pdf formatı

SIVACI
(SEVİYE 3)
YETERLİLİK KODU: 11UY0024-3
HAZIRLAYAN
PROF.DR.H.YILMAZ ARUNTAŞ
GAZİ ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ
İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
İÇİNDEKİLER
1. GİRİŞ
Mesleğin tanımı: İş sağlığı ve güvenliği ile çevresel önlemleri alarak, kalite
sistemleri çerçevesinde, mesleği ile ilgili iş organizasyonu yapan, sıva öncesi
hazırlık işlemlerini gerçekleştiren, binaların iç ve dış yüzeylerinin kaba ve ince
sıvalarını yapan, söve monte eden, beton zemine ve duvar yüzeyine şap yapan,
hazır (mozaik) denizlik ve parapet yapan, yalıtım sıvası yapan, uygulama sonrası
onarım işlemlerini yapan ve mesleki gelişime ilişkin faaliyetleri yürüten nitelikli
kişiye sıvacı denir.
2. KİŞİSEL GÜVENLİK VE ÇEVRE KAZA RİSKLERİ
2.1.
İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin önlemler
Kişisel Koruyucu Donanım (KKD): Çalışanı, yürütülen işten kaynaklanan, sağlık
ve güvenliği etkileyen bir veya birden fazla riske karşı koruyan, çalışan tarafından
giyilen, takılan veya tutulan tüm alet, araç, gereç ve cihazları,
İlk yardım çağırma (112): Bir yaralanma veya sağlık sorunu esnasında, sağlık
ekibinden yardım istemek için bilinmesi gereken telefon numarasıdır. Telefon
numarasını bilmek yardımın zamanında gelmesi için çalışma alanının tam adresini
de bilmek gerekir.
İş eldiveni: Çalışanlar iş yaparken eldiven giymek zorundadır. Eldiven, elin
korunması için çalışanın ellerine ve yapacakları işe uygun seçilmiş olmalıdır.
Baret: Başa bir cismin düşmesi, çarpması veya başın bir yere vurulması yahut
başın gerilimli bir iletkene değmesi olasılığına karşı kullanılır. Genellikle, inşaat iş
kollarında kullanılmaktadır. Yönetim faaliyetleri dışındaki çalışan ve buraları ziyaret
eden herkes, baret giymek zorundadır.
Genellikle, barette renk standardı şöyledir: Beyaz renkli: Üst düzey yönetici ve
ziyaretçiler, Mavi renkli: Mühendisler ve teknik elemanlar, Turuncu renkli:
Formenler ve ustabaşları, Sarı renkli: İşçiler, Kırmızı renkli: iş güvenliği, sivil
savunma ve yangınla mücadele elemanlar, Yeşil renkli: Sağlık personeli içindir.
İş ayakkabısı: Çalışanların ağır malzemenin kaldırılıp taşınması esnasında
düşürme ve çivi batma riskine karşı emniyet ayakkabısı kullanılmalıdır.
Reflektik yelek: İnşaat işlerinde çalışanların fark edilmesine yarayan renkleri,
gündüz görüşü kolaylaştırmak için, turuncu veya kırmızı fosfor file örgü kumaştan
yapılır. Önünde ve arkasında geceleri ışık yansıtan şeritler bulunur, kolsuz
yapıldığı için iş elbisesi üzerine giyilir. Kafadan geçirilerek giyilen tipleri olabileceği
gibi önden açılıp kapatılabilen yelek biçiminde giyilebilen tipleri bulunmaktadır.
Yağmurluk: Çalışanı yağmurdan ve ıslak ortamın zararlarından korumada
kullanılır. Yağmurluk, kaynak dikişli ve dayanıklı fermuarlıdır. Boyu diz kapağının
hemen altındadır.
Emniyet kemeri: Çalışanların yüksek yerde çalışmalarında, düşmeye karşı
emniyetli, çalışmaya uygun, bel desteksiz paraşüt tipi emniyet kemeri kullanmaları
muhtemel düşmelerde hasar almadan kurtulmasını sağlar.
İş iskelesi: İşin durumuna göre düşmeye karşı tutmayı ve dayanmayı sağlayan en
az 60 cm gezinme yeri ve basma yerinden en az 90 cm korkuluğa sahip iskeledir.
İlk yardım dolabı: Dolapta; büyük sargı bezi (10 cmx3-5 m), hidrofil gaz steril
(10x10 cm üçgen sargı 50’lik kutu), antiseptik solüsyon (50 ml), flaster (2 cm x 5
m), çengelli iğne, küçük makas (paslanmaz çelik), esmark bandajı, turnike (En az
50 cm örgülü tekstil malzemeden), yara bandı, tıbbı eldiven ve el feneri
bulunmalıdır.
2.2.
Şantiyedeki risk unsurları ve gerekli ikazlar
a) Güvenlik ve sağlık işaretleri: Özel bir amaç, faaliyet veya durumu işaret eden
levha, renk, sesli ve/veya ışıklı sinyal, sözlü iletişim ya da el–kol işareti yoluyla iş
sağlığı ve güvenliği hakkında bilgi veren, tehlikelere karşı uyaran ya da talimat
veren işaretleridir,
b) Yasak işareti: Tehlikeye neden olacak veya tehlikeye maruz bırakacak bir
davranışı yasaklayan işareti, daire biçiminde, beyaz zemin üzerine siyah
piktogram, kırmızı çerçeve ve diyagonal çizgiden oluşur.
Sigara İçilmez
Açık alev kullanmak
yasaktır
Yaya giremez
Yetkisiz kimse giremez
c) Uyarı işareti: Bir tehlikeye neden olabilecek veya zarar verecek durum
hakkında uyarıda bulunan işarettir. Üçgen şeklinde sarı zemin üzerine siyah
piktogram, siyah çerçevelidir.
İş makinesi
Elektrik tehlikesi
Tehlike
d) Emredici işaret: Uyulması zorunlu bir davranışı belirleyen işarettir, daire
içiminde, mavi zemin üzerine beyaz piktogramlıdır.
Gözlük kullan
Baret giy
Eldiven giy
İş ayakkabısı giy
Emniyet kemeri kullan
e) Acil çıkış ve ilkyardım işaretleri: Acil çıkış yolları, ilkyardım veya kurtarma ile
ilgili bilgi veren işaretlerdir.
2.3.
Şantiyede uyulması ve yapması gereken kurallar
a) Çalışacağı alanın gereken güvenlik donanım kontrolünü iş sağlığı ve
güvenliği uzmanının direktiflerine uygun olarak yapar,
b) Çalışma alanında ilgisiz kişilerin bulunmasını engeller,
c) Çalıştığı veya kullandığı makinede gerekli güvenlik tedbirleri mevcut mu ve
görevini yapabiliyor mu kontrol eder veya gerekli bilgiyi alır,
d) Kullandığı alet ve ekipmanların kaza riski olanlarda ikaz edici levhalara
dikkat eder,
e) Ayakla kontrol edilen elektrikli makinelerin şartelleri düşen cisimlere veya
çalışandan kaynaklanan hatalı hareketlere karşı koruma önlemi alınmış olmalıdır,
f) Çalışma alanının temizlik ve düzenini sağlar,
g) İşin gerektirdiği çalışma alanını belirler,
h) Yapılacak işle ilgili ekibini oluşturur ve iş dağılımını yapar,
i) Çalışma alanında bulunan atıkların uzaklaştırılmasını sağlar.
3. GENEL MESLEKİ BİLGİLER
3.1.
Yapı
İnsanların her türlü ihtiyaçlarını karşılamak maksadıyla yerüstü ve yeraltında
inşa edilen tesislere yapı adı verilir. Yapılara örnek olarak binalar, köprüler,
otoyollar, enerji santralleri, baraj, sulama kanalı gibi sulama tesisleri, stadyum,
spor salonları vb. verilebilir.
Taşıyıcı sistemine göre bina yapıları
1. Yığma sistem yapılar
2. İskelet
“
“
3. Prefabrik veya ön yapım sistem yapılar
4. Karma veya kompozit
3.2.
“
“
Bina
İnsanların sahip olduğu eşya ve değerlerini soğuk, sıcak, fırtına gibi dış
etkilerden korumak ve yaşama, eğitim, sağlık gibi değişik ihtiyaçlarını karşılamak
amacıyla inşa ettikleri yapılara ise bina denir.
Binalar, kullanım maksadına göre aşağıdaki gibi sınıflara ayrılabilir:
1. Konut binaları (ev, villa, apartman gibi)
2. Eğitim binaları (anaokulu, İlköğretim, üniversite gibi)
3. Sağlık binaları (hastane, sağlık ocağı, poliklinik, dispanser gibi)
4. Ticaret binaları (büro, dükkân, mağaza, iş hanı gibi)
5. Sanayi binaları (atölye, fabrika gibi )
6. Konaklama binaları (otel, motel gibi)
7. Barınma binaları (öğrenci yurtları, yaşlılar evi, yetiştirme yurdu gibi)
8. Sosyal binalar (sinema, tiyatro gibi)
9. Kültür binaları (müze, kütüphane, tarihi yapılar gibi)
10. Kamu binaları (bakanlıklar, belediyeler gibi)
11. Spor binaları (kapalı spor salonu, spor binaları gibi)
12. Ulaştırma binaları (terminaller (gar, otogar), İşletme binaları gibi)
13. Dini binalar (cami, mescit, kilise, havra gibi)
14. Emniyet binaları (polis, TSK ait binalar, itfaiye gibi)
15. Barınak binaları (çiftlik, ahır, ağıl, kümes, hara gibi)
Binalar mülkiyetlerine göre
1. Resmi binalar (bakanlıklar, adliye, belediye, hükümet konağı gibi)
2. Özel binalar (ev, işyeri, atölye, otel, mağaza, AVM gibi)
3. Vakıf binalar (hanlar, hastaneler, camiler, darülaceze, darüşşafaka gibi)
Binalar yapıldıkları malzemeye göre
1. Kargir binalar
2. Ahşap binalar
3. Çelik binalar
4. Betonarme binalar
5. Kompozit binalar
Binalar üretildikleri yere göre
1. Yerinde yapım binalar
2. Prefabrik veya ön yapım binalar olarak incelenebilir.
Genellikle binalar inşa edildiği ülkenin geleneksel mimarisinin özelliklerini
taşımaktadır. Bu nedenle insanlar herhangi bir binaya baktıklarında o binanın
hangi bölgeye ait olduğu konusunda bir tahminde bulunabilmektedir. Öte yandan
binaların uzun yıllar hizmet verebilmesi veya binanın servis ömrü, bina yapımında
kullanılan malzemeler, kaplamalar, yapım tekniği, işçilik vb. gibi birçok faktöre
bağlıdır. Bu nedenle binaların iç ve özellikle dış yüzeylerinin kaliteli ve güzel bir
şekilde kaplanması önemlidir.
4. SIVALAR
4.1.
Sıvanın tanımı
Sıva; yapıyı veya yapı elemanlarını dış etkilere karşı korumak, düzgün yüzey
oluşturmak, dayanımını artırmak, duvar, tavan, tonoz, kubbe ve merdiven gibi
yüzeylerde güzel görünüm elde etmek ve boyaya hazır hale getirmek amacıyla
yapılan kaplama olarak da tarif edilebilir.
Şekil 1. Sıva
4.2.
Sıva ile ilgili teknik terimler
Aderans: Bir maddenin başka bir maddenin yüzeyine yapışma özelliğine (sıvanın
uygulanan yüzeyde kurumadan ya da çatlamadan kalabilme özelliğine) denir.
Bağlayıcı: Harç içindeki kum tanelerini birbirine bağlayarak harcın dayanım ve
dayanıklılığını sağlayan malzemeye bağlayıcı denir (Örneğin kireç harcında
bağlayıcı kireç, takviyeli harçta ise kireç ve çimentodur).
Birim ağırlık: Bir malzemenin ağırlığının hacmine bölünmesiyle elde edilen
değere denir.
Buhar kürü: Buhar gücünden yararlanarak sıcaklık ve nemi yüksek bir ortamın
sağlanmasıyla betona erken mukavemet kazandırmayı öngören kür metodudur.
Büzülme oranı (rötre): Deney numunesinde kuruma sonucu oluşan boy
kısalmasının başlangıç boyuna oranına denir.
Çentik: Parlak ya da pürüzsüz yüzeylerde çekiç vb. el aletleriyle açılan oyuklardır.
Çiçeklenme: Harç veya malzeme içindeki bileşenlerin çözünüp dışarı sızması ve
yüzeyde kristalleşip birikmesi sonucu oluşan leke ve akıntılara denir. Ortamda
çözünebilir tuz bulunması sebebiyle kuruma esnasında yüzeyde kristal oluşumu
olarak da tarif edilebilir.
Damlalık: Suyun yüzeye zarar vermemesi için yapılan damlama kanalına denir.
Donatı: Beton içine yerleştirilen çelik çubukları ifade eder.
Doz: Herhangi bir karışıma girmesi gereken miktara doz adı verilir.
Epoksi harcı: Epoksi bağlayıcı ile ince agregadan oluşan harçtır.
Filler: 0.25 mm göz açıklıklı elekten geçen ince malzemedir (taşunu, mineral toz).
Granülometri: Kum, çakıl, kırmataş gibi agregaların elek analizi sonucunda tane
dağılımının belirlenmesine denir.
Grobeton: Düşük dozlu demirsiz betona grobeton denir.
Hafif agrega: Birim ağırlığı 1200 kg/m3’ ü aşmayan agregadır.
Hazır söndürülmüş kireç: Kullanıma hazır haldeki fabrikasyon kirecine denir.
ISCO: Uluslararası standart meslek sınıflamasını ifade eder.
İç ve dış denizlik: Pencere doğraması altı iç ve dış kenarlarında bulunan,
pencere yüzeyinden akan yağmur sularının duvar içine sızmasını engelleyip duvar
dışına atılmasını sağlayan yapı elemanına denir.
İSG: İş sağlığı ve güvenliğini ifade eder,
Kıvam: Harcın akışkanlığının bir ölçüsüdür. (katı, normal, sulu/akıcı kıvam gibi)
Kiniş: Denizlik genişliği dikkate alınarak açılan damlalık kanalına denir.
Kireç söndürme: Boyutları uygun bir tekne içine sönmemiş kireci doldurup yeterli
miktarda su ilave ederek uygun araçlarla kireci söndürme işlemidir.
Kür: Çimentonun yeterli hidratasyonunu sağlamak, betonda tam ve uygun
sertleşme elde edebilmek için, yerleştirme işleminden hemen sonra başlanarak
taze betonun yeterli süre belirli sıcaklık ve nem altında tutulması işlemine denir.
Los Angeles aşınma deneyi: Agreganın aşınmaya dayanıklılığının tespit
edilmesinde kullanılan deney yöntemidir.
Metraj: Proje kapsamında yapılacak her iş kaleminin miktarını gösteren listedir.
Mıcır: 4-32 mm tane çaplı kırmataşa denir.
Moloz: Yapım ya da yıkım artıklarına denir.
Pah: Yüzey köşelerinin belirli açıda düzleştirilmesi veya yuvarlak şekil verilmesi
işlemine denir.
Parapet: Duvarların üzerine, balkon veya pencerelerin iç kısmına çimento ve
mozaik karışımı ile yapılan dolgu sete denir.
Perdah: Yüzeyi düzgün hale getirme ve parlaklık verme işlemine denir.
Porozite: Gözeneklilik veya boşluk hacminin dolu hacmine oranıdır.
Prefabrik: Ön yapım veya ön üretime denir.
Priz: Harcın veya sıva harcının katılaşmasıdır. Başka bir deyişle harcın
işlenebilme özelliğini kaybetmesine denir.
Prekast: Önceden dökülmüş
Söve: Kapı ve pencereleri yağmur sularından korumak ve bina çehresine estetik
görünüş vermek üzere kapı, pencere vb. yerlerde yan ve üst kenarlara uygulanan,
yüzeyden dışa doğru çıkıntılı, değişik malzemelerden yapılabilen, estetik
görünümlü yapı elemanlarına söve denir.
Puzolan: Bağlayıcılığı çok az olan veya hiç olmayan ancak ince olarak öğütülmüş
halde, ortamda nem bulunması halinde kalsiyum hidroksitle normal sıcaklıkta
reaksiyona girerek bağlayıcı nitelikleri olan bileşikleri meydana getirme yeteneğine
sahip silisli veya silisli ve alüminli bir malzemedir.
Serpme: Sulu kıvamdaki harcı mala ile alarak duvar yüzeyine atma işine denir.
Sıva tabanı: Üstüne sıva sisteminin uygulanacağı yapı elemanı yüzeyine denir.
Sıva yapımı: Sıvanın yapı elemanına/bileşenine uygulanmasına denir.
Alt tabaka: Bir sıva sisteminin alt tabakası veya alt tabakalarına denir.
Son tabaka: Çok tabakalı bir sıva sisteminin son tabakasına denir.
Sıva sistemi: Sıva desteği ve/veya donatı ve/veya ön işlemlerin olası kullanımları
da dâhil olmak üzere, bir taban/yüzey üzerine uygulanan sıva tabakası veya sıva
tabakaları serisine denir.
Sıva katmanı: Aynı malzemelerle bir veya daha fazla farklı karışım tasarımı
kullanılarak, sıva kalınlığı elde edilene dek taze iken üst üste uygulanan ve sıva
prizini almadan tüm işlemleri tamamlanan katmana denir.
Sıva tabakası: Aynı malzemelerle bir veya daha fazla farklı karışım tasarımı
kullanılarak bir veya daha fazla katmanla oluşturulan tabakaya denir.
Tek tabakalı sıva: Sıva uygulanmamış bir tabana veya yüzeye tek tabaka olarak
uygulanan, alt ve üst tabakaların tüm işlevlerini sağlayabilen sıvaya denir.
İnce tabakalı sıva: Sıvasız bir tabana uygulanan ince (2-3 mm) sıva tabakasıdır.
Sıva donatısı: Sıva tabakası içerisine çatlama direncini artırmak üzere
yerleştirilen malzemeye (hasır gibi) denir.
Sıva taşıyıcı: Sıva tabanına/yüzeyine tutturulduğunda sıvaya kılavuzluk eden,
bazı hallerde sıvanın kararlılığını koruyan ve destek işlevi gören ağ (file) şeklindeki
ürüne denir.
Sıva desteği: Sıva taşıyıcıyı desteklemek için kullanılan ve sıvanın uygulanacağı
tabana/yüzeye tutturulan, büyük oranda taşıyıcının tabandan/yüzeyden bağımsız
olmasını sağlayan malzemedir.
Mastarlık: Yüzeyin mevcut bir tabaka veya sabit elemana göre gerekli konumunu
sağlamak için elemana monte edilen malzemedir.
Derinlik sabitleyici: Gerekli veya aynı miktardaki kalınlığı sağlamak üzere
yerleştirilen sıva şeridi veya sıva profiline denir.
Astar: Sıva yapılmadan önce sıvanacak yüzeye tatbik edilen ön katmana denir.
Su emmeyi azaltıcı ön astar: Gerekli durumlarda taban malzemesinin su
emmesini azaltmak için kullanılan ön işlem malzemesidir.
Yapıştırıcı: Gerekli durumlarda kullanılan ve sıva sisteminin taban malzemesine
yapışmasını artırmak için kullanılan tescilli malzemedir.
Taraklama veya pürüzlendirme: Sıva yapılacak taban malzemesine tutunmayı
artırmak için uygulanan ön işleme denir. Bu işlemler sonucu elde edilen yüzey ayrı
bir sıva tabakası sayılmaz.
Sıva çatlakları: Kısa, düzensiz ve birbirleriyle bağlantılı ağ şeklindeki çok küçük
kılcal çatlaklardır.
4.3.
Sıva harç malzemeleri
4.3.1 Bağlayıcılar
Sıva harçlarının hazırlanmasında yalnız aşağıda sıralanan mineral bağlayıcılar
kullanılmalıdır. Bu bağlayıcıların ilgili standartlarda belirtilen özelliklere sahip olup
olmadığı, harç karışımında kullanılmadan yeterli süre önce tespit edilmiş olmalıdır.
4.3.1.1 Çimento
Kil ve kalker konkasörlerde kırılıp öğütüldükten sonra belirli oranlarda
karıştırılır. Ardından sıcaklığı 1300–1500 oC arasında olan döner fırında pişirilir ve
klinker elde edilir. Klinkerin %3-6 oranında alçıtaşı ile değirmende öğütülmesi
sonucunda toz halinde çimento elde edilir.
Çimento, su ile karıştırıldığında çimento hamuru elde edilir ve hidratasyon
olayı başlar. Hidratasyon reaksiyonları sonucunda priz (katılaşma) olayı meydana
gelir ve sertleşme sonrası suyun altında bile dayanımını ve kararlılığını koruyan
inorganik bir malzeme oluşur. Çimento çok ince (mikron boyutunda) öğütülmüş
hidrolik bir bağlayıcı malzemedir. Çimento, agrega ve su ile uygun şekilde
harmanlanıp karıştırıldığında, yeterli süre işlenebilirliğini koruyan ve belirlenmiş
sürelerde belirli dayanım seviyelerini kazanan ve uzun süre hacim sabitliği
gösteren beton ve harç üretiminde kullanılan bir yapı malzemesidir.
Şekil 2. Çimento torbası ve çimento silosu
Ülkemizde çimentolar 50 kg lık torbalar içinde veya dökme çimento olarak
piyasaya arz olunur.
Türkiye’de, TS EN 197–1’e uygun olarak beş ana çeşit çimento üretilmektedir.
Bunlar;
1. CEM I-Portland çimento,
2. CEM II-Portland kompoze çimento,
3. CEM III-Yüksek fırın cürufu çimentosu,
