soru ve cevaplarla serbest bölgeler mevzuatı

soru ve cevaplarla serbest bölgeler mevzuatı

SORU VE CEVAPLARLA SERBEST BÖLGELER MEVZUATI
I-TANIM, AMAÇLAR, İŞLEVLER
SORU 1
: Serbest Bölge (SB) nedir?
Genel olarak serbest bölgeler; ülkenin siyasi sınırları içinde olmakla birlikte gümrük
hattı dışında sayılan, ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin hukuki ve
idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı, sınai ve ticari
faaliyetler için daha geniş teşviklerin tanındığı ve fiziki olarak ülkenin diğer
kısımlarından ayrılan yerler olarak tanımlanabilir.
SORU 2
: Serbest Bölgelerin temel amaçları nedir?
Serbest Bölgelerin temel amaçları:
► İhracata Yönelik Yatırım ve Üretimi Teşvik Etmek,
► Doğrudan Yabancı Yatırımları ve Teknoloji Girişini Hızlandırmak,
► İşletmeleri İhracata Yönlendirmek ve Uluslararası Ticareti Geliştirmek
olarak özetlenebilir. Bulundukları ülke ekonomilerine sağladıkları katkıların yanında,
esnek ve çağdaş idari yapılarıyla dış ticarete yönelmek isteyen firmalara modern ve
gelişmiş bir yatırım ortamı sağlayan serbest bölgeler lojistik merkezler olarak
ülkemizde de önemlerini artırmaktadırlar.
SORU 3
: Serbest Bölgelerin işlevleri nelerdir?
Serbest Bölgelerin işlevleri;
► Ülkeye yabancı sermaye ve teknolojilerin getirilmesine imkan sağlayacak
uygun bir zemin yaratılması,
► Sanayicinin ihtiyaç duyduğu bazı hammadde ve ara malların kolaylıkla,
istenilen miktarda ve zaman kaybı olmadan temin edilebilmesi,
► Sağlanan teşvik ve avantajlar sayesinde düşük maliyetli mal üretimi ve ihracı,
► Türkiye dışından gelen malların transit olarak diğer ülkelere satılması,
► Yeni istihdam olanaklarının yaratılması,
► Türk ihraç ürünlerinin ihracatını kolaylaştırmak ve hızlandırmak
olarak belirtilebilir.
Ülkemiz Serbest Bölgeleri ve Kuruluş Tarihleri
ÜLKEMİZ SERBEST BÖLGELERİ
KURULUŞ
TARİHLERİ
1
MERSİN SERBEST BÖLGESİ
1985
2
ANTALYA SERBEST BÖLGESİ
1985
3
EGE SERBEST BÖLGESİ
1987
4
İST. AHL. SERBEST BÖLGESİ
1990
5
TRABZON SERBEST BÖLGESİ
1990
6
İST. TRAKYA SERBEST BÖLGESİ
1990
7
ADANA YUMURTALIK SERBEST BÖLGESİ
1992
8
İST. DERİ VE END. SERBEST BÖLGESİ
1992
9
MARDİN SERBEST BÖLGESİ
1994
10
SAMSUN SERBEST BÖLGESİ
1995
11
AVRUPA SERBEST BÖLGESİ
1996
12
RİZE SERBEST BÖLGESİ
1997
13
KAYSERİ SERBEST BÖLGESİ
1997
14
İZMİR MENEMEN SERBEST BÖLGESİ
1997
15
GAZİANTEP SERBEST BÖLGESİ
1998
16
TÜBİTAK-MAM SERBEST BÖLGESİ
1999
17
DENİZLİ SERBEST BÖLGESİ
2000
18
BURSA SERBEST BÖLGESİ
2000
19
KOCAELİ SERBEST BÖLGESİ
2000
II-AVANTAJLAR,TEŞVİKLER
SORU 4 : Serbest Bölgelerde sağlanan avantajlar nelerdir?
1. Üretici Kullanıcılar için Vergi Avantajlarından Yararlanma İmkânı:
•
•
•
Üretim konulu Faaliyet Ruhsatı kapsamında faaliyet gösteren serbest
bölge kullanıcılarının imal ettikleri ürünlerin satışından elde ettikleri
kazançları, Avrupa Birliği üyeliğinin gerçekleşeceği yılın vergileme
dönemi sonuna kadar Gelir veya Kurumlar Vergisinden istisnadır.
Serbest bölgelerde üretilen ürünlerin FOB bedelinin en az % 85'ini
yurtdışına ihraç eden kullanıcıların istihdam ettikleri personele
ödedikleri ücretler gelir vergisinden müstesnadır. Bu oran Bakanlar
Kurulu tarafından yüzde 50"ye kadar indirilebilir.
Üretim faaliyetinde bulunan serbest bölge kullanıcılarının, serbest
bölgelerde gerçekleştirilen faaliyetlerle ilgili olarak yapılan işlemleri ve
düzenlenen kağıtları damga vergisi ve harçlardan müstesnadır.
Üretim faaliyeti dışındaki konularda 06.02.2004 tarihinden önce Ruhsat almış olan
kullanıcıların Gelir veya Kurumlar Vergisi muafiyeti, Faaliyet Ruhsatı süresi sonuna
kadar devam edecektir. 06.02.2004 tarihinden itibaren diğer konularda düzenlenen
Faaliyet Ruhsatları kapsamında vergi muafiyeti bulunmamaktadır.
2. Orta ve Uzun Vadede Geleceği Planlayabilme İmkânı:
Hazır işyeri kiralayan kiracı-kullanıcı firmalar için 10 yıl,
Hazır işyeri kiralayan üretici-kiracı-kullanıcı firmalar için 15 yıl,
Kendi işyerini inşa eden yatırımcı-kullanıcı firmalar için 20 yıl,
Kendi işyerini inşa eden üretici-yatırımcı-kullanıcı firmalar için 30 yıl
süreli faaliyet ruhsatı düzenlenmektedir. Diğer taraftan, yatırımcı kullanıcılara
Hazinenin özel mülkiyetinde bulunan arazi, arsa ve binalar kiralanabilir veya bunlar
üzerinde 49 yıla kadar irtifak hakkı tesis edilebilir.
3. Kâr Transferi İmkânı: Serbest bölge faaliyetlerinden elde edilen kazanç ve gelirler,
hiçbir izne tabi olmaksızın yurt dışına veya Türkiye’ye serbestçe transfer
edilebilmektedir.
4. Ticaret Kolaylığı İmkânı: Serbest bölgeler ile Türkiye’nin diğer yerleri arasında
yapılan ticarette dış ticaret rejimi hükümleri uygulanır. Başka bir deyişle, Türkiye’den
serbest bölgeye satılan mallar ihracat rejimine, serbest bölgeden Türkiye’ye satılan
mallar ise ithalat rejimine tabi olup, serbest bölge kullanıcıları Türkiye’den ihraç
fiyatına (KDV’siz) mal ve hizmet satın alabilirler. Diğer taraftan, serbest bölge ile diğer
ülkeler ve diğer serbest bölgeler arasında dış ticaret rejimi hükümleri uygulanmaz.
Ayrıca, bölgelerde sarf malzemelerinin en kısa sürede teminini sağlayabilmek
amacıyla bedeli 5000 ABD Doları veya karşılığı Türk Lirasını geçmeyen Türkiye
mahreçli mallar, isteğe bağlı olarak ihracat işlemine tabi tutulmayabilir.
5. Gümrük Vergisi Prosedüründen Arındırılmış Ticari Faaliyet İmkânı: Serbest
bölgeye getirilen Türkiye veya AB menşeli ya da buralarda serbest dolaşımda
bulunan malların, serbest dolaşımda bulunma statüsü değişmediğinden, Türkiye’ye
veya AB üyesi ülkelere girişinde gümrük vergisi ödenmez. Ayrıca üçüncü ülke
menşeli malların serbest bölgeye girişinde ve bu malların Türkiye veya AB üyesi
ülkeler dışındaki üçüncü ülkelere gönderilmesi halinde de gümrük vergisi ödenmez.
