TAD Bülteni-Sayı 38- Hakkı Ögelman Özel Sayısı

Transkript

Kasım–Aralık 2011
www.tad.org.tr – www.astronomi.org
Sayı: 38 - Hakkı Ögelman
Hakkı Ögelman (1940-2011)
Güneşevi, Adana - 1981 (foto: M.Erbudak)
Türk Astronomi Derneği
Elektronik Bülteni
Kasım–Aralık 2011 - Sayı: 38 Hakkı Ögelman
Yayın Kurulu
M.Ali Alpar
Zeki Aslan
Defne Üçer
Sinan Kaan Yerli (Editör)
Hakkı Boran Ögelman - “HBO”
Yaşlandıkça, sabahları duyduğun haberlerden çekinmek böyle olsa gerek.
Hayatımdaki biliminsanlarından ikisini peş peşe kaybetmek duygusal olarak
insanı zorluyor. Oktay hocamızın Mart 2009’da gidişi daha dün gibi. Şimdi
de Hakkı hocamız; namı diğer HBO. . .
Onunla tanışmadan önce Fizik Bölümünde, öyle ya da böyle bir biçimde
Hakkı hocadan, bölümdeki ”öncülüğünden”, deneysel yeteneğinden, kişiliğinden konuşurduk. Onun öğrencileri, yani benim hocalarım, yeni birşeyler
olduğunda, yeni sorularla karşılaştıklarında kullandıkları bir yöntem hep
aklımda kalmıştır:
“. . . bir de Hakkı’ya soralım . . . ”
İşte ben de bu bilgiyle dolarak ilk kez onunla tanıştım. Spor giyinen, giyimine
önem veren, güzel fötr şapkası, çantası ile bulunduğu ortamı canlandırması
ilk gözlediklerimdi. Gülüşü, gülen yüzü ise hiç aklımdan çıkmıyor. Geçirdiği
felç bile o gülüşü ondan alamamış olması /gülmenin/, onun doğasının bir
parçası olduğunun bir başka kanıtı.
Konusulanı piposunu yavaşça tüttürerek derinden dinler ve sonra bir anda
tüm analizini yapmış ve sonuca çoktan ulaşmış bir HBO ile karşılaşırsınız;
artık deneyin/çözümün/yöntemin ana hatları hazırdır. Yalnızca soruyu Hakkı
hocaya doğru aktarmış olmanız yeterli olurdu...
Hakkı Ögelman Ağ Sayfası
http://astro.cu.edu.tr/
ogelman
Onunla sohbetlerden aklımda kalan en çarpıcı anı ise gözlemlerden deneylerden konuşurken tartışma sırasında bir süre sessiz kalıp sonra ”...
xyz denklemini hatırlatın bakayım ...” demesi ve ardından neredeyse tüm
deneyin yapılıp yapılamayacağı hakkında verdiği /sayısal/ karşılaştırması
olmuştur. Onun deneyle ilgili bu sağlam ve engin bilgisi öğrencisi olmasam
bile beni çok derinden etkilemiştir.
Evrendeki değişim, keşkelerle, iselerle olmuyor. Tüm değişimin, tüm kararların vebali biz bireylerin üstünde. Ama ”keşke” dediğimizde, engin bilgisiyle HBO’yu aramızda daha uzun görememek hep içimde bir ukte olarak kalacak. Bu bencilce arkasından yas tutmak değil, ileride HBO gibileriyle karşılaştığımızda bu hataları /bir daha/ (varan iki) yapmamak için bir
hatırlatma...
Servilerinden birisinin TUG’da olmasını istemesi ise yaşamı boyunca nasıl
bir deneyci, gözlemci ve bilgin (evet içi boşalan o güzel kelime) olduğunun
bir başka kanıtı.
Sevgili Hakkı hocam;
Servilerinin altında öğrenciler oturup deneyler tasarlayıp, gözlem yapacaklar; analizleri, sonuçları tartışıp yayın üretecekler...
sırtlarını sana yaslayıp yaptıklarını sorgulayanlardan lütfen engin bilgini eksik etme. . .
Gözün arkada olmasın; ekolünü sürdürmek için servilerinden
suyu eksik etmeyeceğiz. . .
Fotonlar üstünden eksik olmasın. . .
Sinan Kaan Yerli
Bülten İletişim Adresi
[email protected]
Ağ sayfası ve Abonelik
http://www.astronomi.org/
c 2011 Türk Astronomi Derneği
Yazılanların sorumluluğu yazarlarındır.
Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir
İçindekiler
Hakkı Ögelman . . . . . . . . . .
İlklerle Hakkı Ögelman . . . . . .
Deneysel Yönden Hakkı Ögelman
TUG ve Hakkı Ögelman . . . . .
Hakkı Ögelman ve Adana . . . .
Anılarla Hakkı Ögelman . . . . .
Özgeçmişi . . . . . . . . . . . . .
Sonsöz . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
3
5
9
13
14
16
23
39
Hakkı Ögelman
Ali Alpar – Türk Astronomi Derneği
Hakkı Ögelman 4 Eylul 2011 tarihinde Austin, Texas’da aramızdan ayrıldı. 1940 İstanbul
doğumluydu. Eğitimini Robert Kolej ve DePauw Üniversitesinde tamamladı. Doktorasını Prof. K. Greisen ve Dr. J. Delvaille yönetiminde yaptığı “Search for Discrete Sources of High Energy Cosmic
Gamma Rays” başlıklı teziyle 1966 da Cornell Üniversitesinden almıştı.
NASA Goddard Space Flight Center’da ve Avustralya’da Sydney Üniversitesinde çalıştı. 1969da de
ODTÜ ye geldi. 1970 de Fizik Bölümü Başkanı
olarak sorumluluk üstlendi. İyi bir deneysel fizikçi,
yaratıcı fikirlerle dolu ve öğrencilerle çok ilgili bir
hoca olarak hemen etkili oldu. Öğrencileriyle birlikte ODTÜ Fizik Bölümü’nün çatısına, Ege Üniversitesi Gözlemevi’ne ve Gaziantep ODTÜ kampusuna
koyduğu deneylerle süpernovalardan gelen yüksek
enerjili ışınımın atmosferde oluşturduğu ışığı izleyerek süpernova yakaladıkları çalışma az parayla
öncü bilim yapmanın güzel bir örneğiydi. Alınan veriler Ankara’ya telsizle aktarılırdı. Bu çalışma New
Scientist’te haber oldu. Yabancı meslekdaşların
”yahu ne iyi yaptın da 700 dolarlık aletlerinle neticeyi elde ettin, bizi çok pahalı bir deney yapmaktan
kurtardın” dedikleri halâ hatırlanır.
Sonra ODTÜnün meşum Hasan Tan döneminde
görevine son verildi. TÜBİTAK Bilim Kurulundaydı,
Hindistan’a bilimsel işbirliği anlaşması imzalamaya
gitmişti. ODTÜde o sırada bütün bölüm başkanları
istifa ettiğinden Hakkı ODTÜden izin almadan gitmiş
oldu. Bu bahaneyle işine son verdiler. “Hiç unutmuyorum, onu benim araba ile A kapısından kaçak gibi
okula sokarken tanıyan bekçiler görmemezlikten gelirdi..” (öğrencisi Ümit Kızıloğlu). Danıştay kararıyla
geri döndü. 1977 de Çukurova Üniversitesine geçti.
Yaratıcı, pratik yaklaşımını Çukurova’da güneş enerjisi araştırmalarında ortaya koydu. Daha sonra Wisconsin’de geliştirdiği “Enerji” dersini 2000li yıllarda
‘adjunct’ öğretim üyesi olduğu Sabancı Üniversitesine taşıdı.
çalışmalarını Almanya’da sürdürdüler.
Hakkı Max-Planck-Institut für Extraterrestrische
Physik-Garching’de ROSAT X-ışınları gözlem uydusuyla çalıştı. Oradaki genç öğrencilere ve meslekdaşlarına şevk verdi. Türkiye’den öğrenci ve
meslekdaşlarını da bu çalışmalara kattı. Sayesinde
şimdi Türkiye’de çalışan ve dünyada tanınan bir
yüksek enerji astrofiziği grubu var.
ODTÜ’de ve Çukurova Üniversitesinde çalıştığı
yıllarda asla kendi üniversitem, kendi grubum
şovenliği yapmadı. Ben ben demek kişiliğinde yoktu.
Marifetiyle, aklıyla, gönlüyle hemen bütün Türkiye
Fizik ve Astronomi camiasında tanındı ve sevildi. TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’nin kuruluşuna
giden yolda bütün astronomi camiamızın heyecanla katıldığı yer arama çalışmalarından, TÜBİTAK
desteğinin sağlanmasına, 150 cm lik Rus-Türk teleskobunun temininden, Gözlemevi’nin açılmasına
kadar öncü rol oynadı. 1991’de University of Wisconsin’de çalışmaya başladı. 1995 de geçirdiği
kısmı̂ felçten sonra da araştırmalarına devam etti.
Her yaz Türkiye’de çalıştı. ABD, Güney Afrika
ve Avustralya’da kurulu ROTSE robotik teleskobunun dördüncüsünün TÜBİTAK Ulusal Gözlemevine getirilmesi de Hakkı’nın girişimiyle gerçekleşti.
ROTSE ile Evrenin uzak köşelerinden gelen esrarengiz gama ışını patlamalarının bildiğimiz ışık
olarak saldıkları artçı sinyaller toplanıyor. Böylece
Hakkı’nın pasıyla bir oyuna daha girdik.
Webde tarayınca Hakkı Ögelman’ın 313 yayını,
4450 atıfı görülüyor. Sayılar bir yana: bilimde yapılan
işleri tek başına bu sayılar yansıtmaz. İlk gama
ışınları uydusu SAS2’ nin sonuçlarını Hakkı Ögelman ve arkadaşları o zamanlar ODTÜde çalışan
Tümay Tümer ve Hakkı’nın ilk doktora öğrencisi M.
Emin Özel’in de aralarında bulunduğu bir uluslararası grupla yayınlamışlardı. Hakkı X ve gama ışını
pulsarlarından novalara, süpernovalara, 2000lerde
büyük bir grup içinde çalıştığı Antarktika’daki IceCube (buz küpü) nötrino verilerine kadar geniş bir
1980 darbesi sonrasında eşi Yeter Göksu 1402lik bilim alanında çalışmalar yaptı. NASA’nın Fermioldu ve tutuklandı. Yeter hapisten çıktığında ikisi de LAT yüksek enerji gama ışını uydusu verileriyle
Türk Astronomi Derneği Elektronik Bülteni
Kasım–Aralık 2011– 3
Hakkı Ögelman
Andromeda galaksisinden ışıma işareti bulduğu son
çalışmasını 2010da Çeşme’de benim 60. yaşım için
yapılan toplantıda anlatmıştı. Bunu Astrophysical
Journal’da yayınlamaya ömrü yetmedi. Son tebliği
Çeşme’den yayınlanacak.
ler Akademisi üyelerinin üçte birini hükümetin üçte
birini YÖK ün atayacağı haberini izleyememiştir.
Türkiye Bilimler Akademisinden istifa etmeden bu
dünyadan geçti gitti. Varlığı ömürlerimizde bir güzellikti. Hatırası ve eserleri yüzümüzü güldürecek,
Hakkı Ögelman TÜBİTAK Bilim Ödülünü, Sedat Si- içimizi aydınlatacak. Selvilerin altında, yıldızların
mavi Ödülünü almıştı. Türkiye Bilimler Akademisi ışığında olsun.
üyesi idi. Umuyorum ki son günlerinde Türkiye Bilim-
c Nuri Emrahoğlu
1 Ağustos 2003. ROTSE, Bakırlıtepeye kondu. Türk Astronomi Derneği Elektronik Bülteni
İlklerle Hakkı Ögelman
Mehmet Emin Özel – Türk Astronomi Derneği
Kendi çalışma alanımdan ve Hakkı ile yakından
çalışmaktan kaynaklanan, belki az bilinen konuları dikkatlerinize sunmak istiyorum. Amacım, benim
önemli olduğunu düşündüğüm ve bazıları da ilk kez
onun geliştirdiğini, bulduğunu düşündüğüm olay ve
çabaları sıra ile özetlemek.
Geminga pulsarı olayı
bir bileşenini buldu. Kaynak, şu anda Dünya’ya en
yakın nötron yıldızı (150 pc) olarak da biliniyor.
Uzunca bir süre (30 yıl) ne olduğu anlaşılamadığından, İtalyancada, orada değil anlamına gelen
Geminga adı kaynağa yapıştı ve kaldı. Kanımca
bu kaynağa, geminga yerine GEMINGA-OGELMAN
pulsarı denmesi daha doğru olur(du?).
NASA grubu ile ortak makalemizde (Fichtel ve ark.,
ApJ., 1975) daha sonra yaygın adıyla Geminga diye
bilinecek, sıradışı gama-ışın pulsarı CG195+4, ilk
kez SAS-2 verilerinde bulundu ve Hakkı’nın ısrarı
ile ayrı bir kaynak olarak bilim dünyasına sunuldu.
Kaynağın yalnızca gama-ışınlarında gözlenmesi de
bir ilkti.
Atmosferik floresans etkisinin deneysel astrofizik amaçlı ilk kullanımı
Goddard’daki gama ışın grubu, geminga verilerde
ilk kez göründüğünde bu göknesnesinin bir kaç derece uzağındaki güçlü gama-ışın pulsarı (Yengeç
pulsarı ve bulutsusu)’ndan sarkan bir uzantı ya da
veri analizindeki gizli bir sorundan doğan bir şey olarak görme eğilimindeydi. Algılayıcının açısal çözme
gücü de 1 derece kadardı. Hakkı’nın analizleri ve
ısrarı ile ayrı bir kaynak olarak kabul edilmesi ve bilim dünyasına bu şekilde sunulması kararlaştırıldı.
O zamanlar 59 sn dönemselliği olduğu düşünülen
bu kaynağı daha sonra ben de radyo dalgaboyunda
aramış ve izine rastlayamamıştım (Özel ve ark., Nature, 1980).
Hakkı’nın ikinci önemli katkısı ise 1960’larda kuramsal hesap düzeyindeki atmosferik floresans
ışımasını deneysel düzeye taşıması; ilk başarılı
atmosferik floresans algılama sistemini kurması;
bu yolla astrofiziksel gözlemlerin olabileceğini kanıtlaması olmuştur. O yıllarda süpernova olayının
başlangıcında, güçlü ve çok kısa süreli (1 ms) Xışın ve gama-ışın vurularının çıkacağını kuramcılar
öngörmüştü (Colgate ve ark., ApJ., 1968).
Bu vurunun atmosferde atom ve molekülleri uyararak bir ışıma yaratacağı ve bu ikincil ışımanın
yer-konuşlu bir sistemle kaydedilebileceğinin hesaplarının çoğunu da Goddard’da Hakkı yapmıştı.
1968 gibi Türkiye’ye döndüğünde bir NATO projeKaynağın ne olduğu, 1990’lara kadar anlaşılamadı. siyle benzer bir istasyonu Ankara’da kurmuş (1970)
En sonunda, İtalyanlar 150 ms X-ışıması yapan ve işletmeye başlamıştı. Kurulan sisteme 3 tüplü at-
mosferik ışıma dedektörü anlamında 3T diyorduk. çok yüksek çözümlemelerde gözlem çalışmalarına
hazırlanmaktı.
