TÜRKSOY ÜYESİ DEVLETLER UNESCO MÎLLİ KOMİSYONLARI 3

TÜRKSOY ÜYESİ DEVLETLER UNESCO MÎLLİ KOMİSYONLARI 3. TOPLANTISI SONUÇ BİLDİRİSİ
(13-14 Eylül 2012, Astana, Kazakistan Cumhuriyeti)
Giriş
TÜRKSOY üyesi devletler UNESCO Millî Komisyonları ve Komiteleri 3. Toplantısı, 13-14 Eylül 2012 tarihleri
arasında Kazakistan’ın başkenti Astana’da UNESCO ve ISESCO Kazakistan Millî Komisyonu ve TÜRKSOY
ortaklığında düzenlenmiştir.
Toplantıya Kazakistan Cumhuriyeti, Türkiye Cumhuriyeti, Azerbaycan Cumhuriyeti, Türkmenistan Cumhuriyeti,
Altay Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu), Tuva Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu), Saha Cumhuriyeti (Rusya
Federasyonu) Millî Komisyonları Başkanları/ Genel Sekreterleri; Kazakistan Cumhuriyeti, Kırgızistan Cumhuriyeti,
Azerbaycan Cumhuriyeti, Başkırdistan Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu), Tataristan Cumhuriyeti, Hakasya
Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu), Saha Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu), Gagavuz Yeri Özerk Bölgesi
(Moldovya Cumhuriyeti), Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kültür ve eğitim ilgili bakanlıkları ve devlet kurumları
başkanları/temsilcileri; TÜRKSOY üyesi UNESCO ile ilişkilendirilmiş okullar ve kulüpleri program komiteleri
koordinatörleri tarafından katılım sağlanmıştır.
Davet edilen saygın temsilciler arasında Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi (Türk Konseyi - TDİK) Genel
Sekreteri Halil Akıncı, TÜRKSOY Genel Direktörü D. Kaseinov, Officer of the Order of Academic Palms
madalyası sahibi, Fransa’nın tanınmış profesörü A. Fischler, UNESCO Almata İşbirliği Ofisi Başkanı S.Lazarev,
UNESCO Taşkent Ofisi Başkanı J.Espinal, Orta Asyan Çalışmaları Uluslararası Enstitüsü Direktörü
Sh.Mustafayev yer almışlardır.
Gözlemciler arasında başkanlığını Yönetici Sekreter G.Ordzhonikidze’nin yaptığı Rusya Federasyonu UNESCO
Komisyonu Delege Heyeti ve Yunus Emre Vakfı isimli Türk Kültür Merkezinin temsilcileri yer almıştır.
İki genel kurul toplantısının yanında, aşağıda belirtilen temalarda üç paralel toplantı düzenlenmiştir.
•
Türk
dünyası
doğal
ve
kültürel
miraslarının
kaydının
şekillendirilmesi
• Türk dünyası somut olmayan kültürel miras elemanlarına ilişkin kayıtların güncellenmesi ve İnsanlığın Somut
Olmayan
Mirası
Temsili
Listesi’ne
sunulmak
üzere
ortak
çok
uluslu
dosyaların
tespiti
• Türk dünyası dokümental miras unsurlarının kaydının şekillendirilmesi ve UNESCO Dünya Dokümental Miras
(Dünya Belleği Listesi)’ne sunulmak üzere ortak çok uluslu dosyaların tespiti
Toplantı kapsamında ayrıca, UNESCO ile ilişkilendirilmiş okulları ve kulüpleri katılımıyla “genç neslin ahlak ve etik
eğitiminde UNESCO ile ilişkilendirilmiş okullar ve kulüpler ile Türkçe konuşan devletler ve bölgeler etnokültürel
organizasyonlarının rolü” gayri resmi toplantısı gerçekleştirilmiştir.
Toplantının Hedefleri
Toplantının esas hedefi Organizasyonun temel alanlarında TÜRKSOY üyesi devletler UNESCO Millî Komisyonları
ve Komiteleri arasında işbirliğini geliştirmektir.
Toplantı boyunca sürdürülen tartışmaların; 2010 yılında Ankara’da, 2011 yılında Kazan’da yapılan önceki
TÜRKSOY üyesi devletler UNESCO Millî Komisyonları ve Komiteleri Toplantıları ile Türkçe Konuşan Devletler
İşbirliği Konseyi Bişkek Zirvesi’nde kabul edilen İnsani İlişkilerin Geliştirilmesi Deklarasyonunun sonucu olarak
katılımcılar aşağıdaki tavsiye kararlarını benimsemişlerdir.
Ana
tavsiyeler:
1.1 Ortaklık ve karşılıklı destek ruhuyla UNESCO'nun çalışma alanlarında TÜRKSOY üyesi devletler arasında
işbirliğinin, üye devletlerin sivil toplumları arasındaki ilişkilerin yaygınlaştırılması da dâhil olmak üzere kapsamlı
olarak
desteklenmesi
ve
güçlendirilmesi
1.2 Millî Komisyonların aktivitelerinde bilgi ve deneyim paylaşımının teşviki ve desteklenmesi (Ek 1- iletişim
bilgileri
listesi)
1.3 Üye devletler/üye bölgelerden birinde yılda bir Millî Komisyonlar toplantıları yapılması ve ev sahibi ülkeye Millî
Komisyonların
bir
sonraki
toplantısına
kadar
başkanlık
yetkisinin
verilmesi
1.4 Başkanlık uygulaması bağlamında Kazakistan Cumhuriyeti UNESCO ve ISESCO Millî Komisyonuna Millî
Komisyonların
4.
