Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 2(1):

Transkript

Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 2(1): 34-43, 2011
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
Araştırma Makalesi
İzmir Çiçekli Kent Ormanı, Ege Üniversitesi Kampüsü ve
Kaynaklar Vadisi Kuşları
Orhan GÜL
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 35100 Bornova , İzmir, TÜRKİYE
[email protected]
________________________________________________________________________
Özet: Bu çalışma, İzmir’in üç farklı bölgesinde bulunan kuş türlerini tespit etmek amacıyla; Çiçekli Kent Ormanı’nda Ekim 2005 - Ekim 2006
tarihlerinde, Ege Üniversitesi Kampüsünde Mayıs 2006 - Mayıs 2007 tarihlerinde ve Kaynaklar Vadisi’nde Eylül 2006 - Eylül 2007 tarihlerinde
gerçekleştirilmiştir. Yapılan gözlemler sonucunda Çiçekli Kent Ormanı’nda 84, Ege Üniversitesi Kampüsünde 69 ve Kaynaklar Vadisi’nde 75
olmak üzere üç alanda 12 Ordo ve 33 Familya’ya dahil 108 farklı kuş türü gözlenmiştir. Gözlenen 108 farklı kuş türünden 33’ünün Yerli (Y),
21’inin Yaz Göçmeni (YG), 29’unun Kış Göçmeni (KG) ve 25’inin de Transit Göçer (T) olduğu belirlenmiştir. Üreme döneminde kuşların
üreme durumları da araştırılmış ve EBCC üreme kodu listesi göz önünde bulundurularak Çiçekli Kent Ormanı’nda 29, Ege Üniversitesi
kampüs alanında 27, Kaynaklar Vadisi’nde 39 kuş türünün ürediğine dair bulgular elde edilmiştir. Dendrocopos medius ve Turdus
viscivorus’un İzmir’de ürediği ilk kez bu çalışmada saptanmıştır. Çalışmada gözlenen 108 kuş türünün, IUCN Kırmızı Listesi’ne göre tamamı
LC (önceliği düşük); Bern Sözleşmesi’ne göre 76’sı Ek Liste II ve 26’sı Ek Liste III; SPEC’e göre 14’ü SPEC 2 ve 25’i SPEC 3; Türkiye Kırmızı
Listesi’ne göre 3’ü VU (hassas), 1’i NT (tehdide açık), 62’si LC (önceliği düşük) kategorisi altında korunan türler olarak sıralanmaktadır.
Anahtar kelimeler: Kuşlar, Çiçekli Kent Ormanı, Ege Üniversitesi Kampüsü, Kaynaklar Vadisi, İzmir.
Birds of Çiçekli Forest, Ege University Campus and Kaynaklar Valley in Izmir
Abstract: This study was carried out to determine the avifauna of three different area of Izmir; in Çiçekli Forest between October 2005October 2006, in Ege University Campus between May 2006-May 2007 and in Kaynaklar Valley between September 2006-September 2007.
As a result of the study, a total of 108 bird species which belonging to 12 Order and 33 Family were observed while 84 were in Çiçekli
Forest, 69 were in Aegean University Campus and 75 were in Kaynaklar Valley. Among the observed species 33 residents, 21 summer
visitors, 29 winter visitors and 25 migrants. During the breeding season, the breeding birds noted according to EBCC breeding evidence list.
Breeding evidence was obtained for 29 bird species in Çiçekli Forest, 27 bird species in Aegean University Campus, and 39 bird species in
Kaynaklar Valley. Dendrocopos medius and Turdus viscivorus found breeding in Izmir for first time. All the observed birds were Least
Concern (LC) species according to IUCN Red list; 76 were listed under Appendix II and 26 were listed under Appendix III according to Bern
