nohut hastalıkları ve zararlıları

Antraknoz,
NOHUT HASTALIKLARI
VE
ZARARLILARI
nohut
Nohut antraknozu,
tarafından
Ziraat Yüksek Mühendisi
Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü
aksamlarında
EDİRNE
Mantar,
Rhizoctonia
Pythium
zararlılara
çürüklüğü,
maruz
kurt
Ascochyta rabiei adlı
meydana
olan
tohumla
taşınır.
enfeksiyonun
kalır.
etkili
hem
artıklarıyla
Nohut, gelişme dönemlerinde pek çok
Antraknoz,
yeşil
getirilen,
bitkinin toprak üstünde kalan bütün yeşil
Dr. Metin BABAOĞLU
ve
ve
hakkında bilgiler verilecektir.
mantar
hastalıklara
sineği
ilk
bir
hastalıktır.
hem
Diğer
de
bir
bitki
ifadeyle,
kaynağı toprağa
ekilen
kök
çürüklüğü,
nohut tohumunun kendisi olabileceği gibi,
Fusarium
solgunluğu,
tarlada kalmış hastalıklı bitki artıkları da
olabilir.
beyaz küf, bakteriyel yanıklık ve bazı virüs
İlk enfeksiyonlar, çiçeklenme-bakla
hastalıkları nohutta görülebilen hastalıklar
olarak sayılabilir. Ancak, nohut tarımında en
oluşturma
döneminde,
çok görülen ve en çok zararı yapan hastalık,
havaların
antraknoz dur.
kısımlarında
hemen
özellikle
arkasından
başlar.
yağışlı
bitkinin
Oluşan
bu
alt
ilk
Nohut yaprakları, sapları ve baklaları
enfeksiyonlar tarlanın belirli bölgeleriyle
yoğun bir şekilde tüylerle kaplıdır. Ayrıca,
sınırlı kalırlar. Ancak, yağışlı ve rüzgârlı
malic ve oxidic asit salgılarlar. Bu nedenle,
havalar
yaprak
böcek
yayılmasına neden olurlar. Bu yayılmalar, ilk
saldırılarından pek etkilenmezler. Toprakta
enfeksiyonlar tarafından meydana getirilen
çimlenmekte
sporların dağılmasıyla olur. Sıcaklığın 20-25
biti
noktasını
(afidler)
olan
tahrip
ve
diğer
tohuma
ederek
ve
büyüme
sürmekte
hastalığın
tarla
içerisinde
o
C ve oransal nemin de % 85-95 arasında
olan
fideciğe zarar veren böcekler olarak, tel
olması durumunda, yayılan bu sporlar 12 saat
kurtları, mısır tohum kurdu ve yaprakta
içerisinde çimlenirler ve 24 saat içerisinde
zarar yapan böcek olarak da galeri böceğini
de bitki dokularına girerek bitki üzerinde
ve yeşil kurdu nohut bitkisine zarar veren
ikincil
böcekler
Eğer, bitki hassas ise, yaklaşık 4-6 gün
olarak
sayabiliriz.
Zararlılar
Hastalığın ilk belirtileri, yapraklar ve
yaprak galeri böceği (nohut sineği) ve yeşil
(Heliothis
viriplaca)
dur.
getirirler.
içerisinde ilk belirtiler görülmeye başlar.
arasında en fazla tahribatı yapan nohut
kurt
enfeksiyonları meydana
saplarda oluşan, 1-2 mm büyüklüğünde ve
Burada,
1/6
kırmızımsı-kahve rengindeki lekelerdir (Resim
6 ve 7).
Resim 6. Yapraklarda ilk antraknoz belirtileri
Resim 9. Yapraklar üzerinde oluşan yaralar
Resim 10. Yapraklar üzerinde oluşan yaralar
Resim 7. Saplarda antraknoz belirtileri
Saplar üzerindeki yaralar ise, daha
koyu renkte ve uzunlamasınadır (Resim
7 ve 8).
Saplarda oluşan yaralar üzerinde, üreme
organları
olan
siyah
renkteki
küçük
piknidiaları görmek mümkündür. Saplarda,
yaraların
oluştuğu
noktalardan
kırılmalar
olmaktadır. Bitki, organlarını kaybettiği için
Resim 8. Saplarda antraknoz belirtileri
ölmeye
yaralar,
genellikle
oluşan
durumda ve daireseldir (Resim 11 ve12).
açık kahve veya koyu kahverenginde yaralar
Bu
Baklalarda
yaralar, yine koyu renklerle çevrelenmiş
Daha sonra, bu lekeler büyüyerek
oluştururlar.
mahkûmdur.
Enfekte olmuş baklalar içerisindeki
sarı
tohumlar da hastalıktan etkilenmektedir.
renkte alanlarla ve koyu renkteki sınırlarla
Böyle tohumlar, buruşuk ve lekeli olmakta ve
çevrelenmiş durumdadır (Resim 9 ve 10).
tohum renginde bozukluk görülmektedir.
