programlanabilir denetleyiciler - Ege MYO-İZKA

Transkript

2014
PROGRAMLANABİLİR
DENETLEYİCİLER
PROGRAMLANABİLİR DENETLEYİCİ
UYGULAMALARI
Bu ders notu programlanabilir denetleyicilerin temel yapısı, programlanması,
dijital ve analog giriş/çıkış bağlantılarının yapılması ve programlanmasını
sağlayacak temel bilgiler ile bunları destekleyecek örnek programlardan
oluşmuştur.
DİLŞAD ENGİN
Ege MYO
1/1/2014
T.C. EGE ÜNİVERSİTESİ
EGE MESLEK YÜKSEKOKULU
MEKATRONİK PROGRAMI
“PROGRAMLANABİLİR DENETLEYİCİLER”
“PROGRAMLANABİLİR DENETLEYİCİ UYGULAMALARI”
DERS NOTU
Yrd.Doç.Dr. DilşadEngin
1
İçerik
İçerik .......................................................................................................................................................2
PROGRAMLANABİLİR DENETLEYİCİLER .....................................................................................5
1
PLC'nin İşlevleri ..............................................................................................................................5
2
Donanım...........................................................................................................................................5
3
2.1
Giriş / Çıkış Sistemi..................................................................................................................6
2.2
Bellek Yapısı ..........................................................................................................................13
2.2.1
Bellek Boyutu..................................................................................................................15
2.2.2
PLC Bellek Düzeni .........................................................................................................16
PLC Programlama Dilleri ..............................................................................................................18
3.1
Merdiven Diyagram Programlaması ......................................................................................19
3.1.1
3.2
Röle-Tipi Buyruklar ........................................................................................................20
Deyim Listesi ile Programlama ..............................................................................................22
3.2.1
Özel Merdiven Diyagramı Buyrukları: OPEN ve SHORT .............................................22
3.2.2
Parantez Kullanma ..........................................................................................................22
3.2.3
İç içe parantez açmak ......................................................................................................23
3.2.4
MPS, MRD, MPP buyrukları ..........................................................................................24
3.2.5
Parantez kullanımına ilişkin ek notlar .............................................................................25
3.3
Fonksiyon Bloklarına Giriş ....................................................................................................28
3.3.1
3.4
Zamanlayıcı ve Sayıcı Fonksiyon Blokları .....................................................................28
Sayısal Komutlar ....................................................................................................................30
3.4.1
Atama Buyruğu (:=) ........................................................................................................30
3.4.2
Karşılaştırma Buyrukları .................................................................................................32
3.4.3
Aritmetik İşlemler ...........................................................................................................34
3.4.4
Mantık Komutları ............................................................................................................36
3.4.5
Kaydırma (Shift) Buyrukları ...........................................................................................37
3.4.6
Dönüşüm Buyrukları .......................................................................................................38
3.4.7
Tek/Çift Sözcük Dönüşüm Buyrukları............................................................................39
3.5
Program Buyrukları ................................................................................................................40
3.5.1
END Buyrukları ..............................................................................................................40
3.5.2
NOP Buyruğu ..................................................................................................................41
3.5.3
Dallanma (Jump) Buyrukları...........................................................................................41
3.5.4
Altyordam (Subroutine) Buyrukları ................................................................................42
3.6
Temel Fonksiyon Blokları ......................................................................................................43
3.6.1
Fonksiyon Blokları Bit ve Sözcük Objeleri ....................................................................44
3.6.2
Zamanlayıcı (Timer) Fonksiyon Bloğu (%TMi).............................................................45
3.6.3
Yukarı/Aşağı Sayıcı (Counter) Fonksiyon Bloğu (%Ci) ................................................51
3.6.4
Bit Kaydırma Yazacı (Shift Bit Register) Fonksiyon Bloğu (%SBRi) ...........................55
3.6.5
Adım Sayacı (Step Counter) Fonksiyon Bloğu (%SCi) ..................................................57
3.7
İleri Fonksiyon Blokları .........................................................................................................58
3.7.1
İleri Fonksiyon Bloğu İleri Fonksiyon Blokları için Programlama İlkeleri ....................60
3.7.2
LIFO/FIFO Yazaç Fonksiyon Bloğu (%Ri)....................................................................61
3.7.3
Vuru Genişlik Modülasyon Çıkışı (Pulse Width Modulation Output) Fonksiyon Bloğu,
%PWM 65
3.7.4
Vuru Üretme Çıkış (Pulse Generation Output) Fonksiyon Bloğu, %PLS ......................67
3.7.5
Tambur Denetleyici (Drum Controller) Fonksiyon Bloğu (%DR) .................................69
3.7.6
Hızlı Sayıcı Fonksiyon Bloğu (Fast Counter Function Block), %FC .............................73
3.8
3.8.1
GZS Düzeltmesi Değeri ..................................................................................................75
3.8.2
Takvim Blokları ..............................................................................................................75
3.8.3
Program aracılığıyla Zaman Tarihleme ..........................................................................77
3.8.4
Tarih ve Zamanı Ayarlamak ...........................................................................................78
3.9
4
Saat Fonksiyonları ..................................................................................................................75
Dahili Analog Fonksiyonlar ...................................................................................................80
3.9.1
Potansiyometreler............................................................................................................80
3.9.2
Analog Kanal ..................................................................................................................80
3.10
Sistem Objeleri ve Değişkenleri .............................................................................................82
3.11
Sistem Bitleri (%Si) ................................................................................................................84
3.12
Sistem Sözcükleri (%SWi) .....................................................................................................87
3.13
Uygulama Örnekleri ...............................................................................................................89
KAYNAKÇA ..................................................................................................................................... 92
3
PROGRAMLANABİLİR DENETLEYİCİLER
Programlanabilir denetleyiciler röleler ve elektromekanik adımlama aygıtlarının yerine geçen işlevleri
gerçeklemek için programlanabilen mikroişlemci tabanlı özel amaçlı bilgisayarlardır. En azından,
1970'lerde ilk kez ortaya çıktıklarında tasarımlanma amacı buydu. Programlanabilir Mantık
Denetleyicisi (Programmable Logic Controller) için PLC kısa adını kullandılar. O zamanlar tasarıma
kapalı döngü uygulamaları için PID (oransal, tümlevsel, türevsel) denetim yetkinliği eklenmiş ve
üretici firmaların pazarlama bölümleri örneksel denetim etkinliğinin arttırılmasını mantık
yetkinliğinin arttırılmasına tercih etmişlerdir.
1
PLC'nin İşlevleri
Programlanabilir mantık denetleyicilerinin temel görevi röleler, sayıcılar, zamanlayıcılar, tambur
ardışıllayıcılar ve adım motorları gibi elektromekanik aygıtlar tarafından gerçeklenen işlevleri
elektronik olarak yerine getirmektir. Piyasaya ilk sürüldüğü haliyle, ac ya dc işaretlerin geçmesi için
kapanan kontaklara sahip dış aygıtlardan kesikli (aç-kapa) işaretleri almaktaydı ve röle bobinlerini,
selonoidleri, ışıkları, uyarma aygıtlarını, ve diğer elektriksel yükleri enerjilendirmek için elektriksel
gerilimleri üreten çıkışlar yaratmaktaydı. PLC'ler halen bu işlemi çok iyi yerine getirmektedirler.
Bugün piyasada bulunan genişletilmiş şekliyle PLC, sensörler ve transdüserlerden sürekli değişen
örneksel işaretleri kabul edebilir ve sürekli değişen örneksel işaretleri çıkış olarak üretebilir. Bu
işaretler akım-basınç (I/P) dönüştürücüleri gibi regülatörler ve SCR’leri çalıştırabilir. Bazı PLC'ler
ısılçiftler ve gerilme göstergeleri gibi süreç ölçüm aygıtlarından doğrudan alınan düşük seviyeli
sayısal girişleri, darbeleri ve milivolt düzeyindeki gerilimleri kabul edebilir.
İlk üretilen tasarımların makine denetimi uygulamalarında kullanılması amaçlanmıştı. Bugünkü
tasarımlar endüstriyel süreç denetim uygulamalarında da kullanılabilir.
Yeni gelişmeler piyasaya sürüldükçe, PLC'nin görünüşü de değişmektedir. İlk programlanabilir
mantık denetleyicileri nispeten küçük modüller halinde, panoya takılabilir boyutlardaydı. Bunlar
yalnızca klavye ve ekrana sahipti. Katot ışınlı tüpler (CRT) 12 inçten daha büyük olmayan siyahbeyaz tüplerdi. Yıllar geçtikçe renkli süreç grafik ekranına sahip PLC'ler piyasaya sürüldü. Bugün
süreç denetim uygulamaları için belirgin bir gelişme olan konsollar ve geniş ekranlar üretilmektedir.
PLC tasarımı halen mantık denetimi ve ardışık işlemler içindir.
2
Donanım
Gelişmiş bir PLC'de bulunması gereken birimler mikroişlemci veya bilgisayar olarak adlandırılan
merkezi işlem birimi (MİB), giriş/çıkış (G/Ç) birimi, bellek, bir programlama dili ve aygıtı, ve bir güç
kaynağıdır. Şekil-1'de bir programlanabilir mantık denetleyicisinin bileşenleri görülmektedir.
ÇIKIŞLAR
G/Ç SİSTEMİ
GÜÇ
KAYNAĞI
GİRİŞLER
MERKEZİ İŞLEM BİRİMİ
PROGRAMLAMA
AYGITI
MANYETİK
BANT
Şekil-1 Bir programlanabilir denetleyicinin bileşenleri.
Şekil-1'deki PLC sisteminde bir giriş/çıkış sistemi, bir güç kaynağı, bir manyetik bant saklama birimi,
bir programlama aygıtı ve bir merkezi işlem birimi bulunmaktadır.
2.1 Giriş / Çıkış Sistemi
Giriş/Çıkış sistemi seviye, sıcaklık, basınç, akım, ve gerilim gibi sürecin fiziksel niceliklerini ölçmek
ve iletmek için çeşitli iletişim (arabirim) devreleri kullanır. Algılanan durum veya ölçülen değerlere
dayanarak, MİB vanalar, motorlar, pompalar ve alarmlar gibi çeşitli aygıtları bir makine ya da süreç
üzerinde denetim sağlamak amacıyla denetler. PLC giriş ve çıkış işaretleri Tablo-1'de gösterilmiştir.
AC Giriş Modülleri Şekil-2'de bir AC giriş modülünün blok şeması görülmektedir. Üretilen PLC'ler
arasında çok farklı giriş modülleri bulunmakla birlikte genelde tüm ac giriş modülleri bu şemadakine
benzer şekilde çalışır. Giriş devresi iki bölümden oluşmaktadır: güç katı ve mantık katı. Devrenin güç
ve mantık katları giriş güç katını mantık devrelerinden elektriksel olarak yalıtan bir devre ile
bağlaştırılmıştır. Bu elektriksel yalıtma normalde gürültülü olan endüstriyel ortamda çok önem taşır.
GÜÇ KATI
GİRİŞ
GÜRÜLTÜ
FİLTRESİ
KÖPRÜ
DOĞRULTUCU
İŞARET
YALITMA
MANTIK
EŞİK
ALGILAYICI
MİB 'E
Şekil-2 AC giriş modülü blok şeması.
Bir giriş modülünün güç katı bir giriş aygıtından gelen gerilimi (220V ac) program denetim
taramasında işlemcinin kullanabileceği bir dc mantık seviyesine çevirir. Köprü doğrultucu devresi
gelen ac işareti bir dc seviyeye dönüştürür ve bu işaret bir filtreye beslenir. Bu filtre devresi giriş güç
hattındaki elektriksel gürültüye karşı koruma sağlar ve 10 ile 25 ms'lik bir zaman gecikmesine de
neden olur. Eşik devresi gelen işaretin belirlenen giriş nominal değerine uygun gerilim düzeyine
ulaşıp ulaşmadığını saptar. Giriş işareti eşik gerilimini aşar ve en azından filtre gecikmesi kadar bir
süre bu gerilim değerinin üzerinde kalırsa, işaret geçerli bir giriş olarak kabul edilir.
Tablo-1 Programlanabilir Mantık Denetleyici 'nin Giriş ve Çıkış İşaretleri
Girişler
Kaynak
Giriş Çeşidi
Sınır anahtarları
220 V ac / 250 V dc
Seçici anahtarlar
Basma butonu
Yaklaşım anahtarları
220 V ac, 5 - 30 V dc
Fotoelektrik anahtarlar
12, 24, 48 V dc
TTL sinyaller
5 V dc
Kodlayıcılar
5, 12 veya 24 V dc
Dörtlü (Quadrature) tip
Arttırmalı tip
Optik ışın sayıcılar
Sıfır hız anahtarlı sekiz-bitlik Gray 12 - 24 V dc
kodu
Thumb wheel anahtarlar
12 - 24 V dc
ASCII
12 - 24 V dc
Isılçiftler, RTD 'ler
Milivolt seviyeleri
Açıklama
Giriş filtreleme
50kHz'e kadar darbeleri sayılabilir
İşaretler
mutlak
alınmakta
kodlayıcılardan
Arabirim (iletişim) işaretleri çevre
birimlerine gönderilmekte
Sıcaklık ölçme elemanları
6
Çıkışlar
Yük
Röleler
Selonoidler
TTL devreler
Mantık devreleri
Anahtarlama röleleri
Motor starterleri
Değişken Hızlı sürücüler
Servolar
Gerilim düzeyi
Açıklama
120 V ac 2.0 A
220 - 240 V ac
5 V dc
Triak çıkışı
0 - 250 V ac
0 - 175 V dc
Giriş / Çıkış
Örneksel devreler
Reed Röleler
Cıvalı röleler
10 V dc
Robotlar için eksenel hareket
denetimi
0 - 5V, 0 - 10V, 4 - 20 mA
Genellikle modül başına iki tane
Çeşitli
Saatli darbeler
İşlemci tarafından takvim ve zaman
karşılaştırmalarında kullanılır.
Geçerli bir işaret saptandığında, ac seviyeden mantık seviyesine geçişte elektriksel yalıtımı sağlayan
yalıtma devresinden geçirilir. Yalıtma devresinden alınan dc işaret mantık devresi tarafından
kullanılır ve işlemci veri yolu için kullanılabilir hale getirilir. Saha aygıtı (güç) ve denetleyici
(mantık) arasında elektriksel bağlantı olmayacak şekilde elektriksel yalıtma yapılır. Bu elektriksel
ayırma arabirimin (veya denetleyicinin) mantık tarafının büyük sivri gerilim darbelerinden
korunmasını sağlar. Güç ve mantık kısımlarının arasındaki bağlaşım optik bağlaştırıcı veya darbe
transformatörü ile gerçeklenir.
Giriş modüllerinin çoğu uygun giriş gerilim seviyesinin varlığını belirtmek için bir LED gösterge
kullanılabilir. Şekil-3 ‘te bir ac giriş bağlantı şeması görülmektedir.
240 V AC
GİRİŞ 1
GİRİŞ 2
GİRİŞ 3
BAĞLANTI
UÇLARI
SAYILARI TİPİK
GİRİŞ
ADRESİ
1
100.00
2
100.01
3
100.02
GİRİŞ 4
4
100.03
GİRİŞ 5
GİRİŞ 6
GİRİŞ 7
5
100.04
6
100.05
7
8
100.06
100.07
GİRİŞ 8
ACNÖTR
NÖTR
Şekil-3 Tipik giriş modülü (240 V AC).
Transistör Transistör Mantığı (TTL) Giriş Modülleri
7
TTL giriş modülleri denetleyicinin katıhal denetimi ve algılama enstrümanlarını içeren TTL-uyumlu
aygıtlardan alınan işaretleri kabul etmesini sağlar. TTL girişler aynı zamanda bazı 5V dc seviyeli
denetim aygıtları ve bazı tür fotoelektrik algılayıcılar ile iletişim kurmak için de kullanılırlar. TTL
arabirimi ac giriş modüllerine benzer bir yapıya sahiptir; ancak, filtrelemeden kaynaklanan giriş
gecikme süresi daha kısadır. TTL giriş modülleri normalde belirli akım sınırlamalarına sahip +5V‘luk
dc güç kaynağı ile dışarıdan beslenirler. Şekil-4‘te bir TTL giriş bağlantı şeması görülmektedir.
BAĞLANTI
UÇLARI
SAYILARI TİPİK
GİRİŞ
+5 V
ADRESİ
1
100.00
GİRİŞ 1
GİRİŞ 2
2
100.01
GİRİŞ 3
3
100.02
GİRİŞ 4
4
100.03
GİRİŞ 5
5
100.04
GİRİŞ 6
6
100.05
GİRİŞ 7
7
8
100.06
100.07
GİRİŞ 8
DC GÜÇ
KAYNAĞI
COM.
Şekil-4 TTL bağlantı şeması.
AC Çıkış Modülleri Şekil-5’te bir ac çıkış modülünün iç devresinin blok şeması görülmektedir.
Üretilen PLC'ler arasında çok farklı AC çıkış modüllerine sahip olanlar vardır, fakat blok gösterim ac
çıkışların temel çalışma ilkesini göstermektedir. Devre temelde bir yalıtma devresi ile bağlaştırılan
mantık ve güç katlarından oluşmaktadır. Çıkış arabirimi çıkış aygıtını denetleyen gücün sağlandığı
basit bir anahtar olarak düşünülebilir.
MİB'DEN
İŞARET
YALITMA
MANTIK
AC
ANAHTAR
FİLTRE
AC ÇIKIŞ
Şekil-5 AC çıkış modülü.
Normal çalışma sırasında, işlemci mantık programı tarafından belirlenen çıkış durumunu mantık
devresine gönderir. Çıkış enerjilendirildiyse, işlemciden alınan işaret mantık kısmına beslenir ve gücü
saha aygıtına anahtarlayacak yalıtma devresinden geçirilir.
Anahtarlama kısmı genellikle gücü anahtarlamak için bir silisyum kontrollü doğrultucu (SCR) veya
triak kullanılır. AC anahtar normalde tepe gerilimini maksimum anma değerinin altındaki herhangi
bir değere sınırlamak ve aynı zamanda elektriksel gürültünün modülün çalışmasını etkilemesini
engellemek için kullanılan bir RC (snubber) koruma ve çoğunlukla bir metal oksit varistör (MOV)
tarafından korunur. Çıkış devresine konulacak bir sigorta ac anahtarın aşırı akımdan korunması için
kullanılabilir. Eğer devrede sigorta bulunmuyorsa, kullanıcı tarafından konulması gerekir.
Giriş modüllerindeki gibi, çıkış modülünde de çalışma mantığını göstermek için LED göstergeler
bulanabilir. Devrede sigorta bulunuyorsa, sigorta durumunu gösteren bir gösterge de bağlanabilir. AC
8
çıkış modülü bağlantı şeması Şekil-6‘da gösterilmektedir. Anahtarlama gerilimi modüle dışarıdan
sağlanmaktadır.
BAĞLANTI
UÇLARI
SAYISI
TİPİK ÇIKIŞ
ADRESİ
CANLI
AC GÜÇ
010.00
1
ÇIKIŞ 1
010.01
ÇIKIŞ 2
010.02
2
3
010.03
4
ÇIKIŞ 4
010.04
5
6
7
8
ÇIKIŞ 5
010.05
010.06
010.07
ÇIKIŞ 3
ÇIKIŞ 6
ÇIKIŞ 7
ÇIKIŞ 8
NÖTR
Şekil-6 AC çıkış modülü bağlantısı.
PLC çıkış adresi de sıfırla (0) başlamaktadır. Bu programlanabilir denetleyicilerde çok kullanılır ve
nedeni programlayıcının tüm çıkış adreslerinin sıfırdan başladığını hatırlamasının kolay olmasıdır.
DC Çıkış Modülleri DC çıkış modülü dc yükleri anahtarlamak için kullanılır. DC çıkışın işlevsel
çalışması ac çıkışınkine benzerdir, fakat genellikle güç devresinde yükü anahtarlamak için bir güç
transistörü kullanılır. transistörler de aşırı ısınma ve kısa devreye neden olabilecek aşırı besleme
gerilimleri ve büyük şok akımlarına duyarlıdır. Bu durumun oluşmasını engellemek için güç
transistörü korunmalıdır. Şekil-7‘de tipik bir dc çıkış modülü bağlantı şeması gösterilmektedir.
Akımsız Kontak Çıkış Modülleri Çıkış kontak modülü çıkış aygıtlarının Normalde Açık veya
Normalde Kapalı röle kontakları tarafından AÇMAK ya da KAPAMAK için kullanılır. Röle kontak
çıkışlarının üstünlüğü güç çıkış işareti ile mantık işareti arasında elektriksel yalıtma olmasıdır. Bu
modüllerde de süzme, bastırma ve devre koruma sigortaları bulunmaktadır.
Kontak çıkışı ac ya da dc yükleri anahtarlamak için kullanılabilir fakat örneksel işaretleri çoklamak
(multiplexing) ve düşük gerilimlerde küçük akımları anahtarlamak gibi uygulamalarda da kullanılır.
Yüksek güç kontak çıkışları da yüksek akımları anahtarlamanın gerekli olduğu uygulamalar için
kullanılmaktadır. Bu çıkış modülü için aygıt bağlantısı ac çıkış modülününkine benzemektedir.
BAĞLANTI
UÇLARI
SAYILARI
TİPİK
ÇIKIŞ
+V
ADRESİ
1
010.00
DC GÜÇ
KAYNAĞI
ÇIKIŞ 1
010.01
2
ÇIKIŞ 2
010.02
3
ÇIKIŞ 3
010.03
4
ÇIKIŞ 4
010.04
5
ÇIKIŞ 5
010.05
6
7
8
ÇIKIŞ 6
010.06
010.07
COM.
ÇIKIŞ 7
ÇIKIŞ 8
Şekil-7 DC çıkış modülü bağlantı şeması
9
TTL Çıkış Modülü TTL çıkış modülü denetleyicinin yedi parçalı LED göstergeler, tümleşik
devreler, ve çeşitli 5V dc mantık aygıtları gibi TTL uyumlu çıkış aygıtlarını sürmesini sağlar. Bu
modüller genellikle özel akım değerlerinde dışarıdan +5V'luk dc güç kaynağına bağlanırlar. Bir TTL
çıkış modülü için bağlantı şeması Şekil-7 'deki DC çıkış modülü bağlantı şemasıyla aynı olup farklı
olarak kaynak gerilimi +5Vd.c.’dir.
Örneksel Giriş Modülleri Örneksel giriş arabirimi saha aygıtlarından gelen örneksel akım veya
gerilim işaretlerini kabul etmek için gerekli devreyi içerir. Gerilim veya akım girişleri bir örnekselsayısal çevirici (ADC) tarafından sayısal değere çevrilir. Örneksel işaretle orantılı dönüşüm değeri
denetleyicinin veri yoluna aktarılır ve daha sonra kullanılmak üzere bir bellek yerinde saklanır.
Örneksel giriş arabirimlerinin giriş empedansı, düşük güçteki (4-20 mA çıkışlı) saha aygıtlarıyla
iletişim kurulabilmesi için çok yüksektir. Örneksel aygıttan gelen giriş hattında genellikle bükülü-çift
iletkenler kullanılır. Bükülü-çift kablo düşük bir gürültü giriş işareti sağlar. Arabirimin giriş katı,
modülü ek saha gürültüsünden korumak için süzme ve yalıtma devrelerine sahiptir.
Dönüşümden sonraki örneksel değer giriş işaretlerinin düşük ve yüksek (tam skala) değerlerini ifade
eden 000'dan 999'a kadar İKO (BCD) olarak kodlanır. Şekil-8'de bir örneksel giriş modülünün
bağlantısı görülmektedir.
ANALOG
İŞARET
KAYNAĞI 1
ANALOG
İŞARET
KAYNAĞI 8
DC
GÜÇ
KAYNAĞI
( ± 15V DC)
(+)
(-)
KANAL 1
.
.
.
.
.
.
. (+)
. (-)
.
KANAL 8
.
.
.
-15V DC IN
+ 15V DC IN
DC ŞASE (COMMON)
Şekil-8 Örneksel giriş modülü bağlantı şeması.
Örneksel Çıkış Modülleri Örneksel çıkış modülü, bir örneksel saha aygıtını denetlemek için,
MİB'den oransal gerilim veya akıma çevrilen sayısal veri alır. Sayısal veri bir DAC’a gönderilir ve
çıkış artık örnekseldir. Çıkış devresi ve mantık devresi arasındaki yalıtma genellikle optik
bağlaştırıcılarla sağlanır. Bu çıkış modülleri belirli akım ve gerilim değerlerine sahip bir dış güç
kaynağı ile beslenir. Şekil-9'da bir örneksel çıkış modülünün aygıt bağlantısı görülmektedir.
KANAL 1
.
.
.
.
.
KANAL 8
DC GÜÇ
KAYNAÐI
_ 15 V DC)
(+
(+)
(-)
(+)
(-)
.
.
.
.
.
ANALOG
SAHA
AYGIT I
1
ANALOG
SAHA
AYGIT I
8
+15 V DC IN
- 15 V DC IN
DC ÞASE (COMMON)
Şekil-9 Örneksel çıkış bağlantı şeması.
10
İkilik Kodlanmış Onluk (İKOBCD) Giriş Modülleri İkilik kodlanmış sayısal giriş modülü
işlemci ve "thumbwheel" (iki konumlu) anahtar gibi giriş aygıtları arasında koşut iletişim sağlar. Bu
tür modül genellikle parametreleri denetim programı tarafından kullanılan bellekteki özel veri
yerlerine girmek için kullanılır. Bu parametreler zamanlayıcı ve sayıcı önkurma değerleri ve süreç
denetim set noktası değerleridir.
Bu modüller genellikle 5V dc (TTL) ile 24V dc arasındaki gerilimleri kabul eder ve bir veya iki G/Ç
(I/O) yazacına karşılık gelen 16 veya 32 giriş içeren bir modül içinde gruplanırlar. Veri işlemleme
buyruklarıyazaç giriş arabiriminden alınan veriye erişmek için kullanılırlar. Şekil-10'da bir İKO giriş
modülü için aygıt bağlantısı görülmektedir. Bu modülde, iki konumlu anahtardaki her bit ("1"/"0")
PLC 'deki bir kelime yerindeki bir bit yerini denetler.