Convention; out of 109 bird species 14 were listed under SPEC 2, and 25 were listed under SPEC 3; 3 bird species were vulnerable (VU), 1
near threatened (NT), 62 were least concern species according to Turkey Red List.
Keywords: Birds, Çiçekli Forest, Ege University Campus, Kaynaklar Valley, Izmir.
___________________________________________________________________________________
Giriş
Kuşlar, doğadaki değişimlere çabuk tepki verdikleri için ekolojik dengenin korunmasında ve doğa koruma
çalışmalarında önemli bir yer tutarlar. Wetlands International tarafından uluslararası düzeyde organize edilen
“Kış Ortası Sukuşu Sayımları” ile elde edilen sonuçların, su kuşlarının populasyon tahminlerinde kullanılması
(Birdlife, 2004; Wetlands International, 2006) ve populasyon tahminlerinin uluslararası sözleşmelerle korunan
sulakalanların ve sukuşlarının belirlenmesine yardımcı olması kuşların doğa koruma çalışmalarındaki önemini
açıkça ortaya koymaktadır. Öte yandan, ülkemizde tespit edilmiş 184 Önemli Kuş Alanı (ÖKA)’nın aynı şekilde
kuşların üreme ve kışlama populasyonlarına göre belirlenmesi (Kılıç ve Eken 2004), hatta Türkiye’nin 305
Önemli Doğa Alanı’nın belirlenmesinde Önemli Kuş Alanlarının doğrudan listeye alınması (Eken ve ark. 2006),
kuşların ve kuş envanter çalışmalarının önemini vurgulayan diğer örneklerdir.
Türkiye’de yapılmış kuş envanter çalışmaları 1940’lara dayansa da, son 20 yılda hız kazanmıştır. Ülke
genelindeki çalışmalarda Ergene (1945) Türkiye’deki kuş türü sayısını 403, Baran ve Yılmaz (1984) 376, Ertan ve
ark. (1989) 414 ve Kirwan et al. (1998) 453 olarak bildirmiştir. En son çalışmada ise Türkiye’de gözlenmiş kuş
- 34 -
türü sayısı 463 olarak verilmiştir (Kirwan et al. 2008).
İzmir’de genellikle sulakalanlarda kuş araştırmaları yapıldığı görülmektedir. Sıkı (2002), Gediz Deltası (İzmir
Kuş Cenneti)’nda yaptığı araştırmalar sonucunda 211 kuş kuş türü tespit etmiş ve bunlardan 59’unun alanda
kuluçkaya yattığını saptamıştır. Onmuş (2009), Gediz Deltası’nda 2002 yılında gerçekleştirdiği üreyen kuşlar
atlas çalışması sonucunda 92 türün alanda ürediğine dair bulgular elde etmiştir. Çalışmada üreme kodu verilen
92 kuş türünden 47’sine Kesin Üreme, 22’sine Kuvvetle Olası Üreme ve 23’üne de Olası Üreme kodu verilmiştir.
Foça kıyısı ve adalarında yapılan bir çalışmada 118 kuş türü kaydedilmiş ve bunlardan 68’inin alanda ürediğine
dair bulgular elde edilmiştir (Döndüren, 2007). Küçük Menderes Deltası’nda yapılan çalışmada ise 120 kuş türü
kaydedilmiş ve bunlardan 55’inin alanda ürediğine dair bulgular elde edilmiştir (Bengil ve Uzilday, 2010).
Sulakalanlarda yapılan çalışmalara rağmen İzmir’de doğal orman, makilik ve yarı doğal alanlardaki kuş
varlığıyla ilgili yayınlanmış bir çalışmaya literatürde rastlanmamaktadır.
Araştırmamızda, biri şehrin içinde yarı doğal bir alan, diğer ikisi doğal orman ve makilik alanlar olmak üzere,
İzmir’in üç bölgesinde gerçekleştirilen gözlemler sonucunda elde edilen sonuçlar verilmiş olup, bu konuda
