NARIN GÜBRELENMESİ Hazırlayan: Cevdet Fehmi ÖZKAN GİRİŞ

NARIN GÜBRELENMESÝ
Hazýrlayan: Cevdet Fehmi ÖZKAN
GÝRݪ
Nar birim alandan en çok ürün alýnan meyvelerden biridir.Fidan üretimi ve bakým
iºleri kolay ve ucuzdur.Dikimden sonra kýsa sürede verim alýnýr. Ülkemiz, narýn anavataný
sýnýrlarý içindedir.Yetiºtiriciliði için çok uygun özelliklere sahiptir.Bu yüzden gittikçe üretim
miktarý artmaktadýr.Avrupa ülkelerinin nar dýºalýmý da yýldan yýla artmakta, ülkemiz için bu
bir döviz kaynaðý olmaktadýr.
Nar iklim ve toprak istekleri bakýmýndan da fazla seçici deðildir. Kýºlarý ýlýk ve
yaðýºlý,yazlarý uzun, sýcak ve kurak geçen yerlerde iyi yetiºir. Kýº aylarýnda görülen -10 C’a
kadar dayanabilir.Geç çiçek açtýklarýndan,ilkbahar geç donlarýndan zarar görmezler.Meyve
olumu döneminde kuru hava koºullarý en kaliteli meyvelerin olmasýný saðlar.Narlar, yarý çöl
ve çöl iklimine Antep fýstýðý ile birlikte en dayanýklý kültür bitkisidirler.
Nar, diðer meyve aðaçlarýna göre, çok deðiºik toprak tiplerine adapte olabilir.En
uygun geliºmesi, organik maddece zengin, derin,týnlý,geçirgen ve hafif alkali topraklarda
saðlanýr.Ancak kireçli, kuvvetli alkali,kötü drenajlý, çok ýslak ve çok kuru, kumlu ve aðýr killi
topraklarda da yetiºtirilebilmektedir.Nar fidanlarý üzerinde yapýlan bir çalýºmada diðer bir çok
bitki için zararlý olabilecek 6 mmhos/cm tuz miktarýna tolerans gösterebileceði saptanmýºtýr.
Nar toprak tuzluluðuna orta derecede toleranttýr. Yüksek tuzun etkisiyle verim kaybý ancak 36mmhos/cm’den sonra baºlar.
Ülkemiz, tarýma açýlabilecek alanlarýn en son sýnýrýna ulaºmýºtýr. Bu yüzden birim
alandan alýnabilecek üretim miktarý önem kazanmaktadýr. Bunu saðlayabilmek için;sulama,
bitki koruma, toprak iºleme v.b. kültürel tedbirlerin yanýnda topraðýn verim gücünün
yükseltilmesi ve korunmasý gerekir. Bu da gübreleme ile saðlanýr. Bir tohumun, fidenin veya
bitki üretim organýnýn, topraða veya geliºme ortamýna ekim veya dikiminden olgunluk
döneminin sonuna kadar, bitki tarafýndan, topraktan sömürülen veya toprak üstü organlarýyla
alýnabilen organik veya inorganik yapýdaki maddelere gübre, bitkilerdeki geliºmeyi uyaran bu
maddelerin topraða, gövdeye veya yapraða verilmesine gübreleme denir. Gübreleme ile verim
miktarý % 50-60 oranýnda artmaktadýr.
BÝTKÝ BESÝN ELEMENTLERÝ HAKKINDA GENEL BÝLGÝLER
Bitkilerin kimyasal analizleri sonucunda 60 kadar elementin varlýðý saptanmýºtýr.
Bitkinin normal geliºmesi ve ürün verimi için 17 tane elementin mutlaka bulunmasý gerekir.
Bunlardan 9 tanesi diðerlerinden fazla bulunduðu için makro elementler (C,H,O,N,P,K, Ca,
Mg,S) kalan 8 tanesi de iz miktarlarda bulunduðundan mikro elementler (Fe, Mn, Zn, B, Cu,
Mo, Cl, Na) diye anýlýr. C havadan, O havadan ve sudan, H sudan alýnmakta olup diðer
elementler topraktan alýnýr. Bitki bünyesinin genel olarak % 96’sý C, H ve O olup geri kalan
% 4’lük kýsmý ise, diðer elementlerdir.Bu mineral elementlerin bitkideki görevleri aºaðýdaki
ºekilde özetlenebilir.
a) Bitki dokularýnýn yapýsýný oluºtururlar.
b) Bitkinin asit miktarýný ayarlamaya yardým ederler.
c) Bitki bünyesinde oksidasyon-redüksiyon olaylarýna etki ederler.
d) Katalizör olarak etkileri vardýr.
e) Diðer elementlerin bitki bünyesine girmesi üzerine etkilidirler.