Ancak serbest bölgeden Türkiye’ye veya AB üyesi ülkelere gönderilen serbest
dolaşım durumunda olmayan üçüncü ülke menşeli mallar için Ortak Gümrük
Tarifesi’nde belirtilen oran üzerinden gümrük vergisi ödenir.
6. AB ve Gümrük Birliği Kriterlerinin Gerektirdiği Serbest Dolaşım Belgelerinin Temini
İmkânı: Serbest bölgeler, "Türkiye-AB Gümrük Birliği”nin parçası sayıldığından,
bölgelerden Türkiye veya AB menşeli ürünler ile Türkiye’de serbest dolaşım
durumunda bulunan ürünlerin A.TR Belgesi düzenlenerek AB’ye gönderilmesi
mümkündür. Üçüncü ülke menşeli ürünler ise Ortak Gümrük Tarifesi’nde belirtilen
oran üzerinden Serbest Bölge Gümrük Müdürlüğüne gümrük vergisi ödenerek
serbest dolaşıma geçirildikten sonra A.TR Belgesi düzenlenerek AB’ye gönderilebilir.
7. Eşitlik Prensibi: Serbest bölgede sağlanan teşvik ve avantajlardan yerli ve yabancı
bütün firmalar eşit olarak yararlanır. İşleticiler ve kullanıcılar, yatırım ve üretim
safhalarında Bakanlar Kurulu'nca belirlenecek vergi dışı teşviklerden de
yararlandırılabilir.
8. Zaman Kısıtlaması Bulunmaması: Mallar serbest bölgede süre sınırlaması
olmaksızın kalabilir.
9. Pazar İhtiyaçlarına ve Şartlarına Göre Serbestçe Belirlenecek Ticari Faaliyet
İmkânı: Gümrük ve kambiyo mükellefiyetlerine dair mevzuat hükümleri ile üretici
işletmelerin talepleri hariç olmak üzere, fiyat, kalite ve standartlarla ilgili olarak kamu
kurum ve kuruluşlarına verilen yetkiler serbest bölgelerde uygulanmaz.
10. Gerçekçi Bir Enflasyon Muhasebesi İmkânı: Serbest bölgedeki faaliyetlerle ilgili
her türlü ödemeler dövizle yapılır.
11. Yerli ve Yabancı Tüm Pazarlara Erişim İmkânı: Serbest bölgelerden Türkiye’ye
yönelik mal satışına ve serbest bölge ile diğer ülkeler arasında yapılacak ticarete
kısıtlama getirilmemiştir. Serbest bölgelerden yurt içine mal satışına, tüketim malları
ve riskli mallar dışında, herhangi bir kısıtlama getirilmemiştir.
12. Azaltılmış Bürokratik Prosedür ve Dinamik İşletme Yönetimi: Başvuru ve faaliyet
süresince her türlü bürokrasi en aza indirilmiştir. Serbest bölgeler özel sektör
şirketlerince işletilmektedir.
13. Stratejik Avantaj: Serbest bölgelerimiz AB ve Orta Doğu pazarlarının yakınında,
Akdeniz, Ege ve Karadeniz’deki büyük limanlara, uluslararası havaalanlarına,
karayolu ağlarına, kültür, turizm ve eğlence merkezlerine yakın yerlerde kurulmuştur.
14. Her Türlü Ticari ve Sınai Faaliyete Uygun ve Ucuz Altyapı İmkânı: Serbest
bölgelerin altyapısı gelişmiş ülkelerdeki benzerleri ile aynı standarttadır.
15. Tedarik Zinciri İmkânlarından Yararlanma Kolaylığı: Serbest bölgeler özellikle
ihracata dönük üretim yapan firmalara, ara malı ve hammadde temininde, dünya
fiyatları ve şartları ile kesintisiz tedarik imkânları sunmaktadır.
SORU 5 : Serbest Bölgelerde faaliyette bulunmak hangi firmalar için daha
avantajlıdır?
► İthal girdi kullanarak ürettiği ürünleri dış pazarlara satan firmalar,
► Emek yoğun sektörlerde faaliyette bulunan firmalar,
► Re-eksport faaliyetinde bulunan firmalar,
► Dövizle işlem yapmak isteyen üretim ve alım satım yapan firmalar,
► Altyapısı hazır modern iş ortamı arayan firmalar.
SORU 6 : Serbest Bölgelerdeki Vergi Teşvik ve Avantajlarının kapsamı nedir?
Üretici Kullanıcılar için Vergi Avantajlarından Yararlanma İmkânı:
•
•
•
Üretim konulu Faaliyet Ruhsatı kapsamında faaliyet gösteren serbest
bölge kullanıcılarının imal ettikleri ürünlerin satışından elde ettikleri
kazançları, Avrupa Birliği üyeliğinin gerçekleşeceği yılın vergileme
dönemi sonuna kadar Gelir veya Kurumlar Vergisinden istisnadır.
Serbest bölgelerde üretilen ürünlerin FOB bedelinin en az % 85'ini
yurtdışına ihraç eden kullanıcıların istihdam ettikleri personele
ödedikleri ücretler gelir vergisinden müstesnadır. Bu oran Bakanlar
Kurulu tarafından yüzde 50"ye kadar indirilebilir.
Üretim faaliyetinde bulunan serbest bölge kullanıcılarının, serbest
bölgelerde gerçekleştirilen faaliyetlerle ilgili olarak yapılan işlemleri ve
düzenlenen kağıtları damga vergisi ve harçlardan müstesnadır.
Üretim faaliyeti dışındaki konularda 06.02.2004 tarihinden önce Ruhsat almış olan
kullanıcıların Gelir veya Kurumlar Vergisi muafiyeti, Faaliyet Ruhsatı süresi sonuna
kadar devam edecektir. 06.02.2004 tarihinden itibaren diğer konularda düzenlenen
Faaliyet Ruhsatları kapsamında vergi muafiyeti bulunmamaktadır.
III- FAALİYET VE DİĞER MEVZUAT
SORU 7 : Serbest Bölgelerde kimler faaliyette bulunabilir? Yerli ve yabancı firmalar
arasında ayırım var mıdır?
Serbest bölgelerde Türk Ticaret Kanunu hükümleri çerçevesinde işletmelerini ticaret
siciline tescil ettirmiş ve bu durumu Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan ettirmiş
tacir sıfatını haiz yerli gerçek veya tüzel kişiler ile kendi ülkelerindeki kuruluş
işlemlerini tamamlamış yabancı gerçek veya tüzel kişiler faaliyette bulunabilir.
Gerçek kişi tacirlerin ayrıca ticaret ve/veya sanayi odasına kayıtlı olmaları gerekir.
Serbest bölgelerde faaliyet gösterecek firmalar için yerli veya yabancı sermaye
sınırlaması yoktur. %100 yerli sermayeli firma veya %100 yabancı sermayeli bir firma
serbest bölgelerde faaliyet gösterebilir. Serbest bölgede sağlanan muafiyet ve
teşvikler açısından da yerli ve yabancı sermayeli firma ayrımı yapılmaz. Zaten
Serbest Bölgelerin kuruluş amaçlarından birisi de yabancı sermaye yatırımlarını
ülkeye çekmektir
SORU 8 :
Serbest bölgelerde hangi tür faaliyetlerde bulunulabilir?
Serbest bölgelerde, Yüksek Planlama Kurulu’nca (Y.P.K.) uygun görülecek her türlü
sınai, ticari ve hizmetle ilgili faaliyetler yapılabilir.
SORU 9 : Serbest bölgede faaliyet göstermek isteyen yerli veya yabancı gerçek
veya tüzel kişilerin izleyeceği başvuru prosedürü nedir?