literatürdeki bilgi eksikliğinin giderilmesi amaçlanmıştır.
Materyal ve Yöntem
Çalışma Alanı
Çalışma, İzmir’in Bornova ilçesinde bulunan Çiçekli Kent Ormanı ve Ege Üniversitesi Kampüsü ile Buca
ilçesinde bulunan Kaynaklar Vadisi’nde yapılmıştır (Şekil 1).
Şekil 1. Çalışma alanları haritası.
Çiçekli Kent Ormanı, Bornova’nın Evka-3 mahallesi ile Çiçekli Köyü arasında kalan 700 hektar
büyüklüğündeki ormanlık alandır. Alanda kızılçam toplulukları ve makilik alanlar baskın olup, orman içi
açıklıklar, kaynak sularının mevsimsel olarak aktığı kayalık bir yamaç ve orman sınırına kadar ulaşmış tarım
arazileri yer alır.
- 35 -
Ege Üniversitesi Kampüsü, 290 hektar büyüklüğünde yarı doğal bir alandır. Ziraat Fakültesi meyve bahçeleri
ve deneme tarlaları, Botanik Bahçesi, kampüsün farklı bölgelerinde yer alan fıstık çamı plantasyon toplulukları,
zeytin toplulukları ve böğürtlen çalılıkları kampüste yer alan önemli habitatlardır.
Kaynaklar Vadisi, Kaynaklar Köyü’nün doğusunda yer alan 313 hektar büyüklüğünde bir doğal alandır.
Vadinin ortasından, yılın her döneminde akan Kaynaklar Deresi geçer. Derenin etrafında yoğun çalılıklar ve lokal
olarak zeytin toplulukları yer alır. Vadinin üst kısımlarında kızılçam toplulukları ve maki bitki örtüsü hâkimdir.
Ayrıca yüksek kayalıklardan oluşan bir bölge bulunur.
Yöntem
Araştırma Çiçekli Kent Ormanı’nda Ekim 2005-Ekim 2006 tarihleri arasında, Ege Üniversitesi kampüsünde
Mayıs 2006-Mayıs 2007 tarihleri arasında ve Kaynaklar Vadisi’nde Eylül 2006-Eylül 2007 tarihleri arasında
gerçekleştirilmiştir. Araştırmada kuş türlerini gözlemek ve belirlemek amacıyla 8 büyütmeli bir dürbün (Nikon
Action 8x40) ile fotoğraf makinesi (Canon Eos 350D, 300 mm lens) kullanılmıştır. Kuş türlerinin teşhisi için
Türkiye ve Avrupa’nın Kuşları (Heinzel et al. 1996) ve Collins Bird Guide (Mullarney et al. 1999) kitaplarından
yararlanılmıştır. Kuş türlerinin sistematik sıralamasında The Howard and Moore Complete Checklist of the Birds
of the World (Dickinson, 2003) kitabından yararlanılmıştır.
Çalışmada transekt (belli bir hat boyunca gözlem) ve nokta sayım yöntemleri kullanılarak gözlemler
yapılmıştır (Bibby et al. 2000). Temel olarak transekt hattı boyunca yürüyerek gözlenen ve sesi duyulan kuşlar
kaydedilirken, farklı habitatların kesişme noktalarında ise nokta sayım yöntemi kullanılarak 10 dakikalık
gözlemler yapılmıştır. Böylece maksimum seviyede kuş türü gözlenmeye çalışılmıştır. Gözlemlerin sabah 07.0010.30 saatleri arasında yapılmasına özen gösterilmiştir. Gececi kuşların saptanabilmesi için kuşların aktif
oldukları üreme döneminde, akşam 19.00-21.00 saatleri arasında ses dinleme yoluyla kuşlar tespit edilmeye
çalışılmıştır.
Araştırmada kullanılan 73 gözlem kaydından 8’i Kuşbank (Türkiye ulusal kuş kayıtları veri tabanı) internet
sitesinden alınmıştır (Kuşbank, 2011).
Üreme döneminde yapılan gözlemlerde, kuş türlerinin alanda üreme durumu da araştırılmıştır. Kuşların
üreme durumu için EBCC (European Bird Census Council - Avrupa Kuş Sayımları Konseyi) tarafından kabul edilen