4. CEM IV-Puzolanlı çimento
5. CEM V-Kompoze çimento’dur.
Sıva harcında bağlayıcı olarak kullanılan çimentolar TS EN 197-1 Çimento
Genel çimentolar, TS 21 Beyaz Portland çimentosu ve TS EN 413-1 Harç
çimentosu standartlarında belirtilen özeliklere uygun olmalıdır.
Çimentoların genel özellikleri
Çimentonun kullanılacağı ortama göre değişik özelliklere sahip olması
gereklidir. Yani bir çimento çeşidinin normal bir bina örneğin konut yapısında
kullanımı uygun iken bir deniz yapısında kullanımı uygun olmayabilir. Bu nedenle
çimentonun kullanılacağı yere ve ondan beklenen özelliklere göre seçilmesi
gerekir. Çimentoların dayanım kazanması, aşağıda sıralanan üç olayın birbirini
takip etmesi ile gerçekleşir:
1. Hidratasyon olayı
2. Katılaşma olayı
3. Sertleşme olayı
Hidratasyon olayı, su ile çimento taneleri arasındaki kimyasal reaksiyondur.
Katılaşma olayı, çimento hamurunun katılaşma (priz) derecesidir (ağırlığı belli bir
penetrasyon iğnesinin çimento hamuruna batmasına karşı gösterdiği direnç
süresidir). Çimentonun priz sürelerini (priz başı ve priz sonu) belirlemek için
kullanılan alete Vikat aleti adı verilir.
Sertleşme olayı ise, çimento hamurunun mekanik etkilere karşı koyabilme
özelliğidir.
Çimentonun depolanması
Çimentonun depolanması, betonun mukavemeti ile diğer özelliklerini olumlu
veya olumsuz yönde etkiler. Çimento, torba ve dökme çimento olarak
depolandığından hava ile duvar, döşeme ve tavandaki nemi alarak topaklanabilir.
Çimento topakları parmakla kolayca ezilebiliyor ise bu durum çimentonun
katılaşma (priz), sertleşme ve dayanım kazanma özelliklerinin etkilenmeyeceğini
gösterir. Çimentodaki sert topaklar bozulmanın en büyük işaretidir. Bu nedenle
çimento depolanırken su ile temas etmesinden (zemin nemi gibi) veya rutubetli
havada kalmasından kaçınılmalıdır.
Çimento torba olarak depolanıyorsa, ahşap ızgara üzerinde en fazla 10 sıra
olacak şekilde istiflenmelidir. Ayrıca torba sıraları ile duvar arasında en az 10 cm
boşluk kalmasına ve sıraların birbiri arasında boşluk bırakılmadan (birbirine temas
edecek şekilde) depolanmasına dikkat edilmelidir. Bunun yanında çimento
torbalarının üstü rutubet ve hava geçirmeyen örtülerle örtülmelidir. Örtü üzerinde
suyun göllenmesine engel olunması lazımdır. Çimentoların depolama süresinin en
fazla 2 ay olması tavsiye edilir. Portland çimentosu, normal bir depoda 3 ay
beklerse mukavemetinin % 10–20 sini, 6 ay beklerse %20-30'unu kaybeder.
4.3.1.2 Yapı kireci
Kireç, kalker taşının 5–10 cm’lik boyutlar halinde kırılması ve 900–1000 oC
sıcaklığa sahip uygun fırınlarda pişirilmesiyle elde edilen malzemedir. Ayrıca
kalker taşının uygun sıcaklıktaki kireç fırınında yakılması ile yapısında bulunan
karbondioksit gazının uçurulması yoluyla kolayca ufalanabilir hale gelen parçalara
da kireç adı verilir. Kireçler, çok eski yıllardan beri kullanılan bir bağlayıcı çeşididir.
Kireç hammaddesi ana bileşeninin kalsiyum karbonat (CaCO3) ve magnezyum
karbonat (MgCO3) olduğu bilinmektedir.
Kireç, çimento ve alçı gibi suya karşı hassasiyet göstermez. Kalsiyum kökenli
kayaçlardan elde edilen kireçler magnezyum kökenlilere göre daha beyazdır. Kireç
hammaddesinin pişirilme sıcaklığının fazla olması iyi olmadığı gibi az olması da iyi
değildir. Kirecin iyi pişip pişmediğini anlamak için pişmiş fakat sönmemiş kirecin
üzerine asit damlatmak suretiyle anlaşılabilir. Eğer asit döküldüğünde köpürme
yoksa pişme işlemi iyi yapılmış demektir. Köpürme olur ise pişme iyi olmamış
demektir. Kireç piyasada sönmemiş kireç (topaklar halinde) ve sönmüş veya
söndürülmüş kireç halinde satılmaktadır. Günümüzde inşaatlarda genellikle
sönmüş kireç tercih edilmekte ve torbalar halinde kullanılmaktadır. Bir ton
sönmemiş kireçten 1.0–1.5 m3 sönmüş kireç elde edilir.
Şekil 3. Torba kireç ve hamur kireç
Kireç çeşitleri:
a. Hava kireci: Genellikle kalsiyum oksit veya kalsiyum hidroksitten oluşan ve
atmosferdeki karbondioksit ile reaksiyona girerek havada yavaş sertleşen
kireçlerdir. Hidrolik özelliği olmadığından genellikle su altında sertleşmez.
b. Sönmemiş kireç: Kireç taşı veya dolomitik kayaçların kalsinasyonu ile
üretilir. Esas olarak kalsiyum oksit (CaO) ve magnezyum oksit (MgO) ihtiva
eden hava kirecidir. Sönmemiş kireç su ile etkileşince ekzotermik (ısı veren
veya yayan) reaksiyon verir. Sönmemiş kireçler, kelle denen büyük parçalar
veya öğütülmüş ince toz halinde piyasaya arz edilir.
c. Sönmüş/söndürülmüş kireç: Sönmemiş kireçlerin su ile kontrollü bir şekilde
söndürülmesiyle elde edilen hava kireçleri, kalsiyum kireçleri veya dolomitik
kireçlere denir. Sönmüş kireç, su ile temas ettiğinde ekzotermik reaksiyon
vermez. Sönmüş kireç, kuru toz veya kaymak kireç veya şerbet halinde
piyasaya arz edilir.
d. Yanmış kireç: Esas olarak kalsiyum oksitten oluşan sönmemiş kireçtir.
e. Dolomitik kireç: Esas olarak kalsiyum oksit ve magnezyum oksitten oluşan
sönmemiş kireçlerdir. Dolomit taşının, 900–1000 ºC sıcaklıkta pişirilmesiyle
elde edilen kirece dolomit kireci adı verilir.
f. Hidrate kalsiyum kireç: Esas olarak kalsiyum hidroksitin meydana getirdiği
sönmüş kireçtir.
g. Hidrate dolomitik kireç: Esas olarak kalsiyum hidroksit, magnezyum
hidroksit ve magnezyum oksitten meydana gelen sönmüş kireçtir.
h. Kireç hamuru: Magnezyum hidroksit ihtiva eden veya ihtiva etmeyen ve
esas olarak kalsiyum hidroksitten oluşan, istenilen kıvama ulaşmak için su
ile karıştırılarak üretilen hamur kıvamındaki söndürülmüş kireçlerdir.
i. Hidrolik kireç ve doğal hidrolik kireç: Killi-kumlu kireç taşının yakılması ve
söndürülüp öğütülmesiyle veya uygun malzemelerin kalsiyum hidroksitle
karıştırılmasıyla üretilen ve esas olarak kalsiyum silikat, kalsiyum alüminat
ve kalsiyum hidroksit ihtiva eden kireçlerdir.
j. Kaymak kireç: Sönmemiş kirece su eklenerek söndürülmesi sırasında
oluşan kimyasal reaksiyonla ısı ve sönmenin meydana gelmesini takiben
sıvı haldeki sönmüş kirecin, en az üç ay bekletilmesi sonrasında doğal
beyaz renkte macun kıvamına gelmiş haline denir.
Harç üretiminde kireç olarak TS EN 459-1 Yapı kireci standardında belirtilen
özelliklere uygun kireçler kullanılmalıdır.
4.3.1.3 Yapı alçısı
Alçının ham maddesi, doğada alçı taşı veya jips olarak tanımlanan kayaç ile
anhidrittir. Alçı hammaddesi, belirli ölçülerde kırılır ve küçük parçalar ayrılır, sonra
120-190oC sıcaklıkta kısmi bir dehidrasyona uğratılarak alçı elde edilir. Alçı içinde
%10–12 CaCO3, kil, demir oksit, kum ve kolloidal SiO2 bulunur. Bu maddeler,
alçının sertlik direncini artırır. Alçının hammaddesi, genellikle beyaz renkte ve
yumuşak olup yoğunluğu ~ 2.3 g/cm3 dolayındadır. Asitlerden etkilenmez, suda az
çözünür, tuzlu sularda daha çabuk çözünür.
Hammadde 125 oC’den sonra kristal suyunu kaybederek yarı hidrat hale gelir.
Pişirme sıcaklığına göre birçok alçı çeşidi elde edilir. Alçılara değişik özellik
kazandırmak için katkı maddeleri ilave edilebilir. Yarı hidrat olan alçıya tekrar su
katılırsa reaksiyon tersine döner. Eski haline dönüşmesi 10–15 dk sürede oluşur.
Bu süreyi uzatmak (prizi geciktirmek) için zayıf asitler sirke, tutkal, şeker, gliserin,
talk gibi katkılar kullanılır.
Alçıya kendi ağırlığının ¼ ü kadar (%25’i) su ilavesi yeterli gelir. Fakat bu su
miktarı ile yapılan alçı hamuru çok kısa bir zamanda sertleşir. Alçının prizini
geciktirmek için su miktarı artırılmalı veya priz geciktirici zayıf asitler eklenmelidir.
Alçı, toz halde torbalı içinde piyasada bulunur. Genellikle renkleri beyaz, gri
beyaz, sarımsı beyaz veya kırmızımsı beyazdır. Alçı aynı zamanda iyi bir ısı
(termik) yalıtım malzemesidir. Alçılar, katılaştığında ortalama %1 ‘lik hacim artışı
gösterir. Alçı, asit nitelikte olduğundan demiri, korozif etki yaparak paslandırır. Alçı
gözenekli bir yapıda olduğundan, metalde meydana gelecek korozyon çok hızlı
olur. Bu da renk ve metal aksam açısından istenmeyen bir özelliktir. Alçının taş,
tuğla ve benzeri kâgir yüzeylere aderansı oldukça yüksek iken ahşap, cam, cilalı
ve benzeri kaygan parlak yüzeye aderansı oldukça zayıftır. Alçılar, toz halde iken
havadaki rutubetten etkilenerek sertleşir. Bu durum alçıda dayanım kaybına sebep
olabilir. Alçının sahip olduğu bu özellik nedeniyle çok iyi korunması ve
depolanması lazımdır.
Alçı çeşitleri:
Genel olarak alçılar dört gruba ayrılır. Bunlar; adi alçı, katkılı adi alçı, susuz
alçı ve katkılı susuz alçıdır.
a) Adi alçı: Öğütülmüş alçı taşının yapısındaki suyun ¾ ‘ünü kaybedinceye kadar
120–160 0C sıcaklıkta pişirilmesiyle elde edilen alçıdır. Bu alçı, dış atmosfer
etkisine karşı dayanım gösteremez. Yapıda adi alçı; iç sıvada, içine lifli malzeme
katılarak kartonpiyer işlerinde, bölme panolarda (alçıpan levha) ve kum katılarak
pano eleman üretiminde kullanılabilir.
b) Katkılı adi alçı: Adi alçının işleme süresini uzatmak için içerisine, şekerli su,
sönmemiş kireç, sıcak su, sodyum nitrat vb. gibi katkılar eklenmesiyle elde edilir.
Sıva işlerinde kullanılır. Bu alçının pişirme süresi artırılırsa sertleşme süresi uzar.
c) Susuz alçı: Alçı taşının öğütme sonrası bünyesindeki iki molekül suyu tamamen
kaybedinceye kadar pişirilmesiyle elde edilen alçıdır. Tabii ve suni anhidritin
öğütülmesiyle elde edilir. Genel olarak pişirilme sıcaklığı 800–1000 oC arasındadır.
Bu alçı, çeşitli dış etkilere dayanıklı olup basınç ve aşınma dayanımı oldukça
yüksektir. Yer döşemesinde, yapı elemanları üretiminde tek başlarına kullanıldığı
gibi bir başka bağlayıcı (çimento ve kireç) ile beraber de kullanılabilir. Sertleşmesi
çok uzun sürede (6–20 saat) tamamlanır.
d) Katkılı susuz alçı: Susuz alçının işleme özelliğini iyileştirmek için içerisine prizi
hızlandırıcı katkı maddesi katılarak elde edilen alçıdır. Diğer özellikleri susuz
alçınınki gibidir.
Ayrıca alçılar, saten alçısı, kartonpiyer alçısı ve sıva alçısı olarak sınıflandırılır.
Şekil 4. Torba alçı çeşitleri
Sıva alçısı
Tuğla, beton, brüt beton, gazbeton, bimsblok ve benzeri malzemeler ile örülmüş
duvar yüzeylerine veya kaba sıva üzerine yapılacak olan kaplamaya kat
oluşturmak için kullanılan alçı çeşididir.
Saten alçı
Yüksek yapışma özelliğine sahip olan boya öncesi son kat perdah alçısına saten
alçı denir. Sıvalı yüzeyler, brüt beton yüzeyler ve alçı levha ile kaplanmış
yüzeylere rahatça uygulanabilir. Çalışma sırasında uzun kullanım süresine sahip
olduğundan kolay ve firesiz uygulama imkânı vardır. Nefes alan bir malzeme
olduğundan nem oranını dengeleyerek sağlıklı bir ortam oluşturur.
Kartonpiyer alçısı
Binalarda dekorasyon amaçlı işlerde kullanılan alçı çeşididir.
Tane boyutuna göre alçılar:
Alçılar, tane boyutlarına göre kaba ve ince alçı olarak ayrılırlar. Alçının
sertleşmesini tane iriliği, inceliği, sıcaklık ve su miktarı önemli ölçüde etkiler.
Tablo 1. Alçının bazı teknik özelliklerinin yaklaşık değerleri
Alçı tipi
Priz (katılaşma) (dk)
Karışım
suyu
2
Dayanım(kgf/cm )
Basınç
Çekme
60
45
15
10–40
75
55
12
15–60
75
50
18
başı
sonu
Kaba alçı
3–15
10–40
İnce alçı
2–15
Kartonpiyer
alçısı
3–15
Alçıda karışım suyu miktarı fazla olursa katılaşma gecikir. Alçı, tutkallı su ile
yoğrulursa daha geç katılaşır ve sertleşir. Fakat sertleştikten sonra daha sert bir
yapı meydana getirir. Eğer bu karışımla yapılan alçı elemanı düzeltilir, cilalanırsa
mermer görünümü verir. Bu tip bir karışım, kurak iklimlerde bina dış cephesinde de
kullanılabilir.
Harç hazırlanmasında alçı olarak TS EN 13279-1’de belirtilen özelliklere
uygun alçı kullanılmalıdır.
4.3.2 Agrega
Agrega; doğal/tabii ve yapay/suni veya her iki cins yoğun mineral malzemenin
genellikle 100 mm'ye kadar çeşitli büyüklüklerdeki kırılmamış ve/veya kırılmış
tanelerinin bir yığını olarak tanımlanabilir.
Agregalar, boyutlarına göre:
1. İnce agrega (kum),
2. İri agrega (çakıl)
3. Tuvenan (karışık) agrega olmak üzere üç gruba ayrılabilir:
İnce agrega (kum): İnce agrega, doğal kum, kırma kum (ince mıcır) veya bunların
karışımından elde edilen ve 4 mm göz açıklıklı kare gözlü elekten geçen agregaya
denir. Tane çaplarına göre 0/2 ince ve 0/4 orta kum veya kırma kum olarak
gruplandırılabilir. İnce agrega/kum taneleri sert ve sağlam olmalıdır.
İri agrega (çakıl): Doğal çakıl, kırma taş (iri mıcır) veya bunların karışımından elde
edilen ve 4 mm göz açıklıklı kare delikli elek üzerinde kalan agregaya denir.
Tuvenan(karışık) agrega: Agrega ocağından direkt elde edilen sınıflandırılmamış
doğal karışık (ince ve iri agrega karışımı) agregaya denir. Tuvenan (karışık)
agreganın standart ve şartnamelerde mecbur olmadıkça kullanılması uygun
görülmemektedir.
Şekil 5. Kum örnekleri
Agregalar, birim ağırlıklarına göre:
1. Hafif agrega (ponza, genleştirilmiş perlit, diyatomit gibi
2. Normal agrega (kalker, granit, dolomit gibi
3. Ağır agrega (barit, magnetit, çelik hurdası gibi) olmak üzere üçe ayrılır
Agregalar, elde edilişine göre:
1. Doğal agregalar
2. Yapay agregalar olarak ikiye ayrılır.
Doğal Agregalar:
Akarsu, deniz, buzul ve teras agregaları olarak gruplandırılırlar. Bu gruplar
içinde en yaygın kullanılan akarsu yatağından elde edilen agregalardır.
1) Dere Agregası: Akarsu yatağından elde edilirler. Sürüklenmeyle meydana
gelen aşınma neticesi ufalanan tanelerden geriye sert, sağlam ve dayanıklı
taneler kalır. Bu taneler genellikle yuvarlaktır. Doğal agregalardan en iyi
malzemeler derelerden elde edilir. Bunlar temiz, düzgün tanelerden oluşur.
Kompasitesi yüksek olduğundan beton dayanımına etkileri fazladır.
2) Deniz Agregası: Deniz ve göllerden elde edilen agregalardır. İçinde tuzun
yanı sıra deniz canlılarının kabukları da bulunur. Bunlar, tekdüze taneli
genel olarak ince malzemelerdir. Tuzun agrega veya harç içerisinde aşırı
miktarda
bulunması
agregalarındaki
çatlama
midye,
ve
istiridye
parçalanmaya
kabukları,
neden
agreganın
olur.
Deniz
yerleşmesini
güçleştirir, basınç dayanımını ve donma-çözülme direncini azaltır.
3) Teras Agregası: Dik ve yüksek yamaçlardan kayan veya kopan kaya
parçalarının birikmesiyle meydana gelir. Bu tip agregada, derecelenme iyi
olmaz, agrega şeklen köşeli tane yapısı gösterir. Kırma ve eleme
işlemlerinden sonra beton agregası olarak kullanılabilir.
4) Buzul
Agregası:
Kuzey
paralel
dereceleri
ile
yüksek
rakımlarda
bulunmaktadır. Daha çok A.B.D'nin kuzey batısında, İskandinavya ve Kuzey
Rusya'da rastlanır. Gerçek buzul ve nehir buzul agregası olarak ikiye ayrılır.
Diğer taraftan doğal agregalar,
 Doğadan alındığı gibi kullanılan agrega (tabii kum ve çakıl),
 Taş ocaklarında kırılarak elde edilen kırmataş agrega (kırma kum ve kırma
çakıl) olarak da ikiye ayrılırlar.
Yapay Agregalar:
Yapay agregaların bir diğer adı da sanayi ürünü(atık) agregalardır. İkinci bir
işlem sonucu beton yapımında kullanılır hale getirilebilir. Bunlar yüksek fırın cüruf
taşı, izabe cürufu veya yüksek fırın cüruf kumu sanayi ürünü olan kırılmış veya
kırılmamış yoğun yapılı agregalardır. Bu agregalar özellikleri bakımından (yapı,
şekil, görünüm) değişiklikler gösterir. Özel amaçlar için ihtiyaç duyulduğundan
kullanım yerleri sınırlıdır. Genel olarak yapay agregalar, gözenekli bir yapıya sahip
olduklarından ses, ısı ve hacimleri bölme amacıyla üretilen betonlarda kullanılır.
Yapay agregalar arasında kırılmış kiremit/tuğla, rende talaşı, hızar talaşı vb.
sayılabilir. İyi kalite tuğla kırıklarıyla yapılan beton, yangına karşı dayanıklı olur.
Agrega yüzey şekli ve biçimi
Agrega taneleri, mümkün olduğunca yuvarlak (küreye veya kübe yakın) şekilli
olmalıdır. Doğal agregalar, doğanın aşındırma etkisi ile yuvarlak haldedir. Agrega
tanesinin en büyük boyutunun en küçük boyutuna oranı 3'ten büyük ise böyle
tanelere şekil bakımından kusurlu taneler denir. Şekilce kusurlu taneler (yassı
veya uzun) oranı, 8 mm tane büyüklüğündeki agrega içinde ağırlıkça % 50 den
fazla olmamalıdır. Kusurlu taneler, agrega yığınının boşluklu olmasına ve bu
boşluğun çimento hamuru tarafından doldurulamamasına sebep olur. Bunun
sonucunda da sağlam olmayan bir yapı oluşur.
Yuvarlak doğal agreganın yığın olarak yerleşmesi, şekli nedeniyle daha
kolaydır. Bu agreganın özgül yüzeyi de (kırma agregaya göre) daha küçük
olduğundan harcın işlenebilirliği için az su gerekir. Kırma agregalar, köşeli, kenarlı
ve yüzeyleri pürüzlüdür. Bu agregalar, konkasörlerin ayarsızlığına bağlı olarak
yassı ve çivi türü biçimsiz taneler de içerirler. Bunun sonucunda betonun
yerleşmesi sırasında işlenebilirlik güçleşir. Böyle agregalarda işlenebilirliği
sağlamak için daha çok su gerekir. Kaliteli beton üretimi için agregada kusurlu
tanelerin bulunmaması istenir.
Diğer yandan agrega yüzey dokusunun camsı ve parlak oluşu, agreganın
çimentoyla aderansını büyük ölçüde etkiler. Agrega yüzeyinde kapiler su emmenin
meydana gelmesi ise aderansı artırır.
Agrega tanelerinin oluşturduğu yığınlar içerisindeki su miktarına göre;