Toplantısına
kadar
Başkanlık
sorumluluğunun
verilmesi
1.5 UNESCO’nun yönetici kurumlarına sunulmak üzere Ortak teklif ve girişimler hakkında TÜRKSOY üyesi
devletler arasında ve uygun/gerekli olduğunda Millî Komisyonlar öncülüğü ile başkanın gözetiminde iki veya çok
taraflı
danışma
toplantılarının
yapılmasının
teşvik
edilmesi
1.6 TÜRKSOY üyeleri adına ortak tartışmalar yapılmış ve üzerinde anlaşılmış sorular hakkında UNESCO Genel
Konferansı’nın, Yürütme Kurulu’nun ve Organizasyonun diğer Hükümetlerarası organlarında konuşma yetkisinin
başkana (bölgenin üyelerinden birinin başkanlığı halinde başka bir belirlenen TÜRKSOY üyesine) verilmesi
1.7 Başkanın eşgüdümlü yönetiminde UNESCO çerçevesinde Türk Dünyası grubunun kurulması fikrinin
tanınması
ve
farkına
varılmasının
sağlanması
1.8 Seçimler süresince karşılıklı destek sağlayarak UNESCO organları ve program komitelerinde Türk dilleri
konuşan
devletlerin
daha
geniş
temsili
konusuna
katkı
sağlanması
1.9 TÜRKSOY üyesi devletlerin tarihi ve kültürel mirası ile UNESCO’nun ilgili komitelerin gereklilikleri bağlamında
UNESCO Dünya Miras Listesi, İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi, Dünya Dokümental
Miras Listesi “Dünya Belleği” ve Organizasyonun program ve projeleri çerçevesinde yıldönümleri ve etkinliklerin
çok uluslu adaylık dosyalarının kaydı çalışmalarının başlatılması için ortak aktivitelerin desteklenmesi
1.10 Rusya Federasyonu ve Moldovya’nın özerk bölgelerini temsil eden TÜRKSOY üyeleri değişim mekanizması
ve ortak adaylık dosyaları süreçlerine katılım konusunda devletlerinin UNESCO Millî Komisyonları başkanları ile
ortak
özenli
çalışmalar
yapmak
üzere
anlaşırlar.
1.11 TÜRKSOY çerçevesinde Türk Dünyası’nın ortak kültürel, doğal ve dokümental miraslarının korunması ve
tanıtılması için ortak projelerin gelişiminin desteklenmesi ve projelerin tanıtılması, bunların sonuçlarının basımı ile
medyada
TÜRKSOY’un
internet
kaynaklarında
duyurulması
1.12 TÜRKSOY’un ve UNESCO organ ve program komitelerinin üyesi olan devletler, TÜRKSOY üyesi devletlerin
ilgili millî ve çok uluslu dosyalarının değerlendirilmesi sırasında tam destek sağlamalıdırlar
1.13 TÜRKSOY çerçevesinde ilgili burs fonlarının oluşturulması ve bilim ve eğitim programlarının yönetiminde
çok
taraflı
işbirliklerinin
geliştirilmesinin
desteklenmesi
1.14 “Kazakistan Türk geleneksel müziğinin ortak etkileşimi (Kazakistan- Türkiye), “Kültür ve Sanatta Kadının
Rolü”
(AzerbaycanTürkiye)
projelerinin
gerçekleştirilmesinde
başarılı
deneyimin
onaylanması
1.15 2013’te “Çocuklar dünyayı boyuyor. TÜRKSOY” Çocuk Sanat Festivali’ne ev sahipliği yapılması
girişimlerinin
desteklenmesi
1.16 TÜRKSOY’un kuruluşunun yirminci yıl dönümünün UNESCO Genel Direktörlüğü’nde 2013’te ortak kutlama
yapılmasının
hazırlıkları
ve
yürütülmesinde
etkin
rol
alınması
1.17 TÜRKSOY üyesi devletlerin UNESCO ile ilişkilendirilmiş okulları, kürsüleri ve kulüplerinin birbiriyle
etkileşimini
ve
ortak
projelere
katılımını
sağlayarak
bunların
kapasitelerini
güçlendirilmesi
1.18 Bashkir Devlet Pedogoji Üniversitesi’nde M. Akmulla’nın adı verilerek 6 Eylül 2012’de kurulan Kürsü ile
bağlantılı
olarak
bu
kürsünün
aktivitelerinin
geliştirilmesinin
desteklenmesi
1.19 Astana’nın 2012’de “Türk Dünyası Kültür Başkenti” ilân edilmesi çerçevesinde yapılan etkinliklerin yüksek
seviyede tanınması ve bu programın 2013'te Eskişehir’de (Türkiye Cumhuriyeti), 2014’te Kazan’da (Tataristan
Cumhuriyeti,
Rusya
Federasyonu)
daha
fazla
tanınmasına
destek
olunması
1.20 Millî Komisyonlar Dördüncü Toplantısı’nın 2013 yılında “Türk Dünyası Kültür Başkenti” Eskişehir’de (Türkiye
Cumhuriyeti) yapılmasına ilişkin kararın onaylanması