16 maddelik atlas çalışması üreme kodu listesi kullanılmıştır (Hagemeijer ve Blair, 1997). Listede “Olası
(Possible), Kuvvetle Olası (Probable) ve Kesin Üreme (Confirmed)” olmak üzere üç başlık altında 16 üreme kodu
verilmiştir (Çizelge 1).
Çizelge 1. Çalışma sırasında üreyen kuşların tespitinde kullanılan üreme kodu listesi (Hagemeijer ve Blair, 1997).
A.
Olası Üreme
1. Tür üreme döneminde, olası üreme habitatında gözlendi.
2. Üreme döneminde öten erkek birey(ler) gözlendi.
B.
Kuvvetle Olası Üreme
3. Üreme döneminde uygun üreme habitatında bir çift gözlendi.
4. En az iki farklı günde alan belirleme davranışı gözlendi.
5. Çiftleşme ve/veya kur davranışı gözlendi.
6. Muhtemel bir yuva ziyareti gözlendi.
7. Erişkinlerin heyecanlı davranışları ve endişeli ötüşleri gözlendi.
8. Erişkinlerde (♂, ♀) kuluçkaya yatma açıklığı belirlendi.
- 36 -
9. Yuva yapımı ya da yuva deliği açma davranışı gözlendi.
C.
Kesin Üreme
10. Erişkin ilgiyi kendine çekerken ve/veya yaralı taklidi yaparken gözlendi.
11. Kullanılan yuva ya da yumurta kabukları bulundu.
12. Yeni uçmaya/yüzmeye başlamış ya da tüysüz yavru gözlendi.
13. Kullanılan yuva olduğunu gösteren ve/veya kuluçkaya yatan bireyler gözlendi.
14. Erişkin yuvadan atık taşırken ya da yuvaya yiyecek getirirken gözlendi.
15. İçinde yumurta olan yuva görüldü.
16. İçinde yavru olan ya da yavru sesi gelen yuva görüldü.
Araştırmada uygulanan analizler PASW18 (SPSS versiyon 18) kullanılarak yapılmıştır. Uygulanan analizlerde
anlamlı fark için eşik değer p<0,05 olarak kabul edilmiştir. Mevsimsel olarak gözlenen kuş türü sayısı ile gözlem
sayısı arasında ilişki olup olmadığı Kruskal Wallis varyans analiziyle, gözlenen kuş türü sayısının alanlara göre
değişip değişmediği ise Varyans Analizi yapılarak belirlenmiştir. Varyans Analizi sonucunda alanlar arasında
saptanan farkı yaratan grubu belirlemek için üç çalışma alanı arasındaki ilişki Bonferroni testi ile incelenmiştir.
Bulgular ve Tartışma
Çalışma boyunca toplam 73 farklı gözlem yapılmış olup, aylık toplam ortalama gözlem sayısı 6,1±2,8’dir.
Çiçekli Kent Ormanı, Ege Üniversitesi Kampüsü ve Kaynaklar Vadisi’nde yapılan aylık ortalama gözlem sayısı
sırasıyla 2,3±1,5; 2,3±1,2; 1,5±0,9’dur.
Çalışmalar sonucunda üç alanda 12 Ordo ve 33 Familya’ya ait 108 farklı kuş türü gözlenmiş ve bunlardan 52
(%48)’sinin en az bir alanda ürediğine dair bulgular elde edilmiştir. Alan bazında incelendiğinde Çiçekli Kent
Ormanı’nda 84, Ege Üniversitesi kampüs alanında 69 ve Kaynaklar Vadisi’nde 75 kuş türü tespit edilmiştir.
Araştırmada gözlenen 108 kuş türünden 33 (%31)’ünün yerli (Y), 21 (%19)’inin yaz göçmeni (YG), 29 (%27)’unun
kış göçmeni (KG) ve 25 (%23)’inin de transit göçer (T) olduğu saptanmıştır (Çizelge 2).
Çizelge 2. Araştırma sahasında gözlenen kuş türleri, üreme durumları ve bölge statüleri.
Türler
Çiçekli
G.
Ü.
Kampüs
G.
Ü.
Kaynaklar
G.
Ü.
Bölge Statüsü
Circaetus gallicus
+
-
+
YG
Circus cyaneus
+
-
-
KG
Accipiter nisus
+
+
+
Buteo buteo
+
+
+
KG
Aquila chrysaetos
-
-
+
KG
Falco peregrinus
-
-
+
C
Y
Falco tinnunculus
+
+
+
B
