somut yardım önerileri. Bebek maması 5. aydan itibaren verilen bebek maması Gelişim seviyesine de bağlı olmak kaydıyla 17. ile 26. aylar arasında çocuğa bebek maması verilmeye başlanılması uygun olur. Bebek mamasının anlamı, anne sütü veya anne sütü yerine verilen hazır süte ilaveten bebeklere mama verilmesidir. Başlangıç aşamasında çocuğun, örn. dik oturma ve koordineli elparmak hareketleri gibi gelişmişlik belirtileri dikkate alınmalıdır. Bebek maması evde hazırlanabileceği gibi hazır olarak da satın alınabilir. Önemli olan husus, mamanın ilk etapta az sayıda bileşenden oluşmasıdır (yani tek bir sebze türü, daha sonra yavaş yavaş karışımlar). Çocuğun 1. yaşının sonuna kadar mamaya baharat (örn. tuz ve biber) ve mümkün mertebe tatlandırıcı veya başka katkı maddeleri karıştırılmamalıdır. 32 Mamayı bizzat hazırlamanız halinde iyi bir şekilde yıkanmış ve kabuğu soyulmuş organik meyve ve sebze kullanmaya özen göstermelisiniz. Mama kullanılmaya başlanmasıyla birlikte çocuk ilave sıvıya ihtiyaç duyacak olup, bu ihtiyacını gidermek için su ve şekersiz çay kullanmanız uygun olur. İçme suyunun kaynatılmasına gerek yoktur. Bebek maması buğulanmış, ılık ve pürelenmiş bir şekilde, küçük miktarlar halinde yedirilmelidir. Çocuğun yaşı büyüdükçe besinleri parçalayarak ve ezerek küçültme ihtiyacı azalacaktır. 10. - 12. aylar arasında verilen bebek maması 10. aydan itibaren katı besin maddelerini kesilmiş, küp haline getirilmiş veya doğranmış bir şekilde yedirebilirsiniz. İşlenmemiş sert kabuklu yemişler, tohum, tahıl, dut ve kabuklu yemişler nefes borusuna kaçıp solunum sorunlarına yol açabileceğinden dolayı bu tür besinlerde dikkatli olunmalıdır. İhtiyaca göre besleme Eskiden çocuklar “saate göre” beslenirdi. Günümüzde ise çocukların açlık ve doygunluk belirtilerine göre beslenmesi tavsiye edilmektedir. Örneğin çocuğun yeme hızını düşürmesi, kaşığı eliyle itmesi veya sadece başını çevirmesi birer doygunluk belirtisidir. Başından itibaren doğru beslenme! Bölgesel Sağlık Sigortası Kurumları bütün federal eyaletlerde özel beslenme danışmanlığı hizmeti sunmaktadır. Bu danışmanlık hizmeti çerçevesinde daha gebelikten önce ve gebelik süresince nasıl sağlıklı beslenebileceğinizi ve hangi besinlerin bebeğiniz için uygun olduğunu öğrenebilirsiniz. Ayrıca atölye çalışmalarına da katılabilirsiniz. Broşürler ve atölye çalışmaları Rusça, Türkçe ve Boşnakça/Hırvatça/Sırpça dillerinde mevcuttur. Konuya ilişkin ayrıntılı bilgilere aşağıdaki internet adresinden ulaşabilirsiniz: www.richtigessenvonanfangan.at Broşür sipariş etmek için aşağıdaki telefon numarasını arayabilirsiniz: 0810 / 81 81 64. 33 Çocuklar ve gençler Beslenme piramidi Beslenme piramidi vasıtasıyla, çocukların ve gençlerin günde veya haftada hangi gıda maddeleri hangi miktarda tüketmesi gerektiği resimli bir şekilde anlatılmaktadır. Porsiyon büyüklüğü Uygun porsiyon büyüklüğünün ölçüsü çocuğun elidir. Yani elleri küçük olan küçük çocuklar, elleri daha büyük olan daha büyük çocuklara göre daha az besine ihtiyaç duyar. İçecek miktarlarında, bardak gibi günlük olarak kullanılan ölçüler kastedilmiştir. 1 İçecekler Günde 6-7 porsiyon ayrıca arada bir olmak üzere, tercihen içme suyu 2 Sebze, kabuklu yemişler, meyve günde 5 avuç dolusu 3 Hububat ve patates Her öğün ve ara öğünde günde 4 porsiyon 4 Süt ve süt ürünleri günde 3 porsiyon, bu porsiyonların 2'si "beyaz" (süt, tereyağı alınmış süt, yoğurt, vs.) ve 1'i "sarı" (peynir) 5 Balık, et, sucuk, yumurta Balık: Haftada 1-2 porsiyon Et ve sucuk: haftada en fazla 3 porsiyon Yumurta: Haftada 1-2 adet 6 Katı ve sıvı yağlar Günde 2 çay kaşığı; bitkisel yağlar (örn. kolza yağı, zeytinyağı) veya sert kabuklu yemişler ve tohumlar (ince öğütülmüş); tereyağı ve margarin, yemeklik ve kızartmalık katı yağlar az kullanılmalıdır 7 Yağlı, tatlı ve tuzlu yiyecekler günde en fazla 1 porsiyon, tatlı içecekler nadiren verilmelidir Öğünlerin dağılımı Çocuklar ve gençler günde beş öğün yemelidir: Kahvaltı, öğle ve akşam yemeklerinden ibaret üç ana öğün ile öğleden önce ve öğleden sonra olmak üzere iki ara öğün. Üç ana öğünden birinin sıcak yemek olmasında da fayda vardır. 