Bitkiler üzerindeki bu önemli görevlerinden dolayý noksanlýklarý halinde çeºitli
belirtiler ortaya çýkar.
Ancak narýn beslenmesi ve besin maddelerinin noksanlýk ve fazlalýðýnda ortaya çýkan
belirtilerle ilgili yeterli çalýºma yapýlmamýºtýr.
TOPRAK VE YAPRAK ÖRNEKLERÝNÝN ALINMASI
Tarýmsal üretimde verim ve kaliteyi arttýran en önemli kültürel tedbirlerin baºýnda
gübreleme gelmektedir. Gübreleme ile yetiºtirilecek bitkinin ihtiyaç duyduðu besin maddeleri
topraða verilmektedir. Ancak bitki çeºidine göre uygulanmasý gerekli gübrelerin cinsi ,
miktarý, verilme ºekli ve zamanýnýn tesbit edilmesi için en önemli yöntem toprak ve bitki
analizlerinin yapýlmasýdýr.
Toprak Örneklerinin Alýnmasý
Toprak analizleri ile topraðýn fiziksel ve kimyasal özellikleri ile içerdiði bitki besin
maddesi miktarý saptanýr. Genel olarak ; topraklarda; pH, Kireç, Organik Madde, Bünye,
Tuzluluk, P, K, Ca ve Mg analizleri yapýlýr.
Toprak Analizi yapýlmadan gübre kullanýlacak olursa ºu yanlýºlýklar yapýlabilir:
a- Gereðinden fazla gübre kullanýlabilir.
b-Bitkinin isteðinden daha az gübre kullanýlabilir.
c-Yanlýº cins gübre kullanýlabilir.
d-Yanlýº ºekilde ve zamanda gübre uygulanabilir.
Analiz sonuçlarýnýn deðerlendirilmesiyle eksik bitki besin maddeleri tamamlanýr ve
uygun olmayan fiziksel ve kimyasal özellikler düzeltilmeye çalýºýlýr.
Ancak analiz
sonuçlarýndan doðru deðerler elde edebilmek için örneklerin usulüne uygun ºekilde alýnmasý
gereklidir. Çünkü örnek alýnmasý sýrasýnda yapýlan hatalar analiz sýrasýnda yapýlana göre çok
daha fazladýr. Gübre ve ot yýðýlmýº yerlerden, hayvan yatmýº veya hayvan gübresi bulunan
noktalardan, sap, kök veya ot yakýlmýº yerlerden, hafif tümsek veya çukur olan yerlerden
örnek alýnmaz. Örnek almak için arazide M yada N ºeklinde dolaºarak uygun olan 8-10 nokta
iºaretlenir. Buralardan 20-30 cm derinliðinde
V ºeklinde çukur açýlýr. Bu çukurun bir
kenarýndan 5cm kalýnlýðýnda bir toprak dilimi alýnýr ve bir kovaya boºaltýlýr. 8-10 noktadan bu
ºekilde alýnan topraklar karýºtýrýlýr, taº ve bitki artýklarý ayýklanýr ve 1 kg kadarý laboratuvara
ulaºtýrýlýr.
Yaprak Örneklerinin Alýnmasý
Bitki analizleri ile bitkilerin mineral madde içerikleri belirlenerek beslenme durumu
hakkýnda bilgi edinilir. Ayrýca bitkilerin yetiºtirildiði topraðýn verimlilik durumu ile
uyguladýðýmýz gübre programýnýn uygun olup olmadýðý da saptanýr. Bitki analizleri sap,
gövde, dal, sürgün gibi bitkinin deðiºik aksamlarýnda yapýlabildiði gibi en uygun olaný yaprak
analizleridir. Çünkü yapraklar besin maddesi fazlalýk ve noksanlýðýný en iyi yansýtan
organlardýr. Yapraklarda yaygýn olarak N, P, K, Ca, Mg, Fe, Mn, Zn ve B analizleri yapýlýr.