Serbest bölgelerde faaliyette bulunmak için Dış Ticaret Müsteşarlığı Serbest Bölgeler
Genel Müdürlüğünden Faaliyet Ruhsatı alınması gerekmektedir. Faaliyet ruhsatı
almak üzere; faaliyet ruhsatı müracaat formu, müracaat ücretinin Merkez Bankası'na
yatırıldığını gösterir banka dekontunun aslı ve bir fotokopisi, müracaatçı ve serbest
bölgede yapacağı faaliyet hakkında tanıtıcı bilgi, imza sahibinin yetki belgesi ve imza
sirküleri, müracaatçı firmanın kuruluş ilanı ile son sermaye ve ortaklık yapısının
yayımlandığı Türkiye Ticaret Sicil Gazeteleri ve Ticaret ve/veya Sanayi Odası kaydı,
firmanın son üç yıla ilişkin bilançosu, kar ve zarar cetveli gibi v.s. belge ve
dokümanlar bir dilekçe ile birlikte iadeli taahhütlü olarak doğrudan Dış Ticaret
Müsteşarlığı Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü’ne gönderilebileceği gibi ilgili Serbest
Bölge Müdürlüğüne de teslim edilebilir.
Genel Müdürlükçe yapılan inceleme sonucu Faaliyet Ruhsatı alması uygun görülen
firmalar 30 gün içinde; açık alan kiralayacak iseler serbest bölge işletici/kurucu işletici
firması ile, hazır işyerlerinden birini kiralayacak iseler bölgede kiralama ruhsatına
sahip herhangi bir kuruluş ile kira sözleşmesi yaparlar.
Arazisi özel sektöre ait bazı serbest bölgelerde ise firmaların arazi veya işyeri satın
alması da mümkün bulunmaktadır. Genel Müdürlükçe yapılan inceleme sonucu
Faaliyet Ruhsatı alması uygun görülen firmalar 30 gün içinde; arazi veya işyeri satın
alacak iseler, serbest bölge işletici/kurucu işletici firması ile satış sözleşmesi yaparlar.
İlgili Serbest Bölge Müdürlüğünce onaylanmış sözleşmenin bir sureti Serbest
Bölgeler Genel Müdürlüğü'ne iletilir. Genel Müdürlükçe verilen süre içerisinde
kira/satış kontratı yapanlar adına Faaliyet Ruhsatı düzenlenir.
Yatırımcı kullanıcılar, Faaliyet Ruhsatını aldıktan sonra, Bölge Müdürlüğüne
müracaat ederek, hazırlatmış oldukları inşaat projelerini uygulamak üzere "İnşaat
Ruhsatı" alırlar. İnşaat çalışmalarını bitirdikten sonra "İskan Ruhsat"larını alarak ticari
faaliyetlerine başlarlar.
Serbest bölgelerde faaliyette bulunacak bütün gerçek ve tüzel kişiliğe sahip
Türkiye'de faaliyet gösteren firmaların, serbest bölgedeki faaliyetlerini oluşturacakları
şubeleri aracılığı ile yapmaları zorunludur.
Serbest bölgede faaliyet gösterecek şubenin ticari faaliyete başlayabilmesi için
mutlaka sermaye tahsis edilecek ve işletme gideri öngörülecektir.
Serbest bölgelerde faaliyette bulunacak bütün gerçek ve tüzel kişiliğe sahip firmaların
faaliyet alanlarının serbest bölgeler ile sınırlı olması halinde bile, ticaret sicili
kayıtlarının bulunması zorunludur.
SORU 10 : Faaliyet Ruhsatı müracaatlarının değerlendirilmesinde dikkate alınan
kriterler nelerdir?
Faaliyet Ruhsatı müracaatlarının (yenileme ve süre uzatımı müracaatları da dahil)
değerlendirilmesinde, Genel Müdürlükçe bölgesel ve sektörel farklılıklar da göz
önünde bulundurularak aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınmaktadır.
1. Faaliyetin üretim faaliyeti niteliğinde ve çoğunlukla yurtdışına satışa yönelik olması
esastır.
2. Alım-satım faaliyetlerinde de yurtdışına satış esas olup, hammadde, aramalı ve
yatırım malları öncelikli olmak üzere yurtiçine satışa da belli oranlarda izin
verilebilmektedir.
3. Müracaat konusu faaliyetin;
a) İnsan sağlığı ve çevre açısından zarar verici mahiyette olmaması,
b) Genel Müdürlükçe belirlenecek hassas ürünleri kapsamaması,
c) Yurtiçi piyasada yıkıcı ve haksız rekabete ortam sağlayıcı vasıfta olmaması
nitelikleri aranmaktadır.
4. Faaliyetin;
a) Belli kapasitede istihdam yaratacak nitelikte olması,
b) Doğrudan yabancı yatırım niteliğinde olması,
c) Yeni ve/veya yüksek teknoloji içermesi,
d) Uluslararası ticareti destekleyecek bir hizmet mahiyetinde olması,
e) Serbest bölgedeki sektörel ihtisaslaşma ve kümelenmeyle uyumlu olması
hususları değerlendirme sürecinde göz önünde bulundurulmaktadır.
5. Bölgenin fiziki ve altyapı imkanlarının, yapılması planlanan faaliyet için uygun
olması şartı aranır.
6. Başvuru sahibi firma ile ortaklarının veya yeni kurulacak firma ortaklarının geçmiş
performanslarının müracaat formunda yer alan taahhüt niteliğindeki yatırım, üretim,
ticaret ve sermaye büyüklüklerini doğrulayacak mahiyette olması gerekmektedir.
7. Türkiye ve dünyadaki genel ekonomik durum, iç ve dış piyasalardaki arz ve talep
dengesindeki değişmeler ile firmalarımızın rekabet gücünün korunması hususları göz
önüne alınarak Genel Müdürlükçe gerektiğinde ilave kriterler aranabilmektedir.
SORU
11 : Serbest Bölgelerde faaliyetler hangi hallerde geçici olarak durdurulur?
♦ SB Uygulama Yönetmeliği uyarınca verilmesi gereken belgeler ile SB Genel
Müdürlüğü ve ilgili SB Müdürlüğü’nce istenilen bilgi ve belgelerin zamanında
verilmemesi veya yanlış bilgi verilmesi,
♦ Kullanıcı, yetkili temsilcisi veya görevlileri tarafından bölge tesis, araç-gereç ve
ekipmanlarına veya diğer kullanıcılara zarar verildiğinin tespit edilmesi ve Bölge
Müdürlüğünce yapılan uyarıya rağmen bu durumun düzeltilmemesi ve/veya zararın
tazmin edilmemesi,
♦ Kullanıcının yaptığı kira ve/veya satış sözleşmesi hükümlerine uymadığının tespit
edilmesi,
♦ Yazılı talimatlara uyulmadığının veya bölge düzenini bozucu davranışlarda
bulunulduğunun tespit edilmesi,
♦ Faaliyet ruhsatı müracaat formunda beyan ve taahhüt edilen hususlarda meydana
gelen değişikliklerin bildirilmemesi,
hallerinde, Bölge Müdürlüğünce kullanıcının serbest bölgeden mal çıkışlarına ilişkin
serbest bölge işlem formları 3 ay süreyle işleme konulmamaktadır.
SORU
12 : Faaliyet konusunu değiştirmek isteyen Serbest Bölge kullanıcılarının
yapması gereken işlemler nelerdir?
Faaliyet konusunu değiştirmek isteyen kullanıcıların, konuyu açıklayan bir dilekçe
ekinde;
♦ Mevcut faaliyet ruhsatının aslı,
♦ Aynı işyeri kullanılacaksa iskan ruhsatının sureti,
♦ Yeni konuya göre doldurulmuş Faaliyet Ruhsatı Müracaat Formu,
♦ Kullanıcı tarafından Bölge Müdürlüğüne yapılacak yazılı müracaat üzerine, yeni
faaliyet konusunun aynı işyerinde yapılmasının mümkün olduğu hususunda,
bölge yerleşim planı, binanın konumu ve teknik koşulları dikkate alınarak,
yapılacak değerlendirme sonucu Bölge Müdürlüğünce verilecek görüş yazısı,
♦ Kiracı kullanıcılar tarafından, yeni faaliyet konusunun aynı işyerinde
yapılabilmesi için kiralayandan alınacak muvafakat yazısı
ile birlikte Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü’ne müracaat etmeleri gerekmektedir.