İKO Çıkış Modülleri Bu sayısal modül işlemci ve yedi parçalı LED gösterge veya bir İKO
alfasayısal gösterge gibi bir çıkış aygıtı arasında koşut iletişim sağlar. İKO çıkış modülü aynı
zamanda düşük akımla çalışan TTL mantık yüklerine de gerilim sağlar. Yazaç çıkış modülü
genellikle 5V dc (TTL) ile 30V dc arasında gerilimler sağlar ve 16 veya 32 çıkış hattına (bir veya iki
G/Ç yazacına) sahiptir.
Bilgi, işlemciden veri iletim veya G/Ç yazaç komutu aracılığıyla gönderildiğinde, veri modülde
tutulur ve çıkış devresinde kullanılır hale getirilir. Şekil-11'de bir yazaç çıkış modül bağlantısı
görülmektedir.
ÝKO GÝRÝÞ MODÜLÜ
ÝKÝ KONUMLU
ANAHTARLAR
1
0
0
9
1
1
1
3
0
0
1
0
1
5
0
1
1
7
1
0
BÝT
ADRESÝ
00
01
02
03
04
05
06
07
10
11
12
13
14
15
16
17
ÝKO ÇIKIÞ MODÜLÜ
LSB EN AZ DEÐERLÝKLÝ BÝT
MSB EN DEÐERLÝKLÝ BÝT
BÝT
ADRESÝ
LSB
00
01
02
03
04
05
06
07
10
11
12
13
14
15
16
MSB
17
YEDÝ PARÇALI LED
GÖSTERGELER
0
0
1
4
0
0
0
0
0
0
1
0
1
0
0
1
1
3
0
0
Şekil-10 Bir İKO giriş modülü bağlantı şeması.
Şekil-11 Bir İKO çıkış bağlantı şeması.
Özel PLC Giriş / Çıkış Modülleri Belirli tür işaretleri veya veriyi verimli olarak işlemek için
PLC'nin özel modüllere gereksinimi vardır. Bu özel arabirimler ısılçift modülleri gibi giriş işaretlerini
veya standart G/Ç modüllerini kullanarak iletişim kurulamayan diğer işaretleri düzenleyen modülleri
içermektedir. Özel G/Ç modüllerinde arabirime zeka kazandıran mikroişlemci de kullanabilir. Bu
akıllı modüller MİB'den ve denetim programı taramasından bağımsız tüm süreç işlevlerini yerine
getirebilirler.
Isılçift Giriş Modülü Bir ısılçift giriş modülü girişleri doğrudan bir ısılçiftten almak için
tasarlanmıştır; aynı zamanda soğuk eklemdeki (referans eklemi) sıcaklık değişimlerinin etkisini de
gidermektedir. Bu çeşit bir modülün çalışması çok düşük seviyedeki işaretlerin ısılçiftten (J-tipi TC
için en fazla sıcaklıkta yaklaşık 43mV) alınmasının dışında standart örneksel girişinkine benzerdir.
Bu işaretler süzülür, yükseltilir ve A/D çevirici ile sayısallaştırılır ve sonra bir program
buyruğuaracılığıyla MİB'ne gönderilir. Veri, sıcaklık denetimi ve/veya gösterimi için denetim
programı tarafından kullanılır. Şekil-12 'de ısılçift giriş bağlantı şeması görülmektedir.
11
GÝRÝÞ MODÜLÜ
+
TC
GÝRÝÞ NO. 1
+
TC
GÝRÝÞ NO. 2
+
TC
GÝRÝÞ NO. 3
+
TC
GÝRÝÞ NO. 4
-
Şekil-12 Isılçift (TC) modülü bağlantı şeması.
ASCII Giriş / Çıkış Modülü ASCII giriş/çıkış modülü çevre donanımı ve denetleyici arasında
alfasayısal veri göndermek ve almak için kullanılmaktadır. ASCII giriş/çıkışa sahip çevre aygıtları
arasında yazıcılar, video ekranları, sayısal gösterge enstrümanları ve diğerleri bulunmaktadır. Bu özel
G/Ç modülü, üretici firmaya bağlı olarak, kart üzerinde bellek ve beraberinde mikroişlemci içeren
iletişim arabirim devresine sahiptir. Bilgi alışverişi genellikle bir RS-232, RS-422, veya bir 20 mA
akım döngü iletişim bağlantısı ile yapılmaktadır.
ASCII modülü genellikle iletilecek veri bloklarını saklayabilen kendi RAM belleğine sahiptir. Çevre
birimlerden gelen giriş verisi modül tarafından algılandığında, bir veri aktarım buyruğu ile PLC G/Ç
veri hattı hızında PLC belleğine aktarılır. Tüm başlangıç iletişim parametreleri, eşlik (çift veya tek),
durdurma bitlerinin sayısı,ve iletişim hızı vb., donanımla veya yazılımla seçilebilir.
ADIM MOTORU
MODÜLÜ
TRANSLATOR
FWD
FWD IN
REV
REV IN
+
_
+
_
ADIM
MOTORU
+ DC GÜÇ
_ KAYNAÐI
Şekil-13 Adım motoru bağlantı şeması.
Adım Motoru Çıkış Modülü Adım motoru modülü, adım motoru uyumlandırıcısı için bir darbe
dizisi üretir. Uyumlandırıcıya gönderilen darbeler motora adım sayısı, hız ve yön bilgilerini verir.
Adım motoru arabirimi denetim programından konum komutlarını alır. Bu komutlar genellikle
program denetimi sırasında tanımlanır ve çıkış arabirimi ile başlangıç koşullarına getirildiğinde PLC
programına göre çıkışta darbeler üretir. Hareket başladıktan sonra, çıkış modülü genellikle hareket
tamamlanana kadar MİB 'den gelen komutları kabul etmeyecektir.
Darbelerin adım hızı seçilebilir adım darbe genişliğinde 1 ile 50 kHz arasında değişebilir. Bu
modüller genellikle dışarıdan bir güç kaynağı ile beslenirler. Şekil-15'te bir adım motoru bağlantı
şeması görülmektedir.
12
Denetim Döngüsü Modülü Denetim döngüsü modülü oransal-tümlevsel-türevsel (PID) denetim
algoritmasının gerektiği kapalı-döngü denetimde kullanılır. Bazı üreticiler bu arabirime PID modül de
demektedir, ve sürekli kapalı-döngü denetiminin gerektiği herhangi bir sürece uygulanır.
Bu modül tarafından yerine getirilen denetim algoritması aşağıdaki eşitlikle belirtilmektedir:
de
Vçıkış  K p e + K i  e dt + K d
dt
Vçıkış = çıkış denetim değişkeni
e = SD - SN = hata
Kp = oransal kazanç
Ki = tümlevsel kazanç
Kd = türevsel kazanç
Modül süreç değişkenini (SD) alır, kullanıcı tarafından seçilen set noktası (SN) ile karşılaştırır ve hata
farkını hesaplar. Kullanıcı (operatör) veya kontrol mühendisi uygulamaya göre denetim
parametrelerinin (Kp, Ki , ve Kd ) değerlerini belirler.
PID modülüne PLC işlemcisi tarafından gönderilen bilgi öncelikle denetim parametreleri ve set
noktalarıdır. Kullanılan PID modülüne göre, veri çıkış değişkeninin (Vçıkış) güncellendiği süre olan
güncelleme zamanını ve hata işareti ile karşılaştırılan bir nicelik olan hata ölü bandını tanımlamak
için gönderilebilir. Eğer hata işaret hatasından daha az ya da eşitse, güncelleme olmaz. Bazı
modüllerde akış denetim döngülerinde kullanılmak üzere doğrusallaştırılmış skalalı bir çıkış elde
etmek için süreç değişkeninin kare kökünü alan kare kök ayırıcı (square root extractor)
bulunmaktadır.
2.2 Bellek Yapısı
Bellek PLC sistemin denetleme programını saklamak için kullanılır ve genellikle MİB ile aynı yere
yerleştirilir. Bellekte saklanan bilgi giriş ve çıkış verisinin nasıl işleneceğini belirler.
Bellek elemanları bit adı verilen veri parçacıklarını saklarlar. Bir bitin iki durumu vardır - “1” veya
“0”, aç veya kapa, DOĞRU veya YANLIŞ, vb. Bellek birimleri devre kartları üzerine yerleştirilmiştir ve
“K”nın katlarıyla yani binlerle belirtilirler. 1K pek çok durumda 1024 kelimelik (210 = 1024) saklama
yeridir. PLC bellek kapasitesi bin bitten daha azdan 64,000 kelimeye (64K kelime) kadar
değişmektedir. Denetleme programının karmaşıklığı gereken bellek kapasitesini belirler.
Bellekte saklanan programlar ve veri dört terim kullanılarak tanımlanır: (1) Yürütme (İşletim
Sistemi), (2) Genel Kayıt Belleği (Scratch Pad), (3) Denetleme Programı, ve (4) Veri Tablosu.
Yürütme PLC ’nin işletim sistemini oluşturan programların geçici olarak saklandığı yerdir. Bu işletim
sistemi denetleme programının işletimi, çevre birimleri ile iletişim, ve diğer sistem içdüzen işlevleri
(sayma, kaydırma, dizinleme, vb.) gibi etkinliklerini yönetir. Genel Kayıt Belleği MİB‘nin geçici
denetleme veya hesaplamalar için gerekli az miktardaki veriyi saklamak için kullandığı geçici bir
saklama alanıdır. Bazı işlemler için yüksek hızlı bir kayıt ortamı sağlayan bu alan veri işlemleme
hızını arttırmaktadır. Denetleme Programı alanı kullanıcı tarafından girilen herhangi programlanmış
buyrukların kaydedilmesi için kullanılır. Veri Tablosu, zamanlayıcı / sayıcı önayar (preset) değerleri
ve ana program veya MİB‘nin kullandığı yüklü sabitler veya değişkenler gibi denetleme programıyla
ilişkili herhangi bir veriyi saklar. Aynı zamanda giriş/çıkış durum bilgisini de tutar.
Saklama ve erişim isteği Yürütme, Genel Kayıt Belleği, Denetleme Programı ve Veri Tablosu için
aynı değildir; dolayısıyla, bunlar her zaman aynı bellek çeşitlerinde saklanmazlar. Örneğin, Yürütme
içeriklerini kalıcı olarak saklayan bir bir belleğe gereksinir ve bu bellek içeriği kasten veya kazayla
elektrik kesilmesiyle veya kullanıcı tarafından değiştirilemez. Diğer taraftan kullanıcı verilen
herhangi bir denetleme programı ve/veya veri tablosunu değiştirmek isteyecektir.
Birkaç farklı bilgisayar bellek çeşidi olmasına rağmen, her zaman geçici veya kalıcı olarak
13
sınıflandırılabilirler. Geçici bellek kolayca değiştirilebilir ve pil yedekleme ve/veya programın
kaydedilmiş bir kopyası tarafından desteklendiğinde çok sayıda programlama uygulaması için
oldukça uygundur.
Kalıcı bellekte güç tamamen kesildiğinde dahi veri ve programlar saklı kalır. Bir yedekleme
sistemine gereksinim duymaz. Kalıcı bellek genellikle değiştirilemez, ancak bazı kalıcı bellek
çeşitleri değiştirilebilir.
Bellek Çeşitleri Kullanılacak bellek çeşidini seçerken bir sistem tasarımcısı programlamanın geçici
ve kolay olmasıyla ilgilenir. Geçici olmalıdır çünkü bellek süreç denetleme programını tutar ve eğer
bu program kaybolursa fabrikadaki üretim durur. Bellek kullanıcı ve PLC arasındaki herhangi bir
etkileşimde yer aldığından bellek içeriğini değiştirmenin kolay olması önemlidir. Bu etkileşim
başlangıçta sistem programlanması ve yanlışlardan arındırma (debugging) ile başlar ve zamanlayıcı
ve sayıcı önkurma değerlerinin değiştirilmesi gibi çevrim içi (on-line) değişiklerle devam eder.
Salt-Oku Bellek (ROM)
Salt-oku bellek normalde değiştirilemeyen veya değiştirilmeyecek olan sabit bir programı kalıcı
olarak saklamak için tasarımlanmıştır. Adını veri veya program saklandıktan sonra içeriğinin yalnızca
okunabilir fakat yazılamaz/değiştirilemez olmasından alır. Tasarımlarından dolayı ROM‘lar
genellikle elektriksel gürültü veya güç kaybından kaynaklanan değişikliklere bağışıklıdır. Yürütme
veya PLC'nin işletim sistemi programı ROM'da saklanır.
PLC‘ler nadiren denetim uygulamaları program belleği için ROM‘u kullanırlar. Ancak, sabit verinin
gerektiği uygulamalarda, ROM hız, maliyet ve güvenilirlik açısından üstünlüklere sahiptir. Genellikle
ROM-tabanlı PLC programları fabrikada donanım üreticisi tarafından üretilir. Orijinal buyruk seti
programlandıktan sonra kullanıcı tarafından değiştirilemez. Üretici programı yazarken ve hatalardan
arındırırken bir Oku/Yaz-tabanlı denetleyici veya bilgisayar kullanır ve sonra son program ROM ‘a
girilir. ROM uygulama belleği yalnızca çok küçük PLC'lerde bulunmaktadır.
Rasgele Erişimli Bellek (RAM)
Rasgele erişimli bellek veri veya bilginin tek bir yere yazılabilmesi veya buradan okunabilmesi için
tasarımlanmıştır. İki çeşit RAM vardır: geçici RAM güç kaybı olduğunda içeriğini tutmaz ve kalıcı
RAM (core) güç kaybı olduğunda içeriğini tutar. Geçici RAM güç kesildiğinde içeriğini korumak için
pil yedekleme sistemine sahiptir. Çoğu programlanabilir denetleyiciler uygulama belleği için pil
yedeklemeli RAM kullanmaktadır. RAM kolayca bir denetleme programı yaratılması ve
değiştirilmesini sağladığı gibi veri girişine de izin vermektedir. Diğer bellek çeşitleriyle
karşılaştırıldığında, RAM göreceli olarak hızlıdır. Pil yedeklemeli RAM ‘in tek önemli sakıncası
kritik bir zamanda pilin bitebilmesidir, fakat pek çok PLC uygulamalar için piller yeterlidir.
Bu tür bellek düzenlemesi hem geçici hem de kalıcı belleğin üstünlüklerine sahiptir.
Silinebilir Programlanabilir Salt-Oku Bellek (EPROM)
EPROM ultraviyole (UV) (morötesi) ışık kaynağı ile tamamen silindikten sonra yeniden
programlanabilen özel bir PROM türüdür. EPROM tümdevre yongası iç bellek devrelerinin UV ışığa
tutulabilmesi için tepesinde bir pencereye sahiptir. EPROM değiştirilene kadar içinde bir programı
saklayan geçici bir saklama aygıtı olarak düşünülebilir. Bir denetleme programı çevrim içi
değişiklikler ve/veya veri girişleri gerektiğinde uygun olmayacaktır. Ancak pek çok PLC'de EPROM
denetleme programı belleği pil yedeklemeli RAM‘e seçenek olmaktadır. Kalıcı saklama yeteneğiyle
EPROM, kolayca değiştirilebilen RAM ile birleştirildiğinde uygun bir bellek sistemi oluşturmaktadır.
Bellek Birimleri (Bitler, Baytlar, Kelimeler) PLC bellekleri her biri “1” veya “0” şeklindeki tek bir
bitlik bilgiyi saklayabilen saklama hücrelerinin iki boyutlu dizini olarak düşünülebilir. Bir tek bit
adını "BInary digiT" ten almaktadır. Bir bit belleğin en küçük yapı taşıdır ve bilgiyi “1” ler ve “0” lar
şeklinde saklar. Gerçekte her hücrede birler ve sıfırlar yoktur; her bir hücrede "gerilim var" bir biri
temsil eder veya "gerilim yok" bir sıfırı temsil eder.
Pek çok durumda MİB'in tek bir bitten fazlasını işlemesi gerekir. Örneğin, belleğe ve bellekten veri
14
iletilirken, sayıları saklarken ve kodları programlarken, bayt veya kelime denilen bir grup bite
gereksinim duyulur. Bir bayt MİB tarafından bir defada işlenebilen en küçük bit grubudur. PLC
'lerde, bayt boyutu normalde 8 bittir, fakat kullanılan işlemciye bağlı olarak değişebilir.
Kelime uzunluğu genellikle 1 bayt veya daha fazladır. Örneğin, 16 bitlik bir kelimede 2 bayt bulunur.
Programlanabilir denetleyicilerde kelime uzunluğu 8, 16 ve 32 bittir. Bir PLC‘nin yapısal bellek
birimleri Şekil-14 'te görülmektedir.
BÝR BÝT
BAYT
(8 BÝT)
Şekil-14
PLC'deki
temel
yapısal bellek birimleri.
KELÝME
(16 BÝT)
2.2.1 Bellek Boyutu
Programlanabilir denetleyici tabanlı sistemlerin tasarımında bellek boyutu önemli bir etmendir.
Doğru bellek boyutunu kesin olarak belirlemek donanım giderlerinden tasarruf sağlayabilir ve
zamanın boşa harcanmasını önleyebilir. Bellek boyutunun doğru hesaplanması yeterli kapasitede
olmayan veya genişletilemez bir PLC satın alma olasılığını ortadan kaldırır.
Pek çok denetleyicide bellek boyutu maksimum bir noktaya kadar genişletilebilir, fakat bazı küçük
PLC‘lerde genişletme yapılamaz. (Küçük PLC‘ler 10 ile 64 giriş/çıkış aygıtını denetleyen birimler
olarak tanımlanmaktadır.) 64 veya daha fazla G/Ç aygıtını idare eden programlanabilir denetleyiciler
genellikle 1K, 2K, 4K, vb. katlarında genişletilebilirler. Daha büyük denetleyicilerde bellek boyutu
genelde 64K ‘dır.
Bir PLC’nin belirtilen bellek boyutu, belleğin bir kısmı denetleyiciler tarafından iç işlevler için
kullanıldığından, kullanıcının yararlanabileceği bellek alanının yalnızca kaba bir ifadesidir. Diğer
sorun PLC üreticileri tarafından genellikle 8 bit ve 16 bit olmak üzere iki farklı kelime uzunluğunun
kullanılmasıdır. Şekil-15‘te 2K belleğin 8 ve 16 bitlik sözcükler için karşılaştırılması görülmektedir.
16 bitlik belleğin iki kat saklama kapasitesine sahip olduğu açıktır.
KELÝME
0000
0001
0002
0003
0004
0005
.
.
.
.
.
2046
2047
2048
8 BÝT
.
.
KELÝME
0000
0001
0002
0003
0004
0005
.
.
.
.
.
16 BÝT
.
.
2046
2047
2048
Şekil-15 2K'lık belleğin 8 ve 16 bitlik kelimeler için karşılaştırılması.
Bir uygulama için bellek boyutunun belirlenmesinde sistemdeki G/Ç noktalarının sayısından yola
çıkılmaktadır. G/Ç noktalarının sayısını 10 kelimelik bellekle çarpmak iyi bir kuraldır. Örneğin, eğer
sistem 100 G/Ç noktasına sahipse, program genellikle 1000 kelime veya daha az olacaktır. Program
boyutu denetleme programının karmaşıklığından da etkilenmektedir. Eğer uygulamada veri yönetimi
ve PID denetimi gibi karmaşık denetim algoritmaları kullanılacaksa, ek belleğe gerek duyulacaktır.
Belleği doğru olarak boyutlandırmak için, PLC belleğin tüm düzenini anlamamız gerekir.
15
2.2.2 PLC Bellek Düzeni
PLC belleğinin düzeni bellek haritası olarak bilinir. Bir bellek haritası sistem belleği ve uygulama
belleğinin yerini göstermek için kullanılır; denetleme programının yazılmasında PLC programlayıcısı
için yardımcı olur. Şekil-16‘da görülen bellek haritası şu birimleri içerir: yönetici, işlemci çalışma
alanı, giriş/çıkış tablosu, veri tablosu ve kullanıcı programı.
Programlayıcı yönetici veya işlemci çalışma alanına erişime sahip değildir. Bu iki alana sistem
belleği denir. Bir uygulama için PLC belleğini boyutlandırırken bu alanı kullanılabilir programlama
alanının bir parçası olarak hesaba katmamız gerekir. Diğer taraftan, veri tablosu ve kullanıcı program
alanları programcı tarafından kullanılır ve uygulama belleği olarak adlandırılır. Dolayısıyla, PLC
belleği üç ana bölümden oluşmaktadır: sistem belleği, uygulama belleği ve giriş/çıkış tablosu.
Bazı denetleyici üreticileri sistem belleğini belirlenmiş bellek boyutunun içine katmaktadır. 64K‘lık
belleğe sahip bir denetleyici 32K‘lık sistem belleği ve 2K‘lık G/Ç görüntü tablosuna sahip olabilir ve
uygulama belleği olarak geriye yalnızca 30K‘lık bellek kalabilir. Pek çok PLC satıcısı bellek
boyutunu tanımlarken sistem belleğini katmamaktadır, dolayısıyla, bir PLC denetim sistemi
tasarımlanırken yalnızca uygulama belleği boyutunun düşünülmesi yeterli olmaktadır.
YÖNETÝCÝ
SÝSTEM BELLEÐÝ
ÝÞLEMCÝ
ÇALIÞMA ALANI
VERÝ TABLOSU
UYGULAMA
BELLEÐÝ
KULLANICI PROGRAMI
GÝRÝÞ / ÇIKIÞ
GÖRÜNTÜ TABLOSU
Şekil-16 PLC bellek haritası.
Uygulama Belleği Uygulama belleği denetleme programı buyrukları ve denetim işlevlerini yerine
getirmek için MİB‘nin kullandığı veriyi saklar. Uygulama belleği haritası Şekil-17‘de görülmektedir.
Uygulama belleği iki ana alana bölünebilir: Veri Tablosu ve Kullanıcı Programı. Programlama
buyrukları kullanıcı program alanında saklanırken, tüm veri, veri tablosunda saklanır.
VERÝ SAKLAMA KÜTÜKLERÝ
VERÝ TABLOSU
GÝRÝÞ GÖRÜNTÜ TABLOSU
ÇIKIÞ GÖRÜNTÜ TABLOSU
ÝÇ SAKLAMA BÝTLERÝ
KULLANICI PROGRAMI
DENETÝM PROGRAMI
BUYRUKLARI
Şekil-17 Uygulama bellek haritası.
Veri tablosu işlevsel olarak dört alana bölünebilir:
1. Veri saklama yazaçları
2. Giriş görüntü tablosu
3. Çıkış görüntü tablosu
4. İç saklama bitleri
Veri Saklama Yazaçları
Giriş/çıkış tablosunda saklanan bilgi ”1” veya “0” ile belirtilen AÇ/KAPA durum bilgisidir. Tek bir
”1” veya “0” ile belirtilemeyen bir değere sahip herhangi bir niceliği göstermek için bit grupları veya
16
bellek sözcükleri kullanılmalıdır. Değer bilgisini saklayan bellek sözcüklerine saklama yazaçları
denilmektedir. Genelde üç çeşit saklama yazacı vardır: giriş yazaçları, sabitleri saklama yazaçları ve
çıkış yazaçları. Toplam yazaç sayısı denetleyici bellek boyutuna ve veri tablosunun nasıl
düzenlendiğine bağlı olarak değişmektedir. Saklama yazaçlarında saklanan değerler ikilik ya da İKO
(BCD) biçimindedir. Her yazaç genellikle yüklenebilir, değiştirilebilir veya programlama birimini
veya özel bir veri giriş aygıtını kullanarak görüntülenebilir.
Giriş yazaçları giriş arabirimleri yoluyla, iki konumlu anahtarları, mil kodlayıcıları veya İKO giriş
sağlayan aygıtlardan alınan sayısal veriyi saklamak için kullanılır. Örneksel işaretler de giriş
yazaçlarında saklanması gereken sayısal veriyi sağlarlar. Çeşitli örneksel transmiterler tarafından
üretilen akım veya gerilim işareti örneksel arabirim tarafından sayısala dönüştürülür. Bu örneksel
değerlerden ikilik gösterimler elde edilir ve belirtilen giriş yazacında saklanır. Giriş yazacındaki
değer giriş aygıtı tarafından belirlenir ve dolayısıyla, denetleyici içinde veya diğer veri giriş aygıtları
aracılığıyla değiştirilemez.
Sabitleri saklama yazaçları, buyruklar tarafından programın ürettiği değişken değerler (örneğin,
matematik işlemci, zamanlayıcı veya sayıcı) veya programlama birimi veya başka veri giriş
yöntemleri aracılığıyla girilen sabit değerleri saklarlar.
Çıkış yazaçları çeşitli çıkış aygıtlarını denetleyen sayısal veya örneksel değerleri saklamak için
kullanılır. Çıkış yazaçlarının veri kabul eden bazı aygıtlar alfasayısal LED göstergeler, kaydediciler,
örneksel ölçme aygıtları, hız denetleyiciler ve kontrol vanalarıdır.
G/Ç tabloları ve saklama yazaç alanlarının yanı sıra, bazı denetleyiciler veri tablosunun bir parçasını
onluk, ASCII ve ikilik veriyi saklamak için ayırmıştır. Bu tablo alanı çözüm verisi, rapor üretme
iletileri veya program işletimi sırasında saklanabilen veya getirilebilen diğer veri için kullanılır.
Giriş Görüntü Tablosu
Giriş görüntü tablosu giriş modüllerine bağlı süreçten alınan sayısal girişlerin durumunu saklayan bit
dizimidir. Tablodaki bit sayısı en fazla giriş sayısına eşittir. En fazla 64 girişe sahip bir denetleyicinin
64 bitlik bir giriş tablosu olmalıdır. Her giriş, giriş tablosunda bağlı bulunduğu terminale karşılık
gelen bir bite sahiptir. Eğer giriş ENERJİLİ ise, tabloda karşılık gelen biti de “1”dir. Eğer giriş
ENERJİSİZ ise, tabloda karşılık gelen biti temizlenir (“0” lanır).
Giriş tablosu bağlantılı giriş aygıtlarının durumunu yansıtmak için değişmektedir. Durum bilgisi aynı
zamanda denetleme programı tarafından da kullanılmaktadır. Giriş tablosu Şekil-18' de verilmiştir.
ÇIKIÞ TABLOSU
ÇIKIÞ
01103
17 16 15 14 13 12 11 10 07 06 05 04 03 02 01 00
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
011
8
. 077 8
100
8
BÝT
. ADRESÝ
.
GÝRÝÞ TABLOSU
.
GÝRÝÞ
11114
17 16 15 14 13 12 11 10 07 06 05 04 03 02 01 00
0
.