Tamamen kuru, yani agrega bünyesinde hiç su yok (100oC ‘de etüvde
kurutulmuş),

Hava kurusu, yani agrega taneleri havanın etkisiyle kurumuş fakat su
geçiren boşluklarda su bulunabilir,

Doygun yüzey kuru, yani agreganın yüzeyinin kuru olmasına rağmen su
geçiren boşlukların tamamı su ile dolu,

Islak, agreganın su geçirgen boşlukları su ile tamamen dolu ve agreganın
yüzeyi su filmiyle kaplı olmasıdır.
Harç karışımlarında TS 2717 EN 13139’a uygun özelliklere sahip kum
kullanılmalıdır.
4.3.3 Karma suyu
Harç içinde kullanılan karma suyu, TS EN 1008 ve TS 500’de belirtilen özelliğe
sahip olmalıdır. İçilebilen sular beton yapımında kullanım için uygun kabul edilir.
Bu tip sularda deney yapmaya gerek duyulmaz.
Boya fabrikaları, tabakhane, galvaniz işletmeleri, kok kömürü fabrikaları atık
suları ile lağım ve pis suların ihtiva ettiği yağ, şeker ve deniz suyunun ihtiva
edebileceği asit ve tuzlar zararlı özelliklerinden dolayı harç karışımında dolayısıyla
sıva harcında karma suyu olarak kullanılmamalıdır. Görünür derecede kirli sular,
karma suyu olarak kullanılmadan önce her defasında temizlik vb. özellikleri
deneylerle kontrol edilmelidir.
4.3.4 Katkı maddeleri
Harçların özelliklerini iyileştirmek veya geliştirmek amacıyla kullanılan
malzemelere katkı maddeleri denir. Katkılar, mineral ve kimyasal katkılar olarak
ikiye ayrılırlar.
Mineral katkılar: Mineral katkılar, genellikle puzolanlardır ve toz halde bulunurlar.
Puzolan; kendi başına bağlayıcı olmayan veya çok az olan ancak öğütülmüş
halde, normal sıcaklıkta ve rutubetli ortamlarda sönmüş kireçle reaksiyona girerek
ilave bağlayıcı bileşikler oluşturan silisli veya silisli ve alüminli malzemelerdir.
Puzolanlar tek başlarına çok az bağlayıcılık gösterdiği halde bir bağlayıcı ile
birlikte kullanıldığında yüksek dayanım göstermektedir. Puzolanlar da kendi
arasında doğal/tabii ve yapay/suni olmak üzere iki gruba ayrılır.
Doğal puzolanlar diyatomit hariç volkanik kökenlidir. Bunlar arasında volkanik
tüfler, tras, zeolit, perlit ve ponza sayılabilir. Puzolanlar (traslar) kimyasal olarak
SiO2 ve az miktarda olsa Al2O3’den oluşan maddelerdir. Puzolanik maddeler
öğütülerek kullanıldığı gibi bazıları doğal olarak da kullanılmaktadır. Betonda
puzolanların
toplamının
kullanılabilmesi
için
ilgili standartlara
göre
SiO2+Al2O3+FeO3
% 70 den büyük veya eşit olması gerekir. Eski Mısır ve Ön Asya
ülkelerinde pişmiş tuğla tozu/unu ile kireç karıştırılarak elde edilen bağlayıcı harç
yapımında kullanılmıştır. Osmanlılar, bu puzolanı geliştirerek “Horasan harcı” ile
uzun ömürlü eserler ortaya koymuştur.
Yapay puzolanlar genellikle endüstriyel atıklardan meydana gelir. Bunlar
arasında uçucu kül, silis dumanı, yüksek fırın cürufu, genleştirilmiş kil, tuğla ve
kiremit unu ile pirinç kabuğu külü sayılabilir. Bu atıkların bazıları harç karışımında
doğrudan kullanılırken bazıları da öğütülerek kullanılır.
Kimyasal katkılar: Harç karışımında kullanılacak kimyasal katkılar EN 934-3’e
uygun olmalıdır. Yalnızca sıvaya zararlı bir etki yapmayacak kimyasal katkılar
kullanılmalıdır. Bu katkılar, sıvanın dayanımını veya dayanıklılığını olumsuz yönde
etkilememeli, sıva taşıyıcı veya desteği kullanılıyorsa bunların korozyona
uğramasına yol açmamalıdır. Bunlara ilaveten kimyasal katkılar bağlayıcının priz
ve sertleşme sürelerini tasarlananın dışında değiştirmemelidir.
Not: Su azaltıcı gibi bazı özel kimyasal katkıların, sonraki sıva katmanları veya
tabakaları ile boyanın yapışma kabiliyetini olumsuz yönde etkileyebileceği akılda
tutulmalıdır.
Bütün katkıların kullanımında, imalatçı firmanın talimatlarına titizlikle uyulmalı,
tavsiye edilen miktardan daha fazla katkı kullanılmamalıdır. Kullanılacak yapıştırıcı
madde çimento ve/veya kireçle uyumlu olmalıdır. Bu yapıştırıcılar örnek olarak
stiren bütadien kauçuk (SBR) ve akrilik polimer esaslı olabilir. Yapıştırıcı maddeler,
sıvanın pürüzsüz yüzeylere yapışmasını kolaylaştırır. Bu yapıştırıcılar, sıvanın
pürüzsüz yüzeylere, düşük veya yüksek su emme özelliğine sahip tabanlara
yapışmasını, serpme veya fırça ile taban yüzeyi hazırlanması veya yapıştırıcı
bulamaç kullanılması durumunda kolaylaştırır. Yapıştırıcı maddeler, su emmesi
yüksek sıva tabanlarına/yüzeylerine uygulandığında tabanın/yüzeyin su emmesini
de azaltabilir. Bu tip malzemelerin kullanımında imalatçının önerilerine uyulmasına
özen gösterilmelidir.
Lifler/elyaflar
Sıvaya ilave edilen lifler, sıvanın kimyasal veya fiziksel kararlılığına etki
etmemelidir. Doğal lifler kuru ve temiz olmalı, sıvı veya katı yağ içermemelidir.
Alkaliye dayanıklı mineral lifler/elyaflar ve bazı polimer elyaflar, sıvada dağınık
lif olarak veya ön karışımlarda kullanılabilir. Bu tür lifler kullanılırken, bunların
sıvaya olan olumlu katkılarının yanı sıra kullanım sınırlamaları ve uzun dönemde
sıvada oluşabilecek bozulmalara ilişkin hususlar için imalatçı tarafından hazırlanan
dokümanlara başvurulmalıdır.
Metal lifler/elyaflar yeterince dayanıklı olmalı, alkali veya zayıf asitli
ortamlardan olumsuz yönde etkilenmemelidir.
4.4.
Sıva çeşitleri
Sıvalar; uygulandığı yere, yüzey durumuna, kullanılan malzemeye, üretildiği
yere ve yapıldığı yere göre sınıflandırılabilirler:
Uygulandığı yere göre sıvalar
a. İç sıvalar
b. Dış sıvalar
Yüzey durumuna göre sıvalar
a. Düz sıvalar (kaba ve ince sıva)
b. Pürüzlü sıvalar (serpme ve püskürtme sıva)
Kullanılan malzemeye göre sıvalar
a. Kireç sıva
b. Çimento sıva
c. Kireç-çimentolu sıva
d. Alçı sıva
e. Perlit sıva
f. Mermer sıva
g. Mozaik sıva
Üretildiği yere göre sıvalar
a. Geleneksel (yerinde yapım) sıvalar
b. Hazır sıvalar
Yapıldığı yere göre sıvalar
a. Bağdadi sıva
b. Metal deplüvaye (rabitz teli) sıva
c. Kamış üzerine sıva olarak gruplandırılabilirler.
Fonksiyonlarına göre sıvalar
a. Düzeltme sıvası
b. Isı yalıtımlı sıvalar
c. Dekorasyon sıvası
4.4.1. İç sıva
Yerinde üretilen veya hazır olarak kullanılan sıva harçlarının binaların duvar,
kolon, kiriş, tavan, merdiven ve kubbe gibi yatay, düşey, eğik ve eğri iç
yüzeylerinde uygulanması ile elde edilen, yüzeyi düz veya pürüzlü olarak
yapılabilen, yüzeyi itibariyle boya yapmaya veya duvar kâğıdı kaplamaya uygun
olan kaplama tabakasına iç sıva denir.
Sıvalar yapı elemanları üzerine uygulandıktan sonra prizini alıncaya ve/veya
sertleşinceye kadar nihai özelliklerini kazanmaz.
a) iç sıva
b) dış sıva
Şekil 6. Sıva örnekleri
4.4.2. Dış sıva
Dış sıva, yerinde üretilen veya hazır sıva harçlarının binaların genellikle duvar gibi
düşey dış yüzeylerine uygulanması sonucu elde edilen, bitmiş yüzeyi düz veya
pürüzlü olarak yapılabilen, yüzeyi itibariyle boya yapmaya veya kaplamaya uygun
olan kaplama tabakasına dış sıva adı verilir.
4.4.3. Düz sıvalar
Tamamlanmış veya bitmiş yüzeyi düz olan sıvalar düz sıva adı verilir. Bu
sıvalar kaba ve ince sıva olmak üzere ikiye ayrılır.
4.4.3.1.
Kaba sıva
Kaba sıva, duvar veya tavan yüzeylerindeki hataları yok etmek, düz sıvanın
birinci tabakasını elde etmek, yapı elemanlarını her türlü dış etkiye karşı korumak,
duvarın dayanımını artırmak ve düzgün yüzey elde etmek amacıyla yüzeylerin
uygun harç ile belirli kalınlıkta kaplanmasına kaba sıva denir. Kaba sıva, daha
sonra yüzeye uygulanacak ince sıvaya zemin hazırlamak için yapılır.
Şekil 7. Kaba sıva yapımı
Kaba sıvada ilk katların duvarla iyi kaynaşması için sulu serpme olarak atılması
uygun olur. Sıvanın yüzeylere özellikle ılık mevsimlerde uygulanması, bitmiş
yüzeylerin birkaç gün müddetle mutlaka ıslatılması, don tehlikesi olan günlerde
asla sıva yapılmaması gerekir. Buna göre sıva için en elverişli mevsimin ilkbahar
ve sonbahar olduğu anlaşılır. Sıva hangi cins malzeme ile yapılırsa yapılsın takip
edilecek işlem sırası hepsinde genellikle aynıdır.
Yüzeye, kaba sıva genellikle tabaka tabaka yapılır. İlk tabaka normal harçtan
biraz sulu olarak serpme, sonraki tabaka plastik kıvamda dolgudur. Bu tabaka
atıldıktan sonra bir mastar yardımıyla iki ana/ano veya mastarlık kullanılarak son
atılan tabakanın fazlalıkları sıyrılır. Yani bir mastar, iki anaya veya mastarlığa
dayatılarak sıvanın fazlalıkları alınır. Buna uygulamada “mastar çekme” işlemi
denir. Son tabaka ile de dolmamış kısımlar yüzeyler harç ile doldurularak en az iki
defa üst üste çekilir. Böylece kaba sıva tamamlanmış olur.
Sıvalar, genellikle sıvanacak yüzeyin üst kısmından aşağıya doğru yapılarak
tamamlanır. Bununla birlikte tersi de uygulanabilir. Ancak yüzeye mastar çekilirken
kullanılan mastar, aşağıdan yukarı doğru yavaşça sağa sola hareket ettirilerek
çekilir. Kaba sıvanın kalınlığı 2-3 cm olmalıdır.
Kireç harçlı kaba sıva: İşlemler kaba sıvanın yapılmasında anlatıldığı gibidir.
Harç karışımına giren malzemeler
 1,000 m3 sıva kumu
 0.330 m3 yağlı kireç hamuru
 110 litre su
Buradaki su miktarı sabit değildir. Su miktarı kullanılan kumun nem oranı (doğal
nem), mevsim ve iklim şartları dolayısıyla değişebilir.
Çimento harçlı kaba sıva:
Harç karışımına giren malzemeler
 1,000 m3 sıva kumu
 250 kg çimento
300 kg çimento
350 kg çimento
400 kg çimento
 140 lt su
150 lt su
160 lt su
170 lt su
Karışım oranlarından da anlaşılacağı gibi çimento miktarları 250~500 kg arasında
değişmektedir.
Takviyeli veya temditli harçlı kaba sıva:
Harç karışımına giren malzemeler
 1,000 m3 sıva kumu
 100-400 kg çimento
 0.100-0.300 m3 yağlı kireç hamuru
 120-170 lt su
4.4.3.2.
İnce sıva
İnce sıva yüzeylerdeki boşlukları doldurmak, daha düzgün ve pürüzsüz bir
yüzey elde etmek amacıyla kaba sıva üzerine yapılan sıvadır. İnce sıva mutlaka
kaba sıva üzerine yapılmalıdır. Genellikle kaba sıva hangi cins harçla yapılmışsa
üzerine aynı cins harçla (bu harçtaki kum ince kumdur.) ince sıva yapılmalıdır.
İnce sıvalar yapıların iç ve dış kısımlarında yapılmaktadır ve sıvacılık yönünden
son işlem olarak kabul edilebilir. Gerektiğinde bu sıvanın üstüne alçı sıva da
yapılabilir. Bu nedenle ince sıvaların düzgün, hatasız ve iyi perdahlanmış olarak
yapılmalıdır. İnce sıva kalınlığı ~5 mm’dir.
Kireç harçlı ince sıva karışımına giren malzemeler
 1,000 m3 ince sıva kumu
 0,330 m3 kireç hamuru
 110 lt su
Çimento harçlı ince sıva karışımına giren malzemeler
 1,000 m3 ince sıva kumu
 350 kg çimento
400 kg çimento
450 kg çimento
500 kg çimento
 140 lt su
150 lt su
160 lt su
170 lt su
Karışım oranlarından da anlaşılacağı gibi çimento miktarları 350~500 kg arasında
değişmektedir.
Takviyeli veya temditli harçlı ince sıva karışımına giren malzemeler
 1,000 m3 ince sıva kumu
 250 kg çimento
 0,100 m3 kireç hamuru
 135 lt su
İnce sıva yapılmadan önce sıva yapılacak yüzey mevsim ve iklim şartları
dikkate alınarak ıslatılmalıdır. Daha sonra ince sıva harcı tahta malalar ile
mastarında ve düzgün olarak duvar yüzüne sürülür. Sürülen bu sıva belirli bir
kıvama gelince mala ile perdahlama yapılır. Perdah işi bütün sıva yüzeyinin
düzgün bir görünüş alıncaya kadar devam ettirilir. Ancak sıcak ve kuru iklimlerde
kaba sıva önceden her ne kadar bol su ile ıslatılmış olursa olsun ince sıva harcı
perdah yapılırken perdah işlemi bitmeden kurumaya döner. Bu durumda perdah
zorlaşabilir. Yapılacak şey, özel el fırçaları ile sıva yüzünü hafif ıslatılmak suretiyle
perdah işini bitirmektir.
İnce sıva genellikle son işlem olacağından sıvanan yüzeylerin mastarında,
düzgün, görünüşü her yerde aynı ve kusursuz olması gerekir. Ayrıca iç ve dış
köşeler şakülünde ve keskin olmalı, istenilirse bu köşelere gerekli pah veya
yuvarlaklık düzgün bir şekilde verilmelidir.
4.4.4. Pürüzlü sıvalar
4.4.4.1.
Serpme (çarpma) sıva
Yüzeylere akıcı/sulu kıvamdaki harcın mala kullanılarak serpilmesi veya
atılması ile yapılan sıvadır. Bu sıvaya “mala serpmesi” adı da verilir. Genellikle 1-2
katlı binaların dış yüzeylerinin tamamı veya binanın su basman seviyesine kadar
olan dış duvarları ve bahçe duvarları bu sıvayla yapılmaktadır. Bilindiği gibi
binaların su basman seviyesine kadar olan duvarları ve bahçe duvarları su ve nem
ile devamlı karşı karşıya olan yerlerdir. Bu gibi yerlerin sıvası yağmur, yaş ve don
tesirlerine dayanıklı olması için çimento harcı ile yapılır.
Daha öncede belirtildiği gibi çimento harçlı sıvaların duvara iyi yapışmasını
sağlamak için 1 m3 harcın içine ~2 teneke kireç hamuru karıştırılması önerilir.
Serpme sıva düzgün yapılmış kaba sıva üzerine yapılabildiği gibi, doğrudan
doğruya kâgir yüzeyler üzerine de bir kaç kat serpme yapmak suretiyle yapılabilir.
Serpme sıva harcı karışımına giren malzemeler
1.kat kaba sıva 1 m³ 0-4 kum, 250 kg çimento ve 0,100 m3 kireç hamuru
karıştırılarak elde edilen temditli harçla yapılır.
2.kat serpme/mala serpme, 1 m³ dişli kuma 350 kg çimento karıştırılarak elde
edilen harçla yapılır. Mala serpmesinin kalınlığı ortalama 1 cm olmalıdır.
4.4.4.2.
Püskürtme sıva
Püskürtme sıva, kaba ve ince sıvası tamamlanmış olan duvar yüzeylerine
yapılır. Bu sıvanın yüzeyi pürüzlü olduğundan genellikle binaların dış cephelerinde
yapılır. Bu nedenle püskürtme sıva kireç-çimento karışımı takviyeli harçla yapılan
dış sıvanın üzerine uygulanır. İstendiğinde bu sıva bina içerisine de yapılabilir. Bu
durumda, sıva yüzeyi pürüzlü ve gözenekli olduğundan duvarlarda toz birikebilir,
ancak badana/boya yapmak suretiyle yüzey temizleneceğinden boya zamanına
kadar duvar yüzeyi tozlu/kirli kalacaktır. Bu nedenle püskürtme sıva bina içinde
pek tercih edilmez. Serpme sıvalar dekorasyon amacıyla iş yerlerinde vitrinlerde
yapılmaktadır. Vitrinlere yapılan serpmeler, hazır serpme sıva malzemelerinden
yapılmaktadır. Hazır sıvalar plastik tutkal esaslı olduğundan beton, taş, sıva,
ahşap ve metal yüzeylere yapışırlar.
Burada daha çok binaların dış cephesine yapılan püskürtme sıva üzerinde
durulacaktır.
Püskürtme sıva harcı karışımına giren malzemeler
0,500 m3 mermer tozu
0,430 m3 yağlı kireç hamuru
30 kg çimento
8 kg boya (kullanılması halinde)
4.4.5. Kireç sıva
Kireç sıva kuyuda söndürülmüş ve en az 3 hafta süre ile bekletilmiş, iyi cins
yağlı kireçle veya torba kireç kullanılarak yapılmalıdır. Kireç sıva harcında, içinde
yabancı madde bulunmayan kireç hamuru kullanılmasına dikkat edilmelidir. Bu
nedenle, bilhassa elek altı, kuyu tabanı ve yan yüzeylerinde bulunan yabancı
maddeler ile karışık hamur kullanılmamalıdır.
Kireç sıva iki tabaka halinde yüzeye uygulanmalı, sıva yapılmadan önce
yüzeyler ıslatılmalıdır. Birinci tabaka kaba sıvada orta kum, ikinci tabaka ince
sıvada perdah kumu (mil kumu) kullanılmalıdır. Yeteri kadar sertleşmiş olan kaba
sıva ıslatıldıktan sonra ikinci tabaka ince sıva itina edilerek sıvanmalı, mastarla
kontrol edilerek tahta mala ile perdah/düzeltme yapılmalıdır. Sıva yüzeyi yeterli
derecede sertleşince, perdah malası ile perdahlanmalıdır. Bu işleme sıva yüzünün
iyice sertleşmesine ve yeteri kadar düzelmesine kadar devam edilmelidir.
4.4.6. Çimento sıva
Çimento sıvalar; tekrar tekrar ve iyice ıslatılmış yüzeyler üzerine uygulanmalı,
yapıldığı yere ve mevsimine göre yeterli bir süre ıslak tutulmalıdır. Sıva yapılacak
mahalde don ihtimali olduğu sürece sıva işlemi yapılmamalıdır. Su ve neme açık
yerlerde yapılacak yüksek dozajlı/dozlu çimentolu sıvalarda kum granülometrisinin
harca maksimum direnci verecek şekilde seçilmesi gerekir. Sıva yüzeylerinin daha
dikkatli ve devamlı şekilde basınç uygulanarak perdahlanması lâzımdır.
Üzerine kaplama yapılacak yüzeylerde yalnız kaba sıva yapılmalı ve yüzey
mala ile çizilerek pürüzleştirilmelidir. Üzerine yalıtım/tecrit veya yapıştırma
yapılacak yüzeylerde ikinci kat ince sıva yüzeyleri çelik mala ile ayrıca
perdahlanmalıdır. Bu perdahlamada mala izlerinin kalmamasına dikkat edilmelidir.
4.4.7. Kireç-çimentolu sıva
Kireç ve çimento kullanılarak hazırlanan sıvalardır. Bu sıvalar takviyeli harç ve
temditli harç olmak üzere iki çeşit harç kullanılarak yapılırlar. Takviyeli harç
karışımında kireç miktarı çimentoya göre daha fazladır. Temditli harç karışımında
ise tersine çimento miktarı kirece göre daha fazla bulunur.
Takviyeli harç iç ve dış düz sıvaların yapımında en çok kullanılan harç çeşididir.
Takviyeli harç karışımına giren malzemeler
 1,000 m3 sıva kumu
 100-250 kg çimento
 0.150-0.300 m3 kireç hamuru/sönmüş kireç
 140-170 lt su
Temditli harç karışımına giren malzemeler
 1,000 m3 sıva kumu
 300-400 kg çimento
 0.050-0.100 m3 kireç hamuru/sönmüş kireç
 120-170 lt su
4.4.8. Alçı sıva
Alçı sıva, standartlara ve alçı şartnamesine uygun alçılar ile yapılmalıdır. Harç
karışımı hazırlanırken alçı suya katılmalı, tersine alçıya su katılmamalıdır. Alçı
harcının mukavemetinin azalmaması için su miktarı alçı ağırlığının % 80'ini
