Türkiye`de YAKUT

GEMOLOJİ DERNEĞİ ÜCRETSİZ YAYINIDIR
ŞUBAT, 2016
Türkiye’de YAKUT
M.Sezai Kırıkoğlu
İSTANBUL’UN İLK ‘‘TAŞ
LABORATUVARI’’İÇİN GERİ
SAYIM!
GEMOLOJİ
DERNEĞİ İSTANBUL
TEMSİLCİLİĞİNDE
‘‘TAŞ İŞLEME
EĞİTİMLERİ’’ SON
HIZIYLA DEVAM EDİYOR!
GEMOLOJİ DERNEĞİ
İSTANBUL TEMSİLCİLİĞİ
YOL KROKİ
Emekyemez mahallesi Tersane caddesi Buğulu sokak No:10
Şişhane-Karaköy
www.gemolojiderneği.org
2
Şubat 2016
BAŞKAN’DAN
M.Ali Akkan
GEMOLOJİ DERNEĞİ BAŞKANI
G
MEHMET ALİ AKKAN
emoloji derneğimizin sayın üyeleri,
sevgili okurlar,
Genel kurulumuzdan sonra Kalsedon
dergimizin bu sayısında
sizlerle
buluşuyoruz.
Genel kurulumuz sonrası Ayvalık’ta
yapmış olduğumuz gezimiz, çeşitli
zamanlarda
yapmış
olduğumuz
yemekli
toplantılarımız,
Kütahya
ve Bursa’ya yapmış olduğumuz taş
gezilerimizle sık sık bir araya gelebilme
mutluluğunu yaşadık. Dergimizde bu
gezi ve toplantılarımızla ilgili detaylar,
fotoğraflar bulacaksınız.
Yönetime aday olurken koymuş
olduğumuz hedeflerimizden birisi de
İstanbul’da üyelerimize hizmet verecek
bir taş işleme atölyesinin kurulması
idi. Bu hedefimizi de gerçekleştirmiş
olmanın
mutluluğunu
yaşıyoruz.
Karaköy,
Tersane
Caddesi’nde
kiralamış olduğumuz iki katta İstanbul
Temsilciliğimizi ve taş işleme atölyemizi
açmış bulunuyoruz.
Kasım ayı itibarı ile kurslarımız
başlamıştır. Şu anda haftada üç gün,
üçer saatlik programlar ve dörder
kişilik guruplar halinde Günay Örücü
Hoca’mızın yönetiminde kurslarımız ve
atölye çalışmalarımız sürdürülmektedir.
Genel kurulumuzdan sonra üyelerimiz
olan akademisyen hocalarımızı da
program dahilinde ziyaret ederek
onların bilgilerinden, tecrübelerinden
derneğimizi, üyelerimizi yararlandırma
çabası içerisinde olduk. Dergimizin bu
sayısında değerli hocalarımızdan da
çalışmalar ve yazılar bulacaksınız.
Prof. Dr. Sezai Kırıkoğlu Hocamız ve
ekibinin ‘Türkiye’de Yakut Mineralleşmesi
Oluşumu ve Özellikleri ‘ konulu yazısı
taş severlerin ilgisini çekecek güncel bir
gelişmeyi anlatmaktadır.
Doğanşehir / Malatya civarında mostra
veren Göksun ofiyolitinin süstaşı
kalitesinde olması ve Türkiye’de varlığı
ilk defa saptanan bu mineralleşmenin
dünyadaki yakut oluşumları ile rekabet
edebilecek gemolojik ve mineralojik
özelliklere sahip oluşunu anlatan yazının
hepimizin çok ilgisini çekeceğine
inanıyorum. Bu çalışmalarını bizimle
paylaştığı için Hocamıza ve ekibine
derneğimiz
adına
şükranlarımızı
sunuyorum.
Selam ve sevgilerimle.
Mehmet Ali Akkan
3
Şubat 2016
YÖNETİM LİSTESİ
YÖNETİM KURULU ASIL
BAŞKAN
SEKRETER
SAYMAN
ÜYE
ÜYE
İSTANBUL TEMSİLCİSİ
: Mehmet Ali Akkan
: Burcu
Demir
: Nazım
Keskin
: Mehmet Nasuh Ortak
: Günay
Örücü
: Nihal
Duman
YÖNETİM KURULU YEDEKLER
1- Nihal Duman
2- Ulviye Taylan
3- Egemen Kazmaz
4- Eylem Eraslan
5- Ruken Karaç
DENETİM KURULU ASIL
ONUR KURULU ASIL
1- Esen Gürler
2- Bilimsel Karademir
3- Nilüfer Çelikkol
1- M. Fadıl Körüstan
2- Mete Arıkan
3- F. Can Körüstan
DENETİM KURULU YEDEK
ONUR KURULU YEDEK
1- Duygu Durmaz
2- Uğur Yıldırım
3- Tijen Akkaya
1- Özcan Dora
2- Turhan Aysezen
3- M. Sezai Kırıkoğlu
4
Şubat 2016
G
E
N
E
L
K
U
R
U
L
www.gemolojidernegi.org
Gemeoloji Derneği 12.
Olağan Genel Kurul
Toplantı Tutanağı
Tarih 11.04.2015
Toplantıya saat 11.00 itibarı ile başlandı.
Gündemin 1. Maddesi: açılış yapıldı ve saygı duruşunda bulunuldu.
2. Madde: Başkanlık Divanı seçimi ve genel kurul tutanaklarının imza
yetkisinin Başkanlık Divanına verilmesi oylandı.
Sayın Vejdi Ziyansız oy birliği ile Divan Başkanlığına seçildi.
Sekreterlikler için seçim yapıldı. Burcu Demir ve Funda Gülhan oy
birliği ile seçildiler.
3. Madde: Yönetim Kurulu faliyet raporu , bilanço ve denetim kurulu
raporları okundu. Müzakereler yapıldı. Faaliyet raporu, bilanço ve
denetim raporları oy birliği ile ibra edildi.
4. Madde: Yönetim ve Denetim Organlarının seçimine geçildi. Mehmet
Ali Akkan’ın genel kurula sunduğu ekte bulunan yönetim ve denetim
kurulları asıl ve yedek listeleri oylandı. Listeler oy birliği ile kabul edildi.
5. Madde: Dernek üye mevcudunun müzakeresi yapıldı.
6. Madde: Gelecek dönem bütçesinin ve faaliyetlerinin müzakeresi
yapıldı ve gelecek genel kurul tarihi tesbit edildi. 23.04.2017 tarihinde
Genel Kurul’un yapılması oy birliği ile kabul edildi.
7. Madde: Önerilerin müzakeresi ve kararların alınması maddesine
geçildi.
Sayın Kurucu Başkanımız Fadıl Körüstan söz aldı. Onur Kurulu olarak,
asıl üyelerin Fadıl Körüstan, Mete Arıkan ve F. Can Körüstan; yedek
üyelerin Özcan Dora,Turhan Aysezen ve M. Sezai Kırıkoğlu şeklinde
oluşmasını önerdi. Öneri oy birliği ile kabul edildi.
Dernekler kanununa göre tüzüğümüzde değişiklik yapılması gerekliliği
konusu görüşüldü. Tüzüğümüzün dernekler kanununda belirlenen
şartlara uygunluk sağlaması için gerekli çalışmaları ve değişiklikleri
yapmak üzere yönetim kuruluna yetki verilmesi konusu Genel Kurul’un
oylarına sunuldu ve oy birliği ile kabul edildi.
Vejdi Ziyansız
Başkan
Burcu Demir
Sekreter
5
Şubat 2016
Funda Gülhan
Sekreter
GEMOLOJİ DERNEĞİ ÜCRETSİZ YAYINIDIR
ŞUBAT, 2016
Türkiye’de YAKUT
M.Sezai Kırıkoğlu
İSTANBUL’UN İLK ‘‘TAŞ
LABORATUVARI’’İÇİN GERİ
SAYIM!
GEMOLOJİ
DERNEĞİ İSTANBUL
TEMSİLCİLİĞİNDE
‘‘TAŞ İŞLEME
EĞİTİMLERİ’’ SON
HIZIYLA DEVAM EDİYOR!
KALSEDON
GEMOLOJİ DERNEĞİ
TÜRKİYE
Sayı 2016-1
İMTİYAZ SAHİBİ
GEMOLOJİ DERNEĞİ ADINA
M.Fadıl Körüstan
SORUMLU MÜDÜR
Nihal Duman
[email protected]
YAYIN KURULU
Nihal Duman
Ulviye Taylan
DANIŞMA KURULU
M. Ali Akkan
M. Nasuh Ortak
GRAFİK TASARIM
Nihal Duman
GÖRSEL YÖNETMEN
Nazım Keskin
İLETİŞİM
MERKEZ/AYVALIK
TEL:0555 893 7075
e-posta
info@ gemolojidernegi.org
ŞUBE
İSTANBUL TEMSİLCİLĞİ
Adres:Emekyemez mah.
Tersane cad. Buğulu sok.
No:10 Karaköy/İST
Tel.0555 893 70 75
İçindekiler
05-GENEL KURUL
TOPLANTI
TUTANAĞI
12-GEMOLOJI
DERNEĞI İFTAR
YEMEĞI
13-ARMADA OTEL
08-GEMOLOJİ
DERNEĞİ
KURULUŞU VE
GELİŞİMİ
Dernek 12.10.1992 tarihinde
Ş i r i n k e n t - Ay v a l ı k’t a
GEMOLOJI DERNEĞI adı
ile kurulmuştur. Merkezi
Şirinkent – Ayvalık’tadır.
Renkleri kırmızı-beyaz olup,
beyaz zemin üzerinde , yıldız
kesim bir taşın, kırmızı ile
resmedilmiş kesim cizgileri
ve onun altında kırmızı ile
yazılmış G.D. rumuzu ve
kuruluş tarihinden oluşmuş
amblemi ile temsil edilir.
10-YÖNETİME
ADAY OLURKEN
HEDEFLENEN
AMAÇLARIMIZ
11-Yeni yönetimin aday
olduğu tarihten bu yana
yapılacağı söylenen
işlerin %90’ı gercekleşti.
10
e-posta
info@ gemolojidernegi.org
BASILDIĞI YER
Tel: (0212) 371 03 00
TERASINDA
KAHVALTI
SONRASI
TOPLANTI...
13
14-GEMOLOJİ
DERNEĞİ TÜRKİYE
ÜYELERİ
TAŞLARA RUHUNU
KATIYOR. Gemoloji
Derneği bünyesinde
taş işleme dersleri,
2015-2016 öğretim
yılında, “Mücevher Taşı
İşlemeciliği “ adıyla
açılmıştır.