34 Sağlıklı ara öğünler Kreş ve daha sonra da okul çağından itibaren teneffüslerde tüketilecek sağlıklı ara öğünler ve sağlıklı içecekler büyük bir öneme sahiptir. Ebeveynler olarak bu öğünler sizin sorumluluğunuzdadır. Sağlıklı bir ara öğün neler içermelidir? En iyisi “hepsinden biraz” içermesidir, yani örn. bir elma, bir tane doğranmış dolma biber, bir parça ekmek, peynir, kabuklu yemiş, yoğurt, bir şişe su veya iyice seyreltilmiş meyve suyu. Kola ve enerji içecekleri gibi kafein ve şeker ihtiva eden içecekler uygun değildir. Nadiren Yağlı, tuzlu gıda maddeleri ve şekerlemeler Ölçülü Hayvansal gıdalar Bol miktarda Bitkisel gıda maddeleri ve içecekler Beslenme bozuklukları Zayıf ve fit bir vücut, günümüz Batı dünyasında geçerli olan güzellik idealidir. Kızlar olabildiğince zayıf olmalı ve model ölçülerine sahip olmalıdır; oğlanlar ise olabildiğince kaslı ve antrenmanlı olmalıdır. Bu ideallere uygun olmayan gençlerin özellikle de ergenlik çağında, anoreksi veya bulimia nervoza gibi bir beslenme bozukluğuna yakalanma riski bulunmaktadır. Anoreksi hastaları yemek yemeyi reddederler. Bulimia nervoza hastaları ise çok fazla yemek yemekle birlikte, bu yediklerini daha sonra kasten istifra ederler. Sofrada normal bir şekilde yemek yenilirken aşırı yeme nöbetlerinin çoğu zaman dikkat çekmemesi sebebiyle özellikle de bulimia nervoza hastalığının farkına varılması zordur. Bundan dolayı çocuğunuzun sıra dışı beslenme alışkanlıklarına sahip olup olmadığı hususuna dikkat ediniz. Beslenme bozuklukları ciddiye alınması gereken hastalıklar olup, hasta kişiler her şeyden önce ruhsal destek ve tedaviye ihtiyaç duyar. Çocuğunuzda beslenme bozuklukları varsa aşağıdaki iletişim kanallarından yardım alabilirsiniz: Tel.: 0800 / 20 11 20 [email protected]; www.essstoerungshotline.at 35 Şişmanlık Çocuğunuzun ölçüsüz bir şekilde yemek yememesi ve aşırı kilolu olmamasına dikkat etmek de aynı şekilde önemlidir. Şişman çocuklar çoğu zaman alay konusu edildiği, kendilerine verdikleri değer düştüğü ve muhtemelen soyutlandıkları için bu durum çocuğunuz için sosyal zorluklara yol açmaktadır. Öte yandan ise aşırı kilo ve özellikle de obezite organizmanın tamamını etkilemektedir. Aşırı kilolu olma hali bilhassa kızlarda ergenliğin daha erken yaşlarda başlamasına yol açarken, oğlanlarda ise gecikmesine sebep olmaktadır. Fakat her şeyden önemlisi daha çocukluk yaşlarında gerek ortopedik hastalıklar gerekse iskelet deformasyonları meydana gelebilir. Yüksek tansiyon, kalp-kan dolaşımı hastalıkları, kas-iskelet sistemi ve lokomotor sistem hastalıkları gibi yetişkinlik döneminde görülen uzun vadeli komplikasyonlar son derece ağır olabilir. 2012 yılına ait Avusturya Beslenme Raporuna göre 7-14 yaş aralığındaki okul çocuklarının %24’ü aşırı kilolu veya obezdir. Aşırı kilolu çocuk ve gençlerin %55’i yetişkinlik dönemlerinde de kilo sorunları yaşamaktadır. Bir çocuk veya gencin aşırı kilolu olarak değerlendirilip değerlendirilmeyeceğini, vücut uzunluğu ve vücut ağırlığı değerleriyle hesaplanabilir (Beden-Kitle-İndeksi, BKİ). BKİ değeri, yağ ve kas oranlarının dikkate alınmadığı ilk değerlendirmeyi yansıtmaktadır. Bu sebeple yüksek veya düşük kilo şüphesinde doktora danışılmalıdır. BKİ hesaplama formülü şu şekildedir: BKİ = kg olarak Vücut ağırlığı m olarak vücut uzunluğu ˣ m olarak boy uzunluğu İnternet ortamında da hesaplama yapılabilmektedir: www.bmi-rechner.net/bmi-kinder.htm 36 4.Hareket Hem kız hem de oğlanlar tabiatları gereği hareket etme ve dünyayı keşfetme ihtiyacı hissederler. Sahip oldukları fiziksel yetenekler onlara neler yapabileceklerini ve neleri yapamayacaklarını gösterir. Bu durum çocuğu, bir şeyi nihayet başarana kadar çalışmaya motive eder. Bu davranış biçiminin altında, daha fazla bağımsızlık ve serbestlik elde etmesi gereksinimi yatar. Aşağıdaki bölümde, hareketin çocuklar için neden bu kadar önemli olduğuna ilişkin ayrıntılı bilgilere yer verilmektedir. Hareket etmek, gelişmek demektir Birçok etkileri olan hareket, insanın sağlıklı gelişimi içi gereklidir. Hareket etmek kemik ve kas oluşumunu güçlendirir. Vücudun tamamını çeşitli şekillerde hareket ettirmek önemlidir: Zıplamak, atlamak, tırmanmak, yerinde dönmek, koşmak ve başka şekillerde hareket etmek suretiyle vücudun bütün kas grupları çalıştırılır. Ayrıca koordinasyon ve denge yetileri de çalıştırılır. Çeşitli şekillerde hareket etmeyen çocuklar daha sık yere düşer ve daha ağır biçimde yaralanırlar. Motor gelişimi aynı zamanda da zihinsel gelişimin de ön koşuludur. Her insan doğumdan itibaren birbiriyle bağlanması gereken seksen altı milyar sinir hücresine sahip olur. Hareket etmek beyni canlandırır ve bu sayede söz konusu bağlantıların (sinaps) oluşmasını destekler. 37 Hareket etmek ayrıca sosyal gelişimi de teşvik eder. Örn. spor derneklerinde birlikte gerçekleştirilen spor faaliyetlerinde çocuklar kural anlayışı, iletişim ve işbirliği becerisi, çatışma becerisi, düşünceli davranma, engellenme toleransı ve empati gibi yetenekler kazanırlar. Çocuklar hareket etmek suretiyle kendi kapasitelerini de tecrübe ederler. Bu sayede kendi becerilerine güvenmeye başlar, özgüven ve bağımsızlıklarını geliştirirler. En önemlisi ise: Hareket etmek eğlencelidir! En çok nelerden zevk aldığını öğrenebilmesi için çocuğunuzun birçok spor dalı denemesine imkân tanıyınız. Hareket eksikliğinin sonuçları Hareket eksikliği çeşitli olumsuz sonuçlar doğurabilir: Birçok çocuk daha küçük yaşlarda aşırı kiloludur (Beslenme başlıklı 3. bölüme de bakınız). Duruş bozuklukları, sırt bölgesinde yaşanan sıkıntılar, yetersiz vücut algısı, koordinasyon ve denge bozuklukları meydana gelebilir. Uzun vadeli komplikasyonlar ise yüksek tansiyon, diyabet ve yüksek kolesterol değerleri olabilir. Hareket önerileri Avusturya makamlarının sağlık üzerinde olumlu etkisi bulunan hareketlere ilişkin önerileri uyarınca • çocukların ve gençlerin günde 60 dakika boyunca fiziksel etkinlikte bulunması gerekmektedir; • haftanın en az üç günü güçlendirici hareketlerde bulunulması gerekir; • oturarak gerçekleştirilen faaliyetlerin 60 dakikadan uzun sürmesi halinde arada bir hareket etmek için kısa aralar verilmelidir. Günlük 60 dakika hareket edilmesi, çocuk ve gençlerin sağlıklı gelişimine yönelik sağlam bir temel oluşturmaktadır. Günlük hayat içerisinde yapılacak hareketlerin teşvik edilmesi de bilhassa önem arz etmektedir (Aile başlıklı 2. bölüme de bakınız), örn.: Bisiklete binmek, yürümek, top oynamak, parkta oynamak, merdiven çıkmak, vs. 38 Güvenli bir şekilde hareket edebilmek, kazaların önlenmesi bakımından da önemlidir (Kazaların önlenmesi başlıklı 6. bölüme bakınız). Yetersiz hareket, bedensel süreçlerin yeterli ölçüde algılanamamasına ve dolayısıyla da hareket güvensizliğine ve dengesizliğe yol açabilir. Bu etmenler ise kaza riskini arttırır. Spor dernekleri Düzenli olarak hareket edecekleri, genelde arkadaşlıklar kurdukları ve sosyal yetkinliklerini güçlendirdikleri için (yukarıya bakınız) çocuklar için spor derneklerinde faaliyet göstermek yararlı olur. Çocuklar daha 1½ yaşında iken ebeveynlerinden biriyle derneklerde düzenlenen ebeveyn-çocukjimnastiği kurslarına katılabilir. 