geçmemelidir. Sıva işlerinde özellikle çabuk sertleşen alçılar kullanılmalıdır. Harç
prizinin geciktirilmesi istendiği takdirde, alçıya ait malzeme şartnamesindeki
esaslara uyulmalıdır. Alçı sıva mevcut kaba sıva üzerine ortalama 5-7 mm
kalınlığında tahta mala ile yapılmalı ve mastarına getirilmelidir. Düzgün beton
tavanlarda, perde ya da kolon yüzeylerinde alçı sıva, herhangi bir alt sıva
yapılmaksızın ~1 cm kalınlığında yapılır. Ancak doğrudan doğruya beton yüzeylere
alçı uygulanmadan önce, yüzey tel fırça ile iyice temizlenmeli, yağ kalıntıları ve
pislikler temizlenmelidir. Sıva yüzeyinin parlak olması istendiğinde galvanizli mala
ile perdahlanmalıdır. Daha parlak bir yüzey elde etmek için keçe kaplı mala
kullanılabilir.
4.4.9. Perlit sıva
Genleşmiş perlit agregası ile çimento ve özel katkı maddelerinin karışımı ile
elde edilir. Yeteri kadar su içerisinde gelberi ile karıştırılarak harç haline getirilir. 45 cm kalınlığa kadar uygulanabilir. Kaba sıva tatbikatından önce duvar yüzeyine 12 mm kalınlık yapılacak şekilde perlitli (genleştirilmemiş perlit) sıva altı serpme
harcı tatbik edilerek kuruması beklenir. Kaba sıva 0.5-1.0 cm’lik katmanlar halinde
yapılır ve her katman kendini taşıyacak hale geldikten sonra diğer katmana geçilir.
Kaba sıva yapımını takiben yüzeye 2-3 mm kalınlıkta perlitli (genleşmemiş) ince
sıva harcı uygulanır. Kaba sıva uygulanmasında mala ile bastırılarak yüzey
düzeltmesi yapılmaz. Yüzeyler mastar ile düzgün hale getirilir.
Perlitli çimentolu ince sıva alt ve üst yüzeylere 1-3 mm kalınlığında tatbik edilir.
Sıva katları arasında ortam şartlarına göre 4-6 saat beklenmelidir. Bu sıva alçılı
yüzeylere tatbik edilmemelidir.
4.4.10.
Mermer sıva
Kaba ve ince olmak üzere iki tabaka olarak yapılır. Kaba sıvada harç 1 m3
kuma 550 kg çimento ilave edilerek meydana getirilir. Satıh iyice ıslandıktan sonra
duvara mala ile 2 cm kalınlığında vurulur. Kaba sıva tamamen kurumadan, üzerine
1 m³ ince toz mermer ve 550 kg çimentodan meydana getirilen 1 cm lik ince sıva
tatbik edilir. İnce sıva tahta mala ile perdahlanır ve çuval ile pürüzleri iyice giderilir.
İnce sıva tatbik edildikten 3-4 gün sonra kösele taşı ile taşçı perdahı yapılır.
Mermer sıva sıcak havalarda nemli tutularak kür edilmelidir. Sıvaya renk
katılmak istendiği takdirde 100 kg çimentoya 1 kg madeni boya ve rengin iyice
tutması için 0.040 m³ kireç katmak lazımdır.
4.4.11.
Mozaik sıva
Mozaik sıvalar banyo, WC, mutfak gibi su ve nemin bulunduğu ve sık sık
yıkanması gereken yerlerde yapıldığı gibi darbelere, aşınmaya ve sürtünmeye
karşı dayanıklı olması gereken duvar yüzeylerine de yapılır. Bu da genelde insanın
hareket sahası olan yerden 1.5 m yüksekliğe kadar olan duvar yüzeyleridir.
Binaların dış cephelerinde mozaik sıva taranarak yapay/suni taş sıva
görünümüne dönüştürülür. Suni taş sıvalar taraklandığı için görünüşü mat olur. Dış
cephede bina girişi ve benzeri yerlerde parlak görünüm istenirse sıva taraklanmaz,
mozaik yüzeyi silinerek mozaik sıva yapılmış olur. Mozaik sıva binanın dış
cephesinde yapıldığında zımpara taşı veya spiral ile silinirse parlak olur. Bina
cephesi görünüşünün mat olması istenirse, mozaik sıva taze iken demirci testeresi
ile silinir.
Mozaik sıva karışımına giren malzemeler
1 m³ 3 numara mozaik
650 kg çimento
2 teneke yağlı kireç hamuru
8 kg. boya (renkli istenirse)
200 lt su
veya
0.250 m3 mermer tozu
0,750 m3 3 numara mozaik (beyaz veya değişik renkte)
0,200 m3 yağlı kireç
8-10 kg boya
200 lt su
4.4.12.
Geleneksel (yerinde yapım) sıvalar
Geleneksel sıvalar yukarıda sayılan sıva çeşitleridir. Bu sıvalara ilişkin bilgiler
ilgili yerlerde verilmiştir.
4.4.13.
Hazır sıvalar
Hazır sıva, piyasada hazır olarak ambalajı içinde satılan kullanıma hazır sıva
harçları ile yapılan sıva çeşididir. Bu sıvaların uygulanması geleneksel sıvalardan
biraz farklıdır. Uygulama sırasında üreticinin talimatlarına uyularak sıva yapılması
gerekir. Bu sıva, doğrudan kullanılmak üzere tedarik edilebilen “yaş karışım” veya
yalnız su ekleme ve ilave karıştırma ile hazır hale gelebilecek “kuru karışım”
olabilir.
4.4.14.
Bağdadi sıva
Bağdadi sıva ahşap iskelet yapıların duvarlarına veya diğer yapılardaki yüzeyi
ahşap malzemeden yapılmış olan duvarlar üzerine yapılan bir sıva çeşididir. Sıva
ismini kullanılan çıtalardan alır.
Ahşap iskeletin iki yüzüne de 1.5x2.5 cm veya 2x2 cm kesitindeki bağdadi
çıtaları (yamuk kesitli) 2.5-3 cm aralıklarla çakılır. Bu çıtalar üzerine sıva harcı
atılarak bağdadi sıva, sıva yapım kurallarına göre tamamlanır.
Bağdadi sıva harcı
1.kat temel dolgu harcı: 0.575 m3 kum, 170 kg alçı, 190 dm3 kireç hamuru, 8 kg
kıtık,
2.kat kaba sıva harcı: Kullanma amacına uygun normal sıva harcı,
3.kat ince sıva harcı: Kullanma amacına uygun normal sıva harcı olmalıdır.
4.4.15.
Metal deplüvaye (rabitz teli) sıva
Mevcut veya yeniden yapılmış, ağaç veya metal taşıyıcı konstrüksiyon, ait
olduğu birim fiyat ve şartlarına uygun olmalıdır. Metal deplüvaye/rabitz teli, taşıyıcı
konstrüksiyona galvanizli teller kullanılarak 15 cm ara ile bağlanmalıdır. Rabitz tel
levhalar enine 1.5 cm ve boyuna 2.5 cm olmak üzere üst üste bindirilmeli ve levha
uçlarının bir mesnet üzerine oturması sağlanmalıdır. Metal deplüvaye kaplanan
yerlerle birleşen yüzeylere de metal deplüvaye en az 5 cm genişlikte bindirilerek
tespit edilmeli veya öncelikle rabitz yüzey ile diğer sıvalı yüzeyin birleşimi mastarlı
veya metal profilli fuga ile ayrılmalı ve yeteri kadar bağlantı ile bağlanmalıdır.
Levhalar yerlerine tespit edilmeden önce, bütün tesisat işlerinin tamamlanmış
olmasına ve metal deplüvayenin çekilmesi ve sıvanın yapılması sırasında (varsa)
tesisatın bozulmamasına dikkat edilmelidir. Rabitz/metal deplüvaye üzerine sıva
üç tabaka halinde tatbik edilmeli, birinci tabaka katıklı harç kuvvetle çarpılarak
sıvanmalı ve mala ile bastırılarak sıkıştırılmalıdır. Levha yüzeyinin tamamen birinci
tabaka ile kaplanması şarttır. Bu temel tabakası yeteri derecede sertleştikten ve
kuruduktan sonra sıvanın yüzeyi ikinci tabaka kaba sıva ile mastarına getirilmelidir.
Bunun üzerine üçüncü tabaka olarak ince sıva yapılmalıdır. Birinci tabaka harçta
hiç bir surette alçı kullanılmamalıdır.
4.4.16.
Kamış üzerine sıva
Kamış üzerine sıva bağdadi sıvada olduğu gibi ahşap iskelet yapıların
duvarlarına veya diğer yapılardaki yüzeyi ahşap malzemeden yapılmış olan
duvarlar üzerine yapılan bir sıva çeşididir. Bu sıva da ismini kullanılan boyuna
kesilmiş olan kamışlardan alır.
Ahşap iskeletin iki yüzüne de boyuna kesilmiş olan kamışlar kesik yüzeyi üste
gelecek şekilde 2.5-3 cm aralıklarla çakılır. Bu kamışlar üzerine sıva harcı atılarak
kamış üzerine sıva, sıva yapım kurallarına göre tamamlanır. Kullanılan harç
bağdadi sıvadaki ile benzerdir.
4.5.
Sıva harçları
Harçlar, bir veya daha fazla sayıda mineral esaslı bağlayıcı, agrega, su ve
bazen kimyasal ve/veya diğer katkı maddelerinin uygun oranlarda kullanılması ile
hazırlanan karışım olarak isimlendirilebilir. Harçlar, kargir duvarlar ile iç ve dış
sıvaların yapımında kullanılırlar.
Harçlarda genellikle aşağıda sayılan özelliklerin bulunması istenir:
 İyi yapışma
 Yeterli mukavemet
 Su ve rutubeti geçirmeme
 Boşluksuz olma
 Dış etkilere karşı yüksek dayanıklılık
Yukarıda sayılan özelliklerden birinin eksik olması harçtan beklenilen özellikleri
olumsuz yönde etkiler. Harç yapılırken bazı özelliklere dikkat edilmelidir. Bunlar
sırasıyla:
1- Bağlayıcı malzemenin cinsi: Harcın kullanılacağı yere göre bağlayıcı
(çimento, kireç gibi) seçilmelidir.
2- Bağlayıcı malzeme miktarı: Bağlayıcı malzeme az olursa harç dayanıksız
olur. Fazla ilave edilirse ekonomik olmaz, işlenebilme zorlaşır ve yüzeyde
çatlamalar meydana gelir.
3- Kum cinsi ve menşei: Kumlar temiz, boşluksuz ve dayanıklı olmalıdır.
4- Karma suyu özelliği: Harç karışımında kullanılacak su, içilebilecek nitelikte
olmalı ve gereğinden fazla su kullanılmamalıdır.
5- Harçların korunması: Yüzeye uygulanmış harçların sıcaktan, rüzgârdan,
yağmurdan ve şiddetli dondan korunması gerekir.
Genellikle harçlar, kullanıldıkları yere göre üç ana başlıkta toplanabilirler.
Bunlar; duvar harcı, sıva harcı ve şaplardır.
Sıva yapımında kullanılan harçlar yukarıda belirtilmiştir. Aşağıda bu harçlar
sırasıyla tekrar verilmiştir:
1. Kireç harcı
2. Çimento harcı
3. Takviyeli (melez) harç
4. Temditli harç
5. Alçı harcı
6. Mozaik harcı
7. Mermer harcı
4.6.
Şap
Şap, genellikle suya karşı ıslak mekanlarda yapılan bir kaplama çeşididir. Bu
amaçla yani suyun sızmasını engellemek için yüksek miktarda/dozajda çimento
plastik kıvamlı çimento harcı hazırlanır. Şapın aderans ve mukavemetinin yüksek
olması istenilen özelliklerdendir. Şaptan istenilen özelliklerin sağlanabilmesi için
tabakalar halinde yapılması iyi netice verir. Genellikle düşey yüzeylerde şap
uygulanırken, yapışma ve çatlama sorunuyla karşılaşılır. Bunun içinde değişik
önlemler alınmalıdır.
Diğer taraftan piyasada özel olarak geliştirilmiş çimento esaslı yüksek kaliteli
kendiliğinden yayılan veya yerleşen yüzey tesviye şapları da bulunmaktadır.
4.7.
Sıva ile ilgili temel prensipler
Sıva tasarımı, maliyet tahminlerinin (keşif) hazırlanması ve işlerin yapılması
için uygun bir kılavuz olacak detay çizimleri ve şartnameleri içermelidir.
Sözleşme uygulanmaya başlanmadan, ilgili tüm taraflar arasında bilgi alışverişi
olmalıdır. Sıva işlerine ait ayrıntılar hazırlanırken, tasarımda aşağıdaki hususlar
göz önünde bulundurulmalıdır:
a) Gerekli herhangi bir ön hazırlama işlemi dâhil, sıva tabanının mevcut
yapısı ve durumu,
b) İşlevsel gerekler,
c) Sıva sisteminde kullanılacak sıva tipi ve diğer malzemeler. Kullanılan
malzemelerin, varsa ilgili mevcut dokümanlara, bu tür bir doküman bulunmuyorsa
kullanım yerinde geçerli olan standarda uygunluğunun sağlanması tavsiye edilir.
Alçı, çimento ve/veya kireç ve polimer sıvalar için ilgili standartlara bakılmalıdır.
d) Son kat/görünüm tipi,
e) Aşağıdakileri içerecek şekilde gerekli kalınlık,
 Odalar veya diğer mahallerin sıvaya hazır durumdaki boyutları,
 Sıvanın, kapı kasaları, tavan, astar uygulamaları vb. ile birleşim
detayları,
 Tesisat ve donanımların konumu,
 Sıva kalınlığını etkileyebilecek diğer herhangi bir durum.
f) Çeşitli tipteki pervazlar, köşe düzeltmeleri, metal aksesuarlar (sıva
profilleri ve köşebentler gibi), genleşme derzleri vb. uygulamalar ile binadaki
değişik yüzeylerin sıva işlemi için hazırlanması,
g) Özellikle sıvayla kaplanacak ya da tamamen sıva altında kalacak tesisat
boruları, kanallar, elektrik tesisatı gibi sıva işlerinden etkilenecek diğer iş kalemleri,
h) Sıvanın temasta olduğu malzemelerle uyumluluğu.
Büyük projelerde, her bölümdeki sıva işlerinin tamamlanma tarihleri sıva taşeronu
tarafından kaydedilmelidir.
Sıva işleri sırasında yeterli aydınlatma sağlanmalıdır.
4.7.1. İş programları
İnşaattaki imalat kalemleri için bir iş programı hazırlanırken, her işin diğer
işlerle olan ilişkisi göz önünde bulundurulmalıdır. İlgili tüm tarafların iş
programındaki tüm işlerin zamanlanması ve bu işlerin doğru sırada yapılması ile
ilgili mutabakatı sağlanmalıdır. İş programı projenin ilerlemesine uygun bir şekilde
revize edilmeli ve imalatların uygun olmayan sıralama ile daha sonra yapılacak
diğer imalatlarla bozulması önlenmelidir.
Aşağıdaki hususlar, iş programının planlanmasında görev alacaklar tarafından
göz önünde bulundurulmalıdır:
a) Sıvaya sadece binanın su geçirimsizliği sağlanmış bölümlerinde başlanmalıdır,
b) Sıva tabanın sıvaya hazır hale getirilmesi ve takip eden tüm işlerin tamamlanma
süreleri,
c) Sıva tabanının sıva için hazır hale gelip gelmediğinin muayene edilmesi ve
kuruması için gerekli süre,
d) Sıva tabanının ve hava sıcaklığının 5 °C’nin altına düşmesi için izin verilen süre
(alternatif olarak, sıcaklığı 5 °C’un üzerinde tutmak için ısıtma yapılabilir),
e) Sıva işlerinin devamlılığı için bir defada sıvanabilecek miktarda alanın
bulunması,
f) Sıva tabanının hazırlanması ile her bir sıva tabakasının uygulanması ve
kuruması için gereken süre,
g) Muayene ve onarım gerektiğinde, bu işler için gereken süre,
h) Boya veya diğer dekorasyon işlerinden önce sıvanın kuruması için gerekli süre,
i) Uygulanmış sıvayı bozabilecek sonraki değişikliklerden kaçınma
4.7.2. Sıvanın tasarımı
4.7.2.1.
Sıva sistemini etkileyen faktörler
Sıva sisteminin tasarlanan fonksiyonları ve özellikleri
Bir sıva sisteminin, aşağıdaki işlev veya özelliklerden bir veya daha fazlasını
sağlayabilecek nitelikte olması gerekebilir:
- Aşınmaya karşı yeterli dirence sahip olması,
- Sıva tabanındaki tüm pürüzlerin giderilmesi ve düz bir yüzey elde edilmesi,
- Dekoratif bir son kat oluşturma veya bu tür bir son kata taban oluşturulması,
- Buhar geçirgenliği özelliğinin olması,
- Yeterli yüzey dayanımına sahip olması gerekir.
Özel sıvalar aşağıda belirtilen hususlarda daha gelişmiş özellikler sağlayabilir:
- Bir yapı elemanının ısıl özelliklerinin iyileştirilmesi,
- Bir yapı elemanının akustik özelliklerinin iyileştirilmesi,
- Bir yapı elemanının yangın direncinin artırılması,
- Radyoaktif maddelerden kaynaklanan radyasyona karşı korumanın artırılması.
Sıva sisteminin bir parçası olarak sıva tabanının özellikleri
Seçilecek sisteme karar verilirken, sıva tabanının sıva için yeterli destek,
dayanım, rijitlik ve yapışma sağlayabilmesine dikkat edilmelidir. Tabanın bu
özellikleri yetersizse, bu durumda sıva için bir destek ve/veya ilave yapışma
sağlayıcı/ön hazırlık yapılması gibi diğer başka uygulamalar yapılmalıdır. Ön
hazırlama gerekiyorsa ve bu işlem sözleşme şartnamesinde yer almıyorsa, bu
durum tasarımcıya bildirilmelidir.
Yüksek su emme özelliğine sahip tabanlar üzerine sıva yapılırken, sıvada hızlı
nem kaybı oluştuğundan uygulamada bazen güçlüklerle karşılaşılabilir. Bu
sorunun giderilmesi için özel bazı önlemlerin alınması gerekebilir (su emmeyi
azaltmak için astar yapılması, taraklama yapılması, katkı maddeleri kullanılması,
yapıştırıcı kimyasal maddeler kullanılması gibi)
Tesisat kanalları
Tesisat kanalları ve duvar içine yerleştirilecek benzeri imalatlar, sıva tabanı
içine gömülerek bu imalatların taban kalınlığı içerisinde kalması sağlanmalıdır.
Kanallar, sadece bunun mümkün olamadığı durumlarda sıva tabanı üzerine
yerleştirilebilir. Derin veya geniş kanallar üzerine yapılacak sıvada, takviye veya
destek kullanılmasına itina gösterilmelidir.
Sıva tabakalarının birbirleriyle ve temasta olduğu tabanla uyumluluğu
Sıva sistemlerinin tabanla ve uygulanması durumunda art arda gelen sıva
tabakalarının
birbirleriyle
uyumlu
olması
hususu
dikkate
alınmalıdır.
Bu
uyumluluğun sağlanabilmesi için aşağıdakiler dikkate alınmalıdır:
a) Yüke bağlı veya yükten bağımsız şekildeğiştirmelerin tabanda sebep olduğu
hareketler (taşıyıcı sistemdeki hareketler, nem ve ısıya bağlı hareketler gibi),
b) Ara yüzeyde çiçeklenme, tuz oluşumu,
c) Sıva tabanındaki bozukluklar; taban yüzeyinin sıvanın yapışması için yeterli
olmaması, zayıflığı, kirliliği,
d) Yetersiz su emme kontrolü,
e) Erken kuruma sebebiyle prizini almamış sıva tabakalarının oluşumu,
f) Bu sebeplerden bazılarının birlikte bulunuşu.
Not - Art arda gelen kaplamalar arasında veya sıva ile taban arasında yapışmanın
sağlanabilmesi için bu tür bir uyumluluk gereklidir.
Kuruma ve sertleşme için gerekli süreler
Dekorasyon gibi bir son katın uygulanmasından önce ve kuruma ve sertleşme
işleminin tamamlanabilmesi için yeterli bir süre beklenmelidir. Bu sürede oluşan
ortam şartları da dikkate alınmalıdır.
Duvar kâğıdı kaplaması, boyama gibi kalıcı dekorasyon kaplamalarının
yapılmasından önce, taban ve sıvanın yeterince kuruması gereklidir.
4.7.2.2.
Dayanıklılık
Genel
Sıva tabanı imalatı ile sıva hazırlığı ve uygulaması ilgili standarda uygun
olarak yapılmışsa, sıva sisteminin performansı da yeterli olacaktır. Sıvanın
dayanıklılığı sıva tabanında meydana gelen hareketlerden etkilenebilir. İç sıva,
bina içi mahallerinde uygulanan bir imalat olduğundan, aşırı sıcaklık değişimlerine,
su geçişine veya dona maruz bırakılmamalıdır.
Rutubet etkileri
Sıva uygulanacak duvarlar, tavanlar ve diğer sıva tabanları sıvanın
uygulanması sırasında olumsuz etkilerin oluşmaması için yeterince kuru olmalı;
dış hava şartlarından uygun bir koruganla korunmuş olmalı ve gerekli hallerde
zeminden rutubet nüfuzuna karşı su geçirimsiz tabaka veya benzer bir önlem
içerecek şekilde tasarlanmalı ve inşa edilmelidir. Sıva tabanı tarif edilen özelliklere
sahip değilse, gerekli şartların sağlanması için ilgili işlem adımları sıvaya
başlanmadan önce uygulanmalıdır.
Yoğuşma