Y
Larus michahellis
-
+
-
Columba livia
+
-
+
Columba palumbus
+
-
-
Streptopelia decaocto
+
C
+
Streptopelia turtur
+
B
-
Psittacula krameri
-
+
Cuculus canorus
-
- 37 -
B
C
C
A
Y
KG
B
Y
KG
+
C
Y
+
B
YG
+
Y
B
YG
Türler
Çiçekli
G.
Ü.
Kampüs
Kaynaklar
G.
Ü.
G.
Ü.
Bölge Statüsü
Otus scops
-
+
B
-
YG
Athene noctua
-
+
A
-
Y
Strix aluco
-
+
-
KG
Caprimulgus europaeus
+
-
-
YG
Apus apus
+
+
Apus pallidus
-
+
-
Apus melba
-
-
+
Merops apiaster
+
+
-
T
Upupa epops
+
A
+
-
YG
Dendrocopos syriacus
+
A
+
Dendrocopos medius
-
Calandrella brachydactyla
B
B
B
YG
T
C
YG
+
B
Y
-
+
C
Y
+
-
-
T
Melanocorypha calandra
+
-
-
T
Galerida cristata
+
C
+
Lullula arborea
+
B
-
-
Y
Alauda arvensis
+
+
-
KG
Ptyonoprogne rupestris
-
-
+
C
Y
Hirundo rustica
+
+
+
C
YG
Hirundo daurica
+
+
+
B
YG
Delichon urbica
+
+
+
C
YG
Anthus campestris
-
+
-
T
Anthus trivialis
-
+
-
T
Anthus pratensis
+
+
+
KG
Motacilla cinerea
+
+
+
KG
Motacilla alba
+
+
Troglodytes troglodytes
+
+
+
KG
Prunella modularis
+
-
+
KG
Erithacus rubecula
+
+
+
KG
Luscinia megarhynchos
+
+
+
YG
Phoenicurus ochruros
+
+
+
KG
Phoenicurus phoenicurus
+
-
+
T
Saxicola rubetra
+
+
-
T
Saxicola torquata
+
+
+
KG
Oenanthe oenanthe
+
+
+
T
Oenanthe isabellinus
+
-
-
T
Oenanthe hispanica
+
-
+
C
YG
Monticola solitarius
-
-
+
C
Y
Turdus merula
+
+
C
Y
Turdus philomelos
+
Turdus viscivorus
+
Cettia cetti
-
C
C
C
+
B
C
C
B
B
C
+
+
C
B
Y
Y
+
+
KG
-
-
Y
-
Y
+
- 38 -
C
+
B
Türler
Çiçekli
Kampüs
Kaynaklar
Bölge Statüsü
G.
Ü.
G.
Ü.
G.
Ü.
Hippolais pallida
+
A
+
C
+
C
YG
Sylvia cantillans
+
B
+
+
C
YG
Sylvia melanocephala
+
B
+
+
C
Y
Sylvia rueppelli
+
-
+
T
Sylvia nisoria
-
-
+
T
Sylvia curruca
+
+
+
T
Sylvia communis
+
+
+
T
Sylvia borin
+
+
+
T
Sylvia atricapilla
+
+
+
Y
Phylloscopus sibilatrix
+
+
+
T
Phylloscopus collybita
+
+
+
KG
Phylloscopus trochilus
+
+
+
T
Regulus ignicapillus
+
+
-
KG
Muscicapa striata
+
+
+
T
Ficedula albicollis
+
+
+
T
Ficedula hypoleuca
+
-
-
T
Aegithalos caudatus
+
-
+
B
Y
Parus lugubris
+
-
+
B
Y
Parus ater
+
+
+
Parus caeruleus
+
C
+
+
B
Y
Parus major
+
C
+
+
C
Y
Sitta krueperi
+
C
-
-
Sitta neumayer
-
-
+
Certhia brachydactyla
+
-
-
KG
Oriolus oriolus
-
-
+
T
Lanius collurio
+
Lanius minor
+
Lanius senator
+
Lanius nubicus
B
B
+
C
B
+
KG
Y
C
B
Y
YG
+
+
B
+
+
B
YG
+
B
+
B
+
C
YG
Garrulus glandarius
+
C
+
C
+
C
Y
Corvus monedula
-
+
B
-
Y
Corvus corone pallescens
+
+
C
-
Y
Corvus corax
-
-
+
T
Sturnus vulgaris
+
+
-
KG
Passer domesticus
+
Passer hispaniolensis
+
-
Passer montanus
-
+
Petronia petronia
-
-
Fringilla coelebs
+
Fringilla montifringilla
+
-
-
KG
Serinus serinus
+
+
+
Y
B
C
B
- 39 -
+
+
C
C
B
+
T
C
Y
-
T
-
Y
+
KG
+
B
Y
Türler
Çiçekli
Kampüs
Kaynaklar
Bölge Statüsü
G.
Ü.
G.
Ü.
G.
Ü.
Carduelis chloris
+
B
+
B
+
B
Y
Carduelis carduelis
+
B
+
C
+
B
Y
Carduelis spinus
+
+
+
KG
Acanthis cannabina
+
+
+
KG
Coccothraustes coccothraustes
+
+
+
KG
Emberiza citrinella
+
-
-
KG
Emberiza cirlus
+
-
+
Emberiza cia
-
-
+
KG
Emberiza hortulana
+
-
+
T
Emberiza caesia
+
C
-
+
C
YG
Emberiza melanocephala
+
B
+
+
B
YG
Miliaria calandra
+
B
B