SORU
13 : Serbest Bölgede faaliyette bulunmak için yeni bir şirket kurmak veya
şube oluşturmak gerekli midir?
Merkezi Türkiye’de bulunan ve halen Türkiye’deki ticari faaliyetine devam eden
şirketler; Türk Ticaret Kanunu hükümleri yanında, serbest bölgedeki faaliyetler için
ayrı muhasebe kaydı tutulmasının ve sermaye ihracının zorunlu olması nedeniyle,
serbest bölgedeki faaliyetlerini oluşturacakları ‘serbest bölge şubesi” aracılığıyla
yapmak zorundadır. Serbest bölgede şube oluşturarak faaliyette bulunmak amacıyla
yapılan başvurularda; şube oluşturulmasına ilişkin yetkili organın aldığı kararın
Ticaret Sicil Memurluğu’nda onaylatılmasını müteakip bu kararın yayımlandığı
Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi ve Faaliyet Ruhsatı Müracaat Formu’nda belirtilen
diğer belgelerle birlikte Müsteşarlığa müracaat edilmesi gerekmektedir.
Şirket merkezinin muhasebe kayıtları ile serbest bölgedeki şubenin faaliyetlerine
ilişkin muhasebe kayıtlarının ayrı ayrı tutulması zorunludur. Serbest bölgede
faaliyette bulunan firmalar serbest bölge ile ilgili kayıtlarına hiçbir şekil ve surette
serbest bölge dışındaki faaliyetleri işleyemez.
Yabancı firmalar ise bulundukları ülkedeki Türkiye temsilciliğine kendi ülkelerinde
geçerli olan kuruluş belgesini onaylatmak suretiyle şube oluşturarak veya şube
oluşturmadan serbest bölgelerde faaliyette bulunabilirler.
Yerli veya yabancı gerçek ya da tüzel kişilerin sadece serbest bölgede faaliyette
bulunmak üzere serbest bölge adresli şirket kurmaları da mümkün olup, aşağıdaki
soruda bu konuda açıklama yapılmıştır.
SORU
14 : Serbest bölgede faaliyet göstermek isteyen yurt dışında yerleşik
firmalardan hangi belgeler istenmektedir?
Yurt dışında yerleşik gerçek veya tüzel kişiler, kendi ülkelerinde ticaret sicil kayıtları
bulunduğu taktirde, ayrıca Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü’nden izin almaksızın,
DTM Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü’ne bu sicil kaydını ibraz etmek suretiyle
müracaatta bulunabilirler. Alınacak Faaliyet Ruhsatı ile sadece serbest bölge ile
sınırlı kalmak üzere kiraladıkları veya kendi inşa ettikleri işyerlerinde faaliyet
gösterebilirler.
SORU 15: Yurt dışında yerleşik gerçek ve tüzel kişilerin Türkiye’de şirket kurarak
ticari faaliyette bulunmaları için ne yapmaları gerekmektedir?
Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu ile yabancı sermayeli olarak kurulacak
şirketlerin, şirket kuruluşu için Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğünden almak
zorunda oldukları ön izin kaldırılmıştır.
Böylece; yurtdışındaki yerleşik gerçek ve tüzel kişilerin Türkiye'de açmak istedikleri
şubelerin kuruluş işlemi tamamen yerli sermayeli şirketlerde olduğu Sanayi ve Ticaret
Bakanlığı'ndan alınacak izin ile Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre gerçekleştirilir.
Türkiye'de kurulan yabancı sermayeli şirketler Türk Şirketi sayıldığından bu şirketlerin
hak ve yükümlülükleri de Türk Ticaret Kanunu ve diğer mevzuatla Türk şirketleri için
belirlenen hak ve yükümlülükler çerçevesindedir.
SORU 16 : Serbest bölgelerde depolama faaliyeti yürütülebilir mi?
Evet. Bunun için Depolama Faaliyet Ruhsatı’na sahip olunması gerekmektedir. Bu
ruhsata sahip kullanıcılar, düzenledikleri depo kira sözleşmesini Bölge Müdürlüğü’ne
onaylattıktan sonra depolama işlemlerini yapabilirler.
SORU 17 : Serbest bölgelerde faaliyet gösteren kullanıcıların sınai ve ticari sicilleri
ne şekilde tutulmaktadır?
Faaliyet ruhsatına sahip kullanıcılar, faaliyete başlamadan önce ilgili SB
Müdürlüğü’nün Tescil Bürosu’nda “Sicil Defteri”ne kaydedilirler. Ruhsatta bulunan
bilgilerin ve ilgilinin icra edeceği meslek ve ticari faaliyet dalının kaydedilmesinden
sonra, ilgiliye bir ticaret veya sınai sicil numarası ve Sicil Belgesi verilir. Meslek veya
ticari faaliyette değişiklik olması durumunda, Bölge Müdürlüğü’ne bildirilerek sicil
kaydına işlettirilmesi gerekmektedir.
SORU 18 : Serbest bölgelerde defter ve kayıtlar ne şekilde tutulmalıdır?
Serbest bölgede faaliyet gösteren kullanıcılar, genel esaslar çerçevesinde gelir ve
kurumlar vergisi mükellefiyeti tesis ettirerek, Vergi Usul Kanununun defter tutma ile
belge ve kayıt düzenine ilişkin hükümlerine uymak zorundadırlar.
SORU 19 : Serbest bölge kullanıcıları ve çalışanları için hangi sosyal güvenlik
mevzuatı hükümleri geçerlidir?
Bölgede faaliyette bulunan kullanıcılar ile bunların yanlarında bir iş akdine göre
çalışan işçiler hakkında yabancı uyruklular da dahil olmak üzere, Türkiye Cumhuriyeti
Sosyal Güvenlik Mevzuatı hükümleri uygulanmaktadır. Ancak, Türkiye ile diğer
ülkeler arasında sosyal güvenlik konusunda yapılan sözleşmeler varsa, bu sözleşme
hükümleri de tatbik olunur. Sosyal Güvenlik Kurumlarına yükümlülerce sigorta
primleri döviz veya Türk Lirası olarak ödenebilir. Hak sahiplerine tediyeler ise bu
kurumlar tarafından Türk Lirası olarak yapılır.
SORU 20 : Serbest bölgelerde yabancı personel çalıştırılabilir mi?
Evet. Kullanıcıların çalıştıracakları yabancı yönetici ve vasıflı personel için Dış Ticaret
Müsteşarlığı Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü veya ilgili Serbest Bölge
Müdürlüğü’nden “Çalışma İzni” almaları gerekmektedir. Müracaat, "Çalışma İzin
Belgesi" almak için hazırlanmış matbu formların ve eklerinin doldurularak
imzalanması suretiyle yapılır. Yapılan bu talep, Genel Müdürlük tarafından ilgili
mercilerle de koordinasyon sağlanmak suretiyle değerlendirilir ve uygun görülenlere
"Çalışma İzin Belgesi" verilir.
Kullanıcılar, yanlarında çalıştırdıkları kişilerin Bölge içindeki hareket ve
davranışlarından, çalışma esnasında üçüncü şahıslara veya Bölgeye verdikleri
zararlardan müteselsilen sorumludurlar.
SORU
21 : Serbest Bölgeler içinde hangi ürünlerin satışı yasaktır?
Üretim ruhsatıyla faaliyet gösteren kullanıcıların ara malı ve hammadde
gereksinimleri ile gümrük hattı dışı eşya satış mağazalarının (GHDES) ihtiyaçlarına
yönelik olan satışlar dışında, sigara, şeker, çay, alkollü içkiler ve nihai kullanıma
yönelik elektronik eşyanın serbest bölgeler içinde 18.09.2006 tarihinden itibaren
satışı yasaktır.
SORU
22 : Eşyanın Serbest Bölgede kalabileceği süre sınırlı mıdır?