18-GEMOLOJİ
DERNEĞİ, İTÜ
MADEN FAKÜLTESİ
JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜNDE Prof. M.SEZAİ
KIRIKOĞLU’NU
ZİYARET ETTİ
Yasal Uyarı: Kalsedon dergisinde yayımlanan yazı ve fotoğrafları yayma hakkı ve Kalsedon logoso Gemoloji Derneğine aittir.
Kaynak gösterilse dahi, hak sahiplerinin yazılı izni olmaksızın ticari amaçlarla kullanılamaz.
Yayımlanmasını istediğiniz yazı ve fotoğraflarınızı e-posta adresimize gönderebilirsiniz.Yayımlanmayan yazı ve fotoğraflar
iade edilmez.
6
Şubat 2016
www.gemolojidernegi.org
20-TÜRKIYE’DE
YAKUT
MINERALLEŞMESI:
OLUŞUMU VE
ÖZELLIKLERI...
26-KÜTAHYA
SÜS TAŞI GEZİSİ
ÜYELERİMİZİN
KATILIMI İLE
GERÇEKLEŞTİ
28-GEMOLOJİ
DERNEĞİNİN 2016
BAHARINDA
YAPACAĞI
GELENEKSEL
TAŞ GEZİSİNE
ÜYELERİMİZİ
BEKLİYORUZ...
30-KÜTAHYA
BELEDİYESİ
JEOLOJİ MÜZESİ
27
38-GEMOLOJİ DER-
NEĞİ
YÖNETİMİ OLARAK
DERNEĞİMİZİN
İLK
ÜYELERİNDEN
TURHAN AYSEZEN’İ
ZİYARET ETTİK.
39-‘‘...FIRUZE BIR
ZEMINE SAÇILMIŞ
INCILER GIBI
IŞILDAYAN
YILDIZLARA
RAĞMEN...’’
42-KURUCU
24
32-İSTANBUL’UN
İLK ‘‘TAŞ
LABORATUVARI’’
İÇİN GERİ SAYIM!
33-MÜCEVHER
VE DEĞERLİ TAŞ
MERKEZİ PROJESİ
AÇILIŞI
34-SÜS
TAŞLARININ
PARLATILMASI
36-DUYURULAR
7
Şubat 2016
BAŞKANI
AYVALIK’TA
ZİYARET
AYVALIKTA’Kİ
YAŞAM
ENERJİSİNİN
KAYNAĞINA
ULAŞTIK.
38
GEMOLOJİ DERNEĞİ KURULUŞU VE GELİŞİMİ
Mehmet Fadıl Körüstan
Gemoloji Derneği Kurucu Başkanı
Dernek 12.10.1992 tarihinde Şirinkent-Ayvalık’ta GEMOLOJI DERNEĞI adı ile kurulmuştur.
Merkezi Şirinkent – Ayvalık’tadır. Renkleri kırmızı-beyaz olup, beyaz zemin üzerinde , yıldız kesim
bir taşın, kırmızı ile resmedilmiş kesim cizgileri ve onun altında kırmızı ile yazılmış G.D. rumuzu
ve kuruluş tarihinden oluşmuş amblemi ile temsil edilir.
Gemoloji Derneği
Gemoloji Derneği, ‘Değerli-Yarı Değerli Taşlar ve Süs Taşı’ hayranlarını bir araya getiren bir
topluluk olarak kuruldu. Her şey 2 Ekim 1991’de İzmir-Karşıyaka’da Temizocak galerisinde, süs
taşları işleyicileri, takı tasarımcı ve yapımcılarının katıldığı bir sergide, Emekli Kd. Kur. Alb.
Mehmet Fadıl Körüstan’ın “Artık organize olarak bir dernek çatısı altında toplanmamızın zamanı
gelmedi mi?” demesi ile başladı. Hemen orada Gemoloji Derneği adı altında bir dernek kurulması
kararlaştırıldı. Kurma çalışmalarını yürütme görevi de Sayın Mehmet Fadıl Körüstan’a verildi.
Kuruluş çalışmaları 12.10.1992 tarihinde, saat 16.15’ te kuruluş dilekçesinin Ayvalık
Kaymakamlığına verilmesinden itibaren bir yıl on gün sürdü. Sayın M. Fadıl Körüstan ve diğer
üyelerin de sabırlı ve özverili çalışmaları neticesinde gerekli birçok belge ve tüzük tamamlandı.
Tüzüğün hazırlanması da epey zaman aldı. Gemoloji Derneği, konusunda kurulacak ilk dernek
olduğu için, örnek alınabilecek bir tüzük mevcut değildi. Dernekler kanununda sorulan bütün
soruları cevaplandıracak ve dernek üyelerini de tatmin edecek bir tüzük hazırlandı. Tüzüğün
hazırlanmasında Sn. M. Fadıl Körüstan ve Sn. Mete Arıkan’ın büyük katkıları oldu. Bu çalışmalar
esnasında İzmir’de Sn. Bülent İper’in bürosundan ve Sn. Namık K.Türkmen’in işyerinden istifade
edildi.
kurucu üyelerimiz
M. Fadıl Körüstan:
E. Kur. Alb.
M. Altan Gümüş:
Prof. Dr.-DEÜ
Yalçın Temizocak:
Sanayici
Mete Arıkan:
Jeoloji Y. Müh.
Dr. Evren Yazgan:
Jeoloji Y. Müh.
Dr. M. Orhan Özkoçak :Jeoloji Y. Müh.
Bülent İper :
Jeoloji Müh.
F. Can Körüstan:
Mak.Y. Müh.
Namık K. Türkmen:
Jeo. Müh.
Yüksel Önem:
Jeo. Y. Müh.
Coşkun Unan:
Prof. Dr. – ODTÜ
Fotoğrafta görüldüğü gibi üyeler heyecanla ilk genel kurula katıldılar.
Derneğimiz yavaş fakat emin ve sağlam bir şekilde ilerleyerek bu günlere erişti.
8
Şubat 2016
GEMOLOJİ DERNEĞİ KURULUŞU VE GELİŞİMİ
– İşlenebilir süs taşları ve ornamental maddelerle
koleksiyon mineralleri ve fosillerin tanımlanması,
tanıtılması ve değerlendirilmesini sağlamak,
– Ve bu değerlendirmenin gerçekleşmesi için
gereken bilgi, beceri, aletin ve yayınların temini;
gerektiğinde ithalatını yapmak,
GEMOLOJİ DERNEĞİ KURUCU BAŞKANI
– Gemoloji kavramının tanıtılmasını ve gemolojik
faaliyetlerin yaygınlaştırılmasını sağlamak,
–Süs taşlarının işlenmesinde kullanılan makine
teçhizat, aletler, kimyasal maddeler, yayımlar
ile varlığı henüz bilinmeyen ham (işlenmemiş)
”gems” taşlarının ve koleksiyon minerallerinin
getirilmesini sağlamak ve üyelerini bunlardan
yararlandırmak,
– İşlenebilir süs taşları ve koleksiyon mineralleri
yataklarının envanterini çıkarmak,
– Belirtilen konularla –işlenmiş ve montürlenmiş
taşları da kapsayan- ilgili olarak sergiler açmak,
seminer ve paneller düzenlemek veya bunlara
katılmak,
–Talep halinde kıymetli taşlarla süs taşlarını teste
tabi tutarak isimlendirmek ve taşlara diploma
vermek,
– Bilgi, deneyim ve beceri birikiminden, ihtiyacı
olan kurum ve kuruluşları yararlandırmak,
Dernek bu gayelerin tahakkuku için menkul ve
gayrımenkul kıymetler iktisap eder ve onları
ekonomik biçimde kullanır. Eleman yetiştirir,
yetişmiş elemanlardan istifade eder. Üyelerini
bilgi birikimlerinden nemalandırır ve 2908 sayılı
yasanın izin verdiği diğer faaliyetlerde bulunur.
–Konusuyla ilgili müşavirlik yapmak,
–Faaliyet alanı ile ilgili konularda kurslar açmak
–Bilimsel kurumlarla
imkanlarını sağlamak,
iletişim
ve
işbirliği
–Faaliyet konuları ile ilgili geziler düzenlemek,
–Faaliyet konuları ile ilgili olarak yayıncılık
yapmak,
–Saraylar, müzeler, kütüphaneler ve Başbakanlık
arşivlerinde faaliyet konularıyla ilgili araştırmalar
yapmak,
9
Şubat 2016
11Nisan Seçim
YÖNETİME ADAY
OLURKEN HEDEFLENEN
AMAÇLARIMIZ
D
erneğimiz daha aktif, daha fonksiyonel ve daha geniş
kitlelere hitap eden bir dernek haline getirilecektir.
Ülkemizde var olan taşlar konusunda insanların ilgileri çekilecek ve konu Türkiye’de bir sektör haline getirilecektir.
Bu amaçla İstanbul’da her türlü eğitimin verileceği ve taş
işlemenin öğretileceği bir atölye oluşturulacaktır. İsteyen
herkese kısa ya da uzun vadeli kurslar verilecektir.
Taşlar konusunda insanları bilgilendirmek amacı ile seminerler düzenlenecektir.
Taş sahalarına daha sık geziler düzenlenecektir.
Türkiye’de bu konu ile ilgilenen üniversitelerin ilgili bölümleri ve bilim insanları ile temaslar kurulacak, mümkün
olduğunca derneğimize katılmaları ya da katkıda bulunmaları sağlanacaktır.
Derneğimizce çıkarılmakta olan dergimiz (KALSEDON)
daha kapsamlı ve bilimsel hale getirilecektir. Türkiye’de ve
dünyada yapılan bilimsel ve akademik çalışmaları kapsayan yazılara yer verilecektir.
Dergimiz bütün üyelerimize ulaştırılacaktır.
Üye sayımızın iki yıl içerisinde arttırılması
hedeflenmektedir.
10
Şubat 2016
www.gemolojidernegi.org
Yeni yönetimin aday
olduğu tarihten bu yana
yapılacağı söylenen
işlerin %90’ı gerçekleşti.
İlk olarak üyeler yeni yönetim hakkında bilgilendirildi.
Derneğe ait dökümanter listesi düzenlendi.
Beyoğlu Karaköy Şişhane mevkiinde merkezi Ayvalık
olan Gemoloji Derneğimizin İstanbul Temsilciliği açıldı.
İstanbul Temsilcisi olarak Nihal Duman seçildi.
Temsilcilikte yönetim kurulu kararı ile taş kesme ve işleme atölyesi hayata geçirildi.
Temsilcilik için katkı ve bağışta bulunan tüm üyelerimize tekrar şükran ve teşekkürlerimizi sunuyoruz.
Üyelerimize gemoloji ve lapidery taş işleme konusunda
dersler cuma, cumartesi, pazar günleri Günay Örücü
Hocamız eşliğinde devam etmekte.
