İspanya İç Savaşı Posterleri

www.solakkedi.com
NO PASARAN!
ispanya
iç savaþ posterleri
1936-1939
"Bu bir iç savaþ ve devrimdi. Ülke faþist ya da sosyalist bir devlete
dönüþmeden sona ermeyecekti." - Arturo Barea
14 Nisan 1931’de sancýlý bir þekilde kurulan
Ýspanya Cumhuriyeti, 1936 yýlýnda General
Franco’nun darbe giriþimiyle yeni bir döneme
girdi.
Cumhuriyet yanlýsý Ýspanyollar bu darbe
giriþimine karþý silaha sarýlarak, Alman ve
Ýtalyan faþizminin desteklediði Franco’ya karþý
3 yýl kadar direndiler. Buradaki posterler
bu direniþin öyküsü...
P
ropaganda posterleri
Ýspanya iç savaþýndan
geriye kalan en etkili
belgelerden birini
oluþturuyor. Çeþitli
tanýklarca söylenenler, bu
posterlerin savaþýn önemli
bir parçasýný olduðunu
gösteriyor.
Ýngiliz yazar Christopher Caudwell 1936
Aralýk'ýnda Barcelona'dan evine þunlarý
yazýyordu: "Hemen her binada parti
posterleri var: Faþizme karþý posterler,
Madrid'in savunulmasý hakkýnda
posterler, milis kuvvetlere katýlma
çaðrýlarý yapan posterler... ve hatta
kadýnlarýn zührevi hastalýklardan
korunmasýna yönelik posterler."
Ýspanya'da gönüllü olarak savaþan bir
Amerikalý, Robert Merriman, 1937 yýlýnýn
Ocak ayýnda yine Barcelona'dan þunlarý
yazýyordu: "Sokaklar hýncahýnç
posterlerle dolu, bütün partilerin, her
çeþit amaç için astýklarý posterler. Ve
kimileri de çeþitli partilerin birlikte
hazýrladýðý posterler." Madrid'de ise
dükkan sahipleri vitrinlerini posterlerle
doldurmalarý konusunda teþvik
ediliyordu. 30 Ekim 1936 tarihli ABC
gazetesindeki bir makalede þöyle
deniyordu: "Her yer düþmana karþý
savaþma konusunda ruhu ateþlemek
üzere kullanýlmalý."
Buradaki Ýspanya iç savaþý posterlerinin
çoðu Cumhuriyetçi tarafa ait. Bu
posterler Cumhuriyetçi propagandanýn
örneklerini oluþturuyor. Posterlerin çoðu
savaþta aktif olarak yer alan önemli
örgütler veya kurumlar tarafýndan
üretildi ve dönemin önde gelen bazý
Campesino, la revolución te dará la tierra.
[Tarým emekçisi, devrim sana toprak verecek.]
Ýmza: Bauset. A.I.D.C.
Gráficas Valencia, Intervenido, U.G.T. C.N.T.
Litografi, 4 renk; 163 x 117 cm.
Bu posterde milise dönüþmüþ bir tarým emekçisi
tüfeðiyle kapitalizmi temsil eden çirkin yaratýðý
süngülüyor ve onu omzunun üzerinden bir saman
balyasý gibi fýrlatýyor. Ýber Yarýmadasý üzerinde
duran emekçinin kýrmýzý tonlarda resmedilmiþ
olmasý onun devrimci karakterine iþaret ediyor.
Ýç savaþýn baþlangýcýnda, aralarýnda anarkosendikalist CNT’nin önde geldiði Barcelona ve
Valencia’daki sol kanat sendikalar lokal askerî
ayaklanmalarý bozguna uðratmýþ ve buralardaki
fiili kontrolü ele geçirmiþlerdi. Bu noktada birçok
anarþist grup sanayiyi ve tarýmý kollektifleþtirmeye
baþladýlar. Uzun zamandýr beklenen devrimin
baþladýðýna inanýyorlardý. Anarþist propaganda
mücadelenin devrimci doðasýný vurguluyordu.
Radikal anarþist milis birimi Columna de Hierro
(Demir Sütun) tarafýndan yaptýrýlan bu poster
savaþa veya faþizme gönderme yapmaksýzýn
doðrudan doðruya kapitalizmin yýkýlmasýný,
Anarþistlerin bu nihai hedefini hedef alýyor.
Bu devrim isteði ne var ki anarþistlerin Cumhuriyet
hükümeti içerisindeki Sosyalist ve Komünist
ortaklarý tarafýndan paylaþýlmýyordu. Onlar,
desteklerini alabilmek için batý demokrasilerine
ýlýmlý görünmek istiyorlardý. Bu yüzden komünist
ve sosyalist propaganda faþizmi yenme gereðine
vurgu yapýyordu. Devrime giriþme deðil, savaþý
sürdürme çevresinde birleþilmeliydi.
sanatçýlarý tarafýndan tasarlandý.
Ýspanya iç savaþý 17 Temmuz 1936'da,
bir grup saðcý subayýn Cumhuriyetin
anayasal hükümetine karþý darbe
düzenlemesiyle baþladý.
Önceki yýllarda Ýspanya'da artan bir
toplumsal düzensizlik dönemi yaþanmýþtý.
Diðer Avrupa ülkeleri gibi, bu Ýspanya
için de þiddetli bir ideolojik dönemdi ve
siyasi radikalleþmeye sebep olmuþtu.
Böyle olunca, 1936 Temmuz'undaki
askeri darbe ülkeyi ikiye böldü.
Cumhuriyete yönelik isyan baþlangýçta
ülkenin yaklaþýk üçte birinde baþarýlý
oldu. Ama geri kalanýnda direniþle
karþýlaþtý. Bunlar arasýnda Madrid,
Barcelona ve Valencia gibi en önemli
þehirler de bulunuyordu.
¡Obrero! Ingresando en la columna de hierro
fortaleces la revolución
[Emekçi! Demir Sütun’a katýlman devrimi
güçlendirecek.]
C.N.T., F.A.I. Ýmza: Bauset.. A.I.D.C. Gráficas
Valencia, Intervenido, C.N.T. U.G.T. Litografi, 4 renk;
164 x 115 cm.
Posterde bir Columna de Hierro (Demir Sütun)
milisi týpký bir neo-klasik hatip gibi abartýlý bir el
hareketiyle Anarþistleri örgüte katýlmaya çaðýrýyor.
Bu örgüt savaþýn ilk yedi ayýnda Teruel saldýrýsý
sýrasýnda çarpýþmýþ bir Valencialý milis birimiydi.
Savaþýn ilk günlerinde örgüt, San Miguel de los
Reyes hapishanesini açtý ve burada bulunanlardan
birkaç yüz kiþiyi saflarýna kattý. Bunlardan bir kýsmý
Anarþistti. Ama daha çoðu anarþist gayeye inanmýþ
gibi yaparak ellerine silah alýp resmî olarak
onaylanmýþ bir saldýrganlýk içerisinde yer alma
þansýný yakaladý. Sonraki haftalarda örgüt hem
cephede hem de cephe gerisinde disiplinsizliðiyle
ve ne yapacaðý kestirilemezliðiyle ün kazandý.
Direniþin önderliðini isyan üzerine
silahlanan radikal sendikalarýn organize
ettiði halk milisleri yapýyordu. Ýsyana
direniþteki rollerinin sonucu olarak,
Komünistler ve özellikle Anarþistler ve
devrimci sosyalist örgütler Cumhuriyetçi
Ýspanya'nýn birçok merkezinde fiili güç
haline geldi. Yeterli sayýda profesyonel
askere sahip olmayan Cumhuriyet isyaný
durdurmak için sivil insanlarýn milis
kuvvetlere katýlmasý çaðrýsý yapýyordu.
Basýn ve radyonun yanýsýra posterler de
destek saðlamanýn baþlýca yoluydu.
Güçbela kontrol altýnda tutulan ve çoðu
kez tehlikeli bir devrimci ortamda,
sendikalar ve siyasi partiler ayný
zamanda birbirleriyle rekabet içerisinde
kampanyalara giriþmiþlerdi ve
yurttlaþlarýn kendi saflarýna çekmeye
çalýþan posterler yayýnlýyorlardý.
Radikal örgütlerden biri olan anarkosendikalist CNT sendikasý (Confederación
Nacional de Trabajo) için savaþýn patlak
vermesi uzun zamandýr peþinde
koþtuklarý hedefe, kapsamlý bir toplumsal
devrime ulaþmak için ideal bir fýrsat
saðlýyordu. Komünistlerin baþý çektiði
Cumhuriyetçiler tarafýnda þiddetli ve
kimileyin kanlý bir mücadele sürüyordu.
Bu savaþ içinde savaþ sýrasýnda
propaganda önemli bir rol oynuyordu.
Çeþitli anarþist posterleri özel mülkiyete
tümüyle el konulmasý çaðrýsý yapýyor ve savaþtan söz etmeksizin- devrim için
savaþacak gönüllüler istiyordu. Ýspanya
Komünist Partisi (PCE) buna þu sloganla
cevap verdi: "Önce savaþ, sonra devrim."
1937 yazýna gelindiðinde komünistlerin
baþý çektiði devlet devrimi ele geçirmeyi
ve iktidarý normalleþtirmeyi baþardý.
Cephede, Nasyonalistler olarak bilinen
ve Hitler ve Mussolini tarafýndan
desteklenen askerî isyancýlar yavaþ ama
düzenli bir ilerleme saðlýyordu.
Cumhuriyet açýsýndan ise çatýþma daha
çok bir savunma savaþý
görünümündeydi. Baþlangýçtaki darbenin
uzun bir askeri çatýþmaya dönüþmesiyle
Ganar la guerra es impulsar la revolución, dice
el Partido Comunista...
[Savaþý kazanmak devrimi þahlandýrmaktýr,
diyor Komünist Parti...]
Partido Comunista. Ortega. Valencia. Control U.G.T.
C.N.T. Litografi, kýrmýzý ve siyah; 79 x 72 cm.
Bu poster muhtemelen 1936 yazý veya
sonbaharýnda, Ýspanyol Komünist Partisi’nin
Cumhuriyete baðlý ve özel mülkiyete saygýlý ýlýmlý bir
parti olarak görünmek için kampanya baþlattýðý
sýrada yayýnlandý. Posterde þunlar yazýyor:
“Savaþ ve devrim birbirine baðlýdýr. Savaþý
kazanamazsak devrimin geliþimi gecikir. Bu fikir
kitlelerin zihnine iþlemelidir. Devleti çökertmeye
savaþ bütün Ýspanyollarýn yaþamlarýný
her anlamda altüst etti. Ekonomi ciddi
bir þekilde sarsýldý ve insanlarýn gündelik
yaþamý savaþtan ciddi bir þekilde
etkilendi. Her iki tarafta yer alan
Ýspanyollarýn çoðunluðu yaþlarýndan
veya cinsiyetlerinden dolayý savaþta
çarpýþmadýlar. Onlar için savaþ ev
cephesinde sürüyordu: Sivil yerleþimler
sýk sýk bombalanýyordu, þiddetli açlýk
dönemleri oluyordu ve siviller arasýnda
kitlesel ölümler yaþanýyordu.
Savaþçý olmayan nüfus, posterler ve
diðer yollarla yürütülen propaganda
savaþýnýn önemli bir hedefiydi. Bazý
posterler cepheye yakýn bölgelerdeki
yönelik darbeci eylemlerin mümkün olamayacaðý
aha iyi bir toplum için mücadele ediyoruz. Ne var ki,
“sosyalizm” veya “liberter komünizm” deneylerini
zorla kendi bölgelerine veya insanlarýna dayatmaya
çalýþan hayalperestlere ve sorumsuzca davrananlar
þunu anlatmalýyýz ki eðer savaþý kazanmayacak
olursak, darbeci hainleri ezmeyecek olursak,
ülkemizdeki faþist iþkencecileri ortadan
kaldýrmayacak olursak ve Alman, Ýtalyan ve
Portekizli iþgalci faþistleri topraklarýmýzdan
atmayacak olursak, bütün bu deneyler hayalî kaleler
gibi yerlebir olacaktýr.”
Comintern’in [Komünist Enternasyonal] Ýspanya
Komünist Partisi’nden (PCE) Cumhuriyetçi düzeni
açýkça savunmasýný istemesinin bazý nedenleri vardý.