O yıllarda ha deyinde uydu atılamıyordu. Algılayıcılar da henüz yeterince gelişmemişti. Örneğin Özetle, Hakkı’nın çevresinde gerçekten uluslararası
yüksek enerjili gama-ışınlarının olağan algılayıcısı düzeyde deneysel fizik ve astrofizik grubu gelişmeye
olacak kıvılcım odaları o tarihlerde daha deneme başladı: özgünlüğü ağır basan aletler geliştirildi;
ve balon uçuşu aşamasındaydı. Ankara’daki sis- ölçümler yapıldı; bunlar da bilim dünyasında geniş
tem, NASA’nın elektronik parça, araç ve gereç kabul gördüler. 1975’lere geldiğimizde Türkiye ve
yardımlarıyla kuruldu ve işletilmeye başlandı.
ODTü’de bilimsel çalışma ortamı giderek güçleşti
ve bu gelişim çekirdeği tam verimine ulaşamadan
O sırada grubun ilk asistanları, ben, Ümit Kızıloğlu
başka sorunlarla karşılaştıı. Ümit ve İlhami hocave Mehmet Aydoğdu (şimdi Fırat üniversitesinde)
larımız da kendi alanlarındaki gelişmeleri daha bir
idi. Ed Utiger, Andrew Fisher (Avustralya), Jean
yetki ile anlatabilirler.
Swank (şimdi NASA Goddard’da) ve Tümay Tümer
(o da ABD’de) de grubun kıdemli sayılabilecek ODTÜ
doktoralı üyeleriydi. Sisteme Gaziantep ve İzmir’de
ODTü’de Hakkı’nın grubundan ne gibi bilimsel
konuşlandırılan ve aldığı verileri anında telsizle
sonuçlar elde edildi? Ben yine kendi alanımdan örODTü’ye ileten daha basit sistemler eklenerek
nekler vereceğim. Diğer arkadaşlarımız katkılarıyla
yerel ışık olaylarını beklenen süpernova olayda daha doğru ve tam bir resme ulaşılabilir.
larından ayırmak hedeflendi. Sistemin Ankara dışı
bölümünden daha çok Ümit sorumluydu; hikayenin Kısa süreli atmosferik ışımaların keşfi
o bölümünü ondan almalıyız.
3T sistemi ile yapılan gözlemlerde ilk sonuçlar,
3 tüplü (3T) atmosferik ışımalar sistemi 19681980 arasında (arada önemli kesintiler olmakla birlikte) ODTü’de işletildi. Çokça uluslararası yayın
ve 10 kadar yüksek lisans ve doktora tezinin verisi bu sistemden ve onun geliştirilmiş sürümlerinden çıktı (sonuçlarına aşağıda değineceğim). Ümit
Kızıloğlu arkadaşımız tayf ve yön çözümlemesi
daha gelişmiş benzer 7 tüplü (7T) bir sistem üzerinde çalıştı ve doktorasını o konuda verdi. İlhami
Yeğingil arkadaşımız ise Hakkı’nın yönetiminde (Ed
Utiger’in de katkısıyla) çok yüksek çözünürlüklü optik tayfölçer (PEPSIOS) üstünde çalıştı ve oldukça
karmaşık bir gözlem sistemi geliştirdi. Atmosferimizdeki Sodyum (Na) ışımasını kaydederek doktora tezinde işledi. Daha sonraki amaç Güneş Sistemi ve
sonrasında da Samanyolu içi optik çizgi ışımlaların
Güneş kökenli bazı atmosferik ışımaların keşfedilmesi oldu. Hakkı’nın FAP (Hızlı Atmosfersel Titreşim) dediği bu olaylar 1 ms (saniyenin binde biri) süreli ve titreşimin üstünde de 10
kHz’lik (saniyenin onbinde biri) salınımlar yüklü kısa
süreli ışımalardı. “J. of Geo-phys. Res.”’te basılan
sonuçlar büyük yankı uyandırdı. 3T sistemi ne
olduğu anlaşılamayan bir dizi yerel olay da kaydediyordu. Çok sonraları bazı atmosfer katmanlarının
da gama-ışını yayma becerilerinde olduğu anlaşıldı.
Bu buluşu yapan da ABD’deki başka bir Türk
araştırıcı, Ümran İnan’dı (şimdi Koç Üniversitesi
rektörü). Bizim Ankara 3T verileri ile onun çalışması
arasında ilişki olup olmadığının araştırılması da
düşünüldü ancak Türkiye’deki gittikçe kötüleşen politik ortam nedeniyle buna fırsat bulunamadı.
NGC 5253’deki süpernovanın gözlenmesi
3T sisteminin ana hedefi süpernova kökenli ışımalar
idi. Bu yönde en önemli başarı Mayıs 1973’te
NGC5253 gökadasındaki süpernovanın kaydedilmesi oldu. Ancak bu sırada İzmir ve Gaziantep istasyonları sanırım bir nedenle çalışmıyordu. Yine
de bu tür astrofiziksel bir olaydan dolayı ışımanın
olduğunu gösteren tüm işaretler Ankara 3T sisteminden elde edilen verilerde gözüküyordu. Bunu
1973’te IAU’nun Atina’daki toplantısına sunduk. Bu
yeni teknolojinin işlerliğini göstermek ve yerötesi
bir sinyali başarı ile kaydetmiş olmak önemli bir
başarıydı. Colgate ve arkadaşlarınca öngörülen
kısa süreli atılımlar kanıtlanma yolunda idi. Bizde de
büyük bir coşku vardı ve sanki daha büyük bulguların eşiğindeydik.
Ancak ülkedeki politik ortam (MC hükümeti kurulduktan sonra) iyice bozuldu. Yeni ODTÜ rektörü Hasan Tan’ın zulüm döneminde, Erdal İnönü’nün
rektörlük döneminin intikamını alırcasına, Hakkı’yı
ve okuldaki diğer bazı öğretim üyelerini haksız yere
hedeflediğinde, çalışmalar hemen hemen tümüyle
durdu. Hakkı hocamız, Danıştaydaki davayı kazanıp
geri döndü. Ama artık eski havayı Ankara’da yeniden kurmak vakit alacaktı.
ğunluğu da gözlenemiyordu. Ege ve Gaziantep sistemleri de devreden tümüyle çıktığından
çok sayıdaki yerel olaydan farklı olduklarını
kanıtlamak kolay değildi. Ancak oluş zamanlarının
1 ms kadar birbirini tutması bizi inandıran en
önemli noktaydı. Tek başımıza böyle bir olayı bizim sistemle yakalayıp duyurma olanağımız çok
azdı. Ancak olaylar duyurulduktan sonra, verilerden bazılarını bulabiliyorduk. Artık biliyorduk ki
tasarlandığı gibi 3T sistemi kısa süreli astrofiziksel olaylara çokça duyarlıydı ve belki GIP’ler
için sistemi güncelleyip daha etkin gözlemler
yapılabilirdi. Ancak ülkedeki olayların artması nedeniyle artık bu tür lükslerimiz kalmamıştı. Bu
sadece bizim kendi aramızda konuştuğumuz bir
konu olarak kaldı.
Hakkı, Tümay, Mehmet Koca ve Yeter Göksu,
Çukurova Üniversitesi rektörü Mithat Özsan’ın ısrarlı
ve sıcak davetini kabul edip akademik yaşamlarını
Adana’ya taşıdılar. Hakkı hocamız orada daha çok
uygulamalı araştırmalara döndü. Güneş enerjisi ve
uzaktan algılama, bunların tarımsal uygulamaları
yeni uğraş konuları oldu. Orada (İlhami ile birlikte)
yetiştirdikleri öğrenciler arasında, Ziya Gökalp, Nuri
Emrahoğlu, Vedat Peştemalcı aklımda olanlar.
Hakkı hoca ve 3 arkadaşı Adana’ya gittikten sonra • SAS-2 uydusu gözlemleri: Hakkı Ögelman
Ankara’daki sistemleri ben ve Ümit Kızıloğlu birlikte
SAS-2 uydunun iki yürütücüsünden biriydi. Ekcanlı tutmaya çalıştık. Ancak, Hakkı hoca’nın çilesi
vatoral bir yörüngeye çıktıktan sonra (1972’de)
henüz dolmamıştı. Politik çalkantılar, o dönemde
yoğun bir şekilde bu uyduya yöneldik. 3T sisçoğu aydını bulduğu gibi, onları Adana’da da buldu.
temi ise çalışmalarımızda biraz geri planda kaldı.
Yaşamını birleştirmiş olduğu Yeter Göksu’nun 12
Gama ışın patlamalarının enerji bölgeleri olan 1Eylül askeri darbasiyle hapse atılması yeni bir şok
100 kev, SAS-2’nin enerjilerine göre (100MeV)
oldu. Bu hengameden kurtulduklarında her ikisi
oldukça düşük kalıyordu. Hakkı hoca, SASde çalışmalarını yurtdışında sürdürmeye başladılar.
2’nin yüklü parçacıkları dışarlayan, dış plasAcak o dönemde de, Hakkı’nın ve Yeter’in gözlerinin
tik algılayıcısının kayıtlarının gama-ışın patlahep Türkiye’de olduğunu, her fırsatta aramıza katılıp
malarını yakalamada yararlı olabileceğini bize
bizlere heyecan ve katkı vermeyi sürdürdüklerini hehatırlattı. Gerçekten de bu verileri NASA’dan ispimiz biliyoruz.
teyip analiz ettğimizde SAS-2’nin çalışma dönemine düşen olaylardan 16’sının SAS-2 dedekAnkara grubunca gama-ışın patlaması gözlemleri
törlerinde de görüldüğü ortaya çıktı. Bunları da
Gama ışın patlamaları da o yıllarda (1972) bilim
yayınladık.
dünyasına bir bomba gibi düşmüştü. ABD’deki askeri bir deneyin (1966) bu beklenmedik sonuçları ilk özet
kayıtlardan 6-7 yıl sonra açıklandı. Biz de açıklanan Anlatılan bazı kayıtlar ve buluşlar daha ileri götürüleolay tarihlerini eldeki verilerle karşılaştırdık:
medi ve olağan çabalar olarak kaldı. Ancak, 1 ms
• 3T gözlemleri: Az da olsa olayların bazıları ve daha hızlı gökolaylarının (yüksek-enerjili kısaAnkara/3T sisteminde de gözleniyordu, ama ço- zaman astronomisinin) önemini herkesten önce
(yıl 1968; ilk pulsar bulundu bulunacak) kavrayıp;
bu tür olayların araştırılması için atmosferik floresans ışımasının kullanılabileceğini gören; bu amaca
yönelik oldukça karmaşık bir sistemi tasarlayıp hayata geçiren; başarılı ilk sonuçları da elde eden
çabaların odağında Hakkı Ögelman hocamızın
olduğunu görüyoruz. Bugün Fly’s Eye gibi çok daha
gelişmişs ve devasa boyutlu atmosferik floresans
ışıması kaydını temel alan sistemler bir çok yerde
çalışmalarını sürdürüyor.
sel çalışmalarını burada sürdürmeye gelen Hakkı
hocamız, toplumsal çalkantılarımızın izin verdiği
ölçüde, deneysel bilim yapan aktif birkaç grubu
ülkesinde yeşertme başarısını gösterdi. Amerika’da
çalıştığı Wiscosin Üniversitesinde de ülkemiz bilimcilerini yetiştirmeyi, onlara olanaklar yaratmayı
sürdürdü. Kendisine minnettarız. . .
Çabaları ve anıları bize bundan sonra da ışık tutacak ve yol gösterecektir.
1967-1968’lerde ülkesine yerleşmeye ve deney-
c Nuri Emrahoğlu
ROTSE Toplantısı. 8 Temmuz 2002. ODTÜ Fizik Bölümü Türk Astronomi Derneği Elektronik Bülteni
Ümit Kızıloğlu – Türk Astronomi Derneği
Hakkı ile 1970 yılında tanıştım, Fizik Bölümü başkanıydı. O zaman ben yeni mezun birisi olarak deneysel konularda çalışmak istiyordum. Zamanın tek deneysel yapısı, Prof. Adnan Şaplakoğlu’nun kurduğu
Atomik Hüzme deneyi idi ama o çalkantılı dönemde,
bölümden ayrılmış, ortada deneysel çalışma yapacak bir ortam kalmamıştı. Hakkı bana yeni bir makalesini verdi. Bir SN deneyi; NASA’da çalıştırdığı ve
ODTÜ’ye gelirken getirdiği 3T Atmosferik Işımalar
Dedektörü (3T = üç tüplü), bölümün çatısında
çalışıyormuş, haberim yoktu. Buna bir bak bakalım,
ilgilenirsen konuşalım dedi. Mehmet Aydoğdu aleti
çalıştırıyor ve veri alıyormuş. Galiba M.E. Özel de
ilgileniyordu.
hoca–öğrenci ilişkisi içinde kendisine hocam diye hitap ederdim. İzmir seyyahatlerinin birinde Sen bana
neden hala hocam diyorsun bundan sonra Hakkı
de demesi belki de hoca–öğrenci–arkadaş ilişkimizi
başlattı.
1T sisteminin yapılması, 3T ile hedeflenen SN
patlamaları sonucunda çıkıp yeryüzüne ulaşan
gama-ışın demetinin atmosferde yaptığı floresans
ışımasının aynı anda 2 yerde kaydedilerek yerel etkilerden kurtulmak ve SN’dan kaynaklandığını kesin olarak kanıtlamak içindi. 3T ve 1T sistemlerinin temelinde 1ms süreli olaylar fotoraf filmi üzerine kaydedilip sonra analiz ediliyordu. Daha sonraları bu yetmedi; spektral ve yön çözümlemesi daha
gelişmiş benzer bir 7 tüplü (7T) sistemi bu sefer doktora tezi olarak hazırladım. Hakkı NASA’ya bir proje
vererek 25.000 dolarlık bir destek almıştı onu kullandık. Yeni sistem olayları sayısallaştırıp, bilgisayar
bantlarına kaydediyordu. Gaziantep istasyonunda
da işi biraz ilerletmiştik. ODTÜ ve Gaziantep arasına
SSB telsiz istasyonları kurmuştuk. Bir olay kayde1T’li sistem (sol) ve kayıt sistemi (sağ). Eğe Üniversitesi Gözle- dildiğinde saatini ve büyüklüğünü sayısal bir kod ile
c Ümit Kızıloğlu
mevi, 1972 anında ODTÜ’ye yollayıp 7T sistem bandına kaydeODTÜ’de yüksek enerji astrofiziği çalışmalarının diyorduk. 3T ve 7T sistemleri Fizik Binasiı çatısında
başlangıcı bu oldu. 3T deneyi sürerken Hakkı dene- uzun süre çalıştı.
yin bir uzantısı olarak M.E. Özel’e bir parçacık dedektorü hazırlattı. Bana da tek tüplü (1T) seyyar bir
sistem tasarlattı.