Web sayfası yönetim kurulundan Nazım Keskin tarafından yenilendi. Dernek ile ilgili güncel haberlere ve sitede
yayımlanacak dergiye online ulaşabilirsiniz.
Baharda yapılacak olan gezimizin duyurusu yapıldı.
Derneğimizin önemli kurucu ve değerli üyeleri hocalarımız ziyaret edilerek görüş ve önerileri alındı.
Seminerler konusunda ön çalışmalar yapıldı.
Istanbul Kuyumcular Odası ile gerçekleşen, Kuyumculukta Küresel Liderlik için Bilgi ve Teknoloji Odaklı Mücevher ve Değerli Taş Merkezi Projesin’de iştirakçı olarak
gereken sorumluluk ve görevler üslenildi.
Dergimiz bütün üyelerimize ve ilgili kurumlara
ulaştırılması amaçlanmaktadır.
Üyelerimizin adres bilgilerini mail yoluyla güncellemelerı önemle rica olunur.
SEÇİM SÜRECİNDE
BİZLERİ YANLIZ
BIRAKMAYAN
ÜYELERİMİZE
DESTEKLERİNDEN
ÖTÜRÜ TEŞEKKÜR
EDİYORUZ
11
Şubat 2016
ETKİNLİK
Gemoloji Derneği
İftar Yemeği
Gemoloji Derneğinin
Armada Otel’deki iftar
yemeğine
değerli üyelerimiz katıldı.
Gemoloji Derneği Başkanı
Mehmet Ali Akkan
İstanbul Temsilciliginde
kurulucak taş işleme
atölyesinin bilgilerini
paylaştı.
12
Şubat 2016
www.gemolojidernegi.org
Armada Otel
terasında
kahvaltı
sonrası
toplantı...
31 Mayıs 2015 tarihinde üyelerimiz ile yeni yönetim olarak Genel Kurul
ile ilk toplantı kahvaltı sonrası yapıldı. 11 Nisan 2015 tarihinden bu yana
olan gelişmeler değerlendirildi.
Katılan bütün üyelerimize teşekkür ederiz.
13
Şubat 2016
GEMOLOJİ DERNEĞİ
TÜRKİYE
ÜYELERİ TAŞLARA
RUHUNU KATIYOR
Gemoloji Derneği bünyesinde taş işleme dersleri, 2015-2016 öğretim
yılında, "Mücevher Taşı İşlemeciliği " adıyla açılmıştır. Mücevher Taşı
İşleme dersleri zaman içerisinde müfredatını, eğitmen kadrosunu,
makine eksiklerini ve teknik alt yapısını düzenleyerek eğitici düzeye
ulaşmıştır.
G
emoloji Dernegi yönetim kurulu üyesi olan ,
aynı zamanda taş işleme
derslerinin
hocalığını
üstlenen Günay Örücü ilk
derste atölyeyi gezdirdi
ve süs taşı işleme konulu
workshop eğitimi verdi.
Örücü, süs taşlarının tarihsel gelişim sürecini ve
temel özellikleri anlattı.
Gemoloj(kıymetli taş bilimi), lapidary (taş işlemeciliği) hakkında temel
bilgiler verdi.
toplanması ve toplarken nelere dikkat etmeleri gerektiği
gibi teorik ve pratik bilgiler
verdi.
Gezilerdeki üyelerimiz topladıkları taşları derneğimizin
İstanbul
Temsilciliğindeki
atölyede keserek, işleyerek
şekillendirebilecekler.
Gemoloji Derneği yönetimi
olarak ilgili sahalarda uygulamalı eğitime önem verdiklerini ve gezileri yılda en az iki
defa yaptıklarını anlattı.
Gemoloji Derneği Üyeleri’nin katıldığı taş toplama gezilerinde, üyelere
yarı değerli taşlar hakkında bilgiler verirken nasıl
Taş işleme derslerinde
Türkiye’de bulunan mineral
zenginliklerimizden
olan agat, kalsedon, topaz, aleksandrit, spinell,
lületaşı, mercan, garnet,
aquamarin, zirkon, jasper,
turmalin, ametist, labradorit, safir, yakut, krizopras, kehribar, spodümen,
feldspat, manganspat, sodalit, lapis, obsidyen, malahit, jade, opal gibi değerli
taş çeşitlerinin işlendiği
derslerde öğrencilerimiz’e
“Taş işleme” konusunda
eğitimler verilmekte.
Eğitimler Derneğimizin
İstanbul Temsilciliğinde
cuma, cumartesi ve pazar
günleri devam etmekte.
14
Şubat 2016
www.gemolojidernegi.org
YETERLİK VE MODÜL TABLOSU
YETERLİKLER 1 Mücevher Taşının özelliklerine göre parçalara ayırma
2 Mücevher Taşının ön kesimi
3 Mücevher Taşına form vermek
4 Mücevher Taşını cilalamak
5 Belirli açılara göre mücevher taşı kesmek
6 Basit Faset kesim yapmak
7 Mücevher taşı araziler
8 Maden kanunu
9 Mücevher taşlarının Optik-Fiziksel özellikleri
10 Mücevher taşlarını Mikroskopta inceleme
11 Mücevher taşlarının özellikleri
MODÜLLER
Mücevher Taşı İşlemeciliği
Mücevher Taşı İşlemeciliği
Mücevher Taşı İşlemeciliği
Mücevher Taşı İşlemeciliği
Fasetli Mücevher Taşı kesimi
Fasetli Mücevher Taşı kesimi
SÜRE
40/40
40/40
40/40
40/40
40/40
40/40
Mücevher Taşı arama ve Madenciliği 40/40
Mücevher Taşı arama ve Madenciliği 40/40
Mücevher Taşları
40/40
Mücevher Taşları
40/40
Mücevher Taşları
40/40
TOPLAM 440/440
15
Şubat 2016
TAŞ İŞLEME
DERSLERİNDEN
KARELER...
AYNUR AKKAN
NAZAN ALAYALI
NEJDET ŞENGÜL
EYLEM
ERASLAN
ZEYNEP ATALAY
PINAR ÇUBUKÇU / GÜLHAYAT ALTAY
16
Şubat 2016
www.gemolojidernegi.org
EĞİTMEN
GÜNAY ÖRÜCÜ
FUNDA ŞEN GÜLHAN
ULVİYE TAYLAN
17
Şubat 2016
ERTUĞRUL GÜLCAN
Prof. Dr. M. Sezai Kırıkoğlu
GEMOLOJİ DERNEĞİ
İTÜ MADEN FAKÜLTESİ
JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ
BÖLÜMÜNDE
Prof. M.SEZAİ KIRIKOĞLU’NU
ZİYARET ETTİ
Gemoloji Derneği Başkanı M. Ali Akkan, Yönetim Kurulu üyesi
M. Nasuh Ortak, Sayman Nazım Keskin ve İstanbul Temsilcisi
Nihal Duman; Sayın Prof. Dr. Sezai Kırıkoğlu’nu ziyaret etti, Sayın
Kırıkoğlu’nun görüş ve önerilerini aldı.
‘‘Türkiye’de kuyumculuk sektöründeki eksiklerin saptanması...’’
‘‘ Taş işleme tekniklerinin geliştirilmesi... ‘‘
‘‘İstanbul’un Gemoloji Derneği vasıtasıyla dünyanın taş cazibe merkezi haline gelmesi...’’
18
Şubat 2016
www.gemolojidernegi.org
KIYMETLİ TAŞ BİLİMİ
(GEMOLOJİ) ÜZERİNE!
İTÜ Maden Fakültesi
Jeoloji Mühendisliği Bölümü
Maslak-İstanbul
Çok düzenli yayımlanmasa da Gemoloji Derneği’nin yayını olan Kalsedon dergisinin tekrar
okuyucuları ile buluşması heyecan verici. Emeği geçenleri kutluyorum.
İTÜ Maden Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü bünyesinde meslektaşlarımla birlikte 1994
yılından bu yana yürüttüğümüz 21 yıllık çalışma hayatı boyunca kıymetli taşlar konusunda epeyce
yol alındı. Her şeyden önce farklı kesimlerden pek çok kişi ve kurumun ana ilgi alanlarından biri
olması sağlandı. Bu ilgi bilinmeyenlere olan merakı artırdı. Öğrenme isteği yatırımları tetikledi. Bu
sayede çok sayıda eğitim ve kamu kurumunda bu konu ele alındı. Özel sektör yatırımları yapıldı.
İstihdam sağlandı. Önemli ekonomik kazanımlar ortaya çıktı. Bir başka ifade ile Türkiye kıymetli taş
sektörü oluştu. Her ne kadar söz konusu bu sektörün büyüklüğünü henüz tam olarak kestiremesek
de büyümeye devam edeceğini ve önemini artıracağını tahmin etmek zor değil. Büyümenin sağlıklı
olması için diğerlerinin yanı sıra biz akademisyenlere de önemli görevler düşmektedir.
Türkiye için hala daha yeni bir bilim dalı sayılan Gemoloji, Jeoloji veya Jeoloji Mühendisliği
disiplininin ana bilim dallarından biri olan Mineraloji’nin konusu kapsamındadır. Tüm dünyadaki
Gemoloji uzmanları Jeoloji veya Jeoloji Mühendisliği lisans eğitimi aldıktan sonra yüksek lisans
ve doktoralarını Gemoloji alanında yaparak yetkinlik kazanmaktadır. Bu yüzden Türkiye’de
Gemoloji’nin hızla gelişmesi için çok güçlü bir alt yapının mevcut olduğu söylenebilir. Çünkü
Türkiye’de Jeoloji eğitimi 1960’lı yılların başından bu yana mevcuttur ve Mineraloji ile Kristalografi
konularında son derece iyi yetişmiş doktoralı jeolog ve jeoloji mühendisleri bulunmaktadır. Bu,
gerçekten son derece önemelidir. Çünkü hiçbir bilim dalı o alanda uzmanlaşmış iyi eğitimli insan
gücü olmadan gelişemez. Şanslı olduğumuz diğer bir husus ise 50 yıldan bu yana mevcut olan Jeoloji
eğitimi nedeniyle Gemoloji’de yaygın olarak kullanılan temel kavramların oturmuş olmasıdır. Uzun
yıllardan bu yana kullanılmakta olan söz konusu bu temel kavramların mevcudiyetine rağmen
şaşırtıcı bir biçimde Türkiye’de Gemoloji alanında çalışanlar arasında dil birliği sağlanamamıştır.