4 yaş ve üstü çocuklar için birçok dernekte, artık ebeveynlerin hazır bulunması gerekmeyen çocuk jimnastiği kursları düzenlenmektedir. 6-8 yaş grubundaki çocukların özel bir spor dalını öğrenmesi birçok dernekte mümkündür. Spor dersi “Sport und Bewegung“ (Spor ve hareket) dersi Avusturya’daki okullarda zorunlu derstir. Bu derse katılım sağlanmaması halinde çocuğun sınıfı geçmesi mümkün değildir. Oğlan çocuklarıyla kız çocuklarının birlikte spor dersine girmesi gibi hususlardan dolayı endişe duymanız halinde bu konuyu öğretim görevlileriyle görüşünüz. Birçok soruna mutlaka çözüm bulunacaktır. 39 5.Çocuklarda ve gençlerde ruh sağlığı Sağlıklı olmak sadece ağrısız olmak değil, kendini ruhen de iyi hissetmek anlamına da gelmektedir. Sağlıklı olduğumuzda yeteneklerimizi de daha iyi bir şekilde kullanabilir, tatmin edici bir hayat ve güzel ilişkiler sürdürebiliriz. Gerekli temelin tesis edilmesi Duygusal bağ ve temel güven duygusu En azından bir referans kişisine yönelik sağlam bir duygusal bağ kurmaları, çocuk ve gençlerin sağlıklı ruhsal gelişimi bakımından çok önemlidir. Bir çocuk ile bu çocuğa güvenilir ve sürekli bir şekilde bakan ve ihtiyaçlarını karşılayan kişiler arasındaki özel ilişki duygusal “bağ” olarak adlandırılır. Bireyleri birbirine bağlayan söz konusu bağın temelleri duygulara dayanmaktadır. Temel güven duygusunun gelişmesi güvenli bir bağ çerçevesinde mümkündür. Temel güven duygusu psikolojiye ait bir kavramdır. Bir insanın hayata esas itibarıyla güvenle yaklaşması, hangi şartlara ve insanlara güvenebileceğini içgüdüsel olarak bilmesi anlamına gelir. O insan bu sayede kendine yönelik de güven kazanır ve daha ziyade olumlu bir temel ruh haline sahip olur. Temel güven duygusu ile birlikte aynı zamanda da psikolojik direnme gücü (Resilienz) gelişir. Bu, bir insanın zor yaşam koşullarının üstesinden gelebilmesi ve bu koşullar karşısında çökmemesi anlamına gelir. 40 Fakat temel güven duygusunun geliştirilememesi, ilgili kişilerin hayatını çeşitli ölçülerde etkileyebilir. Bu etkiler başka insanlara karşı hissedilen sıradan güvensizlik duygusundan, herhangi bir şekilde bağ kuramama gibi spesifik davranış bozukluklarına kadar uzanabilir. Çocuklar sağlıklı bir gelişim kaydedebilmek için referans kişileriyle güvenli bir bağa ihtiyaç duyar. Öz değer ve öz farkındalık Genelde çocuklar bu bağı/bağları kendi ailelerinde bulabilirler. Sağlam temellere dayanan sevgi, saygı ve ilgi çocukların kendilerine verdikleri değeri ve öz farkındalıklarını güçlendirir. Besleme, altını değiştirme ve sallama gibi bebeklerin bakımıyla ilgili birçok davranış onların güven duygusunu da güçlendirmektedir. Prensip olarak artık bütün alanlarda bakıma muhtaç olmayan daha büyük çocuklar için, sevgi ve ilgiyi gösteren başka işaretler de önemlidir. Mesela bir çocuk sohbet esnasında sorular cevaplayarak kendisini önemli hisseder ve ciddiye alındığını düşünür. Çocuğun olumlu davranışlarının zaten olması gerekirmiş gibi görülmeyerek takdir edilmesi de önemlidir. Çocuklar öz algı, öz farkındalık ve empati duyguları geliştirebilmek için sevgi, ilgi ve değer işaretlerine ihtiyaç duyar. Her türlü fiziksel ceza ve ruhsal taciz ise çocukların kendilerine olan saygı güveni üzerinde kalıcı ve olumsuz etkide bulunur. Çocuk eğitiminde şiddete başvurulması Avusturya’da kanunen yasaklanmış olup, bu sebepten dolayı cezayı gerektirir*. * “Şiddet kullanımı ve bedensel veya ruhsal acı