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
111
8
. KELÝME
ADRESÝ
Şekil-18 Giriş-Çıkış tabloları.
Çıkış Görüntü Tablosu
Çıkış tablosu çıkış arabirim devrelerine bağlı sayısal çıkış aygıtlarının durumunu denetleyen bir bit
dizimidir. Çıkış tablosundaki bit sayısı en fazla çıkış sayısına eşittir. En fazla 512 çıkışa sahip bir
denetleyicinin çıkış tablosunda 512 bit bulunmalıdır.
17
Bağlanmış her çıkış, çıkış tablosunda bağlı olduğu terminale tam olarak karşılık gelen bir bite
sahiptir. MİB, çıkış tablosundaki bitleri denetleme programını yorumlarken ve G/Ç taraması sırasında
günceller. Çıkış bitlerinin durumları bütün program işletildikten sonra değişir. Bir bit “1” olursa,
bağlı çıkış da ENERJİLENİR. Bir bit temizlenirse veya “0” olursa, çıkışın da ENERJİSİ KESİLİR.
Çıkış tablosu Şekil-18 ‘de verilmiştir.
İç Saklama Bitleri (Bellek Bitleri)
Pek çok denetleyici iç saklama bitleri için bir alan ayırmaktadır. Bu saklama bitlerine iç girişler veya
iç bobinler de denilmektedir. İç çıkış, program mantığı tarafından denetlenen herhangi bir çıkış gibi
çalışır; ancak, çıkış yalnızca iç mantık programlaması için kullanılır ve sürece giden bir çıkışı
doğrudan denetlemez. İç çıkışlar denetim programında İç çıkışlar, sayıcılar ve zamanlayıcıların
“işlem tamam” bitlerini ve çeşitli iç mantık rölelerinin çıkışlarını kapsar. Denetleme programında
bulunan bir adresteki her iç çıkış bitinin, aynı adreste bir saklama biti vardır. Denetim mantığı
“DOĞRU” olduğunda, iç çıkış saklama biti “1” olur.
Uygulama belleğinin kullanıcı program bellek alanı denetim programını saklamak için kullanılır.
Makine ya da süreci denetleyen tüm buyruklar burada saklanır. Gerçek ve iç G/Ç bitlerinin adresleri
belleğin bu bölümünde tanımlanır. PLC çalışma modunda olduğunda ve denetim programı
işletildiğinde MİB bu bellek yerlerini yorumlar ve veri tablosunda her gerçek veya iç G/Ç bitine
karşılık gelen bitleri denetler.
Denetleyicinin bellek boyutu, kullanılabilir bellek miktarını belirler. Orta ve büyük çaplı PLC‘lerde,
kullanıcı program boyutuna göre ve en düşük veri saklama gereksinimlerini karşılayacak şekilde, veri
tablosu boyutu değiştirilir. Küçük çaplı PLC‘lerde ise, kullanıcı program boyutu sabittir.
Güç Kaynakları Güç kaynakları 240V ac gücü işlem için gerekli 5V ve 24V dc gerilime dönüştürür.
Bir güç kaynağı belirli sayıdaki giriş ve çıkışlara yeterli güç sağlamalıdır. Erklenen giriş ve çıkış
sayısına bağlı olarak yük değişecektir, fakat bir güç kaynağı maksimum koşulu idare edebilecek
şekilde boyutlandırılmalıdır.
3
PLC Programlama Dilleri
Bir PLC özel amaçlı bir bilgisayardır ve belirli özel amacını yerine getirmek için programlanmalıdır.
Programlama dili kullanıcının bir programlama aygıtı aracılığıyla PLC ile iletişim kurmasını sağlar.
Bir PLC, programlamanın yapılması için bir tuş takımı ve sıvı kristal göstergeye sahip olmalıdır.
Günümüzde PLC'lerin programlanması için bilgisayarların kullanılması yaygınlaşmıştır.
PLC üreticileri farklı programlama dilleri kullanmaktadır, fakat hepsi buyruklar aracılığıyla sistemi
denetlemek için aynı mantığı kullanmaktadır.
Programlanabilir denetleyicilerde en çok kullanılan dört dil vardır:
1. Merdiven diyagramları
2. Boole kısa adları
3. İşlev blokları
4. İngilizce buyruklar
Bu diller iki ana sınıfta toplanabilir. İlk ikisi temel PLC dillerini oluştururken, işlev blokları ve
İngilizce buyruklar yüksek seviyeli dillerdir. Temel PLC dilleri en ilkel denetim işlevlerini yerine
getiren buyruk setinden oluşur. Bunlar rölelerin yerleştirilmesi, zamanlama, sayma, ardışık işlemler
ve mantık işlevleridir. Ancak denetleyici modeline göre, buyruk seti diğer temel işlemleri
gerçekleştirmek için genişletilebilir veya arttırılabilir. Bu dillerde programlama bir sıvı kristal
gösterge (LCD) ekran üzerinde bir grafik resim düzenleyerek yapılır. Bu grafik resim röle merdiven
diyagramına çok benzemektedir. Bu çeşit bir dil röle mantığı ile çalışmış olan tasarım mühendisleri
ve teknisyenlerinin kullanma ve yorumlamaya alışkın olduğu bir dildir. Diyagramlar devrelerde neler
olduğunu belirtmek için gözlenebilir ve bilgisayar programları ile belgelenebilir. Belgeleme işlemi
18
girilen programın ASCII karşılığının bir çıktısı şeklinde olabildiği gibi, içindeki çeşitli aygıtların
etiketlerini belirtmek için kısa adlarıyla beraber merdiven diyagramının bir çıktısı da alınabilir.
Programlama Boole mantığını kullanarak da yapılabilir. Boole mantığını kullananlar için bu
anlaşılabilir bir dildir. Ancak röle ve merdiven diyagramlarla yıllarca uğraşmış mühendis ve
teknisyenler her zaman Boole mantığına alışamamışlardır; Boole cebrini kullanarak mantık tasarımını
öğrenen öğrenciler ise, bir mantık diyagramının ne olduğunu anlamakta zorlanmaktadır.
Yüksek seviyeli diller basit zamanlama, sayma ve aç/kapa denetimi haricinde daha güçlü buyrukları
işletmek için kullanılmaktadır. Yüksek seviyeli diller örneksel denetim, veri işleme, rapor üretme ve
temel buyruk setiyle gerçeklenemez diğer işlevler için kullanılmaktadır.
Bir PLC’de kullanılan dil gerçekte denetleyicinin kullanılabileceği çalışma sınırlarını belirtir.
Denetleyicinin boyutu ve yeteneklerine bağlı olarak bir veya daha fazla dil kullanılabilir. Dil
birleşimleri şunlar olabilir:
1. Yalnızca merdiven diyagramları
2. Yalnızca Boole mantığı
3. Merdiven diyagramları ve işlev blokları
4. Boole mantığı ve işlev blokları
5. Boole mantığı ve İngilizce buyruklar
3.1 Merdiven Diyagram Programlaması
“Merdiven diyagramı” adını elemanlarını bir merdivenin basamaklarına benzer, izleyen hatlar
üzerinde gösteren şematik bağlantı çiziminden almaktadır.
Şekil-19’da şematik bağlantının bir merdiven diyagram gösterimi bulunmaktadır. Güç ve nötr yolları
merdivenin kenar parmaklıklarını oluşturur ve bir mantık sistemini gerçekleyen elektromekanik
aygıtların aktif elemanları merdivenin basamakları üzerinde gösterilmektedir. Basamakları soldan
sağa ve yukarıdan aşağıya doğru izleyerek işlem sırası ortaya çıkarılabilir. Ek olarak, terminaller
gösterilip işaretlenirse, gerçek enterkonnekte kablolar tanımlanabilir.
Şekil-19 Kumanda devresi ve merdiven diyagram programı.
Bir mantık devresini oluşturan bileşenler anahtarlar, kontaklar, bobinler ve devrelerdir. Bunlar
şematik çizimde uygun yerlerdeki bileşenleri temsil eden simgelerle gösterilmektedir.
Bobinler ve kontaklar merdiven diyagram buyruk setinin temel simgelerini oluştururlar. Bir
basamaktaki programlanmış kontak simgeleri çıkışın denetimini sağlamak için değerlendirilecek
koşulları temsil eder. Tablo-2’de kontak simgeleri özetlenmiştir.
Programlandığında her bir kontak ve bobin bir adresle tanımlanır. Bu adresler ya bir iç çıkış ya da
bağlı bir giriş veya çıkışın veri tablosundaki yerini belirtir. Bir kontak, ya bir girişi ya da bir iç çıkışı
temsil etmesine bakılmaksızın o koşulun değerlendirilmesi gerektiğinde kullanılabilir.
Basamak kontaklarının biçemi istenilen denetim mantığına bağlıdır. Kontaklar belirli bir çıkışı elde
etmek için seri, paralel veya seri/paralel olarak bağlanabilirler. Bir çıkışın enerjilendirilmesi için en
azından bir soldan-sağa yoldaki kontakların kapalı olması gerekir. Tamamen kapalı bir yolda “mantık
19
devamlılığı vardır” denir. “Mantık devamlılığı” (en azından bir yolda) oluştuğunda, basamak koşulu
“DOĞRU”dur. Yolun devamlılığı yoksa basamak koşulu “YANLIŞ”tır.
Tablo-2 Kontaklar
İşlem Türü
Temel Simgesi
Buyruk
Tanım
Röle mantığı
Kontaklar
P
N
LD
Normalde açık kontak (NA)
LDN
Normalde kapalı kontak (NK)
LDR
Yükselen kenar kontak
LDF
Düşen kenar kontak
3.1.1 Röle-Tipi Buyruklar
Bu buyruklar merdiven diyagramının en temel buyruklarıdır. İletkenle bağlantı yapılmış röle mantığı
ile aynı yeterlikleri daha fazla esneklikle sağlamaktadır. Bu buyruklar öncelikle bellekte adreslenmiş
özel bir bitin AÇ/KAPA durumunu inceleyerek bir iç veya dış çıkışın durumunu denetlerler.
Normalde Açık Kontak (NA)
Normalde açık kontak ilgili işaretin varlığının bir çıkışı enerjilendirmesi gerektiğinde kullanılır.
Değerlendirildiğinde, ilgili adres bir AÇ (1) koşulu için incelenir. Bu adres bir dış giriş veya iç
program bitinin durumunu belirtebilir. İncelendiğinde, ilgili adres ON (1) ise, o zaman normalde açık
kontak kapanır ve mantık devamlılığını (güç akışını) sağlar. Eğer OFF (0) ise, o zaman normalde açık
kontak programlanmış durumunu (açık) koruyacak ve mantık devamlılığını bozacaktır.
Normalde Kapalı Kontak (NK)
Normalde kapalı kontak ilgili işaretin olmamasının bir çıkışı enerjilendirmesi gerektiğinde kullanılır.
İncelendiğinde, ilgili adres bir KAPA (1) koşulu için denetlenir. Bu adres bir dış giriş veya iç
program bitinin durumunu belirtebilir. İncelendiğinde, ilgili adres OFF (0) ise, o zaman normalde
kapalı kontak kapalı kalarak mantık devamlılığını koruyacaktır. İlgili adres ON (1) ise, o zaman
normalde kapalı kontak açılacak ve mantık devamlılığını bozacaktır.
Yükselen Kenar Kontak (Rising Edge)
Yalnızca gerçek girişler için kullanılan bu buyruk girişteki DÜŞÜK seviyeden YÜKSEK seviyeye geçişte
bir PLC tarama çevrimi süresince MANTIK 1 seviyesinde kalmaktadır. Bir yükselen kenar geçişinde
işlem yapılacağı zaman programlanır.
Düşen Kenar Kontak (Falling Edge)
Yalnızca gerçek girişler için kullanılan bu buyruk girişteki YÜKSEK seviyeden DÜŞÜK seviyeye geçişte
bir PLC tarama çevrimi süresince MANTIK 1 seviyesinde kalmaktadır. Bir düşen kenar geçişinde işlem
yapılacağı zaman programlanır.
Değil Buyruğu : N
Bu buyruk önceki buyruğun Boole işlem sonucunun değilini alır. İşleneni yoktur. Sadece deyim
listesinde bulunan bu buyruğun kullanımı aşağıdaki örnekte verilmiştir.
LD
%I0.1
%I0.1
OR
%M2
ST
%Q0.2
N
AND %M3
%M2
ST
%Q0.3
%Q0.3
%Q0.2
%M3
20
Çıkış bitlerinin kontrolü için kullanılan merdiven mantık programlama sembolleri “bobin” olarak
adlandırılmaktadır ve Tablo-3’te bu buyruklar ve sembolleri gösterilmiştir.
Tablo-3 Bobinler
İşlem Türü
Temel Simgesi
Buyruk
Tanım
Röle mantığı
Bobinler
S
R
ST
Çıkış rölesi
STN
Terslemeli çıkış rölesi
S
Kilitlemeli çıkış (SET)
R
Bırakma çıkışı (RESET)
Çıkış Bobini (Rölesi)
Çıkış bobini buyruğu ya denetleyiciye bağlı bir çıkışı ya da iç denetim bitini denetlemek için
programlanır. Herhangi bir basamak mantık devamlılığına sahipse, ilgili çıkış enerjilenir. Mantık
devamlılığı bozulursa çıkışın enerjisi kesilir. Çıkış enerjili olduğunda aynı adresteki normalde açık
kontak kapanır, normalde kapalı kontak açılır.
Çıkışın enerjisi kesilirse, herhangi bir normalde açık kontak açılır, normalde kapalı kontak kapanır.
Şekil-20’de örnek bir merdiven basamağı gösterilmektedir. Bu örnekte, %I0.5 ya da %I0.4
girişlerinden biri DOĞRU ise, %Q0.4 çıkışı DOĞRU olacaktır.
%I0.5
%I0.4
%Q0.4
LD
%I0.5
OR
%I0.4
ST
%Q0.4
Şekil-20 Program örneği
Tersleyen Çıkış
Tersleyen çıkış bobini ile programlandığında, herhangi bir basamak mantık devamlılığına sahipse,
ilgili çıkışın enerjisi kesilir. Mantık devamlılığı bozulursa çıkış enerjilenir.
Kilitlemeli Çıkış (Latched/Set Output)
Kilitlemeli çıkış buyruğu çıkışı enerjilendiren kontakların durumu değişse bile çıkışın enerjili
kalmasını sağlamak için kullanılır. Herhangi bir basamak yolu mantık devamlılığına sahipse, çıkış
enerjilenir ve mantık devamlılığı veya sistem gücü kesilse bile enerjili kalır. Aynı adresteki bir
bırakma (unlatch) çıkış buyruğu ile bırakılana kadar çıkış enerjili kalır. Pek çok denetleyici hem iç
hem de dış çıkışları kilitlemeye izin verirken bazıları yalnızca içi çıkışların kilitlenmesine izin
vermektedir.
Bırakma Çıkışı (Unlatch/Reset Output)
Bırakma çıkışı buyruğu aynı adresteki kilitlemeli çıkışı resetlemek için programlanır. Mantık
devamlılığı sağlandığında ilgili adres “0”lanır. Bırakma çıkışı kilitlemeli çıkışın otomatik olarak
resetlenmesi için kullanılır. Şekil-22’de tutma ve bırakma bobinlerinin kullanımı görülmektedir. Bu
örnekte, %I0.1 biti %Q0.0 çıkışını kurmak için DOĞRU olmalıdır. Bu bit YANLIŞ olursa, %I0.2 biti
DOĞRU olana kadar çıkış rölesi enerjili kalacaktır. Çoğu PLC’de bırakma bobini kilitleme
bobininden önce yerleştirilir çünkü program merdiven diyagramın başından sonuna doğru taranır ve
giriş görüntü tablosu program taramasının sonunda güncellenir.
21
%I0.1
%Q0.0
S
%I0.2
%Q0.0
R
Şekil-22 Set ve reset röleleri.
3.2 Deyim Listesi ile Programlama
3.2.1 Özel Merdiven Diyagramı Buyrukları: OPEN ve SHORT
Merdiven diyagramı programlayıcısına kolaylık olsun diye hata bulma (debugging) ve arıza giderme
(troubleshooting) işlemleri sırasında kullanılabilecek iki buyruk vardır. SHORT buyruğu merdiven
basamağının (rung) sürekliliğini kısaltır. OPEN buyruğu merdiven basamağının sürekliliğini açar.
Böylece merdiven basamağının mantığını değiştirmeyi sağlarlar.
Tablo-4 OPEN ve SHORT buyruklarının kullanımı
Buyruk
List buyruğu
Tanım
OPEN
AND 0
En son mantık işleminin sonucunu dikkate almadan
merdiven basamağının sürekliliğini açar.
SHORT
OR 1
En son mantık işleminin sonucunu dikkate almadan
merdiven basamağının sürekliliğini sağlar.
Örnekler: Aşağıdaki program OPEN ve SHORT buyruklarının kullanımına örnektir.
Şekil-23 OPEN ve SHORT buyruklarının kullanımına örnek program.
3.2.2 Parantez Kullanma
AND ve OR buyrukları parantez kullanabilir. Parantezler Merdiven diyagramlarındaki paralel dallar
için kullanılır. Parantez açma işlemi AND ve OR buyrukları ile birlikte kullanılır. Parantezi kapama,
her açık parantez için ayrı bir satırda kullanılması gereken bir buyruktur.
Örnek: AND (…)
22
Örnek: OR (…)
Şu değiştiriciler parantezlere atanabilir: N, F, R, [
 N değilini alma. Örneğin AND (N veya OR (N
 R yükselen kenar. Örneğin AND (R veya OR (R
 F yükselen kenar. Örneğin AND (F veya OR (F
 [ karşılaştırma
Şekil-24 Parantez içinde değiştiricilerin kullanımına örnek program
3.2.3 İç içe parantez açmak
8 taneye kadar iç içe parantez açmak mümkündür.
Not:
 Açılan her parantez kapatılmalıdır.
 %Li etiketleri ve SRi altyordamları parantez içindeki ifadelere yerleştirilmemelidir. Atlama
(JMP), altyordam (SRi) ve fonksiyon blokları için de aynı kural geçerlidir.
 Atama buyrukları (ST, STN, S ve R) parantez içinde programlanmamalıdır.
(a)
23
(b)
Şekil-25 İç içe parantez kullanımına örnek programlar.
3.2.4 MPS, MRD, MPP buyrukları
Bu üç tip buyruk çıkışlara yönlendirmeyi gerçekleştirmek için kullanılır. Bu buyruklar 8 Boole
ifadesine kadar depolama yapabilen ve yığın (stack) denilen depolama alanlarını kullanırlar.
MPS (M
Memory PuS
Sh) buyruğu akümülatörü (en son mantık işleminin sonucu) yığının en tepesine itip
(yazıp) diğer değerleri aşağıya doğru kaydırır.
MRD (M
Memory Okuma) buyruğu yığının tepesini akümülatöre okur (kopyalama işlemi).
MPP (M
Memory PoP
P) buyruğu yığının tepesini akümülatöre taşıyıp diğer değerleri yığının tepesine
doğru kaydırır.
Örnekler:
MPS
MRD
MPP
(a)
(b)
24
(c)
Şekil-26 MPS, MRD ve MPP buyruklarının kullanımına (a,b) ve çalışmasına (c) örnek programlar.
3.2.5 Parantez kullanımına ilişkin ek notlar
Çıkış atama işlemleri parantez içinde yapılamaz.
Şekil-27 Parantezin yanlış kullanımına örnek program.
Yukarıdaki program aşağıda gösterildiği gibi yeniden yazılmalıdır.
Şekil-28 Parantezin doğru kullanımına örnek yeniden yazılmış olan program.
Eğer çok sayıda kontak paralel bağlanacaksa, aralarında uygun bir ağ oluşturularak veya ayrı ayrı
programlanmalıdır.
Şekil-29 Parantez kullanımına örnek programlar.
25
Aşağıdaki bağlantılar programlanamaz:
Şekil-30 Yanlış kontak bağlantısına örnek programlar.
Programlanabilmeleri için aşağıdaki gibi düzenlenmelidirler.
Şekil-31 Kontakların doğru bağlantıları ve parantez kullanımına örnek programlar.
Test buyruklarının özeti Tablo-5’te verilmiştir.
Tablo-5 Test buyrukları
List buyruk
Temel Simgesi
Fonksiyon
LD
Boole işlem sonucu, işlenen değeri ile aynıdır.
LDN
Boole işlem sonucu, işlenen değerinin değiline eşittir.
LDR
P
LDF
N
AND
ANDN
Boole işlem sonucu, işlenen değerinin yükselen
kenarında 1 olur.
Boole işlem sonucu, işlenen değerinin düşen
kenarında 1 olur.
Boole işlem sonucu, önceki buyruğun Boole sonucu
ile işlenenin durumu arasındaki AND mantığına
eşittir.
ile işlenenin değili arasındaki AND mantığına eşittir.
26
AND(
ile işlenenin yükselen kenarının algılanması
arasındaki
AND
mantığına
Boole işlem
sonucu,
öncekieşittir.
buyruğun Boole sonucu
ile işlenenin düşen kenarının algılanması arasındaki
AND
eşittir.önceki buyruğun Boole sonucu
Boolemantığına
işlem sonucu,
ile işlenenin durumu arasındaki OR mantığına eşittir.
Mantık VE (maksimum 8 parantez)
OR(
Mantık VEYA (maksimum 8 parantez)
ANDR
P
ANDF
N
OR
XOR,
XORF
XORN,
XORR,
XOR
Özel VEYA
XORN
XORR
XORF
MPS
MRD
MPP
Bobinlere anahtarlama
N
-Değilleme (NOT)
Çıkış işlemlerine ait buyrukların özeti Tablo-6’da verilmiştir.
Tablo-6 Çıkış buyrukları
List buyruk
Temel Simgesi
Fonksiyon
ST
İlgili işlenen, test bölgesi değerini alır.
STN
İlgili işlenen, test bölgesi değerinin değilini alır.
S
S
R
R
JMP
-->>%Li
SRn
-->>%SRi
RET
<RET>
END
ENDC
<END>
<ENDC>
ENDCN
<ENDCN>
—(#)—
Test bölgesi değeri 1 olduğunda ilgili işlenen 1
değerine kurulur (set).
Test bölgesi değeri 1 olduğunda ilgili işlenen 0
değerine kurulur (reset).
Dallanma: Etiketlenen bir buyruğa, yukarı yada
aşağı doğru, koşulsuz olarak bağlanır.
Altyordam çağırma: Altyordamın başlangıcına
bağlanma
Altyordamların sonuna konularak ana programa
dönülmesini sağlar.
Programın sonunu tanımlar.
Boole işlem sonucunun “1” olması durumunda
koşullu programın sonunu tanımlar.
Boole işlem sonucunun “0” olması durumunda
koşullu programın sonunu tanımlar.
Geçiş koşulu rölesi: Grafset dili. Bir sonraki adıma
geçişlerde bir değişiklik yapmak gerektiğinde geçiş
koşullarının programlanmasında kullanılır.
27
Tablo-8 Fonksiyon blokları
İşlem Türü
Temel Simgesi
Zamanlayıcılar,
sayıcılar,
yazaçlar ve diğerleri.
Fonksiyon
Her bir fonksiyon bloğu diğer grafik elemanlarına
bağlantı sağlayan girişler ve çıkışları kullanır.
Not: Fonksiyon bloklarının çıkışları birbirine
bağlanmaz.
3.3 Fonksiyon Bloklarına Giriş
3.3.1 Zamanlayıcı ve Sayıcı Fonksiyon Blokları
Tablo-8’de genel simgesi görülen zamanlayıcı ve sayıcılar donanımsal sayıcılar ve zamanlayıcılar ile
aynı işlevleri sağlarlar. Bir çıkış aygıtının belirli bir zaman gecikmesinden sonra enerjilendirilmesi ya
da enerjisinin kesilmesi için kullanılırlar. Zamanlayıcı ve sayıcı çıkış buyrukları iç çıkışlar olarak
tanımlanırlar. Röle tipi buyruklar gibi, zamanlayıcı ve sayıcı fonksiyon blokları da merdiven
diyagramının temel buyruklarını oluşturur.
Zamanlayıcı ve sayıcıların çalışmaları birbirine çok benzemektedir, çünkü her ikisi de sayma işlemi
yapar. Zamanlayıcı sabit bir zaman tabanında sayma yapar (1ms, 10ms, 100ms, 1s, 1 dak). 3 saniyelik
zaman gecikmesi için zamanlayıcı üç adet 1s'lik zaman aralığını (zaman tabanı) sayar. Sayıcı bir
olayın gerçekleşmesini sayar. Zamanlayıcı ve sayıcı buyrukları sayılan sayma değerinin saklanması
için bir mevcut değer yazacı (sözcük yeri, %TMi.V ile %Ci.V) ve önayar değerinin saklanması için
de bir önayar yazacı (%TMi.P ile %Ci.P) kullanır. Önayar değeri olayların ya da zaman-tabanlı
aralıkların en fazla sayısını belirtir.
3.3.1.1 Zamanlayıcı Fonksiyon Bloğu
Zamanlayıcı ENERJİLİ (TON)
ENERJİLİ zamanlayıcı tipi bir olayı zaman-gecikmeli gerçekleştirmek yada bir olayın süresini
ölçmek için kullanılır. Bir basamağın mantık devamlılığı sağlandığında, zamanlayıcı zaman-tabanlı
aralıkları saymaya başlar ve akümülatördeki zaman değeri önayar (%TMi.P) değerine eşit olana kadar
saymaya devam eder. Mevcut değer yazacındaki değer önayar değerine eşit olduğunda, çıkış
enerjilenir ve zamanlayıcı çıkışının kontağı (“işlem tamam” biti, Q) kapanır. Zamanlayıcı kontağı bir
mantık işlemini yerine getirmek için programda normalde açık (NA) veya normalde kapalı (NK)
kontak olarak kullanılabilir.
Zamanlayıcı ENERJİSİZ (TOF)
ENERJİSİZ zamanlayıcı tipibir olayı zaman-gecikmeli olarak gerçekleştirmek için kullanılır. Bir
basamağın mantık devamlılığı yitirildiğinde (düşen kenarda), zamanlayıcı zaman-tabanlı aralıkları
saymaya başlar ve akümülatördeki zaman değeri önayar değerine eşit olana kadar saymaya devam
eder. Mevcut değer yazacındaki bu değer önayar değerine eşit olduğunda, çıkışın enerjisi kesilir ve
zamanlayıcı çıkışının kontağı açılır. Zamanlayıcı kontağı bir mantık işlemini gerçekleştirmek için
programda NA veya NK kontak olarak kullanılabilir. Zamanlayıcı önayar değerine ulaşmadan önce
mantık devamlılığı sağlanırsa, akümülatör sıfırlanır (zamanlayıcı başa kurulur).