Öncelikle, PCE; CNT, UGT ve Sosyalist Parti ile
rekabet edemeyecek kadar zayýftý. PCE iþçi
sýnýfýndan önemli bir yandaþ edinemediði için,
dikkatini burjuva sýnýfýndan yandaþ edinmeye
çevirmiþti. Ýkinci olarak, Stalin her avrupa
ülkesindeki iþçi hareketlerini bir elde toplamak
istiyordu. Önceliklerinin yanlýþ olduðunu ima ederek
Stalin ve PCE, iþçi sýnýfýný Komünistlere kazandýrmak
için Anarþistleri, Sosyalistleri ve onlarýn kollektiflerini
gözden düþürüyordu. Üçüncü olarak SSCB, Nazi
Almanyasý doðu cephesinde saldýrganlýða baþlamasý
durumuna karþý Fransa ve onun müttefiki Ýngiltere
ile ittifak kurmaya çalýþýyordu. Bunun için Ýberya’da
bir Sovyet uydusu oluþturmaya çalýþmak yerine,
Ýspanya Cumhuriyeti’ni koruyormuþ gibi görünmek
zorundaydý.
nüfusun tahliyesi için çaðrý yapýyordu.
Bunun sebebi gelen göçmenlerin sebep
olabileceði aþýrý kalabalýktan, gýda
yetmezliðinden ve hastalýklardan
kaçýnmaktý. Bu tavsiyeye binlerce aile
uyarken, diðerleri ise kalarak sýkýntýlara
göðüs germeyi tercih ettiler. Valencia
gibi cepheden uzak þehirlerde ise çaðrý
göçmenlerin kabul edilmesi ve
çarpýþmalara katýlanlara yardým
toplanarak gönderilmesiydi.
Yurttaþlardan ayný zamanda tutumlu
olmalarý, savaþýn getirdiði ekonomik
kaos yüzünden kýtlaþan gýda ve diðer
þeyleri idareli kullanmalarý isteniyordu.
Fabrika iþçileri ve köylüler üretkenliði
artýrma konusunda yüreklendiriliyordu.
Cumhuriyetçi þehirlerde eve dönen
askerlerin cephe hakkýnda kimseyle bilgi
paylaþmamalarý isteniyordu. Çünkü
düþmanýn gizli destekçilerinin casusluk
yaptýðý biliniyordu. Bu konuda uyarýlarda
bulunan posterlerin yanýsýra þehirler
Cumhuriyetçi kuvvetleri kutlayan veya
düþman liderleriyle, özellikle de General
Franco'yla dalga geçen posterlerle
doluydu.
1938 sonuna gelindiðinde,
Nasyonalistlerin ilerleyiþinin karþý
konulamaz olduðu belli olmuþtu.
Barcelona 25 Ocak 1939'da düþtü.
Þehre girdikten hemen sonra,
Nasyonalist ordu duvarlardaki bütün
posterleri temizledi. Madrid, iki yýldan
fazla bir zamandýr cephenin kýyýsýnda
cesurca direndikten sonra 28 Mart
1939'da düþtü. Savaþýn çoðunda
Cumhuriyetçi hükümetin merkezi olan
Valencia 30 Mart'ta alýndý. 1 Nisan
1939'da General Franco zafer ilan etti.
Sonraki 30 yýl boyunca 1975'te ölünceye
kadar Nisan'ýn birinci gününü
Ýspanya'nýn devlet baþkaný sýfatýyla zafer
günü olarak kutladý.
Ýç savaþýn baþlamasýndan birkaç gün
sonra propaganda posterleri Ýspanya
þehirlerinde görünmeye baþladý.
Cumhuriyete baðlý kalan bölgelerde
direniþin kendiliðinden ve popüler
doðasý bu hummalý resim patlamasýna
katkýda bulundu. Silahlý kuvvetlerin
büyük bir bölümü, özellikle de subaylar
kolu, düþman tarafýnda yer aldýðý için
Cumhuriyeti korumak üzere sýradan
yurttaþlarý bir araya getirmek için
propagandaya ihtiyaç vardý.
Savaþ sýrasýnda posterler hazýrlayan bir
sanatçý olan Carles Fontseré, bu
posterlerin yapýlýþ sürecine iliþkin bize
önemli bilgiler býrakmýþtýr. 1936
Temmuzunda Ýspanya'nýn kimi
bölgelerinde darbeye yönelik baþarýlý
Que tu familia no viva el drama de la
guerra: Evacuar Madrid es ayudar a la
victoria final
[Ailenizin savaþýn acýlarýný yaþamasýna izin
vermeyin: Madrid’i boþaltmak nihai zafere
yardým etmektir.]
Ýmza: Girón. Junta Delegada de Defensa de
Madrid, Delegación de Propaganda y Prensa.
Rivadeneyra CO - Madrid. Sindicato Profesionales
Bellas Artes, U.G.T.
Litografi, 3 renk; 100 x 69 cm
direniþle birlikte bütün kurumsal düzenin
birden çökmesi, yurttaþlarý iþsiz býraktý ve
yaþamlarýný radikal bir þekilde deðiþtirdi.
Fontseré'ye göre, Barcelona sokaklarýnda
hala çatýþmalar sürerken, Katalonya'daki
önde gelen çizerler sendikasý olan
Sindicat de Dibuixants Professionals
üyeleri bazý halk milisleriyle bir araya
geldi. Aristokratik bir aileye ait olan bir
saraya el koymaya karar verdiler. Aile
"þiddet kullanýlmaksýzýn fakat derhal"
tahliye edildi. Sonraki birkaç hafta
boyunca bu saray askerî ayaklanmaya
karþý propaganda üretme konusunda
gönüllü çalýþmak isteyen sanatçýlarýn
buluþma noktasý oldu. Posterler herhangi
bir örgütün direktifi veya müdahalesi
olmaksýzýn hazýrlanýyordu. Posterlerin
üzerinde yer alacak resimler önce büyük
La aviación fascista pasa sobre la capital de la
República. ¿Haces tú algo para evitar esto?
Ayuda a Madrid
[Faþist uçaklar Cumhuriyetin baþkenti üzerinden
uçuyor. Bunu önlemek için ne yapýyorsunuz?
Madrid’e yardým edin.]
Junta Delegada de Defensa de Madrid, Delegación
de Propaganda y Prensa. Huecograbado Rivadeneyra,
Madrid. Platinum tone; 90 x 65 cm.