+
-
B
Y
KG
Çizelge 2’de verilen kısaltmaların açıklaması: G: Genel gözlem, Ü: Üreme durumu, A: Olası üreme, B: Kuvvetle Olası
üreme, C: Kesin üreme, Y: Yerli, YG: Yaz Göçmeni, KG: Kış Göçmeni, T: Transit Göçer.
Araştırma yapılan üç alanda saptanan 108 farklı kuş türünün tehlike statüleri incelendiğinde; IUCN
(Uluslararası Doğa Koruma Birliği) Kırmızı Listesi’ne göre tamamı Önceliği Düşük (LC) kategorisi altında (Birdlife,
2004), Bern Sözleşmesi (Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarının Korunması Sözleşmesi)’ne göre 76’sı
Ek Liste II (kesin koruma altına alınan fauna türleri), 26’sı ise Ek Liste III (korunan fauna türleri) kategorisi altında
verilmiştir (Resmi Gazete, 1984). Avrupa ölçeğinde korunması gereken türlerin listelendiği SPEC (Species of
European Conservation Concern) Listesi’ne göre 14 tür SPEC 2 (küresel ölçekte tehlike altında olmayan ancak
Dünya populasyonunun %50’sinden fazlası Avrupa’da yayılış gösteren ve Avrupa ölçeğinde koruma altında olan
türler) kategorisi altında, 25 tür ise SPEC 3 (küresel ölçekte tehlike altında olmayan ve Dünya populasyonunun
%50’sinden azı Avrupa’da yayılış gösteren ancak Avrupa ölçeğinde koruma altında olan türler) kategorisi altında
sıralanmaktadır (Birdlife, 2004). Türkiye Kırmızı Listesi’ne göre 3 kuş türü Circaetus gallicus Gmelin, 1788; Falco
peregrinus Tunstall, 1771; Delichon urbica, (Linnaeus, 1758) Hassas (VU), 1’i Accipiter nisus (Linnaeus, 1758)
Tehdide Açık (NT), 62’si Önceliği Düşük (LC) kategorileri altında sıralanmaktadır (Kılıç ve Eken, 2004).
Ege Üniversitesi Kampüsünde daha önce yapılmış bir çalışmada 46 kuş türü saptanmış (Kurun, 2001) olup,
yaptığımız çalışmada 69 kuş türü alanda gözlenmiştir. Bir önceki çalışmada saptanan 5 tür Gallinula chloropus
(Linnaeus, 1758), Columba livia (Gmelin, 1789), Prunella modularis (Meinertzhagen, 1934), Parus lugubris
Temminck, 1820 ve Phoenicurus phoenicurus (Linnaeus, 1758) çalışmamızda gözlenemezken, yaptığımız
çalışmada önceki çalışmadan farklı 28 kuş türü gözlenmiştir. Ayrıca bir önceki çalışmada 18 türün kuluçkaya
yattığını belirtilirken, çalışmamızda 27 kuş türünden 1’inin Olası, 13’ünün Kuvvetle Olası ve 13 türün de Kesin
olarak ürediği saptanmıştır (Çizelge 2).
Çalışmada gözlenen kuş türü sayısı ve üreyen kuş türü sayısının alanlara göre değişimi Şekil 2’de verilmiştir.
Üç alanda gözlenen ve üreyen kuş türü sayısının benzerlik gösterdiği ancak Kaynaklar Vadisi’nde üreyen kuş
türü sayısının diğer iki alana göre daha fazla olduğu görülmektedir.
- 40 -
90
84
75
80
69
70
Tür sayısı
60
50
39
40
29
27
30
20
10
0
Çiçekli Kent Ormanı Ege Üniv. Kampüsü
Gözlenen tür sayısı
Kaynaklar Vadisi
Üreyen tür sayısı
Şekil 2. Gözlenen ve üreyen kuş türü sayısının alanlara göre değişimi.
Üreyen kuşlar araştırmasına göre, üreme kodu verilen tür sayısı ve alt kategorilere göre dağılımları alan
bazında Çizelge 3’te verilmiştir. Çalışma alanlarında ürediği tespit edilen kuş türlerinden Dendrocopos medius
(Linnaeus, 1758) ve Turdus viscivorus Linnaeus, 1758 ’un İzmir’de ürediği ilk kez bu çalışmada saptanmıştır.