7T’li sistem ve koruma “kubbesiyle”. ODTÜ Fizik Bölümü çatısı,
1977. c Ümit Kızıloğlu
3T’li sistem. ODTÜ Fizik Bölümü çatısı, 1977 Bütün bu çalışmalar, tasarım ve imalat, bölüm laBu aleti Hakkı ile beraber önce Ege Üniversi- boratuvarı ve makine atelyesinde yapıldı. Hatta
tesi Gözlemevi’ne, daha sonra da ODTÜ Gazian- Hakkı öğrencileri deneysel çalışmaya alıştırmak
tep Yerleşkesi çatısına yerleştirdik. Ben o zamanlar için sanırım derslerden biri içinde makine atelye-
sinde bir parça yapımını şart koşmuştu. Bu deneysel yapılanma içinde elektronik teknisyeni Aydın
Yıldıran, mekanik atelyeden Hasan ve İsmail ustaların katkıları unutulmaz. Tabi bütün bu işin organizasyonu, herkesin bir arada çalışma isteğinin
ana kaynağı Hakkı idi. Hiç belli etmez ama çok
dikkatli bir şekilde unutmadan işlerin nasıl gittiğini
takip ederdi. Kısa, haftalık, işler nasıl gidiyor toplantıları ve bu arada gelişmeleri yazdığı defterlerini hatırlıyorum. Zaten bizlere ilk söylediği herkezin mutlaka bir defteri olması ve buna her şeyin
yazılması idi. Elimden geldiğince buna hep uydum.
başbakanlıktan deney için tahsisli bir telsiz kanalı
olduğunu bilinmiyen kişilere hitaben söyledi ve sesler kesildi. Anlaşılan bizim konuşmalarımız birilerinin
dikkatini çekmişti.
Gözlemsel astronomi kapsamında İlhami Yeğingil,
Ed Utiger (o sıralar ODTÜ Fizik’teydi) ve Hakkı
yönetiminde PEPSIOS spektrometresinin tasarım
ve imalatı ile uğraşıyordu. Bu çalışma optik düzenekler ile deneyim kazanmamıza yol açtı. PEPSIOS
ile çalışan İlhami Yegingil ve sonra Nilgün Kızıloğlu
ilk kez yerli imal edilen bir deney ile atmosferik tayf
çalışması yaptılar. Yeniden düzenlenmiş hali ve yeni
adıyla şu an TUG gözlemevinde çalışıyor: DEFPOS.
Hakkı’nın deneysel çalışmaları astronomi ile sınırlı
değildi. Güneş enerjisi kullanımı yönünde kollektör
yapımı ve modelleme çalışmasını ise Ahmet Ecevit
ile başlattı. Yeni tasarlanan, parabolik bir kollektör
yine mekanik atelyede imal edilerek modelleme
çalışmaları yapıldı. Bu konuyu daha sonra görev
yaptığı Çukurova Üniversitesi’nde de sürdürdü.
7T’li sistemin otomasyon ve kayıt sistemi. ODTÜ Fizik
Bölümü 4.kat, Şubat 1977. 1T çalışırken Hakkı askerliğinin okul kısmını İzmir
Gaziemir’de yapıyordu ve hafta sonları gözlemevine çıkıp sistemi de denetliyordu. Askerlik sonrası
ODTÜ’deyken bir gün EGE’den telefon geldi: Sizin
tüp damdan uçtu dediler. O zamanlar e-posta filan
yok. Biz nasıl olur, çok sağlam bağlamıştık derken
telaşla yeni bir PM tüpü ve gerekli yedek parçaları
alıp Hakkı ile İzmir’e gittik. Ne görelim: uçan tüp
değil gözlemevi çatısı. Uçup bizim tüpe vurmuş, yerinden koparıp düşürmüş.
Parabolik Güneş toplayıcısı ve sistemin teknisyeni. ODTÜ Fizik
Bölümü çatısı, 1976 Görenler bilir, Fizik Binası çatısı düz ve oldukça
büyük bir alandır. Hakkı döneminde çatıda 3T
sistemi dedektörleri, 7T dedektörleri ve koruyucu
çadırı, PEPSIOS için ışık toplıyan siderostat, para1T, Gaziantep yerleşkesindeyken oraya SNG istasbolik güneş enerjisi kollektörü, antenler v.b olmak
yonu, ODTÜ’ye de SNA diyorduk. Telsiz olunca taüzere bayağı bir laboratuvar oluşmuştu.
biatı ile bakım işlerini karşılıklı konuşma ile hallediyorduk. Konuşma işleri bitince deneyi telsize Hakkı bu arada biraz arkeolojiye de el attı. Çok
bağlamak için genelde ”SNG kodu bağla SNA farklı bir alan gibi görünse de C14 yöntemi ile yaş
tamam” derdik sonra bir sessizlik başlardı. Biz tayini konusu aslında temel fizikten hatta dedektör
ODTÜ’de, SNG istasyonunda da Tümay Tümer se- açısından astrofizikte kullandığımız yöntemlerden
vis için bulunduğu bir gece, konuşmalardan sonra farklı değildi. Bölümde kurulu bulunan C14 Radiyine aynı sözcükleri kullandık. Sonra yine ses- ocarbon Dating laboratuavarında Yeter Göksu ve
sizlik başladı. 3-5 dakika sonra SNA SNG, kodu Mustafa Özbakan ile uzun süre çalıştı.
bağla, kodu bağla sesleri duyulmaya basladı. Hakkı
kısa bir şaşkınlıktan sonra telsizi eline alıp bunun
astronomların yararlanabileceği bir ulusal gözlemevi idi. Bu konuda uzun uğraşlar veren astronomlar ile çalışarak yer seçimi gözlemlerine katıldı.
ODTÜ Fizik Bölümündeki dönemin ilk bilgisayar sistemlerinden,
Interdata. ODTÜ Fizik Bölümü, 1982 1972 yılında SAS-II uydusu atıldı. Hakkı Ögelman bu projenin esas araştırıcılarından biriydi ve
ham verilerin ODTÜ’de analizi yapılıyordu. Bunun için gerekli laboratuvar ve grup kuruldu.
Detaylarını M.E.Özel daha iyi anlatabilir. Altyapı
düşünüldüğünde bütün yapılan çalışmalar için yoğun bir hesaplama ihtiyacı ortaya çıkmıştı. Çok kullanıcısı olan ODTÜ Bilgisayar Merkezi bizim özel
isteklerimiz için yetersiz kalmaya başlamıştı. Bunu
çözmek icin Hakkı, Ed Utiger’in de yardımı ile
bölüme o zamanlar yeni bir yaklaşım olan (1975)
mini bilgisayar sistemi alınmasını sağladı ve bir laboratuvar kuruldu. 7T, PEPSIOS ve daha sonraları
yeni uydu verilerinin (EXOSAT v.b gibi) analizi için
yoğun şekilde kullanıldı. Bölümde bir çok kişinin tezi
bu bu sistemden geçti denebilir.
TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi yerseçim çalışmaları. Muğla Kurdu
c Ümit
Tepesi, orman yangın gözlem istasyonu, 1982-1983. Kızıloğlu
Daha sonrasında yurt dışında olsa da TUBİTAK
Ulusal Gözlemevi (TUG) yerleşkesi için desteğini
hiçbir zaman kesmedi. Gök cisimlerinden gelen
geçici hızlı optik ışımalara ve ilgili fiziğe özel
merakı olduğu söylenebilir. Hatta ESO, La Silla
(Şili) gözlemevinde kullanılan 4 teleobjektif ve fotokatlandırıcı tüpten oluşan özel teleskobun benzerini yapıp Bakırlıtepe’de kullanmayı bana çok
kere önermişti. Sonraları Cornell Üniversitesi’nden
doktora arkadaşı, Carl Akerlof’un yaptığı deneyin
TUG’a konulması icin zemin hazırladı. ROTSE (Robotic Optical Transient Search Experiment) deneyinin bir ayağının Bakırlıtepe yerleşkesinde çalışması
Hakkı’nın en çok istediği şeylerden biri de bütün için bütün bilimsel heyecanı ile çabaladı. Alınan neticelerini her zaman takip etti.
c Nuri Emrahoğlu
ROTSE II-d’nin Bakırlıtepe’ye kurulduğu gün. 2003 Türk Astronomi Derneği Elektronik Bülteni
c Ümit
ODTÜ Fizik Bölümü deneysel çalışanları ve teknisyenleri (arayan sızan Yurdahan Güler’i saymazsak). 13 Mayıs 1982. Kızıloğlu
Hakkı 1970 yılından itibaren, izinli olarak görevli
olduğu Çukurova Üniversitesi dönemi hariç (19781982), Türkiye’den ayrıldığı 1985 yılına kadar
ODTÜ Fizik bölümünde deneysel bir yapılanmanın
yer etmesi için büyük çaba gösterdi. Nerede ise
her türlü fizik olayını, tabir yerinde ise birinci sınıf
genel fizik formalizmi ile açıklıyacak kadar sade,
açık, anlaşılır yapması en önemli özellıği idi. Bu
düşünce tarzı onun deneysel çalışmalarında çok net
1
bir şekilde ortaya çıkıyordu. Özellikle öğrencilerle,
teknik ekiplerle anlaşmasını, istediklerini anlatmasını kolaylaştırıyordu. Ondan öğrendiğim sayısız
ip uçlarını bütün çalışma hayatım boyunca kullandım ve kullanıyorum.
Prof. Dr. Hakkı Ögelman’ın bütün eğitim çalışmaları
sırasında çalıştığı öğrencileri, yaptırdığı çeşitli konulardaki tez çalışmalarını bu adreste1 bulabilirsiniz.
Bu liste, Hakkı Öğelman’ın özgeçmişi ile birlikte bültenin sonunda da verilmektedir.
TUG ve Hakkı Ögelman
Zeki Aslan – Türk Astronomi Derneği
Bu başlık kimseyi şaşırtmayacaktır çünkü sevgili arkadaşımız Hakkı’nın Türkiye’de astronominin gelişmesine çok önem verdiğini ve TUG’u
kuruluşunun her aşamasıyla yakından ilgilendiğini
hepimiz biliyoruz. Hazırladığımız raporlarda, yazdığımız yazılarda yeri geldikçe Hakkı’nın katkılarını
vurgulamayı hiç ihmal etmediğimize inanıyorum.
Burada daha önce sözünü etmediğim bir anımı sizlerle paylaşmak isterim.
Ulusal Gözlemevi Yer Seçimi Güdümlü projesine
yürütücü olarak beni ilk öneren, bildiğim kadarıyla,
Hakkı’dır. Ben o zaman iki oğlumun hem anası hem
babası olduğum için hiçbir hazırlık çalışmasına,
aday dağları belirleme gezilerine katılmamıştım,
Yer seçimi projesinin yürütücülüğünü de bu nedenlerle üstlenmek istemiyordum. Hakkı “... seni anlamıyorum, Türkiye için bu kadar önemli olan bir
projeyi neden üstlenmiyorsun?” anlamındaki sözleri
ile bütün gerekçelerime karşı çıkmıştı. Hakkı’nın
ısrarı ve A.Ü. Astronomi Bölümünde meslekdaşım
Nihal Yılmaz’ın da çok farklı açıdan yaptığı bir
öneri üzerine ben Yer Seçimi Güdümlü Projenin
yürütücülüğünü üstlendim.
ve toplantıda, bir üst örgütlenmenin çekirdeğinin
ulusal gözlemevi kurulması olması gereğinde fikir birliği oluşmuştu. Daha sonra, ulusal gözlemevi için aday dağları belirleme gezilerinin bir
kısmına da katılmıştı. Bakırlıtepe’yi aday dağlardan
birisi olarak önerenlerdendi. Yol yapılıncaya kadar gözlemlerin Saklıkent’te yapılmasını önermişti.
RTT150’nin Bakırlıtepe’ye kurulmasına katkıda bulundu. ROTSE IIId’nin de Bakırlıtepe’ye kurulmasını
da Hakkı önermişti ve kuruluşunda bizzat bulundu.
Son olarak, Hakkı’nın Güneş enerjisine ilgisini
içeren bir konuya değinmek isterim. TUG’un tepedeki merkez binasındaki pasif güneş enerji sisteminin proje aşamasındaki hesaplarının uygulamadaki
sonuçlarla ne kadar uyumlu olduğunu teknik anlamda tam bilmiyoruz. Çünkü binaya yerleşmeden
önce denetim altında ölçümler yapılmadı. Kayıtlara
bakmadım, tarihini anımsamıyorum, Hakkı bana eposta ile yazdığı bir iletide Merkez Bina odalarında
ve dışarıda sıcaklık ölçümleri yapmamızı istedi.
Hakkı ve Sayın Ahmet Ecevit ile karşılıklı bunun
ayrıntılarını tartıştık fakat, bina kullanımda olduğu
için, giriş çıkışların, aygıtlar ve insanlar tarafından
içeride üretilen ısının denetimi zor olduğu için bu
Hakkı hem yer seçimi sırasında hem de sonölçümleri ne yazık ki yapamadık.
rasında TUG’un kuruluş çalışmalarını hep yakından
izledi. Astronomi ve Uzay Bilimleri Araştırma Üni- Hakkı’nın hakkını nasıl vereceğimizi bilmiyorum
tesi oluşturulması için 26.5.1978 de TÜBİTAK’da ama kendisini hep saygı ve sevgi ile anacağım.
yapılan hazırlık toplantısına Hakkı da katılmıştı
c Nuri Emrahoğlu
ROTSE kurulumunda RTT150 ziyareti, 31 Temmuz 2003. Türk Astronomi Derneği Elektronik Bülteni
Hakkı Ögelman ve Adana
İlhami Yeğingil – Türk Astronomi Derneği
Prof.Dr. Hakkı B. Ögelman’ı tanımak benim için bir Daha sonraları TÜBİTAK bir gözlemevi kurulmasını
karalaştırdı. Yer seçimi yapıldı, TUG kuruldu ve
onur vesilesi olmuştur.
150 cm çapında, coude çıkışı olan bir teleskoHakkı Ögelmanı ODTU’de 1970’li yıllarda tanıdım.
bun bu gözlemevine kurulmasına karar verildi.
ODTU Fizik Bölümü’ne 1970 yılında asistan olaHakkı Ögelman gözlemevinin kurulma aşamasında,
rak girdiğimde Hakkı’nın adını duyuyordum fayer seçimi çalışmalarında ve gözlemevi kurulup
kat henüz onu yeterli derecede tanıyacak kadar
150 cm’lik teleskobun TUG’ga getirilip kurulma
görüşme fırsatımız olmamıştı. Ben o sırada Yüksek
aşamalarında bilgisiyle ve problem çözme yeLisans çalismalarımla ilgili ÇALIŞMA yapıyordum.
teneğiyle önerilerde bulunup projeye büyük destek
Bu arada, ODTU Fizik Bölümü’nde yeni kurulan
verdi... Bu dönemde çok heyecanlıydı ve her zave Fizik Konusunda iddiali ogrenciler yetiştirmek
man bu gözlemevinde yapılacak önemli çalışmaları
amacıyla parlak öğrencilerden oluşturulan küçük
düşünür, bunlardan bahsederdi. Ben de TUG’un
bir grubun labratuvarlarına asistan olarak giriyorkurulma aşamasında görev aldım; birlikte PEPdum. Bu labratuvarların eksiklerini tamamlamak
SIOS benzeri bir tayfölçerin yeniden yapılıp telesiçin de Fizik Bolümü’nün zemin katında bulunan
kobun coude odağında kullanılmasına karar ver”Astrofizik Labratuvari”nı kullanıyordum. Astrofizik
dik. TUG’a kurulacak bu tayfölçerin adı DEFLabratuvarı’nın sorumluluğunu da arkadaşım Ümit
POS olarak kararlaştırıldı. Hakkı Ögelman ile bu
Kızıloğlu yürütüyordu. Bu labratuvara gelip gidertayfölçerin yapımı ve montajı/oluşturulması dahil her
ken Hakkı Ögelman’ı tanıdım. Labratuvarda kahve
aşamasında bilgi alışverişinde bulunduk; birlikte kaiçerken veya bir aletle ilgili çalışma yaparken ona
rar verdik.Bu süreçte de her zamanki gibi çok heyerastlıyor ve onun yönetiminde yapılan deneysel
cenlı ve teşvik ediciydi.
astrofizikle ilgili aletler hakkında bilgi ediniyordum.