Bir binada yoğuşma geçici veya kalıcı nitelikte olabilir. Sıvanın kuruması
esnasında yeterli havalandırma sağlanmazsa, sıvanın dayanımı zayıflayabilir ve
dekorasyon işlerinin başlaması gecikebilir.
Sıva ile temas halindeki metallerin korozyonu
Tesisat boruları gibi sıvaya tamamen gömülen metal donanımlar, seçilen sıva
sistemi ile uyumlu olmalıdır. Yeterli dayanıma (olgunluğa) ulaşmış sıvanın kuru
olduğu; dolayısıyla korozyona sebep olmayacağı kabul edilebilir. Sürekli ıslak olan
ortamlarda, korozyona dayanıklı malzemeler kullanılmalıdır.
Çatlamaya direnç
Yapının tasarımında, sıva tabanın olası hareketlerinin engellenmesi için
gerekli önlemler alınmalıdır.
Not 1 - Boşlukların (kapı, pencere boşlukları, vb.) köşeleri gibi yüksek gerilmeler
altındaki kısımlarda çatlama olabilir. Sıvada takviye kullanılması, yapısal etkenlere
bağlı bu tür çatlakları engellemez.
Not 2 - Ağ şeklindekiler de dâhil, genişliği 0,2 mm’yi geçmeyen sınırlı sayıdaki
kılcal çatlak, sıvanın dayanıklılığını azaltmayacağından önemli değildir.
Çarpma ve aşınma direnci
Çarpma ve aşınma etkisine maruz kalan tüm sıva sistemleri hasara
uğrayabilir. Yüksek çarpma ve aşınma etkisi beklenen bölgelerde, sıva yüzeyinin
korunması için ilave yöntemler dikkate alınmalıdır.
Isı yalıtımı
Sıvanın ısı yalıtım özelliklerinin artırılması gerekiyorsa, bu niteliğe sahip özel
sıvalar kullanılmalıdır; ancak bu durumda, yapı tasarımı bir bütün olarak
değerlendirilmelidir.
Akustik özellikler
Sıvanın ses yutma özelliklerinin artırılması gerekiyorsa, bu niteliğe sahip özel
sıvalar kullanılmalıdır.
4.7.2.3.
Yangın davranışı
Yangına tepki
İnorganik bağlayıcı esaslı sıvaların çoğu, ilgili mamul dokümanındaki yangına
tepki sınıfına ait beyanda yer aldığı üzere, yanıcı olmayan malzemedir. Uygulama
yerindeki yangın güvenliğine ilişkin geçerli kurallara uyulmalıdır.
Yangına direnç
Yapının sıva ile temasta olan değişik elemanlarına ait yangına direnç
özellikleri millî dokümanlarda verilebilir.
Dekoratif amaçlı son kat kaplamalar için sıva sistemleri
Sıva sisteminin en üst tabakası uygulanacak dekorasyon ile uyumlu olmalıdır.
Nispeten ince dekorasyon tiplerinin uygulanabilmesi için sıvanmış yüzeylerin
oldukça düz hale getirilmiş olması gerekir.
Sıva sistemi ve son kat nasıl olursa olsun, işlerin vasıflı ve özenli olması halinde
bile sıva yapmak ustalık gerektiren bir iştir. Bu sebeple, tamamen düz ve hatasız
bir üst yüzey elde edilemeyeceği bilinmelidir. Boyama işlemi sıva yüzeyindeki
işlemden kaynaklanan düzensizliklerin açığa çıkmasını engelleyemez. Bu küçük
kusurlar, sıva üzerine parlak veya yarı-parlak boyalar uygulanan mahallerde,
özellikle yoğun veya dar bir açıyla yanal aydınlatma koşullarında daha belirgin
hale gelecektir. Bu sebeple, bu tip yüzey uygulamaları ve aydınlatma usulleri ilave
özel önlemlerin alınmasını gerektirir. Aksi halde, bu tür küçük düzensizliklerin
kabul edilmesi zorunluluğu doğar.
Not - Sıva yüzeyinin su emme özelliği değişkenlik gösterebilir. Uygulanan son kat
imalatın (boya gibi) tatmin edici bir görünüşe sahip olabilmesi için, sıvanın yüzey
boyunca sabit bir şekilde su emmesini sağlayabilecek bir takım özel önlemlerin
(astar uygulaması gibi) alınması gerekebilir.
4.7.2.4.
Sıva tabakalarının kalınlığı
Genel
Sıva sisteminin tasarımında, yangından koruma, ses yutma, ses yalıtımı, ısı
yalıtımı veya radyasyondan koruma bakımından sıva tabanında olabilecek
farklılıkların önlenmesi için gerekli tedbirler alınmalıdır. Sıva yapılacak yüzey
yapışmayı kolaylaştıracak dişli bir yapıda ise, sıva kalınlığının dişlere girecek ilave
malzeme de dikkate alınarak sağlanabilmesi için bu dişlerin boyutları, derinliği ve
aralıkları belirtilmelidir.
Not - Sıva tabanının hatasız ve düz olması, sıva kaplamalarının inceliği oranında
önem kazanmaktadır.
Sıva profilleri, kalınlık ayarlayıcı profiller ve sıva şablonları
Sıva profillerinin, sıva yüzeyinin tamamlanması ve köşelerin oluşturulmasında
kolaylık sağlamasının yanı sıra köşelerin diğer malzemelere karşı darbe
dayanımını artırıcı bir etkisi de vardır. Sıva profilleri, kalınlık ayarlayıcı profiller ve
sıva şablonları (açıklıklar için) şartnamede detaylı olarak tariflenmelidir. Şablonlar
yuvarlatılmış kenarların oluşturulması için kullanılabilir.
4.7.2.5.
Son kat sıva tipleri ve standartları
Son kat sıva tipleri
Tasarımcı özel bir son kat sıva belirtmişse, bu husus sözleşme belgelerinde
dikkatlice tariflenmelidir. Ayrıca, sıva imalatının tasarımcı tarafından tarif edilen
şekilde yapılabilmesi için uygulamaya geçilmeden önce sıvacının, seçilen sıvaya
yeterli alanda deneme yapması sağlanmalıdır.
Not - Sıvanın son tabakası çok değişik uygulamalar ile teşkil edilebilir. Bu
uygulamalar düz ve pürüzsüz bir yüzey elde edilmesini, birçok değişik farklı
dokularda,
desenli
oluşturulmasını içerir.
veya
renkli
(taraklı,
serpme,
püskürtme
gibi)
yüzey
Pürüzsüz son kat için kriterler
Aşağıda verilen pürüzsüz son kat seviyelerinin, dekoratif son kat olarak tarif
edilen uygulamalarda kullanılması önerilir.
Seviye 1 Son kat kalitesinin önemli olmadığı yerlerdeki kullanımlar için,
Seviye 2 Üzerine desenli duvar kâğıdı veya desenli duvar kaplaması veya desenli
boya uygulanacak,
Seviye 3 Üzerine mat boya veya düz duvar kâğıdı veya düz duvar kaplaması
uygulanacak,
Seviye 4 Üzerine yarı parlak boya ve/veya parlak aydınlatma4) uygulanacak.
Aksi belirtilmedikçe Seviye 1’in uygulanacağı kabul edilir. Sıva yüzeyinin bazı sıva
son katları için hazırlanması gerekebilir.
Not - Sıva sistemi ve son kat nasıl olursa olsun, işlerin vasıflı ve özenli olması
halinde bile sıva yapmak ustalık gerektiren bir iştir. Bu sebeple, tamamen düz ve
hatasız bir üst yüzey elde edilemeyeceği bilinmelidir. Boyama işlemi sıva
yüzeyindeki işlemden kaynaklanan düzensizliklerin açığa çıkmasını engelleyemez.
Bu küçük kusurlar, sıva üzerine parlak veya yarı parlak boyalar uygulanan
mahallerde, özellikle yoğun veya dar bir açıyla yanal aydınlatmada daha belirgin
hale gelecektir. Bu sebeple, bu tip yüzey uygulamaları ve aydınlatma usulleri ilave
özel önlemlerin alınmasını gerektirir. Aksi halde, bu tür küçük düzensizliklerin
kabul edilmesi zorunluluğu doğar.
Tamamlanmış sıva yüzeyinin düzlükten sapması
Sıvanın düzgünlüğü tabandaki imalatlar için kullanılan toleranslara ve sıva
kalınlığına bağlı olacaktır. Kalınlığı ince olan sıvalar ile yalnızca küçük boyutlu
yüzey bozuklukları ve tabandaki küçük boyutlu doğrultudan sapmalar giderilebilir.
Kalınlığı çok ince olması durumunda sıvanın, uygulanacağı taban yüzeyini bire bir
takip edeceği dikkate alınarak, genellikle herhangi bir sapma miktarı belirtilmez.
Taban yüzeylerinde daha büyük düzensizliklerin bulunduğu durumlarda, belirtilen
son kat kriterinin sağlanabilmesi için aşağıdakiler uygulanmalıdır:
- Daha büyük toplam sıva kalınlığı uygulanmalı ve/veya,
- Tesviye amaçlı ilave kaplama veya kaplamalar yapılmalıdır.
Tamamlanmış sıva yüzeyi için düzlükten sapma sınıfları, sıva sisteminin
kalınlığına ve tabanın düzlüğüne bağlı olarak Çizelge 1’de verilmiştir.
Düzlükten sapma sınıfı belirtilmişse, sıva kalınlığı tabandaki sapmalar dikkate
alınarak hesaplanmalıdır. Diğer taraftan, sıva kalınlığı belirtilmişse, bilinen taban
sapması için sadece belirli bir düzlükten sapma sınıfı gerekleri yerine getirilebilir.
Not - Küçük açılarla aydınlatma uygulanan mahallerde (uç bölgelerinde
aydınlatma yapılan uzun koridorlar gibi), burada verilen sapmalar dâhilinde
olmakla birlikte, sıva yüzeylerinde küçük kalıcı yüzey düzensizlikleri açığa çıkabilir.
Çizelge 1 - Tamamlanmış sıva yüzeyinin düzlükten sapma sınıfları
Tamamlanmış sıva yüzeyinin ve taban yüzeyinin düşeyden (şakulden)
sapması
Sıva tabanının uygun toleranslar dâhilinde inşa edilmiş olması gereklidir.
Sıvanın düşeyde düzgünlüğü tabandaki imalatlar için kullanılan toleranslara ve
sıva kalınlığına bağlıdır.
İlave olarak aşağıda belirtilen hususlar da sağlanmalıdır:
- Astarlar, duvarlardaki boşluklar, pencereler vb. imalatlar sıva yüzeyi ile aynı
hizada olmalıdır,
- Sıva taşıyıcılar ve sıva kalınlığının sabit olmasını sağlayan profiller uygun bir
yüzeye tutturulmalıdır.
Diklikten sapma
Bitişik sıva yüzeyleri ve bitişik taban yüzeyleri arasındaki kesişmelerde dikliğin
yüksek bir doğrulukla sağlanması gerekiyorsa, diklikten sapma için Çizelge 2’de
verilen sınır değerler kullanılabilir.
Çizelge 2 – Diklikten sapma için tavsiye edilen sınır değerler
Boyutlar mm’dir.
1-Alternatif diklikten sapma açısı
2-Sıva yapılmış duvardaki diklikten sapma açısı
ℓ- Bitişik yüzeyin uzunluğu
Şekil 8. ℓ<0,25 m için, sıva yapılmış bitişik yüzeylerdeki diklikten sapmanın
ölçülmesine örnek. (ℓ mesafesi ölçülecektir)
Hava geçirimsizliği
Kâgir duvarlarda hava geçirimsizliği sağlamanın en etkili yolu yüzeye
doğrudan sıva yapmaktır. Boşluk etrafındaki derzler için özel önlemler alınmalıdır.
4.8.
Sıvacılık işlerinde kullanılan araçlar
Sıva malası: Harcı sıvanacak yüzeye atma, harcı alıştırma, harcı düzeltme gibi
işlerin yapımında kullanılan alettir.
Sıvacı küreği: Sıva harcının yukarılara atılması sırasında kullanılan ahşap
veya plastikten yapılmış araçtır.
Şakül (çekül): Yapı elemanlarının düşeyliğini kontrol etmek amacıyla
kullanılan araçtır.
Su terazisi: Yapı elemanlarının düşeyliğini ve yataylığını kontrol etmek
amacıyla kullanılan alettir.
Çekiç: Tuğla duvar yapılması, duvar, sıva sökülmesi, çıta çakma ve sökme ve
benzeri işlerde kullanılan alettir.
Gönye: Her türlü işin iç ve dış köşelerinin 90 º gönyesinde yapılmasını kontrol
etmek için kullanılan alettir.
Mastar: Ahşap veya hafif metal malzemeden yapılan, çeşitli uzunlukta imal
edilen, düşey ve yatay yüzeylerin düzgünlüğünü kontrol etme ve sıva yüzeyini
düzeltme gibi işlerin yapımında kullanılan alettir.
Harç teknesi: Çalışanın yanında sıva harcının depo edilmesi ve harcın
alıştırılmasında kullanılan bir araçtır.
Ano Çıtası: Genellikle ahşap malzemeden yapılan, kalınlığı 0.5-1 cm, genişliği
2-4 cm, uzunluğu 10-15 cm olan ve mastarlık yapımında kullanılan malzemeye
denir.
Çırpı ipi: Teraziye alınan yüzeyleri işaretleyen boyalı ipe denir.
Köşe profili: Dış köşelerin darbe dayanımını artırmak ve yüzey dikliğini
sağlamak amacıyla köşe bitişlerinde kullanılan koruyucu profillere denir.
Tirfil: Sıva yüzeyini perdahlama (düzeltme) amacıyla kullanılan alettir.
Keski: Yüzeylerdeki atıkları veya çıkıntıları temizlemede kullanılan ağzı düz
alettir. Çekiçle kullanılır.
Alet: Yüzeylerdeki atıkları veya çıkıntıları temizlemede veya yüzeylerde delik
açmada kullanılan ağzı sivri alettir. Çekiçle kullanılır.
Fırça: Yüzeyleri ıslatmak için kullanılan bir alettir.
Sıva teli (rabitz): Metal, plastik vb. malzemelerden üretilen, gerektiğinde sıva
içine konulan malzemeye denir.
Sıva filesi (donatı filesi): Yalıtım levhalarının üzerine kaplanan sıvada
oluşacak çekme gerilmelerini karşılamak ve çatlamasını önlemek amacıyla
kullanılan, muhtelif örgü gözü olan, alkali ortama dayanıklı, cam elyafı tekstil
malzemedir.
Sıva püskürtme aleti: Püskürtme sıva yapımında kullanılan alettir.
Sıva makinesi: Yüzeylere sıva yapıştırmak için kullanılan alettir.
4.9.
Sıvacılıkta kullanılan iş güvenliği donanımları
Yüzeylerin sıvanması sırasında sıvadan kaynaklanan zararlı etkilerden
korunmak için kullanılan donanımlardır. Bunlar;
 Baret
 Maske
 İş gözlüğü
 Eldiven
 Emniyet kemeri
 İş elbisesi olarak sıralanabilir.
5. SIVANIN DUVAR VE TAVAN YÜZEYLERİNE UYGULANMASI
5.1.
Sıva uygulamalarında dikkat edilecek hususlar
 İlk önce uygulaması yapılacak sıvaya ilişkin aletlerin eksiksiz olması
gereklidir.
 İç ve dış cephelerde yapılacak sıva uygulamalarında çalışanların güvenliğini
tehlikeye atacak durumlardan (açıkta elektrik kablosu, atık maddeler,
kaygan yüzey, kullanılan iskele ya da merdivendeki kusurlar gibi)
kaçınılmalıdır.
 Sıvacılıkta en önemli kural yüzey hazırlığının iyi yapılmasıdır.
 Eski sıvası kazınmış yüzeyler ile çatlaklar uygun harç kullanılarak mala
veya spatula doldurulup düzeltilmeden sıvama yapılmamalıdır.
 Sıvadan amaç iklim şartlarına karşı dayanıklılığı artırmak, yüzeyleri
korumak, su ya da rutubet geçişine engel olmak ve düzgün yapılamamış
yüzeyleri düzeltmek olduğu için sıvaya gereken özen gösterilmelidir.
 Sıva yapılacak duvar yüzeyi, duvarlar yapılırken derzlenmemeli yani derzleri
harç ile doldurulmamalı ve derzler duvar yüzüne yakın olarak kısmen boş
bırakılmalıdır. Böylece yapılacak sıva boş bırakılan derz kadar duvar içine
girmek suretiyle duvara daha iyi yapışacak sağlam ve duvardan ayrılmaz bir
hale gelecektir.
 Sıvaya başlamadan önce sıva yapılacak yüzeylerdeki çeşitli malzeme
atıkları veya kirleri kazınıp temizlenmelidir. Aksi halde, sıva ile duvar
arasındaki bu tip artıklar zamanla, sıvanın duvar yüzeyinden ayrılmasına
sebep olacaktır.
 Sıva yapılacak duvar yüzeyleri, mevsim, iklim ve yüzeyi oluşturan malzeme
cinsine göre hiç ıslatılmamalı ya da az veya gereğince ıslatılmalıdır.
 Sıva yapılacak duvar yüzeylerinde bulunan demir ve ahşap kısımlar üzerine
sıva yapılmadan önce, bir tecrit levhası ve onun üzerine de rabitz teli
gerilmeli ve bu telin üzerine sıva harcı ile bir kat serpme sıva yapıldıktan
sonra normal ve genel sıva işlemine geçilmelidir.
 Sıvanacak olan duvarın yapımında kullanılan harç soğuk etkisiyle dondan
zarar görmüşse duvar derzleri iyice oyularak donmuş ve esaslı özelliklerini
kaybetmiş harçlar temizlenmelidir. Eğer bu işlem yapılmazsa sıva ile duvar
arasında yapılış yönünden hiçbir değeri olmayan gevşek bir malzeme
bulunur ve bu malzeme sıvanın duvarı tam olarak kavramasını önler.
 Uygulamaya başlamadan önce, yüzeydeki toz ve tutunmayı önleyici
maddeler temizlenmelidir.
 Beton veya betonarmeden yapılmış tavan ve duvar yüzeyleri sıva
yapılmadan önce tırtıklanarak pürüzlü hale getirilmelidir.
 Sıva öncesi yüzeyler ıslatılmalıdır.
 Beton veya betonarmeden yapılmış tavan ve duvar yüzeylerine sıva
yapılmadan önce ince bir kat sulu serpme atılmalıdır.
 Sıvanacak duvarın bitmesi ile sıvaya başlama tarihleri arasında yeterli bir
zaman aralığı bulunmalıdır. Bu aralık yağlı kireç harcı ile yapılmış duvarlar
için ortalama bir ay olmalıdır. Bu süre çimento harcı ile yapılmış duvarlar
için daha da kısa olabilir. Eğer bu durumda yeterli bir zaman aralığı
bırakılmazsa sıva, hava ile sertleşen duvar harcı ile hava arasında bir perde
olacağından duvar yapımında kullanılan harcın mukavemet kazanma süresi
artacaktır.
 Sıvanacak yüzeylerde ideal bir düzgünlük bulunmadığı hallerde, yani
duvarlar şakülünde değilse bu durumda yapılacak sıva, duvardaki işçilik
kusurlarını giderecek şekilde yapılmalıdır.
 Sıva yapılmadan önce yapılması gereken bu işlemlerden sonra sıva
işlemine
geçilebilir.
Ancak
yapılması
düşünülen
sıvanın
dayanıklı
olabilmesi, ilerde çeşitli arızalar vermemesi için sıvada kullanılacak
malzemelerin teknolojik özelliklerine de dikkat edilmelidir.
 Sıva işlerinde kullanılacak kireç, özel çukurlarda söndürülmüş ve bu
kuyularda en az üç hafta bekletilmiş sade ve iyi cins yağlı kireç olmalıdır.
 Kum, temiz dişli ve normal irililikte olmalıdır.
 Çimento, rutubetten zaman aşımından ve depolama ile basınçtan dolayı
özelliğini kaybetmemiş olmalıdır.
 Sıvadan önce yüzeydeki kabarmış sıvalar, kavlamış veya soyulmuş boyalar
tamamen kazınmalıdır.
 Sıvanacak duvarların tümüyle kurumuş olması gerekir.
 Uygulama yapılan ortamların sıcaklığı en az +5°C olmalıdır.
 Sıva, kaba ve ince olarak genellikle iki tabaka halinde vurulmalıdır. Yüzeyler
fazla büyük değil ve düzgünse tavan sıvaları, serpme üzerine bir kat olarak
yapılabilir.
 Harç teknelerinde kaba ve ince harç artıkları bulunmamalıdır.
 Sıva iskelesinin, sıvanacak yüzey ile ilişkisi olmamalıdır.
 Bir cepheye yetecek harcın bir harman halinde hazırlanması gerekir.
 Bağlayıcılardan biri olan kireç, söndürülmemiş taş halinde ise; kireç
kuyusunda söndürülmeli ve orada en az üç hafta bekletilmelidir.
 Bağlayıcılardan çimento, alçı veya torba kireç; rutubetten korunmuş, zaman
aşımı ve depolama hatasından dolayı birleştirme özelliğini kaybetmemiş
olmalıdır.
 Sıva harcı yapımında kullanılan malzemelerin oranları, sıvanın cinsine ve
yapılacağı yere göre değişir. Bir binada yapılacak aynı cins sıva için bu
oran sabit olmalıdır.
 Sıvanacak yüzeylere çalışanların boyu yetişmeyecek ise iskele kurulmalıdır.
İskele; üzerinde kolaylıkla ve güvenle çalışılabilecek şekilde ve sağlamlıkta
olmalıdır.
 Sıva harcı, ince tabakalar halinde sıvanacak yüzeye vurulmalıdır. Harç, sıva
kalınlığı kadar bir defada yüzeye vurulursa, düzgün yüzey elde etmek
güçleşir, sıva zamanla çatlar ve kavlar.
5.2.