Çizelge 3’te özeti verilen üreyen kuşlar araştırmasına göre, Kaynaklar Vadisi’nde üreyen kuş türü sayısının diğer
iki alana göre daha fazla olduğu görülmektedir.
Çizelge 3. Üreyen kuşlar araştırmasında üreme kodu verilen tür sayısı ve alt kategorilere göre dağılımı.
Üreme kodu verilen
Olası üreme
Kuvvetle Olası üreme
Kesin üreme
tür sayısı
(A)
(B)
(C)
Çiçekli Kent Ormanı
29
3
15
11
Ege Üniv. Kampüsü
27
1
13
13
Kaynaklar Vadisi
39
1
18
20
Çizelge 4’te ise üç alandaki gözlem sayısı ile gözlem başına ortalama kuş türü sayısı arasındaki ilişki
verilmektedir. Yapılan istatistik analiz sonucunda, gözlem yapılan üç alanda gözlem başına ortalama kuş türü
sayısının alanlar arasında istatistiksel olarak farklılık gösterdiği anlaşılmıştır (F=6,741, p=0,002). Farkı yaratan
grubun tespiti için analiz yapıldığında, sadece Kaynaklar Vadisi ile Kampüsün birbirinden anlamlı düzeyde farklı
olduğu tespit edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda Kaynaklar Vadisi’nde gözlem sayısı daha az olmasına karşın
Çizelge 3’te görüldüğü üzere üreyen kuş türü sayısının net bir şekilde daha fazla olması ve Çizelge 4’te
görüldüğü üzere gözlem başına ortalama kuş türü sayısının daha fazla olmasının habitat çeşitliliği ile doğrudan
ilişkili olduğu düşünülmektedir.
Çizelge 4. Çalışma alanlarında gözlem sayısı ile gözlem başına ortalama kuş türü sayısı arasındaki ilişki.
N (Gözlem sayısı)
Ortalama
Standart sapma
Minimum
Maksimum
28
21,93
7,22
12
39
Ege Üniv. Kampüsü
27
19,22
6,80
8
32
Kaynaklar Vadisi
18
26,61
5,19
15
36
Toplam
73
22,08
7,13
8
39
- 41 -
Çalışma alanlarında gözlenen kuş türü sayısının aylara göre dağılımı Şekil 3’te verilmektedir. Buna göre,
ilkbahar ve sonbahar göç dönemlerinde gözlenen kuş türü sayısının diğer dönemlere kıyasla daha fazla olduğu
dikkati çekmektedir.
60
Gözlenen kuş türü sayısı
50
40
30
20
10
Ege Üniversitesi Kampüsü
A
ra
lık
as
ım
K
im
Ek
lü
l
Ey
A
Te
ğu
s
to
s
uz
m
m
an
H
az
ir
M
ay
ıs
isa
n
N
t
M
ar
O
Şu
ba
t
ca
k
0
Kaynaklar Vadisi
Şekil 3. Çalışmada gözlenen kuş türü sayısının aylara göre dağılımı.
Göç dönemlerinde gözlenen kuş türü sayısının daha fazla olacağı yönünde genel bir kanı vardır. Ancak bu
durumun temelde gözlem sayısıyla doğrudan ilişki içinde olduğu Çizelge 5’te görülmektedir. Çalışma alanlarında
mevsimsel olarak gözlenen kuş türü sayısı ile gözlem sayısı arasındaki ilişki incelenmiş ve dört mevsim arasında
gözlenen ortalama kuş türü sayısı açısından bir fark tespit edilememiştir (p=0,972). Diğer bir deyişle, mevsimsel
olarak gözlenen kuş türü sayısındaki artış, gözlem sayısı ile açıklanabilir.
Çizelge 5. Çalışma alanlarında mevsimsel olarak gözlenen kuş türü sayısı ile gözlem sayısı arasındaki ilişki.
N (Gözlem sayısı)
Ortalama
Standart sapma
Minimum
Maksimum
Kış
20
21,60
6,45
12
32
İlkbahar
26
21,96
9,19
8
39
Yaz
13
22,46
5,75
12
31
Sonbahar
14
22,64
5,18
15
32
Sonuç olarak, araştırmanın yapıldığı üç alanın, gözlenen ve üreyen kuş türü sayısı açısından temelde
benzerlik gösterdiği; ancak Kaynaklar Vadisi’nin gözlenen ve üreyen kuş türü sayısı açısından anlamlı düzeyde