2 TÜRKSOY Üyesi Devletlerin (Somut) Kültürel ve Doğal Miraslarının Korunması ve Tanıtılması Amacına
İlişkin Olarak:
2.1 Türk dünyası doğal ve kültürel miras listesinin ve UNESCO Dünya Miras Listesi’ne yakın gelecekte kayıt
amacıyla gerçekleştirilen toplantıda tartışılan ortak çok uluslu dosyalar listesinin onaylanması(Ek-2)
2.2 Kabul edilen listenin TÜRKSOY’un internet kaynaklarında yayınlanması ve TÜRKSOY’un kuruluşunun
yirminci yılı kutlamaları kapsamında listenin UNESCO Genel Direktörlüğü’nde 2013’te yayım ve sunumu
olasılığının
değerlendirilmesi
2.3 Onaylanan liste esas alınarak UNESCO Dünya Miras Listesi’ne kayıt için ortak çok uluslu dosya
hazırlıklarının
başlatılması
2.4 Tataristan Cumhuriyeti’nin (Rusya Federasyonu) TÜRKSOY üyesi devletlerin ve TÜRKSOY Sekretaryasının
kültürel ve doğal miras uzmanlarından oluşan çalışma kurulu girişiminin desteklenmesi, bu girişimin
uygulanmasına
yardımcı
olunması
2.5 Kültür varlıklarının restorasyon ve korunması alanlarında iyi uygulamaların ve deneyim paylaşımının teşvik
edilmesi
2.6 “İpek Yolu Eserleri” Sınır ötesi seri adaylığının (Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan,
Tacikistan, Çin) UNESCO Dünya Miras Listesi’ne kaydı için dosya hazırlıkları ve tanıtımının desteklenmesi
2.7 “İpek Yolu Eserleri” sınır ötesi seri adaylık dosyasının diğer TÜRKSOY üyesi devletlerin topraklarında
bulunan
alanları
kapsayacak
şekilde
genişletilmesinin
değerlendirilmesi
2.8 TÜRKSOY üyesi devletlerin topraklarında yer alan UNESCO Biyosfer Rezervleri sayısının artırılmasının
teşvik
edilmesi
2.9 Sınır ötesi rezerv “Altai” nin (Kazakistan- Rusya Federasyonu) UNESCO Biyosfer Rezervleri Ağı’na kayıt için
adaylık
formunun
hazırlanması
sürecinin
kolaylaştırılması
3 TÜRKSOY Üyesi Devletler Somut Olmayan Kültürel Miraslarının Korunması ve Tanıtılması Amacına
İlişkin Olarak
3.1 Türk dünyası somut olmayan kültürel mirasları ve UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Miras
Listesi’ne yakın gelecekte kayıt amacıyla gerçekleştirilen toplantıda tartışılan ortak çok uluslu dosyalar listesinin
onaylanması(Ek-3)
3.2 Kabul edilen listeyi TÜRKSOY’un internet kaynaklarında yayınlamak ve TÜRKSOY’un kuruluşunun yirminci
yılı kutlamaları kapsamında listenin UNESCO Genel Direktörlüğü’nde 2013’te yayım ve sunumu olasılığının
değerlendirilmesi
3.3 Onaylanan liste esas alınarak UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsilin Listesi’ne kayıt
için
ortak
çok
uluslu
dosya
hazırlıklarının
başlatılması
3.4 Türk Dünyasının Listeye kaydı onaylanmış somut olmayan kültürel mirasların tanıtılmasını sağlamak
amacıyla kendi devletinde/bölgesinde TÜRKSOY üyesi devletlerin somut olmayan kültürel miras uygulayıcıları,
taşıyıcıları arasında bilgi ve beceri paylaşımını organize ederek ve ilgili veri tabanını oluşturarak “mirasın yaşayan
insan
hazineleri”
programının
gelişiminin
desteklenmesi
3.5 Azerbaycan Cumhuriyeti’nin TÜRKSOY üyesi devletlerin ve TÜRKSOY Sekretaryasının somut olmayan
kültürel miras uzmanlarından oluşan çalışma kurulu girişiminin desteklenmesi, bu girişimin uygulanmasına
yardımcı
olunması
3.6 UNESCO Türkiye Millî Komisyonu tarafından başlatılan “Köroğlu” ve “Nasreddin Hoca” projelerinim
desteklenmesi
3.7 Saha Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) tarafından sağlanan TÜRKSOY kapsamında “Rusya’nın Türk
Azınlıkları- Genetikler ve köken” ve Türk halkalarının epik anıtları sayılarının yayımlanması adlı iki bilimsel
araştırma projesine ilişkin bilgi dikkate alınarak bu bilgiden uygun şekilde faydalanılması
3.8 Eskişehir’in 2013’te “Türk Dünyası Kültür Başkenti” olarak ilân edilmesi kapsamında TÜRKSOY Üyesi
Devletler Uluslararası Çocuk Oyunları Festivali düzenlenmesi girişimlerinin desteklenmesi