Tutmalı Zamanlayıcı ENERJİLİ (TP)
Tutmalı zamanlayıcı çıkış buyruğu mantık devamlılığının bozulması ya da gücün kesilmesi
durumlarında zamanlayıcının akümülatördeki değerinin korunması istendiğinde kullanılır. Mantık
devamlılığı sağlandığında zamanlayıcı akümülatördeki değerden başlayarak ön-kurma değerine kadar
sayar. Mevcut değer yazacındaki değer önayar değerine ulaştığında, çıkış enerjilenir ve zamanlayıcı
çıkışının kontağı açılır. Zamanlayıcı kontağı programda NA veya NK kontak olarak kullanılabilir.
28
3.3.1.2 Yukarı/Aşağı Sayıcı Fonksiyon Bloğu
Yukarı Sayıcı girişi veya buyruğu (CU)
Yukarı sayıcı giriş buyruğu sayılan olay gerçekleştiğinde sayıcı sözcüğünü (%Ci.V) bir artırır. Bir
denetim uygulamasında sayıcının görevi belirli bir değere ulaşıldığında bir aygıtı kontrol etmektir.
Örneğin, belirli bir noktadan geçen şişelerin sayısının belirlenmesi için bir sayıcı kullanılsın. Yukarı
sayıcı her şişenin geçişinde oluşan “0”dan “1”e geçişi sayarak içeriğini bir arttırır. Toplam değer
sayıcının önayar değerine ulaştığında, bu sayıcının kontağı kapanır. Kontrol aygıtına bağlı olarak,
sayıcı son sayma değerine ulaştığında sıfırlanır veya her “0”dan “1”e geçişte bir artmaya devam eder.
Eğer bu sonraki durum söz konusu ise, akümülatörü sıfırlamak için bir reset buyruğu gereklidir.
Aşağı Sayıcı girişi veya buyruğu (CD)
Aşağı sayıcı giriş buyruğu sayılan olay gerçekleştiğinde sayıcı sözcüğünü bir azaltır. Bu olay her
gerçekleştiğinde, akümülatördeki değer (%Ci.V) azalır. Aşağı sayıcı genellikle yukarı sayıcı ile
birlikte kullanılarak bir aşağı/yukarı sayıcı oluşturulur.
Sayıcı Reset girişi veya buyruğu (R)
Sayıcı reset buyruğu CU son değerinin sıfırlanması için kullanılır. Programlandığında, Reset buyruğu
yada girişinin basamak koşulu DOĞRU ise, sayıcı mevcut değeri (%Ci.V) sıfırlanır.
Sayıcı Set girişi veya buyruğu (S)
Sayıcı set buyruğu ile aşağıya doğru saydırılacak sayıcıya başlangıç değeri yüklenir.
Programlandığında, set buyruğu ya da girişinin basamak koşulu DOĞRU ise, sayıcı önayar değeri
(%Ci.P) mevcut değer sözcüğüne (%Ci.V) yüklenir.
ÖRNEK PROGRAM: Bir tanktaki üst seviyenin aşılmasıyla NK çıkış vanasını açan ve 10s sonra 3 dak.
süreyle bir alarmı çalıştıran programın sembol tablosu, merdiven diyagramı ve deyim listesinin de
yazıldığı zamanlayıcı örnek programı aşağıda verilmiştir.
29
3.4 Sayısal Komutlar
Sayısal komutlar genelde 16 bitlik sözcüklere uygulanır. Deyim listesinde köşeli parantezler arasına
yazılırken merdiven diyagramda Tablo-7’de gösterilen işlem blokları ile programlanırlar.
Tablo-7 İşlem ve Karşılaştırma Blokları
İşlem Türü
Temel Simgesi Fonksiyon
Karşılaştırma bloğu
İki işleneni karşılaştırır, sonuç doğruysa çıkış “1”
olur.
İşlem bloğu
Aritmetik ve mantık işlemlerini gerçekleştirir.
Veri Atama İşlemleri Bir yazacın içeriğini diğerine aktarmaya yarayan veri iletim buyrukları,
kullanıcının erişimine izin verilmeyen alanlar dışında, bellek veri tablosundaki herhangi bir yeri
adresleyebilir. Önceden yüklenmiş değerler otomatik olarak getirilebilir ve yeni bir yere yazılabilir.
Bu yer bir zamanlayıcı ya da sayıcının önayar yazacı veya bir çıkış göstergesini denetleyen bir çıkış
yazacı bile olabilir.
3.4.1 Atama Buyruğu (:=)
Atama buyruğu belirtilen adresin içeriğine bir sözcüğün veya diğer işlemlerin sonucunun yazılmasını
sağlar. Bazı denetleyiciler matematik işlemler veya mantık işlemlerinin sonucunun tanımlanan bir
sözcüğe yazılması için bu buyruğu kullanır.
Kullanımı:
Atama işlemi işlenen 2’yi (Operand 2:op2) işlenen 1’e (Operand 1:op1) yükler.
Atama buyruğunun sözdizimi (syntax) şöyledir:
Op1:=Op2

Op1  Op2
Atama işlemleri aşağıdakiler arasında yapılabilir:
 Bit dizileri
 Sözcükler
 Çift sözcükler
 Floating (gerçel sayı) sözcük
 Sözcük tabloları
 Çift sözcük tabloları
 Floating sözcük tabloları
30
Bit Dizilerinin Atanması:
 Bit dizisi  bit dizisi (Örnek 1)
 Bit dizisi  sözcük (Örnek 2) veya çift sözcük (dizili:indexed)
 Sözcük veya çift sözcük (indexed)  Bit dizisi (Örnek 3)
 Mutlak değer (immediate value)  Bit dizisi
ÖRNEKLER
Şekil-32 Bit dizisi atama örnekleri
Kullanım kuralları:
 Bit dizisi  sözcük atamaları için: Dizideki bitler sağdan başlayarak sözcüğe transfer edilir
(dizideki ilk bit sözcükteki bit 0’a yazılır) ve transfere dahil olmayan sözcük bitleri (uzunluk ≤ 16)
0’lanır.
 Sözcük  Bit dizisi atamaları için: Sözcük bitleri sağdan başlayarak transfer edilir (sözcük biti 0
dizideki ilk bite yazılır).
Tablo-8 Bit dizisi atamaları sözdizimi
Not: %BLK.x kısaltması herhangi bir fonksiyon bloğuna ait sözcüğü tanımlamak için
kullanılmaktadır (örn. %C1.P).
Sözcüklerin Atanması:
Sözcük veya çift sözcükler üzerinde atama işlemleri yapılabilir:
 Sözcük (dizili)  Sözcük (dizili veya değil)
 Çift sözcük (dizili)  Çift sözcük (dizili veya değil)
 Mutlak tam değer  Sözcük (Örnek 3) veya çift sözcük (dizili veya değil)
 Bit dizisi  Sözcük veya çift sözcük
31
 Floating point (dizili veya değil)  Floating point (dizili veya değil)
 Sözcük veya çift sözcük  Bit dizisi
 Mutlak floating point değeri  Floating point (dizili veya değil)
Şekil-33’te sözcük atama işlemlerine örnekler gösterilmektedir.
Şekil-33 Sözcük atama örnekleri
Tablo-9 Sözcük atamaları sözdizimi
İşlemci
Sözdizimi
:=
[Op1:=Op2]
İşlenen 1 (Op1) işlenen 2’nin (Op2) değerini alır.
Tablo-10’da işlenenlerin ayrıntısı verilmiştir.
Tablo-10 Sözcük işlenenleri ve işlenenlerin ayrıntıları
Tip
İşlenen 1 (Op1)
İşlenen 2 (Op2)
Sözcük,
çift %BLK.x, %MWi, %QWi, %QWAi,
sözcük, bit dizisi
%SWi, %Mwi[%MWi, %MDi,
%MDi[ %MWj]], %Mi:L, %Qi:L,
%Si:L, %Xi:L
Mutlak değer, %MWi, %KWi, %IW,
%IWAi,
%QWi,
%SWi,
%MWi[%MWi],
%KWi[%MWi],
%MDi,
%MDi[%MWj],
%KDi,
%KDi[%MWj], %INW, %Mi:L,
%Qi:L, %QNW, %Si:L, %Xi:L,
%Ii:L
Floating point
Mutlak floating point değeri, %MFi,
%MFi[[%MWj],
%KFi,
%KFi[[%MWj]
%MFi, %MFi[[%MWj]
Not: %BLK.x kısaltması herhangi bir fonksiyon bloğuna ait sözcüğü tanımlamak için
kullanılmaktadır (örn. R3.I). %Mi:L, %Si:L, %Xi:L bit dizileri için ilk bit dizisinin taban adresi 8’in
katları olmalıdır (0, 8, 16,…, 96,…)
3.4.2 Karşılaştırma Buyrukları
Genelde, mantık diyagramı buyrukları kullanarak verinin işlenmesi, iki yazacın içeriklerinin
karşılaştırılması şeklinde basit işlemleri içermektedir. Merdiven programlamada kullanılan buyruklar:
eşit (=), büyük (>), küçük (<), büyük/eşit (≥), küçük/eşit (≤) ve eşit değil (<>). Bu karşılaştırmaların
sonucu olarak bir çıkış denetlenebilir veya başka bir işlem gerçekleştirilebilir. Karşılaştırılan değerler
32
veya sözcükler karşılaştırma bloğu kullanılarak doğrudan girilebilir.
Bu buyruklar iki yazacın içeriğini belirtilen koşul için karşılaştırır. İşlem DOĞRU ise, çıkış bobini
enerjilenir veya bir sözcük yazma işlemi yapılabilir.
Tablo-11 Karşılaştırma buyrukları
Buyruk
Sözdizimi
>
İşlenen 1 (Op) işlenen 2’den (Op2) daha büyük mü diye test eder.
>=
İşlenen 1 (Op) işlenen 2’den (Op2) daha büyük veya eşit mi diye test eder.
<
İşlenen 1 (Op) işlenen 2’den (Op2) daha küçük mü diye test eder.
<=
İşlenen 1 (Op) işlenen 2’den (Op2) daha küçük veya eşit mi diye test eder.
=
İşlenen 1 (Op) işlenen 2’ye (Op2) eşit mi diye test eder.
<>
İşlenen 1 (Op) işlenen 2’den (Op2) farklı mı diye test eder.
Yapı
Karşılaştırma, köşeli parantezler içinde LD, AND, ve OR buyruklarını takiben işletilir. Yapılan
karşılaştırma işlemi doğru ise, sonuç “1”dir.
Şekil-34’te karşılaştırma örnekleri verilmiştir.
Şekil-34 Karşılaştırma buyrukları örneği.
Karşılaştırma buyrukları sözdizimi:
İşlemci
Sözdizimi
>, >=, <, <=, =, LD[Op1 İşlem Op2]
<>
AND[Op1 İşlem Op2]
OR[Op1 İşlem Op2]
33
Tablo-12 İşlenenler
Tip
İşlenen 1 (Op1)
İşlenen 2 (Op2)
Sözcükler
%MWi, %KWi, %INWi, , %IW,
%IWAi, %QNWi, %QWi, %QWAi,
%SWi, %BLK.x
Mutlak değer, %MWi, %KWi,
%INWi, %IW, %IWAi, %QNWi,
%QW, %QWAi, %SWi,
%MWi[%MWi], %KWi[%MWi],
%BLK.x
Çift sözcükler
%MDi, %KDi
Mutlak
değer,
%MDi[%MWi],
%KDi[%MWi]
Floating point
%MFi, %KFi
Mutlak floating point değeri, %MFi,
%MFi[[%MWj],
%KFi,
%KFi[[%MWj]
%MDi,
%KDi,
Not: Karşılaştırma buyrukları parantezler içinde kullanılabilir.
Parantezler içinde karşılaştırma buyruklarının kullanılmasına örnek program:
0 LD
%M0
1 AND
( [ %MF20 > 10.0 ]
2 OR
%I0.0.0
3 )
4 ST
%Q0.0.1
3.4.3 Aritmetik İşlemler
Aritmetik işlemler toplama, çıkarma, çarpma ve bölme gibi dört temel işlemin dışında bölmeden
kalan, karekök, bir arttır ve bir azalt işlemlerini de içerir. Bu buyruklar bir, iki veya üç yazacın
içeriklerini kullanarak gerekli işlemleri yaparlar.
Toplama (“ + ”)
“+” buyruğu iki farklı bellek alanındaki değerin toplanması işlemini yapar. Sonuç belitilen bir sözcük
adresinde saklanır. Toplama işlemi belirli yolların DOĞRU olması koşuluyla yapılacaksa, toplama
basamağından önce giriş koşulları programlanmalıdır. Taşma olduğunda, taşma biti (%S18)
tarafından belirtilir.
Çıkarma (“ – ”)
“ - ” buyruğu iki farklı yazacın çıkarma işlemini yapar. Toplamada olduğu gibi, çıkarma işlemine izin
verecek bir koşul varsa, değerler girilmeden önce bu koşulun programlanması gerekir. Çıkarma
işleminin sonucu negatif olduğunda bunu gösteren bite (%S17) sahiptir.
Çarpma (“ * ”)
“ * ” buyruğu çarpma işlemini yapar ve çarpma işlemine tabi tutulan yazaçların çarpım sonucunu
saklamak için de bir yazaç kullanır. İşleme izin verecek bir koşul varsa, değerlerin girildiği çarpma
işleminin yapıldığı basamaktan önce bu koşulun programlanması gerekir. Eğer sonuç, sonuç
sözcüğünün kapasitesini aşarsa, %S18 sistem biti 1’e kurulur ve çarpma işlem sonucu anlamsızdır.
Bölme (“ / ”)
“ / ” buyruğu iki sayının bölünmesi işlemini gerçekler. Bölmenin sonucu belirtilen bir yazaçta
saklanır. Bölmeden kalanı elde etmek için REM (Remainder: Kalan) buyruğu kullanılır. Bölen 0 ise,
bölme işlemi olanaksızdır ve %S18 biti 1’e kurulur. Sonuç yanlıştır.
34
Karekök alma (SQRT)
Karekök alma işlemi sadece pozitif değerlere uygulanır. Karekökün işleneni negatifse, %S18 biti 1’e
kurulur ve sonuç yanlıştır.
İşleneni bir artırma (INC)
Bir işlenenle gerçekleştirilen bu buyruk, programlanan koşullar DOĞRU ise işlenen sözcüğünün
içeriğini bir artırır ve sonucu yine aynı sözcüğe yazar.
İşleneni bir azaltma (DEC)
Bir işlenenle gerçekleştirilen bu buyruk, programlanan koşullar DOĞRU ise işlenen sözcüğünün
içeriğini bir azaltır ve sonucu yine aynı sözcüğe yazar.
Yapı
Aritmetik işlemler Şekil-35’teki gibi gerçekleştirilebilir.
Şekil-35 Aritmetik buyruklar örneği.
Not: Sistem bitleri %S17 ve %S18’in idaresinden kullanıcı programı sorumludur. Bu bitler
denetleyici tarafından “1”e kurulur ve yeniden kullanılabilmesi için program tarafından
sıfırlanmalıdır.
Sözdizimi Tablo-13’te gösterildiği gibi kullanılan işleme göre değişir.
Tablo-13 Sözdizimi
İşlemci
Sözdizimi
+, - , *, /, REM
[Op1 := Op2 İşlem Op3]
INC, DEC
[İşlem Op1]
SQRT (1)
[Op1:= SQRT (Op2)]
Tip
İşlenen 1 (Op1)
İşlenen 2 (Op2)
Sözcükler
%MWi, %QWi, %QWAi, %SWi
Mutlak değer, %MWi, %KWi,
%INW, %IW, %IWAi, %QNW,
%QW, %QWAi, %SWi, %BLK.x
Çift sözcükler
%MDi
Mutlak değer, %MDi, %KDi
Örnek: Toplamada taşma
35
Şekil-36 Taşma bitinin sıfırlanması.
Eğer %MW1 = 23241 ve %MW2 = 21853, gerçek sonuç (45094) 16 bitlik tek bir sözcükte
gösterilemez, %S18 biti “1”e kurulur ve elde edilen sonuç (-20442) yanlıştır. Bu örnekte sonuç
32767’den büyüktür ve değeri 32767’de sabitlenir.
3.4.4 Mantık Komutları
Bu komutlar ile iki sözcük işleneni arasında veya tek bir sözcük işleneni üzerinde mantık işlemleri
gerçekleştirilir.
AND: İki işlenenin bitleri arasındaki VE işlemi
OR: İki işlenenin bitleri arasındaki VEYA işlemi
XOR: İki işlenenin bitleri arasındaki Özel VEYA işlemi
NOT: Bir işlenenin değili (bit olarak)
Yapı:
Mantık işlemleri aşağıdaki gibi gerçekleştirilir:
Şekil-37 Mantık buyrukları örneği.
36
Tablo-15 Mantık buyrukları sözdizimi ve işlenenleri
İşlemci
AND,
XOR
Sözdizimi
OR, [Op1 := Op2 işlem Op3]
NOT
[NOT(Op2)]
İşlenen 1 (Op1)
İşlenen 2 ve 3 (Op2 & 3)
%MWi, %QWi, Mutlak değer (1), %MWi, %KWi,
%QWAi, %SWi %IW, %IWAi, %QW, %QWAi,
%SWi, %BLK.x
Not: (1) NOT işleminde Op2 mutlak değer olamaz.
Örnek:
Aşağıdaki örnek bir mantık AND buyruğu kullanımını göstermektedir:
[%MW15:=%MW32 AND %MW12]
3.4.5 Kaydırma (Shift) Buyrukları
Açıklama: Kaydırma buyrukları bir işlenenin bitlerinin belirli bir sayıda sağa ya da sola kaydırma
işlemi için kullanılır. Tablo-16’da kaydırma buyrukları sözdizimi ve kullanımı gösterilmiştir.
Tablo-16 Kaydırma buyrukları sözdizimi ve açıklamaları
Buyruk
İşlev
Mantık kaydırma
SHL(op2,i)
Sola doğru i kadar konum kaydırma
mantık işlemi.
SHR(op2,i)
Sağa doğru i kadar konum kaydırma
mantık işlemi.
Döndürme
ROL(op2,i)
Sola doğru i kadar konum döndürme
mantık işlemi.
ROR(op2,i)
Sağa doğru i kadar konum döndürme
mantık işlemi.
37
Yapı:
Kaydırma işlemleri aşağıdaki gibi yapılır:
Şekil-38 Kaydırma buyrukları program örnekleri.
Sözdizimi
Tablo-17’de görüldüğü gibi, sözdizimi kullanılan işleme göre değişir.
Tablo-17 Kaydırma buyrukları sözdizimi
İşlemci
SHL, SHR
ROL, ROR
Sözdizimi
[Op1 := İşlemci (Op2,i)]
Tip
İşlenen 1 (Op1)
İşlenen 2 (Op2)
Sözcükler
%MWi, %KWi, %IW, %IWAi,
Çift sözcükler
%MDi
%MDi, %KDi
3.4.6 Dönüşüm Buyrukları
Açıklama: Dönüşüm buyrukları farklı sayı gösterimleri arasındaki dönüşümü yapmak için kullanılır.
Tablo-19’da Dönüşüm buyruklarının çeşitleri görülmektedir.
Tablo-19 Dönüşüm buyrukları
Buyruk
İşlev
BTI
BCD  İkilik dönüşümü
ITB
İkilik  BCD dönüşümü
Not: Sistem biti %S17 kapasite aşımı için kullanılır.
38
Yapı:
Dönüşüm işlemleri aşağıdaki gibi yapılır:
Şekil-39 Dönüşüm buyrukları program örnekleri.
Sözdizimi
Sözdizimi Tablo-20’de görüldüğü gibidir.
Tablo-20 Dönüşüm buyrukları sözdizimi
İşlemci
Sözdizimi
BTI, ITB
[Op1 := İşlemci (Op2)]
Tip
İşlenen 1 (Op1)
İşlenen 2 (Op2)
Sözcükler
%MWi, %KWi, %IW, %IWAi,
Çift sözcükler
%MDi
%MDi, %KDi
Uygulama Örneği:
 BTI buyruğu BCD kodlanmış iki konumlu anahtarlar aracığıyla denetleyicinin girişlerine
uygulanan bir set noktası değerini işlemek için kullanılır.
 ITB buyruğu BCD kodlanmış göstergelerde nümerik değerleri (örneğin, hesaplama sonucu, bir
fonksiyon bloğunun mevcut değeri) göstermek için kullanılır.
3.4.7 Tek/Çift Sözcük Dönüşüm Buyrukları
Açıklama: Tek/Çift sözcükler arası dönüşüm buyrukları Tablo-22’de verilmiştir.
Tablo-22 Sözcükler arası dönüşüm buyrukları sözdizimi
Buyruk
İşlev
LW
Çift sözcüğün LSB’sini sözcüğe çıkarır.
HW
Çift sözcüğün MSB’sini sözcüğe çıkarır.
CONCATW
İki sözcüğü bir çift sözcükte birbirine bağlar.
DWORD
16 bitlik sözcüğü 32 bitlik bir çift sözcüğe dönüştürür.
39
Yapı:
Dönüşüm işlemleri aşağıdaki gibi yapılır:
Şekil-40 Sözcük Dönüşüm buyrukları program örnekleri.
Sözdizimi
Sözdizimi Tablo-23’te görüldüğü gibidir.
Tablo-23 Dönüşüm buyrukları sözdizimi
İşlemci
Sözdizimi
İşlenen 1 (Op1)
İşlenen
(Op2)
2 İşlenen 3
(Op3)
LW, HW
[Op1 := İşlem (Op2)]
%MWi
%MDi, %KDi
CONCATW
[Op1 := İşlem (Op2, Op3)]
%MDi
%MWi, %KWi, %MWi, %KWi,
mutlak değer
mutlak değer
DWORD
[Op1 := İşlem (Op2)]
%MDi
%MWi, %KWi
(-)
(-)
3.5 Program Buyrukları
Bu bölümde incelenecek olan buyruklar şunlardır:




END Buyrukları
NOP Buyrukları
Dallanma (Jump) Buyrukları
Altyordam (Subroutine) Buyrukları
3.5.1 END Buyrukları
Açıklama: END buyrukları bir program tarama çevriminin işletilmesinin sonunu tanımlar.
Üç farklı “end” buyruğu vardır:
 END: Koşulsuz program sonu.
 ENDC: Önceki Boole işlem sonucunun “1” olması durumunda program sonu
 ENDCN: Önceki Boole işlem sonucunun “0” olması durumunda program sonu
Önceden tanımlı olarak (normal mod), program sonu etkinleştirildiğinde çıkışlar güncellenir ve yeni
tarama çevrimi başlatılır.
Tarama periyodikse, program sonuna ulaşıldığında çıkışlar güncellenir ve yeni tarama başlatılır.
40
Örnekler
Şekil-41’de koşulsuz END buyruğunun kullanımı görülmektedir.
Şekil-41 Koşulsuz END buyruğunun kullanımı.
Şekil-42’de koşulsuz END buyruğunun kullanımı görülmektedir.
Şekil-42 Koşullu END buyruğunun kullanımı.
3.5.2 NOP Buyruğu
NOP (No Operation) buyruğu hiçbir işlem yapmaz. Daha sonra satır numaralarını değiştirmeden
programa yeni buyruklar eklenmek istendiğinde satır “ayırmak” için kullanılır.
3.5.3 Dallanma (Jump) Buyrukları
Açıklama: Jump buyrukları programın işletilmesinin hemen kesilmesi ve bu program satırından
sonra %Li (compact PLC’ler için i = 1 ile 16 arası ve diğerleri için 1 ile 63 arası) etiketli satırdan
devam edilmesini sağlar.
JMP, JMPC ve JMPCN
Üç farklı “Jump” buyruğu bulunmaktadır:
JMP: Koşulsuz program dallanma (jump)
JMPC: Önceki Boole işlem sonucunun “1” olması durumunda program dallanma
JMPCN: Önceki Boole işlem sonucunun “0” olması durumunda program dallanma
41
Örnekler
Jump Buyrukları Örnekleri
Şekil-43 Dallanma buyruklarının kullanımı.
Kurallar
 Dallanma buyrukları parantezler içinde kullanılamaz ve AND(, OR( buyrukları ve bir parantez
kapama buyruğunun ")" arasına yerleştirilmemelidir.
 Etiket bir LD, LDN, LDR, LDF veya BLK buyruğundan önce yerleştirilmelidir.
 %Li etiketinin etiket numarası programda yalnızca bir defa tanımlanmalıdır.
 Program dallanma yukarı veya aşağı doğru olan programlama satırına gerçekleştirilir. Dallanma
yukarı doğru olduğunda, programın tarama süresine dikkat edilmelidir. Uzatılmış tarama süresi
güvenlik zamanlayıcısının (watchdog) tetiklenmesine neden olabilir.
3.5.4 Altyordam (Subroutine) Buyrukları
Açıklama: Altyordam buyrukları bir programın bir altyordamı yürütmesi ve sonra ana programa geri
dönmesini sağlar.
SRn, SRn: and RET.
Altyordamlar üç adımdan oluşur:
 Önceki Boole işlem sonucu “1” ise, SRn buyruğu SRn etiketi ile gönderme yapılan altyordamı
çağırır.
 Altyordama SRn: etiketi ile gönderme yapılır. TWDLCAA10DRF, TWDLCAA16DRF için n = 0
ile 15 arası ve tüm diğer denetleyiciler için 0 ile 63 arası.
 Altyordamın sonuna yerleştirilen RET buyruğu program akışını ana programa döndürür.
42
Örnekler
Altyordam buyrukları örnekleri.
Şekil-44 Altyordam buyruklarının kullanımı.
Kurallar
 Bir altyordam başka bir altyordamı çağırmamalıdır.
 Altyordam buyrukları parantezler içinde kullanılamaz ve AND(, OR( buyrukları ve bir parantez
kapama buyruğunun ")" arasına yerleştirilmemelidir.
 Etiket, sadece bir LD veya bir Bool denkleminin (veya rung) başlangıcını işaret eden bir BLK
komutundan önce yerleştirilebilir.
 Altyordamın çağırılmasının ardından bir atama buyruğu kullanılmamalıdır. Bunun nedeni
altyordamın Boole akümülatörünün içeriğini değiştirebilmesidir. Dolayısıyla altyordamdan dönüşte,
çağrılmadan öncekinden daha farklı bir değer alabilir. Aşağıdaki örnekte bunu inceleyebiliriz.