Hayır. Gümrük Yönetmeliğinin 528. maddesine göre eşyanın serbest bölgelerde
kalabileceği süre sınırsızdır.
SORU 23 : Serbest Bölgeye bakım, onarım veya tamir gibi nedenlerle geçici olarak
gelen, kullanıcının kendisine ait olmayan mallar ile araç, gereç ve ekipmanlar bölge
içerisinde en fazla ne kadar kalabilir?
Bu tür mal, araç, gereç ve ekipmanların serbest bölgelerde kalış süresi maksimum 12
aydır.
SORU
24 : Serbest Bölgelerde hizmet faaliyetleri yürütülebilir mi?
Serbest bölgelerde sigortacılık, nakliye acenteliği, gümrük komisyonculuğu, yeminli
mali müşavirlik, serbest muhasebeci mali müşavirlik ve eksperlik gibi çeşitli hizmet
faaliyetlerinde bulunulabilir. Bunun için Serbest Bölge Müdürlüğü’nden “Giriş İzin
Belgesi”nin temin edilmesi gerekmektedir.
SORU 25 : Serbest Bölgelerdeki ödemeler dövizle mi yoksa Yeni Türk Lirası ile mi
yapılmaktadır?
Bölgedeki faaliyetlerle ilgili olarak mal bedelleri, fon, hizmet ve işçi ücretleri ile
ikramiyeleri ve kiralara ilişkin ödemeler dövizle yapılır. Bölgede Türk Lirası ile yapılan
ödemeler hakkında 16.08.1985 tarih ve 85/9801 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı'nda
belirtilen esaslar uygulanır.
Bölgede yatırımda bulunan Türkiye dışında yerleşik gerçek ve tüzel kişiler,
sermayelerinin nakdi kısmını döviz olarak getirirler.
Türkiye'de faaliyette bulunan yabancı sermaye kuruluşları veya Türkiye dışında
yerleşik gerçek ve tüzel kişiler, Bölgeye döviz olarak getirdikleri nakdi, ayni ve
gayrimaddi haklarla ilgili sermayelerini ve bunlardan elde ettikleri her türlü kazanç ve
iratlarını satış ve/veya tasfiye bedellerini, istediklerinde Türkiye'nin diğer kesimlerine
ve yurtdışına transfer etmekte serbesttirler. Ancak bu kişiler, transfer edecekleri
kıymetleri Bölge Müdürlüğüne bildirmekle ve bu kıymetlerin kendilerine aidiyetlerini
tevsik etmekle yükümlüdürler.
Türkiye'de yerleşik kişilerin Bölgeye ihraç etmiş
yatırımlardan elde edilen her türlü kazanç ve
bedellerinin Türkiye'nin diğer kesimlerine transferi
ihracı ise Müsteşarlık iznine tabidir. Sözkonusu
oldukları nakdi sermayenin ve
iratların, satış ve/veya tasfiye
serbest olup, ayni sermayenin
nakdi ve ayni sermayenin ve
yatırımlardan elde edilen her türlü kazanç ve iratların, satış ve/veya tasfiye
bedellerinin yurtdışına ihracı ise serbesttir.
SORU 26 : Serbest Bölgeler Özel Hesabı’nın gelir kalemleri nelerdir?
Serbest Bölgeler Özel Hesabının gelirleri şu kalemlerden oluşur:
♦ Faaliyet ruhsatı ve izin belgesi karşılığı tahsil edilecek ücretler,
♦ Yurt dışından bölgeye getirilen malların CIF değeri üzerinden ‰1 (binde 1) ve
bölgeden Türkiye’ye çıkarılan malların FOB değeri üzerinden ‰9 (binde 9)
oranında peşin olarak ödenecek ücretler,
♦ Serbest bölgeyi işleten gerçek veya tüzel kişilerle yapılacak sözleşmeler
uyarınca tahsil edilecek ücretler,
♦ Bölge faaliyetlerinden sağlanan diğer gelirler.
SORU 27: Yurt dışından bölgeye getirilen malların CIF değeri üzerinden ‰1
(binde 1) ve bölgeden Türkiye’ye çıkarılan malların FOB değeri üzerinden ‰9
(binde 9) oranında peşin olarak ödenecek ücretler hangi durumlarda tahsil
edilmektedir?
Serbest bölgelerde yatırım ve tesis safhasında kullanılan mallar, tevsi ve kapasite
artırmak amacıyla getirilen mallar, kullanıcının kendisine ait olmayan bakım ve
onarım maksadıyla getirilen mallar, bölgelere geçici olarak getirilen araç, gereç ve
ekipmanlar, fason üretim amacıyla getirilen mallar, 6/2/2004 tarihinden sonra faaliyet
ruhsatı alanlardan imalatçı kullanıcıların dışındaki kullanıcılar tarafından yurt dışından
bölgeye getirilen ve/veya bölgeden Türkiye'ye çıkarılan mallar birinci fıkranın (b)
bendi hükmü uyarınca bir ücrete tâbi tutulmaz. Ancak, bakım ve onarım ile fason
üretimde yaratılan katma değer üzerinden ve 6/2/2004 tarihinden sonra faaliyet
ruhsatı alanlardan imalatçı kullanıcıların dışındaki kullanıcılar tarafından yurt dışından
getirilerek bölge içinde satılan mallardan bu ücret alınır.
SORU 28: Serbest Bölgelerden elde edilen gelirler nereye yatırılır ve ilgili
hesaba ödenmemesi halinde hangi prosedür uygulanır?
İlgili idare tarafından sözleşmeler gereği tüzel kişilere yapılan gelir payı aktarmaları
düşüldükten sonra Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdinde açılacak bir özel
hesaba yatırılır. Bu hesapta toplanan tutarlardan ret ve iadeler düşüldükten sonra
kalan tutar, Dış Ticaret Müsteşarlığı merkez ödemelerini yapan merkez saymanlığı
hesabına yatırılır. Merkez saymanlık hesabına yatırılan meblağ bütçeye gelir
kaydedilir.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdinde oluşturulan özel hesabın işleyişine
ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine Dış Ticaret
Müsteşarlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. Gelirlerin zamanında
yatırılmaması halinde 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun
hükümleri uygulanır.
SORU 29 : Serbest bölgelerde envanter kayıtları tutulmalı mıdır?
4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 159. maddesi uyarınca, serbest bölgelerde
depolama, işçilik, işleme ve alım-satım faaliyetlerinde bulunan kişiler tarafından
gümrük idarelerince kabul edilen şekle uygun olarak envanter kayıtları tutulur. Eşya,
ilgili kişiye ait yere konulmasından sonra 48 saat içinde envanter kayıtlarına geçirilir.
Gümrük idarelerine eşyayı teşhis ve eşya hareketlerini izleme olanağı verecek
şekilde tutulması gerek envanter kayıtları, aşağıdaki bilgileri içermelidir:
a) Eşyanın miktarını ve normal ticari tanımını, marka ayrıntılarını, ayırt edici
numaralarını, paketlerin tür ve sayısını, konteynerlerin ayırt edici işaretlerini,
b) Eşyanın yerleştirildiği yeri,
c) Eşya giriş ve çıkışında kullanılan taşıma belgesine ilişkin bilgileri,
d) Eşyanın gümrük statüsünü gösteren belgeye ilişkin bilgileri,
e) Mutat elleçleme işlemlerine ilişkin açıklamaları,
f)
Serbest bölgeye getirilen eşya, eğer dahilde işleme rejimi, gümrük kontrolü
altında işleme rejimi veya geçici ithalat rejimine tabi eşya ise bu rejimlere
ilişkin açıklamaları.
IV-FAALİYET RUHSATI
SORU 30 : Faaliyet Ruhsatı başvurusunda hangi bilgi ve belgeler aranmaktadır?