verilmesi yasaktır.” (§ 146a ABGB) 41 Akran grupları Çocuklar için ailenin yanında arkadaşlıklar da son derece önemlidir. İlk gerçek arkadaşlık ilişkileri daha kreşte kurulur. İlk kez sosyal birlikteliği ve aile dışı ilişkilerin değerini tecrübe eden çocuklar için erken yaşlarda tesis edilen bu ilişkiler önemlidir. Ortak ilgi ve tecrübelerin önem kazanmaya başladığı, yaklaşık olarak altı yaşından itibaren de arkadaşlıklar farklı bir önem daha kazanır. Çocuğunuzun akranlarıyla Ergenlik çağında akranlar (kafa dengi ilişki içerisinde bulunmasına kişiler) büyük önem kazanmaktadır. imkân sağlayınız. Gençler sorunları hakkında bu kişilerle, ailelerinde mümkün olmayacak şekilde kısmen açık açık konuşmaktadır. Akran grubu gençlerin kimlik gelişimini, yetişkinler ve başka gençlerle aralarına sınır koymalarını ve aynı zamanda paylaşmalarını desteklemektedir. Zorluklar Uyum sağlama baskısı Modern (Bilim-) toplumunun bireylere yönelik beklentileri son derece yüksektir. Özellikle de gençler, içerisinde bulundukları akran grubunda kendilerini kanıtlama, havalı olma, en son model cep telefonuna sahip olma, sosyal ağlarda popüler olma ve iyi görünme baskısı altında bulunur. Aynı zamanda da gençlerin sahip olmaları gereken yeterliliklere yönelik beklentiler artmaktadır. Çünkü gençlerin eğitim ve bilgi seviyeleri ne kadar düşük olursa, sosyal bakımdan dışlanma riski de o kadar artar. Bundan dolayı çoğu zaman stres seviyesi artmakta ve buna bağlı olarak da sağlıksız stres davranışları sergilenmektedir. Çocuklar yaşadıkları stres deneyimini çok farklı şekillerde ifade edebilirler. Gerek duygu ve davranış değişiklikleri gerekse çeşitli hastalık belirtileri yüksek bir stres deneyimine işaret edebilir. Aşağıdaki belirtiler, çocuğunuzun aşırı stres altında bulunduğuna işaret ediyor olabilir: Saldırganlık, üzgünlük, yorgunluk, kendini sürekli geri çekme, karın ağrısı, baş ağrısı vs. 42 Bundan dolayı çocuğunuzun zor dönemlerden sonra rahatlatıcı faaliyetlerde de bulunabilmesine (örn. müzik dinlemek) dikkat ediniz. Sağlıklı beslenme, hareket, açık hava faaliyetleri ve yeterli miktarda uyku da dinlenme sürecini destekleyen etmenlerdir. Çocuklar yetişkinlere göre çok daha fazla uykuya ihtiyaç duyar (2-3 yaşındaki çocuklar: 12 - 13 Saat/Gece; 4 - 5 yaşındaki çocuklar: yaklaşık olarak 11 Saat/Gece). Ergenlik Gençlik, köklü değişimlerin ve değişikliklerin yaşandığı bir dönemdir. Bu gelişim safhası ergenlik olarak adlandırılmaktadır. Yeni şeylerin denenmesi, sınırların test edilmesi ve aşılması çocukluktan yetişkinliğe geçiş gelişiminin birer parçasıdır. Hormonal sebepleri olan ergenlik birçok çocukta erkenden (kızlarda ortalama olarak 10 yaşından itibaren, oğlanlarda 12 yaşından itibaren; ergenlik dönemi bazen bu yaşlardan 2 yıl önce de başlayabilmektedir) başlamakta ve önemli değişimlere yol açmaktadır. Ergenlik çağında bir yanda bedensel değişimler meydana gelmektedir. Yaşanan bu değişimler, alışılmadık ve farklı bedensel belirtiler bakımından çoğu zaman güven eksikliğine yol açmaktadır. Öte yandan ise ergenlik çağındaki gençler çoğu zaman ruhsal dengesizlikler yaşamakta, aksi ve her şeye ve herkese sinir olan bir ruh haline bürünmektedir. Aynı zamanda da genelde ne yapacakları hakkında bir fikir sahibi olamamaktalar. Birçoğu ebeveynleriyle ihtilaf yaşayan gençler daha bağımsız olmak istemekte ve kendilerini yetişkin olarak hissetmektedir. Daha fazla sorumluluk almak isteyen gençler ebeveynlerinden talimat almak istememektedir. Bu dönemde risk alma eğilimi artabilmektedir. Ergenlik çağında kendilerini sosyal bakımdan çoğu zaman soyutlayan ve motivasyon eksikliği yaşayan gençler aynı zamanda da özgüven eksikliği yaşamakta ve aile sıcaklığına ihtiyaç duymaktadır. Yaşanan büyük değişimler çerçevesinde normal karşılanması gereken bu süreçler kız ve oğlan çocuklarında farklı ölçeklerde yaşanmaktadır. 