Saptanan analiz sonuçlarý ile bitkide bulunmasý gerekli besin maddesi miktarlarýný
gösteren standart deðerler karºýlaºtýrýlýp, Noksan, Yeterli, Yüksek ºeklinde deðerlendirilir.
Bitki Analizlerinin yararlarýný ºu ºekilde özetleyebiliriz:
--Gözle görülen arazlarýn teºhisi
--Saklý arazlarýn ortaya çýkarýlmasý
--Besin maddesi noksanlýklarý bulunan sahalarýn tesbit edilmesi
--Topraða verilen besin maddelerinin bitki tarafýndan alýnýp alýnmadýðýnýn saptanmasý
--Bitki besin maddeleri arasýndaki iliºkilerin belirlenmesidir.
Yaprak örneklerinin alýnmasý her bitki türü için farklýdýr. Narda örnek alma zamaný
meyve büyüme dönemi sonu ve olgunlaºma (20 Aðustos- 20 Eylül) dönemidir. Ýlkbahar
dönemi meyvesiz sürgünlerin ortasýndaki yaprak çifti örnek alýnmalýdýr. Araziden alýnan
örnekler temsil edici özellikte olmalýdýr. Araziden N veya M çizerek dolaºýp örnek
alýnmalýdýr. Alýnan örnekler delikli naylon torbalara koyulmalý bilgi formlarý doldurularak en
geç 4 saat içinde laboratuvara ulaºtýrýlmalýdýr. Bu olanak yoksa buz kutularýnda yada
buzdolaplarýnýn sebzeliðinde saklanmalýdýr.
Bilgi Formu:
Analiz sonuçlarýnýn doðru deðerlendirilebilmesi ve en uygun gübreleme önerisinin
yapýlabilmesi için bahçe hakkýndaki
Bilgi formunun doðru ve eksiksiz doldurulmasý
gereklidir. Bilgi formunda aºaðýdaki bilgiler bulunmalýdýr:
BÝLGÝ FORMU
Bahçe sahibinin
Adý ve Soyadý:
Ýli :
Ýlçesi:
Köyü:
Mevki:
Örnek Alma Tarihi:
Bitki Türü ve Çeºidi:
Aðacýn yaºý:
Bahçe Alaný:
Sulama Sistemi:
Gözle Görülebilir Beslenme Noksanlýklarý:
Kullanýlan Gübreler:
Kullanýlan Ýlaçlar
GÜBRELEME:
Nar
için
en
uygun
gübreleme
toprak
ve
yaprak
analiz
sonuçlarýnýn
deðerlendirilmesiyle yapýlabilir. Ancak analiz yaptýrýlmadýysa ve besin elementi noksanlýðý
görülmüyorsa narda gübreleme aºaðýdaki gibi yapýlabilir.
Organik Gübreleme:
Organik gübreler, içinde en çok kullanýlan çiftlik gübresi (ahýr gübresi) dir. Çiftlik
gübresi hem bitki besini içerir, hem de toprak ýslah edici özelliði vardýr.Hayvanlarýn katý, sývý
dýºkýlarý ile yataklýk materyalinden oluºtuðu için bileºimi sabit deðildir. Ancak ortalama
olarak % 70-80 su, % 15-20 organik madde, % 5-10 inorganik madde ( %0.5-0.7 N, % 0.20.3 P2O5 ve % 0.4-0.6 K2O) içerir. Bunlarýn yanýnda küçümsenmeyecek miktarlarda Ca,
Mg, S gibi besin maddelerini de içerir. Yeterli miktarda çiftlik gübresi uygulandýðý zaman
bitki için gerekli mikro element miktarý da saðlanmýº olur. Ayrýca da çiftlik gübresi topraða
humus saðlar, topraðýn su tutma kapasitesini arttýrýr, erozyona uðramasýný engeller. Topraðý
tavda tutar, havalanmasýný saðlar, ýsýsýný arttýrýr. Toprak
deðiºim kapasitesini ve biyolojik aktiviteyi arttýrýr.