Sıva çalışmalarında uyulması gereken sağlık kuralları
Sıvaya başlamadan önce eller koruyucu bir kremle nemlendirilmeli, bu
durumda eller kolaylıkla temizlenebilir.

Kireç, çimento ve alçı bağlayıcıları cilde zarar verdiğinden mutlaka KKD
kullanılarak sıva yapılmalıdır.

Kireç, çimento ve alçı toz halde iken solunmamalıdır. Aksi halde insan
sağlığı için problem teşkil edebilir.

Sıva harcının göz ve cilt ile temasından sakınılmalıdır. Özellikle göze
harç kaçması durumunda bol su ile yıkanmalı ve en yakın doktora
başvurulmalıdır.

İlgisiz kişilerin (çocuklar dahil) çalışma sahasına girmesine izin
verilmemelidir.
5.3.
Kagir yüzeylere sıva yapılması
5.3.1. Kaba sıva yapılması
 İş kıyafetinizi giyiniz, baret, eldiven, iş gözlüğü ve maskenizi takınız.

İlk önce sıvada kullanılacak aletler çalışma alanında hazır hale getirilir.

İç ve dış cephelerde yapılacak sıva uygulamalarında çalışanların güvenliğini
tehlikeye atacak durumlardan (açıkta elektrik kablosu, atık maddeler,
kaygan yüzey, kullanılan iskele ya da merdivendeki kusurlar gibi)
kaçınılmalıdır.

Sıvanacak yüzeyin rutubetli olması halinde yüzeyin kuruması sağlanmalıdır.

Kaba sıva yapılmadan önce, kapı ve pencere kasaları takılmış olmalıdır.

Kaba sıva harcının yapımında kullanılacak, kaba kum veya kırma taş, temiz
olmalı ve elenmelidir.

Kaba sıva yapımında kullanılacak kum, 4 mm kare delikli elekte elenmiş
kum olmalıdır.

+ 5 ºC nin altında ve 30 ºC nin üstündeki sıcaklıklarda sıva yapılmamalı
veya gerekli önlemler alınarak sıva yapılmalıdır.

Sıvanacak yüzeylere çalışanların boyu yetişmeyecek ise iskele kurulmalıdır.

Sıva yapılacak yüzey toz ve kirlerden temizlenmelidir.

Yüzeyler mevsimine göre ıslatılmalıdır.

Harcın hazırlandığı kap ile sıva uygulamasında kullanılacak araçlar/aletler
temiz olmalıdır.

Kaba sıvada kullanılacak harç kuralına göre hazırlanmalıdır.

İlk
olarak
belirli
aralıklarla
(mastar
boyu
ölçü
alınabilir)
anolar
oluşturulmalıdır. Ano/ana genişliği ~15 cm olmalıdır.