4 TÜRKSOY Üyesi Devletler Dokümental Miraslarının Korunması ve Tanıtılması Amacına İlişkin Olarak:
4.1 Türk dünyası dokümental mirasları ve UNESCO Dünya Dokümental Miras Listesi’ne (Dünya Belleği) yakın
gelecekte kayıt amacıyla gerçekleştirilen toplantıda tartışılan ortak çok uluslu dosyalar listesinin onaylanması
4.2 Kabul edilen listenin TÜRKSOY’un internet kaynaklarında yayınlanması ve TÜRKSOY’un kuruluşunun
yirminci yılı kutlamaları kapsamında listenin UNESCO Genel Direktörlüğü’nde 2013’te yayım ve sunumu
olasılığının
değerlendirilmesi
4.3 Onaylanan liste esas alınarak UNESCO Dünya Dokümental Miras Listesi’ne (Dünya Belleği) kayıt için ortak
çok
uluslu
dosya
hazırlıklarının
başlatılması
4.4 Dokümental mirasların onarılması ve korunması çerçevesinde iyi uygulama ve deneyimlerin paylaşılmasının
teşvik
edilmesi
4.5 “ Eski Türk Runik Alfabesi Eserleri” çok uluslu ortak dosyasının hazırlanması ve UNESCO Dünya
Dokümental
Miras
Listesi’ne
(Dünya
Belleği)
kaydı
olasılığının
araştırılması
4.6 TÜRKSOY’a üye devletlerin topraklarında bulunan şehirlerden birinin “UNESCO Dünya Kitap Başkenti”
unvanına
ortaklaşa
aday
gösterilmesi
konusunda
çalışma
yürütülmesi
4.7 17-18 Ekim 2012’de Kazan’da gerçekleştirilecek “Dünya Ruhani/Dini Kültürü çerçevesinde Türk kitabı” adlı
uluslararası bilimsel- uygulamaya yönelik konferansın desteklenmesi
TÜRKSOY Üyesi Devletler Millî Komisyonları ve Komiteleri Üçüncü Toplantısı katılımcıları, UNESCO ve ISESCO
Kazakistan Millî Komisyonu’na toplantıyı düzenledikleri ve üst düzey organizasyon için şükranlarını sundular.
15 Eylül 2012
Astana, Kazakistan
Sonuç Bildirisi Ek 2
TÜRK DÜNYASI KÜLTÜREL VE DOĞAL MİRAS ALANLARI KAYITLARI
№
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Alanın Adı
“Shakpakata” Nekropolü ve Camiisi
IX-XIX yy. (Mangistau Bölgesi)
“Shopan ata” Nekropolü ve Camiisi
X-XIX yy. (Mangistau Bölgesi)
“Beket ata” Nekropolü ve Camiisi
XVIII yy. (Mangistau Bölgesi)
“Karaman ata” Nekropolü ve Camiisi
XIII-XIX yy. (Mangistau Bölgesi)
Omar ve Tur Mozolesi
XIX yy. Sonu (Mangistau Bölgesi)
Dombaul Mozolesi
VIII-IX yy. (Karaganda Bölgesi)
“Kara Dyng” Mozolesi
IX-X yy. (Karaganda Bölgesi)
“Ayakkamyr” Mozolesi
X-XIII yy. (Karaganda Bölgesi)
“Juchi Khan” Mozolesi
XIII yy. (Karaganda Bölgesi)
“Alasha Khan” Mozolesi
XIII yy. (Karaganda Bölgesi)
Bolgan ana Mozolesi
XII-XIII yy. (Karaganda Bölgesi)
Inkar-Darya’da Syrly-tam Mozolesi
XIII yy. (Kızıl Orda Bölgesi)
Zhanadarya’da Syrly-tam Mozolesi
XII-XIII yy. (Kızıl Orda Bölgesi)
Balandy Mozolesi
-2 IV yy. (M.Ö) (Kızıl Orda Bölgesi)
“Zharkent Camiisi” Mimari Eserler
Müzesi XIX yy. (Almatı Bölgesi)
“Batı Tian-Shan”
Kültürel Miras
Kayıt için öncülük eden
ülke/ler
Kazakistan
Kültürel Miras
Kazakistan
Kültürel Miras
Kazakistan
Kültürel Miras
Kazakistan
Kültürel Miras
Kazakistan
Kültürel Miras
Kazakistan
Kültürel Miras
Kazakistan
Kültürel Miras
Kazakistan
Kültürel Miras
Kazakistan
Kültürel Miras
Kazakistan
Kültürel Miras
Kazakistan
Kültürel Miras
Kazakistan
Kültürel Miras
Kazakistan
Kültürel Miras
Kazakistan
Kültürel Miras
Kazakistan
Doğal Miras
Kazakistan
Kırgızistan
Özbekistan
Hakasya Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)
Hakasya Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)
Hakasya Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)
Hakasya Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)
Hakasya Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)
Kategori
17. Sulek Antik Kenti ve Yazıtları
Kültürel Miras
“Tus(Tuz) Nehri kenarında” petroglifler
(9 taş)
19. “Kizan” Petroglifi
Kültürel Miras
20. Chaa-Tas, Izykh
Kültürel Miras
21. Chaa-Tas, Ust-Sossk
Kültürel Miras
18.