Yüksek Lisans çalışmam teorik bir konuda olmasına Hakkı Ögelman yurt dışında çalışmasına karşın
rağmen deneysel çalışmalara da ilgi duyuyordum. her yıl Türkiye’ye geliyordu. 1995 yılının yazında,
Doktora çalışmamı deneysel astrofizik konusunda Türkiye’ye geldiginde birlikte TUG’a gittik telesyapmaya karar verdikten sonra Hakkı Ögelman’la kop binalarının henüz temelleri atılıyordu; sanırım
konuştum ve onun uygun görüşü çerçevesinde dok- Ümit Kızıloğlu da yanımızdaydı. Gene aynı heyetora çalışmamın, PEPSIOS adlı tayfölçerin yapımını canı taşıyor ve gözlemevinde birlikte yapacağımız
tamamlayıp, gözlemlere başlamakla ilgili olması ko- çalışmalardan sözediyordu. Hepimizin bildiği gibi,
o yaz, Hakkı Amerika’ya döndüğünde maalenusunda bir karara vardım.
sef orada beyin kanaması geçirdi. Ben de 1996
PEPSIOS Tayfölçeri 1950 yıllarının sonunda Wisyılında TUG’un kuruşu için Antalya’da çalışmaya
consin Üniversitesi Fizik Bölümünde yapılmış bir
başladım. 1997 yılnda da Wisconsin Üniversitayfölçerdir. İlk uygulamalarından sonra 1960’lı
tesi’ne gittim ve orada WHAM’la (Wisconsin Hydyıllarda aynı bölümde bu tayfölçerin farklı bir morogen Alpha Mapper) ilgili çalışmalara katıldım. Altı
deli ilk defa yıldızlararası ortamda HII bölgelerinay süreli bu araştırma döneminin son haftasında
den gelen Hß ışıması Fizikçi Ronald Reynolds taHakkı Ögelman da Madison’na geldi, sanırım bir
rafından gözlenmiştir. Gözlem yapıldığında Hakkı
süre İtalya’da kalmıştı. Gene çok heyecanlıydı,
Ögelman, Ronald Reynolds’la tanışmış ve biraraştırma çalışmalarına devam ediyordu ve çok
likte gözlem yapmışlar. Hakkı, konunun ne kadar
sevdiği Türkiye, Adana ve TUG hakkında uzun
önemli olduğunu daha o zaman görme yeteneğine
uzun konuştuk. Hakkı Ögelmanın hızlı bir şekilde
sahip özel bir bilim insanıydı ve ODTÜ’de bu
iyileştiğini görmek beni çok sevindirmişti. Nitekim,
çalışmayı başlatmaya kararlıydı. Sonradan yapılan
Benim Türkiye’ye dönüşüm nedeniyle yediğimiz yebu tayfölçer ve alınan veriler, Türkiye’de bir ilk
mekte masanın ilgi odağı olmuştu. Fıkralar anlatıyor,
olmuştur.
Hakkı Ögelman ve Adana
Adana’da yaşadığı dönemde, benim ancak anlattığında hatırlayabildiğim anıları aktarıyordu. Sanki
o ağır hastalığı geçiren o değildi. Bu yemekte, benim de hatırladıkça gülümsediğim, Adana’da geçen,
bir olayı anlattı: Ben 1980 yılında Fulbright bursuyla
Wisconsin Universitesi’ne gitmistim. Karım Zehra,
altı aylık oğlum Hakkı ile birlikte Adana’da kalmistı.
Oglumuza Hakkı adını, Hakkı Ögelman’ı çok sevidiğimiz için vermiştik. Bu da Hakkı ‘nın çok hoşuna
gitmişti. Bir gün oğlumuz hastalanmış, Zehra da arabası olan arkadaşlarımızdan Prof.Dr. Ural Dinç’e telefon edip yardım istemiş ve ona “Ural Bey Hakkı
çok hasta onu hastaneye götütüp bir doktora gösterelim” demiş. O da hemen hazırlanmış, Hakkı Ögelman’a gitmiş: ”Hakkı, haydi sen hastasın seni hastaneye götürüp muayene ettirelim” diyormuş. Hakkı da
“ Ural, benim bir şeyim yok, nerden çıkardın hasta
olduğumu” diyormuş. Sonunda hasta olanın benim
oğlum olduğu ortaya çıkmış! Yemekte bunu anlattı
ve çok güldük.
nuyla ilgili projeler yazıyordu. Bu süre içerisinde konusunda çok derin bilgisi olduğunu yeniden gördüm
ve çok etkilendim. Bu bilgileri genç bir doktora
öğrencisine aktarması için ona bir öğrenci de bulmaya çalışıyordum...
Hakkı, 2010 yılı yazında Adana’ya geldi. İki haftayı burada, bizimle geçirdi. FERMI uydusuyla ilgili
bir konferans verdi ve sohbetlere katıldı. Adana’yı
çok severdi, burada çok hatırası vardı. Emekli
olduktan sonra buraya yerleşmeyi düşünüyordu.
Ev yapmak için, Adana dışında, ormanlık alanda
geniş bir arsa bakmaya gittimiz gün, kendi evini
nereye yaptıracağını karalaştırdı. Birlikte oturup
yaşayacağımız günleri hayal ediyordu. Bizim ona
her zaman destek olacağımızı biliyor ve buna yürekten inanıyordu. Tepelik bir yerde kendi evi olacaktı. Evler birbirine fazla yakın olmamalıydı. Fakat
çevrede hep dostlar olmalıydı...
Hakkı Ögelman, çok akıllı, olağan üstü bir analitik
düşünce yeteneğine sahip, konusunda engin bilgi
Daha sonraki yıllarda, eskisi kadar olmasa da bilimve deneyimi olan, herhangi bir konu veya problem
sel çalışmalara yeniden başladı ve iyi şeyler yapmak
hakkında düşünürken detaylarda kaybolmayan ve
için çok çaba gösteriyordu...
konuya bütün olarak bakabilen, eşsiz bir bilim in2009 yılının Mayıs-Ekim ayları süresinde Wiscon- sanıydı...
sin Üniversitesi Fizik Bölümü’nde, Hakkı’yle birlikte
Onu sevgi ve özlemle anıyoruz. O, çalışmalarıyla ve
oldum. O zaman yörüngeye oturtulan FERMI uydu
anılarıyla aramızda hep yaşayacak...
verileriyle çalışmak için programlar indiriyor ve ko-
c Nuri Emrahoğlu
2007 Adana ziyareti, Fizik Bölümündeki odasında, 4 Ağustos 2007. Türk Astronomi Derneği Elektronik Bülteni
Hakkı Boran Ögelman (1940 - 2011)
(foto: M.Erbudak)
Ali Muslubaş albümünden, Robert Koleji zamanı, 1955.
@ Ali Muslubaş
AAS ağ sayfasından.
Werner Becker ile birlikte,
Ağustos 2011.
@ Nuri Emrahoğlu
Soldan sağa: Ivy White
Ogelman, Hakkı Ogelman, Bonnie Darling Allen; DePauw, 1960
Mirza Berkiroviç albümünden,
1980’ler, Amsterdam.
Mersin, 14 Nisan 1981.
@ Mehmet Erbudak
ROTSE-IIId yerine konduktan sonraki kutlama,
TUG, 1 Ağustos 2003
ROTSE
Toplantısı,
ODTÜ Fizik Bölümü,
10 Temmuz 2002
@ Nuri Emrahoğşu
ROTSE
Toplantısı,
9 Temmuz 2002; Doğum
gününü kutlarken
ROTSE
Toplantısı,
11 Temmuz 2002
Çukurova Üniversitesi Fizik Bölümünde seminer
verirken, 6 Ağustos 2003.
@ Nuri Emrahoğlu
Sevdiği
fotoğraflardan,
Adana 2003 ziyareti.
@ Nuri Emrahoğlu
Adana 2003 ziyareti.
@ Nuri Emrahoğlu
ODTÜ Kafeteryası, Ankara 2005 ziyareti.
Adana 2003 ziyareti,
akşam yemeği, 7 Ağustos
2003.
@ Nuri Emrahoğlu
İstanbul 2006 ziyaretinde
Nur Alpar’la. 16 Nisan
2006.
@ Ali Alpar
Özgeçmişi
Son Adresi
Department of Physics
University of Wisconsin, USA
Doğum
Temmuz 1940
Eğitim
Haz 1960
Lisans
De Pauw Universitesi, Greencastle, Indiana
Şbt 1963
Y.Lisans
Cornell Universitesi, Ithaca, N.Y.
Şbt 1966
Doktora
Cornell Universitesi, Ithaca, N.Y.
İş Deneyimi
1993Danışman
TÜBİTAK
Eyl 1992Prof.
Wisconsin Üni., Fizik Böl.
Ock 1991-Eyl 1992
Misafir Prof.
Wisconsin Üni., Fizik Böl.
Tem 1985-Ock 1991 Biliminsanı
Max-Planck Enst., Almanya
Tem 1983-Tem 1985 Msfr.Biliminsanı
Max-Planck Enst., Almanya (ODTÜ’den izinli)
Şub 1976-Tem 1985 Prof.
ODTÜ Fizik Bölümü
Eyl 1978-Haz 1981 Dekan
Çukurova Üni. Temel Bilimler Fak.
Eyl 1974-Eyl 1975
Uzman Araştırıcı Doğa Bil. Akademesi, GSFC (ODTÜ’den izinli)
Şbt 1970-Tem 1976 Doçent
ODTÜ Fizik Bölümü
Eyl 1967-Ock 1970 Araştırıcı
Doğa Bil. Akademesi, GSFC
Eyl 1966-Eyl 1967
Dr. Sonrası
Sydney Üni., Fizik Okulu
Eyl 1965-Eyl 1966
Öğr.Gör.
Cornell Üni.
Eyl 1960-Eyl 1965
Arş.Gör.
Cornell Üni.
Haz 1959-Eyl 1960
Arş.Gör.
High Altitude Obs., Boulder
Üyelikler
Ock 1995NASA Yüksek Enerji Astofizik Yönetim İşleri Çalışma Grubu Üyesi
May 1994Bilimler Akademisi Üyesi
Ock 1993-Ara 1995
Amerikan Astr. Der. Astrofizik Böl. Yürütme Kurulu Üyesi
Mrt 1983-Eyl 1991
Avrupa Fizik Der. Astr. ve Astrofizik Böl. Yönetim Kurulu Üyesi
Ksm 1979-Ksm 1986 Avrupa Bilim Vakfı, Uzay Bilimleri Konseyi Üyesi
Şbt 1976-Nsn 1983 TÜBİTAK Bilim Konseyi Üyesi
Ekm 1980-Nsn 1983 Avrupa Bilim Vakfı, Yönetim Konseyi Üyesi
Avrupa Fizik Derneği Üyesi
Türk Fizik Derneği Üyesi
Amerikan Astronomi Derneği Üyesi
Uluslararası Astronomi Birliği Üyesi
Ödüller
1991
TÜBİTAK Bilim Ödülü
1988
Semat Simavi Ödülü
Özgeçmişi
Yürüttüğü Projeler
1998-1999
8.490 $
1997-1998
18.500 $
1997-1998
1996-1997
1996-1997
26.092 $
9.000 $
18.500 $
1995-1997
1995-1996
86.500 $
20.816 $
1995-1995
20.000 $
1995-1996
1994-1996
7.908 $
15.000 $
1993-1994
25.000 $
1993-1994
1993-1994
16.000 $
54.000 $
1992-1997
1992-1993
514.100 $
5.900 $
Y.Lisans Bursu: Compact Objects in Wisconsin: extending the effort
to Galactic black holes
NASA ROSAT Msf. Gözlemci Programı: Searching for High Speed
Knots in Vela
NASA XTE: Nature of X-ray spectrum of W50 associated with SS433
NSF Fizik Grubu: Neutron Star Dynamics
NASA ROSAT Msf. Gözlemci Programı: Studying old nova shells in
X-rays
NASA Arşiv Verisi İşleme: Search for new GEMINGA’s
NASA ROSAT Msf. Gözlemci Programı: Vela Pulsar and its Relativistic Wind
NASA ASCA Msf. Gözlemci Programı: Composition of Vela Pulsar
Jet
Y.Lisans Bursu: Jets from Neutron Stars
NASA ROSAT Msf. Gözlemci Programı: Tow New LMC Supersoft
Sources
NASA ASCA Msf. Gözlemci Programı: Hard Tails of Cooling Neutron
Stars
Y.Lisans Bursu: X-ray Emission from Novae
NASA ROSAT Msf. Gözlemci Programı: Monitoring X-rays of Recent
Novae
NASA Uzun Dönemli Bursu: Cooling and Reheating of Neutron Stars
NASA ROSAT Msf. Gözlemci Programı: Monitoring the recovery of
PSR 0540
Özgeçmişi
Yönettiği Tezler - Derleyen: Ümit Kızıloğlu
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fizik Bölümü, Ankara
Özel, M. Emin
Y.L. 1972 “A cosmic-ray particle density detector for measuring ultra-high
energy gamma rays correlated with possible supernovae bursts”
Kızıloğlu, Ümit
Y.L. 1972 “An automated atmospheric fluerescence detector for pulses of
supernova origin”
Çokesen, Mehmet F.
Y.L. 1972 “Application of the Monte Carlo method to SAS-B cosmic gammaray telescope”
Özbakan, Mustafa
Y.L. 1973 “Calibration and preliminary results from the radiocarbon dating
system of M.E.T.U. physics department”
Aydodu, Mehmet
Y.L. 1973 “Correlation of short-time scale atmospheric luminescence at low
geomagnetic lattitudes with solar and geomagnetic activity”
Kızıloğlu, Nilgün
Y.L. 1977 “Daytime sodium absorption measurements in the upper atmosphere”
Özel, M. Emin
D.
1977 “Satellite observations of diffuse cosmic gamma rays above 35
MEV ”
Kızıloğlu, Ümit
D.
1978 “An automated photomultiplier system for detecting atmospheric
scintillation pulses of cosmic origin”
Yeğingil, İlhami
D.
1978 “Investigation of atomic sodium in the upper atmosphere using o
poly etalon pressure swept interferometric optical spectrometer ”
Ayaslı, Serpil
D.
1978 “Production of gamma rays in pulsars”(1)
Ecevit, Ahmet
D.
1979 “A linear parabolic solar energy collector ”
Özbakan, Mustafa
D.
1982 “Carbon-14 measurements of dendrochronologically dated wood
samples from the Anatolian Plateau”
Çukurova Üniversitesi, Fizik Bölümü, Adana
Ziya Gökalp Altun
Y.L. 1982 “Çukurova Koşullarında Edilgen Güneşevi Denemesi ve Parametrelerinin Tayini”
Vedat Peştemalcı
Y.L. 1982 “Çeşitli bitkilerin değişik dalgaboylarında yansıma değerlerinin belirlenmesi”
Hikmet Maraşlı
Y.L. 1984 “Çukurova bölgesi iklim şartlarında edilgen güneş evinin incelenmesi”(1)
Nuri Emrahoğlu
Y.L. 1985 “1978-1982 yılları arasında Adana’da ölçülen güneş ışınım verilerinin analizi”(1)
Wisconsin Üniversitesi, Fizik Bölümü, Madison, USA
Samar Safi-Harb
D.