Kasým 1936 - Mart 1939 tarihleri arasýndaki Madrid
kuþatmasý sýrasýnda sivil halka yönelik en büyük
tehdit isyancý uçaklarýnýn yoðun bombardýmanýydý.
Tahminlere göre hava bombardýmaný sýrasýnda
sokaklarda ve evlerde ölen Ýspanyollarýn sayýsý
cephede ölenlerden daha fazla.
Tuðla bir kemerin altýna sýðýnýp tehditkar gökyüzüne
korkuyla bakan iki çocuðu resmeden sanatçý
Ýspanyollarýn baþkentteki korkunç durumu
yüreklerinde hissetmelerini ve Madrid’e yardýma
koþacaklarýný umuyordu. Çocuklarýn ana-babalarý
olmaksýzýn yalnýz baþlarýna olmalarý bakan kiþi
üzerinde daha güçlü bir etki uyandýrýyor ve savaþ
sýrasýnda çok sayýda çocuðun yetim kaldýðýný da
hatýrlatýyor.
kaðýtlara guaþ veya tutkallý boya ile
çiziliyordu. Bu büyük çizimler sonra siyasi
partilere ve sendikalara götürülüyor ve
onlar kendi amblemlerini ekliyorlardý.
Posterler bundan sonra bu örgütler
tarafýndan, savaþýn baþlamasýyla iþçilerin
kollektifleþtirdiði matbaalara
gönderiliyordu. Bu posterler burada
litografik levhalarda yeniden üretilir ve
genellikle üç ya da dört renk kullanýlarak
offset baský tekniðiyle basýlýrdý. Kimi
zamanlar bu yöntem aþýrý derecede
yavaþ oluyordu ve bu yüzden sanatçýlar
doðrudan levha üzerine çiziyorlardý.
Fotomontaj gibi diðer teknikler de bazý
durumlarda kullanýlýyordu.
Savaþ sýrasýnda yaklaþýk 1500 ila 2000
arasýnda poster hazýrlanmýþtýr. Posterler
3000 ila 5000 arasýnda basýlýyordu, ama
istisnai durumlarda bu sayý daha da
artabiliyordu. Posterlerde kullanýlan
tasarýmlar çoðu kez baþka yerlerde de
kullanýlýyordu. Örneðin bunlardan çok
miktarda posta kartlarý yapýlarak
cephedeki askerlere daðýtýlýyordu.
Poster üretimi savaþýn ilk kýsmý boyunca
daha fazlaydý. Savaþ ilerledikçe genç
sanatçýlarýn birçoðu cepheye çaðrýldý.
Savaþýn daha sonraki safhalarýnda
malzemeyle ilgili sorunlar da yaþanmaya
baþlanmýþtý. Kaðýt daha kýtlaþmýþtý ve
bazen yeniden kullanýlýyordu. Ve boyalar
bitmiþti, bu yüzden matbaalar zaman
zaman sanatçýlarýn seçtiði renkleri
deðiþtirmek zorunda kalýyorlardý.
Fontseré ve diðer kaynaklarýn posterlerin
tasarýmý ve üretimine iliþkin
betimlemeleri savaþýn ilk haftalarýna
özgüdür. Bu ilk aþamanýn
emprovizasyonu savaþ ilerledikçe artan
merkezileþmeyle kýsmen yumuþatýldý. Bu
Temmuz’daki, iç savaþa sebep olan askerî isyanýn
önde gelen liderlerinden biriydi. 29 Eylül 1936’da
Nasyonalist Ýspanya Hükümet Baþkaný oldu ve iki
gün sonra “Devlet Baþkaný” sýfatýný aldý. Ýç sevaþ 1
Nisan 1939’da sona erdiðindemuzaffer Nasyonalist
ordunun tartýþýlmaz lideriydi. 20 Kasým 1975’te
ölünceye kadar Ýspanya’nýn devlet baþkaný olarak
kaldý. Yaklaþýk kýrk yýllýk iktidarý boyunca ülkeyi bir
diktatör gibi ve zaman zaman acýmasýzca yönetti.
Ýspanya’nýn gündelik yaþamýnda, her yerde hâzýr ve
nâzýr ve pederþahi bir mevcudiyeti vardý.
El Generalísimo
[Baþkomutan]
Ýmza: Pedrero. Junta Delegada de Defensa de
Madrid. Delegación de Propaganda y Prensa.
Sindicato de Profesionales de las Bellas Artes, U.G.T.
Rivadeneyra U.G.T. Madrid. Litografi, 4 renk; 100 x 70
cm.
Posterdeki baþkomutan yazýsý General Francisco
Franco’ya (1892-1975) iþaret ediyor. Franco, 17-18
Nasyonalist propagandanýn Franco’yu bir kahraman
olarak resmetmesine tepki olarak bu poster
baþkomutaný üzerinde gamalý haç bulunan kübist
tarzda bir üniforma giymiþ ürkütücü bir iskelet olarak
gösteriyor.
Küçük figürler olarak çizilen asker, kapitalist ve silahlý
rahibin Franco’nun pelerinini taþýmasý yaltakçý bir
baðýmlýlýk izlenimi veriyor ve büyük figürün
korkutuculuðuna katký saðlýyor. Poster, ayný zamanda
bir Alman Nazisi olarak resmedilen Franco’nun dýþ
yardýma ve temel tutucu güçlere (ordu, kapitalistler
ve kiliseye) dayanýyor olmasý biçiminde de
yorumlanabilir.
deðiþimin ilk iþaretleri 1936 Eylül'ünde
görülebilir. 4 Eylül'de Francisco Largo
Caballero hükümeti Kamusal Eðitim
Bakanlýðýný canlandýrmaya karar verdi.
Komünist Jesús Hernández bakan olarak
atandý ve görevinde 1938 Nisan'ýna
kadar kaldý. Hernández bakanlýðýnýn
Güzel Sanatlar Dairesinin baþýna bir
diðer komünist olan, fotomontaj
sanatçýsý Josep Renau'yu atadý. Burasý
sonraki aylarda propaganda posterleri
üretiminde önemli bir rol oynayacaktý.