Şekil-45 Altyordam buyruklarının yanlış kullanımına örnekler.
3.6 Temel Fonksiyon Blokları
Açıklama: Fonksiyon blokları programlar tarafından kullanılan bit objeleri ve özel sözcük
kaynaklarıdır. Temel fonksiyon blokları zamanlayıcılar, yukarı/aşağı sayma gibi basit işlevleri
sağlarlar.
43
3.6.1 Fonksiyon Blokları Bit ve Sözcük Objeleri
Aşağıdaki gösterim bir yukarı/aşağı Sayıcı (Counter) Fonksiyon Bloğu örneğidir.
.
Şekil-46 Yukarı/aşağı Sayıcı Fonksiyon Bloğu.
Bit Objeleri
Bit objeleri blok çıkışlarına karşılık gelir. Bu bitler aşağıdaki yöntemlerden biri kullanılarak Boolean
test buyrukları ile erişilebilir:
Girişler buyruklar formunda erişilebilir.
 Eğer dönüştürülebilir programlamada bloğa bağlandıysa doğrudan (örneğin, LD E) (Standart
fonksiyon blokları programlama ilkelerine bkz.).
 Blok tipini tanımlayarak (örneğin, LD %Ci.E).
Sözcük Objeleri
Sözcük objeleri aşağıdaki şekilde tanımlı parametrelere ve değerlere karşılık gelir:
 Blok konfigürasyon parametreleri: Bazı parametreler program tarafından erişilebilir (örneğin,
önceden seçilen parametreler) ve bazıları program tarafından erişilemez (örneğin, zaman tabanı).
 Mevcut değerler: Örneğin, %Ci.V, mevcut sayma değeri.
Erişilebilir Bit ve Sözcük Objeleri
Tablo-24’te program tarafından erişilebilir temel fonksiyon blokları bit ve sözcük objeleri
tanımlanmıştır.
Tablo-24 Fonksiyon blokları bit ve sözcük objeleri
Temel Fonksiyon Sembol Aralık (i) Obje
Bloğu
Çeşitleri
Tanım
Adres
Yazma
Erişimi
Zamanlayıcı
Mevcut Değer
%TMi.V
yok
Önayar değeri
%TMi.P
var
Bit
Zamanlayıcı çıkışı
%TMi.Q
yok
Sözcük
Mevcut Değer
%Ci.V
yok
Önayar değeri
%Ci.P
var
Alttan taşma çıkışı %Ci.E
(empty:boş)
yok
Önayar değerine %Ci.D
ulaşıldı (done)
yok
Üstten taşma çıkışı %Ci.F
(full:dolu)
yok
Yukarı/aşağı
Sayıcı
%TMi
%Ci
0-127
0-127
Sözcük
Bit
44
3.6.1.1 Standart Fonksiyon Blokları Programlama İlkeleri
Açıklama
Standart fonksiyon bloklarını programlamak için aşağıdaki yöntemlerin birini kullanın:
 Fonksiyon blok buyrukları (örneğin, BLK %TM2): Bu dönüştürülebilir merdiven diyagramı
programlama yöntemi, işlemlerin blok üzerinde programın tek bir yerinde (merdiven basamağında)
yapılmasına olanak sağlar.
 Özel buyruklar (örneğin, CU %Ci): Bu dönüştürülemez yöntem işlemlerin blokların girişlerinde
programın farklı yerlerinde yapılmasına olanak sağlar (örneğin, 100.satır CU %C1, 174. satır CD
%C1, 209. satır LD %C1.D).
Dönüştürülebilir Programlama
Dönüştürülebilir programlama için BLK, OUT_BLK ve END_BLK buyruklarını kullanın:
 BLK: Blok başlangıcını belirtir.
 OUT_BLK: Blok çıkışlarının doğrudan bağlanmasında kullanılır.
 END_BLK: Blok sonunu belirtir.
3.6.2 Zamanlayıcı (Timer) Fonksiyon Bloğu (%TMi)
Açıklama
Üç çeşit zamanlayıcı fonksiyon bloğu vardır:
Zaman gecikmeleri veya vuru periyotları programlanabilir ve belki TwidoSoft yazılımı kullanılarak
değiştirilebilir.
TON (Timer ON-Delay): Bu tip zamanlayıcı zaman gecikmeli enerjilendirme işlemlerinin yapılması
için kullanılır.
TOF (Timer OFf-Delay): Bu tip zamanlayıcı zaman gecikmeli enerji kesme işlemlerinin yapılması
için kullanılır.
TP (Timer - Pulse): Bu tip zamanlayıcı belirli bir zaman aralığında vuru üretmek için kullanılır.
Gösterim
Aşağıdaki Şekil-47 Zamanlayıcı Fonksiyon Bloğu gösterimidir.
Şekil-47 Zamanlayıcı Fonksiyon Bloğu.
45
Parametreler
Zamanlayıcı Fonksiyon Bloğu aşağıdaki parametrelere sahiptir:
Tablo-25 Zamanlayıcı Fonksiyon Bloğu parametreleri
Parametre
Etiket
Değer
Zamanlayıcı no.su
%TMi
0 - 63: TWDLCAA10DRF ve
TWDLCAA16DRF
0 - 127 diğer denetleyiciler için.
Tip
TON
 Timer on-delay
TOF
 Timer off-delay
TP
 Vuru (monostable)
Zaman Tabanı (Time Base)
TB
1 dak (önceden tanımlı), 1 s, 100 ms, 10 ms, 1
ms
Mevcut Değer
%TMi.V
Zamanlayıcı çalıştığında 0’dan %TMi.P’ye
kadar artan sözcük. Okunabilir ve test
edilebilir, fakat program tarafından yazılamaz.
%TMi.V Animasyon Tablosu Editörü
kullanılarak değiştirilebilir.
Önayar Değeri
%TMi.P
0-9999. Okunabilir, test edilebilir ve program
tarafından yazılabilir sözcük. Önceden tanımlı
değer 9999. Üretilen zaman gecikmesi
%TMi.P×TB’dir.
Animasyon Tablosu Editörü
Y/N
Y: Yes (Evet), %TMi.P önayar değeri
Animasyon Tablosu Editörü kullanılarak
değiştirilebilir.
N:No(Hayır),%TMi.P
önayar
değeri
değiştirilemez
İzin girişi (veya buyruğu)
IN
TON veya TP tipi zamanlayıcıları yükselen
kenarda, TOF tipi zamanlayıcıyı düşen
kenarda başlatır.
Zamanlayıcı çıkışı
Q
Atanmış %TMi.Q biti gerçekleştirilen
fonksiyona (TON, TOF veya TP) göre “1”e
kurulur.
3.6.2.1 TOF Tipi Zamanlayıcı
Açıklama: TOF (Timer Off-Delay) tipi zamanlayıcı zaman gecikmeli enerjisi kesilecek olayları
kontrol etmek için kullanılır. Bu gecikme TwidoSoft kullanılarak programlanabilir.
46
Zamanlama Diyagramı
Aşağıdaki zamanlama diyagramı TOF tipi zamanlayıcının çalışmasını göstermektedir.
Şekil-48 TOF tipi zamanlayıcının zamanlama diyagramı.
Çalışma:
Tablo-26’da TOF tipi zamanlayıcının çalışması açıklanmıştır.
Tablo-26 TOF tipi zamanlayıcının çalışması
Faz
Tanım
1
%TMi.V mevcut değeri, zamanlayıcı çalışıyor bile olsa, IN girişindeki yükselen
kenarda “0”a kurulur.
%TMi.Q çıkış biti IN girişinde yükselen kenar algılandığında “1”e kurulur.
Zamanlayıcı IN girişinin düşen kenarında çalışmaya başlar.
%TMi.V mevcut değeri %TMi.P’ye kadar zaman tabanının (TB) her vurusunda bir
artmaya başlar.
%TMi.Q çıkış biti, mevcut değer %TMi.P’ye ulaştığında “0”lanır.
2
3
4
5
3.6.2.2 TON Tipi Zamanlayıcı
Açıklama: TON (Timer On-Delay) tipi zamanlayıcı zaman gecikmeli enerjilenecek olayları kontrol
etmek için kullanılır. Bu gecikme TwidoSoft kullanılarak programlanabilir.
47
Aşağıdaki zamanlama diyagramı TON tipi zamanlayıcının çalışmasını göstermektedir.
Şekil-49 TON tipi zamanlayıcının zamanlama diyagramı.
Çalışma:
Tablo-27’de TON tipi zamanlayıcının çalışması açıklanmıştır.
Tablo-27 TON tipi zamanlayıcının çalışması
Faz
Tanım
1
2
Zamanlayıcı IN girişinin yükselen kenarında çalışmaya başlar.
artmaya başlar.
%TMi.Q çıkış biti, mevcut değer %TMi.P’ye ulaştığında “1”e kurulur.
IN girişi “1” olduğu sürece %TMi.Q çıkış biti “1” değerinde kalır.
IN girişinde bir düşen kenar algılandığında, mevcut değer %TMi.P’ye ulaşmamış
bile olsa, zamanlayıcı durur ve %TMi.V “0”lanır.
3
4
5
Not: Önayar Değeri ne kadar büyük olursa zaman gecikmesi doğruluğu o kadar yüksek olur.
3.6.2.3 TP Tipi Zamanlayıcı
Açıklama: TP (Timer-Pulse) tipi zamanlayıcı belirli bir zaman aralığında vuru üretmek için
kullanılır. Bu gecikme TwidoSoft kullanılarak programlanabilir.
48
Aşağıdaki zamanlama diyagramı TP tipi zamanlayıcının çalışmasını göstermektedir.
Şekil-50 TP tipi zamanlayıcının zamanlama diyagramı.
Çalışma:
Tablo-28’de TP tipi zamanlayıcının çalışması açıklanmıştır.
Tablo-28 TP tipi zamanlayıcının çalışması
Faz
Tanım
1
Zamanlayıcı IN girişinin yükselen kenarında çalışmaya başlar. Zamanlayıcı
çalışmaya başlamamış ise mevcut değer %TMi.V “0”a kurulur.
Zamanlayıcı çalışmaya başladığında %TMi.Q çıkış biti “1”e kurulur.
artmaya başlar.
%TMi.Q çıkış biti, mevcut değer %TMi.P’ye ulaştığında “0”lanır.
Mevcut değer %TMi.V %TMi.P’ye eşit olduğunda ve IN girişi 0’a döndüğünde,
%TMi.V “0”lanır.
Bu zamanlayıcı sıfırlanamaz. Ancak mevcut değer %TMi.V %TMi.P’ye eşit ve IN
girişi 0 olduğunda %TMi.V “0”lanır.
2
3
4
5
6
Zamanlayıcıların Programlanması ve Konfigurasyonu
Açıklama: Zamanlayıcı fonksiyon blokları (%TMi) nasıl kullanıldıklarına bakılmaksızın aynı şekilde
programlanırlar. Zamanlayıcı fonksiyonu (TON, TOF veya TP) konfigürasyon sırasında seçilir.
Örnekler
Aşağıdaki gösterimde zamanlayıcı fonksiyon bloğunun dönüştürülebilir ve dönüştürülemez
programlama örnekleri bulunmaktadır.
49
Şekil-51 Zamanlayıcı programlama örneği.
Yapılandırma
Yapılandırma sırasında aşağıdaki parametreler girilmelidir:
 Zamanlayıcı tipi: TON, TOF veya TP
 Zaman tabanı: 1 dak, 1 s, 100 ms, 10 ms veya 1 ms
 Önayar değeri (%TMi.P): 0 ile 9999 arası
 Ayarla: İşaretli veya İşaretsiz
Özel Durumlar
Tablo-29’da zamanlayıcı fonksiyon bloğunun programlanması için özel durumlar listelenmiştir.
Tablo-29 Zamanlayıcı fonksiyon bloğunun programlanmasında özel durumlar.
Özel Durum
Tanım
Soğuk yeniden
(%S0=1)
başlatmanın
etkisi Mevcut değeri 0 olmaya zorlar. %TMi.Q’yu 0’lar.
Önayar değeri konfigürasyon sırasında tanımlanan
değere eşitlenir.
Sıcak yeniden
(%S1=1)
başlatmanın
etkisi Zamanlayıcının mevcut değeri ve önayar değeri üzerinde
etkisi yoktur. Güç kesildiğinde mevcut değer değişmez.
Denetleyicinin durmasının etkisi
Denetleyicinin durdurulması mevcut değeri dondurmaz.
Program dallanmasının etkisi
Zamanlayıcı
bloğunun
üzerinden
dallanma
zamanlayıcıyı dondurmaz. Zamanlayıcı önayar değerine
(%TMi.P) ulaşana kadar artmaya devam eder. Bu
noktada, zamanlayıcı bloğunun Q çıkışına atanan “işlem
tamam” biti (%TMi.Q) durum değiştirir. Ancak, blok
çıkışına doğrudan bağlanan ilgili çıkış etkinleştirilmez ve
denetleyici tarafından taranmaz.
%TMi.Q biti ile test etme
%TMi.Q bitinin program içinde bir defa test edilmesi
önerilir.
50
MCS/MCR master konrol rölesi
buyruklarının etkisi
İki master konrol rölesi buyruğunun arasında
programlanmış zamanlayıcı bloğu MCS buyruğu etkin
olduğunda sıfırlanır.
%TMi.P’nin değiştirilmesinin etkisi
Bir buyruk kullanarak veya değeri değiştirerek önayar
değerinin değiştirilmesi yalnızca zamanlayıcının bir
sonraki devreye girişinde etkin olur.
3.6.2.4 1 ms Zaman Tabanı Kullanan Zamanlayıcılar
1 ms zaman tabanı ilk beş zamanlayıcı ile kullanılabilir. Dört sistem sözcüğü %SW76, %SW77,
%SW78 ve %SW79, "kum saatleri" olarak kullanılabilir. Bu dört sözcüğün her biri pozitif değere
sahiplerse sistem tarafından her milisaniyede bir azaltılırlar.
Bu sözcüklerin birini ard arda yükleyerek veya ara değerleri test ederek çoklu zamanlama yapılabilir.
Bu dört sözcükten birinin değeri 0’dan küçükse, değiştirilmeyecektir. Bir zamanlayıcı karşılık gelen
bit 15’i “1”e kurarak "dondurulabilir", ve sonra aynı bit “0”lanarak "çözülebilir".
Programlama Örneği
Aşağıdaki örnekte bir zamanlayıcının programlanması görülmektedir.
Şekil-52 Zamanlayıcı programlama örneği.
3.6.3 Yukarı/Aşağı Sayıcı (Counter) Fonksiyon Bloğu (%Ci)
Açıklama: Sayıcı fonksiyon bloğu (%Ci) olayların yukarı veya aşağı doğru sayılması için kullanılır.
Bu iki işlem ardışık olarak yapılabilir.
Gösterim
Aşağıdaki Şekil-54 Yukarı/Aşağı Sayıcı Fonksiyon Bloğu gösterimidir.
51
Şekil-53 Yukarı/aşağı Sayıcı Fonksiyon Bloğu.
Parametreler
Yukarı/Aşağı Sayıcı Fonksiyon Bloğu aşağıdaki parametrelere sahiptir:
Tablo-30 Sayıcı Fonksiyon Bloğu parametreleri
Parametre
Etiket
Değer
Sayıcı no.su
%Ci
0 - 127
Mevcut Değer
%Ci.V
Sözcük CU ve CD girişlerine (veya
buyruklarına) göre artırılır veya azaltılır.
Okunabilir ve test edilebilir, fakat program
tarafından yazılamaz. %Ci.V Animasyon
Tablosu Editörü kullanılarak değiştirilebilir.
Önayar Değeri
%Ci.P
0 ≤ %Ci.P ≤ 9999. Okunabilir, test edilebilir
ve program tarafından yazılabilir sözcük.
Önceden tanımlı değer 9999.
Animasyon Tablosu Editörü ile ADJ
düzenlemek
Y: Yes (Evet), %Ci.P önayar değeri
Animasyon Tablosu Editörü kullanılarak
değiştirilebilir.
N:No(Hayır),%Ci.P
değiştirilemez
önayar
Reset girişi (veya buyruğu)
R
“1” durumunda: %Ci.V = 0.
Set girişi (veya buyruğu)
S
“1” durumunda: %Ci.V = %Ci.P.
Yukarı
sayma
buyruğu)
Aşağı sayma
buyruğu)
girişi(veya CU
girişi
(veya CD
Aşağı sayma taşma çıkışı
E (Empty)
Önayar değerine erişildi
D (Done)
Yukarı sayma taşma çıkışı
F (Full)
değeri
Yükselen kenarda %Ci.V’yi bir artırır.
Yükselen kenarda %Ci.V’yi bir azaltır.
Aşağı sayıcıda %Ci.V 0’dan 9999’a
değiştiğinde ilgili %Ci.E biti = 1 olur (%Ci.V
9999’a ulaştığında “1”e kurulur ve sayıcı aşağı
saymaya devam ederse “0”lanır).
%Ci.V=%Ci.P olduğunda ilgili %Ci.D biti= 1
olur.
Yukarı sayıcıda %Ci.V 9999’dan 0’a
değiştiğinde ilgili %Ci.F biti= 1 olur (%Ci.V
0’a ulaştığında “1”e kurulur ve sayıcı yukarı
saymaya devam ederse “0”lanır).
52
Çalışma:
Tablo-31’de Yukarı/aşağı sayıcının çalışması açıklanmıştır.
Tablo-31 Yukarı/aşağı sayıcının çalışması
Çalışma
Hareket
Sonuç
Sayma
Yukarı sayma CU girişinde bir %Ci.V mevcut değeri bir artar.
yükselen kenar algılanır (veya CU
buyruğu etkin olur).
%Ci.V mevcut değeri
önayar değerine eşit olur.
%Ci.P %Ci.D “önayar değerine ulaşıldı”
çıkış biti “1” olur.
%Ci.V mevcut değeri 9999’dan 0’a %Ci.F çıkış biti
değişir.
taşması) “1” olur.
Sayıcı yukarı
ederse,
Aşağı sayma
saymaya
(yukarı
sayma
devam %Ci.F çıkış biti “0”lanır.
Aşağı sayma CD girişinde bir %Ci.V mevcut değeri bir azalır.
yükselen kenar algılanır (veya CD
buyruğu etkin olur).
%Ci.V mevcut değeri 0’dan 9999’a %Ci.E çıkış biti (aşağı
değişir.
taşması) “1” olur.
Sayıcı aşağı saymaya devam %Ci.E çıkış biti “0”lanır.
ederse.
sayma
Yukarı / Aşağı sayma
Yukarı ve aşağı sayma fonksiyonlarını eşzamanlı kullanmak (veya CU ve
CD girişlerini etkinleştirmek) için, karşılık gelen CU ve CD girişleri
eşzamanlı olarak kontrol edilmelidir. Sonra bu iki giriş ard arda taranır. Her
ikisi de 1 ise, mevcut değer değişmeden kalır.
Reset (Sıfırlama)
R girişi 1 durumuna kurulur (veya %Ci.V mevcut değeri 0’lanır. %Ci.E,
R buyruğu etkin olur).
%Ci.D ve %Ci.F çıkışları 0 olur.
Reset girişinin önceliği vardır.
Preset (Kurma)
S girişi “1”e kurulduğunda (veya S %Ci.V mevcut değeri %Ci.P’ye eşit
buyruğu etkin olduğunda) ve reset olur ve %Ci.D çıkışı “1”e kurulur.
girişi 0 ise (R buyruğu etkin
değilse).
Özel Durumlar
Tablo-32 Sayıcı fonksiyon bloğunun programlanmasında özel durumlar.
Özel Durum
Soğuk yeniden
(%S0=1)
başlatmanın
Sıcak yeniden
(%S1=1)
başlatmanın
%Ci.P’nin değiştirilmesinin etkisi
Tanım
etkisi  Mevcut değer %Ci.V sıfırlanır.
 %Ci.E, %Ci.D ve %Ci.F çıkışları 0 olur.
 Önayar değeri konfigürasyon sırasında tanımlanan
değere eşitlenir.
etkisi Sayıcının mevcut değeri (%Ci.V) üzerinde etkisi yoktur.
Bir buyruk kullanarak veya ayarlayarak önayar değerinin
değiştirilmesi, blok uygulama tarafından işlendiğinde
etkili olur.
53
3.6.3.1 Sayıcıların Programlanması ve Yapılandırması
Açıklama: Aşağıdaki örnek 5000 parçaya kadar saymayı sağlayan bir sayıcıdır. %M0 dahili biti “1”e
kurulduğunda %I1.2 girişindeki her vuru %C8 sayıcısını son değerine kadar bir (bit %C8.D=1).
Sayıcı %I1.1 girişi ile sıfırlanır.
Örnekler
Aşağıdaki gösterimde sayıcı fonksiyon bloğunun dönüştürülebilir ve dönüştürülemez programlama
örnekleri bulunmaktadır.
Şekil-54 Yukarı sayıcı programlama örneği.
Yapılandırma
Yapılandırma sırasında aşağıdaki parametreler girilmelidir:
 Önayar değeri (%Ci.P): Bu örnekte 5000’e ayarlı
Yukarı/Aşağı Sayıcı Örneği
Aşağıdaki gösterim yukarı/aşağı sayıcı fonksiyon bloğu örneğidir.
54
Şekil-55 Yukarı/aşağı sayıcı programlama örneği.
Bu örnekte, %C1.P = 4 ise, sayıcının mevcut değeri %C1.V 0’dan 3’e kadar artırılacaktır, sonra
3’ten 0’a doğru azalacaktır. %I0.0=1 oldukça %C1.V 0 ile 3 arasında salınacaktır.
3.6.4 Bit Kaydırma Yazacı (Shift Bit Register) Fonksiyon Bloğu (%SBRi)
Açıklama: Bit Kaydırma Yazacı fonksiyon bloğu (%SBRi) ikilik veri bitlerinin (0 veya 1) sağa veya
sola kaydırılması sağlar.
Gösterim
Aşağıdaki Şekil-56 Bit Kaydırma Yazacı fonksiyon bloğu gösterimidir.
Şekil-56 Bit Kaydırma Yazacı fonksiyon bloğu
Parametreler
Bit Kaydırma Yazacı Fonksiyon Bloğu aşağıdaki parametrelere sahiptir:
Tablo-33 Bit Kaydırma Yazacı Fonksiyon Bloğu parametreleri
Parametre
Etiket
Değer
Yazaç no.su
Yazaç biti
%SBRi
%SBRi.j
R
0-7
Kayar yazacın 0 ile 15 (j = 0 ile 15) arası
bitlerini bir test buyruğu ile test edilebilir ve
bir atama buyruğu ile yazılabilir.
Yükselen kenarda, %SBRi.j’nin 0 ile 15 arası
bitlerini 0’lar.
“1” durumunda: %Ci.V = %Ci.P.
Yükselen kenarda, bir yazaç bitini sola
kaydırır.
Yükselen kenarda, bir yazaç bitini sağa
kaydırır.
Set girişi (veya buyruğu)
S
Sola
kaydır
girişi(veya CU
buyruğu)
Sağa kaydır girişi (veya CD
buyruğu)
Çalışma:
Aşağıdaki Şekil-57 Bit Kaydırma Yazacı kaydırma işleminin önce ve sonrasındaki bit örüntüsü
gösterimidir.
55
Şekil-57 Bit Kaydırma Yazacının bit örüntüsü
Bu çalışma şekli CD buyruğu kullanılarak sağa doğru (Bit 15’ten Bit 0’a) kaydırma isteğinde de
geçerlidir. Bit 0 kaybolur.
Programlama
Aşağıdaki örnekte, CU girişine bağlı %S6 sistem biti aracılığıyla bir bit her saniyede sola doğru
kaydırılırken Bit 0 ise Bit 15’in değerinin tersine eşit olmaktadır.
Şekil-58 Bit Kaydırma Yazacı program örneği
Özel Durumlar
Tablo-34’te Bit Kaydırma Yazacının programlanması için özel durumlar listelenmiştir.
Tablo-34 Bit Kaydırma Yazacının programlanmasında özel durumlar.
Özel Durum
Tanım
Soğuk yeniden
(%S0=1)
başlatmanın
etkisi Yazaç sözcüğünün tüm bitleri sıfırlanır.
Sıcak yeniden
(%S1=1)
başlatmanın
etkisi Yazaç sözcüğünün bitleri üzerinde etkisi yoktur.
56
3.6.5 Adım Sayacı (Step Counter) Fonksiyon Bloğu (%SCi)
Açıklama: Bir Adım Sayacı fonksiyon bloğu (%SCi) eylemlerin atanabileceği bir seri adım dizisi
sağlar. Bir adımdan diğer adıma geçiş harici veya dahili olaylara dayanmaktadır. Bir adımın etkin
olduğu her sefer ilgili bit “1”e kurulur. Bir defada adım sayacının yalnızca bir adımı etkin olabilir.
Gösterim
Aşağıdaki Şekil-60 Adım Sayacı fonksiyon bloğu gösterimidir.
Şekil-59 Adım Sayacı fonksiyon bloğu
Parametreler
Adım Sayacı Fonksiyon Bloğu aşağıdaki parametrelere sahiptir:
Tablo-35 Adım Sayacı Fonksiyon Bloğu parametreleri
Parametre
Etiket
Değer
Adım Sayacı no.su
Adım Sayacı biti
%SCi
%SCi.j
0-7
R
Arttırma girişi(veya buyruğu)
CU
Azaltma girişi (veya buyruğu)
CD
Yükselen kenarda, adım sayacını sıfırlar.
Yükselen kenarda, adım sayacını bir adım
arttırır.
Yükselen kenarda, adım sayacını bir adım
azaltır.
Adım Sayacı 0 ile 255 (j = 0 ile 255) arası
bitleri bir LOAD mantık buyruğu ile test
edilebilir ve bir atama buyruğu ile yazılabilir.
Aşağıdaki zamanlama diyagramı adım sayacı fonksiyon bloğunun çalışmasını göstermektedir.
Şekil-60 Adım Sayacı zamanlama diyagramı
Programlama
Aşağıdaki örnek bir Adım Sayacı fonksiyon bloğunun dönüştürülebilir ve dönüştürülemez programlanmasını göstermektedir. Step Counter 0 %I0.2 artırılmakta, adım 3’e gelindiğinde %I0.3 girişi ile
sıfırlanmaktadır. Adım 0 %Q0.1, adım 1 %Q0.2 çıkışını ve adım 2 %Q0.3 çıkışını kontrol eder.