43 Yaşanan sıkıntıların fazla gelmeye başladığı bazı durumlarda ise psikolojik sorunlar gelişebilmektedir. Yaşanan sorunların muhtelif belirtilere sahip olabileceği bu dönemlerde hangi davranışların normal olup olmadığını anlamak çoğu zaman kolay olmamaktadır. Bundan dolayı da bilgilenmenin yanında başka bir kişiye güvenip ona açılmak önem arz etmektedir. Danışmanlık hizmetinden yararlanılması veya tedavi görülmesi de gerekli olabilir. Terapilerde üzerinde durulan husus, belirli bir davranıştan kimin sorumlu olduğundan ziyade, ilgili çocuk veya gence nasıl yardım edilebileceğidir. Gençlerde bağımlılık ve uyuşturucu bağımlılığı Bağımlılık karmaşık bir sorundur. Çocuğunuzun bağımlılık Bağımlılığa yol açan tek bir sebep hali ve davranışlarına nasıl yoktur. Daha ziyade biyolojik, psikolojik tepki verebileceğiniz hususunda ve sosyal etmenlerin birer rol oynadığı size yol gösterebilecek olan bir sebepler bütünü söz konusudur. bir danışmanlık biriminden Üstesinden gelinmeyen krizler veya profesyonel yardım alınız. çocuklukta yaşanan dramatik olaylar gelecekte yaşanacak bir bağımlılık halinin belirleyici etmenleri olarak değerlendirilmektedir. Bağımlı kişilerin hayat hikâyeleri incelendiğinde, ailelerinde yüksek oranda alkol tüketimi veya bağımlılık hastalıklarına, cinsel veya psikolojik istismar gibi şiddet deneyimlerine rastlamak sıklıkla mümkün olabilmektedir. Bir çocuğun bağımlı olması bütün aile bireyleri için büyük bir sıkıntıdır. Bu kriz haline erkenden müdahale edilmesi, çoğu zaman artık sorunların üstesinden gelemeyen ebeveynler için de çok önemlidir. Telefon üzerinden danışmanlık hizmetinin sunulduğu “147 Rat auf Draht” gibi çağrı merkezlerinden yararlanabilirsiniz. Bu çağrı merkezinde psikologlar tarafından danışmanlık hizmeti verilmektedir. Bu numarayı Avusturya’nın her yerinden, günün 24 saati boyunca, anonim ve ücretsiz olarak arayabilirsiniz. 44 6.Kazaların Önlenmesi Kazaların önlenmesine yönelik çalışmalara en küçük çocuklardan itibaren başlanır. Bu bakımdan güvenli bir şekilde hareket etme becerisi ile koordinasyon yeteneğinin teşvik edilmesi son derece önemlidir (Hareket başlıklı 4. bölüme bakınız). Bununla birlikte kazaların önlenmesine yönelik tedbirler de alınmalıdır. 0 - 4 yaşındaki çocukların karıştığı kazaların büyük bir bölümü evde, geriye kalan kısmı ise trafikte ve oyun parklarında yaşanmaktadır. Trafik Güvenliği Kurulu (Kuratorium für Verkehrssicherheit) bu çerçevede aşağıdaki önerilerde bulunmaktadır: Güvenlik önerileri Ev hayatı Ev hayatına yönelik genel öneriler • Mobilyaların köşelerine koruyucu tamponlar takınız, rafları devrilmeye karşı güvenceye alınız, çekmece, dolap, pencere ve balkon kapılarına güvenlik kilitleri, kapılara stoper yerleştiriniz, halıların altına kaydırmaz mat koyunuz, çarpmayı, düşmeyi, sıkışmayı, sendelemeyi önlemek amacıyla da merdivenleri korkuluk ile donatınız. • Normal camdan oluşan büyük cam satıhları, çocuklar tarafından çoğu zaman fark edilmedikleri için işaretleyiniz. • Balkon ve pencerelerdeki her türlü tırmanma imkânını bertaraf ediniz. • İlaçları kilitlenebilir bir dolapta muhafaza ediniz. 