Kültürel Miras
2
22. Chaa-Tas, Uibat
Kültürel Miras
23. İstasyonunda orta çağ dönemi bina
kalıntıları
24. Uibat Yerleşkesi
Kültürel Miras
25. Chaa-Tas, Kopen
Kültürel Miras
26. Boyar kayıtları
Kültürel Miras
27. Salbyk vadisi
Kültürel Miras
Doğal Miras
Kültürel Miras
28. Pazyrak dönemi arkeolojik sitleri
(Pazyrak, Ukok platosu, Bashadar,
Kalbak-Tash ve Elangasha’nın kaya
resimleri)
29. İskit Höyükleri (Arzhan Compleksi –
Tuva Cumhuriyeti, Berel Höyükleri –
Kazakistan, Altay Cumhuriyeti
Höyükleri)
Kültürel Miras
“Bashkir Ural” Doğal Miras Alanı ve
paleolitik dönem resimleri ile ShulganTash Mağarası
31. “Ufa-2 yerleşkesi – Başkortostan şehri”
Kültürel Miras
Doğal Miras
32. “Karauan- Orenburg Sarayı”
Kültürel Miras
33. Yangan Tau Dağı
Kültürel Miras
34. Başkortostan Shikhan – yalnız dağlar
Kültürel Miras
35. Krasnousolsk mineral kaynakları
Kültürel Miras
36. Başkortostan millî kahramanı Salavat
Yulayev anıtı
Kültürel Miras
37. Markakol
Doğal Miras
Kazakistan
Altay Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu);
Tuva Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu);
Başkortostan
Cumhuriyeti (Rusya
Federasyonu)
Başkortostan
Cumhuriyeti (Rusya
Federasyonu)
Başkortostan
Cumhuriyeti (Rusya
Federasyonu)
Başkortostan
Cumhuriyeti (Rusya
Federasyonu)
Başkortostan
Cumhuriyeti (Rusya
Federasyonu)
Başkortostan
Cumhuriyeti (Rusya
Federasyonu)
Başkortostan
Cumhuriyeti (Rusya
Federasyonu)
Kazakistan
38. Tamgaly
Doğal Miras
Kazakistan
39. Altyn Emel
Doğal Miras
Kazakistan
30.
Kültürel Miras
Hakasya Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)
Hakasya Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)
Hakasya Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)
Hakasya Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)
Hakasya Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)
Hakasya Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)
Altay Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)
Kültürel Miras
3
40. Berkara
Doğal Miras
Kazakistan
41. Charyn Kanyonu
Doğal Miras
Kazakistan
42. Orta Karatau
Doğal Miras
Kazakistan
43. “Merke”
Doğal Miras
Kazakistan
44. “Altay. Altın Sıradağlar”
Doğal Miras
Kültürel Miras
Altay Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)
45. Uzgen Mimari kompleksi
XI-XII yy. (Osh bölgesi)
Kültürel Miras
Kırgızistan
46. “Shakh Fazil” Mozolesi”
XI-XII yy. (Zhalal-Abad Bölgesi)
Kültürel Miras
Kırgızistan
47. “Koshon korgon” Yerleşkesi (At-Bash Kültürel Miras
Tarihi Kenti)
XIII-XIV yy. (Naryn Bölgesi)
48. “Shyrdakbek” Yerleşkesi (Kadzhin- Kültürel Miras
Arbashi)
Kırgızistan
Kırgızistan
UNESCO Dünya Miras Listesi’ne Kayıt için Olası Çok Uluslu Ortak Dosyalar Listesi
№
Alanın Adı
Kategori
1.
“Doğu Tian-Shan”
Doğal Miras
2.
İskit Höyükleri (Arzhan kompleksi –
Tuva Cumhuriyeti, Berel höyüğü –
Kazakistan, Altay Cumhuriyeti
höyükleri)
Kültürel Miras
3.
“Altai”
Biyosfer Rezervi
4.
“Usturt” Platosu
Doğal Miras
Kayıt için öncülük eden
ülke/ler
Kazakistan
Kırgızistan
Özbekistan
Kazakistan;
Altay Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu);
Tuva Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu);
Hakasya Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)
Altay Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu);
Kazakistan
Turkmenistan
Özbekistan
Kazakistan
4
5.
“Kuzey Hazar Denizi Sulak Alanları”
Doğal Miras
6.
“Kaspi”
Doğal Miras
7.
