Sahne Bilgisi I - prometeatro Tiyatro Ders Notları

Sahne
Bilgisi
I
Hazırlayan: Barış Yıldırım
1
İÇİNDEKİLER
Sözlük ......................................................................................................................... 4
Sahne Bilgisi Dersi ..................................................................................................... 5
Gereçler .................................................................................................................. 5
Çizimle ilgili bazı kavramlar ..................................................................................... 5
1. Dönemde İncelenecek Oyunlar ........................................................................... 5
Reji Defteri .................................................................................................................. 6
Çerçeve Sahne ........................................................................................................... 6
Plan Çizerken Kullanılacak Şekil Kalıpları .................................................................. 7
Oyun Okurken ............................................................................................................ 8
VAHŞİ BATI ................................................................................................................ 9
Austin ve Lee’nin Karşılaştırılması .......................................................................... 9
Oyunda Karşıtlıklar............................................................................................... 9
Kabil-Habil ilişkisi bağlamında Austin-Lee.......................................................... 10
Baş Kişi ................................................................................................................. 11
Oyundaki Çeşitli Bölümlerin Yorumu ..................................................................... 11
Annenin duyarsızlığı........................................................................................... 11
Babanın protezi bırakma olayı ........................................................................... 11
Replik: “Kırağı çimin üzerinde erimeden” (Lee, Saul’e) ...................................... 11
Lee’nin Sinopsisini Anlatışı ................................................................................ 11
“Her şey birbirine benziyor” teması .................................................................... 11
Vahşi Batı (Çözümleme Tablosu) ............................................................................. 12
TASARIMIN İLKELERİ ............................................................................................. 13
1. Denge ................................................................................................................ 13
2. Vurgu ................................................................................................................. 13
AYRINTI ÇİZİMLERİ ................................................................................................. 14
Kesit ...................................................................................................................... 14
TASARIMIN İLKELERİ (Devam) ............................................................................... 16
3. Ritm ................................................................................................................... 16
4. Orantı ................................................................................................................ 16
5. Uyuşum ............................................................................................................. 16
MARTI (Anton Çehov) .............................................................................................. 16
1. PERDE .............................................................................................................. 16
2 Yıl Sonra............................................................................................................. 17
Kişiler .................................................................................................................... 17
İlişkiler Düzeni ....................................................................................................... 18
Mekan ve Zaman ................................................................................................... 20
Motifler, Semboller ................................................................................................ 20
Göl ..................................................................................................................... 20
Martı ................................................................................................................... 20
2
Ayrıntı Çizimleri (Devam) .......................................................................................... 21
İzometrik Perspektif ............................................................................................... 21
TARİHLERİNE GÖRE DERSLER
30 Eylül 2003 .............................................................................................................. 5
7 Ekim 2003 ................................................................................................................ 6
Diğer Haftalar ............................................................................................................. 7
28 Ekim 2003 .............................................................................................................. 8
4 Kasım 2003 ........................................................................................................... 13
11 Kasım 2003 ......................................................................................................... 15
2 Aralık 2003 ............................................................................................................ 16
16 Aralık 2003 .......................................................................................................... 18
ŞEKİLLER
Şekil 1 - Çerçeve Sahne ............................................................................................. 6
Şekil 2: Kesit Çizimi Örneği ...................................................................................... 14
Şekil 3 Dört Basamaklı Merdiven Kesit Çizimi .......................................................... 15
ÖDEVLER
Ödev 1: Haftaya yapılacak olanlar .............................................................................. 6
Ödev 2: Konuları Anlatacaklar .................................................................................. 13
Ödev 3: Haftaya ........................................................................................................ 14
ÇÖZÜMLEMELER
Çözümleme Tablosu 1: Vahşi Batı ........................................................................... 12
TABLOLAR
Tablo 1 - Martı'daki Eksen Karakterlerin Karşılaştırılması ........................................ 18
Tablo 2 - Martı'daki kişilerin çeşitli özellikleri ile karşılaştırılmaları ............................ 18
Tablo 3 - İkili aşk ilişkileri ve üçüncüler ..................................................................... 18
Tablo 4 - Aileler ve dışarıdan gelenler ...................................................................... 19
Tablo 5 - Aile üçgenleri ............................................................................................. 19
Tablo 6 - Aşk üçgenleri ............................................................................................. 19
TARTIŞMALAR
Tartışma 1 - Treplev empresyonist mi? .................................................................... 18
3
Sözlük
SÖZCÜK
İzometrik Perspektif
3 boyutlu çizimdir.