57
Şekil-61 Adım Sayacı programlama örneği.
Özel Durumlar
Tablo-36’da Adım Sayacının programlanması için özel durumlar listelenmiştir.
Tablo-36 Adım Sayacının programlanması için özel durumlar.
Özel Durum
Tanım
Soğuk yeniden başlatmanın etkisi (%S0=1)
Adım sayacı başlangıç durumuna getirilir.
Sıcak yeniden başlatmanın etkisi (%S1=1)
Adım sayacı üzerinde etkisi yoktur.
3.7 İleri Fonksiyon Blokları
Açıklama: İleri fonksiyon blokları standart fonksiyon bloklarındakilere benzer atanmış sözcük ve
bitlerini kullanırlar. İleri fonksiyon blokları şunlardır:
 LIFO/FIFO yazaçlar (registers) (%R)
 Tambur Denetleyiciler (Drum controllers) (%DR)
 Hızlı sayıcılar (Fast counters) (%FC)
 Çok Hızlı sayıcılar (Very fast counters) (%VFC)
 Vuru Genişlik Modülasyonlu çıkış (Pulse width modulation output) (%PWM)
 Vuru üreteci çıkışı (Pulse generator output) (%PLS)
 Bit Kaydırma Yazacı (Shift Bit Register) (%SBR)
 Adım Sayacı (Shift counter) (%SC)
 Mesaj kontrol bloğu (Message control block) (%MSG)
58
Program Tarafından Erişilebilir Objeler
Aşağıdaki tabloda çeşitli ileri fonksiyon bloklarına ait program tarafından erişilebilir sözcükler ve
bitlerin bir özeti bulunmaktadır. Tablodaki yazma erişiminin konfigürasyon sırasında “Ayarlanabilir”
ayarının seçilmesine dayandığına dikkat edilmelidir. Bu ayarın seçilmesi TwidoSoft veya operatör
arabirimi aracılığıyla sözcüklerin veya bitlerin erişimine izin verir veya izni vermez.
Tablo-37 İleri fonksiyon blokları
İleri Fonksiyon Bloğu
İlgili Sözcükler ve Bitler
Adres
Yazma Erişimi
%R
Sözcük
Sözcük
Bit
Bit
Sözcük
Bit
Sözcük
Sözcük
Bit
Sözcük
Sözcük
Bit
Sözcük
Sözcük
Sözcük
Bit
Bit
Bit
Bit
Bit
Bit
Bit
%Ri.I
%Ri.O
%Ri.F
%Ri.E
%DRi.S
%DRi.F
%FCi.V
%FCi.P
%FCi.D
%VFCi.V
%VFCi.P
%VFCi.U
%VFCi.C
%VFCi.S0
%VFCi.S1
%VFCi.F
%VFCi.M
%VFCi.R
%VFCi.S
%VFCi.TH0
%VFCi.TH1
%VFCi.T
var
var
yok
yok
var
yok
var
var
yok
yok
var
yok
yok
var
var
yok
var
var
var
yok
yok
var
%PWMi.R
var
%PWMi.P
%PLSi.N
%PLSi.P
%PLSi.Q
%PLSi.D
%SBRi.j
%SCi.j
%MSGi.D
%MSGi.E
var
var
var
yok
yok
yok
var
yok
yok
%DR
%FC
%VFC
%PWM
%PLS
%SBR
%SC
%MSG
Sözcük
Sözcük
Sözcük
Sözcük
Bit
Bit
Bit
Bit
Bit
Bit
Yazaç girişi
Yazaç çıkışı
Yazaç çıkışı dolu
Yazaç çıkışı boş
Mevcut adım no.
Mevcut adım son adıma eşit
Mevcut değer
Önayar değeri
İşlem tamam
Mevcut değer
Önayar değeri
Sayma yönü
Yakalama değeri
Eşik 0 değeri
Eşik 1 değeri
Taşma
Hesaplanan frekans
Yansıma Çıkışı 0 İzni
Yansıma Çıkışı 1 İzni
Eşik Çıkışı 0
Eşik Çıkışı 1
Frekans
Ölçümü
Zaman
Tabanı
Vuru genişliğinin periyoda
oranı
Önayar değeri
Vuru sayısı
Önayar değeri
Mevcut çıkış izinlendi
Vuru üretimi tamamlandı
Yazaç biti
Adım sayacı biti
İşlem tamam
Hata
59
Not: Dönüştürülebilir fonksiyon blokları buyruklarının kullanımı List programlamanın düzgün
çalışması için zorunlu değildir. Bazı buyruklar için dönüştürülebilir olmadan List dilinde
programlama yapmak mümkündür.
3.7.1 İleri Fonksiyon Bloğu İleri Fonksiyon Blokları için Programlama İlkeleri
Tüm Twido uygulamaları Ladder Editor’da bile yazılsalar List programları olarak saklanırlar,
dolayısıyla, Twido denetleyicilere List "makineleri" denir. "Dönüştürülebilir" terimi TwidoSoft’un
List uygulamasını Ladder’a ve tekrar List’e dönüştürebilme yeteneğini ifade eder. Kendiliğinden tüm
Ladder programları dönüştürülebilirdir.
Temel fonksiyon bloklarında olduğu gibi, ileri fonksiyon bloklarında da dönüştürülebilme kuralları
dikkate alınmalıdır. List programlama dilinde dönüştürülebilir fonksiyon bloklarının yapısı aşağıdaki
talimatları yerine getirmeyi gerektirir:
 BLK: Blok başlangıcını ve fonksiyon bloğunun giriş bölümünü belirtir.
 OUT_BLK: Fonksiyon bloğunun çıkış bölümününün başlangıcını belirtir.
 END_BLK: Blok sonunu belirtir.
Adanmış Girişler ve Çıkışlar
Hızlı Sayıcı, Çok Hızlı Sayıcı, PLS ve PWM ileri fonksiyonları atanmış giriş ve çıkışları kullanırlar,
fakat bu bitler herhangi bir bloğun özel kullanımına ayrılmamıştır. Daha çok, bu atanmış kaynakların
kullanımı yönetilmelidir..
Bu ileri fonksiyonları kullanırken, atanmış giriş ve çıkışların nasıl ayrılmış olduğunun yönetilmesi
gerekir. TwidoSoft bu kaynakların yapılandırılmasına giriş/çıkış yapılandırma ayarlarını göstererek
ve atanmış bir giriş veya çıkış halihazırda yapılandırılmış bir fonksiyon bloğu tarafından
kullanılıyorsa uyarı vererek yardım eder.
Aşağıdaki tablolar atanmış giriş ve çıkışların ve özel fonksiyonların bağımlılığını özetlemektedir.
Tablo-38
Sayma işlevleri ile kullanıldığında:
Girişler
Kullanımı
%I0.0.0
%I0.0.1
%I0.0.2
%I0.0.3
%I0.0.4
%I0.0.5
%I0.0.6
%I0.0.7
%VFC0: Yukarı/Aşağı idaresi veya Faz B
%VFC0: Vuru girişi veya Faz A
%FC0: Vuru girişi veya %VFC0 önayar girişi
%FC1: Vuru girişi veya %VFC0 yakalama girişi
%FC2: Vuru girişi veya %VFC1 yakalama girişi
%VFC1 önayar girişi
%VFC1: Yukarı/Aşağı idaresi veya Faz B
%VFC1: Vuru girişi veya Faz A
Sayma işlevleri ile veya özel fonksiyonlarla kullanıldığında:
Çıkışlar
Kullanımı
%Q0.0.0
%Q0.0.1
%Q0.0.2
%Q0.0.3
%Q0.0.4
%Q0.0.5
%PLS0 veya PWM0 çıkışı
%PLS1 veya PWM1 çıkışı
%VFC0 için yansıma çıkışları
%VFC1 için yansıma çıkışları
60
Not: Atanmış G/Ç kullanımını değiştirmek için, obje tipini “kullanılmıyor” (not used) olarak
ayarlayarak fonksiyon bloğunun yapılandırmasını değiştirin ve sonra uygulamanızdaki fonksiyon
bloğu referanslarını kaldırın.
Adanmış Girişler ve Çıkışların Kullanımı
TwidoSoft’ta atanmış giriş ve çıkışların kullanımı için aşağıdaki kuralların uygulanması zorunludur.
 Atanmış G/Ç kullanan her fonksiyon bloğu yapılandırılmalı ve sonra uygulamada kaynak
gösterilmelidir. Atanmış G/Ç yalnızca bir fonksiyon bloğu yapılandırıldığında o fonksiyon bloğu için
ayrılmıştır ve bir program içinde kullanıldıysa, ayrılmamıştır.
 Bir fonksiyon bloğu yapılandırıldıktan sonra, atanmış giriş ve çıkışı uygulama veya başka bir
fonksiyon bloğu tarafından kullanılamaz.
Örneğin, %PLS0’ı yapılandırırsanız, %DR0’da (drum controller) veya uygulama mantığında (ST
%Q0.0.0 şeklinde) %Q0.0.0’ı kullanamazsınız.
 Uygulama veya diğer bir fonksiyon bloğu tarafından zaten kullanılan atanmış bir giriş veya çıkışa
bir fonksiyon bloğu gereksinim duyarsa , bu fonksiyon bloğu yapılandırılamaz.
Örneğin, %FC0’ı bir yukarı sayıcı olarak yapılandırırsanız, %VFC0’ı %I0.0.2’yi yakalama girişi
olarak kullanmak için yapılandıramazsınız.
3.7.2 LIFO/FIFO Yazaç Fonksiyon Bloğu (%Ri)
Açıklama: Bir yazaç iki farklı şekilde 16 bitlik 16 sözcüğe kadar depolama yapabilen bir bellek
bloğudur:
 Sıra (Queue: First In, First Out, İlk Giren İlk Çıkar): FIFO olarak adlandırılır.
 Yığın (Stack: Last In, First Out, Son Giren İlk Çıkar) LIFO olarak adlandırılır.
Gösterim
Aşağıdaki Şekil-63 Yazaç fonksiyon bloğu gösterimidir.
Şekil-62 Yazaç fonksiyon bloğu
Parametreler
Yazaç Fonksiyon Bloğu aşağıdaki parametrelere sahiptir:
Tablo-39 Yazaç Fonksiyon Bloğu parametreleri
Parametre
Etiket
Değer
Yazaç no.su
Tipi
Giriş sözcüğü
%Ri
FIFO veya LIFO
%Ri.I
0-3
Çıkış sözcüğü
%Ri.O
Saklama girişi
Geri erişim girişi
I (In)
O (Out)
Sıra veya Yığın.
Yazaç giriş sözcüğü. Okunabilir, test edilebilir ve
yazılabilir.
Yazaç çıkış sözcüğü. Okunabilir, test edilebilir ve
yazılabilir.
Yükselen kenarda, %Ri.I sözcüğünün içeriğini saklar.
Yükselen kenarda, yazacın bir veri sözcüğünü %Ri.O
sözcüğüne yükler.
61
Reset girişi (veya R
buyruğu)
Boş çıkışı
E (Empty)
Dolu çıkışı
F (Full)
“1” durumunda, yazacı başlangıç değerlerine getirir.
%Ri.E ilgili biti yazacın boş olduğunu belirtir. Test
edilebilir.
%Ri.F ilgili biti yazacın dolu olduğunu belirtir. Test
edilebilir.
LIFO, Çalışması
Açıklama: LIFO işleminde (Last In, First Out), girilen son veri öğesi ilk geri çağrılan veri olur.
Çalışma:
Tablo-40’ta LIFO çalışması açıklanmıştır.
Tablo-40 LIFO’nun çalışması
Adım
Tanım
Örnek
1
I girişindeki bir yükselen kenar veya I %Ri.I’nın içeriğinin yığının tepesine
buyruğunun etkinleştirilmesiyle bir saklama yazılması.
isteği alındığında, önceden yüklenmiş olan
%Ri.I giriş sözcüğünün içeriği yığının
tepesinde saklanır (Şek. a). Yığın dolu
olduğunda (çıkış F=1), daha fazla yükleme
yapılamaz.
2
O çıkışındaki bir yükselen kenar veya O Yığının en tepesindeki veriye erişim.
buyruğunun etkinleştirilmesiyle bir geri
erişim isteği alındığında, en yüksekteki veri
sözcüğü (girilen en son sözcük) %Ri.O çıkış
sözcüğüne yüklenir (Şek. b). Yazaç boş
olduğunda (çıkış E=1), daha fazla geri
çağırma yapılamaz. %Ri.O çıkış sözcüğü
değişmez ve değerini korur.
R girişine “1” uygulanarak veya R buyruğu
etkinleştirilerek yığın her zaman sıfırlanabilir.
Yığın göstergesinin gösterdiği eleman artık
yığının tepesidir.
3
FIFO, Çalışması
Açıklama: FIFO işleminde (First In, First Out), girilen ilk veri öğesi ilk geri çağrılan veri olur.
Çalışma:
Tablo-41’de FIFO çalışması açıklanmıştır.
62
Tablo-41 FIFO’nun çalışması
Adım
Tanım
Örnek
1
I girişindeki bir yükselen kenar veya I %Ri.I’nın içeriğinin sıranın tepesine
buyruğunun etkinleştirilmesiyle bir saklama yazılması.
isteği alındığında, önceden yüklenmiş olan
%Ri.I giriş sözcüğünün içeriği sıranın
tepesinde saklanır (Şek. a). Sıra dolu
olduğunda (çıkış F=1), daha fazla yükleme
yapılamaz.
2
O çıkışındaki bir yükselen kenar veya O %Ri.O’ya yüklenen ilk veri öğesinin
buyruğunun etkinleştirilmesiyle bir geri geri çağrılması.
erişim isteği alındığında, en alttaki veri
sözcüğü %Ri.O çıkış sözcüğüne yüklenir ve
yazacın içeriği sırada aşağıya doğru bir yer
ilerler (Şek. b). Yazaç boş olduğunda (çıkış
E=1), daha fazla geri çağırma yapılamaz.
%Ri.O çıkış sözcüğü değişmez ve değerini
korur.
R girişine “1” uygulanarak veya R buyruğu
etkinleştirilerek sıra her zaman sıfırlanabilir.
3
Yazaçların Programlanması ve Yapılandırılması
Açıklama: Aşağıdaki örnek, depolama isteği (%I0.2) üzerine, %R2 yazacı dolu değilse (%R2.F = 0),
bir bellek sözcüğünün (%MW34) içeriğinin bir yazaca (%R2.I) yüklenmesini göstermektedir.
Yazaçtaki depolama isteği %M1 ile yapılmıştır. Erişim isteği %I0.3 girişiyle yapılmaktadır ve yazaç
boş değilse (%R2.E = 0), %R2.O %MW20’ye yüklenir.
Yapılandırma
Yapılandırma sırasında girilecek tek parametre yazaç tipidir:
 FIFO (önceden tanımlı) veya
 LIFO
Aşağıdaki gösterimde yazaç fonksiyon bloğunun dönüştürülebilir ve dönüştürülemez programlama
örnekleri bulunmaktadır.
63
Şekil-63 Yazaç fonksiyon bloğu ile programlama örneği.
Özel Durumlar
Tablo-42’de Yazaçların programlanması için özel durumlar listelenmiştir.
Tablo-42 Yazaçların programlanması için özel durumlar.
Özel Durum
Soğuk yeniden
(%S0=1)
Tanım
başlatmanın
etkisi Yazacın içeriğini başlangıç durumuna getirir. E çıkışı ile
ilgili çıkış biti %Ri.E “1”e kurulur.
Denetleyicinin durması üzerine sıcak Yazacın mevcut değeri yada çıkış bitlerinin durumları
yeniden başlatmanın etkisi (%S1=1)
üzerinde etkisi yoktur.
64
3.7.3 Vuru Genişlik Modülasyon Çıkışı (Pulse Width Modulation Output) Fonksiyon Bloğu,
%PWM
Açıklama: Vuru Genişlik Modülasyonu (Pulse Width Modulation: %PWM) fonksiyon bloğu
%Q0.0.0 veya %Q0.0.1 adanmış çıkış kanallarında değişken genişlik ve dolayısıyla değişken görev
süresine sahip kare dalga üretir. Frekans sınırlaması nedeniyle röle çıkışlı denetleyicilerde bu iki
kanal bu fonksiyonu desteklememektedir.
İki %PWM bloğu bulunmaktadır. %PWM0 %Q0.0.0 atanmış çıkışını ve %PMW1 %Q0.0.1 atanmış
çıkışını kullanır. %PLS fonksiyon bloğu da aynı adanmış çıkışları kullandığı için çakışma olmaktadır,
bu nedenle iki fonksiyon arasında seçim yapılmalıdır.
Gösterim
Aşağıdaki Şekil-64 %PWM fonksiyon bloğu gösterimidir.
Şekil-64 %PWM fonksiyon bloğu
%PWM Fonksiyon Bloğu aşağıdaki parametrelere sahiptir:
Tablo-43 %PWM Fonksiyon Bloğu parametreleri
Parametre
Etiket
Tanım
Zaman Tabanı
Periyot ön seçimi
TB
%PWMi.P
0.142 ms, 0.57 ms, 10 ms, 1 s (önceden tanıımlı)
0 < %PWMi.P <= 32767 (TB 10 ms veya 1 s için)
0 < %PWMi.P <= 255 (TB 0.57 ms veya 0.142 ms
için)
0 = Fonksiyon kullanımda değil
Görev Süresi (Duty Cycle)
%PWMi.R
Bu değer bir periyotta sinyalin 1 durumunda olma
yüzdesini verir. Dolayısıyla, vuru genişliği Tp:
Tp = T × (%PWMi.R/100). Kullanıcı uygulaması
%PWMi.R değerini yazar. Görev süresini kontrol
eden bu sözcüktür.
Vuru üretme girişi
IN
Önceden tanımlı değeri 0’dır ve 100’den büyük
girilen değerler 100’e eşit olarak kabul edilir.
1 durumunda, vuru genişlik modülasyonu sinyali
çıkış kanalında üretilir. 0 durumunda, çıkış kanalı
sıfırlanır.
Periyot Aralığı
Önayar değeri ve zaman tabanı yapılandırma sırasında değiştirilebilir. Bu değerler sinyal periyodunu
T=%PWMi.P * TB belirler. Düşük oranların elde edilebilmesi için %PWMi.P’nin büyük seçilmesi
gerekir. Mevcut periyot aralıkları:
65




0.142 ms ile 36.5 ms arası, 0.142 ms’lik adımlarla (27.4Hz ile 7kHz arası)
0.57 ms ile 146 ms arası, 0.57 ms’lik adımlarla (6.84 Hz ile 1.75 kHz arası)
10 ms ile 5.45 dak. arası, 10 ms’lik adımlarla
1 s ile 9.1 saat arası, 1 s’lik adımlarla
Çalışma
Çıkış sinyalinin frekansı zaman tabanı TB ve önayar değeri %PWMi.P’nin yapılandırma sırasında
seçimi ile ayarlanır. Programda %PWMi.R görev süresinin değiştirilmesi sinyalin genişliğini modüle
eder. Aşağıdaki göterimde PWM fonksiyon bloğunun değişen görev süreleri ile değişen vuru
diyagramı bulunmaktadır.
Şekil-65 PWM fonksiyon bloğu vuru diyagramı.
Programlanma ve Yapılandırma
Bu örnekte, sinyal genişliğinin denetleyici girişleri %I0.0.0 ve %I0.0.1’in durumlarına göre nasıl
değiştirildiği gösterilmektedir.
%I0.0.1 ve %I0.0.2 “0”a kurulursa, %PWM0.R oranı %20’ye ayarlanır, o zaman sinyalin “1”
seviyesi süresi:
%20 x 500 ms = 100 ms olur.
%I0.0.0 “ 0”a ve %I0.0.1 “1”e ayarlanırsa, %PWM0.R oranı %50 olur (süre 250 ms).
%I0.0.0 ve %I0.0.1 “1”e kurulursa, %PWM0.R oranı %80 olur (süre 400 ms).
Programlama Örneği:
Şekil-66 PWM fonksiyon bloğu program örneği.
66
Özel Durumlar
Tablo-44’te PWM fonksiyon bloğunun programlanması için özel durumlar listelenmiştir.
Tablo-44 PWM fonksiyon bloğunun programlanması için özel durumlar.
Özel Durum
Tanım
Soğuk yeniden
(%S0=1)
başlatmanın
etkisi %PWMi.R oranını 0 yapar. Bun ek olarak %PWMi.P
değeri yapılandırılmış değerine geri döner ve bu
Animasyon Tablosu Editörü’nden veya Operatör
Göstergesi’nden yapılan herhangi bir değişikliği de
geçersiz kılar..
Sıcak yeniden
(%S1=1)
başlatmanın
etkisi Hiçbir etkisi yoktur.
Çıkışların %PWM bloğuna atanmış olma Bir programlama aygıtı kullanarak %Q0.0.0 veya
gerçeğinin etkisi
%Q0.0.1 çıkışını zorlamak (Zorlama) sinyal üretimini
durdurmaz.
3.7.4 Vuru Üretme Çıkış (Pulse Generation Output) Fonksiyon Bloğu, %PLS
Açıklama: %PLS fonksiyon bloğu kare dalga sinyalleri üretmek için kullanılır. %Q0.0.0 veya
Not: Röle çıkışlı denetleyicilerde bu iki kanal %PLS fonksiyonunu desteklememektedir
%Q0.0.1 atanmış çıkış kanallarında iki %PLS fonksiyonu vardır. %PLS fonksiyon bloğu sadece bir
sinyal genişliği veya %50 görev süresine olanak sağlar. Üretilecek vuru adedi veya yürütülecek vuru
dizisi sınırı seçilebilir. Bu değerler yapılandırma sırasında belirlenebilir ve/veya kullanıcı programı
tarafından güncellenebilir.
Gösterim
Aşağıdaki Şekil-67 vuru üretme fonksiyon bloğu gösterimidir.
Şekil-67 %PLS fonksiyon bloğu.
 TON=T/2, 0.142ms ve 0.57ms zaman tabanları için.
= (%PLSi.P*TB)/2
 TON=[(%PLSi.P)/2]*TB, 10ms ile 1s arası zaman tabanları için.
67
Özellikler
Aşağıdaki tablo PLS fonksiyon bloğunun karakteristiklerini içermektedir:
Tablo-45 %PLS Fonksiyon Bloğu parametreleri
Parametre
Etiket
Tanım
Zaman Tabanı
TB
0.142 ms, 0.57 ms, 10 ms, 1 s (önceden tanıımlı)
Önayar periyodu
%PLSi.P
0.142 ms ve 0.57 ms zaman tabanları için
%PLS1.N’ye ulaşıldığında %PLS1 çıkışındaki
vurular dudurulmaz.
1 < %PLSi.P <= 32767 (TB 10 ms veya 1 s için)
0 < %PLSi.P <= 255 (TB 0.57 ms veya 0.142 ms
için)
0 = Fonksiyon kullanımda değil
10 ms ve 1 s zaman tabanları için görev süresinden
iyi seviyede bir hassaslık isteniyorsa, P’nin tek
olması durumunda %PLSi.P ≥ 100 yapılması
önerilir.
Vuru Sayısı
%PLSi.N
T periyodunda üretilen vuru sayısı 0 < %PLSi.N
<32767 ile sınırlıdır. Önceden tanımlı değeri 0’dır.
Sınırsız sayıda vuru üretmek için %PLSi.N’nin
“0”a
ayarlanması
gerekir.
Vuru
sayısı
“Ayarlanabilir” ayarından bağımsız olarak her
zaman değiştirilebilir.
Ayarlanabilir
Y/N
Y (Evet) seçilirse, %PLSi.P önayar değerini HMI
veya Animasyon Tablosu Editörü aracılığıyla
değiştirmek mümkündür. N (Hayır) önayar değeri
erişimi olmadığı anlamına gelir.
Vuru üretme girişi
IN
1 durumunda, vuru üretimi atanmış çıkış kanalında
gerçekleştirilir. 0 durumunda, çıkış kanalı sıfırlanır.
R
1 durumunda, %PLSi.Q ve %PLSi.D çıkışları
0’lanır. T periyodunda üretilen vuru sayısı da “0”
olur.
Mevcut vuru üretme çıkışı
%PLSi.Q
1 durumunda, yapılandırılan atanmış çıkış
kanalında vurunun üretildiğini gösterir.
Vuru üretme “tamam” çıkışı %PLSi.D
1 durumunda, vuru üretiminin tamamlandığını
belirtir. İstenen vuru adedine ulaşılmıştır.
Not: İstenen vuru adedine ulaşıldığında %PLSx.D kurulur. IN girişini veya R girişini “1”e kurarak
sıfırlanır.
Periyot Aralığı
Önayar değeri ve zaman tabanı yapılandırma sırasında değiştirilebilir. Bu değerler sinyal periyodunu
T=%PLSi.P * TB belirler. Mevcut periyot aralıkları:
 0.142 ms ile 36.5 ms arası, 0.142 ms’lik adımlarla (27.4Hz ile 7kHz arası)
 0.57 ms ile 146 ms arası, 0.57 ms’lik adımlarla (6.84 Hz ile 1.75 kHz arası)
 20 ms ile 5.45 dak. arası, 10 ms’lik adımlarla
 2 s ile 9.1 saat arası, 1 s’lik adımlarla
68
Çalışma
Aşağıdaki göterimde %PLS fonksiyon bloğunun çalışması verilmiştir.
Şekil-68 %PLS fonksiyon bloğunun çalışmasını gösteren zamanlama diyagramı.
Özel Durumlar
Tablo-46’da %PLS fonksiyon bloğunun programlanması için özel durumlar listelenmiştir.
Tablo-46 %PLS fonksiyon bloğunun programlanması için özel durumlar.
Özel Durum
Tanım
Soğuk yeniden
(%S0=1)
başlatmanın
etkisi %PLSi.P değerini yapılandırılmış değerine ayarlar.
Sıcak yeniden
(%S1=1)
başlatmanın
etkisi Hiçbir etkisi yoktur.
Önayar
(%PLSi.P)
değiştirilmesi
değerinin Anında etki yapar.
Çıkışların %PLS bloğuna atanmış olma Bir programlama aygıtı kullanarak %Q0.0.0 veya
gerçeğinin etkisi
%Q0.0.1 çıkışını zorlamak (Zorlama) sinyal üretimini
durdurmaz.