Propaganda üretiminde yer alan
örgütlerin tarihi posterlerin
tarihlendirilmesine yardýmcý olabilir. Bu
tarihler yaklaþýk üç yýl süren bu savaþta
üretilmiþ resimler üzerine çalýþýrken belli
bir önem taþýmaktadýr. Çatýþkýnýn görsel
çehresinin içeriðine iliþkin önemli bir
kronolojik düzen saðlamaktadýrlar.
Kamusal Eðitim Bakanlýðý sözkonusu
olduðunda, burada basýlan posterlerin
çoðu muhtemelen Hernández'in görevde
olduðu tarihler arasýnda basýlmýþtýr.
Çünkü bakanlýk onun bakanlýðý
döneminde diðerlerininkinden çok daha
aktif çalýþmýþtýr. Poster basma görevi 4
Kasým 1936'da kurulan Propaganda
Bakanlýðý'na geçtiði için, Kamusal Eðitim
Bakanlýðý'nda basýlan posterler
muhtemelen bu tarihten önce basýlmýþ
olmalýdýr.
Propaganda Bakanlýðý 6 Kasým 1936'da,
kurulduktan iki gün sonra, hükümetin
geri kalanýyla birlikte Madrid'ten
Valencia'ya taþýndý. Bakanlýk, 17 Mayýs
1937'de kapatýlýncaya kadar bu þehirde
kaldý.
Savaþ sýrasýnda propaganda posterleri
üretiminde önemli rol oynayan bir diðer
birim ise Madrid Savunma Yetkili
Komitesi'dir (Junta Delegada de Defensa
de Madrid). Merkezî hükümet 6 Kasým
1936'da Madrid'den ayrýlýp Valencia'ya
taþýndýðýnda baþkentin yönetim erki bu
komiteye devredildi. Bu komitenin
baþýnda General José Miaja
1936’da bir araya getirdi. Amaç yaklaþan seçimleri
kazanmaktý. Seçimlerde Halk Cephesi yüzde 34,3 oy
alarak seçimleri kazandý.
Unificación
[Birleþme].
Signed: Canet.. Gráficas Valencia, Intervenido, U.G.T.,
C.N.T. Lithograph, 7 colors; 115 x 85 cm.
1930’larda Komintern Batý Avrupa’da artan faþizm
tehdidide dikkat çekmeye baþladý ve faþizme karþý
mücadele eden diðer sol politik gruplarla ortak siyasi
cephe oluþturulmasýný destekledi. Ýspanya’da Halk
Cephesi (Frente Popular) soldaki çeþitli partileri Ocak
Ýktidara gelince Halk Cephesi liderleri gözüpek
politik adýmlar atmaya baþladýlar. Bunlar ýlýmlý ve
muhafazakar kesimden birçok kiþinin gözünü
korkuttu. Halk Cephesi politik stratejisi gereði politik
tutucularý hükümetten uzaklaþtýrdý. Ve Halk
Cephesi’nin önde gelenlerinden Manuel Azaña,
devlet baþkanlýðýný ýlýmlý muhafazakar Niceto AlcaláZamora’dan aldý. Muhafazakarlara yönelik bu politik
saldýrý üzerine Ýspanya ordusundaki birçok subay
daha muhafazakar bir hükümet oluþturulmasý planý
yapmaya baþladýlar. Birkaç ay içerisinde bu plan
gerçek oldu ve Franco ve bazý diðer subaylar 17
Temmuz 1936’da iç savaþla sonuçlanacak bir darbe
giriþiminde bulundular.
bulunuyordu. Kendisine þehri ne
pahasýna olursa olsun savunmasý
emredilmiþti ve o da iki yýldan fazla bir
zaman bu görevi yerine getirdi.
Komite Sosyalist ve Komünist partilerin
ve gençlik örgütlerinin üyelerinden,
Anarþistlerden ve ýlýmlý Cumhuriyetçi
partilerin üyelerinden oluþuyordu.
Komitede çok sayýda poster üretiminden
sorumlu olan bir birim (the Consejería
de Propaganda y Prensa) vardý.
Komitenin kurulduðu gün çeþitli
sanatçýlar gönüllü olarak burada
çalýþtýlar. Bunlarýn çoðu dönemin önde
gelen sanatçý sendikalarýndan biri olan
Sindicato de Profesionales de las Bellas
Artes'in üyesiydi. Çoðu savaþýn baþýndan
beri Cumhuriyetin Halk Cephesi
hükümeti için çalýþýyordu ve þimdi
þehirdeki yeni yönetici kurul için
çalýþmaya baþladýlar. Sendika baþkaný
Gustavo de Lafuente'nin söylediðine
göre posterlerin konularý ya sanatçýlar
ya da Komite tarafýndan öneriliyordu.
Konu seçildiðinde sanatçýlar eskizler
hazýrlýyorlardý ve seçilenler postere
dönüþtürülüyordu. Madrid Savunma
Yetkili Komitesi 21 Nisan 1937'de
ortadan kalktý.
Komitenin kullandýðý yöntemin gösterdiði
gibi, savaþ sýrasýnda poster yayýnlayan
kurumlar propagandada iletilen
mesajdan, en azýndan kýsmen
sorumluydular. Ýmajlar ise, öte yandan,
heterojen bir grup oluþturan sanatçýlarýn
sorumluluðundaydý. Bu sanatçýlar resim,
heykel, reklam gibi deðiþik alanlardan
geliyorlardý ve farklý politik eðilimleri
vardý. Savaþ sýrasýnda üretilen
posterlerin birçoðunun anonim olmasýna
raðmen, bazýlarý da bilinen sanatçýlara
aitti. Bunlardan bazýlarý savaþtan önce
Ýspanyol sanat dünyasýnýn önemli
isimleriydi. Bunlarýn arasýnda Rodríguez
Luna, Juan Antonio Morales ve Francisco
Pérez Mateo da bulunuyordu. Bunlar
yirmili veya otuzlu yaþlarýnda olan genç
sanatçýlardý ve kariyerleri savaþ
yüzünden kesintiye uðramýþtý.
Posterlerindeki tasarýmlar avant-garde'a
olan ilgilerini yansýtýyor ve kübizmden
sürrealizme uzanan, zamanýn önde
gelen görsel dillerinden bazýlarýnýn
izlerini taþýyor.
