transfüzyon öncesi uygunluk testleri

Transkript

TRANSFÜZYON ÖNCESİ
UYGUNLUK TESTLERİ
Dr . Güçhan ALANOĞLU
Kan
Toplama
Kanın
İşlenmesi
Güvenli Kan
Kanın
Depolanması
Transfüzyon
Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon
Tıbbı Kursu
2
KAPSAM
1.
2.
3.
Alıcı – Verici ABO ve Rh D Belirlenmesi
Alıcıda Antikor Araştırılması
Cross-match
“Test tüpünde transfüzyon denemesi”
Tıbbı Kursu
3
AMAÇ
Alıcı serumu ile verici eritrositleri arasında uyum var
mı?
*Verilen eritrositlerin kabul edilen süre canlılığını ve
fonksiyonunu sürdürmesi
*Alıcının eritrositlerinde yıkım olmaması
Tıbbı Kursu
4
BASAMAKLAR-I
*Alıcı – Verici kan örneklerinin tam
ve doğru alınması, tanımlanması
*Alıcıya ait önceki kayıtlarının incelenmesi
*Verici kanının testleri
(ABO, Tarama testleri, Antikor tarama)
Tıbbı Kursu
5
BASAMAKLAR-II
*Alıcının ABO ve Rh D tipi
*Alıcıda Antikor Tarama Testi
*ABO/Rh Uygun Komponentin Seçimi
*Cross-match (Alıcı serumu+ Verici eritrositleri)
Tıbbı Kursu
6
% 100 Garanti mi?
1.
2.
3.
Tüm testlere rağmen antikorların tamamı
gösterilemez veya eritrosit yaşamı garanti
edilemeyebilir.
Test tüpü # Hasta
Herşeye rağmen transfüzyon sonrası hemoliz
olabilir.
Tıbbı Kursu
7
Kan Örneklerinin Seçimi
!
1.
Kayıt hatası Æ Ölüm ! %48
2.
Doğru hasta , doğru etiket√
3.
Tam-eksiksiz istem formu√
4.
Verici örneğinin doğru etiketlenmesi√
5.
Doğru etikete sahip kan torbası √
Tıbbı Kursu
8
Alıcı Örneklerinin
Hazırlanması
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Mekanik hemoliz olmamalı
Serum veya plazma
10 ml
Alıcının yeni damar yolu
Örneğin görünüm ve etiket kontrolü
Bekletilmeden serum ayrılmalı
Yıkanmış ve % 2-5 eritrosit süspansiyonu
24–72 saatten fazla olmayan örnekler
Tıbbı Kursu
9
Verici Örneğinin
Hazırlanması
1.
2.
3.
4.
Doğru etiketli doğru örnek kan
Önce torba, sonra örnek tüp
İdeal olan: torba hortumundan bir
segment
Alıcı – Verici örnekleri:
Transfüzyon sonrası 7. gün,
Kapaklı tüp,
1-6°C’de saklanmalıdır
Tıbbı Kursu
10
ABO-Rh Uygun bir kan olsa
iş neredeyse tamam.....
*Sadece ABO-Rh uygun kan ile:
%98 uygunluk sağlanmış olacak ...
*Antikor tarama ve Cross-match de uygun ise:
% 2 lik ek uygunluk sağlıyor
En önemlisi kan gruplarını doğru
belirleyebilmek
Tıbbı Kursu
11
Peki ya diğer testler ?
*Alıcı serumunda beklenmedik antikorların
gösterilmesi: antikor tarama
*5 ml.den fazla eritrosit içeren ürünler için:
Cross-match gerekli
Tıbbı Kursu
12
Antiglobulin Testi: Coombs
Testi
1.Direkt Coombs testi
2.İndirekt Coombs testi
1. Antikor tarama
2. Antikor tanımlama
3. Cross-match
Tıbbı Kursu
13
Direkt Coombs Testi-I
1.
2.
Yatan hastalarda %10
Donörlerde % 0.1 - %0.01
İmmün hemoliz olmaksızın
POZİTİF
Tıbbı Kursu
14
Direkt Coombs Testi-II
Pozitif
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Otoantikorlar ve kompleman
Yakın zamanda yapılmış transfüzyon
Donör plazmasındaki antikorların alıcıya
geçmesi
Annedeki alloantikorların plasentadan geçişi
İlaçlar
Yüksek doz gamaglobulin tedavisi
Hipergamaglobulinemi
Tıbbı Kursu
15
Antikor Tarama Testi-I
1.
2.
3.
Alıcıda klinik önemi olan antikorlar mutlaka
araştırılmalı
Klinik Önem: *Antikorun 37°C’de reaktif
olması,* hemoliz yapması *eritrosit yaşam
süresini azaltması
% 0.78 - % 1.64 alıcıda zaten mevcut
Tıbbı Kursu
16
Antikor Tarama Testi-II
1.
2.
3.
4.
Alıcı serumu O grubu eritrositlerle –ticari
kitlerle- test edilir
D, C, E, c, e, M, N, S, s, P, Lea, Leb, K, k,
Fya, Fyb, Jka, Jkb antijenleri olmalı
Antiglobulin faz içermeli
En sık Rh, Duffy ve Kidd ....homozigot
olmalı
Tıbbı Kursu
17
Alloantikor - Otoantikor
Otokontrol
Test
Hücresi
Antikor
Pozitif
Negatif
Otoantikor
Negatif
Pozitif
Alloantikor
Pozitif
Pozitif
Otoantikor
Otoantikor+Alloantikor
Tıbbı Kursu
18
Cross-match-I
≠ Crossmatch
1.
Uygunluk Testi
2.
Güvenli Transfüzyona katkısı < %1
Tıbbı Kursu
19
Cross-match-II
ABO-Rh D uygun
Antikor Tarama Testi negatif ise
Belki de Gereksiz...
Tıbbı Kursu
20
Cross-match-III
Yararları :
z
z
Alıcı–Verici ABO uygunluğunun son kontrolü
Antikor taramada gösterilemeyen, donör
eritrositlerinin yüzeyinde bulunan bir antijene
karşı var olan antikorun saptanabilmesi
Tıbbı Kursu
21
“Type and Screen”
1.
2.
Tipleme ve antikor tarama
Genellikle kan gerekmeyen
operasyonlarda
3.
ABO uygun ve alıcıda antikor yok
4.
Acil cross-match (IS) yeterli
Tıbbı Kursu
22
Cross-match
1.
2.
Major Cross-match :
1.
Alıcı Serumu + Verici Eritrositleri
Minör Cross-match :
1. Verici Serumu + Alıcı Eritrositleri
Minör Cross-match artık
kullanılmıyor...
Tıbbı Kursu
23
Cross-match Yöntemleri-I
Acil Crossmatch (immediate spin–IS)