“Batıya Türk Yolu”
Kültürel Miras
Kazakistan
Rusya Federasyonu
Azerbaycan
Kazakistan
Türkmenistan
Rusya Federasyonu
İran
TÜRKSOY Üyeleri
Sonuç Bildirisi Ek 3
TÜRK DÜNYASI SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASLARI KAYITLARI
(kayıt için teklifler ile birlikte)
№
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
Unsurun Adı
“Tapmajalar” bilmeceleri
Somut Olmayan Kültürel Miras
Kategorisi
Kayıt için öncülük
eden ülke/ler
Somut
olmayan
kültürel
mirasın Azerbaycan
aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille
birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar
Balaban – geleneksel Gösteri sanatları
Azerbaycan
müzik enstrümanı
“Saya” ritüeli
Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Azerbaycan
“Seker Bura” ve “Shor Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar
Azerbaycan
Gogaly”
Azerbaycan halıları
El sanatları geleneği
Azerbaycan
“Sheshendik sozder”
Somut
olmayan
kültürel
mirasın Kazakistan
aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille
birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar
“Kyz kuu”
Gösteri sanatları
Kazakistan
“Konak kadeni”
Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Kazakistan
“Kiiz yui – yurt”
Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar
Kazakistan
Kırgızistan
Altay
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Kimeshek
El sanatları geleneği
Kazakistan
“Manas” destanı
Somut
olmayan
kültürel
mirasın Kırgızistan
aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille
birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar
“Akynek aityshuu”
Gösteri sanatları
Kırgızistan
“Kyrkyn chygaru”
Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Kırgızistan
“Kiiz”
Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar
Kırgızistan
“Kalpak’ – geleneksel El sanatları geleneği
Kırgızistan
Kırgız giysisi
“Alla”
Somut
olmayan
kültürel
mirasın Özbekistan
aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille
birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar
“Yar yar”
Gösteri sanatları
Özbekistan
Geleneksel
yemek Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar
Özbekistan
“Sumalak”
Beshik
El sanatları geleneği
Özbekistan
“Nardanie
Khanym” Somut
olmayan
kültürel
mirasın Türkiye
masalı
aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille
birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar
Kemanca – geleneksel Gösteri sanatları
Türkiye
müzik enstrümanı
Bahar pilavı “Ciidem”
Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Türkiye
12 hayvanlı Türk takvimi Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar
Türkiye
Kınık Seramikleri
El sanatları geleneği
Türkiye
25. “Olen/Yulen”, “Yar-Yar” Somut
olmayan
kültürel
mirasın
– Düğün ritüeli şarkıları
aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille
birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar
26. Bagshylyk-Dutar
Gösteri sanatları
27. Akhalteke atları and Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler
Bedev bayramı
28. Semeni – geleneksel Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar
Nevruz yemeği
29. “Shaisep” – Türkmen El sanatları geleneği
gelin mücevheri
30. “Tabyshkak oiyn” – Somut
olmayan
kültürel
mirasın
öğretici ve eğlendirici aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille
oyun
birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar
31. “El Oiyn” milli bayram
Gösteri sanatları
32. “Seok” bayramı
Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler
33. “Topshuur”
El sanatları geleneği
34. “Ural
Batyr” Somut
olmayan
kültürel
mirasın
kahramanlık destanı
aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille
birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar
35. “Kurai” – geleneksel Gösteri sanatları
müzik enstrümanı
36. “Sabantoi” – bahar-yaz Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler
dönemi
geleneksel
bayramı
37. “Yurt iyesi”
Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar
38. “Byima”
El sanatları geleneği
39. Nasreddin Hoca deyişleri
40. “Horu” – milli dans
41. “Hederlez” bayramı
42. “Medji”
43. Fıçıcılık zanaatı
44. “Alyptyh Nymah”
kahramanlık destanı
Türkmenistan
Türkmenistan
Türkmenistan
Türkmenistan
Türkmenistan
Altay
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Altay
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Altay
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Altay
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Başkortostan
Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)
Başkortostan
Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)
Başkortostan
Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)
Başkortostan
Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)
Başkortostan
Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)
Gagavuz Yeri Özerk
Bölgesi (Moldova)
Somut
olmayan
kültürel
mirasın
aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille
birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar
Gösteri sanatları
Gagavuz Yeri Özerk
Bölgesi (Moldova)
Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Gagavuz Yeri Özerk
Bölgesi (Moldova)
Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar
Gagavuz Yeri Özerk
Bölgesi (Moldova)
El sanatları geleneği
Gagavuz Yeri Özerk
Bölgesi (Moldova)
– Somut
olmayan
kültürel
mirasın Hakasya
aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille Cumhuriyeti(Rusya
birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar
Federasyonu)
45. “Chathan”
geleneksel Gösteri sanatları
müzik enstrümanı
46. Khai –
Hakasya
hikate
anlatıcıları destanı
47. “Tun-Pairam” ilk sütün
bayramı
48. “Pogo”
–
mücevheri
bayan
49. Kırk bir deli üzerine
atasözleri
50. Zeytin
yaprağı
tütsüleme
51. “Helim” peyniri
ile
52. Sele-Sesta üretimi
53. “Homus”
54. “Yssyakh” bayramı
55. Choron üretimi sanatı –
huş ağacından üretilen
geleneksel içecek
56. Kemik oyma sanatı
57. “Bishek Zhyrlary”
58. “Kubyz”
–
enstrümanı
müzik
59. “Sabantui” bayramı
60. “Su anasi”
61. “Bulgari”
Hakasya
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Gösteri sanatları
Hakasya
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Hakasya
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
El sanatları geleneği
Hakasya
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Somut
olmayan
kültürel
mirasın Kuzey Kıbrıs Türk
aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille Cumhuriyeti
birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar
Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Kuzey Kıbrıs Türk
Cumhuriyeti
Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar
Kuzey Kıbrıs Türk
Cumhuriyeti
El sanatları geleneği
Kuzey Kıbrıs Türk
Cumhuriyeti
Gösteri sanatları
Saha
(Yakutistan)
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Altay
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Saha
(Yakutistan)
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Altay
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar
Saha
(Yakutistan)
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
El sanatları geleneği
Saha
(Yakutistan)
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Somut
olmayan
kültürel
mirasın Tataristan
aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille Cumhuriyeti(Rusya
birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar
Federasyonu)
Gösteri sanatları
Tataristan
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Tataristan
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar
Tataristan
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
El sanatları geleneği
Tataristan
62. “Hoomei”
Gösteri sanatları
63. “Khuresh” - güreşi
Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler
64. “Shaga” - bayramı
Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler
65. Taş oyma
El sanatları geleneği
Listeye Teklifler
66. “Aitys” sözlü doğaçlama Somut olmayan kültürel mirasın
sanatı
aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille
birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar
67. Yurt ve içini üretme El sanatları geleneği
geleneksel bilgisi
68. Orta Asya geleneksel
oyunları (Kokpar/Kokbory, Kures/Kurosh, Kyz
kuu)
69.