Bunun en önemli nedeni Gemoloji’ye çok farklı disiplinlerden gelen meraklıların ilgi duyması ve
pek de anlamını bilmedikleri pek çok kavramı kulaktan dolma bilgiler ve el yordamı ile kullanmaya
çalışmalarıdır. Durum o derece vahimdir ki kayaç ve mineral isimlendirmeleri bile doğru olarak
yapılamamakta, okunup yazılamamaktadır. Bir örnek olarak safiri ele alalım. Bilindiği gibi Türkçede
sözcükler okunduğu gibi yazılmaktadır. Halbuki bizde konuşma dilinde safayr olarak isimlendirilen
kıymetli taş yazı dilinde sapphire, konuşma dilinde rubi olan taş yazı dilinde ruby, konuşma dilinde
kuartz olan taş yazı dilinde quartz, konuşma dilinde smoki kuartz olan taş yazı dilinde smoky quartz,
konuşma dilinde caspır olan taş yazı dilinde jasper, konuşma dilinde ceyd olan taş yazı dilinde jade,
konuşma dilinde cedayt olan taş yazı dilinde jadeite, konuşma dilinde nefrayt olan taş yazı dilinde
nephrite, konuşma dilinde blu topaz olan taş yazı dilinde blue topaz, konuşma dilinde refraktif endeks
olan ifade yazı dilinde refractive index olarak yer almaktadır. Halbuki ülkemizdeki Jeoloji eğitiminde
bu sözcükler yakut, kuvars, dumanlı kuvars, jasp, yeşim, jadeit, nefrit, mavi topaz ışık kırma indisi
olarak okunmakta ve yazılmaktadır. Bu örneklerin artırılması mümkündür.
Yeni bir bilim dalının oturtulması, geniş toplum kesimlerine mal olması için dil çok önemli olduğuna
göre, biz akademisyenlere düşen en önemli görevlerden biri ülkemiz Gemoloji’sinde kullanılmakta
olan sözcüklerin süratle Türkçe bilim dili ile uyumlu hale getirilmesi için çaba göstermektir. Bu da
ancak konuşma ve yazı dilinde doğru sözcük ve kavramları kullanacağımız konferans, makale, dergi
ve kitapların sayısını artırmakla mümkündür.
Ayrıca dernek bünyesinde akademisyenlerden oluşacak bir kurul süratle oluşturulmalı ve Gemoloji
terimlerinin Türkçeleştirilmesi ve dil birliğinin sağlanması ile ilgili çalışmalara başlanmalıdır.
19
Şubat 2016
Türkiye’de
Yakut
Mineralleşmesi:
Oluşumu ve
Özellikleri
Şenel Özdamar, Fahri Esenli, M. Sezai Kırıkoğlu*,
Zeynep Döner, Bektaş Uz
İTÜ Maden Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği
Bölümü, Maslak-İstanbul
*Corresponding author e-mail: [email protected]
Tel:0212 285 62 49
Doğanşehir (Malatya, GD Türkiye) civarında
mostra veren Göksun Ofiyoliti süstaşı
kalitesinde yakut mineralleşmesi içermektedir.
Bu çalışma, Türkiye’de varlığı ilk defa saptanan
bu mineralleşmenin petrografik, mineralojik
ve gemolojik özelliklerini ortaya koymaktadır.
Mineralleşme Göksun ofiyolitlerine ait yeşil
renkli amfibolitler içindedir. Bu kayaçların tipik
mineralojik bileşimi % 65-70 hornblend, % 2025 plajiyoklaz, % 4-5 garanat, % 2-5 yakut, ve % 1
opak minerallerden oluşmuştur. Matriks içindeki
yakut kristalleri genellikle renksiz ve nadiren
de pembe renklidir. Yüksek rölyefe sahiptirler.
Bazı poliprizmatik kristallerde ikizlenme
görülmektedir. Kristal boyları 2x10 mm’den 30x50
mm’ye kadar değişiklik gösterir. Kan kırmızıdan
pembeye kadar değişen renkleri, orta-iri kristal
boyları, düşük-orta şeffaflıkları, asterizm, yüksek
çift kırılma ve yüksek özgül ağırlıkları en önemli
özellikleridir. Tektonik yerleşim, petrografik,
mineralojik, jeokimyasal ve gemolojik özelikleri
Tanzanya’daki amfibolitler içindeki yakut
oluşumlarına benzemektedir. Elde edilen
sonuçlar Doğanşehir yakutlarının dünyadaki
yakut oluşumları ile rekabet edebilecek gemolojik
ve mineralojik özelliklere sahip olduklarını
göstermektedir.
Anahtar Kelimeler: Yakut, gemolojik özellikler,
Göksun ofiyoliti, Doğanşehir (Malatya-Türkiye).
1. Yakut, korendonun kırmızı ve kromlu
çeşididir. Dünya’nın en meşhur yakutları
Myanmar’da (Burma; Mong Hsu madeni olarak
da bilinir.) çıkarılır. Yeni yakut madeni, 1992
yılında Myanmar’dakilerin kalitesine çok benzer
yakutların üretildiği Vietnam’da keşfedilmiştir.
Tayland toplam pazarın %80’ini karşılayan
Dünya’nın en önemli yakut ticaret merkezidir.
Tayland yakutları öncekilerle karşılaştırıldığında
daha koyu kırmızı tonludur. Sri Lanka yakutları
sıklıkla pembemsi renklerde ve birçoğu pastel
tonlardadır. Kenya ve Tanzanya’daki yakut
yatakları altmışlı yıllarda keşfedilmiştir. Renkleri
Dünya’nın en iyileriyle rekabet eder. Bazen birkaç
en iyi kalite yakutlar Afganistan, Pakistan veya
aynı zamanda Bağımsız Devletler Topluluğu’nun
Pamir Dağları’ndaki oluşumlarında görünür.
Süstaşlarının kökeninin tayini mücevher
endüstrisi için önemlidir. Ancak, süstaşlarının
kökeni hakkındaki bilgi piyasa için çıkarılan
taşlara nadiren eşlik eder. Büyüme özellikleri
ile mineral ve sıvı kapanımlarını içeren dikkatli
görsel sınıflandırmanın yanı sıra gemolojik
yöntemler ile belirlenen renk, parlaklık ve yansıma
indisi gibi mineralojik özellikler süstaşının uygun
karakterizasyonu için yeterli olabilir.
Yakut yataklarının jeolojik araştırmaları ve
oluşumları ile ilgili çeşitli hipotezler vardır:
1) Silis, krom ve titanyuma nazaran aliminyumca
zengin
karbonatlı
kayaçların
bölgesel
metamorfizması (örneğin Sri Lanka, Okrusch et
al, 1976; Rossovskiy, 1980; Rossovskiy et al., 1982)
2) Granitoid ve pegmatitlerin mermerler içerisine
intrüzyonu; a) Yakut granitle dolaylı bağlantıya
sahiptir ve oluşumu Mogok (Myanmar) yatakları
için Iyer (1953) tarafından ileri sürüldüğü gibi
intrüzyon kenarındaki kontakt metamorfizmaya
bağlı; b) Tacikistan yatakları için mermerler
içerisine alkali intrüzyonların yerleşimine bağlı
(Terekhov et al., 1999) ve alüminyum taşıyan
magmatik çözeltiler ile direkt genetik ilişkili
3) Evaporitik serilerdeki aslında saf olmayan
kireçtaşlarının yüksek basınç metamorfizması
(örneğin, Pamirs yatakları (Turakuloma,
Spiridonov, 1998)
4) Vietnam yakutlarının oluşumunda görüldüğü
gibi (Giuliani et al., 2003a,b) mermerlerle ara
tabakalı merceksel evaporitlerin metamorfizması.
20
Şubat 2016
www.gemolojidernegi.org
Çalışma alanı Doğanşehir (Malatya), KD Türkiye’nin güneyinde yer almaktadır. Bu alan doğu Torid ofiyolit kuşağının bir parçası olarak dikkate alınmaktadır (Yılmaz 1999). Geç Kretase Göksun
Ofiyoliti Güneydoğu Anadolu Orojeni’ndeki okyanusal litosferik kalıntıların en iyi mostralarından
biridir (Parlak et al., 2009). Bu ofiyolit Doğanşehir bölgesindeki kıymetli yakut mineralleşmesini
içermektedir. Bu çalışmanın amacı yakut mineralleşmesinin mineralojik, petrografik ve gemolojik
karakterlerini detaylı sunmaktır.
2. Jeolojik Yapı, Doğanşehir bölgesinin genelleştirilmiş stratigrafisi Pütürge metamorfitleri, Nergile
Formasyonu, Koçdağ Formasyonu, Göksun Ofiyolitleri, Maden Grubu, Beylerbeyi Formasyonu ve
alüvyon ile temsil edilir (Yılmaz, 1999) (Şekil 1A).
Göksun Ofiyolitleri yaygın litolojidir ve bu bölgedeki daha genç sedimanter kayaçlar tarafından
uyumsuzlukla üzerlenir (Şekil 1B). Bu ofiyolitler peridotitik kayaçlar tarafından ile temsil edilir ve
çalışma alanında yaklaşık 200 m kalınlığa ulaşmaktadır. Amfibolit derecesinde kısmen metamorfizma geçirmiştir. Amfibolitler çoğunlukla masiftir ve şistlerin içerisine geçen yerlerde kısmen foliasyonludur. Birincil magmatik dokular sadece deforme olmamış kayaçlarda tanınmış olabilir. Amfibolitler açık-koyu yeşil renklerdedir. Amfiboller ve plajiyoklazlar bu kayaçlardaki makroskopik olarak
tanınmış mineraller olabilir. Bunlar aynı zamanda kaba-taneli yakut kristalleri içerir.
Şekil 1. Sürgü bölgesinin lokasyon ve jeoloji haritası (Yılmaz, 1999 tarafından değiştirilmiştir) (A) ve
çalışma alanının basitleştirilmiş jeoloji haritası (B).
21
Şubat 2016
3. Petrografik Özellikleri, Hornblend (Hbl) tüm
çalışılmış ana-kayaç örneklerinde hakim mineral
fazıdır (bölgede yaklaşık olarak % 60-70) (Şekil
2a, b). Örnekler petrografik olarak metaamfibolit/hornblendit olarak tanımlanmıştır.
Az-orta miktarlarda albit (Ab)-plajiyoklaz (Plg;
% 20-25) ve daha az miktarlarda yeşil garnet (Grt;
% 4-5), yakut (R; % 2-3), opak mineral (<% 1) de
tanımlanır. Doku kaba-taneli hornblendlerden
oluşan bölgelerde tipik olarak magmatikprotogranülerdir, aynı zamanda plajiyoklaz ve
garnet bölgeleri için ve sınırları dikkate alınan
bazı mineraller için metazomatik-metamorfike
geçiştir (Şekil 2a, b, c).
İnce uzun kristaller hornblendler için
tanınmamıştır fakat lineasyon sadece plajiyoklaz
fazları için kısmen gözlenmiştir (Şekil 2c).