45 • Temizlik maddelerini yüksek yerlerde saklayınız ve karışıklıkları önlemek için orijinal ambalajlar kullanınız. Mutfakta / Yemek odasında • Yanıkların meydana gelmesini önlemek amacıyla mutfak ocağında ocak koruma korkulukları ve şalter kapakları kullanınız. • Yemekleri ocağın arka kısmındaki yüzeylerde pişiriniz ve sıcak yemeklerin çocukların üzerine devrilmesini önlemek amacıyla tava saplarını geriye doğru çeviriniz. • Kolayca yere çekilebilecekleri ve üzerlerindeki nesneler de yere düşebileceği için masa örtüsü kullanmayınız. • Su ısıtıcı ve çaydanlıkları dikkatli kullanınız: Yanık tehlikesi! • Kolaylıkla yangına sebep olabilecekleri için mum da kullanmayınız. Duman oluşması halinde hemen alarm verip, gerekli tepkiyi göstermenize imkân sağlayacağı için duman detektörünün kullanılması uygun olacaktır. Banyoda • Zeminde sağlam duran ve içerisinde kaymayı engelleyen paspas olan bir çocuk küveti kullanın. • Haşlanma ve yanıkları önlemek için banyo suyunun (38° C) sıcaklığını termometre ve ön kolunuzla kontrol ediniz. • Banyo esnasında fön veya tıraş makinesi gibi serbestçe hareket eden elektrikli aletleri ortalıktan kaldırınız. Elektrik çarpma tehlikesi! • Çocuğunuzu asla küvetin içinde yalnız bırakmayınız (yüzme havuzlarının, biyotopların ve benzer yerlerin yanında da asla yalnız bırakmayınız)! Çocuklar suyun içinde donup kalır ve tepki vermez. Bundan dolayı birkaç santimetre derinlikteki bir suda bile sessizce boğulabilirler. Oyuncaklar • Küçük parçalardan oluşan oyuncaklar bulundurmamaya çalışınız ve küçük nesneleri de (örn. düğmeler, düğme tipi piller) çocuğun erişebileceği yerlerden uzak tutunuz: Yutma tehlikesi! • Tekerlek hızının kontrol edilemeyecek olmasından dolayı çocuğun kaza yapma riski bulunduğu için bebek yürüteçleri kullanmayınız. 46 Oyun parkında • Çocuğunuza oyun parkına uygun kıyafetler giydiriniz: boşta duran bağ veya halkaları (boğma tehlikesi!) olmayan sıkı giysiler, ayak bileği ve tabanlarını korumak için kaymaz tabanlı ayakkabılar. • Oyun aletlerini inceleyerek açıkta duran vida veya tahta kıymık olup olmadığını, merdiven, basamak ve iplerin sabit ve hasarsız olup olmadığını, kaydırak veya salıncakların arızalı olup olmadığını kontrol ediniz. • Düşmenin etkilerini hafifletecekleri için ağaç kabuğu veya lastik tabanlı oyun parklarını tercih ediniz. • Küçük çocukların her zaman yakınında bulunmalısınız. • Bilmediğiniz kum havuzlarında çöp, cam kırığı veya benzer nesnelerin bulunup bulunmadığını kabaca kontrol ediniz. • Salıncak veya atlıkarıncaların çok yakınından geçmemesi hususunda çocuğunuzu uyarınız. Sokakta Bisiklet • Çocuklar hukuken kask takmak zorundadır! Çocuğunuza uygun bir kask satın alınız ve kaskını bisiklet çocuk oturağında veya bisiklet römorkunda her zaman takınız. Çocuk oto koltuğu • Otomobil içerisinde emniyet kemeri her zaman takılmak zorundadır! Çocuğun vücut ağırlığı ve uzunluğuna uygun bir oto koltuğu kullanınız ve montaj işlemi hususunda bir uzmandan bilgi alınız. Çeşitli kazaların nasıl meydana gelebileceği ve bunları önlemek için neler yapabileceğinize ilişkin etkileyici videolara aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz: www.kfv.at/mediathek/kfv-tv 47 7.Diş sağlığı Bu rehberin son bölümünde çocuklarımızın diş sağlığı ele alınmaktadır. Çocuklarınızın bir ömür boyu sağlıklı dişlere sahip olmasını sağlayabilmek için kapsamlı bir diş bakımına bebeklik çağından itibaren önem verilmelidir. Diş sağlığına uygun beslenme Beslenmemiz, dişlerimizin sağlıklı olup olmaması üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Diş çürümesine sebep olacağından dolayı çocuğunuzun sürekli bir şeyler atıştırmaması önemlidir. Özellikle de şekerli içecekler dişler için tehlikelidir. Bu sebeple çocuğunuza sadece şekersiz içecekler veriniz. Çocuğunuz başka bir içecek türü bilmeyeceğinden dolayı kolay kolay tatlı bir şeyler de istemeyecektir. Diş çürümesine karşı destek olmak ve dişleri güçlendirmek amacıyla yemeklerinizi flüorit içeren yemek tuzuyla pişirebilirsiniz. Biberon yerine suluk kullanınız