reaksiyonunu düzenler , katyon
Nar için çiftlik gübresi çok önemlidir. Bazý kaynaklarda ; çiftlik gübresinin narýn verim
ve kalitesine , kimyasal gübrelere oranla daha etkili olduðundan söz edilmektedir. Ýlk yýl için
aðaç baºýna 5-10 kg çiftlik gübresi verilmeli ve bu miktar her yýl için ayný miktar
arttýrýlmalýdýr. Olgun bir nar aðacýna ise yýlda 40-50 kg çiftlik gübresi verilmelidir.Uygulama
zamaný Kasým-Aralýk aylarýdýr. Toprak yüzeyine serilen gübre topraða iyice karýºtýrýlmalýdýr.
Narýn beslenmesinde yeºil gübreleme de etkili olmaktadýr. Yeºil gübreleme için dekara
8kg fið ve 3 kg arpa karýºýmý Ekim- Kasým aylarýnda ekilmeli ve fiðin
çiçeklerinin açtýðý dönemde topraða karýºtýrýlmalýdýr. Yeºil gübreleme
%25 oranýnda
topraðýn organik
madde düzeyini arttýrmaktadýr. Baklagil bitkileri kullanýldýðý zaman, bu bitkiler kökleri
vasýtasýyla
havanýn serbest azotunu baðlamakta ve topraða önemli oranda azot
kazandýrmaktadýr.
Azotlu Gübreleme
Narýn organik
gübrelerden sonra en çok ihtiyaç duyduðu besin elementi azottur.
Yapýlan tüm çalýºmalarda azotun narýn verimini arttýrdýðý belirlenmiºtir. Ayrýca azot narda
usare miktarýný, dane verimini ve titre edilebilir asit miktarýný arttýrmaktadýr. Azot sürgün
faaliyetini ve obur dal geliºimini arttýrmaktadýr. Ancak fazla ve geç uygulandýðý zaman meyve
rengini ve olgunluðunu geciktirmekte ve meyvede çatlamalara neden olabilmektedir.
Yöremiz topraklarý kireç miktarý yüksek , alkali veya hafif alkali karakterli olduklarý için
azotlu gübre olarak Amonyum Sülfat (% 21 N ) önerilmektedir.Aðaç yaºýna göre verilecek
gübre miktarlarý Çizelge 1’de görülmektedir. Ýlk yýl için 50 gr. N (250 gr. Amonyum Sülfat %
21 N) verilmelidir. Her yýl için bu miktar arttýrýlmalý ve olgun bir nar aðacýna (8-10 yaº ve
üstü) 400 g N (2 kg Amonyum Sülfat % 21 N ) uygulanmalýdýr. Azotlu gübrelerin yarýsý
ºubat sonu, ¼ ‘ü Haziran baºý ve kalan ¼’ü de temmuz sonunda verilmelidir. Uygulama
serpme ºeklinde yapýlýr. Aðaç gövdesine 50 cm. yaklaºmayacak ºekilde aðaç taç izdüºümüne
serpme ºeklinde toprak yüzeyine uygulanýr. Ýlkbahar ve yaz mevsiminde yapýlacak
gübrelemeden sonra sulama yapýlmalýdýr.
Çizelge-1. Aðaç yaºýna göre Nar için önerilen Azotlu gübre miktarlarý(gr/Aðaç)
Aðaç Yaºý
N (g/aðaç)
Amonyum
Sülfat
(%21N) (g/aðaç)
1
50
250
2
100
500
3
150
750
4
200
1000
5
250
1250
6
300
1500
7
350
1750
8
400
2000
Fosforlu ve Potasyumlu Gübreleme
Nar, çok güçlü bir kök sistemine sahip olduðu için toprakta bulunan az miktarlardaki
besin maddelerinden yeterince faydalanabilmektedir. Bu yüzden fosfor ve potasyumun narýn
verim ve kalitesine etkisi üzerine yapýlan çalýºmalarda çok farklý sonuçlar alýnmýºtýr. Fosforlu
ve potasyumlu gübrelerin narýn verimini arttýrdýðýný gösteren çalýºmalar yanýnda,
etkilemediðini bildiren kaynaklarda vardýr. Fosfor narýn meyve aðýrlýðýný, dane verimini,
usare verimini, ºeker miktarýný ve kabuk yüzdesini arttýrmýºtýr. Potasyumun narýn meyve
kalitesine etkisi incelendiðinde ise usare verimini, suda çözünebilir kuru madde miktarýný ve
dane verimini arttýrdýðýný bildiren çalýºmalar vardýr. Nar için uygulanacak fosfor miktarlarý
Çizelge-2’de gösterilmiºtir. Bir yaºýndaki aðaca yýllýk 25 g P2O5 (50 g Triple Süper Fosfat %
43-45 P2O5) uygulanmalýdýr. Bu deðer her yýl için ayný miktar arttýrýlýp, olgun bir nar aðacý
için (8 yaº ve üstü ) 200 g P2O5 (450 g Triple Süper Fosfat % 43-45 P2O5) uygulanmalýdýr.