Bunun için üst ve alttan belirli mesafede çıtalar harç ile yüzeye tutturulmalı,
dikliği şakül ile sağlanıncaya kadar 15-20 cm boydaki çıta altına harç
eklenmeli veya azaltılmalıdır.

Çıtalar anonun üst ve alt kısmına şakulünde yerleştirildikten sonra hem
yatay olarak hem de çapraz olarak mastar veya gergin bir ip ile düzgünlüğü
ve doğrultusu kontrol edilmelidir.

Köşelere sıva yapılırken köşe profili kullanılmalıdır.

Sıva, aşağıdan yukarıya doğru vurulmalıdır.

Sıva yapılacak yüzeye sıva yapılmadan önce, mutlaka akıcı kıvamdaki harç
ile sıva altı serpme yapılmalıdır.

Sıva harcı, ince tabakalar halinde sıvanacak yüzeye vurulmalıdır.

Anolar oluşturulurken anolar arasına da serpme halinde harç atılmalı ve
böylece zamandan kazanılmalıdır.

Ano yüzeyi mastarla kontrol edilerek düzeltilmeli varsa boşluklar ilave harç
atılarak doldurulmalıdır.

Anolar elde edildikten sonra ana/ano aralarına ikinci ve üçüncü kat sıvalar
atılmalıdır.

Kuruyan veya prizini alan anolar kullanılarak yüzeye yatayda mastar
çekilmelidir.

Kaba sıva yüzeyine ince sıva yapılacak ise yüzey çizilmelidir.

Çimento ve takviyeli harç ile yapılan sıvalar, sıcak havalarda prizini normal
şartlarda yapabilmesi için ıslatılmalıdır.

Soğuk havalarda sıva yapılmamalıdır. Mutlaka yapılacaksa, donmaya karşı
tedbir alınmalıdır.

Kaba sıva, bina içinde normal olarak 15-20 mm ve dış cephede 20-25 mm
kalınlığında olmalıdır.

İş bitiminde çalışılan alan ve kullanılan araçlar temizlenmeli, aletler yerine
konulmalıdır.
5.3.2. İnce sıva yapılması
 İş kıyafetinizi giyiniz, baret, eldiven, iş gözlüğü ve maskenizi takınız.
 İç ve dış cephelerde yapılacak sıva uygulamalarında çalışanların güvenliğini
tehlikeye atacak durumlardan (açıkta elektrik kablosu, atık maddeler,
kaygan yüzey, kullanılan iskele ya da merdivendeki kusurlar gibi)
kaçınılmalıdır.

İlk olarak ince sıva yapımında kullanılacak aletler çalışma alanında hazır
halde bulundurulur.

İnce sıva harcının yapımında kullanılacak ince kum temiz olmalı ve
elenmelidir.

İnce sıva yapımında kullanılacak kum, 1 mm kare delikli elekte elenmiş kum
olmalıdır.

+ 5 ºC nin altında ve 30 ºC nin üstündeki sıcaklıklarda sıva yapılmamalı
veya gerekli önlemler alınarak sıva yapılmalıdır.

Sıvanacak yüzeylere çalışanların boyu yetişmeyecek ise iskele kurulmalıdır.

Sıva yapılacak yüzey toz ve kirlerden temizlenmelidir.

Yüzeyler mevsimine göre ıslatılmalıdır.

Sıvaya başlamadan önce yerdeki atıklar uzaklaştırılmalı, etraf temiz
olmalıdır.

Harcın hazırlandığı kap ile sıva uygulamasında kullanılacak araçlar/aletler
temiz olmalıdır.

İnce sıvada kullanılacak harç kuralına göre hazırlanmalıdır.

Sıvaya aşağıdan yukarıya doğru başlanmalıdır. Bu işlem yapılırken sıvacı
küreği kullanılmalıdır.

İnce sıva kalınlığı ~5 mm kalınlığında olmalıdır.

Yere dökülen harçların içine iri taneler karışmamalıdır.

Yüzeyi mastarla kontrol edilerek düzeltilmeli varsa boşluklar ilave harç
atılarak doldurulmalıdır.

Mastar ile düzeltilmiş yüzeyler fırça ile ıslatılmalı ve tirfil kullanılarak
perdahlanmalıdır.

İstendiğinde sıva yüzeyindeki kum taneleri nemli sünger ile uzaklaştırılarak
daha pürüzsüz bir ince sıva elde edilebilir.

Çimento ve takviyeli harç ile yapılan sıvalar, sıcak havalarda prizini normal
şartlarda yapabilmesi için ıslatılmalıdır.

Soğuk havalarda sıva yapılmamalıdır. Mutlaka yapılacaksa, donmaya karşı
tedbir alınmalıdır.

İş bitiminde çalışılan alan ve kullanılan araçlar temizlenmeli, aletler yerine
konulmalıdır.
5.3.3. Serpme (çarpma) sıva yapılması
 İş kıyafetinizi giyiniz, baret, eldiven, iş gözlüğü ve maskenizi takınız.
 İç ve dış cephelerde yapılacak sıva uygulamalarında çalışanların güvenliğini
tehlikeye atacak durumlardan (açıkta elektrik kablosu, atık maddeler,
kaygan yüzey, kullanılan iskele ya da merdivendeki kusurlar gibi)
kaçınılmalıdır.
 Serpme sıva yapımında kullanılacak aletler çalışma alanında hazır halde
bulundurulur.
 Serpme sıva hassas bir işçilik gerektirdiğinden tecrübeli ustalar tarafından
yapılmalıdır.
 Serpme sıva yapılacak yüzeyler iyice temizlenip yıkanmalı, eski sıva
üzerindeki kırılacak ve tamir edilecek yüzeyleri tespit edilip onarımı
yapılmalıdır.
 Harcın hazırlandığı kap ile sıva uygulamasında kullanılacak araçlar/aletler
temiz olmalıdır.
 + 5 ºC nin altında ve 30 ºC nin üstündeki sıcaklıklarda sıva yapılmamalı
veya gerekli önlemler alınarak sıva yapılmalıdır.
 Serpme sıva için çimento harcı veya temditli harç kuralına uygun olarak
akıcı veya sulu kıvamda hazırlanmalıdır.
 Serpme sıva, şartnamesine uygun olarak yüzeye uygulanmış kaba sıva
veya mevcut sıva ya da kâgir yüzeylere tek kat olarak uygulanmalıdır.
 Sıvanacak yüzeyler öncelikle ıslatılmalıdır.
 Genellikle serpme/çarpma sıva harcı, yüzeye aşağıdan yukarıya mala ile
kuvvetlice çarpmak suretiyle yapılmalıdır.
 Yere dökülen harç toplanıp iyice alıştırıldıktan sonra tekrar kullanılmalıdır.
 Yüzeyde
sıvanmamış
yerler
(boşluklar)
kalmayacak
ve
tamamlayacak şekilde serpme sıva yapılmalıdır.
 Serpme sıvada mastar çekilmez, püskürtüldüğü gibi yüzeyde kalır.
birbirini
 Çoğunlukla duvarda etek sıvası adı verilen tretuvardan veya yerden
yüksekliği 70-80 cm olan sıva serpme sıva olarak yapılır ve bu sıvanın içine
koyu renkte boya katılır veya serpme sıva yapıldıktan sonra koyu renkli bir
badana yapılarak işlem bitirilir.
 Yapılacak serpme sıvaya boya katıldığı takdirde bir yüzeye yetecek harcın
tamamının kuru olarak bir harman halinde karıştırılması ve kullanıldıkça bir
tekne içinde su ile ıslatılması gereklidir.
 Çeşitli harmanlarda kullanılacak agreganın aynı granülometride ve harcın
aynı kıvamda olmasına dikkat edilmelidir.
 İsteğe ve verilen resme göre çarpma yapılmayacak yerler bırakılacağı gibi
mala kenarı ile çeşitli yapma derz şekilleri de verilebilir.
 İş bitiminde çalışılan alan ve kullanılan araçlar temizlenmeli, aletler yerine
konulmalıdır.
5.3.4. Püskürtme sıva yapılması
 İş kıyafetinizi giyiniz, baret, eldiven, iş gözlüğü ve maskenizi takınız.
 İç ve dış cephelerde yapılacak sıva uygulamalarında çalışanların güvenliğini
tehlikeye atacak durumlardan (açıkta elektrik kablosu, atık maddeler,
kaygan yüzey, kullanılan iskele ya da merdivendeki kusurlar gibi)
kaçınılmalıdır.
 Püskürtme sıva yapımında kullanılacak aletler çalışma alanında hazır halde
bulundurulur.
 Püskürtme sıva hassas bir işçilik gerektirdiği için tecrübeli ustalar tarafından
yapılmalıdır.
 Harcın hazırlandığı kap ile sıva uygulamasında kullanılacak araçlar/aletler
temiz olmalıdır.
 Püskürtme sıva yapılacak yüzeyler iyice temizlenip yıkanmalı, eski sıva
üzerindeki kırılacak ve tamir edilecek yüzeyleri tespit edilip onarımı
yapılmalıdır.
 + 5 ºC nin altında ve 30 ºC nin üstündeki sıcaklıklarda sıva yapılmamalı
veya gerekli önlemler alınarak sıva yapılmalıdır.
 Püskürtme sıva için çimento harcı veya temditli harç kuralına uygun olarak
akıcı veya sulu kıvamda hazırlanmalıdır.
 Püskürtme sıva, şartnamesine uygun olarak yüzeye uygulanmış kaba ve
ince sıva veya mevcut ince sıvalı yüzeylere tek kat olarak uygulanmalıdır.
 Sıvanacak yüzeyler öncelikle ıslatılmalıdır.
 Püskürtme sıvanın iri taneli olması isteniyorsa lastik paletli, ince taneli
olması isteniyorsa çelik paletli püskürtme sıva aleti kullanılmalıdır.
 Serpme sıvanın tersine püskürtme sıva harcı, yüzeye yukarıdan aşağıya
doğru püskürtme sıva aleti ile püskürtülmelidir.
 Püskürtme sıvada mastar çekilmez, püskürtüldüğü gibi yüzeyde kalır.
 Sıva yüzeye uygulanırken püskürtme sıva aleti duvar yüzeyine yaklaşık 1520 cm uzakta tutulmalıdır. Bu sırada bir yandan aletin kolu elle aynı hızda
çevrilirken diğer yandan sağa sola hareket edilmelidir.
 Aynı noktaya fazladan harç püskürtüldüğü zaman yüzeyde akmalar
meydana geleceği için dikkat edilmelidir.
 Püskürtme aleti çok hızlı hareket ettirilirse bu kez yüzeyde sıvanmamış boş
yerler oluşacağından buna da özen gösterilmelidir.
 Yüzeyde
sıvanmamış
yerler
(boşluklar)
kalmayacak
ve
birbirini
tamamlayacak şekilde püskürtme sıva yapılmalıdır.
 Yapılacak püskürtme sıvaya boya katıldığı takdirde bir yüzeye yetecek
harcın tamamının kuru olarak bir harman halinde karıştırılması ve
kullanıldıkça bir tekne içinde su ile ıslatılması gereklidir.
 Yere dökülen harç toplanıp iyice alıştırıldıktan sonra tekrar kullanılmalıdır.
 Çeşitli harmanlarda kullanılacak agreganın aynı granülometride ve harcın
aynı kıvamda olmasına dikkat edilmelidir.
 İş bitiminde çalışılan alan ve kullanılan araçlar temizlenmeli, aletler yerine
konulmalıdır.
5.3.5. Kireç, çimento, takviyeli ve temditli sıva yapılması
Kireç sıva, çimento sıva, takviyeli sıva ve temditli sıvanın yapımı birbirine
benzerdir. Bu sıvalar kullanıldıkları harçtan dolayı bu ismi almışlardır. Bu sıvalar
kaba ve ince sıva yapımında kullanılmaktadır.
5.3.6. Alçı sıva yapılması
 İş kıyafetinizi giyiniz, baret, eldiven, iş gözlüğü ve maskenizi takınız.
 İç ve dış cephelerde yapılacak sıva uygulamalarında çalışanların güvenliğini
tehlikeye atacak durumlardan (açıkta elektrik kablosu, atık maddeler,
kaygan yüzey, kullanılan iskele ya da merdivendeki kusurlar gibi)
kaçınılmalıdır.
 Alçı sıva yapımında kullanılacak aletler çalışma alanında hazır halde
bulundurulmalıdır.
 Alçı sıva hassas bir işçilik gerektirdiğinden tecrübeli ustalar tarafından
yapılmalıdır.
 Alçı sıva yapılacak yüzeyler iyice temizlenip yıkanmalıdır.
 Alçı sıvanın yapılacağı eski sıva üzerindeki kırılacak ve tamir edilecek
gevşek yüzeyler tespit edilip onarımı yapılmalıdır.
 + 5 ºC nin altında ve 30 ºC nin üstündeki sıcaklıklarda sıva yapılmamalı
veya gerekli önlemler alınarak sıva yapılmalıdır.
 Alçı harcı hazırlanırken tekne veya kap içine önce su konulmalı, alçı suyun
üzerine dökülmeli ve içinde topak kalmayıncaya kadar düşük devirli matkap
ile iyice karıştırıldıktan sonra kullanılmalıdır.
 Su/alçı oranı iyi ayarlanmalı, sonradan harca su veya alçı eklenmemelidir.
 Alçı sıva ince sıvası yapılmış eski yüzeylere, kaba sıvası çok düzgün
yüzeylere veya doğrudan duvar elemanı üzerine uygulanabilir.
 Harcın hazırlandığı kap ile sıva uygulamasında kullanılacak araçlar/aletler
temiz olmalıdır.
 Makinenin içi ve püskürtme hortumu her sıva için kullanılmadan önce su ile
güzelce yıkanarak temizlenmelidir.
 Yüzeydeki toz, yağ, boya gibi yapışmayı(tutunmayı) önleyici maddeler
temizlenmelidir.
 Uygulama/sıva öncesi kuru yüzeyler mutlaka ıslatılmalıdır.
 Pürüzsüz
yüzeylerde
yapışmayı
sağlamak
için
yüzey
tırtıklanarak
pürüzlendirilmelidir.
 Alçı sıva elle yapılacaksa uygun el aletleri kullanılarak uygulanmalıdır.
Hazırlanan harç tahta kürek üzerine alınmalı ve çelik malanın arkası ile
yüzeye bastırılarak sürülmelidir. Alçı harcı, çimento ve kireç harcına göre
daha yağlı ve çok daha yapışkan olduğundan malaya yapışır. Bu nedenle
harç yüzeye malanın arkası sürülerek sıvanmalıdır.

Alçı ince sıva evvela tahta mala ile perdahlanır, bu işlem yüzeye bolca su
serpilerek ve tahta mala ile sık sık su içerisinde ıslatılmak suretiyle yapılır,
tahta mala perdahı tamamlandıktan sonra yüzeyin daha da düzgün olması
için çelik mala ile perdahlama yapılmalıdır.

Çelik mala izlerinin kaybedilmesi için ise, keçeyle de perdah yapılır. Keçe
ıslatıldıktan sonra yüzeye bastırılır ve küçük daireler yapacak şekilde
hareket ettirilerek perdahlanmalıdır.

Makine ile sıva yapılıyorsa aşağıdan yukarıya doğru birbirinin üstüne
bindirerek sağa ve sola doğru sıva yapılmalıdır.

Kolon, kiriş, duvar gibi yapı elemanlarının birleşim yerlerinde çatlamaya
karşı sıva filesi kullanılmalıdır.

Sıva kalınlığı fazla ise iki kat arasında 1 gün beklenmelidir.

Sıva prizine başlamadan düzeltme işlemi tamamlanmalıdır.

Perdahlama için kauçuk tabanlı perdah malası kullanılmalıdır.

İş bitiminde çalışılan alan ve kullanılan araçlar temizlenmeli, aletler yerine
konulmalıdır.
5.3.7. Mozaik sıva yapılması
 İş kıyafetinizi giyiniz, baret, eldiven, iş gözlüğü ve maskenizi takınız.
 İç ve dış cephelerde yapılacak sıva uygulamalarında çalışanların güvenliğini
tehlikeye atacak durumlardan (açıkta elektrik kablosu, atık maddeler,
kaygan yüzey, kullanılan iskele ya da merdivendeki kusurlar gibi)
kaçınılmalıdır.
 Mozaik sıva yapımında kullanılacak aletler çalışma alanında hazır halde
bulundurulmalıdır.
 Mozaik sıva hassas bir işçilik gerektirdiğinden tecrübeli ustalar tarafından
yapılmalıdır.
 Mozaik sıva yapılacak yüzeyler iyice temizlenip yıkanmalıdır.
 Mozaik sıvanın yapılacağı eski sıva üzerindeki kırılacak ve tamir edilecek
gevşek yüzeyler tespit edilip onarımı yapılmalıdır.
 + 5 ºC nin altında ve 30 ºC nin üstündeki sıcaklıklarda sıva yapılmamalı
veya gerekli önlemler alınarak sıva yapılmalıdır.