1997 “X-ray Emission from Composite Supernova Remnants”
Craig Markwardt
D.
1997 “Pulsar nebula interactions around the Vela SNR”
Chris Greiveldinger
D.
1997 “X-ray Emission from Isolated Neutron Stars”
Sölen Balman
D.
1997 “The X-ray Emission of N Cyg 1992 and Other Post-Outburst Novae”
Tomoiuki Narita
D.
1997 “A Multi-wavelength Search for the Pulsar in SN 1987A”
Emre Tepedelenlioğlu
D.
2006 “X-ray observations of rotation powered pulsars”
(1)
Yrd. Danışman: Avadis Hacınlıyan
(2)
Yrd. Danışman: İlhami Yeğingil
Yayınları
Achterberg, A., et al., OCT 2006a. First year performance of the IceCube neutrino telescope. ASTROPARTICLE PHYSICS 26 (3), 155–173.
Achterberg, A., et al., DEC 1 2006b. Limits on the high-energy gamma and neutrino fluxes from the SGR
1806-20 giant flare of 27 December 2004 with the AMANDA-II detector. PHYSICAL REVIEW LETTERS
97 (22).
Achterberg, A., et al., SEP 2006c. Limits on the muon flux from neutralino annihilations at the center of the
Earth with AMANDA. ASTROPARTICLE PHYSICS 26 (2), 129–139.
Achterberg, A., et al., NOV-DEC 2006d. On the selection of AGN neutrino source candidates for a source
stacking analysis with neutrino telescopes. ASTROPARTICLE PHYSICS 26 (4-5), 282–300.
Achterberg, A., et al., MAY 2007a. Five years of searches for point sources of astrophysical neutrinos with
the AMANDA-II neutrino telescope. PHYSICAL REVIEW D 75 (10).
Achterberg, A., et al., AUG 2007b. Multiyear search for a diffuse flux of muon neutrinos with AMANDA-II.
PHYSICAL REVIEW D 76 (4).
Achterberg, A., et al., JUL 20 2007c. Search for neutrino-induced cascades from gamma-ray bursts with
Amanda. ASTROPHYSICAL JOURNAL 664 (1, Part 1), 397–410.
Achterberg, A., et al., JAN 2008a. IceCube contributions to the XIV International Symposium on Very High
Energy Cosmic Ray Interactions. NUCLEAR PHYSICS B-PROCEEDINGS SUPPLEMENTS 175, 407–
408, 14th International Symposium on Very High Energy Cosmic Ray Interactions, Weihai, PEOPLES R
CHINA, AUG 15-22, 2006.
Achterberg, A., et al., APR 2008b. Multiyear search for a diffuse flux of muon neutrinos with AMANDA-II.
PHYSICAL REVIEW D 77 (8).
Achterberg, A., et al., FEB 10 2008c. The search for muon neutrinos from northern hemisphere gamma-ray
bursts with amanda. ASTROPHYSICAL JOURNAL 674 (1), 357–370.
Ackermann, M., et al., NOV 2004. Search for neutrino-induced cascades with AMANDA. ASTROPARTICLE
PHYSICS 22 (2), 127–138.
Ackermann, M., et al., JAN 2005a. Flux limits on ultra high energy neutrinos with AMANDA-B10. ASTROPARTICLE PHYSICS 22 (5-6), 339–353.
Ackermann, M., et al., APR 2005b. Search for extraterrestrial point sources of high energy neutrinos with
AMANDA-II using data collected in 2000-2002. PHYSICAL REVIEW D 71 (7).
Ackermann, M., et al., JAN 1 2006a. The ICECUBE prototype string in AMANDA. NUCLEAR INSTRUMENTS & METHODS IN PHYSICS RESEARCH SECTION A-ACCELERATORS SPECTROMETERS
DETECTORS AND ASSOCIATED EQUIPMENT 556 (1), 169–181.
Ackermann, T., et al., JAN 2006b. Limits to the muon flux from neutralino annihilations in the Sun with the
AMANDA detector. ASTROPARTICLE PHYSICS 24 (6), 459–466.
Ahrens, J., et al., AUG 1 2002a. Limits to the muon flux from WIMP annihilation in the center of the Earth
with the AMANDA detector. PHYSICAL REVIEW D 66 (3).
Ahrens, J., et al., JUL 1 2002b. Observation of high energy atmospheric neutrinos with the Antarctic muon
and neutrino detector array. PHYSICAL REVIEW D 66 (1, Part 2).
Yayınları
Ahrens, J., et al., FEB 2002c. Search for supernova neutrino bursts with the AMANDA detector. ASTROPARTICLE PHYSICS 16 (4), 345–359.
Ahrens, J., et al., JUN 27 2003a. Limits on diffuse fluxes of high energy extraterrestrial neutrinos with the
AMANDA-B10 detector. PHYSICAL REVIEW LETTERS 90 (25).
Ahrens, J., et al., 2003b. Physics and operation of the AMANDA-II high energy neutrino telescope. In:
Gorham, PW (Ed.), PARTICLE ASTROPHYSICS INSTRUMENTATION. Vol. 4858 of PROCEEDINGS
OF THE SOCIETY OF PHOTO-OPTICAL INSTRUMENTATION ENGINEERS (SPIE). pp. 79–91, Conference on Particle Astrophysics Instrumentation, WAIKOLOA, HI, AUG 22-23, 2002.
Ahrens, J., et al., 2003c. Physics and results from the AMANDA-H high energy neutrino telescope. In:
Li, XD and Trimble, V and Wang, ZR (Ed.), HIGH ENERGY PROCESSES AND PHENOMENA IN
ASTROPHYSICS. No. 214 in IAU SYMPOSIA. pp. 357–371, 214th Symposium of the InternationalAstronomical-Union, Suzhou, PEOPLES R CHINA, AUG 06-10, 2002.
Ahrens, J., et al., JUN 30 2003d. Results from the AMANDA telescope. NUCLEAR PHYSICS A 721, 545C–
548C, 16th Particles and Nuclei International Conference (PANIC 02), OSAKA, JAPAN, SEP 30-OCT 04,
2002.
Ahrens, J., et al., JAN 1 2003e. Search for neutrino-induced cascades with the AMANDA detector. PHYSICAL REVIEW D 67 (1).
Ahrens, J., et al., FEB 1 2003f. Search for point sources of high-energy neutrinos with AMANDA. ASTROPHYSICAL JOURNAL 583 (2, Part 1), 1040–1057.
Ahrens, J., et al., APR 21 2004a. Calibration and survey of AMANDA with the SPASE detectors. NUCLEAR
INSTRUMENTS & METHODS IN PHYSICS RESEARCH SECTION A-ACCELERATORS SPECTROMETERS DETECTORS AND ASSOCIATED EQUIPMENT 522 (3), 347–359.
Ahrens, J., et al., SEP 2004b. Measurement of the cosmic ray composition at the knee with the SPASE2/AMANDA-B10 detectors. ASTROPARTICLE PHYSICS 21 (6), 565–581.
Ahrens, J., et al., MAY 21 2004c. Muon track reconstruction and data selection techniques in AMANDA.
NUCLEAR INSTRUMENTS & METHODS IN PHYSICS RESEARCH SECTION A-ACCELERATORS
SPECTROMETERS DETECTORS AND ASSOCIATED EQUIPMENT 524 (1-3), 169–194.
Ahrens, J., et al., FEB 20 2004d. Search for extraterrestrial point sources of neutrinos with AMANDA-II.
PHYSICAL REVIEW LETTERS 92 (7).
Ahrens, J., et al., FEB 2004e. Sensitivity of the IceCube detector to astrophysical sources of high energy
muon neutrinos. ASTROPARTICLE PHYSICS 20 (5), 507–532.
Ahrens, J., et al., APR 2004f. Status of the IceCube Neutrino Observatory. NEW ASTRONOMY REVIEWS
48 (5-6), 519–525, 2nd VERITAS Symposium on TeV Astrophysics from Extragalactic Sources, Adler
Planetarium & AStron Museum, Chicago, IL, APR 24-26, 2003.
ALLAKHVERDIYEV, A., GOK, F., HUSEYINOV, O., TUNCER, E., OGELMAN, H., 1995. YOUNG PULSARS AND SUPERNOVA REMNANTS. In: Alpar, MA and Kiziloglu, U and vanParadijs, J (Ed.), LIVES
OF THE NEUTRON STARS. Vol. 450 of NATO ADVANCED SCIENCE INSTITUTES SERIES, SERIES
C, MATHEMATICAL AND PHYSICAL SCIENCES. pp. 43–46, KEMER, TURKEY, AUG 29-SEP 12, 1993.
ALPAR, A., BHATTACHARYA, D., BUCCHERI, R., DOTSON, K., FORREST, D., JOHNSON, W., KANBACH, G., KIZILOGLU, U., KROEGER, R., KURFESS, J., MCCONNELL, M., OGELMAN, H., ONEILL,
B., ONEILL, T., OWENS, A., PI, B., PIERCE, B., RYAN, J., SACCO, B., SIMNETT, G., TUMER, T.,
Yayınları
WHEATON, W., WHITE, R., ZYCH, A., 1994. TRACKING AND IMAGING GAMMA-RAY EXPERIMENT
(TIGRE) FOR 1 TO 100 MEV GAMMA-RAY ASTRONOMY. In: Fichtel, CE and Gehrels, N and Norris, JP (Ed.), SECOND COMPTON SYMPOSIUM. No. 304 in AIP CONFERENCE PROCEEDINGS. pp.
701–705, UNIV MARYLAND, ADULT EDUC CTR, COLL PK, MD, SEP 20-22, 1993.
ALPAR, A., BRINKMANN, W., KIZILOGLU, U., OGELMAN, H., PINES, D., MAY 1987. A SEARCH FOR
X-RAY-EMISSION FROM A NEARBY PULSAR - PSR-1929+10. ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS
177 (1-2), 101–104.
ALPAR, A., OGELMAN, H., OCT 1987. NEUTRON-STAR PRECESSION AND THE DYNAMICS OF THE
SUPERFLUID INTERIOR. ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS 185 (1-2), 196–202.
ALPAR, M., GUSEINOV, O., KIZILOGLU, U., OGELMAN, H., MAY 1995. A SEARCH FOR X-RAYS FROM
5 PULSARS - PSR-0740-28, PSR-1737-30, PSR-1822-09, PSR-1915+13 AND PSR-1916+14. ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS 297 (2), 470–472.
ALPAR, M., OGELMAN, H., FEB 1 1990. SPIN-UP OF YOUNG PULSARS DUE TO RAPID COOLING BY
NEUTRINO EMISSION. ASTROPHYSICAL JOURNAL 349 (2, Part 2), L55–L58.
ALPAR, M., OGELMAN, H., SHAHAM, J., JUN 1993. IS GEMINGA A GLITCHING PULSAR. ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS 273 (1), L35–L37.
Andersen, D., Ogelman, H., JAN 20 1997. Search for thermal afterglow from PSR 0656+14. ASTROPHYSICAL JOURNAL 475 (1, Part 1), 300–302.
Andres, E., et al., MAR 22 2001a. Observation of high-energy neutrinos using Cerenkov detectors embedded deep in Antarctic ice. NATURE 410 (6827), 441–443.
Andres, E., et al., 2001b. Selected recent results from AMANDA. In: Lim, CS and Yamanaka, T (Ed.),
HIGH ENERGY PHYSICS, VOLS I AND II. pp. 965–968, 30th International Conference on High Energy
Physics, OSAKA, JAPAN, JUL 27-AUG 02, 2000.
AYASLI, S., OGELMAN, H., 1980. GAMMA-RAYS FROM PULSARS. ASTROPHYSICAL JOURNAL
237 (1), 227–235.
Balman, S., Krautter, J., Ogelman, H., MAY 20 1998. The X-ray spectral evolution of classical Nova V1974
Cygni 1992: A reanalysis of the ROSAT data. ASTROPHYSICAL JOURNAL 499 (1, Part 1), 395–406.
Balman, S., Ogelman, H., JUN 20 1999. The first resolved and detected classical nova shell in X-rays: The
shell of Nova Persei 1901. ASTROPHYSICAL JOURNAL 518 (2, Part 2), L111–L114.
Balman, S., Ogelman, H., 2000. The first resolved and detected classical nova shell in X-rays in comparison with the ROSAT detections of hard X-ray emission from classical nova in outburst. In: Makishima, K
and Piro, L and Takahashi, T (Ed.), BROAD BAND X-RAY SPECTRA OF COSMIC SOURCES. Vol. 25
of ADVANCES IN SPACE RESEARCH. pp. 363–368, Symposium of COSPAR Scientific Commission E
held at the 32nd COSPAR Scientific Assembly, NAGOYA, JAPAN, JUL 12-19, 1998.
Balman, S., Ogelman, H., Krautter, J., 1997. The reanalysis of the ROSAT data of classical nova V1974
Cygni 1992. In: Howell, S and Kuulkers, E and Woodward, C (Ed.), WILD STARS IN THE OLD WEST:
PROCEEDINGS OF THE 13TH NORTH AMERICAN WORKSHOP ON CATACLYSMIC VARIABLES
AND RELATED OBJECTS. Vol. 137 of ASTRONOMICAL SOCIETY OF THE PACIFIC CONFERENCE
SERIES. pp. 400–405, GRAND TETON NATL PARK, WY, JUN 14-19, 1997.
BALMAN, S., ORIO, M., OGELMAN, H., AUG 10 1995. ROSAT OBSERVATION OF THE OLD CLASSICAL
NOVA CP PUPPIS. ASTROPHYSICAL JOURNAL 449 (1, Part 2), L47–L50.
Yayınları
Balman, S., Orio, M., Ogelman, H., 1995. ROSAT observation of the old classical nova CP PUPPIS. In:
Bianchini, A and DellaValle, M and Orio, M (Ed.), CATACLYSMIC VARIABLES. Vol. 205 of ASTROPHYSICS AND SPACE SCIENCE LIBRARY. p. 469, ABANO TERME, ITALY, JUN 20-24, 1994.
BAYKAL, A., ESENDEMIR, A., KIZILOGLU, U., ALPAR, M., OGELMAN, H., ERCAN, N., IKIS, G., JUL
1995. X-RAY VARIABILITY AND 1MHZ OSCILLATIONS IN TT ARIETIS. ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS 299 (2), 421–426.
BAYKAL, A., OGELMAN, H., JAN 1993. AN EMPIRICAL TORQUE NOISE AND SPIN-UP MODEL FOR
ACCRETION-POWERED X-RAY PULSARS. ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS 267 (1), 119–125.
BAYKAL, A., OGELMAN, H., 1995. TORQUE NOISE MODELS FOR ACCRETION POWERED X-RAY
BINARIES. In: Alpar, MA and Kiziloglu, U and vanParadijs, J (Ed.), LIVES OF THE NEUTRON STARS.
Vol. 450 of NATO ADVANCED SCIENCE INSTITUTES SERIES, SERIES C, MATHEMATICAL AND
PHYSICAL SCIENCES. pp. 397–400, KEMER, TURKEY, AUG 29-SEP 12, 1993.
BERTSCH, D., WEEKES, T., FAZIO, G., OGELMAN, H., 1972. SEARCH FOR ENERGETIC PHOTON
EMISSION FROM SUPERNOVA EVENTS. BULLETIN OF THE AMERICAN PHYSICAL SOCIETY
17 (4), 524–&.