Düz sınırlı kaba-taneli hornblendler yaygındır
ve yersel olarak parçalanmış bölgelerde ortataneli olanlar mevcuttur. Genellikle 0.5-7.0
mm ve çoğunlukla 1-2 mm boyutundadır ve
optik olarak renksize yakın soluk açık-yeşil
pleokroyiktir.Hornblendlerin bazı petrografik
özellikleri dalgalı sönme, zonlanma, kapanımlar,
deformasyon lameli ve yuvarlak kırıklardır (Şekil
2a, b). Hornblendlerde sönme açıları 12-28o
aralığında bulunur. Albit-plajiyoklaz büyümeleri
hornblend taneleri arasında ve aynı zamanda
hornblendler içerisinde, kısmen eksolüsyon
lameli gibi klivaj düzlemlerinde yaygındır (Şekil
2a, b, d). Bu petrografik özellik bir metazomatik
süreç veya retrograd metamorfik aşama, yüksek
asidik solüsyonlarla etkileşim veya düşük basınç
ve birincil parajenezden termal koşullarından
dolayı olabilir.
Hornblendler içindeki ve arasındaki albitplajiyoklaz oluşumları muhtemelen Si-zengin
sıvılarla amfibolitin etkileşiminden dolayıdır.
Kaba hornblend taneleri arasındaki albitplajiyoklazlar 0.05-0.5 mm boyutunda olarak
tanınır. Hafif pleokroyik yeşil-granatlar
(muhtemelen uvarovit) (Uv) genellikle ince veya
orta tane boyutunda agrega oluşumlarıdır.
Çok ince taneli granatlar aynı zamanda büyük
korendon kristalleri çevresinde oluşur (Şekil
2e, f, h).0.1mm’den küçük granat taneleri
sinkinematik büyüme gösterir. Opak mineraller
genelde özşekilsizdir ve muhtemelen Crspineldir. Minör miktardaki hornblend ve aynı
zamanda muhtemel iki faz içeriklerinden dolayı
iyi tanımlanmamıştır, XRD dedeksiyon limitinde
garnet (?) ve klorit (?)çıkmıştır. Dört amfibolittüm kayaç örneklerinden elde edilen hornblend
+ plajiyoklaz ± klorit (Chl) ± korendon’un genel
mineralojik bileşimi X-ray difraktometre (XRD)
analizi ile tanımlanır. İki örnek çoğunlukla
hornblend ve daha az miktarda plajiyoklaz ve
aynı zamanda iki fazın çok az miktarlarını,
korendon ve muhtemelen klorit(?) içerir ve
diğer iki örnek çoğunlukla hornblend ve çok az
miktarda plajiyoklaz içerir fakat öncekilerden
fazladır.
Yakut kristalleri matriks içinde renkte homojen
değildir, genellikle renksizdir ve nadiren çok
açık pembedir ve yaklaşık olarak parallel nikolde
1.75’ten daha yüksek kırılma indisiyle beraber
yüksek rölyefe sahiptir (Şekil 2e, f, g, h). Klivaja
sahip değildir fakat yuvarlak kırıklara sahiptir.
En yüksek girişim rengi açık gridir ve çift
yansıma yaklaşık 0.008’dir ve bazı poli-prizmatik
kristallerde ikizlemeye (Şekil 2g), çift nikolde ve
yakınsak ışıkta uniaks (-)’a sahiptir.Yakut taneleri
genellikle yassı şekillidir ve dikdörtgen kısımları
sıklıkla 10-10 düzlemine (c eksenine parallel)
ayrılan paralellik gösterir ve negatif uzamaya
sahiptir. Nadiren özşekilsiz levhalara (0001
düzlemi, c eksenini keser) sahiptir. Çoğunlukla
yeşil-garanat kenarlarla çevrilidir (Fig. 2e, f, h).
Yakut tüm kayaçtan toplanmıştır ve sonra X-ray’a
tabi tutulmuştur. Biçimlerine göre d-aralıkları ile
beraber korendon pikleri 3.47, 2.55, 2.08, 1.73,
1.60, 1.40, 1.37Å’dır.
22
Şubat 2016
www.gemolojidernegi.org
Şekil 2. Doğanşehir bögesinden amfibolit
barındıran yakutun optik mikroskop görüntüleri.
Kaba taneli hornblendler yuvarlak kırıklara,
zonlanmaya, deformasyon levhalarına (a,b)
sahiptir. Orta ve ince taneli hornblendler ve
plajiyoklazlar kaba-taneli hornblendler arasında
oluşur (a, b, c, d). Kaba-taneli yakut-korendon
taneleri (e, f, g, h); c eksenine parallel prizmatik
düzlemlerin ikizlenmesi (g), mineral yakutkorendonun reaksiyon kenarları (korona) ile
çevrelenen aşınmış bir granat olan reaksiyon
dokusu (e, f, h).
4. Jeokimyasal Özellikleri
Yakut kristalinin jeokimyasal analizi ana
bileşenlerin %0.62 SiO2, %95.4 Al2O3, % 0.85
Fe2O3, <% 0.01 K2O, %0.02 Na2O, %0.2 MgO,
%0.01 TiO2, %0.2 CaO, %0.24 Cr2O3 olduğunu
göstermektedir. Önemli miktarlarda Cr, Fe, Ni,
Ga, V ve Ti varlığı renklenmeden sorumlu iz
elementleri düşündürmektedir. Örnek en bol
minor bileşim olarak demir içerir (%wt 0.85
Fe203), daha az miktarlarda krom
(%0.24 Cr2O3) ve titanium (%wt 0.01 TiO2) takip
eder. Yüksek miktarda Ni ve düşük miktarda Zn
(193 ppm) ve Ga (21.4 ppm) de bulunmuştur.
Yakutun bu jeokimyasal bileşimi örneğin süstaşıkorendon olduğunu ortaya koymaktadır.
Ana-kayaç % 42.4-43.8 SiO2, % 18.45-26.2
Al2O3, % 2.76-4.49 Fe2O3, % 0.03-0.22 K2O,
%0.96-2.17 Na2O, % 10.65-13.45 MgO, %0.040.08 TiO2, % 12.5-15.0 CaO ve % 0.11-0.29
Cr2O3’den oluşur. Yakut barındıran ana kayaçlar
alüminyumca, kalsiyumca zengindir ve önemli
miktarda Cr (%0.29’un üzerinde) ve Ni (615
ppm’in üzerinde) içerir. Alüminyum ve kromlu
minerallerin Si’ce fakir olan ve bu yüzden yakut
oluşumu için potansiyel kapanı temsil eden
amfibolitlerin içinden sızan sıvılar ile süzüldüğü
(leach) bir hipotez olabilir. Yakut ana-kayaçtan
daha yüksek miktarda Ni, Ga ve Zn ve düşük
miktarda Ba, Co, Sr, V ve W bileşenlerine sahiptir.
23
Şubat 2016
5. Gemolojik Özellikleri
Bu araştırma yazısını gerçekleştirmek için,
Doğanşehir oluşumları Şubat 2011’de ziyaret
edilmiştir. Yakut parçalarının çoğu 30x50 mm
boyutunda kısa hekzagonal prizma olarak orijinal
yapı gösterir (Şekil 3a) ve bazı parçalar 2x10
mm boyutunda daha küçük kristal yapıdadır.
Arazi çalışması boyunca, Doğanşehir bölgesinin
Göksun ofiyolitinden ana-kayanın korendon
örnekleri seçilmiştir (Şekil 3b). İlişkili hornblend
ve plajiyoklaz kristallerini içeren yakut örnekleri
kesilmiştir ve parlatılmıştır (Şekil 3c). Bazı
parçalar baklava şekilli ve kırık parçalıdır. Kaba
(pürüzlü) yakutun en büyük parçası ağırlıkça 11.3
ct’dır (Şekil 4).
Renk zonlanması Doğanşehir yakutlarının tipik
özelliği değildir. Bazı parçalarda, renk girdapları
olarak bilinen düzensiz renk dağılım şekli nadir
gözlemlenir. Oluşmuş yakut kristallerinden sonra
meydana geldiği dikkate alınan deformasyon
ikizlenmesi (Şekil 2g) bölgeden alınan yakutlar
için çok karakteristiktir.
Yakut kristalleri sıvı tüyler ve içi boş tüpleri, çoğu
yakut parçalarının düşük şeffaflığından dolayı
zor tanımlanan mineral kapanımlarını içerir
(Şekil 4) ve aynı zamanda nedeniyle asterizm
gösterirler. Bu çalışmada incelenen yakutun göze
çarpan renk özellikleri, bazı parçaları Tanzanya’da
oluşanlardan daha mor olmasına rağmen
Tanzanya’daki yakutlara renkte benzerdir. Bu
renkler morumsu kırmızı-kan kırımızının ortayüksek doygunluğu arasında değişir (Şekil 3).
Ana-kayaç gözle görülebilir kırmızı renkli yakutu
içerir. Gözlenen kırılma indisi (1.762-1.766)
ve çift kırılma (0.008-0.009) değerleri yakutlar
için önceden raporlanan aralıklar içerisindedir
(Iyer, 1953; Kane et al., 1991; Khoi et al., 2007).
Parlatılmış bir yakut (11.3 ct) için spesifik
gravite değeri (4.01) Rubin & Son Hardness
Pencil Set kullanılarak tespit edilmiştir. Bu değer
Tanzanya’da, Myanmar’da, Vietnam’da ve dünya
çapındaki yerlerde korendonlar için literatürde
daha önce raporlananlar ile örtüşmektedir.
Şekil 3. Doğanşehir yakutunun tipik hegzagonal
yapıya sahip çeşitli görüntüleri: (a) Bol yakut
barındıran amfibolit ana kaya, (b) Kesilmiş ve
parlatılmış yakut (c).
24
Şubat 2016
www.gemolojidernegi.org
Şekil 4. 11.3 ct, 2 mm kalınlıkta parlatılmış yakut
kristalinin mikroskobik görüntüsü (a) ve Doğanşehir
bölgesinden benzer kristalin megaskopik görüntüsü.
Tablo 1. Türkiye ile Tanzanya, Myanmar ve Vietnam’daki yakutların gemolojik özelliklerinin karşılaştırılması.