Serbest bölgelerde faaliyette bulunmak için Dış Ticaret Müsteşarlığı Serbest Bölgeler
Genel Müdürlüğü’ne (SBGM) yapılacak faaliyet ruhsatı başvurusunda aşağıdaki bilgi
ve belgelerin bir dilekçe ekinde sunulması gerekmektedir:
► Serbest Bölge Müdürlüğü, Serbest Bölge Müdürlüğü (SBM) veya serbest
bölgenin işletici veya kurucu-işletici şirketinden temin edilecek Faaliyet Ruhsatı
Müracaat Formu ve bir fotokopisi,
► Müracaatçı ve serbest bölgede yapacağı faaliyet hakkında tanıtıcı bilgi,
► İmza sahibinin yetki belgesi ve imza sirküleri ile (varsa) firma temsilcisinin yetki
belgesi ve imza beyannamesi,
► Müracaatçı firmanın kuruluş ilanı ile son sermaye ve ortaklık yapısının
yayımlandığı Türkiye Ticaret Sicil Gazeteleri ve/veya Sanayi Odası kaydı
(yabancı firmalar için kendi ülkelerinde geçerli olan kuruluş belgesinin
Türkiye’nin o ülkedeki temsilciliğince onaylı örneği),
► Firmanın son 3 yıla ilişkin bilançosu, kar ve zarar cetveli,
► Müracaat ücretinin T.C. Merkez Bankası’na
dekontunun aslı ve bir fotokopisi,
yatırıldığını gösterir banka
► (Varsa) Son 3 yılda Türkiye’ye getirilen döviz tutarını gösterir belgeler.
SORU 31 : Faaliyet Ruhsatı başvurusu faaliyet gösterilecek ilgili Serbest Bölge
Müdürlüğü’ne yapılabilir mi?
Faaliyet ruhsatı başvurusu Dış Ticaret Müsteşarlığı Serbest Bölgeler Genel
Müdürlüğü (İnönü Bulvarı, 06510 Emek / ANKARA – TÜRKİYE)’ne doğrudan
yapılabileceği gibi , ilgili Serbest Bölge Müdürlüğü’ne de yapılabilir.
SORU 32 : Faaliyet ruhsatı müracaatları ne kadarlık bir süre içerisinde sonuçlanır?
Müracaatçının talebi, faaliyet konusu, yatırım tutarı ve benzeri hususlar Bölgeler
itibariyle göz önünde bulundurularak değerlendirildikten sonra, Faaliyet Ruhsatı
başvurusu uygun görülürse, bu durum
müracaatçıya yazılı olarak bildirilir.
Müracaatçının 30 gün içerisinde kira veya satın alma sözleşmesi yaparak, bunun bir
örneğini Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü’ne göndermesi gerekmektedir.
Sözleşmenin gönderilmesini müteakip Genel Müdürlükçe Faaliyet Ruhsatı
düzenlenir. Tanınan 30 günlük süre içerisinde sözleşme yapmayanlar, Faaliyet
Ruhsatı alma hakkını kaybederler.
SORU
33 : Faaliyet Ruhsatı’nın alınması sonrasında ne zaman faaliyete
başlanabilir?
Faaliyet ruhsatı alan gerçek veya tüzel kişiler, faaliyete başlamadan önce bölge
müdürlüğüne kayıtlarını yaptırarak sicil belgelerini alır. Kiracı-kullanıcılar (hazır işyeri
kiralayan firmalar) bu aşamadan sonra bölgede hemen faaliyete başlayabilirler.
Yatırımcı-kullanıcılar (açık alan kiralayarak kendi işyerini inşa edecek firmalar) ise,
serbest bölge müdürlüğüne müracaat ederek, inşaat projelerini uygulamak üzere
inşaat ruhsatı alırlar. inşaat bittikten sonra iskan ruhsatını satın alarak faaliyetlerine
başlarlar.
SORU
34 : Faaliyet Ruhsatının süresi ne kadardır?
Faaliyet Ruhsatı süresi, hazır işyeri kiralamak suretiyle faaliyet gösterecek kiracı
kullanıcılar için 10 yıl, kendi işyerini inşa etmek suretiyle faaliyet gösterecek yatırımcı
kullanıcılar için 20 yıldır. Ancak, bu süre; üretim konusunda faaliyet gösteren
kullanıcılardan kiracı kullanıcılar için 15 yıl, yatırımcı kullanıcılar için ise 30 yıl olup,
geçerli olabilmesi için üretimin süreklilik arz etmesi gerekmektedir. Üretim konusunda
faaliyet gösteren yatırımcı kullanıcıların aynı işyerinde diğer konularda da faaliyet
ruhsatı talep etmeleri halinde verilecek faaliyet ruhsatlarının süresi 20 yıldır.
Üretim dışındaki konularda faaliyet gösteren kullanıcıların faaliyet ruhsatı sürelerine;
♦ Bölgede yapacakları yatırım tutarının faaliyet ruhsatı süresi içinde 5.000.000
(beşmilyon) ABD Dolarını geçtiğinin tespit edilmesi halinde 10 yıl,
♦ Montaj-demontaj ve bakım-onarım konularında faaliyet gösteren kullanıcıların
işyerlerinde sürekli olarak en az 10 kişi istihdam etmeleri ve bunun SSK kayıtları
ile belgelenmesi kaydıyla, yatırımcı kullanıcı olmaları halinde 10 yıl, kiracı
kullanıcı olmaları halinde 5 yıl,
ilave süre eklenir.
SORU
35 : Faaliyet Ruhsatı başvuru ücreti ne kadardır?
Faaliyet Ruhsatı ücreti bütün serbest bölgeler için 5.000.- ABD Dolarıdır. Serbest
Bölgeler Genel Müdürlüğünce yapılan değerlendirme sonucu uygun görülen “özel
yatırımlar”a verilen Faaliyet Ruhsatları için; 49 yıllık olandan 100.000.- ABD Doları,
99 yıllık olandan 250.000.- ABD Doları ruhsat ücreti alınmaktadır.
SORU 36 : Faaliyet Ruhsatı başvurusu uygun görülmediği taktirde, başvuru ücreti
iade edilir mi? Başvuru ücreti hangi hallerde iade edilmektedir?
Faaliyet Ruhsatı başvuru ücreti aşağıdaki hallerde iade edilmektedir:
♦ Yapılan değerlendirme sonucunda müracaatın uygun görülmemesi halinde,
♦ SB Genel Müdürlüğü’nün uygun görüş yazısından önce müracaattan
vazgeçilmesi halinde,
♦ SB Genel Müdürlüğü’nün uygun görüş yazısından sonra 30 gün içerisinde
faaliyet ruhsatı almaktan vazgeçilmesi halinde ( Ancak, T.C. Merkez Bankası
Ankara Şubesi nezdindeki Serbest Bölgeler Özel Hesabına 500 ABD Dolarının
yatırılması ve bu meblağın yatırıldığını gösterir banka dekontunun ekli olduğu
bir dilekçeyle Genel Müdürlüğe başvurulması gerekmektedir. ).
SORU
37 : Hangi hallerde Faaliyet Ruhsatı ücret alınmaksızın yeniden
düzenlenebilir?
Serbest Bölge kullanıcısının,
♦ Ticaret ünvanı veya şirket nev'i değişikliği dolayısıyla faaliyet ruhsatı üzerindeki
ünvanını değiştirmek istemesi durumunda;
♦ Faaliyet Ruhsatı üzerindeki faaliyet konusunu değiştirmek istemesi durumunda,
Faaliyet Ruhsatı ücret alınmaksızın yeniden düzenlenebilir.
SORU
38 : Faaliyet Ruhsatında hangi hallerde konu değişikliği yapılamaz?
Serbest bölge olarak kullanılan arazinin 750.000 m2’den küçük olması halinde, en az
¼’ini (%25’ini) veya serbest bölge olarak kullanılan arazinin 750.000 m2’den büyük
olması halinde ise en az 500.000 m2’sini kiralayarak veya satın alarak (arazisi özel
mülkiyet olan serbest bölgelerde) bu alanlarda faaliyet göstermek isteyen kullanıcılar
/ firmalar adına düzenlenen Faaliyet Ruhsatı konusunda (üretim+alım-satım+bakım
onarım gibi) hiçbir şekilde değişiklik yapılamaz. İnşa edilen bina ve tesisler kısmen
dahi olsa başka amaçla kullanılması için devredilemez veya satılamaz. Yapılacak
bina ve tesisler ancak aynı faaliyet konusunda faaliyet göstermek isteyen
kullanıcılara / firmalara devredilebilir veya satılabilir.