2/6
(100 kg tohuma 300 g) ilaçlanmalıdır. Bitkinin
gelişme dönemlerinde, mancozeb, maneb ve
chlorothalonil (Bravo ultrex, Bravo 500,
Bravo ZN, Daconil (100 litre suya 200 g)
veya azoxystrobin (Quadris) içeren ilaçlarla
Resim 11. Baklalarda antraknoz
yeşil aksam ilaçlaması yapılmalıdır. Yeşil
aksam ilaçlaması, çiçeklenme başlangıcında,
hastalık belirtisi görülür görülmez veya
görülmeden hemen önce uygulanmalı ve 7-10
gün aralıklarla bir-iki kez daha ilaçlama
yapılmalıdır.
Tarla içerisinde görülen hastalıklı
bitkiler sökülerek imha edilmelidir. Böylece,
Resim 12. Baklalarda antraknoz
hastalığın bir sonraki yıla taşınması önlenmiş
Bu
hastalıktan
tarlasında
ilk
etkilenen
enfeksiyonlar
olacaktır.
nohut
Hastalık
(birincil
tarlada
kalan
nedeniyle tarla içerisinde yer yer boşluklar
yaşayabildiği için, üst üste aynı tarlaya nohut
oluşur.
ekiminden
nedenle,
bu
hastalığa
bazı
bitki
mantar,
enfeksiyon) sonucu meydana gelen kurumalar
Bu
hastalıklı
etmeni
artıklarında
kaçınılmalıdır.
Bu
da
hastalık
yörelerde çiftçiler tarafından “Bulut aldı”
etmeninin tek konukçusu nohut olduğu ve
veya “Bulut çaldı” isimleri de verilmektedir.
sadece
Hastalık, çok etkili olduğu yıllarda % 100’e
münavebeye önem verilmelidir. Eğer, aynı
varan ürün kayıplarına neden olabilmektedir.
tarlaya nohut ekimi yapılacaksa, 3-4 yıl ara
Bu
hastalığın
kontrolü
için
nohutta
zarar
yaptığı
için,
verilmelidir.
bazı
önlemler alınmalıdır. Öncelikle, bu hastalığa
Nohut Sineği (Liriomyza cicerina), nohutta
dayanıklı
çeşitler
ekilmelidir.
bu
zarar yapan en önemli böcektir. En önemli
mümkün
değilse,
tohumlar
önce
zarar, larvalar tarafından meydana getirilir.
hastalığın görülmediği alanlardan alınmalıdır
Erginlerin dişileri, genellikle 1.5 mm boyunda,
veya
siyah veya gri-siyah karışımı renklerde, karın
tohumlar
ekimden
Eğer,
daha
önce,
Thriam,
mancozeb (Dithane, Manzeb, Fore, Policar,
bölgesinde
Zimaneb)
bölgesinin bir kısmı sarımtrak renkte olan
ve
maneb
(Manesan,
Manex,
Manzate, Newspor) içeren bir fungusitle
3/6
sarı
çizgileri
bulunan,
baş
bir
sinektir
(Resim
13).
Erkek
erginler
dişilerden 2-3 mm daha küçüktür.
Resim 14. Nohut sineği larvaları
Beslenmelerinin bir sonucu, olarak,
yaprakçıklar üzerinde oluşan iplik şeklinde,
açık renkli galerileri dışarıdan gözle görmek
Resim 13. Nohut sineği ergini
mümkündür.
Kışı pupa halinde toprağın 5-6 cm
altında geçirirler. Bahar aylarında pupadan
çıkan erginler henüz fide dönemindeki nohut
bitkilerinde
beslenirler
ancak,
bu
beslenmelerinin çok önemli ekonomik bir
zararı yoktur. Beslenme sırasında çiftleşen
erginlerden
yardımıyla
dişi
yaprağın
yumurtalarını
yaprak
sinekler,
üst
kısmını
epidermisin
içerisine
ovipozitörleri
delerek
hemen
bırakırlar.
Resim 15. Yaprakçık üzerinde açılmış galeri
altına,
Açılan bu galeriler, yaprakçığın tamamını bir
Bırakılan
ağ gibi kaplar ve yaprakçıklar fotosentetik
yumurtalar çok küçük olduğu ve yaprak
dokusu
içerisinde
olduğu
için
faaliyetlerini
gözle
görülür.
arasında yumurta bırakabilir. Yumurtalar
yoğunluğu
17).
Bunun
üretimi kaybolan veya azalan bitkilerde,
yaprağın alt ve üst epidermisi
doku içerisinde
galerilerin
sonucu olarak da, fotosentezle kuru madde
kirli sarı renkte, parlak ve silindir şeklinde
kalan
Açılan
sararmış gibi görünebilir (Resim
çıkar. Çıkan larvalar, 2.5-3.0 mm boyunda,
arasında
16).
nedeniyle, zarar görmüş bir tarla, tamamen
birkaç içerisinde açılarak larvalar ortaya
14),
(Resim
Yapraklarda sararmalar ve erken dökülmeler
görülemezler. Her bir dişi genellikle 30-40
olup (Resim
kaybederler
verim
galeriler
açarak beslenirler (Resim 15).