Çizelge-2. Aðaç yaºýna göre Nar için önerilen potasyumlu gübre miktarlarý(g/aðaç)
Aðaç Yaºý
P2O5 (g/aðaç)
Triple Süper Fosfat
(%43-45P2O5) (g/aðaç)
1
25
50
2
50
100
3
75
150
4
100
200
5
125
250
6
150
300
7
175
350
8
200
450
Nar için önerilen potasyumlu gübre miktarlarý Çizelge-3’te verilmiºtir. Bir yaºýndaki
aðaca yýllýk 25 g K2O (50 gr. Potasyum Sülfat % 50 K2O ) uygulanmalýdýr. Bu deðerler her
yýl için ayný miktar arttýrýlmalý ve olgun bir nar aðacýna (8 yaº ve üstü ) 200 g K2O (400 gr.
Potasyum Sülfat % 50 K2O ) verilmelidir.
Çizelge-3. Aðaç yaºýna göre Nar için önerilen potasyumlu gübre miktarlarý(gr/Aðaç)
K2O (g/aðaç)
Potasyum Sülfat
Aðaç Yaºý
(% 50 K2O) (g/aðaç)
1
25
50
2
50
100
3
75
150
4
100
200
5
125
250
6
150
300
7
175
350
8
200
400
Fosforlu ve Potasyumlu gübrelerin verilme zamaný Kasým – Aralýk aylarýdýr. Aðacýn
taç izdüºümü hizasýnda açýlacak 15-20 cm. geniºliðinde ve derinliðinde açýlacak çukura gübre
uygulanýr ve üzeri toprakla örtülür. Diðer bir yöntemde yine taç izdüºümü hizasýnda açýlacak
7-8 adet 15-20 cm. derinliðindeki çukura gübrenin verilip üzerinin toprakla örtülmesidir.
KAYNAKLAR:
AYERS,R.S. ve WESTCOT D.W., 1989. Water Quality for Agriculture. FAO Irrig. and
Drain.Paper, 29. Rome.
ONUR, C. 1988. Nar Özel Sayýsý. DERÝM.5(4).
ÖZKAN C.F., 1993. Narýn Gübrelenmesi. Seminer Notlarý. TYUAP Ege Marmara Dilimi
Bahçe Bitkileri ABAV Toplantýsý . Narenciye Araºtýrma Enstitüsü ANTALYA.
ÖZKAN, C. F., ARI N., POLAT T., TÝBET H., ARPACIOÐLU A., 1999. Antalya
Bölgesinde Yetiºtirilen Hicaznarý Yapraklarýndaki Bazý Bitki Besin Maddelerinin Mevsimsel
Deðiºiminin Ýncelenmesi Türkiye III. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi. ANKARA.
ÖZKAN, C. F., ARI N., POLAT T., TÝBET H., ARPACIOÐLU A., Deðiºik Dozlarda
Uygulanan N, P, ve K’lu Gübrelerin Narýn Verim ve Kalitesine Etkisi Üzerinde Araºtýrmalar
Narenciye ve Seracýlýk Araºtýrma Enstitüsü,ANTALYA,1995.
PATIL,P.K.and
PATIL,V.K.,1982. Effect Of Soil ESP On The Growth And Chemical
Composition Of Pomegranate. Prog. Hort. 4(1) 1-5.
SÝNGH, I. And PATIL,V.K., 1989. Nutrition in Pomegranate. A Review. J. Mah. Agric.
Univ. 14 (1) 37-40.