BIGNAMI, G., FICHTEL, C., HARTMAN, R., KNIFFEN, D., OGELMAN, H., THOMPSON, D., OZEL, M.,
TUMER, T., 1975. HIGH-ENERGY GALACTIC GAMMA-RADIATION FROM SAS-2 SATELLITE. BULLETIN OF THE AMERICAN PHYSICAL SOCIETY 20 (4), 656.
BRADT, H., NARANAN, S., RAPPAPOR.S, ZWICKY, F., OGELMAN, H., BOLDT, E., 1968. UPPER LIMIT
ON X-RAYS FROM A NEW SUPERNOVA. NATURE 218 (5144), 856–&.
BRINKMANN, W., OGELMAN, H., AUG 1987. SOFT-X-RAY OBSERVATIONS OF THE RADIO PULSAR
PSR-1055-52. ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS 182 (1), 71–74.
BRINKMANN, W., OGELMAN, H., ASCHENBACH, B., 1985. THERMAL-RADIATION FROM A RADIO
PULSAR PSR-1055-52. SPACE SCIENCE REVIEWS 40 (3-4), 527–529.
BROWNLEE, R., FISHER, A., GOOREVIC.L, KOHN, P., MCCUSKER, C., OGELMAN, H., PARKINSO.AF,
PEAK, L., RATHGEBE.MH, RYAN, M., WINN, M., 1968a. DESIGN OF AN ARRAY TO RECORD AIR
SHOWERS OF ENERGY UP TO 1021 EV1. CANADIAN JOURNAL OF PHYSICS 46 (10P2), S259–&.
BROWNLEE, R., FISHER, A., GOOREVIC.L, KOHN, P., MCCUSKER, C., OGELMAN, H., PARKINSO.AF,
PEAK, L., RATHGEBE.MH, RYAN, M., WINN, M., 1968b. PRELIMINARY RESULTS FROM SYDNEY
UNIVERSITY GIANT AIR SHOWER RECORDER. CANADIAN JOURNAL OF PHYSICS 46 (10P2),
S263–&.
BUCCHERI, R., OGELMAN, H., JAN 28 1988. 2 NEUTRINO PERIODICITIES FROM SUPERNOVA
1987A. NATURE 331 (6154), 309–310.
Casalegno, R., Orio, M., Mathis, J., Conselice, C., Gallagher, J., Balman, S., Della Valle, M., Homeier, N.,
Ogelman, H., SEP 2000. The emission nebula associated with V1974 Cygni: a unique object? ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS 361 (2), 725–733.
Cowen, D., et al., OCT 2001. Recent results from AMANDA. INTERNATIONAL JOURNAL OF MODERN
PHYSICS A 16 (1C), 1013–1015, Meeting of the Division of Particles and Fields of the AmericanPhysical-Society (APS), OHIO STATE UNIV, COLUMBUS, OHIO, AUG 09-12, 2000.
Cowen, D., et al., APR 2003. Results from the antarctic Muon and neutrino detector array. NUCLEAR
PHYSICS B-PROCEEDINGS SUPPLEMENTS 118, 371–379, 20th International Conference on Neutrino Physics and Astrophysics, MUNICH, GERMANY, MAY 25-30, 2002.
Yayınları
de los Heros, C., et al., NOV 2004. Results from the AMANDA neutrino telescope. NUCLEAR PHYSICS
B-PROCEEDINGS SUPPLEMENTS 136, 85–92, Cosmic Ray International Seminar on GZK and Surroundings (CRIS 2004), Catania, ITALY, MAY 31-JUN 06, 2004.
DELVAILL.JP, ALBATS, P., GREISEN, K., OGELMAN, H., 1968. SEARCH FOR POINT SOURCES OF
HIGH-ENERGY COSMIC GAMMA RAYS. CANADIAN JOURNAL OF PHYSICS 46 (10P3), S425–&.
FICHTEL, C., BIGNAMI, G., KNIFFEN, D., OGELMAN, H., THOMPSON, D., 1975a. HIGH-ENERGY
GAMMA-RAYS FROM VELA. BULLETIN OF THE AMERICAN PHYSICAL SOCIETY 20 (4), 656.
FICHTEL, C., HARTMAN, R., KNIFFEN, D., THOMPSON, D., BIGNAMI, G., OGELMAN, H., OZEL, M.,
TUMER, T., 1975b. HIGH-ENERGY GAMMA-RAY RESULTS FROM SECOND SMALL ASTRONOMY
SATELLITE. ASTROPHYSICAL JOURNAL 198 (1), 163–182.
FICHTEL, C., HARTMAN, R., KNIFFEN, D., THOMPSON, D., OGELMAN, H., OZEL, M., TUMER, T., 1977.
SAS-2 OBSERVATIONS OF DIFFUSE GAMMA-RADIATION IN GALACTIC LATITUDE INTERVAL 10DEGREES LESS THAN (B) LESS THAN OR EQUAL TO 90-DEGREES. ASTROPHYSICAL JOURNAL
217 (1), L9–L13.
FICHTEL, C., KNIFFEN, D., OGELMAN, H., 1969. RESULTS OF GAMMA-RAY BALLOON ASTRONOMY.
ASTROPHYSICAL JOURNAL 158 (1P1), 193–&.
FINLEY, J., OGELMAN, H., OCT 10 1994. THE PSR 1800-21/G8.7-0.1 ASSOCIATION - A VIEW FROM
ROSAT. ASTROPHYSICAL JOURNAL 434 (1, Part 2), L25–&.
FINLEY, J., OGELMAN, H., HASINGER, G., TRUMPER, J., JUN 10 1993. ROSAT OBSERVATIONS OF
THE LMC PULSAR PSR 0540-69. ASTROPHYSICAL JOURNAL 410 (1, Part 1), 323–327.
FINLEY, J., OGELMAN, H., KIZILOGLU, U., JUL 20 1992. ROSAT OBSERVATIONS OF PSR-0656+14 A PULSATING AND COOLING NEUTRON-STAR. ASTROPHYSICAL JOURNAL 394 (1, Part 2), L21–
L24.
Frail, D., Bietenholz, M., Markwardt, C., Ogelman, H., JAN 20 1997. A radio/X-ray comparison of the Vela
X region. ASTROPHYSICAL JOURNAL 475 (1, Part 1), 224+.
GOUIFFES, C., FINLEY, J., OGELMAN, H., AUG 1 1992. ROTATIONAL PARAMETERS OF PSR-0540-69
AS MEASURED AT OPTICAL WAVELENGTHS. ASTROPHYSICAL JOURNAL 394 (2, Part 1), 581–
585.
Gouiffes, C., Ogelman, H., 1996. Optical observations of pulsars. In: Johnston, S and Walker, MA and
Bailes, M (Ed.), PULSARS: PROBLEMS AND PROGRESS. Vol. 105 of ASTRONOMICAL SOCIETY
OF THE PACIFIC CONFERENCE SERIES. pp. 299–300, IAU Colloquium 160, SYDNEY, AUSTRALIA,
JAN 08-12, 1996.
Gouiffes, C., Ogelman, H., 2000. Search for an optical counterpart of PSR J0537-6910. In: Kramer, M and
Wex, N and Wielebinski, R (Ed.), PULSAR ASTRONOMY - 2000 AND BEYOND: IAU COLLOQUIUM
177. Vol. 202 of ASTRONOMICAL SOCIETY OF THE PACIFIC CONFERENCE SERIES. pp. 301–302,
177th IAU Colloquium, BONN, GERMANY, AUG 30-SEP 03, 1999.
Greiveldinger, C., Camerini, U., Fry, W., Markwardt, C., Ogelman, H., SafiHarb, S., Finley, J., Tsuruta, S.,
Shibata, S., Sugawara, T., Sano, S., Tukahara, M., JUL 1 1996. Heated polar caps in PSR 0656+14 and
PSR 1055-52. ASTROPHYSICAL JOURNAL 465 (1, Part 2), L35–L38.
GREIVELDINGER, C., CAUCINO, S., MASSAGLIA, S., OGELMAN, H., TRUSSONI, E., DEC 1 1995.
PSR-1509-58 AND ITS PLERIONIC ENVIRONMENT. ASTROPHYSICAL JOURNAL 454 (2, Part 1),
855–861.
Yayınları
Gurkan, M., Baykal, A., Alpar, M., Ogelman, H., Strohmayer, T., APR 2000. Post-glitch RXTE-PCA observations of the Vela pulsar. ASTRONOMY & ASTROPHYSICS 356 (3), 1136–1140.
HARTMAN, R., KNIFFEN, D., THOMPSON, D., FICHTEL, C., OGELMAN, H., TUMER, T., OZEL, M., 1979.
GALACTIC PLANE GAMMA-RADIATION. ASTROPHYSICAL JOURNAL 230 (2), 597–606.
KAHABKA, P., OGELMAN, H., PIETSCH, W., TRUMPER, J., VOGES, W., 1985. EXOSAT OBSERVATIONS OF THE IRON LINE EMISSION OF HER X-1 DURING A 35 DAY CYCLE. SPACE SCIENCE
REVIEWS 40 (1-2), 355–360.
KAHN, A., OGELMAN, H., 1994. X-RAY BURST RATES FROM ROSAT. In: Fishman, GJ and Brainerd, JJ
and Hurley, K (Ed.), GAMMA-RAY BURSTS - SECOND WORKSHOP. No. 307 in AIP CONFERENCE
PROCEEDINGS. pp. 463–465, HUNTSVILLE, AL, OCT 20-22, 1993.
Karle, A., et al., 2000. Observation of high energy atmospheric neutrinos with AMANDA. In: Parsa, Z
and Marciano, WJ (Ed.), INTERSECTIONS OF PARTICLE AND NUCLEAR PHYSICS. Vol. 549 of AIP
CONFERENCE PROCEEDINGS. pp. 823–827, QUEBEC CITY, CANADA, MAY 22-28, 2000.
KIZILOGLU, U., DERMAN, E., OGELMAN, H., TOKDEMIR, F., 1983. ULTRAVIOLET OBSERVATIONS OF
AR-LACERTAE. ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS 123 (1), 17–21.
KNIFFEN, D., FICHTEL, C., HARTMAN, R., OGELMAN, H., 1973. SAS-B GAMMA-RAY OBSERVATIONS
(GREATER-THAN 30 MEV) FROM CRAB-NEBULA. BULLETIN OF THE AMERICAN PHYSICAL SOCIETY 18 (4), 619.
KNIFFEN, D., FICHTEL, C., OGELMAN, H., 1968. RESULTS OF RECENT COSMIC GAMMA-RAY MEASUREMENTS AND A COMPARISON WITH OSO-3 RESULTS. BULLETIN OF THE AMERICAN PHYSICAL SOCIETY 13 (11), 1459–&.
KNIFFEN, D., HARTMAN, R., THOMPSON, D., BIGNAMI, G., FICHTEL, C., TUMER, T., OGELMAN, H.,
1974. GAMMA-RADIATION FROM CRAB-NEBULA ABOVE 35 MEV. NATURE 251 (5474), 397–399.
KRAUTTER, J., BEUERMANN, K., OGELMAN, H., 1985. X-RAY AND OPTICAL OBSERVATIONS OF
NOVA MUSCAE 1983 DURING ITS NEBULAR STAGE. SPACE SCIENCE REVIEWS 40 (1-2), 156.
Krautter, J., Ogelman, H., Starrfield, S., Wichmann, R., Pfeffermann, E., JAN 10 1996. Rosat X-ray observations of nova V1974 Cygni: The rise and fall of the brightest supersoft X-ray source. ASTROPHYSICAL
JOURNAL 456 (2, Part 1), 788–797.
LIVIO, M., MASTICHIADIS, A., OGELMAN, H., TRURAN, J., JUL 20 1992. ON THE ROLE OF RADIOACTIVE DECAYS IN POWERING GAMMA-RAYS AND X-RAYS FROM NOVAE. ASTROPHYSICAL
JOURNAL 394 (1, Part 1), 217–220.
Lyke, J., Gehrz, R., Woodward, C., Barlow, M., Pequignot, D., Salama, A., Schwarz, G., Shore, S., Starrfield, S., Evans, A., Gonzales-Riestra, R., Greenhouse, M., Hjellming, R., Humphreys, R., Jones, T.,
Krautter, J., Morisset, C., Ogelman, H., Orio, M., Wagner, R., Walton, N., Williams, R., DEC 2001. Infrared space observatory short wavelength spectrometer observations of V1425 Aquilae (Nova Aquila
1995). ASTRONOMICAL JOURNAL 122 (6), 3305–3312.
Lyke, J., Koenig, X., Barlow, M., Gehrz, R., Woodward, C., Starrfield, S., Pequignot, D., Evans, A., Salama,
A., Gonzalez-Riestra, R., Greenhouse, M., Hjellming, R., Jones, T., Krautter, J., Ogelman, H., Wagner,
R., Lumsden, S., Williams, R., AUG 2003. Abundance anomalies in CP Crucis (Nova Crux 1996). ASTRONOMICAL JOURNAL 126 (2), 993–1005.
Yayınları
MARAN, S., OGELMAN, H., 1969. PULSAR PERIODS AND RAPID CHANGES IN TERRESTRIAL ROTATION RATE. NATURE 224 (5217), 349–&.
MARKWARDT, C., OGELMAN, H., MAY 4 1995. AN X-RAY JET FROM THE VELA PULSAR. NATURE
375 (6526), 40–42.
Markwardt, C., Ogelman, H., MAY 1 1997. The ASCA spectrum of the Vela pulsar jet. ASTROPHYSICAL
JOURNAL 480 (1, Part 2), L13–&.
Markwardt, C., Ogelman, H., 1998. New views of the Vela pulsar jet. In: Buccheri, R and vanParadijs, J
and Alpar, MA (Ed.), MANY FACES OF NEUTRON STARS. Vol. 515 of NATO ADVANCED SCIENCE
INSTITUTES SERIES, SERIES C, MATHEMATICAL AND PHYSICAL SCIENCES. pp. 221–227, LIPARI,
ITALY, SEP 30-OCT 11, 1996.
MASTICHIADIS, A., OGELMAN, H., KIRK, J., JUL 1988. SPECTRAL CHARACTERISTICS OF THE
EMERGING X-RAYS FROM A POSSIBLE PULSAR IN SUPERNOVA-1987-A. ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS 201 (1), L19–L22.
MATTOX, J., OGELMAN, H., KANBACH, G., DEC 1989. AN UPPER LIMIT ON THE HIGH-ENERGY
GAMMA-RAY EMISSION OF VELA X-1. ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS 226 (1), 145–150.
Narita, T., Ogelman, H., Gouiffes, C., OCT 1997. Minutes timescale search for a pulsar in SNR 1987 A.
ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS 326 (3), 1066–1068.
NORCI, L., OGELMAN, H., OCT 1995. A ROSAT X-RAY IMAGE OF THE 30-DORADUS GIANT H-II
REGION. ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS 302 (3), 879–888.
OGELMAN, H., 1969. DISCRETE SOURCE INTERPRETATION OF RECENT HIGH ENERGY COSMIC
GAMMA RAY MEASUREMENTS. NATURE 221 (5182), 753–&.
OGELMAN, H., 1970. EXTENSIVE AIR SHOWER ARRAYS AS DETECTORS OF PROMPT GAMMA
RAYS FROM SUPERNOVAE EXPLOSIONS. NATURE 228 (5277), 1181–&.