Alıcı serumu + Verici eritrositleri
Bekleme yok, hızla kısa santrifüj, hemoliz
- aglütinasyon kontrol edilir
%99.9 etkin ve güvenilir
Tıbbı Kursu
24
Cross-match Yöntemleri-II
Basit Cross-match
6
Alıcı plazması + Verici eritrositleri (yıkanmış ve dilue)
6
37°C’de 30 dk. İnkübasyon
6
ABO uygunsuzluğu, M, N, P, Le, D, K, E antikorları
Tıbbı Kursu
25
Cross-match Yöntemleri-III
Antiglobulin Cross-match:
6
6
6
Basit Cross-match’e ek olarak
Duyarlılığı artırıcı ajanlar (Bovin albumin, LISS,
PEG)
Anti human globulin kullanımı
Tıbbı Kursu
26
Aynı Grup Kan Yok-Durum
Acil !!!
1.
2.
3.
Verici ve Alıcı aynı ABO-Rh grubundan olmalı...
Aynı gruptan kan yok ve durum acil Æ Tabloya
bakınız
Mutlak eritrosit süspansiyonu olmalı
Tıbbı Kursu
27
Tıbbı Kursu
28
Aynı Grup Kan Yok-Durum
Acil !!!
1.
Rh – kan, Rh + için uygun ama ....
2.
Rh - anne adaylarına Rh + kan verme
3.
!
Rh - kişilere Rh + verirsen Rh immunglobulini
yap
Tıbbı Kursu
29
Acil Şartlarda Farklı Grup
Alıcı Kan
Grubu
O
Verilebilecek Eritrosit
Grubu
Yok
A
A, O
B
B,O
AB
AB, A,B, O
Tıbbı Kursu
30
ABO Grubundan Emin
Değilim ?
1.
2.
Transfüzyonu ertele
Zorunlu ise O Rh negatif eritrosit
kullan
Tıbbı Kursu
31
Rh sonucundan emin değilim ?
1.
2.
3.
Rh Negatif kan bul ve transfüze et
D dışı Rh antijenlerini (C,E,c,e,Cw) rutinde
bakmaya gerek YOK
Alıcının Du (zayıf D) olması sorun değil. Rh
+ verilebilir
Tıbbı Kursu
32
Plazma Transfüzyonu
1.
2.
Uygunluk testleri her zaman gerekli değil
Masif plazma transfüzyonuÆminor crossmatch
Tıbbı Kursu
33
Ulusal Kan Merkezleri
ve
Transfüzyon
Kovada
Gölü
Isparta
Tıbbı Kursu
34