Özellikler
TürkiyeDoğanşehir
Renk
Pembe-koyu kırmızı
Yansıma İndisi:
1.762-1.766
Çift Yansıma:
0.008-0.009
Özgül Ağırlık:
4.01
Optik Karakter: Uniaks (negatif) Sertlik:
9
Tanzanya Morogoro Myanmar Mogok Vietnam Phuoc Hiep
Koyu kırmızı
1.760-1.770
0.008-0.0.10
4.00
Uniaks (negatif)
9
Renksiz-koyu kırmızı
1.760-1.766
0.008-0.009
4.00
Uniaks (negatif)
9
Pembe-koyu kırmızı
1.759-1.762
0.008-0.009
3.99-4.00
Uniaks (negatif)
9
6. Sonuçlar
Göksun Ofiyolitleri güneydoğu Türkiye’nin Doğanşehir bölgesinde açığa çıkmaktadır. Korendon
(yakut) Göksun Ofiyolitlerindeki amfibolit barındıran hornblend+plajiyoklaz+granat ile ilişki içerisinde bulunmuştur ve metazomatik süreçlere bağlı olarak oluştuğu düşünülebilir. Jeolojik ortam
ve başlangıç özelliklerine dayanarak Doğanşehir yakutları korendonların ofiyolit-bazlı tipleri olarak
dikkate alınabilir. Tanzanya yakutlarıyla çok sayıda benzerlikler mevcuttur. En önemli benzer özellikleri kırmızı-pembe renk, düşük-orta şeffaflık, orta-büyük boyut, ince tabakalı ve deformasyon
ikizlenmesi (eşleştirme) ve ikincil sıvı tüyleri (liquid feathers), içi boş tüpler, mineral kapanımları ve
asterizmdir. Bu bölgenin yakutları çoğunlukla büyük boyut ve nicelikle kaboşonlar için uygundur
ve Türkiye için süstaşı-korendon potansiyel kaynakları olarak dikkate alınabilir. Bu sonuçlar ilk ve
sadece mineralojik, petrografik ve gemolojik özellikleri kapsamaktadır. Petrografik araştırmalar sürmekte olup yakın gelecekte bir başka araştırma makalesinde tartışılacaktır.
Kaynaklar:
Giuliani G., Hoang Quang V., Lkomme T., Dubessy J., Banks D., Fallick
A.E., Garnier V., Ohnenstetter D., Phan Tong T.,Pham Van L., (2003a):
CO2–H2S–COS–S8–AlO(OH)-bearing fluid inclusions in ruby from
marble-hosted deposits in Luc Yen and Quy Chau, North Vietnam.
GAC-MAC-SEG, 25–28 May 2003, Vancouver, Canada.Abstract volume,
abstract 317.
Giuliani G., Dubessy J., anks D., Hoang QuangV., Lhomme T., Pironon
J., Garnier G., Phan Trong T., Pham Van L., Ohnenstetter D.,Schwarz D.,
(2003b): CO2–H2S–COS– S8 AlO(OH)-bearing fluid inclusions in ruby
from marble-hosted deposits in Luc Yen area, north Vietnam. Chemical
Geology. 194, 167–185.
Iyer L.A.N., (1953): The geology and gem-stones of the Mogok Stone
Tract, Burma. Memoirs of the Geological Survey of India, 82. Government of India Press, Calcutta.pp 100.
Kane R. T.E., McClurel S.F., Kammerling R.C., Jhoa N.D., Mora C., Repetto S., Khai N.D., John I., (1991): GEMS & GEMOLOGY, 136-155.
Khoi N. N., Nhung N. T., Thuyet N. T. M., Quynh P. V., (2007): Characteristics of corundums from Phuoc Hiep occurrence (Quang Nam
Province), VNU Journal of Science, Earth Science. 23, 152-158.
Okrusch M., Bunch T. E.,Bank H., 1976, Paragenesis and petrogenesis of
corundum-bearing marble at Hunza (Kashmir), Mineralium Deposita,
11/3, 278-297.
Parlak O., Rizaoglu T., Bagci U., Karapglan F., Höck, V., (2009): Tectonic
significance of the geochemistry and petrology of ophiolites in southeast
Anatolia, Turkey. Tectonophysics, 473, 173-187.
Rossovskiy L. N., (1980): Gemstone deposits of Afghanistan. Geologiya
Rudnykh Mesorozhdenii 22 (3), 74–88 (in Russian).
Rossovskiy L.N., Konovalenko S. I.,Anan’ev S. A., (1982): Conditions of
ruby formation in marbles, Geology of Ore Deposits, 2, 57-66.
Spiridonov E.M., (1998): Gemstone deposits of the former Soviet Union.
Journal of Gemmology, 26 (2), 11–124.
Terekhov E.N., Kruglov V. A., Levitskii V. I., (1999):Rare earth elements
in corundum bearing metasomatic and related rocks of the Eastern
Pamirs, Geochemistry International, 37,202–212.
Yılmaz H., (1999): Doğu Toroslar’da Sürgü (Doğanşehir-Malatya) Çevresinin Jeolojisi, Cumhuriyet Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi
Seri A-Yerbilimleri Cilt: 16, Sayı:1, s: 95-106, Sivas.
25
Şubat 2016
KÜTAHYA SÜS TAŞI GEZİSİ
ÜYELERİMİZİN KATILIMI
İLE GERÇEKLEŞTİ
K
ütahya bölgesine düzenlemiş
olduğumuz süs taşı toplama
gezimiz 19 - 20 Eylül 2015
tarihleri arasında üyelerimiz ve
katılımcılarla gerçekleşmiştir.
Gemoloji Dernegi, üyelerinden
Haşim
Erçoban,
Tuncay
Kahraman ve Mehmet Nasuh
Ortak rehberliğinde beş farklı
lokasyonu üyelerine gezdirdi. Bu
gezide çok nadir ve güzel mineral
örnekleri toplanmıştır. Toplanan
mineral
örnekleri
pembe
kalsedon, krizopras, mor opal,
silisleşmiş ağaç gagatları, jeodlar
ve dendritli agatlar ve opallerdir.
Kütahya
bölgesinde birçok
mineral çeşitleri bulunmaktadır.
26
Şubat 2016
Gezimizin ikinci günü KÜTAHYA
BELEDİYESİ JEOLOJİ MÜZESİ müze
görevlisi ve derneğimizin üyesi Tuncay
Kahraman rehberliğinde gezildi.
Silisleşmiş Ağaç fosil gagat
Krizopras Sahası
Sonrasında Haşim Erçoban rehberliğinde gezimizin
ikinci durağına yola cıktık. Haşim Bey Emet’te
ikamet etmekte. Bölgeyi süs taşı konusunda çok iyi
tanıyor.
Tavşanlı’daki silisleşmiş ağaç fosil gagat bölgesine
gidildi. Buradan örnekler alarak ayrıldık.
Sonrasında Harmancık ilçesinin Çakmak köyü
civarındaki durağımızda gidilen ormanda çakmak
taşı üretimi yapan bir işletmenin üretim artığı
süs taşlarını orman zeminine yayarak dagıtmış
olduklarını gördük. Göz alabildiğince her yer akik,
kalsedon ve krizopraz’la doluydu. Buradan da
örnekler alarak ayrıldık.
Keyifli gezimiz son buldu.
27
Şubat 2016
ETKİNLİK
GEMOLOJİ
2016 BAHARIN
GELENEKSEL
ÜYELERİMİZİ
28
Şubat 2016
www.gemolojidernegi.org
DERNEĞİNİN
NDA YAPACAĞI
TAŞ GEZİSİNE
BEKLİYORUZ...
29
Şubat 2016
KÜTAHYA
BELEDİYESİ
JEOLOJİ MÜZESİ
Müzemiz, Turizm Bakanlığı’ndan alınan izinle
Jeoloji Müzesi olarak 25.04.2008 tarihinde
açılmıştır. Kütahya Belediyesine bağlı özel müze
statüsündedir.
Kütahya yer altı ve yer üstü kaynakları
bakımından son derce zengindir. Dünayada
bulunan 90 çeşit madenin 57’si Türkiye de
bulunmaktadır. İlimiz sınırları içinde bunların
35’i bulunmaktadır. Kütahya bu maden
kaynaklarına ilave olarak termal jeotermal
bakımından çok zengindir.
Müzemiz 2008 yılından bu yana minaral
kristal ve maden olarak devamlı yeni envanteri
bünyesine kazandırmakta yurt dışından ve
Türkiye’den birçok koleksiyonerin ilgisini
çekmektedir. Değişik üniversitelerden gelen
Gemoloji, takı tasarımı, jeoloji mühendisliği,
maden mühendisliği bölümlerinden öğrenciler
ve guruplarla arazi çalışmaları yapılmaktadır.
30
Şubat 2016
KÜTAHYA’DA
BULUNAN
JEOLOJİ MÜZESİ
GÖRÜLMEYE
DEĞER...
Adres: Böğrekçiler mah. Sultan bağı cad. (Tarihi Şengül Hamamı)
Şimdiki JEOLOJİ MÜZESİ Tel: 0274 224 88 01
31
Şubat 2016
İSTANBUL’UN İLK YERLİ
‘‘TAŞ LABORATUVARI’’
İÇİN GERİ SAYIM!
T
ki çok büyük bir engel aşılmış
olacaktır ve İstanbul Elmas ve
Kıymetli Taş Borsasının hayata
geçirilmesi ile ilgili olarak da
çok büyük bir adım atılmış olacaktır.
Türkiye’de ve dünyada çıkan
her türlü ham taşın toptan alınıp satılabildiği, herkesin istediği taşı bulabildiği İstanbul’da
bir taş merkezi oluşturulması
mümküm olabilecektir.
Oluşturulacak olan uluslararası taş borsası ile İstanbul’un bu
konuda bir cazibe merkezi haline gelebilecektir.
ürkiye mücevher sektörü,
İstanbul’da değerli taşlar merkezine kavuşuyor. Kuyumcular odası, İstanbul Kalkınma
Ajansı(İSTKA) tarafından onaylanan destek proğramıyla 1 Eylül’de startı verilen Türkiye’nin
Mücevher ve Değerli Taş Merkezi
Projesi’nde Marmara Üniversitesi
ve Gemoloji Derneği iştirakı ile
İstanbul Çemberlitaş’taki Merkez
Binası’nda hazırlıkları son hızıyla
devam ediyor.
GEMOLOJİ DERNEĞİ
BAŞKANI AÇILIŞ
KONUŞMASI
İstanbul Kuyumcu Esnaf ve Sanatkarları Odası tarafından hayata geçirilmekte olunan , Marmara
Üniversitesinin ve Gemoloji Derneğimizin de iştirakçi olarak katıldığı ‘’Bilgi ve Teknoloji Odaklı
Mücevher ve Değerli Taş Merkezi
Projesi’’ ile uluslar arası kabul
görecek sertifikalandırma
sağlanarak Türk Kuyum ve
Mücevher sektörünün önünde-
‘‘Gemoloji Derneği’’nin
desteği...
GEMOLOJİ DERNEĞİ BAŞKANI
Mehmet Ali Akkan
32
Şubat 2016
Gemoloji Derneği iştirakçı olarak İKO’ya değerli taşların tanımlanması konusunda destek
verecektir.
Satın alınacak malzemeler hakkında görüş ve öneride bulunacaktır
Proje sonuç raporunun hazırlanmasında görüş ve önerilerde bulunacaktır.
MÜCEVHER VE DEĞERLİ
TAŞ MERKEZİ PROJESİ
AÇILIŞI
Eğitmen Emre Günay
Mücevher merkezi neler yapacak...