SORU
39 : Faaliyet Ruhsatı hangi hallerde iptal edilmektedir?
► Faaliyetlerin geçici olarak durdurulduğu 3 aylık süre sonunda, aykırı işleme
devam edildiğinin Bölge Müdürlüğünce tutanakla tespit edilmesi,
► Faaliyet ruhsatı müracaat formunda beyan ve taahhüt edilen hususlara
uyulmaması veya beyan edilen hususların gerçek dışı olduğunun sonradan
yapılan araştırma ve incelemeler veya denetimler neticesinde tespit edilmesi,
► Kanun, Yönetmelik, Tebliğ ve genelge hükümlerine uyulmadığının tespit
edilmesi,
► Bölge dışındaki faaliyetler nedeniyle elde edilen kazanç ve iratların, bölgede
elde edilmiş kazanç ve iratlar gibi gösterilerek muhasebe kayıtlarının birleştirilmesi
ve/veya bu amaçla sahte ve muhteviyatı yanıltıcı belge kullanılması suretiyle vergi
kaçırıldığının tespit edilmesi,
► Mevzuata aykırı olarak bölgeye mal getirildiğinin veya bölgeden mal
çıkarıldığının tespit edilmesi, envanter kayıtları ile mevcut stoklar arasında eksiklik
veya fazlalık bulunduğunun tespit edilmesi,
hallerinde kullanıcının faaliyet ruhsatı hiçbir uyarıya gerek kalmaksızın Genel
Müdürlükçe iptal edilir.
V- MAL HAREKETLERİ
SORU 40 : Serbest Bölgeden Türkiye veya yurt dışına gönderilen malların fiyat,
kalite ve standartlarına ilişkin herhangi bir sınırlama var mıdır?
3218 sayılı SB Kanunu’nun 4.Maddesi’nde; “fiyat, kalite ve standartlarla ilgili olarak
kamu kurum ve kuruluşlarına kanunlarla ve diğer mevzuatla verilen yetkiler serbest
bölgelerde uygulanmaz” denilmektedir. Öte yandan, serbest bölgeden Türkiye’ye mal
sevk edilirken ise SB Kanunu Madde 8 uyarınca Türkiye’nin dış ticaret rejimine ve
dolayısıyla da ithalat rejimi ve gümrük kanununa tabi olunması nedeniyle, gümrük
idareleri Gümrük Kanunu’nun kendilerine verdiği fiyat araştırma yetkisini kullanır.
Diğer bir deyişle, herhangi bir ülkeden veya serbest bölgeden Türkiye’ye ithal edilen
malın denetimi ithalat ve gümrük mevzuatı hükümlerine tabidir. Serbest bölgeden yurt
dışına gönderilen malların fiyat, kalite ve standardına ise ne gümrük ne de Serbest
Bölge idaresi karışmaktadır.
SORU 41 : Serbest Bölgelerde gıda ve gıda ambalaj maddeleri için Sağlık
Sertifikası düzenlenmesi ne şekilde olmaktadır?
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nca 30.06.2002 tarihli 24801 sayılı Resmi Gazete’de
yayınlanan “Serbest Bölgelerde Sağlık Sertifikalarının Düzenlenmesine Dair Usul ve
Esaslar Hakkında Tebliğ (2002/38)”; serbest bölgede üretilen, işlenen, depolanan ve
satılan gıda ve gıda ambalaj maddeleri ve/veya hammaddeleri için serbest bölgede
faaliyet gösteren firmalar tarafından sağlık sertifikası talep edilmesi durumunda
uyulması gereken usul ve esasları belirlemektedir. Buna göre;
a) Serbest bölgede üretilen, işlenen, depolanan ve satılan gıda ve gıda ambalaj
maddeleri ve/veya hammaddelerinin serbest bölgeye girişlerinde 6968 sayılı
Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Kanunu ve 3285 sayılı Hayvan Sağlığı ve
Zabıtası Kanunu bükümleri yerine getirilir.
b) Bu maddenin (a) bendinde belirtilen şartları yerine getiren firma Tebliğ ekinde
örneği yer alan “Serbest Bölgeye Giriş Bilgileri Beyan Formu”nu doldurarak
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı İl Müdürlüğü’ne müracaat eder.
c) Serbest bölgeye girdikten sonra işlem görmeden ticarete konu olan gıda ve
gıda ambalaj maddeleri için ürünle birlikte gelen sağlık sertifikası ve orijin
belgesi; serbest bölgede üretilen gıda maddeleri için ise ürünü oluşturan
hammaddelerin her biriyle birlikte gelen sağlık sertifikaları ve orijin belgeleri
Ek-1’de yer alan formla birlikte ibraz edilir. Serbest bölgede üretilmek üzere
getirilen gıda ambalaj maddelerinin hammaddeleri için ise sağlık sertifikası
aranmadan Ek-1’de yer alan form tanzim edilir.
d) Serbest bölgeye girdikten sonra işlem görmeden bütün halde veya bölünerek
ticarete konu olan ürünlerin bu maddenin (c) bendi gereği ibraz edilen
belgelerle uyumlu olması aranır. Ayrıca ürünün fiziksel ve organoleptik
özellikleri yerinde kontrol edilerek şüpheli durumlarda numune alınır ve analiz
için laboratuvara gönderilir. Sonuçların uygun çıkması durumunda ürünle
birlikte gelen orijinal sağlık sertifikasında belirtilen esas miktarı geçmemek ve
sertifika aslı Tarım ve Köyişleri Bakanlığı İl Müdürlüğü’nde muhafaza edilmek
üzere kopyalanarak çoğaltılır ve gene İl Müdürlüğü’nce onaylanır.
e) Serbest bölgede üretilen ve ticarete konu olan ürünlerin bu maddenin (c) bendi
gereği ibraz edilen belgelerle uyumu aranır. Üründen numune alınarak gerekli
analizleri yapılmak üzere laboratuara gönderilir. Sonuçların uygun çıkması
durumunda Tarım ve Köyişleri Bakanlığı İl Müdürlüğü’nce sağlık sertifikası
düzenlenir
f) Analiz sonuçları serbest bölgeden yurtiçine ithal edilecek ürünler için 560 sayılı
Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde
Kararnameye göre değerlendirilerek Tebliğ ekinde (Ek-2) bir örneği yer alan
sertifika düzenlenir
g) Serbest bölgeden yurtdışına satılacak ürünler için alıcı ülke talepleri
doğrultusunda, Ek-2'de yer alan sertifika düzenlenir. Alıcı ülkenin farklı
talepleri olması halinde sertifikaya ilaveler yapılabilir.
h) Serbest bölgede değişikliğe uğramadan yurtiçine ithal edilen ve ürün ile birlikte
taşınan ve Tarım ve Köyişleri Bakanlığı İl Müdürlüğü’ne ibraz edilen sağlık
sertifikası ürünün raf ömrü ve/veya sağlık sertifikasında tarih belirtildiği
takdirde bu süreye kadar geçerlidir.
i) Türkiye orijinli ürünlerin serbest bölgeden yurtdışına satılması durumunda yeni
bir sağlık sertifikası düzenlenmeyecek daha önceden yurtiçinden serbest
bölgeye ihracında alınan ve süresi geçmemiş sertifika geçerli olacaktır.
SORU 42 : Serbest Bölgelerdeki gümrük ve vergi muafiyet ve teşvikleri nelerdir?