İlk dişinin çıkmasıyla birlikte bebeğinize içeceklerini suluktan vermelisiniz. Bebeğiniz biberon kullanmayı ne kadar erken bırakırsa, diş ve çene sağlığına o kadar erken katkı sağlamış olur. 48 Diş muayeneleri Yetişkinler gibi çocuklar da ilk dişlerinin çıkmasıyla birlikte yılda iki kez diş muayenesi yaptırmalıdır. Çocukların diş sağlığı hususunda uzmanlaşmış bulunan diş doktorları da vardır. Bu doktorlar sizlere beslenme, emme alışkanlıkları (parmak/ emzik), diş fırçalama teknikleri, fluorit, bakteri geçişi konularına ilişkin bilgi verebilir ve çocuğunuzun diş çürümesi riski altında bulunup bulunmadığını kontrol edebilir. Diş bozuklukları Dişleri çene kemiği üzerinde doğru bir şekilde konumlanmamış olan çocuklar da vardır. Ağrılara ve yüksek bir periodontitis (diş eti erimesi) ve diş çürümesi riskine yol açabileceğinden dolayı diş bozuklukları düzeltilmelidir. Ayrıca eğri dişler veya diş fırlaklığı birçok insan için görsel bir sorun teşkil etmektedir. Bundan dolayı en iyisi kesme dişlerinin çıkmasından sonra, yaklaşık olarak sekiz yaşına geldiğinde çocuğunuzun dişlerini inceletip icabında tedavi ettiriniz. Ağız ve diş hijyeni Ağız ve diş hijyeni organizmanın tamamı için son derece önemlidir. Bu sebeple çocuğunuzun dişlerini daha ilk dişinin çıkmasıyla birlikte yumuşak bir diş fırçasıyla bütün yönlerden temizlemelisiniz. Ayrıca çocuklara uygun diş fırçası ve macunu kullanınız. Dişler günde iki kez olmak üzere en az ikişer dakika ayrıntılı bir şekilde fırçalanmalı ve diş fırçalama faaliyeti günlük bir merasim haline getirilmelidir. Çoğu çocuk bundan hoşlanmayacak olmasına rağmen ebeveynler olarak sizler bu hususta taviz vermemelisiniz. 49 Diş fırçalama merasimini bir oyuna dönüştürebilirsiniz: Bir diş fırçalama şarkısı besteleyiniz! Hep birlikte fırçalayınız! Ya da dişlerin nerede fırçalanacağı hususunda çok fazla katı olmayınız - illaki banyoda mı fırçalamak zorundasınız? Belki de başka bir yer de daha kolay fırçalanabilir? Tek başına güzel bir şekilde fırçalamasını öğrenene kadar çocuğunuzun dişlerini siz fırçalayınız. Genelde ilkokul çağında bu duruma gelirler (el yazısını öğrenmesiyle birlikte). Diş çürüğü bulaşıcıdır Anne veya baba olarak çocuğunuza bakteri bulaştırmamak için sağlıklı ve bakımlı dişlere sahip olmanız önemlidir. Ayrıca her aile bireyinin kendi çatal bıçak takımını kullanması önemlidir. Çünkü: Diş çürüğü bir enfeksiyon hastalığıdır ve bakteriler bulaşıcıdır! Diş ve ağız sağlığı dişlerin korunması bakımından önem arz etmekle kalmamaktadır. Kötü bakımlı dişler kronik hastalıklara da sebep olabilir. Ayrıca bakımlı dişler “kartvizit” olarak da değerlendirilebilir. 50 8.Bitirirken... Adres ve linklerin yer aldığı bölgesel ekler Bu rehber Avusturya’nın herhangi bir yerinde yaşayan ebeveyn ve adaylarına yönelik olarak hazırlanmıştır. Bu sebeple de konulara ilişkin olarak Avusturya çapında geçerliliği olan adres ve linkler içermektedir. Bu rehberde yer alan bilgilere ilaveten ayrıca bir de bölgesel ek mevcuttur. Bu ekte, “Sağlıklı Büyümek” rehberinde ele alınan bütün konulara ilişkin olarak yaşadığınız eyalette bulunan birçok adres, telefon numarası ve link verilmiştir. Söz konusu ek de yedi dilde hazırlanmıştır. Teşekkür Rehberin çeşitli bölümlerine ilişkin görüşlerini paylaşan bütün uzmanlara teşekkür ederiz. • Rabia Altuntop, BSc, Beslenme bölümü hakkında • Dr. Kadriye Aydinkoc-Tuzcu, doktor, Avusturya sağlık sistemi hakkında • Dr. Petra Drabo, diş doktoru, Diş sağlığı konusu hakkında • Mag. Taisiya Krokhmal, psikolog, Ruh sağlığı bölümü hakkında • Mag. Thomas Lamprecht, spor bilimcisi, Hareket konusu hakkında • Richard Richter, psikoterapi uzmanı, Aile bölümü hakkında 51