3.7.5 Tambur Denetleyici (Drum Controller) Fonksiyon Bloğu (%DR)
Açıklama: %DR fonksiyon bloğu harici olaylarla adım değiştiren elektromekanik tambur
denetleyicilerin çalışma ilkesine benzer şekilde çalışır. Her adımda, kamın yüksek olan noktası
denetleyici tarafından işletilen bir komut verir. Tambur denetleyicide ise bu yüksek noktalar her
adımda “1” durumu ile sembolize edilir ve kontrol bitleri olarak bilinen %Qi.j çıkışlarına veya %Mi
dahili bitlerine atanır.
Gösterim
Aşağıdaki Şekil-69 tambur denetleyici fonksiyon bloğu gösterimidir.
Şekil-69 %DR fonksiyon bloğu gösterimi.
69
Özellikler
Aşağıdaki tablo %DR fonksiyon bloğunun parametrelerini içermektedir:
Tablo-47 %DR Fonksiyon Bloğu parametreleri
Parametre
Etiket
Değer
Yazaç no.su
%DRi
0 – 3 (Kompakt Denetleyici), 0 – 7 (Modüler
Denetleyici)
Mevcut adım no.su
%DRi.S
0 < %DRi.S < 7. Okunabilir ve yazılabilir sözcük.
Yazılan değer onluk mutlak değer olmalıdır.
Yazıldığında, fonksiyon bloğunun bir sonraki
işletiminde etki eder.
Adım sayısı
0 ile 8 arası
Adım 0’a dönme girişi R (Reset)
(veya buyruğu)
“1” durumunda, tambur denetleyiciyi adım 0’a
getirir.
İlerle
girişi
buyruğu)
Yükselen kenarda, tambur denetleyicinin bir adım
ilerlemesini sağlar ve kontrol bitleri güncellenir.
(veya U (Upper)
Çıkış
F (Full)
Mevcut adımın tanımlanan son adıma eşit olduğunu
belirtir. İlgili %DRi.F biti test edilebilir (örneğin,
%DRi.S = yapılandırılan adım sayısı – 1 ise,
DRi.F=1 olur).
Yapılandırma Editöründe tanımlanan adımlarla
ilişkilendirilmiş çıkışlar veya dahili bitler (16 kontrol
biti)
Kontrol bitleri
Drum Controller Fonksiyon Bloğu %DRi Çalışması
Açıklama: Tambur Denetleyici şunları içerir:
Aşağıdaki tablodaki örnekte tambur denetleyicinin ana karakteristikleri özetlenmiştir.
 Sekiz adımda (0 ile 7 arası) ve 0 ile F arası numaralandırılmış 16 veri biti şeklinde düzenlenmiş
bir sabit veri matrisi (kamlar).
 Bir yapılandırılmış çıkış (%Qi.j.k) veya bellek biti (%Mi) ile ilişkilendirilmiş kontrol bitleri listesi.
Mevcut adım sırasında, kontrol bitleri bu adım için tanımlanmış ikilik durumları alırlar.
Aşağıdaki tablodaki bu örnek tambur denetleyicinin ana karakteristiklerini özetlemektedir.
Tablo-48 %DR Fonksiyon Bloğu çalışma örneği.
Sütun
0
1
2
Kontrol Bitleri
Adım 0
Adım 1
%Q0.1
0
1
%Q0.3
0
0
1
0
1
1
1
1
…
E
F
%Q1.5
1
1
%Q0.6
1
1
%Q0.5
1
0
%Q1.0
0
0
1
1
1
0
0
1
0
1
0
0
0
0
…
D
Adım 5
Adım 6
Adım 7
70
Çalışma:
Yukarıdaki örnekte, adım 5 mevcut adımdır, kontrol bitleri %Q0.1, %Q0.3 ve %Q1.5 “1”e
kurulmuştur; kontrol bitleri %Q0.6, %Q0.5 ve %Q1.0 “0” durumundadır. U girişindeki her yükselen
kenarda (veya U buyruğunun her etkinleştirilmesinde) mevcut adım no.su bir artırılır. Mevcut adım
program tarafından değiştirilebilir.
Aşağıdaki diyagram tambur denetleyicinin çalışmasını göstermektedir.
Şekil-70 %DR fonksiyon bloğunun zamanlama diyagramı.
Özel Durumlar
Tablo-49’da tambur denetleyici bloğunun programlanmasındaki özel durumlar listelenmiştir.
Tablo-49 %DR fonksiyon bloğunun programlanması için özel durumlar.
Özel Durum
Soğuk yeniden başlatmanın
(%S0=1)
Sıcak yeniden başlatmanın
(%S1=1)
Program dallanmasının etkisi
Kontrol bitlerinin güncellenmesi
MCS/MCR master kontrol rölesi
buyruklarının etkisi
Tanım
etkisi Tambur denetleyiciyi adım 0’a döndürür.
etkisi Mevcut adımdan sonra kontrol bitlerini günceller.
Tambur denetleyicinin artık taranmadığı gerçeği kontrol
bitlerinin sıfırlanmadığı anlamına gelir.
Sadece adımda bir değişiklik olduğunda veya sıcak veya
soğuk başlatma durumunda gerçekleşir.
MCS/MCR
buyruklarının
arasında
tambur
denetleyicinin bulunması, MSC buyruğundan önceki
Boole işlem sonucu 0 ise, kontrol bitlerinin sıfırlanması
anlamına gelir.
Programlanma ve Yapılandırma
Açıklama: Aşağıdaki örnek tambur denetleyicinin programlama ve yapılandırmasını göstermektedir.
%Q0.0 ile %Q0.5 arası ilk altı çıkış, %I0.1 girişi her seferinde “1”e kurulduğunda, sırayla
etkinleştirilir. %I0.0 girişi çıkışları “0”lar.
Aşağıdaki gösterimde tambur denetleyici fonksiyon bloğunun dönüştürülebilir ve dönüştürülemez
programlama örnekleri bulunmaktadır.
71
Şekil-71 %DR fonksiyon bloğunun programlama örneği..
Yapılandırma
Aşağıdaki bilgi yapılandırma aşamasında tanımlanır:
 Adım sayısı: 6
 Her tambur denetleyici adımı için çıkış durumları (kontrol bitleri).
Tablo-50 %DR fonksiyon bloğunun yapılandırılması.
Adım 1:
Adım 2:
Adım 3:
Adım 4:
Adım 5:
Adım 6:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
0
1
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Kontrol bitlerinin ataması.
1:
%Q0.0
%Q0.2
2:
%Q0.4
3:
4:
5:
6:
%Q0.1
%Q0.3
%Q0.5
72
3.7.6 Hızlı Sayıcı Fonksiyon Bloğu (Fast Counter Function Block), %FC
Açıklama: Hızlı sayıcı fonksiyon bloğu (%FC) yukarı sayıcı veya aşağı olarak görev yapabilir.
Dijital girişlerin yükselen kenarını 5kHz’e kadar frekanslarda sayabilir. Hızlı Sayıcılar, özel donanım
kesmeleri tarafından idare edildiğinden maksimum frekans, uygulama ve donanım yapılandırmasına
göre değişiklik gösterebilir.
Kompakt denetleyiciler maksimum üç adet hızlı sayıcı kullanmak üzere yapılandırılabilirken Modüler
denetleyicilerde maksimum iki adet kullanılabilir. Hızlı Sayıcı fonksiyon blokları %FC0, %FC1 ve
%FC2 sırasıyla %I0.0.2, %I0.0.3 ve %I0.0.4 adanmış çıkışlarını kullanırlar. Bu bitler harici kullanım
için ayrılmamıştır. Bu adanmış kaynaklar için yapılan atamalar diğer fonksiyon bloklarının kullanımı
ile birlikte düşünülmelidir.
Gösterim
Şekil-72 Hızlı Sayıcı fonksiyon bloğunun gösterimi.
Parametreler
Aşağıdaki tablo Hızlı Sayıcı fonksiyon bloğunun parametrelerini içermektedir:
Tablo-51 Hızlı Sayıcı Fonksiyon Bloğu parametreleri
Parametre
Etiket
Tanım
Fonksiyon
TYPE
Yapılandırma sırasında tanımlanır, sadece yukarı
yada aşağı sayıcı olarak ayarlanabilir.
Önayar değeri
%FCi.P
1 ile 65535 arasında ayarlanabilen başlangıç değeri
Ayarlanabilir
Y/N
Y (Evet) seçilirse, %FCi.P önayar veya %FCi.V
değerini Operatör Göstergesi veya Animasyon
Tablosu
Editörü
aracılığıyla
değiştirmek
mümkündür. N (Hayır) önayar değeri erişimi
olmadığı anlamına gelir.
Mevcut değer
%FCi.V
Mevcut değer yukarı veya aşağı sayıcı
fonksiyonunun seçimine göre artırılır veya azaltılır.
Yukarı sayma için mevcut değer sıfırlanır ve
65536’ya kadar sayar. Aşağı sayma için mevcut
değer %FCi.P önayar değerine atanır ve aşağıya
doğru 0’a kadar sayar.
İzin verme girişi
IN
1 durumunda, mevcut değer fiziksel girişe
uygulanan vurulara göre güncellenir. 0 durumunda,
mevcut değer son değerinde tutulur.
Reset
%FCi.R
Bloğu başlangıç değerlerine getirmek için
kullanılır. 1 durumunda, yukarı sayıcı olarak
yapılandırılırsa mevcut değer “0”lanır; aşağı sayıcı
olarak yapılandırılırsa %FCi.P değerine atanır.
73
“İşlem tamam” çıkışı
%FCi.D
İşlem tamam biti %FCi.D önceden tanımlanan
değerine geri döndürülür.
Yukarı sayıcı olarak yapılandırılırsa, %FCi.V
%FCi.P
değerine;
aşağı
sayıcı
olarak
yapılandırılırsa, %FCi.V 0’a ulaştığında, bu bit 1’e
kurulur. Sadece okunabilir bu bit yalnızca
%FCi.R’yi “1” yaparak resetlenir.
Özel Not: Ayarlanabilir olarak yapılandırılırsa, o zaman uygulama herhangi bir zaman %FCi.P
önayar değerini ve mevcut değer %FCi.V’yi değiştirebilir. Ancak reset girişi etkin olduğunda veya
%FCi.D çıkışındaki bir yükselen kenarda yeni bir değer dikkate alınır. Bu da tek bir vuru dahi
kaybetmeden ardışık farklı saymaların yapılmasına izin verir.
Çalışma
Yukarı sayıcı olarak yapılandırıldığında, atanmış girişte bir yükselen kenar algılandığında, mevcut
değer bir artırılır. Önayar değeri %FCi.P’ye ulaşıldığında, işlem tamam çıkış biti %FCi.D “1”e
kurulur ve %FCi.V mevcut değerine sıfır yüklenir.
Aşağı sayıcı olarak yapılandırılırsa, atanmış girişte bir yükselen kenar algılandığında, mevcut değer
bir azaltılır. Değer sıfır olduğunda, Tamam çıkış biti %FCi.D “ 1”e kurulur ve %FCi.P önayar değeri
mevcut değere yüklenir.
Yapılandırma ve Programlama
Bu örnekte, %I1.1 “1” olduğunda uygulama 5000’e kadar öğeleri saymaktadır. %FC0 için olan giriş
atanmış %I0.0.2 girişidir. Önayar değerine ulaşıldığında, %FC0.D “1”e kurulur ve %FC0.R biti
%I1.2 ve %M0’ın “AND" işlem sonucu tarafından kontrol edilene kadar aynı değeri korur.
Şekil-73 Hızlı Sayıcı fonksiyon bloğunun programlanması.
Özel Durumlar
Tablo-52’de hızlı sayıcı bloğunun programlanmasındaki özel durumlar listelenmiştir.
Tablo-52 %FC fonksiyon bloğunun programlanması için özel durumlar.
Özel Durum
Soğuk yeniden başlatmanın etkisi (%S0=1)
Sıcak yeniden başlatmanın etkisi (%S1=1)
Denetleyicinin durmasının etkisi
Tanım
Tüm %FC özelliklerini kullanıcı veya kullanıcı
uygulaması tarafından yapılandırılmış değerlere geri
döndürür.
Hiçbir etkisi yoktur.
%FC denetleyicinin durdurulduğu anda izinlenen
parametre ayaelarıyla saymaya devam eder.
74
3.8 Saat Fonksiyonları
Açıklama Twido denetleyiciler, Gerçek-Zaman Saati opsiyonu (GZS) gerektiren bir gün zamanı saati
fonksiyonuna sahiptir ve aşağıdakileri sağlar:
 Takvim blokları, önceden tanımlı zamanlarda olayları kontrol etmek için kullanılır.
 Zaman/tarih damgalama zaman ve tarihleri, olaylara atamak ve olay Twido gün zamanı saatine,
TwidoSoft Software menüsündeki Schedule Blocks (Takvim Blokları) seçilerek erişilebilir. Gün
zamanı saati, bir program tarafından da ayarlanabilir. Eğer batarya, denetleyici kapatılmadan önce, en
az altı saat boyunca şarj edilmiş ise, denetleyici kapatıldığında, saat ayarları 30 güne kadar çalışmaya
devam eder. Gün zamanı saati, 24-saat formatındadır ve artık yılları da hesaba katar.
3.8.1 GZS Düzeltmesi Değeri
GZS Düzeltmesi değeri, GZS'nin doğru çalışması için gereklidir. Her bir GZS ünitesi, ünite üzerine
yazılmış kendi düzeltme değerine sahiptir. Bu değer, TwidoSoft'ta Controller Operation diyalog
kutusundaki Configure RTC (GZS'yi Konfigüre Et) opsiyonu kullanılarak yapılandırılabilir.
3.8.2 Takvim Blokları
Açıklama Takvim Blokları, önceden tanımlı bir ay, gün ve zamandaki aksiyonları kontrol etmek için
kullanılır. Maksimum 16 takvim bloğu kullanılabilir ve herhangi bir program girişine ihtiyaç duymaz.
Not: Sistem biti %S51'i, Gerçek-Zaman Saati (GZS) opsiyonunun yerleştirilmiş olduğunu
doğrulamak için kontrol ediniz. Takvim bloklarının kullanılması için GZS opsiyonu gereklidir.
Parametreler Aşağıdaki tablo, bir takvim bloğu için parametreleri listeler.
Tablo-53 Takvim bloğu parametreleri
75
Takvim Bloklarını İzinlemek
Sistem sözcüğü %SW114'ün bitleri 16 takvim bloğunun her birinin çalışmasını izinler (bit, 1'e set
edilir) veya iptal eder (bit 0'a set edilir).
%SW114'deki takvim bloklarının atanması:
Default olarak (veya bir soğuk yeniden başlatmadan sonra) bir sistem sözcüğünün tüm bitleri, 1'e set
edilir. Program tarafından bu bitlerin kullanımı opsiyoneldir.
Takvim Bloklarının Çıkışı
Aynı çıkış (%Mi veya %Qj.k) birkaç blok tarafından atanmışsa, bu nesneye son olarak atanan, bu
blokların herbirinin sonucunun "OR'lanmışıdır" (aynı çıkış için birkaç "çalışma aralığı" olması
mümkündür).
Örnek Aşağıdaki tablo, bir yaz ayı sulama programı örneği için parametreleri göstermektedir:
Takvim bloğu, aşağıdaki program kullanılarak, bir anahtar veya %I0.1 girişine bağlı bir nem
dedektörü aracılığıyla iptal edilebilir.
Aşağıdaki zamanlama diyagramı, %Q0.2 çıkışının aktivasyonunu gösterir.
76
3.8.3 Program aracılığıyla Zaman Tarihleme
Tarih ve zamanın her ikisi birden, sistem sözcükleri %SW50 ila %SW53'te mevcuttur. Bu yüzden,
güncel tarih ve zaman ile anlık değerler veya ayar noktalarını (setpoints) içerebilen sözcükler %MWi
(veya %KWi) arasında aritmetik karşılaştırmalar yaparak, denetleyici programı içinde zaman ve tarih
damgalama gerçekleştirmek mümkündür.
Zaman/Tarih Damgalama
Açıklama Sistem sözcükleri %SW50 ila %SW53; bir çevresel (peripheral) cihaz üzerinde
görüntüleme için veya cihaza iletim için yararlı olan güncel tarih ve zamanı BCD formatında içerir.
Bu sistem sözcükleri, bir olayın zaman ve tarihini saklamak için kullanılabilir.
Not: Tarih ve zaman, opsiyonel Operatör Ekranı kullanılarak da ayarlanabilir.
Bir Olayı Tarihlemek Bir olayı tarihlemek için; atama işlemleri kullanmak, sistem sözcüklerinin
içeriğini dahili sözcüklere transfer etmek ve daha sonra bu dahili sözcükleri işlemek yeterlidir
(örneğin, birimi görüntülemek için EXCH komutu aracılığıyla iletim).
Aşağıdaki örnek, %I0.1 girişi üzerindeki bir yükselen kenarın nasıl tarihleneceğini gösterir.
Bir olay saptandığında, sözcük tablosu aşağıdakileri içerir:
Not: (1) 0 = Pazartesi, 1 = Salı, 2 = Çarşamba, 3 = Perşembe, 4 = Cuma, 5 = Cumartesi, 6 = Pazar.
Sözcük Tablosu Örneği
19 Nisan 2002, Pazartesi, 13:40:30 için örnek veri:
77
Son Durmanın Tarih ve Zamanı
Sistem sözcükleri %SW54 ila %SW57, son durmanın tarih ve zamanını içerir ve %SW58 sözcüğü,
son durmanın nedenini BCD formatında gösteren kodu içerir.
3.8.4 Tarih ve Zamanı Ayarlamak
Açıklama Tarih ve zaman ayarları, aşağıdaki yöntemlerden biri kullanılarak güncellenebilir:
TwidoSoft
Set Time (Zamanı Ayarla) diyalog kutusunu kullanınız. Bu diyalog, Controller menüsünden
Controller Operations (Kontrolör İşlemleri) seçilerek görüntülenen Controller Operations diyalog
kutusunda mevcuttur.
%SW50 ila %SW53 sistem sözcüklerini veya sistem sözcüğü %SW59'u kullanınız.
Tarih ve zaman ayarları, yalnızca denetleyici üzerinde GZS opsiyon kartuşu (TWDXCPRTC) kurulu
olduğunda güncellenebilir.
%SW50 ila %SW53'ü Kullanmak
Sistem sözcükleri %SW50 ila %SW53'ü, tarih ve zamanı ayarlamakta kullanmak için, %S50 biti, 1'e
kurulmalıdır. Bu işlem, aşağıdakilere yol açar:
 %SW50 ila %SW53 sözcüklerinin, dahili saat aracılığıyla güncellenmesini iptal eder.
 %SW50 ila %SW53 sözcüklerine yazılmış değerleri, dahili saate iletir.
Programlama örneği:
78
Sözcükler %MW10 ila %MW13; yeni tarih ve zamanı, BCD formatında içerecektir ve sözcükler
%SW50 ila %SW53'ün kodlamasına karşılık gelecektir.
Sözcük tablosu, yeni tarih ve zamanı içermek zorundadır:
%SW59'u Kullanmak Tarih ve zamanı güncellemek için bir başka yöntem, sistem biti %S59'u ve
tarih ayarlama sistem sözcüğü %SW59'u kullanmaktır.
%S59 bitini 1 yapmak, mevcut tarih ve zamanı, %SW59 sözcüğü aracılığıyla ayarlamaya olanak
sağlar. %SW59, tarih ve zaman bileşenlerinin herbirini, bir yükselen kenarda arttırır veya azaltır.
Uygulama Örneği
Aşağıdaki ön panel, dahili saatin (clock) saatini (hour), dakikalarını ve saniyelerini değiştirmek için
yaratılmıştır.
Kontrollerin tanımı:
Saatler/Dakikalar/Saniyeler anahtarı, sırasıyla %I0.2, %I0.3 ve %I0.4 girişlerini kullanarak,
değiştirilecek zaman göstergesini seçer.
Push buton "+"; seçilen zaman göstergesini, %I0.0 girişini kullanarak arttırır.
Push buton "-"; seçilen zaman göstergesini, %I0.1 girişini kullanarak azaltır.
Aşağıdaki program, panelden girişleri okur ve dahili saati ayarlar.
79
3.9 Dahili Analog Fonksiyonlar
3.9.1 Potansiyometreler
Açıklama Twido denetleyicilerin potansiyometre sayıları:
 TWDLCAA16DRF ve TWDLMDA20DRT denetleyicilerde bir potansiyometre
 TWDLCAA24DRF ve TWDLCAE40DRF denetleyicilerde iki potansiyometre
Programlama Potansiyometre 1 ve potansiyometre 2 tarafından sağlanan analog değerlere karşılık
gelen, Potansiyometre 1 için, 0'dan 1023'e kadar, potansiyometre 2 için ise 0'dan 511'e kadar olan
nümerik değerler, aşağıdaki iki sistem sözcüğü içinde tutulur:
 %IW0.0.0 potansiyometre 1 için (en soldaki)
 %IW0.0.1 potansiyometre 2 için (en sağdaki)
Bu sözcükler, aritmetik işlemlerde kullanılabilir. Bunlar, her tip ayarlama için; örneğin, bir zamangecikmesi veya sayıcı ön-ayarlaması, darbe üreteci frekansının veya makine ön ısıtma süresinin
ayarlanması için kullanılabilir.
3.9.2 Analog Kanal
Açıklama
Tüm
Modüler
denetleyiciler
(TWDLMDA20DTK,
TWDLMDA20DUK,
TWDLMDA20DRT, TWDLMD40DTK ve TWDLMD40DUK), bir dahili analog kanala sahiptir.
Gerilim girişi aralığı, 0'dan 10V'a ve sayısallaştırılmış sinyal ise 0'dan 511'e kadardır. Analog kanal,
sekiz örnek üzerinde ortaya çıkan basit bir ortalama alma düzeninden yararlanır.
İlke Bir analog/dijital çevirici, 0 ila 10 V'luk bir gerilim değerini, 0 ile 511 arasında bir dijital değere
çevirir. Bu değer, sistem sözcüğü %IW0.0.1'de saklanır. Bu değer, tüm aralık boyunca doğrusaldır,
80
böylece her bir sayım yaklaşık olarak 20 mV'tur (10V/512). Giriş sinyalinin maksimum değerinin
aşılıp aşılmadığını saptamak için, okunan değer olarak 511 kullanılır.
Bir fırının sıcaklığının kontrol edilmesi: Pişirme sıcaklığı, 350°C'ye ayarlanmıştır. ±2.5°C'lik bir
değişim, çıkışlar %Q0.1 ve %Q0.2'nin sırasıyla çekmesine neden olmaktadır. Pratik olarak, bu
örnekte, analog kanalın 0'dan 511'e kadar olan olası ayarlama aralığının tamamı kullanılmıştır.
Sıcaklık ayar noktaları için analog ayarlar:
Yukarıdaki örneğe ait program:
81
3.10 Sistem Objeleri ve Değişkenleri
Aşağıdaki tabloda Operator Göstergesi tarafından gösterilebilen ve değiştirilebilen sistem objeleri ve
değişkenleri erişim sıralarına göre listelenmiştir.
Tablo-54 Sistem objeleri ve değişkenleri
Obje
Değişken/Özellik
Tanım
Erişim
Input (Giriş)
%Ix.y.z
Değer
Okuma/Zorlama
Output (Çıkış)
%Qx.y.z
Değer
Okuma/Yazma/Zorlama
Timer (Zamanlayıcı)
%TMX.V
Mevcut Değer
Okuma/Yazma
%TMX.P
Önayar Değeri
Okuma/Yazma
%TMX.Q
Done (İşlem Tamam)
Okuma
%Cx.V
MevcutDeğer
Okuma/Yazma
%Cx.P
ÖnayarDeğeri
Okuma/Yazma
%Cx.D
Okuma
%Cx.E
Empty (Boş)
Okuma
%Cx.F
Full (Dolu)
Okuma
Bellek (Memory) Biti
%Mx
Değer
Okuma/Yazma
Bellek Sözcüğü
%MWx
Değer
Okuma/Yazma
Sabit (Constant)
Sözcük
%KWx
Değer
Okuma
Bellek Çift Sözcük
%MDx
Değer
Okuma/Yazma
Sabit Çift Sözcük
%KDx
Değer
Okuma
Bellek floating Sözcük
%MFx
Değer
Okuma/Yazma
Sabit floating Sözcük
%KFx
Değer
Okuma
Sistem Biti
%Sx
Değer
Okuma/Yazma
Sistem Sözcüğü
%SWx
Değer
Okuma/Yazma
Analog Giriş
%IWx.y.z
Değer
Okuma
Analog Çıkış
%QWx.y.z
Değer
Okuma/Yazma
Fast Counter
%FCx.V
Mevcut Değer
Okuma
(Hızlı Sayıcı)
%FCx.P
Önayar Değeri
Okuma/Yazma
%FCx.D
Okuma
Very Fast Counter
%VFCx.V
Mevcut Değer
Okuma
(Çok Hızlı Sayıcı)
%VFCx.P
Önayar Değeri
Okuma/Yazma
%VFCx.U
Sayma Yönü
Okuma
%VFCx.C
Yakalama
(Catch)Değeri
Okuma
Counter (Sayıcı)
%VFCx.S0
Okuma/Yazma
82
%VFCx.S1
Eşik 0 Değeri
Okuma/Yazma
%VFCx.F
EşikDeğeri1
Okuma
%VFCx.M
Taşma
Okuma/Yazma
%VFC.T
Frekans Tamam
Okuma/Yazma
%VFC.R
Zaman tabanı
Okuma/Yazma
%VFC.S
Reflex Çıkış İzni
Okuma/Yazma
Reflex Giriş İzni
Giriş Network Sözcüğü %INWx.z
Değer
Okuma
Çıkış Network
Sözcüğü
%QNWx.z
Değer
Okuma/Yazma
Grafcet
%Xx
Adım Biti
Okuma
Pulse Generator
%PLS.N
Vuru Sayısı
Okuma/Yazma
(Vuru Üreteci)
%PLS.P
ÖnayarDeğeri
Okuma/Yazma
%PLS.D
Okuma
%PLS.Q
Mevcut Çıkış
Okuma
Oran
Okuma/Yazma
%PWM.P
Önayar Değeri
Okuma/Yazma
%DRx.S
Mevcut Adım
Numarası
Okuma
Pulse Width Modulator %PWM.R
Drum Controller
(Tambur Denetleyici)
%DRx.F
Okuma
Full (Dolu)
Step counter
%SCx.n
Adım Sayacı biti
Okuma/Yazma
Register (Yazaç)
%Rx.I
Input (Giriş)
Okuma/Yazma
%Rx.O
Output (Çıkış)
Okuma/Yazma
%Rx.E
Empty (Boş)
Okuma
%Rx.F
Full (Dolu)
Okuma
Shift bit register
%SBR.x.yy
Yazaç Biti
Okuma/Yazma
Mesaj
%MSGx.D
Okuma
%MSGx.E
Error (Hata)
Okuma
AS-Interface slave
input
%IA.x.y.z
Değer
Okuma/Zorlama
AS-Interface analog
slave input
%IWA.x.y.z
Değer
Okuma
AS-Interface slave
output
%QA.x.y.z
Değer
Okuma/Yazma/Zorlama
83
3.11 Sistem Bitleri (%Si)
Giriş
Aşağıdaki bölümde sistem bitlerinin bir genel tanıtımı ve nasıl kontrol edildikleri açıklanmıştır.