İKO Başkanı Norayr İşler
İşler: Yurt dışında ofis açacağız!
Toplantıda bir konuşma yapan İstanbul Kuyumcular Odası Başkanı Norayr İşler 4 milyar doları
aşan ihracat ve 250 bine yakın kişiye istihdam
sağlayan mücevher sektörünün bugüne kadar
bir değerli taşlar laboratuvarının olmamasını,
büyük bir eksiklik olarak gördüklerini belirterek, bu projenin sektöre büyük bir katkı
sağlayacağını söyledi.
İşler, “Öncelikle sektörümüze verdiği bu önemli destek için İstanbul Kalkınma Ajansı’na ve
değerli yöneticilerine çok teşekkür ederiz.
Türk mücevher sektörünün dünya piyasasında
adından söz ettirmesi için Mücevher ve Değerli
Taşlar Laboratuvarı’nın kurulması kritik öneme
sahipti. Biz, sadece burada laboratuvarı kurmakla kalmayacağız, dünyanın çeşitli noktalarında
Türk markası olarak ofis açarak yaygınlaştırmayı
hedefliyoruz.” dedi. Bu projenin odağına tüketicilerin yer aldığına dikkat çeken İKO Başkanı
İşler, “Pırlanta ve mücevher tüketicisine ülkemizde bugüne kadar uygulanmayan bir hizmeti
de getiriyoruz. Satın aldığı pırlanta ve mücevherle ilgili bir endişesi ve tereddüdü olan tüketiciler,
gönül rahatlığıyla Mücevher Merkezi’ne gelerek
danışabilir, mücevherlerine sertifika alabilir
ve mücevherlerinin değerini öğrenebilirler.”
şeklinde görüşlerini dile getirdi.
İstanbul Kuyumcular Odası’nın küresel piyasalardaki gelişmeler göz önünde tutarak, sektörün,
tüketicilerin ihtiyaç ve beklentileri kapsamında
kurguladığı Mücevher Merkezi, çok yönlü hizmet verecek. Bir yıl sürecek proje kapsamında,
Mücevher ve Değerli Taşlar Merkezi’nde 100 sektör mensubu ve 80 öğrenciye ücretsiz pırlanta ve
renkli taş eğitimi verilecek. Merkez, diğer yandan
tasarım tescili ve markalaşma konusunda bilgi ve
danışmanlık birimi gibi çalışacaktır.
Merkezde ayrıca kuyumculuk öğrencilerinin pratik eğitimlerinin tamamlayacağı bir de laboratuar
kurulacak. Proje kapsamında, kurulacak laboratuarda sektör mensuplarından veya tüketicilerden gelecek taşlar ve mücevherler için değerli taş
sertifikası da hazırlanacak. Böylece, Türkiye’de ilk
kez ortak kullanıma açık bir taş laboratuarındaki sertifikasyon sistemiyle ürünlerin kaliteleri de
güvence altına alınmış olacaktır.
Diğer yandan, Mücevher ve Değerli Taş Merkezi’nde tesis edilecek yenilik ve tasarım tescil bilgilendirme mekanizması, sektörde üniversite sanayi işbirliğine de olumlu katkı sağlayacak. Bu
çerçevede, projeyle bilgi ve yenilik aktarımının
yapılması ve nitelikli iş gücünün artırılması hedeflenmektedir.
İstanbul Kuyumcular odasının değerli taşlar ile
ilgili eğitimi 2016 Şubat, laboratuvar ise Nisan
mayında hizmet vermeye başlayacaktır.
33
Şubat 2016
M. Fadıl Körüstan
SÜS TAŞLARININ
PARLATILMASI
Genel olarak süs taşları, dilimlendikten sonra mastarla işaretlenir ve küçük kesicide (trim saw) işaretlenen biçim kesilir.
Kesilen taş, uygun bir çomağa (dop stick) özel mumu ile yapıştırılır. Mum yerine japon yapıştırıcı
kullanılabilir. Özellikle ısıya hassas taşlarda Japon yapıştırıcı önerilir.
Kaba aşındırma 220 kum silisyum karbür aşındırıcı ile yapılır. Elmas disk veya lap kullanılıyorsa bu
aşama 325 kum (mesh) ile yapılır.
Kaba aşındırmanın izleri; silisyum karbür aşındırıcıda 400, elmas aşındırıcıda 600 kum ile giderilir.
Ön parlatma 1200 kum aşındırıcı ile yapılır.
Amatörler için imal edilmiş kombine makinelerde bazı özel işlem gerektiren süs taşları dışında genellikle bütün taşların işlenmesine ve parlatılmasına imkan verecek aşındırıcı ve parlatıcılar mevcuttur. Örneğin: Silica-Gem kombine kesici parlatıcısında olduğu gibi.
Parlatma işlemi her taşta değişir. Aşağıda bunlar açıklanmıştır. Açiklamalarda kullanılan kısaltmaların anlamları şöyledir:
S : sertlik
DA: deri üzerinde aliminyum oksitle
PC: pleksiglas üzerinde cerium oksitle
DC: deri üzerinde cerium oksitle
KC: keçe üzerinde cerium oksitle
Özel işlemler ayrıca açıklanmıştır. Faset kesimle ilgili açıklamalar yapılmamıştır.
Aktinolith: S=5-6; DA
Ambligonit: S=5,5-6; DA, PC
Analcim: S=5-5,5; DA, PC
Anatas: S=5-5,6; Elmas pasta ile
Andalusit: S=7,5; DA
Apatit: S=5; DA
Axinit: S=6-7,5; DA, PC
Azurit: S=3,5 – 4; Linde A
Benitoit: S=6,2 – 6,5 DA, PC
Beril (zümrüt, akuamarin, morganit) S=7,5 – 8; DA, PC
Beryllonit: S=5,5 – 6 ; PC
Brasillanit: S=5,5 ; DA
Chrysoberyl: S=8,5 ; elmas aşındırıcılar kullanılır, ön parlatma 1200 kum, parlatma 15000 kum ile
yapılır.
Cam: S=4,5 – 7 ; DC , tahta üzerinde çinko oksit ile yüksek parlaklık elde edilir.
Danburit: S= 7 -7,5 ; DA
Datolith: S=5 – 5,5 ; PC ; KC
Diopsit: S=5 – 6; tahta üzerinde Linde-A
Dioptas: S=5; DC
Enstatit: S=5,5 ; DA, DC
34
Şubat 2016
www.gemolojidernegi.org
Epidot: S=6 – 7 ; DA, DC
Euklas: S=7,5 ; DA
Felspat grubu: S=6 – 6,5 ; DC, DA
Fibrolit (sillimanit): S=7,5 ; kedigözü malzeme DA ile itina ile işlenmelidir.
Garnet grubu: S=6,5 – 7,5; ön parlatma 1200 kumla, parlatma: DA
Hambergit: S=7,5 ; Parlatma , pleksiglas üzerinde çinko oksit ile, daha iyisi Linde-A ile
Hematit: S=5,5 – 6,5 ; DA, DC
İolit: S= 7 – 7,5; DA
Jadeit: S= 6,5 – 7 ; Deri üzerinde Linde-A ile kuru çalışarak parlatılır. Çinliler bambu yapraklarına
sürterek parlatırlar, bu sabır ister. En kolayı tahta üzerinde elmas macunları ile çalışmaktır. Son
kademe 100000 mesh dir.
Jet (Erzurum taşı): S=2,5; DA, DC
Kuartz grubu: S= 7 ; keçe, tahta, deri üzerinde cerium oksit ile
Kehribar: S= 2 – 3 ; deri üzerinde tripoli veya çinko oksit ile
Lapis lazuli: S=5,5; DA
Lazulit: S=5 – 6 ; DA
Malakit: S= 3,5 – 4 ; DA , DC
Mercan: S= 4 ; kumaş üzerinde çinko oksit ile. Siyah mercan kırmızı(ruj) ile
Nefrit jade: S=6 – 6,5 ; DA, en iyisi tahta üzerinde elmas macunu ile
Obsidian: S= 5 – 5,5 ; DC
Opal: S= 5,5 – 6,5 ; DC
Peridot, olivin, krizolit: S= 6,5 – 7 ; DA, daha iyisi tahta üzerinde elmas macunları ile
Petalit: S= 6 – 6,5 ; DA, PC
Phenakit: S= 7,5 – 8 ; çinko lapta Linde-A ile veya tahta üzerinde elmas macunu ile
Rodonit: S= 5,5 – 6,5 ; DA
Rutil: S= 6 – 6,5 ; çinko lapta Linde-A ile
Safir: S= 9 ; elmas tozu ile parlatılır.
Sodalit: S= 5,5 – 6 ; DC, keçe üzerinde elmas macunu ile
Spinel: S= 8 ; DA lap parlatma esnasında süratli döndürülmelidir.
Spodumen: S= 6,5 – 7 ; DA
Topaz: S= 8 ; DA. en iyisi tahta üzerinde elmas macunları ile.
Turkuaz: S= 5 – 6 ; DA
Zirkon: S= 6,4 – 7,5 ; DA
Bu yazının hazırlanmasında “Edlesteineschleifen” isimli yapıtın ilgili bölümü kalıp olarak alınmış
ve deneyimlerim eklenmiştir.
M.Fadıl Körüstan
35
Şubat 2016
DUYURUlar
1
WEB sayfamızdan
bütün etkinlik ve
gelişmeleri takip
edebilirsiniz.
2
3
www.gemolojidernegi.org
[email protected]
2016
Gemoloji Derneği
İstanbul Temsilciliği
açıldı.
İstanbul temsilciliğinde üyelerimiz için
verilen taş işleme dersleri son hızıyla
devam etmektedir.
Kurslarımıza katılımlar sadece Gemoloji
Derneği üyelerimiz içindir.
Detaylı bilgi için
www.gemolojidernegi.org
adresimizden bilgi alabilirsiniz.
Üye aidatları
giriş 70tl
yıllık 80 tl olarak
değişmiştir. !
2016 aidatlarını
En geç MART ayına kadar
ödenmesi rica olunur.
www.gemolojidernegi.org
4
Gemoloji
Derneğinin
2016 Baharında
Yapacağı
Geleneksel Taş
Gezisine
Üyelerimizi
Bekliyoruz...
5
GEMOLOJİ DERNEĞİNE AİT
SAYFALAR.
ürkiye Gemoloji Derneği
T
Üyeleri (kapalı gurup)
Gemmology Association of
Turkey(Gemoloji Derneği Türkiye)
THE GEMMOLOGICAL
ASSOCIATION OF TURKEY
(GEMOLOJİ DERNEĞİ TÜRKİYE)
Gemoloji Dernegi
Bu sayfalar dışında hiçbir sayfa ile
bağlantımız yoktur.