Contra el Espionaje. ¡Milicianos! No deis
detalles sobre la situación de los frentes. Ni a
los camaradas. Ni a los hermanos. Ni a las
novias
[Casusluða karþý. Cephelerin durumu hakkýnda
ayrýntý vermeyin. Yoldaþlarýnýza bile.
Kardeþlerinize bile. Kýz arkadaþlarýnýza bile.]
Ministerio de Instrucción Publica. Dirección Gral. de
Bellas Artes. Acción Obreros Litografos. Lit: GAL.
Litografi, 3 renk; 100 x 70 cm.
Savaþ sýrasýnda yapýlan posterlerin
pekçoðu da amatör sanatçýlarýn eseriydi.
Bu çalýþmalarýn kimisinde çok az
sanatsal bir kaygý güdülmüþtü. Ne var ki,
tasarýmda ve imaj seçiminde teknik
beceri yokluðu bir masumiyet izlenimi
uyandýrabilmekte ve posterlere
doðrudanlýk kazandýrabilmektedir.
Ýspanya iç savaþýnda yapýlan posterlerin
en çarpýcý yönlerinden biri de ilk bakýþta
uyandýrdýklarý iyimserlik izlenimidir. Bu
etki, canlý renkler kullanýlmasýndan,
figürlerin çoðunun kahramansý bir
karakterde olmasýndan ve yazýlý
mesajlarýn cesaretlendirici olmasýndan
kaynaklanmaktadýr. Ýmgelerin iyimser bir
tonu olmasý, savaþýn ilk kýsmýnda darbeci
ayaklanmaya karþý direniþin bir
toplumsal devrime dönüþmesiyle
duyulan coþkudan kaynaklanýyor.
Estampas de la Revolución Española, 19
de Julio de 1936 adlý, Sim mahlasýyla
bilinen sanatçýya ait çizimler albümüne
eþlik eden metinde zamanýn mentalitesi
ve imajlarýn pozitif havasý arasýndaki bu
baðýntýya iþaret ediliyor: "Devrimin de
renkleri vardýr. Herþey ölümüne
savaþmaktan, savaþtan, kandan ve
acýdan ibaret deðil. Mutluluk, yaþam ve
gençlik de var. Ýspanyol devrimimiz neþe
ve gençlik üzerine inþa ediliyor. Bu
yüzden muzaffer olacak. Bu neþe, bu
genç ve yaþam dolu heyecan büyük bir
sanatçýnýn gözleri tarafýndan
yakalanmýþtýr."
Birçok posterdeki enerji ve iyimserlik
izleniminin bir diðer nedeni de bunlarýn
propaganda görüntüleri olmalarýdýr.
Bunlarýn amacý kamusal bir mekanda bir
mesaj iletmektir. Ve bu da en iyi þekilde
parlak renkler, yüksek kontrastlar ve
büyük ölçüler kullanýlarak baþarýlabilir.
Bu posterlerin amacý insanlarý savaþta
yer almaya ikna etmek olduðu içindir ki
mesajlarýnda da tutkulu olmak
zorundaydýlar. Bazýlarý da yenilgiyi
kabullenmekten kaçýnmak için iyimser
olmak durumundaydýlar.
Ýç savaþ sýrasýnda yapýlmýþ birçok
posterin enerji verici olmasý ve ikna
ediciliðinin bir diðer sebebi de bunlarýn
üretildiði tarihsel ortamdýr. Ýspanya iç
savaþý Avrupa'nýn yakýn tarihindeki en
ideolojik ve en aþýrý uçlara uzanan
dönemlerinden birinde ortaya çýktý.
1920lerin ve 1930larýn birbiriyle çekiþen
bütün ideolojileri, dünyayý
Bayraklarýn askerin arkasýnda neredeyse birbirine
deðmesi, Falanj’ýn Ýspanya’yý birleþtirme gücünün
güçlü bir temsilcisi. Ama bayraklarý bir askerin
tutuyor olmasý, askerî gücün Ýspanya’yý
birleþtirmenin tek yolu olduðuna iþaret ediyor.
Hablar de la Falange es nombrar a España.
Unidad, unidad, unidad
[Falanj demek Ýspanya demektir. Birlik. Birlik.
Birlik.]
Bu poster Nasyonalist Ýspanya’ya ait. Posterin ana
temasý birlik. Bir falanj askeri iki bayraðýn arasýnda
duruyor. Soldaki geleneksel kýrmýzý ve sarý þeritli
olaný, Nasyonalist ve monarþist Ýspanya’yý temsil
ediyor. Saðdaki devrimci kýrmýzý ve siyah renklerde
olaný ise Cumhuriyetçi Ýspanya’yý temsil ediyor.
Falanj, Aralýk 1933’te José Antonio Primo de Rivera
tarafýndan baþlatýlan aþýrý ulusalcý bir hareketti.
Oluþumundan kýsa bir süre sonra Falanj, Juntas de
Ofensiva Nacional-Sindicalist (JONS) ile birleþti ve
adýný Falange Española de las JONS olarak
deðiþtirdi. 1934’te yeni Falanj, 27 hedefi olan bir
programla ana ilkelerini açýkladý. Program,
Ýspanya’nýn birliðine, güçlü bir hükümete, bankalarýn
millileþtirilmesine, askerî güce, galanakçiliðe ve
emperyal yayýlmaya vurgu yapýyordu. Sosyalýst veya
Marxist devrimler yerine, Falanj “ulusal devrim”i
desteklediðini açýkladý ve baþlangýçta kendini faþist
deðiþtirebileceklerine ve bunu yapmalarý
gerektiðine inanýyorlardý. Böylesi bir
mesihci gelecek öngörüsüne sahip
olduklarýndandýr ki, aþýrý ideolojiler hayli
ayartýcýydýlar ve dolayýsýyla buna denk
bir þekilde güçlü ve çekici imgeler
ürettiler. Ama bu posterlerin yarattýðý
duyguyu anlamak için bunlarýn savaþýn
yýkýcý gerçekliði içerisinde yapýldýðýný
akýldan çýkarmamak gerekir. Bunlar bir
yandan tutkulu ideolojinin,bir yandan da
yoksunluk ve yýkýmýn, korku ve ölümün
ördüðü psikolojik ortamýn bir parçasýný
oluþturdular. Gerçek tarihsel anlamlarýný
ortaya koyabilmek için bunlar kendi
özgün baðlamlarýnda ele alýnmalýdýr —
devrim ve savaþ imgeleridir bunlar.
bir hareket olarak tanýmladý. Ama faþizm teriminin
gitgide dýþ hareketlerle iliþkilendirilmesi üzerine,
Falanj bu terimi kullanmaktan vazgeçti.