Açıklama: Tablo-55’te sistem bitlerinin ayrıntılı tanıtımı ve nasıl kontrol edildikleri açıklanmıştır.
Tablo-55 Bazı sistem bitleri ve tanımları
Sistem Fonksiyon
Biti
%S0
Soğuk Başlama
Tanım
Başlangıç Kontrol
değeri
Normalde 0’dır, “1”e kurulması aşağıdaki koşullarda
gerçekleşir:
0
S veya
US
0
S veya
US
-
S
Başlangıçta ”1”e kurulu olan bu bit, denetleyici
1
“yapılandırılmamış” durumunda olduğunda, bağlantıları test
etmek için kullanılır:
U
 Veri kaybıyla gücün yeniden gelmesi (pil hatası).
 Kullanıcı programı veya Animasyon Tablosu Editörü
 İşlemler Göstergesi.
İlk tam tarama süresince bu bit “1”e kuruludur. Sonraki
taramadan önce sistem tarafından sıfırlanır.
%S1
Sıcak Başlama
Normalde 0’dır, “1”e kurulması aşağıdaki koşullarda
gerçekleşir:
 Veri yedeklemesiyle gücün yeniden gelmesi.
 Kullanıcı programı veya Animasyon Tablosu Editörü
 İşlemler Göstergesi.
Tam tarama sonunda sistem tarafından sıfırlanır.
%S4
Zaman tabanı: 10ms
%S5
Zaman tabanı: 100ms
%S6
Zaman tabanı: 1s
%S7
Zaman tabanı: 1min
Durum değiştirme hızı dahili saat tarafından ölçülür.
Denetleyicinin taraması ile eşzamanlı değillerdir.
Örnek: %S4
%S8
Bağlantı testi
 “1”e kurulduğunda çıkış resetlenir.
 “0”a kurulduğında bağlantı testi yetkilendirilir.
%S9
Reset çıkışları
Normalde 0’dır. Program tarafından veya terminal
aracılığıyla (Animasyon Tablosu Editörü) “1”e kurulur:
0
U
 “1” durumunda, denetleyici “RUN” modunda olduğunda
çıkışlar “0” olmaya zorlanır.
 “0” durumunda, çıkışlar normal olarak güncellenir.
%S10
G/Ç hatası
Normalde “1”dir. Bu bir G/Ç hatası algılandğında sistem
tarafından 0’a kurulabilir.
1
S
%S11
Watchdog taşması
Normalde 0’dır. Program işletim süresi (tarama süresi)
maksimum tarama süresini aştığında (yazılım watchdog)
“1”e kurulur.
0
S
Bu bit denetleyicinin çalışma durumunu yansıtır. Denetleyici 0
çalıştığında sistem bu biti “1”e kurar. Veya durdurma, init
veya diğer bir durum için “0”lar.
S
Watchdog taşması denetleyicinin HALT’a (durmak)
geçmesine neden olur.
%S12
PLC RUN modunda
84
%S13
RUN’da ilk tarama
Normalde 0’dır. Bu bit denetleyici RUN moduna alındıktan 1
sonraki ilk tarama süresince sistem tarafından “1”e kurulur.
S
%S17
Kapasite aşıldı
Normalde 0’dır, sistem tarafından “1”e kurulur:
0
SU
0
SU
0
SU
Normalde 0’dır, bu bit indekslenmiş objenin adresi 0’dan
0
küçük olduğunda veya objenin maksimum boyutu aşıldığında
“1”e kurulur.
SU
 İşaretsiz aritmetik işlemi (kalan) sırasında elde taşması
durumunda.
 Döndürme veya kaydırma işlemi sırasında. Sistem çıkışı
“1” durumundaki bit ile gösterir. Taşma riski olduğunda her
işlemin arkasından kullanıcı programı tarafından test edilmeli
ve sonra, taşma oluşursa kullanıcı tarafından sıfırlanmalıdır.
%S18
Aritmetik taşma veya hata Normalde 0’dır. Şu durumlarda16 bitlik işlem
gerçekleştirildiğinde sistem tarafından “1”e kurulur:
 Tek uzunluktaki sözcükte, +32 767’den büyük veya – 32
768’den küçük sonuç.
 Çift uzunluktaki sözcükte, +2 147 483 647’den büyük
veya – 2 147 483 648’den küçük sonuç.
 Gerçel sayı noktası kullanıdığında, + 3,402824E+38’den
büyük veya – 3,402824E+38’den küçük sonuç.
 0 ile bölme.
 Negatif sayının karekökü.
 BTI veya ITB dönüşümü anlamlı değil: BCD değeri
sınırların dışında.
Taşma riski olduğunda her işlemin arkasından kullanıcı
programı tarafından test edilmeli ve sonra, taşma oluşursa
kullanıcı tarafından sıfırlanmalıdır.
%S19
Tarama periyodu aşımı
(periyodik tarama)
Normalde 0’dır, bu bit tarama periyodu aşımı (kullanıcı
tarafından yapılandırılma sırasında tanımlanmış veya
%SW0’da programlanmış periyottan daha uzun tarama
süresi) durumunda sistem tarafından “1”e kurulur.
Bu bit kullanıcı tarafından “0”lanır.
%S20
İndeks taşması
Taşma riski olduğunda her işlemin arkasından kullanıcı
programı tarafından test edilmeli ve taşma oluşursa kullanıcı
tarafından sıfırlanmalıdır.
%S24
Operatör Ekranı
Normalde 0’dır, bu bit kullanıcı tarafından “1”e kurulabilir. 0
US
 0 durumunda, Operatör Ekranı normal çalışıyor.
 1 durumunda, Operatör Ekranı “dondurulmuş”tur, mevcut
göstergede kalır, yanıp sönme devre dışı, ve giriş anahtarı
işlemi durdurulmuş.
%S31
Olay Maskeleme
US
 “0”a kurulduğında, olaylar işletilebilir.
 “1”e kurulduğında, olaylar işletilemez ve sıraya atılır.
Soğuk yeniden başlatmada kullanıcı ve sistem tarafından
0’lanabilir.
%S38
Olayların olay sırasına
yerleştirilme izni
US
 “0”a kurulu: algılanır algılanmaz olaylar işletilebilir.
 “1”e kurulu: olaylar, olaylar sırasına konulamaz.
0’lanabilir.
85
%S39
Olaylar sırasının doyması
US
 “0”a kurulu, tüm olaylar raporlanır.
 En azından bir olay kaybolursa “1”e kurulur.
0’lanabilir.
%S50
%SW50 ila 53 sözcükleri
aracılığıyla tarih ve
zamanın güncellenmesi
Normalde 0'dır. Bu bit, program veya Operatör Ekranı
tarafından 1 veya 0 yapılabilir.
Gün zamanı
Normalde 0'dır. Bu bit, program veya Operatör
saatinin durumu
Ekranı tarafından1 veya 0 yapılabilir.
0
US
0
US
0
U
0
U
%S100 TwidoSoft iletişim kablosu TwidoSoft iletişim kablosunun bağlı olup olmadığını
bağlantısı
gösterir.
 “1”e kurulu: Ya TwidoSoft iletişim kablosu bağlı değildir
ya da TwidoSoft bağlanmıştır.
 “0”a kurulu: TwidoSoft Uzaktan Bağlantı kablosu bağlı.
S
%S118 Uzak uç G/Ç hatası
Normalde “1”e kurulu. Uzak bağlantıda bir G/Ç hatası
algılandığında bu bit “0”a kurulur.
1
S
%S119 Yerel G/Ç hatası
Normalde “1”e kurulu. Uzak bağlantıda bir G/Ç hatası
algılandığında bu bit “0”a kurulur. %SW118 hatanın
doğasını belirler. Hata ortadan kalktığında “1”e kurulur.
1
S
%S51
 0 durumunda, tarih ve zaman okunabilir.
 1 durumunda, tarih ve zaman güncellenebilir.
 0 durumunda, tarih ve zaman ayarlanır.
 1 durumunda, tarih ve zaman, kullanıcı tarafından
ayarlanmalıdır.
Bu bit 1'e set edildiğinde, gün zamanı saati, geçerli değildir.
Tarih ve zaman daha önce hiç yapılandırılmamış, batarya
düşük seviyede veya denetleyici düzeltme sabiti geçersiz
olablir. 1 durumundan 0 durumuna geçiş, GZS'nin düzeltme
sabitinin yazılmasını zorlar.
%S59
%SW59 sözcüğü
kullanılarak tarih ve
zamanın güncellenmesi
%S69
Kullanıcı STAT LED
göstergesi
Normalde 0'dır. Bu bit, program veya Operatör Ekranı
tarafından 1 veya 0 yapılabilir.
 0 durumunda, tarih ve zaman değişmeden kalır.
 1 durumunda, tarih ve zaman, %SW59'daki kontrol
bitlerine göre artırılır veya azaltılır.
 0 durumunda, STAT LED'i, kapalıdır.
 1 durumunda, STAT LED'i açıktır.
Aşağıdaki tabloda kullanılan kısaltmalar verilmiştir.
Tablo-56 Kısaltmalar tablosu.
Kısaltma
Tanım
S
Sistem tarafından kontrol edilir.
U
Kullanıcı tarafından kontrol edilir.
US
Kullanıcı tarafından “1”e kurulur, sistem tarafından
“0”lanır.
SU
Sistem tarafından “1”e kurulur, kullanıcı tarafından
“0”lanır.
86
3.12 Sistem Sözcükleri (%SWi)
Giriş: Aşağıdaki bölümde sistem sözcüklerinin işlevi ve nasıl kontrol edildikleri açıklanmıştır.
Ayrıntılı Açıklama: Aşağıda sistem sözcüklerinin ayrıntılı tanıtımı ve nasıl kontrol edildiklerinin
açıklandığı bir tablo (Tablo-57) verilmiştir.
Tablo-57 Bazı sistem sözcükleri ve tanımları
Tanım
Sistem
Sözcüğü
Fonksiyon
Kontrol
%SW0
Denetleyici Tarama Yapılandırmada tanımlanan denetleyici tarama periyodunu Animasyon Tablosu U
Periyodu (Periyodik Editörü’ndeki kullanıcı programı aracılığıyla değiştirir.
Görev)
%SW6
Denetleyici durumu Denetleyici Durumu:
S
0 = NOCONFIG
2 = STOPP
3 = RUN
4 = HALT
%SW7
Denetleyici durumu  Bit [0]: Yedekleme/yeniden yükleme (Backup/restore) ilerlemede:
o Yedekleme/yeniden yükleme ilerliyor ise “1”e kurulur.
o Backup/restore tamamlandı veya devre dışı ise “0”a kurulur.
 Bit [1]: Denetleyicinin yapılandırması OK:
o Yapılandırma OK ise “1”e kurulur.
 Bit [3..2] EEPROM durum bitleri:
o 00 = Kartuş yok
o 01 = 32 Kb EEPROM kartuşu
o 10 = 64 Kb EEPROM kartuşu
o 11 = Gelecek kullanım için ayrıldı
 Bit [4]: RAM’deki uygulama EEPROM’dakinden farklı:
o RAM uygulaması EEPROM’dakinden farklıysa “1”e kurulur.
 Bit [5]: RAM uygulaması kartuştakinden farklıysa:
o RAM uygulaması kartuştakinden farklıysa “1”e kurulur.
 Bit [6] kullanılmıyor (durum 0)
 Bit [7]: Denetleyici rezerve edildi:
o Rezerve edildiyse “1”e kurulur.
 Bit [8]: Uygulama Yazma modunda:
o Uygulama korunuyorsa “1”e kurulur.
 Bit [9] kullanılmıyor (durum 0)
 Bit [10]: İkinci seri port yüklendi:
o Yüklendiyse “1”e kurulur.
 Bit [11]: İkinci seri port tipi: (0 = EIA RS-232, 1 = EIA RS-485):
o “0”a kurulu = EIA RS-232
o “1”e kurulu = EIA RS-485
 Bit [12]: Dahili bellekteki uygulama geçerli:
o Uygulama geçerliyse “1”e kurulur.
 Bit [13] Kartuşta geçerli uygulama:
 Bit [14] RAM’de geçerli uygulama:
 Bit [15]: işletim için hazır:
o İşletim için hazırsa “1”e kurulur.
%SW18%SW19
100ms mutlak
zaman sayıcı
Sayıcı iki sözcük kullanarak çalışır:
S ve U
 %SW18 en az değerlikli sözcüğü temsil eder.
 %SW19 en değerlikli sözcüğü temsil eder.
87
%SW30
Son tarama süresi
Son tarama çevriminin işletim süresini ms olarak gösterir.
S
Not: Bu süre tarama çevriminin başlatılmasından (giriş isteği) sona kadar
(çıkışların güncellenmesi) geçen süredir.
%SW31
Maksimum tarama Son soğuk başlatmadan itibaren en uzun denetleyici tarama süresinin işletim S
süresi
süresini ms olarak gösterir.
%SW32
Minimum
süresi
tarama Son soğuk başlatmadan itibaren en kısa denetleyici tarama süresinin işletim S
süresini ms olarak gösterir.
%SW48
Olay sayısı
Son soğuk başlatmadan beri kaç olayın işletildiğini gösterir.
S
Not: Uygulamanın yüklenmesi ve soğuk başlatmadan sonra “0”a kurulur, her
olayın işletimiyle bir artırılır.
%SW49
%SW50
Takvim bloğu
süresi
Takvim bloğu (GZS) fonksiyonu: Mevcut tarih ve zaman değerlerini (BCD
değerlerini) içeren sözcükler:
%SW49
xN Haftanın günü (N=0 Pazartesi için)
%SW52
%SW50
00SS Saniye
%SW53
%SW51
HHMM Saat ve Dakika
%SW52
MMDD Ay ve Gün
%SW53
CCYY Yüzyıl ve Yıl
%SW51
S ve U
Bu sözcükler, %S50 biti 0'da iken, sistem tarafından kontrol edilir. %S50 biti
1'e set edildiğinde, bu sözcükler kullanıcı programı veya terminal tarafından
yazılabilir.
%SW54
%SW55
Takvim bloğu
fonksiyonu
%SW56
%SW57
%SW59
Takvim bloğu (GZS) fonksiyonu: Son enerji kesintisinin veya denetleyici
durmasının tarih ve zamanını (BCD) içeren sistem sözcükleri:
%SW54
SS Saniye
%SW55
HHMM Saat ve Dakika
%SW56
MMDD Ay ve Gün
%SW57
CCYY Yüzyıl ve Yıl
Mevcut tarihi
Mevcut tarihi ayarlar.
ayarla
Mevcut tarihi ayarlamak için iki set halinde 8-bit içerir.İşlem daima, bitin
yükselen kenarında gerçekleştirilir. Bu sözcük, %S59 biti tarafından izinlenir.
S
U
Artım
Azalım
Parametre
bit 0
bit 8
Haftanın günü
bit 1
bit 9
Saniye
bit 2
bit 10
Dakika
bit 3
bit 11
Saat
bit 4
bit 12
Gün
bit 5
bit 13
Ay
bit 6
bit 14
Yıl
bit 7
bit 15
Yüzyıl
88
%SW60
GZS düzeltmesi
değeri
%SW76 ila Aşağı sayıcılar
%SW79
1-4
Gerçek Zaman Saati (GZS) düzeltmesi değeri
U
Bu 4 sözcük, 1 ms'lik zamanlayıcılar olarak hizmet eder. Değerleri pozitif ise,
her ms'de sistem tarafından ayrı ayrı azaltılırlar. Bu, 4 aşağı sayıcıya, 1 ms ila
32767 ms'lik bir çalışma aralığında ms olarak aşağı sayma olanağı verir. Bit
S ve U
15'i, 1'e set etmek, azaltımı durdurabilir
%SW114
Takvim bloklarını
(GZS) izinle
Takvim bloklarının (GZS) çalışmasını, kullanıcı programı veya Operatör Ekranı S ve U
aracılığı ile izinler veya iptal eder,
Bit 0: 1 = takvim bloğu #0'ı izinler
Bit 15: 1 = takvim bloğu #15'i izinler
Başlangıçta tüm takvim blokları izinlenmiştir, ilk durum 0'dır. Hiçbir takvim
bloğu yapılandırılmamışsa, o zaman varsayılan değer FFFF'dir.
%SW118
Ana denetleyici
durumu sözcüğü
Ana denetleyicide saptanan hataları gösterir.
S
Bit 9: 0= harici hata veya haberleşme hatası
Bit 12: 0= GZS yerleştirilmemiş.
Bit 13: 0= konfigürasyon hatası (G/Ç genişletmesi yapılandırılmış fakat mevcut
değil veya arızalı). Bu sözcüğün diğer tüm bitleri, 1'e set edilir ve rezerve edilir.
Arızalı olmayan bir denetleyici için, bu sözcüğün değeri FFFFh'dir.
Aşağıdaki tabloda kullanılan kısaltmalar verilmiştir.
Tablo-58 Kısaltmalar tablosu.
Kısaltma
Tanım
S
Sistem tarafından kontrol edilir.
U
Kullanıcı tarafından kontrol edilir.
3.13 Uygulama Örnekleri
1) NA başlatma butonu (BAS_BUT) ile bir motoru (MOTOR) çalıştırıp NK durdurma butonu
(DUR_BUT) ile durduran programı merdiven diyagramı ve deyim listesi ile programlayın.
2) Yukarıdaki örnekte verilen programa aşağıdaki eklemeleri yapınız.
a. Motorun çalıştığını gösteren bir sinyal lambası (SIN_LAM) motor durduktan sonra da 10s
yanmaya devam etsin.
b. Her 5 duruştan sonra motora 20s boyunca yol verilmesin.
3) NA başlatma butonuna (BAS_BUT) basıldığında sırasıyla 1. motor 10 s sonra, 2. motor 20 s
sonra, 3. motor 25 s sonra devreye girsin. 35 s sonra 3. motor, 40 s sonra da 1. ve 2. motorlar
devreden çıkıp tekrar başlatma butonuna basılmasını beklesin. Programı merdiven diyagramı ve
deyim listesi ile yazınız.
4) Yukarıdaki örneği tek bir zamanlayıcı ile yapınız.
5) Bir akış hattındaki pompanın arızalanması durumunda akışkan pompalanmayacaktır. Bu
durumda hatta akışın olup olmadığını algılayan basınç anahtarı açılarak pompanın enerjisini kesip bir
alarmı 1 dakika süreyle çalıştıracaktır. Programı merdiven diyagramı ile yazınız.
6) Kapalı bir tanktaki kritik basınç değerinin aşılmasıyla emniyet vanasını açıp bir alarmı 20 s
sonra, 2 dakika süreyle çalıştıran programı deyim listesiyle yazınız.
7) Bir hattaki akışın durmasıyla açılan basınç anahtarının ısıtıcıyı devreden çıkararak bir alarmı 2
dakika süreyle ve 30’ar saniye aralıklarla kesikli olarak çalıştırmasını sağlayan programı merdiven
diyagramı ve deyim listesi ile yazınız.
89
8) Aşağıdaki kontrol sistemini sağlayan programı merdiven diyagramı ile yazınız.
S1 başlatma butonu sistemin çalışmaya başlamasına izin verir. Sistem basıncı 100mbar'a düştüğünde
basınç anahtarı kapanır ve kompresör 2 dakika çalışır. Sistemdeki sıvı seviyesi 10m'nin altına
düştüğünde seviye anahtarı kapanarak bir pompayı çalıştırır. Eğer sıcaklık 100C'ın üstüne çıkarsa
sıcaklık anahtarı kapanır, kompresör ve pompa çalışmaz. Acil durumlar için sistemin durdurulması
gerektiğinde S2 durdurma butonu kullanılacaktır. Sistem basıncı 100 defa verilen değerin altına
düşerse kompresör bir daha çalışmayacaktır.
9) 3 katlı bir garajda 1. kat maksimum 12, 2. kat maksimum 10 ve 3. kat maksimum 8 araba
almaktadır. Katların giriş ve çıkışları birbirinden bağımsızdır. Katlar dolunca giriş kapıları
kapanmaktadır. 3 kattaki arabaların toplamı 20 olunca bir lamba yanıp sönmeye başlayacaktır. Bütün
katlar dolunca bir başka lamba sürekli yanacaktır. 3 kattaki arabaların toplamı bir dahili sözcükte
saklanacaktır.
10) Aşağıdaki kontrol programını yazınız.
Bir oto parkın giriş ve çıkış olmak üzere iki kapısı vardır. Giriş kapısında içeriye kaç arabanın daha
girebileceğini belirten gösterge vardır. Her iki kapıda ayrı iki optik sensör kullanılmaktadır. Ters
kapıdan giriş ve çıkışın mümkün olmadığını ve aynı anda giriş ve çıkışın yapılmadığını varsayalım.
Oto parkın kapasitesi 80 arabadır ve park dolduğunda giriş kapısındaki bariyer kapatılacaktır. NOT:
İçeriye daha kaç arabanın gireceğini göstermek için %MW2 sözcüğünü kullanın. Giriş kapısı için
%Q0.0 çıkışını, giriş kapısındaki sensör için %I0.0 ve çıkış kapısındaki için ise, %I0.1 girişini
kullanınız.
11) Tambur denetleyici (drum controller) üzerinde toplam 4 adım bulunmaktadır. Bu adımların
işlenme süreleri ve enerjilendirilen çıkışlar aşağıdaki tabloda verilmiştir. DRUM denetleyici
kullanarak bu ardışıklığı sağlayan programı yazınız.
%Q0.6 %Q0.5 %Q0.4 %Q0.3 %Q0.2 %Q0.1 süre
Adım 0
0
0
0
0
1
1
2s
Adım 1
0
0
1
1
0
0
2s
Adım 2
1
1
0
0
0
0
3s
Adım 3
1
1
1
1
1
1
3s
%I0.2 ile DRUM 0 nolu adıma, %I0.3 ile 3 nolu adıma atlatılacaktır.
12) İki konumlu iki anahtarın konumuna göre 6 motorun kontrolü aşağıdaki gibidir. DRUM
denetleyici kullanarak bu ardışıklığı sağlayan programı yazınız.
A B %Q0.0 %Q0.1 %Q0.2 %Q0.3 %Q0.4 %Q0.5
Adım 0
0 0 0
0
1
1
0
1
Adım 1
0 1 1
0
0
0
1
1
Adım 2
1 0 0
1
0
1
0
0
Adım 3
1 1 0
1
1
0
1
0
13) Şekilde görülen yıkama kazanı NA başlatma butonuna (BAS_BUT) basıldığında sırasıyla
aşağıdaki işlemleri tekrarlar. Bu programı DRUM ile yazınız.
1. V1 vanası açılır.
2. Kazan dolunca V1 vanası kapanır ve 5s boyunca V3 vanası açılarak kazana deterjan eklenir.
3. Deterjan eklendikten sonra M1 motoru 10s çalışır.
4. 10s sonra M1 motoru durur, V2 vanası açılarak kazanın suyu boşalır.
5. Kazan tamamen boşaldıktan sonra deterjan eklenmeden 1, 3, 4. adımlar tekrarlanarak durulama
işlemi yapılır.
6. Sistem başa dönüp tekrar başlatılmayı bekler.
90
Acil durdurma sistemi başlangıca döndürerek tekrar başlatılmayı bekler.
14) Twido PLC üzerinde bulunan 1 nolu potansiyometreyi kullanarak %TM0 adresli bir zamanlayıcı
çıkışının 5 ile 10s arasında ayarlanabilir bir gecikmeyle aktif olmasını sağlayınız. Zamanlayıcı %I0.0
girişine bağlı bir sinyal ile çalışmaya başlayıp %Q0.0 çıkışını kontrol edecektir.
Not: 1 nolu potansiyometrenin ayarladığı sözcük adresi %IW0.0.0’dır ve değeri 0 ile 1023 arasında
değişir. Zamanlayıcı için şu parametreleri seçiniz: TYPE: TON, TB: 10ms
15) Bir taşıma bandından gelen parçalar B0 optik sensörü ile algılanınca A kaldırma silindiri ile
yukarı kaldırılmakta ve B itme silindiri ile yukarıdaki taşıyıcı bandın üzerine itilmektedir. B silindiri
geriye geldikten sonra A silindiri aşağıya inecektir. Silindir konumları A silindiri için geride B1,
ileride B2 ve B silindiri için geride B3, ileride B4 manyetik anahtarlarıyla algılanmaktadır. Her iki
silindir de çift etkilidir. Bu sıralı kontrol programını deyim listesi ile yazın.
91
4
KAYNAKÇA
1. Hughes, Thomas A. Measurement and Control Basics, 1991. Instrument Society of America.
ISBN: 1-55617-097-1. pp. 306
2. Aksoy, Saadettin. Programlanabilir Lojik Denetleyiciler ve Mühendislik Uygulamaları, 2004.
Değişim Yayınları. ISBN: 975-8289-63-2. ss. 240
3. Twido programmable controllers Software Reference Guide, TWD USE 10AE eng Version 3.2,
Schneider Electric
4. Twido programmable controllers Hardware Reference Guide TWD USE 10AE eng Version 3.2,
Schneider Electric
5. Twido Programlanabilir Kontrolörler Donanım Referans Kılavuzu TWD USE 10AT Sürüm 1.0,
Schneider Electric
6. Twido Programlanabilir Kontrolörler Donanım Referans Kılavuzu TWD USE 10AT Sürüm 1.0,
Schneider Electric
7. Product data sheet Characteristics, TWDLCAE40DRF compact PLC base Twido - 100..240 V AC
supply - 24 I 24V DC - 16 O, Schneider Electric
92

programlanabilir denetleyiciler - Ege MYO-İZKA

Transkript

Benzer belgeler

pic micro programlama