Turhan Aysezen
GEMOLOJİ DERNEĞİ YÖNETİMİ
OLARAK DERNEĞİMİZİN İLK
ÜYELERİNDEN TURHAN
AYSEZEN’İ
ZİYARET ETTİK.
Turhan Aysezen, M.Ali Akkan
M.Nasuh Ortak, Nihal Duman, Nazım
Keskin, Aynur Akkan, Nilüfer Çelikkol
Jips mikroskop çapraz polarize
görüntüsü.
Dergimizin bir sonraki sayısında
Turhan Aysezen eşliğinde minerallerin
mikroskopta 60-70 katı büyütülüp
1mm alanın fotoğraflarının mikro
çekimleri
adı altında bir bölüm hazırlanacaktır.
38
Şubat 2016
www.gemolojidernegi.org
‘‘...Firuze bir zemine saçılmış inciler
gibi ışıldayan yıldızlara rağmen...’’
D
ergimizde
“Eski Kitaplarda Değerli
Taşlar“ kategorisinde Firuze(Turkuvaz) ile
ilgili bir yazı bulacaksınız.
Yazı, El Biruni’nin “Kitab el- Cemahir fi
Marifet el Cevahir” adlı eserinden alınmıştır.
(Sayfa 147)
Bilindiği gibi Cabir bin Hayyan Sufi ‘Kitab
el- Makhab fi el- Tilsimat’ firuzeye ‘hacer elgalbah, hacer el-ayn ve hacer el-yah’ adlarını
verir. Birinci ve üçüncü adlar kitap falı ile
ilgilidir. Pers dilinde bu kelimeler ‘feth etme’ ve
‘üstün gelme’ anlamındadır. İsim söz konusu
olduğunda ‘hacer-el ayn’ için ‘sabaj‘ kelimesi
daha uygun görünüyor, inanıldığına (kabul
edildiğine) göre; bir kimse sabaj taşına sahipse
ve bir şeytani göze kurban olursa (kurban
edilirse), bu taş patlar ve bu şekilde şeytani
gözün etkisini def etmiş olur. Bu nedenle
inanışa göre ‘Firuze Gerdanlıklar’ çocuklara
takılır. İnsanlarda böyle bir inanç oluşmuştur.
Çünkü sabaj taşı çok yumuşaktır ve ondan
yapılan boncuklar en ufak bir şokta (darbede)
kırılabilir. İnsanlar bu olayı şeytani bir gözün
etkisi ile ilişkilendirirler.
Nasr, ‘Firuze’ hakkında şunları söyler:
“Mavi bir taş, Lapis Lazuli’den daha serttir.
Nişabur’daki San in Han Ruyan dağındaki
madenden çıkarılır. Suyla ıslatılıp sert bir taşa
sürtülürse, rutubeti içine çeker. Daha sonra
yağlanır ve işlenir. Ne kadar rutubetli olursa
o kadar iyidir. Zamanla keskin (görünümlü)
hatlarını ve rengini kazanır. En iyi çeşitleri Azhari ve Bu Sahagi’den çıkarılır.
Mücevher ustalarına göre en iyi çeşidi keskin hatlı
görünümlü, koyu renkli, göz alıcı bir parlaklığa sahip
olanlardır. Bunlardan sonra Şirfam(sütlü) denen
labani türü olan taş gelir. Aynı şekilde en iyi çeşidin
‘Asumani Akik’ (Gök Agat) olduğu da iddia edilir.
Bu her iki çeşit de özgün taşlardır. Diğer çeşitler
bunlardan türetilenlerdir. Bir dirhem ağırlığında bir
‘Bu Sahagi’ taşı on Dinar eder.
Irak’ta düz olan çeşitleri, Horasan’da ise yay şeklinde
veya küresel olanları tercih edilir. Mücevhercilerin
söylediklerine göre en uzun firuze yüz dirhem
ağırlığındadır ancak saf olan çeşidi, içinde başkaca
katkı ve yabancı maddeler bulunmayan çeşitleri en
fazla beş dirhemi geçmez. Böyle bir parçanın fiyatı
yüz dinara yaklaşır.
Firuzenin gubari yakutunun standart ağırlığıyla
değerlendirilmesi hakkında; bir mücevhercinin
görüşü şu şekildedir: Ben bir Ilaki firuzesi gördüm.
Ağırlığı iki yüz dirhem kadardı. O zamanlar ona
50 dinar fiyat biçmiştim. Fakat bugün fiyatı iki yüz
dinardır çünkü Ilaki’deki maden şu anda çalışmıyor.
Al-Kindi şimdiye kadar gördüğü en büyük firuze
parçasının bir awgiyah ve yarım mitgal ağırlığında
olduğunu yazıyor. Bu ağırlık 16 dirheme tekabül
eder. Bazı kimseler firuze renklerinin atmosferik
değişikliklerle tanımlanmasını sevmezler, mesela,
açık gökyüzü, bulutlu gökyüzü, rüzgarlı ve hoş
kokulu gibi... Sıcak suyla yıkanması parlaklığını ters
yönde etkiler. Yağ ise parlaklığını alır. Su ile sertleşen
(taşlaşan) taşlar arasına dahil değildir. Kil gibidir
ve aynen onun gibi taşlaşır. Yağ ile ovulduğunda
parlaklığını kaybederse kaybolan parlaklık koyun
kuyruk yağı ile geri kazanılır. Dolayısıyla firuze,
kasaplar tarafından muhafaza edilir, özellikle de
hayvanın derisini yüzmeyi kendi elleriyle yapanlar
tarafından.
Yakında bir başka maden daha var. Shibah taşı
oradan çıkarılır. Maden geniştir. Taşlardan kaşık ve
benzeri şeyler yapılır. Yumuşaktır ve yağla muamele
edildiğinde değişir.
Zenginlik ve yardım Allah’tandır.
39
Şubat 2016
Turhan Aysezen
Firuze hakkında hikâyeler...
Gazne’den bir diplomatik heyetin bir üyesi
Ebu Bekir el- Harizmi der ki:
Ben seni hatırlıyorum,
Şiraz vadisini ziyaret ettiğinde demiş ki: Sultan el
Devle-bin Baha el Daylamin’in sarayında büyük
bir firuze parçası görmüş. Hemen hemen bir
elma büyüklüğünde, odaların örtüleri önünde
sallandırılır imiş.
‘Firuze bir zemine saçılmış inciler gibi
ışıldayan yıldızlara rağmen...’
Onlar bulutların örtüsü altında, tıpkı arfaj(?)
bitkisinin dumanları içinde ışıldayan kıvılcımlar
gibi parlar.
Nasr yazıyor:
Isfahan Kethüdası Ebu Ali Rüstem firuzeden
yapılmış bir ‘Akşam Sofrası Takımı’na sahipmiş.
Murdavi bin Ziyad onun evini tahrip ettiğinde
bu yemek takımı diğer bütün değerli parçalarla
birlikte kardeşi Washamgir’e geçmiş. Daha
sonra da Bitun’a geçmiş. O da firuzeyi Yashik
ormanında muhafaza edermiş. Daha sonra da
Buwayhidlerin eline geçmiş.
Ben şahsen bu ‘Akşam Yemeği Takımı’nın
Yuryan’da işittiğim yemek takımı olduğunu
düşünüyorum. Şems el Maali Kabus bin
Vashangir Horasan’a gitmeden önce, Yashik
ormanında altından yapılmış bir akşam yemeği
takımına sahipmiş. Bu takım Firuzyi diye bilinir.
O böyle bir şeye sahip olmaktan çok hoşlanırdı.
Tabii, benim bunu duymamdan bu yana epeyce
bir zaman geçti, onun için bu Firuzyi’nin
miktarını ve özelliklerini pek hatırlamıyorum.
MNO Jewelry
Mansur Kadi der ki:
“Senin kölen dinarları ve dirhemleri haraç
olarak getirir, hepsi de çok yüksek kalitededir.
Senin kölen istediğini yapabilseydi onları
yığınlarla getirirdi. Sana iyi bir kehanet için
çok yüksek kalitede firuze bilezik hediye etti,
bak(kendin bak); bu, iyi niyeti gösterir. Onların
küçük şeyler olduğuna bakma.”
Nasr devam ederek yazıyor:
Emir Radi Nuh bin Mansur firuzeden yapılma
bir içki kadehine sahipmiş. Bu kadeh, Irak’tan
özel olarak kadehi ovması ve parlatması için
çağırılmış bir mücevherciye teslim edilmiş.
Mamafih, kadeh işlem sırasında kırılmış ve
mücevherci de hayatından korkarak kaçmış.
Kaynak: The Book Most Comprehensive in Knowledge on
Precious Stones . Al – Beruni . Adam Publishers. “Kitab al
Jamahir Fi Marifat al- Jawahir” in İngilizce. çevirisi.
Dirhem = 3,207 gr.
Okka = 1,282 kg.
mitgal = 3,3 g
ghubari = Tozlu ve mat donuk sarı
TURHAN AYSEZEN
MNO Jewelry
40
Şubat 2016
Zamanı Yasatmaktır
Kisiye Özel
Tasarımlarımız
Caddebostan Mahallesi.
Bağdat Caddesi İskele Sokak.
NO:312/19
Yasemin Ünsal Apt.
KADIKÖY/İSTANBUL
Tel:0507 254 55 55
Tel:0546 426 27 18
HANDMADE SILVER & GOLD
www.nidujewelry.com
[email protected]
Nidujewelry
nidu_jewelry
M.Fadıl Körüstan
KURUCU BAŞKANI
AYVALIK’TA ZİYARET
Ayvalıkta’ki
yaşam enerjisinin
kaynağına ulaştık.
İlk olarak Ayvalık merkezde olan Muhip Özyiğit Kültür ve Sanat Merkezi bünyesinde bulunan dernek merkezimiz ziyaret edildi.
Yönetim kurulu olarak,Kurucu Başkanımız
M. Fadıl Körüstan’ı Ayvalık Şirinkent’teki
evinde ziyaret ettik.
Yönetim Kurulu Üyemiz M. Nasuh Ortak geleneksel hale getirdiği Fadıl Amca ziyaretini
bu yıl dernek yönetim kurulu ziyareti olarak
gerçekleştirdi.
Değerli eşi ve kızı en iyi şekilde bizleri ağırladı.
Güzel sohbet eşliğinde derneğin faaliyetleri ve
projeleri konusunda bilgi aktarıldı.
M. Fadıl Körüstan önerileri ve tecrübelerini
yeni yönetimle paylaştı.
Akşam yemeğinde Muhip Özyiğit Kültür ve
Sanat Merkezi Başkanı ve üyemiz Uğur Yıldırım bizlere eşlik etti.
M. Fadıl Körüstan & Nursel Körüstan
42
Şubat 2016
Değerli metallerin kıymetli taşlarla buluştuğu nokta...