Sosyalistler, komünistler ve cumhuriyetçilerin siyasi
koalisyonu olan Halk Cephesi Þubat 1936
seçimlerini kazandýðýnda Falanj’ýn yalnýzca 10 bin
üyesi vardý. Örgüt iç savaþ sýrasýnda önemli ölçüde
büyüdü. Franco ve diðer generaller bütün
Ýspanya’da ayaklanmaya ilk baþladýklarýnda Falanj
liderleri Nasyonalist asilere destek verdi. 1937-1939
yýllarý arasýnda 250,000’den fazla gönüllü Falanj
askerî ve sivil birimlerinde hizmet etti. Nisan
1937’de Franco örgütün kontrolünü eline geçirdi.
Örgütü Karlistlerle birleþtirdi ve adýný Falange
Española Traditionalista (FET) veya FET de las JONS
olarak deðiþtirdi. Sonuçta FET resmi devlet partisi
olma statüsüne yükseldi.
ESPANA -- CUYAS SEIS LETRAS SONORAS RESTALLAN HOY EN NUESTRA
ALMA CON GRITO DE GUERRA Y MANAñA CON UNA EXCLAMACION DE
JUBILO Y DE PAZ
Ýspanya’nýn harfleri bugün için bir savaþ narasý olarak, yarýn içinse bir
neþe ve barýþ haykýrýþý olarak ruhumuzda çýnlýyor.
Jose Bardasano / 1937 / UGT-CNT tarafýndan Valencia’da basýldý / 211X150cm
Aixafem el Feixisme
[Faþizmi Ezin].
Pere Catalá-Pic. / Comissaria de Propaganda de la Generalitat de Catalunya /
Litografi, 2 renk / 100 x 70 cm.
Bu posterde, Katalan sandaleti giymiþ bir ayak Faþizmin sembolü olan gamalý
haçýn üzerine basmak üzere. Mesaj açýk: Ýspanyol emekçi görünüþte kýrýlgan ama
düþmaný yenmek için gereken güce sahip. Arkaplandaki parke taþlarý Barcelona
caddelerini hatýrlatýyor. Burada, halk milisleri þehrin kontrolünü ele geçirmek
isteyen darbeci askerlere baþarýlý bir þekilde direnmiþlerdi. Bu, Faþizme yönelik ilk
darbeydi. Gamalý haç üzerinde bulunan çatlaklardan da gözlemlediðimiz gibi,
poster buna iþaret ediyor ve þimdi düþmaný tümüyle yok etmek için iþçilerin
mücadeleyi sürdürmelerini istiyor.
Mujeres, trabajad por los compañeros que luchan
[Kadýnlar, savaþan yoldaþlarýnýz için çalýþýn]
Juan Antonio / Litografi / 100X70cm
Ajudeu les victimes del feixisme
A. García / Barcelona, 1936 / Socorro Rojo Internacional / 99,5 x 69,5 cm
Moskova’daki Komüntern’le iliþkili olan Uluslararasý Kýzýl Yardým (SRI) Ýspanya iç
savaþý sýrasýnda Cumhuriyetçilerin kontrolündeki bölgelerde aþevleri, mülteci
kamplarý ve Cumhuriyetçi askerler için kütüphaneler oluþturdu. Ama
programlarýnýn çoðu çocuklara yardým saðlanmasý üzerine odaklanmýþtý.
Diðer faaliyetleri arasýnda, hastaneler ve cephe arasýnda bir ulaþým aðý
kurulmasý; manastýr, kilise, saray gibi çeþitli binalarýn hastane, klinik, kan
bankasý, yetimhane ve okula dönüþtürülmesi de bulunuyordu.
LOS INTERNACIONALES -- UNIDOS A LOS ESPANOLES, LUCHAMOS
CONTRA EL INVASOR
Enternasyonel Tugaylar -- Ýspanyollarla birarada iþgalcilere karþý
savaþýyoruz
Parrilla / Enternasyonel Tugaylar, 1937 / 100X70 cm.
Uluslararasý Tugaylar Ýspanya iç savaþýndaki Cumhuriyetçi askeri birimlerden
biriydi. 1936-1939 yýllarý arasýnda süren savaþta cumhuriyetçilerin safýnda
savaþmak için Ýspanya’ya farklý ülkelerden gelen gönüllülerden oluþuyordu. 53
ülkeden 32 bin gönüllünün Uluslararasý Tugaylar’da yer aldýðý tahmin ediliyor.
Posterlerde görülen üç köþeli kýrmýzý yýldýz Uluslararasý Tugaylar’ýn simgesidir.
La industria, l'agricultura tot per al front
[Sanayi. Tarým. Her þey cephe için].
Carles Fontseré / C.N.T., F.A.I. / Litografi, 3 renk / 31 x 22 cm.
Burada sanayi bir fabrika ile ve tarým da bir traktörle temsil ediliyor. Traktörler
tarýmý temsil etmek üzere oldukça sýk kullanýldýðý halde, gerçekte iç savaþ
sýrasýnda Cumhuriyetçi Ýspanya’da oldukça az sayýdaydý. Buradaki mesaj birçok
Cumhuriyetçi posterde yaygýndý. Katalan ekonomisinin sanayi ve tarým sektörleri
seferber edilmeliydi. Cephe gerisindekilerin faaliyetleri doðrudan cephede
olanlarla iliþkilendiriliyordu. Cumhuriyetçi Ýspanya’daki herkesin savaþa katkýda
bulunuyor olduðu duygusu yaratmak için metaforik olarak sýklýkla askerî bir dil
kullanýlýyordu.
Miliciano
[Kadýn milis]
Resimden ayrýntý / Anonim / Barcelona / 1937 / Guaþ / 25 x 35 cm
Ýspanya iç savaþýnda kadýnlar Faþistlere karþý aktif olarak savaþtýlar. Silahlý
kadýnlar özellikle þehir savunmalarýnda göze çarpýyorlardý. Ama savaþýn ilk
yýlýnda milis olarak ön cephelerde de savaþtýlar. Ne var ki, Mayýs 1937’deki
Guadalajara savaþýndan sonra, hükümet milislerin düzenli ordu birimlerine
katýlmasýný istediðinde kadýnlarýn cepheden ayrýlmasý istendi.