OGELMAN, H., 1973a. MILLISECOND TIME SCALE ATMOSPHERIC LIGHT-PULSES ASSOCIATED
WITH SOLAR AND MAGNETOSPHERIC ACTIVITY. JOURNAL OF GEOPHYSICAL RESEARCH
78 (16), 3033–3039.
OGELMAN, H., 1973b. MILLISECOND-TIME-SCALE ATMOSPHERIC LIGHT-PULSES ASSOCIATED
WITH SOLAR AND MAGNETOSPHERIC ACTIVITY. TRANSACTIONS-AMERICAN GEOPHYSICAL
UNION 54 (2), 109.
OGELMAN, H., JAN 1987. THE 35 DAY CYCLE OF HER X-1 - QUALITY OF THE CLOCK MECHANISM.
ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS 172 (1-2), 79–84.
OGELMAN, H., 1989. X-RAY OBSERVATIONS OF ACCRETING NEUTRON-STARS. In: OGELMAN, H
and VANDENHEUVEL, EPJ (Ed.), TIMING NEUTRON STARS. Vol. 262 of NATO ADVANCED SCIENCE INSTITUTES SERIES, SERIES C, MATHEMATICAL AND PHYSICAL SCIENCES. pp. 169–189,
CESME, TURKEY, APR 04-15, 1988.
OGELMAN, H., 1991. THERMAL EMISSION OF PULSARS. In: VENTURA, J and PINES, D (Ed.), NEUTRON STARS: THEORY AND OBSERVATION. Vol. 344 of NATO ADVANCED SCIENCE INSTITUTES
SERIES, SERIES C, MATHEMATICAL AND PHYSICAL SCIENCES. pp. 87–100, AGHIA PELAGHIA,
GREECE, SEP 03-14, 1990.
Yayınları
OGELMAN, H., 1993. ROSAT OBSERVATIONS OF SINGLE PULSARS. In: Trumper, J and Cesarsky, C
and Palumbo, GGC and Bignami, GF (Ed.), SPACE ASTRONOMY. Vol. 13 of ADVANCES IN SPACE
RESEARCH. pp. 135–137, Symposium E2, and the Topical Meeting of the COSPAR Interdisciplinary
Scientific Commission E of the COSPAR 29th Plenary Meeting, WASHINGTON, DC, AUG 28-SEP 05,
1992.
OGELMAN, H., 1995a. X-RAY OBSERVATIONS OF COOLING NEUTRON STARS. In: Alpar, MA and
Kiziloglu, U and vanParadijs, J (Ed.), LIVES OF THE NEUTRON STARS. Vol. 450 of NATO ADVANCED
SCIENCE INSTITUTES SERIES, SERIES C, MATHEMATICAL AND PHYSICAL SCIENCES. pp. 101–
120, KEMER, TURKEY, AUG 29-SEP 12, 1993.
OGELMAN, H., 1995b. X-ray observations of single neutron stars. In: Fruchter, AS and Tavani, M and
Backer, DC (Ed.), MILLISECOND PULSARS: A DECADE OF SURPRISE. Vol. 72 of ASTRONOMICAL
SOCIETY OF THE PACIFIC CONFERENCE SERIES. pp. 309–311, 1994 Aspen Winter Conference in
Astrophysics, ASPEN, CO, JAN 03-07, 1994.
Ogelman, H., Alpar, M., MAR 1 2004. Constraints on a putative pulsar in SN 1987A. ASTROPHYSICAL
JOURNAL 603 (1, Part 2), L33–L35.
OGELMAN, H., BERTSCH, D., FICHTEL, C., 1968. EXPERIMENTAL TESTS OF SHOCK-WAVE ACCELERATION OF COSMIC RAYS IN SUPERNOVAE. BULLETIN OF THE AMERICAN PHYSICAL SOCIETY 13 (11), 1478–&.
OGELMAN, H., BEUERMANN, K., KANBACH, G., MAYERHASSELWANDER, H., CAPOZZI, D., FIORDILINO, E., MOLTENI, D., 1977. INCREASE IN PULSATIONAL PERIOD OF 3U0900-40. ASTRONOMY
AND ASTROPHYSICS 58 (3), 385–388.
OGELMAN, H., BEUERMANN, K., KRAUTTER, J., 1984a. THE DETECTION OF X-RAYS FROM NOVA
MUSCAE 1983 WITH THE EXOSAT SATELLITE. ASTROPHYSICAL JOURNAL 287 (1), L31–L34.
OGELMAN, H., BIGNAMI, G., FICHTEL, C., HARTMAN, R., KNIFFEN, D., THOMPSON, D., OZEL, M.,
TUMER, T., 1975a. DISTRIBUTION OF COSMIC GAMMA-RAYS IN GALACTIC ANTICENTER REGION
AS OBSERVED BY SAS-2. BULLETIN OF THE AMERICAN PHYSICAL SOCIETY 20 (4), 656.
OGELMAN, H., BOHRINGER, H., BUCHERT, S., CAKIR, S., LABELLE, J., TREUMANN, R., SEP 1987a.
COULD THERE BE TERRESTRIAL SIGNATURES OF THE EUV PULSE FROM SUPERNOVA 1987A.
ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS 183 (2), L27–L29.
OGELMAN, H., BUCCHERI, R., NOV 1987a. SOFT-X-RAY IMAGING OBSERVATIONS OF THE 39 MILLISECOND PULSAR PSR 1951 + 32. ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS 186 (1-2), L17–L19.
OGELMAN, H., BUCCHERI, R., JUN 1987b. THE HARMONIC STRUCTURE OF THE FEBRUARY 23.316
NEUTRINO BURST FROM THE SUPERNOVA 1987A. ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS 180 (1-2),
L23–L25.
OGELMAN, H., DELVAILL, J., GREISEN, K., 1966. SEARCH FOR DISCRETE SOURCES OF COSMIC
GAMMA RAYS ABOVE 1 GEV. PHYSICAL REVIEW LETTERS 16 (11), 491–&.
OGELMAN, H., ECEVIT, A., TASDEMIROGLU, E., 1984b. A NEW METHOD FOR ESTIMATING SOLARRADIATION FROM BRIGHT SUNSHINE DATA. SOLAR ENERGY 33 (6), 619–625.
OGELMAN, H., FICHTEL, C., KNIFFEN, D., 1975b. OBSERVATIONS OF LOW-ENERGY GAMMA-RAY
BURSTS WITH SAS-2. NATURE 255 (5505), 208–210.
Yayınları
OGELMAN, H., FICHTEL, C., KNIFFEN, D., THOMPSON, D., 1976. SEARCH OF SAS-2 DATA FOR
PULSED GAMMA-RAY EMISSION FROM RADIO PULSARS. ASTROPHYSICAL JOURNAL 209 (2),
584–591.
OGELMAN, H., FINLEY, J., AUG 10 1993. ROSAT OBSERVATIONS OF PULSED SOFT-X-RAY EMISSION FROM PSR-1055-52. ASTROPHYSICAL JOURNAL 413 (1, Part 2), L31–L34.
OGELMAN, H., FINLEY, J., ZIMMERMANN, H., JAN 14 1993a. PULSED X-RAYS FROM THE VELA
PULSAR. NATURE 361 (6408), 136–138.
OGELMAN, H., FISHER, A., BERTSCH, D., 1971. NIGHT SKY OBSERVATIONS OF ENERGETIC PHOTON BURSTS IN OPTICAL TO GAMMA RAY BAND. BULLETIN OF THE AMERICAN PHYSICAL SOCIETY 16 (4), 535–&.
OGELMAN, H., GOUIFFES, C., AUGUSTEIJN, T., PEDERSEN, H., GUTIERREZ, F., HASINGER, G.,
MELNICK, J., PIETSCH, W., SANTINI, C., OCT 1990. SEARCH FOR THE OPTICAL SIGNATURES OF
A PULSAR IN SN-1987A. ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS 237 (2), L9–L12.
OGELMAN, H., HASINGER, G., APR 10 1990. PERIOD MEASUREMENTS OF THE 50 MILLISECOND
PULSAR PSR-0540-69 WITH THE EXOSAT SATELLITE. ASTROPHYSICAL JOURNAL 353 (1, Part 2),
L21–L23.
OGELMAN, H., KAHABKA, P., PIETSCH, W., TRUMPER, J., VOGES, W., 1985. 35 DAY CYCLE AND THE
ROTATION PERIOD OF HER X-1. SPACE SCIENCE REVIEWS 40 (1-2), 347–353.
OGELMAN, H., KOCHMIRAMOND, L., AURIERE, M., JUL 15 1989. MEASUREMENT OF THE VELA
PULSARS PROPER MOTION AND DETECTION OF THE OPTICAL COUNTERPART OF ITS COMPACT X-RAY NEBULA. ASTROPHYSICAL JOURNAL 342 (2, Part 2), L83–L86.
OGELMAN, H., KRAUTTER, J., BEUERMANN, K., FEB 1987b. EXOSAT OBSERVATIONS OF X-RAYS
FROM CLASSICAL NOVAE DURING OUTBURST STAGE. ASTROPHYSICS AND SPACE SCIENCE
130 (1-2), 279.
OGELMAN, H., KRAUTTER, J., BEUERMANN, K., MAY 1987c. EXOSAT OBSERVATIONS OF X-RAYS
FROM CLASSICAL NOVAE DURING THE OUTBURST STAGE. ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS
177 (1-2), 110–116.
OGELMAN, H., MARAN, S., 1976. ORIGIN OF OB ASSOCIATIONS AND EXTENDED REGIONS OF
HIGH-ENERGY ACTIVITY IN GALAXY THROUGH SUPERNOVA CASCADE PROCESSES. ASTROPHYSICAL JOURNAL 209 (1), 124–129.
Ogelman, H., Markwardt, C., 1996. ASCA X-ray observations of the Vela pulsar jet. In: Johnston, S and
Walker, MA and Bailes, M (Ed.), PULSARS: PROBLEMS AND PROGRESS. Vol. 105 of ASTRONOMICAL SOCIETY OF THE PACIFIC CONFERENCE SERIES. pp. 347–350, IAU Colloquium 160, SYDNEY,
AUSTRALIA, JAN 08-12, 1996.
Ogelman, H., Orio, M., 1995. An update on the X-ray observations of classical novae. In: Bianchini, A and
DellaValle, M and Orio, M (Ed.), CATACLYSMIC VARIABLES. Vol. 205 of ASTROPHYSICS AND SPACE
SCIENCE LIBRARY. pp. 11–19, ABANO TERME, ITALY, JUN 20-24, 1994.
OGELMAN, H., ORIO, M., KRAUTTER, J., STARRFIELD, S., JAN 28 1993b. DETECTION OF SUPERSOFT X-RAY-EMISSION FROM GQ-MUSCAE 9 YEARS AFTER A NOVA OUTBURST. NATURE
361 (6410), 331–333.
Yayınları
OGELMAN, H., SOBIESKI, S., 1969. SEARCH FOR ULTRA-SHORT LIGHT PULSES FROM PULSARS.
NATURE 223 (5201), 47–&.
OGELMAN, H., SWANK, J., 1974. NEUTRON STARS WITH MAIN-SEQUENCE BINARY COMPANIONS
AS LOW LUMINOSITY X-RAY SOURCES. ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS 37 (1), 101–104.
Ogelman, H., Tepedelenlioglu, E., 2004. Chandra observations of two pulsars PSR 0628-28 and PSR
1813-36. In: HIGH-ENERGY STUDIES OF SUPERNOVA REMNANTS AND NEUTRON STARS. Vol. 33
of ADVANCES IN SPACE RESEARCH. pp. 597–600, Symposium on High-Energy Studies of Supernova
Remnants and Neutron Stars, Houston, TX, OCT, 2002.
OGELMAN, H., ZIMMERMANN, H., APR 1989. SOFT-X-RAY OBSERVATIONS OF THE VELA PULSAR
PSR-0833-45. ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS 214 (1-2), 179–185.
Olbrechts, P., et al., JUN-JUL 2004. Results from the Amanda detector. ACTA PHYSICA POLONICA B
35 (6-7), 1919–1931, 10th Cracow Epiphany Conference on Astroparticle Physics, Polish Acad Arts &
Sci, Cracow, POLAND, JAN 08-11, 2004.
Orio, M., Balman, S., DellaValle, M., Gallagher, J., Ogelman, H., JUL 20 1996a. X-ray emission of Nova
Puppis 1991: Accretion or a shocked shell? ASTROPHYSICAL JOURNAL 466 (1, Part 1), 410–414.
Orio, M., Covington, J., Ogelman, H., JUL 2001a. X-ray emission from classical and recurrent novae observed with ROSAT. ASTRONOMY & ASTROPHYSICS 373 (2), 542–554.
Orio, M., DellaValle, M., Massone, G., Ogelman, H., 1996b. The supersoft X-ray source RXJ0537.6-7033.
In: Evans, A and Wood, JH (Ed.), CATACLYSMIC VARIABLES AND RELATED OBJECTS. Vol. 208
of ASTROPHYSICS AND SPACE SCIENCE LIBRARY. p. 429, 158th Colloquium of the IAU, KEELE,
ENGLAND, JUN 26-30, 1995.
Orio, M., DellaValle, M., Massone, G., Ogelman, H., SEP 1997. A transient supersoft X-ray source in the
Large Magellanic Cloud. ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS 325 (1), L1–L4.
ORIO, M., OGELMAN, H., JUN 1993. DETECTION OF 2 NEW SUPERSOFT X-RAY SOURCES IN THE
LARGE MAGELLANIC CLOUD. ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS 273 (2), L56–L58.
Orio, M., Ogelman, H., 1997. The Rosat database on classical novae. In: Howell, S and Kuulkers, E and
Woodward, C (Ed.), WILD STARS IN THE OLD WEST: PROCEEDINGS OF THE 13TH NORTH AMERICAN WORKSHOP ON CATACLYSMIC VARIABLES AND RELATED OBJECTS. Vol. 137 of ASTRONOMICAL SOCIETY OF THE PACIFIC CONFERENCE SERIES. pp. 560–561, GRAND TETON NATL
PARK, WY, JUN 14-19, 1997.
Orio, M., Ogelman, H., Balman, S., 1996c. The ROSAT observations of classical novae. In: Evans, A and
Wood, JH (Ed.), CATACLYSMIC VARIABLES AND RELATED OBJECTS. Vol. 208 of ASTROPHYSICS
AND SPACE SCIENCE LIBRARY. p. 289, 158th Colloquium of the IAU, KEELE, ENGLAND, JUN 26-30,
1995.
ORIO, M., OGELMAN, H., PIETSCH, W., BIANCHINI, A., VALLE, M., KRAUTTER, J., STARRFIELD, S.,
1993. ROSAT ALL-SKY-SURVEY DETECTIONS OF CLASSICAL NOVAE AND RELATED OBJECTS.
In: Trumper, J and Cesarsky, C and Palumbo, GGC and Bignami, GF (Ed.), SPACE ASTRONOMY.
Vol. 13 of ADVANCES IN SPACE RESEARCH. pp. 351–354, Symposium E2, and the Topical Meeting
of the COSPAR Interdisciplinary Scientific Commission E of the COSPAR 29th Plenary Meeting, WASHINGTON, DC, AUG 28-SEP 05, 1992.
Yayınları
ORIO, M., OGELMAN, H., TRUSSONI, E., 1992a. CLASSICAL NOVAE AS FAST MAGNETIC ROTATORS. In: Vogt, N (Ed.), VINA DEL MAR WORKSHOP ON CATACLYSMIC VARIABLE STARS. Vol. 29
of ASTRONOMICAL SOCIETY OF THE PACIFIC CONFERENCE SERIES. pp. 359–361, 1991 GENERAL ASSEMBLY OF IAU BUENOS AIRES, ARGENTINA, JUL , 1991.