♦ Serbest bölgeler, Türkiye Gümrük Bölgesi’nin parçası olmakla beraber,
ithalat vergileri ile ticaret politikası önlemlerinin ve kambiyo mevzuatının
uygulanması bakımından Türkiye Gümrük Bölgesi dışında kabul edilmektedir. Bu
nedenle, bölgeye giriş-çıkış noktalarında Gümrük Kanunu ve ilgili mevzuat
hükümleri uygulanmakla beraber, bölgeye giren ve bölgeden yurt dışına çıkan
mallar için gümrük vergisi, resim, harç ve diğer mali yükümlülükler, Serbest
Bölgeler Özel Hesabı’na yapılacak tahsilat hariç, uygulanmaz.
♦ Serbest bölgeler ile diğer ülkeler ve serbest bölgeler arasında yapılan
ticarette dış ticaret rejimi uygulanmaz.
♦ Serbest bölgelerde vergi, resim, harç ve kambiyo mükellefiyetlerine dair
mevzuat hükümleri uygulanmaz.
♦ Türkiye’de yerleşik tam ve dar mükellef gerçek ve tüzel kişilerin serbest
bölgedeki faaliyetleri dolayısıyla elde ettikleri kazanç ve iratlar, kambiyo mevzuatı
hükümlerine uygun olarak Türkiye’ye transfer edilmesi halinde, gelir ve kurumlar
vergisinden muaftır.
♦ Serbest bölge faaliyetlerinden elde edilen kazanç ve gelirler, hiçbir izne ve
vergiye tabi olmaksızın yurt dışına veya Türkiye’ye transfer edilebilir.
♦ Serbest bölge işletici ve kullanıcıları, yatırım ve üretim safhalarında,
Bakanlar Kurulu’nca verilecek teşviklerden yararlanırlar.
SORU 43 : Serbest Bölgeler ile Türkiye arasındaki ticaret hangi mevzuat
hükümlerine tabidir?
Serbest bölgeler, yürürlükteki Gümrük Kanunu’na göre Türkiye Gümrük Bölgesi
dışında sayıldığından, Türkiye ile serbest bölgeler arasındaki ticarette dış ticaret
mevzuatı hükümleri uygulanır. Diğer bir deyişle, Türkiye’den serbest bölgeye satılan
mallar İhracat Rejimine, serbest bölgeden Türkiye’ye satılan mallar ise İthalat
Rejimine tabidir. Bölge ile diğer ülkeler ve Serbest Bölgeler arasında ise dış ticaret
rejimi uygulanmaz. Bölgeden yurt dışına mal gönderilmesi ve hizmet verilmesi
serbesttir. Öte yandan, bölgelerde sarf malzemelerinin en kısa sürede teminini
sağlayabilmek amacıyla bedeli 5000 ABD Doları veya karşılığı Yeni Türk Lirasını
geçmeyen Türkiye mahreçli mallar, isteğe bağlı olarak ihracat işlemine tabi
tutulmayabilir.
SORU
44 : Serbest Bölgede faaliyet gösteren bir firma Türkiye’de fason üretim
yaptırabilir mi?
Serbest bölgede faaliyet gösteren bir firmanın Türkiye’deki bir firmaya fason imalat
yaptırması, Türkiye’deki firmanın bu imalatı Dahilde İşleme Rejimi Kararı ve buna
ilişkin Tebliğ çerçevesinde yapması ve Dahilde İşleme İzin Belgesi’ne sahip olması
durumunda mümkündür.
SORU
45 : Serbest Bölgelere hangi malların getirilmesi yasaktır?
Ateşli silahlar ve bunların mühimmatının, radyoaktif maddelerin, tehlikeli ve zehirli
atıkların serbest bölgelere getirilmesi yasaktır.
Öte yandan, parlayıcı, patlayıcı, yanıcı, yanmayı arttırıcı veya birarada bulunduğu
mallar için tehlikeli olan maddeler de özel düzenek veya yapıların bulunması kaydıyla
bölgeye getirilebilir.
Uyuşturucu maddeler, psikotrop maddeler ve bunlarla ilgili kimyasal maddeler ile
bunların müstahzarlarının serbest bölgelere giriş ve çıkışı ise Sağlık Bakanlığı’nın
ulusal ve uluslararası mevzuat hükümlerine tabidir.
SORU 46 : Serbest Bölgelerden transit ticaret ne şekilde olmaktadır?
Transit taşımaya tabi malların serbest bölgeye girişi ve çıkışı Bölge Müdürlüğü’nün
izniyle yapılmaktadır.
* Yabancı bir memleketten başka bir yabancı memlekete gitmek,
* Türkiye’den yabancı bir memlekete gitmek veya
* Yabancı bir memleketten Türkiye’ye gelmek
üzere serbest bölgeden geçirilen eşyalar, bölgede “Transit” halinde sayılır.
Türkiye’den serbest bölge üzerinden üçüncü ülkelere yapılan transit ticarette malın
fiili olarak serbest bölgeye girmesi zorunludur. Transit eşyanın serbest bölgede
aktarma edilmesi, karaya çıkarılması veya bir süre kalması transit halini değiştirmez.
SORU 47 : Serbest Bölge adresli veya çıkışlı olup deniz yoluyla gelen veya giden
eşyanın, bölgenin denize rıhtımı olmaması veya rıhtımı olmasına rağmen yakın bir
limandan getirilmesi veya götürülmesi durumunda bölge ile bağlantısı nasıl sağlanır?
Serbest Bölge Gümrük Müdürlüğü’nce tescilli ve Serbest Bölge Müdürlüğü’nce
tanzim ve tescilli “Serbest Bölge İşlem Formu”na istinaden, Gümrük İdaresince
görevlendirilecek memurun refakatinde doğrudan gemiden serbest bölgeye alınarak
veya serbest bölgeden gemiye götürülerek bu bağlantı sağlanır. Bu durumda,
“Transit Beyannamesi” düzenlenmesine gerek kalmamaktadır. Geminin bulunduğu
yer ile serbest bölge arasındaki koridor, Serbest Bölge olarak addedilir.
SORU
48 : Serbest Bölgeden yurt dışına veya Türkiye’ye veya Serbest Bölge
içerisinde mal satışı veya devri yapılabilir mi?
Serbest bölge kullanıcıları, yurt dışına veya Türkiye’ye toptan satış yapabilirler.
Kullanıcılar ve bölgede depo kiralayan firmalar, Serbest Bölge Müdürlüğü’ne yazılı
olarak bildirmek kaydıyla, aynı bölgedeki diğer kullanıcılara toptan satış yapabilir
veya mallarını toptan devredebilirler.
SORU 49: Türkiye’ye ithalatı kota uygulamasına tabi olan bir malın Serbest
Bölgeye getirilmesi durumunda İthalat Lisansı alınması gerekir mi?
Türkiye’ye ithalatında korunma önlemi çerçevesinde kota uygulanan bir malın serbest
bölgeye getirilmesi sırasında, gümrük idarelerine ibraz edilmek üzere Dış Ticaret
Müsteşarlığı’ndan İthalat Lisansı alınması gerekmemektedir.
SORU 50 : Serbest Bölgelerden Türkiye’ye ithal edilen malların, Türkiye’ye ithalatı
kotaya tabi mallar arasında olması durumunda İthalat Lisansı alınması gerekir mi?
Serbest bölgeler ayrı bir ülke olmadığın, bir mal serbest bölgeye girerken hangi ülke
menşeli ise o ülke menşeli sayılır. Belirli bir ülke menşeli bir malın Türkiye’ye ithalatı
kotaya tabi ise (söz konusu ülke kota uygulamasına tabi bir ülke ise), malın serbest
bölgeden Türkiye’ye ithalatında (sırasında) Dış Ticaret Müsteşarlığı İthalat Genel
Müdürlüğü’nden alınacak İthalat Lisansı’nın ilgili Gümrük Müdürlüğü’ne ibrazı
gerekmektedir. (aranmaktadır).
SON GÜNCELLEME: Ocak 2010
RUKEN AYATA BOZTAŞ
T.C.BAŞBAKANLIK
DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI
SERBEST BÖLGELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Tel.: (0312) 204 75 00 pbx
(0312) 204 80 42, 204 80 69
(0312) 204 80 51, 204 80 46
Faks: (0312) 212 89 06
e-posta: [email protected]