Al front!
[Cepheye!]
Carles Fontseré / C.N.T., F.A.I. / Litografi, 3 renk / 32 x 22 cm.
Posterdeki askerin üzerine devrimci bir kýzýllýk boyanmýþ. Bu poster hiç kuþkusuz
Cumhuriyetçi Ýspanya içerisindeki Katalanya bölgesinde bulunan CNT ve FAI için
asker toplama amacýyla hazýrlanmýþ. CNT ve FAI, Juan Negrín önderliðindeki
hükümetin gitgide komünizmin etkisi altýna girmesiyle gözden düþtüler ve
sonuçta 1937 Eylül’ünde Aragon Konseyi’nin laðvedilmesiyle Cumhuriyetçi
Ýspanya’da siyasi gücünü yitirdi. Dolayýsýyla bu poster Eylül 1937’den önceki
savaþýn ilk 15 ayý içerisinde yapýlmýþ olmalý.
Treballadors! / el feixisme és l explotació i l esclavatge : 100.000
voluntaris
Bardasano / Front Popular de Catalunya / Barcelona / 1938 / 110 x 73,5 cm
Los Nacionales
[Nasyonalistler]
Juan Antonio Morales / Ministerio de
Propaganda / Litografi / 6 renk / 113
x82 cm.
Ýspanya iç savaþý sýrasýnda her iki taraf
da karþý tarafý dýþarýdan yardým
almakla ve dýþ güçlerin kuklasý
olmakla suçladý. Burada, poster
Nasyonalistler terimiyle, yardým
aldýklarý dýþ ülkeleri temsil eden
figürler arasýnda bir karþýtlýk yaratýyor.
Ortada büyük çoðunlukla askeri
darbeyi destekleyen Katolik Kilisesi’ni
temsil eden bir piskopos bulunuyor.
Sol tarafta, mavi kuþak üzerine
Faþizmin amblemi olan “fasces” takmýþ
bir asker Mussolini’nin Faþist Ýtalyasýný
temsil ediyor. Onun saðýnda Ýki Kuzey
Afrikalý Berberî var. Aþaðýda, gemi
pencerelerinden dýþarýyý gözetleyen
diðer üçüyle birlikte, bunlar savaþa
katýlan Faslý askerleri temsil ediyor.
Tasarýmcý, bu figürlerle Berberilere
karþý Ýspanyollarda geleneksel olarak
bulunan önyargýyý çaðýrýyor.
Berberilerin bu posterde
aþaðýlanmalarýnýn daha özgül bir
gerekçesi ise onlarýn savaþýn ilk
aylarýnda Ýspanya’daki tek gerçek
organize ve profesyonel olmasýydý.
Gaddar olduklarý söyleniliyor, bu
yüzden de yaygýn bir þekilde
kendilerinden korkuluyordu.
Posterin sað tarafýnda, bir elinde para
kesesi ve yakasýnda Nazi sembolü
bulunan göbeði þiþmiþbir kapitalist var.
Bu figür de Nazi Almanyasýný temsil
ediyor.
Almanya, Ýtalya ile birlikte 18 Kasým
1936’da Nasyonalistleri Ýspanya’nýn
meþru hükümeti olarak tanýdý ve büyük
bir destek verdi. Franco’ya göre
Almanya, Ýtalya, Portekiz ve
Nasyonalist Ýspanya “Avrupa’daki
kültürün, medeniyetin ve Hýristiyanlýðýn
kaleleriydi.”
Figürler üzerinde Junta de Burgos ve
Lisboa yazýlarý olan bir gemide
bulunuyorlar. Madrid’in kuzeyinde bir
þehir olan Burgo, savaþ sýrasýnda
darbeci askerî hükümetin merkeziydi.
Lizbon sözü ise Franco ve Ulusalcýlarýn
Portekiz’in otoriter yöneticisi Antonio
de Oliveira Salazar’dan aldýklarý
desteðe gönderme yapmaktadýr.
Geminin ortasýnda üstünde bir kuþun
durduðu daraðacý göze çarpmaktadýr.
Bu kuþ bir akbaba olabileceði gibi
Franco’nun sembol olarak kullandýðý
kartal da olabilir. Daraðacýnda linç
edilmiþ bir Ýspanya haritasý asýlý
durmaktadýr. Yaný baþýnda Arriba
Espana sözü görülmektedir. Savaþ
sýrasýnda Franco ve destekçileri
tarafýndan (ve 1975 yýlýnda diktatörün
ölümüne dek) kullanýlan bir slogandýr
bu: “Ýspanya, yukarý!”
Bu sloganla haritanýn yanyanalýðý
Nasyonalistlerin kafalarýnda Ýspanya
hakkýnda neyin olduðunu
göstermektedir: Sloganlarýnda
cisimleþmiþ olan eylemleri ülkeyi
ölüme götürmektedir.
MADRID -- 7 DE NOVIEMBRE -- NO PASARAN!
Madrid -- 7 Kasým -- Geçemeyecekler!
Espert & Jose Briones / Propaganda Bakanlýðý Madrid Bürosu, 1937 / 100X70 cm.
Savaþ boyunca Madrid ve onu cesurca savunan Madridliler bütün Cumhuriyetçi
Ýspanya’da bir umut simgesi haline geldi. Madrid’deki çatýþma Madridliler ve
Cumhuriyetçi Ýspanya için baþlýca sloganlardan birine yol açtý. 18 Temmuz
1936’da Dolores Ibarruri Madridlilere yaptýðý bir radyo konuþmasýnda þöyle
seslendi: "No Pasáran!" — “Geçemeyecekler!” Bu söz kýsa sürede bütün
cumhuriyette bir savaþ çýðlýðý haline geldi. General Franco’nun, Madrid’i ele
geçirdiðinde bu slogana verdiði karþýlýk ise þu oldu: "Hemos pasado" — “Geçtik.”
Compreu segells pro infancia
Ramón Martí, Barcelona, Generalitat de Catalunya, 1938, 98,5 x 67,5 cm