Mozaik harcı tekne veya kap içinde homojen ve normal kıvamda olacak
şekilde karıştırılmalıdır.
 Mozaik sıva alt tabakası 400 kg çimento harçlı 2 cm kalınlığındaki kaba sıva
olmalıdır. Mozaik harcı 1 m3 numaralı mozaiğe 500-600 kg çimento
karıştırılarak hazırlanmalıdır.
 Duvara yapılan mozaik sıva, çimento sıva, mermer sıva vb. çimento harçlı
sıvaların içine bir miktar sulu kıvamda kireç karıştırmanın mukavemet yani
sağlamlık bakımından zararı yoktur. Sıva harcını özleştirmek yani harcın
sıva yaparken duvara iyi yapışmasını sağlamak için faydası vardır. Ayrıca
kireç sıva yaparken ustaya çalışma kolaylığı sağlar.
 Sıva yaparken çimentolu harçlara katılacak yağlı kireç en çok harcın 1/25’i
kadar olabilir. Bu da 1 m3 harca 2 teneke yağlı kireç katılabilir demektir. (1
m3 hacim, 55 tenekeye veya 20 el arabasına eşit denilebilir).
 Mozaik harcı su ile karıştırıldıktan sonra en az 15 - 20 dakika beklenmeli ve
bu süre sonunda harcın plastik sakız kıvamına gelmesi sağlanmalıdır.
 Büyük yüzeylerde kaba sıva üzerine 1.5 cm kalınlığında düşey çıtalar 80100 cm aralık ile çakılır. Mozaik sıva çıtalar arasına birer atlayarak yapılır.
Hazırlanan harcın bir kısmı sulandırılarak serpme atılır, serpme üzerine
plastik kıvama gelmiş olan harç sürülerek mozaik sıva yapılır.
 Harç plastik kıvamına geldikten sonra yüzeye sürülür, yüzey mastarla kontrol edilip düzeltildikten sonra çelik mala ile yüzey perdahlanır. Ertesi gün
çıtalar sökülür ve boş bırakılan araların mozaiği yapılır.
 Mozaik sıva yerleştikten sonra spiral ile silinir. Mozaik taze ise spirale kağıt
zımpara takılır, eğer çok sertleşmiş ise zımpara taşı takılarak mozaik yüzeyi
silinir. Spiralin bulunmadığı yerde mozaik 2-3 gün sonra demir testere ile
silinir ve zımpara taşı ile zımpara edilerek yüzey silinip temizlenir.
 Binanın dış cephelerinde yapılan mozaik sıvanın yüzeyleri bazen su ile
silinerek temizlenir. Bu sıvaya silme sıva denir.
 İş bitiminde çalışılan alan ve kullanılan araçlar temizlenmeli, aletler yerine
konulmalıdır.
5.3.8. Yalıtımlı sıva yapılması
 İş kıyafetinizi giyiniz, baret, eldiven, iş gözlüğü ve maskenizi takınız.
 İç ve dış cephelerde yapılacak sıva uygulamalarında çalışanların güvenliğini
tehlikeye atacak durumlardan (açıkta elektrik kablosu, atık maddeler,
kaygan yüzey, kullanılan iskele ya da merdivendeki kusurlar gibi)
kaçınılmalıdır.
 Yalıtımlı sıva yapımında kullanılacak aletler çalışma alanında hazır halde
bulundurulmalıdır.
 Yalıtımlı sıva hassas bir işçilik gerektirdiğinden tecrübeli ustalar tarafından
yapılmalıdır.
 Yalıtımlı sıva yapılacak yüzeyler iyice temizlenip yıkanmalıdır.
 Yalıtımlı sıvanın yapılacağı eski sıva üzerindeki kırılacak ve tamir edilecek
gevşek yüzeyler tespit edilip onarımı yapılmalıdır.
 + 5 ºC nin altında ve 30 ºC nin üstündeki sıcaklıklarda sıva yapılmamalı
veya gerekli önlemler alınarak sıva yapılmalıdır.
 Yağmurlu havalarda sıva yapılmamalıdır.
 Bünyesindeki malzemeler sayesinde ısı yalıtımı sağlayan bu sıvanın
uygulaması malanın arkası ile yüzeye sürülerek yapılır.
 Hazır sıvalar brüt beton, perdahlanmış kaba sıva, ince sıva, sunta, durolit
ve betopan gibi düzgün yüzeylere rulo ile de uygulanabilir. Bunun için yüzey
hazırlandıktan sonra bir kat astar sürülür. 1m² yüzeye 0.250 kg hesabıyla
astarlanır.
 Astar kuruduktan sonra sıvaya başlanır. Hazır harç plastik bir leğene
boşaltılıp iyice karıştırılıp özleştirilerek kullanılmaya hazır hale getirilir. Sıva
için özel yapılmış rulo kullanılır. Rulo harç leğenine batırılır ve duvar
yüzeyine aşağı yukarı hareket ettirilerek sürülür. Sıva tamamlandıktan
sonra kuruyana kadar tozdan korunmalıdır.
 Sıva mala ile yapılıyorsa sıva kalınlığı 2–3 mm kadardır. Perdahlama
şekline
göre
değişik
görünüşte
yapılırlar.
Uygulamaya
en
üsten
başlanmalıdır. Bir defada sıvanacak yüzey bantla ayrılır. Sıva işlemi
bittikten sonra bant çıkarılır.
 Sıvanın devamında ise daha önce kaplanmış sıvanın kenarı bantlanarak ek
göstermemesi
sağlanmalıdır.
Bantlamanın
mümkünse
perdahlama
çizgilerine paralel olarak yapılması gerekir. Leğendeki harç çelik mala ile
sürülür. Çelik mala üzerine alınan harç duvar yüzeyine aşağıdan yukarıya
doğru sürülür.
 Bu sıvalar püskürtme yöntemiyle de yapılabilir.
 Sıva mastar ile düzeltildikten sonra perdahlanarak tamamlanır.
 İş bitiminde çalışılan alan ve kullanılan araçlar temizlenmeli, aletler yerine
konulmalıdır.
5.4.
Ahşap yüzeyler üzerine sıva yapılması
5.4.1. Bağdadi sıva yapılması
 İş kıyafetinizi giyiniz, baret, eldiven, iş gözlüğü ve maskenizi takınız.
 Bağdadi sıva yapımında kullanılacak aletler çalışma alanında hazır halde
bulundurulmalıdır.
 İç ve dış cephelerde yapılacak sıva uygulamalarında çalışanların güvenliğini
tehlikeye atacak durumlardan (açıkta elektrik kablosu, atık maddeler,
kaygan yüzey, kullanılan iskele ya da merdivendeki kusurlar gibi)
kaçınılmalıdır.
 Bağdadi sıva hassas bir işçilik gerektirdiğinden tecrübeli ustalar tarafından
yapılmalıdır.
 Bağdadi sıva yapılacak yüzeyler iyice temizlenmeli, tozdan arındırılmalıdır.
 Bağdadi sıvanın yapılacağı yüzey üzerindeki eski sıvalar kırılmalı ve tamir
edilecek gevşek yüzeyler tespit edilip onarımı yapılmalıdır.
 + 5 ºC nin altında ve 30 ºC nin üstündeki sıcaklıklarda sıva yapılmamalı
veya gerekli önlemler alınarak sıva yapılmalıdır.
 Bağdadi sıva uygulanacak duvar yüzeylerine 1.5x2.5 cm veya 2x2 cm
boyutundaki bağdadi çıtalar (yamuk kesitli) 2.5-3 cm aralıklarla çakılmalıdır.
 Çıtaların çakıldığı taban sağlam olmalı varsa çürük kısımlar onarılmalıdır.
 Harç tekne veya kap içine kum, kireç, kıtık ve su konulduktan sonra
homojen bir karışım elde edilinceye kadar düşük devirli matkap ile iyice
karıştırılmalı, özleşmesi için bir gün bekletilmelidir.
 1 gün dinlenen harç içine dış sıva için çimento, iç sıva için alçı katılmalı ve
kullanılacak miktar kadar harç karıştırılmalıdır.
 Bu çıtalar üzerine sıva harcı birinci tabaka olarak atılmalı veya malanın
arkası ile harcın çıtalar arasına iyice yerleşmesi sağlanmalıdır.
 Bu tabaka prizini aldıktan sonra ikinci tabaka yüzeye uygulanmalı ve yüzey
mastarına getirilmelidir.
 Gerektiğinde üçüncü tabaka yani ince sıva yüzeye uygulanarak bağdadi
sıva tamamlanmalıdır.
 Sıvanacak yüzeyin tamamen lifli malzemelerden (saman balyası gibi)
olması durumunda duvar yüzeyinde hasır şeklinde korozyona dayanıklı file
kullanılmalıdır. File yüzeye uygun destekler ile tutturulmalı ardından harç bu
filenin üzerine iki tabaka halinde uygulanmalıdır.
 Bağdadi sıva, su ve nemin bulunmadığı mahallerin duvarlarına yapılmalıdır.
Aksi taktirde bağdadi çıtaları su ve nemin etkisiyle kısa zamanda çürür. Bu
sıva kesinlikle binaların iç bölme duvarlarına yapılmalıdır.
 Bağdadi sıvanın yapıldığı duvara bağdadi duvar adı verilir. Bağdadi duvar
diğer taş ve tuğla duvarlara göre daha hafiftir. Bu nedenle hafif olması
istenilen yerlere bağdadi sıva yapılır.
 İş bitiminde çalışılan alan ve kullanılan araçlar temizlenmeli, aletler yerine
konulmalıdır.
5.4.2. Kamış sıva yapılması
 İş kıyafetinizi giyiniz, baret, eldiven, iş gözlüğü ve maskenizi takınız.
 İç ve dış cephelerde yapılacak sıva uygulamalarında çalışanların güvenliğini
tehlikeye atacak durumlardan (açıkta elektrik kablosu, atık maddeler,
kaygan yüzey, kullanılan iskele ya da merdivendeki kusurlar gibi)
kaçınılmalıdır.
 Kamış sıva yapımında kullanılacak aletler çalışma alanında hazır halde
bulundurulmalıdır.
 Kamış sıva hassas bir işçilik gerektirdiğinden tecrübeli ustalar tarafından
yapılmalıdır.
 Kamış sıva yapılacak yüzeyler iyice temizlenmeli, tozdan arındırılmalıdır.
 Kamış sıvanın yapılacağı yüzey üzerindeki eski sıvalar kırılmalı ve tamir
edilecek gevşek yüzeyler tespit edilip onarımı yapılmalıdır.
 + 5 ºC nin altında ve 30 ºC nin üstündeki sıcaklıklarda sıva yapılmamalı
veya gerekli önlemler alınarak sıva yapılmalıdır.
 Kamış sıva uygulanacak duvar yüzeylerine boyuna kesilmiş kamışlar 2.5-3
cm ara ile çakılmalıdır.
 Birbirlerine tellerle bağlanmış olan hazır kamış levhalar kullanılması
durumunda taşıyıcı konstrüksiyona galvanizli tellerle sık bir şekilde
bağlanmalıdır.
 Kamışların çakıldığı taban sağlam olmalı varsa çürük kısımlar onarılmalıdır.
 Harç tekne veya kap içine kum, kireç, kıtık ve su konulduktan sonra
homojen bir karışım elde edilinceye kadar düşük devirli matkap ile iyice
karıştırılmalı, özleşmesi için bir gün bekletilmelidir.
 1 gün dinlenen harç içine dış sıva için çimento, iç sıva için alçı katılmalı ve
kullanılacak miktar kadar harç karıştırılmalıdır.
 Bu çıtalar üzerine sıva harcı birinci tabaka olarak atılmalı veya malanın
arkası ile harcın kamışlar arasına iyice yerleşmesi sağlanmalıdır.
 Bu tabaka prizini aldıktan sonra ikinci tabaka yüzeye uygulanmalı ve yüzey
mastarına getirilmelidir.
 Gerektiğinde üçüncü tabaka yani ince sıva yüzeye uygulanarak kamış sıva
tamamlanmalıdır.
 Sıvanacak yüzeyin tamamen lifli malzemelerden (saman balyası gibi)
olması durumunda duvar yüzeyinde hasır şeklinde korozyona dayanıklı file
kullanılmalıdır. File yüzeye uygun destekler ile tutturulmalı ardından harç bu
filenin üzerine iki tabaka halinde uygulanmalıdır.
 İş bitiminde çalışılan alan ve kullanılan araçlar temizlenmeli, aletler yerine
konulmalıdır.
5.5.
Metal yüzeyler üzerine sıva yapılması
 İş kıyafetinizi giyiniz, baret, eldiven, iş gözlüğü ve maskenizi takınız.
 İç ve dış cephelerde yapılacak sıva uygulamalarında çalışanların güvenliğini
tehlikeye atacak durumlardan (açıkta elektrik kablosu, atık maddeler,
kaygan yüzey, kullanılan iskele ya da merdivendeki kusurlar gibi)
kaçınılmalıdır.
 Sıva
yapımında
kullanılacak
aletler
çalışma
alanında
hazır
halde
bulundurulmalıdır.
 Metal yüzey üzerine sıva hassas bir işçilik gerektirdiğinden tecrübeli ustalar
tarafından yapılmalıdır.
 Sıvanacak metal yüzeyler yapışmayı engelleyen maddelerden (boya, yağ,
bitüm vb) iyice temizlenmelidir.
 +5 ºC nin altında ve +30 ºC nin üstündeki sıcaklıklarda sıva yapılmamalı
veya gerekli önlemler alınarak sıva yapılmalıdır.
 Metal yüzeyler üzerine sıva taşıyıcı olarak kullanılacak metal taşıyıcı (rabitz
teli gibi) kaynak, vida gibi uygun bir destekle sabitlenmelidir.
 Harç tekne veya kap içine kum, kireç, kıtık ve su konulduktan sonra
homojen bir karışım elde edilinceye kadar düşük devirli matkap ile iyice
karıştırılmalı, özleşmesi için bir gün bekletilmelidir.
 1 gün dinlenen harç içine dış sıva için çimento, iç sıva için alçı katılmalı ve
kullanılacak miktar kadar harç karıştırılmalıdır.
 Sıva taşıyıcı sabitlenmiş yüzeyler üzerine sıva harcı birinci tabaka olarak
atılmalı veya harcın malanın arkası ile metal taşıyıcının arasına iyice
yerleşmesi sağlanmalı, böylece metal yüzeyin korozyona uğraması
engellenmelidir.
 Bu tabaka prizini aldıktan sonra ikinci tabaka yüzeye uygulanmalı ve yüzey
mastarına getirilmelidir.
 Gerektiğinde üçüncü tabaka yani ince sıva yüzeye uygulanarak kamış sıva
tamamlanmalıdır.
 İş bitiminde çalışılan alan ve kullanılan araçlar temizlenmeli, aletler yerine
konulmalıdır.
5.6.
Denizlik montajı yapılması
Tamamlanmış pencere alt kısımlarına denizlik yerleştirilir. Bunun için aşağıdaki
işlem basamaklarına uyulmalıdır:
 İş kıyafetinizi giyiniz, baret, eldiven, iş gözlüğü ve maskenizi takınız.
 İç ve dış cephelerde yapılacak sıva uygulamalarında çalışanların güvenliğini
tehlikeye atacak durumlardan (açıkta elektrik kablosu, atık maddeler,
kaygan yüzey, kullanılan iskele ya da merdivendeki kusurlar gibi)
kaçınılmalıdır.
 Denizlik montajında kullanılacak aletler çalışma alanında hazır halde
bulundurulmalıdır.
 Önceden hazırlanan denizlik monte edileceği yere getirilir.
 Denizliği monte etmek için kullanılacak çimento harcı veya yapıştırma harcı
hazırlanır.
 Denizliğin yerleştirileceği yerde bulunan zayıf noktalar varsa tamir edilir.
 Ardından bu yer ıslatılır ve yeterli miktarda harç serilir.
 Denizlik harç üzerine terazisinde yerleştirilir ve kontrol edildikten sonra
gerekli tedbirler alınarak işlem tamamlanır.
 İş bitiminde çalışılan alan ve kullanılan araçlar temizlenmeli, aletler yerine
konulmalıdır.
5.7.
Söve montajı yapılması
Pencere ve kapıların etrafına söve kaplanarak bina cephesi daha estetik hale
getirilmektedir. Sövenin monte edilmesinde aşağıdaki işlem basamaklarına
uyulmalıdır:
 İş kıyafetinizi giyiniz, baret, eldiven, iş gözlüğü ve maskenizi takınız.
 İç ve dış cephelerde yapılacak sıva uygulamalarında çalışanların güvenliğini
tehlikeye atacak durumlardan (açıkta elektrik kablosu, atık maddeler,
kaygan yüzey, kullanılan iskele ya da merdivendeki kusurlar gibi)
kaçınılmalıdır.
 Söve montajında kullanılacak aletler çalışma alanında hazır halde
bulundurulmalıdır.
 Önceden hazırlanmış ve ölçüsüne göre üretilmiş olan söveler monte
edileceği yere getirilir.
 Söve monte etmek için kullanılacak çimento harcı veya özel yapıştırma
harcı hazırlanır.
 Sövenin yerleştirileceği köşelerde bulunan zayıf ve hasarlı yerler varsa
tamir edilir.
 Bu işlemin ardından sövelerin monte edileceği yerler ıslatılır ve yeterli
miktarda harç serilir. Ya da harç sövenin yapıştırılacağı yüzeye sıvanır.
 Söve montajına yanlardan başlanır. İlk olarak yan söveler terazisinde
olacak şekilde yerleştirilir.
 Ardından üst söve yan söveler üzerine terazisinde yerleştirilir, gerekli yüzey
temizliği yapılır ve kontrol edildikten sonra gerekli tedbirler alınarak işlem
tamamlanır.
 İş bitiminde çalışılan alan ve kullanılan araçlar temizlenmeli, aletler yerine
konulmalıdır.
KAYNAKLAR
1. Aruntaş, H.Y., Sıvacılık ders notları(yayınlanmamış), Ankara, 2009.
2. Ulusal meslek standardı, Sıvacı (seviye 3), Mesleki Yeterlilik Kurumu(MYK),
Ankara, 2011.
3. Ulusal yeterlilik, Sıvacı(seviye 3), MYK, Ankara, 2011.
4. Şimşek O., Yapı malzemeleri-II, Seçkin yayıncılık, Ankara, 2007.
5. MEB, Sıva, İnşaat Teknolojisi modülü, MEGEP, Ankara, 2007.
6. TS EN 13914-1, Dış ve iç sıvaların tasarımı, hazırlanması ve uygulanmasıDış sıva, TSE, Ankara, 2007.
7. TS EN 13914-2, Dış ve iç sıvaların tasarımı, hazırlanması ve uygulanmasıBölüm 2: İç sıvalar için tasarım hususları ve temel prensipler, TSE, Ankara,
2007.
8. TS EN 197-1, Çimento - Bölüm 1: Genel çimentolar - Bileşim, özellikler ve
uygunluk kriterleri, TSE, Ankara, 2012.
9. TS 21, Çimento - Beyaz Portland çimentosu - Bileşim, özellikler ve
uygunluk kriterleri, TSE, Ankara, 2008.
10. TS EN 413-1, Harç çimentosu-Bölüm 1: Bileşim, özellikler ve uygunluk
kriterleri, TSE, Ankara, 2010.
11. TS EN 459-1, Yapı kireci - Bölüm 1: Tarifler, özellikler ve uygunluk kriterleri,
TSE, Ankara, 2012.
12. TS EN 13279-1, Yapı ve sıva alçıları - Bölüm 1: Tarifler ve gerekler, TSE,
Ankara, 2009.
13. TS 2717 EN 13139, Agregalar - Harç yapımı için, TSE, Ankara, 2005.
14. TS EN 1008, Beton-Karma Suyu-Numune Alma, Deneyler ve Beton
Endüstrisindeki İşlemlerden Geri Kazanılan Su Dahil, Suyun, Beton Karma
Suyu Olarak Uygunluğunun Tayini Kuralları, TSE, Ankara, 2003.
15. Anonim, Bayındırlık Bakanlığı Genel Teknik Şartnamesi, Ankara, 2008.
16. Meslek ve Teknik Eğitim okulları İş sağlığı ve Güvenlik Rehberi, Çalışma ve
Sosyal Güvenlik ve Milli Eğitim Bakanlığı yayını, 2011.