4/6
kaybı
meydana
gelmektedir.
Bazı
durumlarda, verim kaybı % 30-40’ a kadar
arasında değiştiği için, yılda 2-3 adet döl
çıkabilmektedir.
meydana getirebilirler.
Kontrolü
için,
bitkinin
yeşil
aksamlarının ilaçlanması gerekir. Yapraklar
üzerinde
ilk
belirtiler
görülmeye
başlandığında, bir böcek öldürücü (insektisit)
ilaçla
ilaçlama
yapılmalıdır.
Bu
amaçla,
endosülfanlı (Korsülfan) ilaçlar, dekara 150 g
dozunda kullanılabilir.
Yeşil kurt
(Heliothis viriplaca), Nohut
tarımında önemli olan diğer bir yaprak
zararlısı
da
kelebektir.
Resim 16. Nohut sineğinin yapraklardaki zararı
yeşil
kurttur.
Ergini
Bitkiye
herhangi
bir
bir
zararı
yoktur. Zararı meydana getiren larvalarıdır.
Kışı pupa halinde toprağın 5-10 cm altında
geçirir. Bahar aylarında, Mayıs ayının ilk
haftalarında pupadan çıkan
gelişmelerini
ve
ilk
erginler,
çiftleşmelerini
tamamlayarak ilk yumurtalarını bırakmaya
başlarlar. Dişiler, yaprağın orta kısmında yer
alan yaprakçıkların alt yüzeyine tek tek veya
Resim 17. Açılan galerilerin yoğunluğu nedeniyle rengini
kaybetmiş nohutlar
küme halinde yumurtalarını bırakırlar (Resim
18).
Beslenmelerini
Küme içerisindeki yumurta sayısı, 3-5
adetten 20’ ye kadar değişebilir.
tamamlayarak
olgunlaşan larvalar, beslendikleri yaprakçığın
kenarlarından toprağa inerek pupa haline
geçerler. Pupa dönemi, toprağın 3-5 cm
altında yaklaşık 2 hafta sürmektedir. Bu
süre sonunda tekrar erginler çıkarak ilk
nesilleri vermektedir. Yumurtadan tekrar
ergin hale gelmesi için geçen süre 35-45 gün
Resim 18. Yaprakçığın alt yüzeyine bırakılmış yumurtalar
5/6
Yumurtalar
uygun
sıcaklıklarda,
ortalama olarak 1 hafta içerisinde açılırlar.
İlk çıkan larvalar açık renkli olup kıllıdır.
Kıllar, baş ve göğüs bölgesinin ön kısımlarında
siyah renklidir. Larvalar tam olgunluklarına
eriştiği anda, 4-5 cm’ lik bir boya ulaşırlar.
Vücudunun üst kısmında sarı ve yeşilimsiResim 20. Yeşil kurt larvasının bakladaki zararı
kahverengi, her iki yanında da sarı renkte
birer bant bulunur (Resim 19).
Larvalar,
yaprakları
ve
Beslenmesini
çiçekleri
getirirler.
Bunun
haline geçerler. Pupa dönemini toprağın 5-10
sonucunda,
cm altında geçirirler. Bu şekilde kış dönemini
bitkiler tamamen yapraksız kalabildiği gibi,
de geçirirler. Yılda ancak bir nesil verirler.
bakla da oluşturamaz. Yaprakların yanında,
Zararın
nohut baklalarında da beslenirler ve zarar
veya
en
aza
bir böcek öldürücü (insektisit) ilaç ile yeşil
delerek, bakla içerisinde tane oluşumunu
aksam ilaçlamasının yapılması gerekir. Bu
engellemekte veya oluşmuş taneyi yiyerek
20).
önlenmesi
indirilmesi için, larvaların ilk çıkış döneminde,
yaparlar. Burada beslenen larvalar, baklayı
zarar yapmaktadır (Resim
olgunlaşmasını
tamamlayan larvalar, toprağa inerek pupa
yiyerek beslenirler ve bu şekilde zarar
meydana
ve
amaçla, endosülfan içeren (Korsülfan) ilaçlar,
Bu zararının
dekara 150 g dozunda kullanılabilir. Zararın
sonucunda ise, verimde bir azalmaya neden
devam etmesi halinde, bir–iki kez daha
olurlar.
ilaçlama yapılabilir.
Bilgi için;
Dr. Metin BABAOĞLU
Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü
P.K : 16 EDİRNE
Tel: 0284-2358182
Faks : 0284-2358210
E-posta: [email protected]
[email protected]
Resim 19. Yeşil kurt larvası
6/6