“Zhyrau” şiiri
70. “Sayat”/Şahinle Avcılık
71. Başkortostan geleneksel
arıcılığı– vahşi ağaç balı
üretimi
Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve
şölenler;
Somut olmayan kültürel mirasın
aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille
birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar
Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar
Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar
72. “Kara olen” lirik şarkı Somut
olmayan
kültürel
mirasın
türü
aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille
birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar
73. “Kara-Zhorga”
Kazak Gösteri sanatları
millî dansı
74. “Orteke” – müzik kukla Gösteri sanatları
sanatı
75. Kuys
geleneksel Gösteri sanatları
performansı
76. Sybyzgy
geleneksel Gösteri sanatları
müzik performansı
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Tuva
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Tuva
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Tuva
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Tuva
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Kazakistan
Kırgızistan (compiler
of a multinational file)
Kazakistan
Kırgızistan
Başkortostan
Cumhuriyeti (Rusya
Federasyonu)
Altay
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Kazakistan
Kırgızistan
Altay
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Kazakistan
Kazakistan
Kırgızistan
Başkortostan
Cumhuriyeti (Rusya
Federasyonu)
Kazakistan
Kazakistan
Kazakistan
Kazakistan
Kazakistan
77. Shankobyz
performansı
78. “Konak kadeni”
müzik Gösteri sanatları
79. Dombyra üretim sanatı
80. Geleneksel halı dokuma
sanatı
81. Geleneksel kuyumculuk
sanatı
82. Keçe üretimi geleneksel
sanatı
Toplumsal uygulamalar,
şölenler;
El sanatları geleneği
Kazakistan
ritüeller
ve Kazakistan
Kazakistan
El sanatları geleneği
Kazakistan
Kırgızistan
El sanatları geleneği
Kazakistan
Kırgızistan
El sanatları geleneği
Kazakistan
Kırgızistan
Altay Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)
Başkortostan
Cumhuriyeti (Rusya
Federasyonu)
ve Kazakistan
“asyk” ile oyunlar
(alchik, babki, ashik)
84. yaşam algısı ve Türklerin
çevre etiketi arasında
bağlantı çizgisi olarak
“Tengrianizm”
85. “Tusau kesu” tuzak
kesme ritüeli
Toplumsal uygulamalar, ritüeller
şölenler;
Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve Kazakistan
şölenler;
Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar
Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve
şölenler
Kazakistan
86. “Ashamaiga mingizu” –
ilk ata oturma ritüeli
Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve
şölenler
Kazakistan
83.