farklı olduğu anlaşılmıştır. Bu farklılığın yaşam alanı çeşitliliğine ve daha doğal alanlarda tehdit unsurlarının daha
az olmasına bağlı olduğu düşünülmektedir.
Teşekkür: Gözlemlere katılan Ege Üniversitesi Kuş Gözlem Topluluğu (EKGT) üyelerine ve makalenin
yazımında bana yardımcı olan Dr. Ortaç Onmuş ve Dr. Raika Durusoy’a teşekkürlerimi sunarım.
Kaynaklar
Bengil, F. Uzilday, B. 2010. The avifauna of Küçük Menderes delta (Turkey): an evaluation on seasonal pattern of birds, Biharean Biologist, 4
(1): 57-65.
Bibby et. al. 2000. Bird census techniques, 2nd edition, Academic Press, London.
- 42 -
Birdlife International, 2004. Birds in Europe: population estimates, trends and conservation status, Birdlife Conservation Series No: 12,
Cambridge, UK.
Delany, S., Scott, D. 2006. Wetlands International - Waterbird population estimates, fourth edition, Wageningen, The Netherlands.
Dickinson, E., ed. 2003. The Howard and Moore Complete Checklist of the Birds of the World. 3rd ed. Princeton University Press, Princeton.
Döndüren, Ö. 2007. Foça özel çevre koruma bölgesi ornitofaunasının ve bölgeyi etkileyen çevresel faktörlerin belirlenmesi, Yayınlanmamış
Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
Hagemeijer, E.J.M., Blair, M.J. 1997. The EBCC atlas of European breeding birds: their distribution and abundance, London.
Heinzel, H., Fitter, R., Parslow, J. 1995. Türkiye ve Avrupa’nın Kuşları, Kuzey Afrika ve Ortadoğu Dahil (Çev. Boyla, K.A.), Doğal Hayatı
Koruma Derneği, İstanbul.
Kirwan, G., Martins, R.P., Eken, G. Davidson, P. 1998. A checklist of the birds of Turkey, Sandgrouse Suppl. 1:1-32
Kirwan, G., Welch, H., Demirci, B., Boyla, K.A., Castell, P., Özen, M., Marlow, T. 2008. The birds of Turkey. London, U.K.
Kurun, M. 2001. Ege üniversitesi kampüsündeki kuş türlerinin biyolojileri hakkında araştırmalar, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege
Üniversitesi, İzmir.
Kuşbank Database, www.kusbank.org, (23 Nisan 2011).
Mullarney, K., Svensson, L., Zetterström, D., Grant, P.T. 1999. Collins bird guide - the most complete field guide to the birds of Britain and
Europe, UK.
Onmuş, O., Durusoy, R., Eken, G. 2009. Distribution of breeding birds in the Gediz Delta, Zoology in the Middle East, 47: 39-48.
Resmi Gazete, http://www.resmigazete.gov.tr/default.aspx 20.02.1984 tarih ve 18318 sayılı Resmi Gazete. (11.04.2011).
Sıkı, M. 2002. Gediz deltası (İzmir kuş cenneti) kuşları, Ekoloji, 44: 11-16.
- 43 -

Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 2(1):

Transkript

Benzer belgeler

Mart sayımızda atık malzemeler kullanarak bir kuş

65. Bağlantılı sözcükler

KUŞ GRİBİ NEDİR? NASIL BULAŞIR? HANGİ HAYVANLARDA

kuş halkalama temel eğitimi katılımcı listesi

Öğr. Gör. Ergün BACAK Birim : Avcılık ve Yaban Hayatı E

20 Mart Ödevi - Kartanelerim.com

Tıkanmalı Osilatörle Oluşturulan Elektronik Kuş Devresi

Psittacosis (Turkish) - the NSW Multicultural Health Communication

Beypazarı - Nallıhan

HALK SAĞLIĞI AÇISINDAN Kuş Gribi (Avian Influenza)