Orio, M., Parmar, A., Amati, L., Benjamin, R., Della Valle, M., Frontera, F., Greiner, J., Mineo, T., Ogelman,
H., Starrfield, S., Trussoni, E., 2001b. A BeppoSAX observation of nova Velorum 1999: A very bright
classical nova. In: White, NE and Malaguti, G and Palumbo, GGC (Ed.), X-RAY ASTRONOMY: STELLAR ENDPOINTS, AGN, AND THE DIFFUSE X-RAY BACKGROUND. Vol. 599 of AIP CONFERENCE
PROCEEDINGS. pp. 466–469, BOLOGNA, ITALY, SEP 06-10, 1999.
Orio, M., Parmar, A., Benjamin, R., Amati, L., Frontera, F., Greiner, J., Ogelman, H., Mineo, T., Starrfield,
S., Trussoni, E., SEP 11 2001c. The X-ray emission from Nova V382 Velorum - I. The hard component
observed with BeppoSAX. MONTHLY NOTICES OF THE ROYAL ASTRONOMICAL SOCIETY 326 (2),
L13–L17.
Orio, M., Parmar, A., Greiner, J., Ogelman, H., Starrfield, S., Trussoni, E., JUN 2002. The X-ray emission
from Nova V382 Velorum - II. The super-soft component observed with BeppoSAX. MONTHLY NOTICES OF THE ROYAL ASTRONOMICAL SOCIETY 333 (1), L11–L15.
ORIO, M., TRUSSONI, E., OGELMAN, H., APR 1992b. CLASSICAL NOVAE AS FAST MAGNETIC ROTATORS. ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS 257 (2), 548–556.
PIETSCH, W., COLLMAR, W., GOTTWALD, M., KAHABKA, P., OGELMAN, H., JUL 1986. EXOSAT OBSERVATIONS OF GX 304-1 IN AN X-RAY OFF STATE. ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS 163 (1-2),
93–96.
RAUBENHEIMER, B., OGELMAN, H., APR 1990. EXOSAT MEASUREMENTS OF THE PULSE PERIOD
OF VELA-X-1. ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS 230 (1), 73–76.
ROSS, R., EHRMANN, C., FICHTEL, C., KNIFFEN, D., OGELMAN, H., 1969. A GAMMA RAY TELESCOPE UTILIZING LARGE AREA WIRE SPARK CHAMBERS. IEEE TRANSACTIONS ON NUCLEAR
SCIENCE NS16 (1), 304–&.
SAFIHARB, S., OGELMAN, H., 1995. ROSAT OBSERVATIONS OF THE UNUSUAL SUPERNOVA REMNANT CTB-80. In: Alpar, MA and Kiziloglu, U and vanParadijs, J (Ed.), LIVES OF THE NEUTRON
STARS. Vol. 450 of NATO ADVANCED SCIENCE INSTITUTES SERIES, SERIES C, MATHEMATICAL
AND PHYSICAL SCIENCES. pp. 53–56, KEMER, TURKEY, AUG 29-SEP 12, 1993.
SafiHarb, S., Ogelman, H., JUL 10 1997. ROSAT and ASCA observations of W50 associated with the
peculiar source SS 433. ASTROPHYSICAL JOURNAL 483 (2, Part 1), 868–881.
SafiHarb, S., Ogelman, H., Dennerl, K., JAN 1 1996. Orbital decay in the X-ray binary LMC X-4. ASTROPHYSICAL JOURNAL 456 (1, Part 2), L37–L40.
SAFIHARB, S., OGELMAN, H., FINLEY, J., FEB 1 1995. ROSAT OBSERVATIONS OF THE UNUSUAL
SUPERNOVA REMNANT CTB-80 CONTAINING THE PULSAR PSR-1951+32. ASTROPHYSICAL JOURNAL 439 (2, Part 1), 722–729.
Seward, F., Alpar, M., Flanagan, C., Kiziloglu, U., Markwardt, C., McCulloch, P., Ogelman, H., JUN 20
2000. ROSAT observations of the Vela pulsar. ASTROPHYSICAL JOURNAL 536 (2, Part 1), 948–953.
Shanley, L., Gallagher, J., Ogelman, H., Orio, M., 1995. The soft X-ray turn-off of nova Muscae 1983. In:
Bianchini, A and DellaValle, M and Orio, M (Ed.), CATACLYSMIC VARIABLES. Vol. 205 of ASTROPHYSICS AND SPACE SCIENCE LIBRARY. p. 473, ABANO TERME, ITALY, JUN 20-24, 1994.
Yayınları
SHANLEY, L., OGELMAN, H., GALLAGHER, J., ORIO, M., KRAUTTER, J., JAN 10 1995. THE SOFT-XRAY TURNOFF OF NOVA MUSCAE-1983. ASTROPHYSICAL JOURNAL 438 (2, Part 2), L95–L98.
Shibata, S., Sugawara, T., Gunji, S., Sano, S., Tukahara, M., Sakurai, H., Kawai, N., Dotani, T., Tamura, K.,
Greiveldinger, C., Ogelman, H., JUL 10 1997. X-ray nebula around the gamma-ray pulsar PSR 1055-52.
ASTROPHYSICAL JOURNAL 483 (2, Part 1), 843–848.
Souchkov, V., Gordon, E., Hamilton, W., Hurley, K., Maeding, D., Mohanty, G., Ogelman, H., Paulos, R., Puetter, R., Tumer, T., Zweerink, J., 1999. Preliminary test results of pixel detectors developed for the all-sky
X-ray & Gamma-ray Astronomy Monitor (AXGAM). In: 1999 IEEE NUCLEAR SCIENCE SYMPOSIUM CONFERENCE RECORD, VOLS 1-3. IEEE NUCLEAR SCIENCE SYMPOSIUM - CONFERENCE RECORD. pp. 626–632, SEATTLE, WA, OCT 24-30, 1999.
Sushkov, V., Hamilton, W., Hurley, K., Maeding, D., Ogelman, H., Paulos, R., Puetter, R., Tumer, T., Zweerink, J., 1999. Preliminary test results of a new high energy resolution silicon & CdZnTe pixel detectors for application to X-ray astronomy. In: Siegmund, OH and Flanagan, KA (Ed.), EUV, X-RAY, AND
GAMMA-RAY INSTRUMENTATION FOR ASTRONOMY X. Vol. 3765 of PROCEEDINGS OF THE SOCIETY OF PHOTO-OPTICAL INSTRUMENTATION ENGINEERS (SPIE). SPIE, pp. 379–387, DENVER,
CO, JUL 21-23, 1999.
SYUNYAEV, R., GILFANOV, M., CHURAZOV, E., LOZNIKOV, V., EFREMOV, V., KANIOVSKII, A., KUZNETSOV, A., MELIORANSKII, A., VOGES, W., PIETSCH, W., DOBEREINER, S., ENGELHAUSER, J.,
REPPIN, C., TRUMPER, J., OGELMAN, H., KENDZIORRA, E., MONY, B., MAISACK, M., STAUBERT,
R., SMITH, A., PARMAR, A., NOV-DEC 1988. HERCULES-X-1 SPINUP - THE KVANT DATA, 19871988. SOVIET ASTRONOMY LETTERS 14 (6), 416–421.
TAYLOR, M., BLESS, R., OGELMAN, H., ELLIOT, J., GALLAGHER, J., NELSON, M., PERCIVAL, J., ROBINSON, E., VANCITTERS, G., MAR 20 1994. ULTRAVIOLET PHOTOMETRY OF NOVA CYGNI 1992
OBTAINED WITH THE HIGH-SPEED PHOTOMETER. ASTROPHYSICAL JOURNAL 424 (1, Part 2),
L45–L48.
Tepedelenlioglu, E., Ogelman, H., SEP 1 2005. Chandra and XMM-Newton observations of the exceptional
pulsar B0628-28. ASTROPHYSICAL JOURNAL 630 (1, Part 2), L57–L60.
Tepedelenlioglu, E., Ogelman, H., APR 1 2007. Discovery of extended emission around the pulsar
B0355+54. ASTROPHYSICAL JOURNAL 658 (2, Part 1), 1183–1187.
Thompson, D., Bailes, M., Bertsch, D., Cordes, J., D’Amico, N., Esposito, J., Finley, J., Hartman, R., Hermsen, W., Kanbach, G., Kaspi, V., Kniffen, D., Kuiper, L., Lin, Y., Lyne, A., Manchester, R., Matz, S., MayerHasselwander, H., Michelson, P., Nolan, P., Ogelman, H., Pohl, M., Ramanamurthy, P., Sreekumar, P.,
Reimer, O., Taylor, J., Ulmer, M., MAY 1 1999. Gamma radiation from PSR B1055-52. ASTROPHYSICAL
JOURNAL 516 (1, Part 1), 297–306.
THOMPSON, D., FICHTEL, C., KNIFFEN, D., LAMB, R., OGELMAN, H., 1976a. SAS-2 GAMMA-RAY
OBSERVATIONS OF PSR 1747-46. ASTROPHYSICAL LETTERS & COMMUNICATIONS 17 (4), 173–
176.
THOMPSON, D., FICHTEL, C., KNIFFEN, D., LAMB, R., OGELMAN, H., 1976b. SAS-2 SEARCH FOR
PULSED GAMMA-RAYS FROM RADIO PULSARS. BULLETIN OF THE AMERICAN PHYSICAL SOCIETY 21 (4), 562.
THOMPSON, D., FICHTEL, C., KNIFFEN, D., OGELMAN, H., 1975. SAS-2 HIGH-ENERGY GAMMA-RAY
OBSERVATIONS OF VELA PULSAR. ASTROPHYSICAL JOURNAL 200 (2), L79–L82.
Yayınları
THOMPSON, D., FICHTEL, C., KNIFFEN, D., OGELMAN, H., 1977. SAS-2 HIGH-ENERGY GAMMA-RAY
OBSERVATIONS OF VELA PULSAR .2. ASTROPHYSICAL JOURNAL 214 (1), L17–L18.
TRUMPER, J., KAHABKA, P., OGELMAN, H., PIETSCH, W., VOGES, W., JAN 15 1986. EXOSAT OBSERVATIONS OF THE 35 DAY CYCLE OF HERCULES-X-1 - EVIDENCE FOR NEUTRON-STAR PRECESSION. ASTROPHYSICAL JOURNAL 300 (2, Part 2), L63–L67.
TRUSSONI, E., BRINKMANN, W., OGELMAN, H., HASINGER, G., ASCHENBACH, B., FERRARI, A.,
AUG 1990. EXOSAT OBSERVATION OF THE SUPERNOVA REMNANT MSH-15-52. ASTRONOMY
AND ASTROPHYSICS 234 (1-2), 403–409.
Tumer, T., Akyuz, A., Bhattacharya, D., Dixon, D., Hamilton, W., Kramer, G., Ling, J., ONeill, T., Ogelman,
H., Pi, B., Pierce, R., Pina, R., Proctor, R., Puetter, R., Venzon, J., Wheaton, W., White, R., Zhao, S.,
Zych, A., 1995. X-ray monitor for all sky (XMAS) mission. In: 24TH INTERNATIONAL COSMIC RAY
CONFERENCE, VOL 2: OG SESSIONS (OG 1 - OG 6) - CONTRIBUTED PAPERS. pp. 49–52, ROME,
ITALY, AUG 28-SEP 08, 1995.
Tumer, T., Gordon, E., Hamilton, W., Hurley, K., Maeding, D., Mohanty, G., Ogelman, H., Paulos, R., Puetter, R., Souchkov, V., Zweerink, J., DEC 2000. Preliminary test results of pixel detectors developed for
the All-sky X-ray & Gamma-ray Astronomy Monitor (AXGAM). IEEE TRANSACTIONS ON NUCLEAR
SCIENCE 47 (6, Part 1), 1938–1944, Nuclear Science Symposium (NSS), SEATTLE, WASHINGTON,
OCT 26-28, 1999.
Tumer, T., Hurley, K., Ogelman, H., Paulos, R., Puetter, R., Beuville, E., Hartmann, D., Schaefer, B., Preble,
J., Rothschild, R., Finger, M., Fabris, L., ONeill, T., Jennings, M., Yahil, A., 1997a. A new astrophysics
mission for a Low Energy Gamma-ray burst Observatory (LEGO). In: Siegmund, OHW and Gummin,
MA (Ed.), EUX, X-RAY, AND GAMMA-RAY INSTRUMENTATION FOR ASTRONOMY VIII. Vol. 3114 of
PROCEEDINGS OF THE SOCIETY OF PHOTO-OPTICAL INSTRUMENTATION ENGINEERS (SPIE).
pp. 429–437, SAN DIEGO, CA, JUL 30-AUG 01, 1997.
Tumer, T., ONeill, T., Hurley, K., Ogelman, H., Paulos, R., Puetter, R., Beuville, E., Hamilton, W., Proctor, R., 1997b. New high resolution Gamma-Ray Burst detector: All-sky x-ray & gamma-ray astronomy
monitor (AXGAM). In: Siegmund, OHW and Gummin, MA (Ed.), EUX, X-RAY, AND GAMMA-RAY INSTRUMENTATION FOR ASTRONOMY VIII. Vol. 3114 of PROCEEDINGS OF THE SOCIETY OF PHOTOOPTICAL INSTRUMENTATION ENGINEERS (SPIE). pp. 438–449, SAN DIEGO, CA, JUL 30-AUG 01,
1997.
Tumer, T., ONeill, T., Hurley, K., Ogelman, H., Paulos, R., Puetter, R., Kipnis, I., Hamilton, W., Proctor,
R., JUN 1997c. All-sky X-ray & gamma-ray astronomy monitor (AXGAM). IEEE TRANSACTIONS ON
NUCLEAR SCIENCE 44 (3, Part 1), 572–576, 1996 Nuclear Science Symposium and Medical Imaging
Conference, ANAHEIM, CA, NOV 03-09, 1996.
VOGES, W., KAHABKA, P., OGELMAN, H., PIETSCH, W., TRUMPER, J., 1985. TEMPORAL INTENSITY
FLUCTUATIONS OF HER X-1 AROUND 100 SEC TIME SCALES. SPACE SCIENCE REVIEWS 40 (12), 339–345.
Woschnagg, K., et al., JUN 2005. New results from the Antarctic Muon And Neutrino Detector Array.
NUCLEAR PHYSICS B-PROCEEDINGS SUPPLEMENTS 143, 343–350.
Yegingil, I., Ogelman, H., Kiziloglu, N., 1980. Investigation of Sodium in the upper atmosphere. Journal of
Geophysical Research - Oceans and Atmospheres 85 (NC10), 5507–5510.
Sonsöz
ODTÜ Fizik Bölümü - 20 Ekim 2011
TÜBA Ağaçlandırma Alanı - Kasım 2011.
Yıllarını verdiğin yıldızlarına ulaştın.
Nur içinde yat.
Her zaman büyük bir sevgi ve hayranlıkla anılacaksın.
Eda Sonbaş

TAD Bülteni-Sayı 38- Hakkı Ögelman Özel Sayısı

Transkript

Benzer belgeler

Kategoriye göre yüzme sonuçları

TAD Bülteni-Sayı 35

1.Gama-Iş ın Astronomisi

TAD Bülteni-Sayı 36- Eylül 2011

TAD Bülteni-Sayı 33 – Haziran 2011