87. “Tokym kagu” ritüeli
Toplumsal uygulamalar,
şölenler;
88. Geleneksel el sanatları ve El sanatları geleneği
“Oimo”
ritüeller
ve Kazakistan
Kırgızistan
89. Geleneksel Kırgız nakışı
teknik ve becerileri
“Saima”
El sanatları geleneği
Kırgızistan
90. Geleneksel Kırgız
dokuması teknik ve
becerileri “Terme-taar”,
“kazhary” ve el
dokuması “Ormomo”
El sanatları geleneği
Kırgızistan
91. Geleneksel Kırgız yorgan El sanatları geleneği
sanatı teknik ve becerileri
“kurak”
Kırgızistan
92. Geleneksel Kırgız keçe
halıları “shyrdak” ve “ala
kiyiz” yapımı sanatı
El sanatları geleneği
Kırgızistan
93. Geleneksel Kırgız
halıları lint-free “arabi”
ve lint “zhul-kilem”
üretimi sanatı
El sanatları geleneği
Kırgızistan
94. Geleneksel müzik
enstrümanları üretimi
sanatı
El sanatları geleneği
Kırgızistan
95. Geleneksel erkek şapkası
“kep-takiya”, “kalpak”
ve “tebetei” üretimi
sanatı
El sanatları geleneği
Kırgızistan
96. Geleneksel kadın şapkası
“kep-takiya”, “topu” ve
“elechen/kalyak” üretimi
sanatı
El sanatları geleneği
Kırgızistan
97. Atlar ve avlanma için
malzeme üretimi
geleneksel sanatı
El sanatları geleneği
Kırgızistan
98. Çocuklar ve yetişkinler
için geleneksel Kırgız
entelektüel oyunları
Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve
şölenler
Kırgızistan
99. Geleneksel Kırgız
mutfağı sanatı
100. “Sherine” ortak yemeği
yoluyla aile/toplum
seviyesinde sosyalleşme
geleneği
Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve
şölenler
Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve
şölenler
Kırgızistan
101. “Yr kese” festivali
aracılığı ile sosyalleşme
geleneği
102. Tuva müzik enstrümanı
“Igil” üretimi sanatı
Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve
şölenler
Kırgızistan
El sanatları geleneği
Tuva
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
103. Tuva müzik enstrümanı
“Igil” çalma sanatı
Gösteri sanatları
104. Kobyz çalma sanatı
Gösteri sanatları
Tuva
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Başkortostan
Cumhuriyeti (Rusya
Federasyonu)
Kırgızistan
105. Köroğlu
106. Türk toplumu çocuk
oyunları
107. “Alpamys”/”Alpamysh”
Somut
olmayan
kültürel
mirasın
aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille
birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar
Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve
şölenler;
Azerbaycan
Türkiye
Türkmenistan
Türkiye
Azerbaycan
Kazakistan
Kırgızistan
Somut
olmayan
kültürel
mirasın Kazakistan
aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille Özbekistan
birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar
Saha
(Yakutistan)
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesine Kayıt için Olası
Çok Uluslu Ortak Dosyalar Listesi
№
Unsurun Adı
1.
“Aitys” sözlü doğaçlama
sanatı
2.
Yurt ve içini üretme El sanatları geleneği
geleneksel bilgisi
3.
Orta Asya geleneksel
oyunları (Kokpar/Kokbory, Kures/Kurosh, Kyz
kuu)
Süt ürünleri üretimi
geleneği
Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve
şölenler;
“Kai/Khai” gırtak
şarkıcılığı ile eşlik edilen
Orta Asya sözlü
performans sanatı
Gösteri sanatları
4.
5.
Somut Olmayan Kültürel Miras
Kategorisi
Somut olmayan kültürel mirasın
aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille
birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar
Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar
Initiator/s of
inscription to the
List
Kazakistan
Kırgızistan (çok
uluslu dosyanın
derleyicisi)
Kazakistan
Kırgızistan (çok
uluslu dosyanın
derleyicisi)
Başkortostan
Cumhuriyeti (Rusya
Federasyonu)
Kazakistan (çok
uluslu dosyanın
derleyicisi)
Kırgızistan
Azerbaycan
Kazakistan
Hakasya
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Tuva
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Altay
Cumhuriyeti(Rusya
Federasyonu)
Sonuç Bildirisi Ek 4
Türk Dünyası Dünya Belleği Unsurları Kayıtları
№
Unsurun Adı
Kayıt için öncülük eden ülke/ler
1.
“A.Firdousi’nin Çağatay dilinde Shakhname” şiiri
(1721-1723)
Kazakistan
2.
Nizami’nin El yazması (“Hamsa”)
Azerbaycan
3.
Türk Mirasını temsil eden minyatür koleksiyonu Türkiye
(liste 16 isimden oluşmaktadır)
1.
Burini
2.
Farabi
3.
İbni Sina
4.
Hoca Ahmet Yesevi
5.
Mevlana Celalettin Rumi
6.
Yunus Emre
7.
Nasrettin Hoca
8.
Uluğ Bey
9.
Seyyid Nesimi
10.
Ali Şir Nevai
11.
Genceli Nizami
12.
Fuzuli
13.
Köroğlu
14.
Mahtum Kulu
15.
Türk Dünyası Minyatürleri
16.
Taşbaşı Halk Hikâyeleri
Kadi Sicilleri (Kadı mahkemelerinin yargı Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
kararlarının kaydı)
4.
5.
U.Balasuguni ‘nin “Kutagdu bilim” Şiiri (Yararlı Kırgızistan
bilgi) 1068-1069
6.
Eski Türk Runik Yazısı Anıtları
Kırgızistan
Altay Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)
Tuva Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)
Hakasya Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)
Tataristan Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)
2
7.
Yakut dilinde ilk kitaplar koleksiyonu
8.
Başkortostan halkının eski Türkçe ve Arapça Başkortostan Cumhuriyeti
dillerinde tarihi ve kültürel mirasları koleksiyonu
(Rusya Federasyonu)
9.
Kahramanlık hikâyelerini
koleksiyonu (300 isim)
tasvir
Saha (Yakutistan)
Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu)
eden
yazma Hakasya Cumhuriyeti
(Rusya Federasyonu)