Kesit:
Yandan görünüştür.
Kutu dekor
Daha çok gerçekçi tiyatroyla ortaya çıkmış, gerçek mekan
yaratmak için kullanılan kapalı mekan dekoru. Ev olursa Ev
olursa, 3 duvarı kapalı, 1’i açık ev duvarı.
Perspektif
Karşıdan görünüştür.
Plan
Sahnenin ya da dekorun, üstten, kuşbakışı görünüşüdür.
Yükseklik öğesi görülmez.
Portal
Çerçeve
Sofito
Seyircinin görmediği, sahnenin üst tavanı (ışıklar, spotlar,
perdeler ve dekor vb.nin bağlandığı yer)
Kesit
Yüksekliği de gösteren bir ayrıntı çizim yöntemidir.
Reji Defteri
Bir oyunun sahneleme sürecinin ilk gününden son temsile
kadar bütün aşamalarının ayrıntılarıyla kağıt üzerine
aktarıldığı defterdir.
ANLAMI
4
30 Eylül 2003
 Tanışma faslı yapıldı.
Sahne Bilgisi Dersi
Sahne Bilgisi, 4 yıl boyunca okunan mecburi bir ders.
İlk 3 sınıfta 2’şer saat, son sınıfta ise 4’er saat görülüyor. 1 ve 2. Sınıflarda
rejinin masa başı kısmı görülürken, 3. sınıfta yavaş yavaş pratiğe geçilecek, 4. Sınıf
ise tamamen sahnede geçecek.
Bu yıl görülecek 1. Sınıfta daha çok işin teknik kısmı ele alınacak. Dekor,
kostüm, makyaj, ışık vb, oyunculuk dışındaki yönler üzerinde durulacak.
Mekan ve Zaman yaratma: Dekor ve mekan yaratma ele alınacak. Yazarlar
nasıl mekan yaratmışlar, anlatmak istediklerini dekor yoluyla nasıl anlatmışlar, zaman
nasıl kullanılmış, oyunun demek istedikleri zaman yoluyla nasıl anlatılmış; oyunlar
incelenerek bunlara bakılacak.
Dersin amacı sahneyi tanıtmak, yönetmenliğe hazırlamak ve her öğrenciyi bir
yönetmen olabilecek şekilde eğitmek. Oyunun seçiminden sahnelemenin son
aşamasına kadar bir yönetmenin yapması gerekenler öğrenilecek.
Çizimler yapılacak, ölçekli çizim öğrenilerek sahne planı, dekor planı
yapılacak.
Gereçler
- Kalem
- Harita metot defteri ya da dosya içinde kareli kağıt
- Cetvel
- Pergel
Çizimle ilgili bazı kavramlar
- Plan: Sahnenin ya da dekorun, üstten, kuşbakışı görünüşüdür. Yükseklik öğesi
görülmez.
- Kesit: Yandan görünüştür.
- İzometrik Perspektif: 3 boyutlu çizimdir.
- Perspektif: Karşıdan görünüştür.
1.
-
Dönemde İncelenecek Oyunlar
Aç Sınıfın Laneti, Vahşi Batı, Gömülü Çocuk (Sam Shepard)
Martı (Çehov, Çev: Ataol Behramoğlu, Adam yayınları)
Çehov’un diğer oyunları: Vişne Bahçesi, Üç Kızkardeş, Vanya Dayı, Ayı vd.)
5
Reji Defteri
Bir oyunun sahneleme sürecinin ilk gününden son temsile kadar bütün
aşamalarının ayrıntılarıyla kağıt üzerine aktarıldığı defterdir.
Sahnede kullanılan her şey tutulur: dekor, kostüm, mizansenler, duygu
değişimleri, giriş çıkışlar, kostüm, kostümde kullanılan kumaşlardan parçalar,
aksesuar listeleri, müzik kullanıldıysa onun notaları, gazete yazıları, yorum yazıları,
yönetmenin ve yazarın biyografileri vb. Belge niteliği taşıyan her şey, gerekirse
kasetler ve CD’ler bile bu deftere girer.
Bir sonraki ders
-
“Vahşi Batı” oyunu okunmaya başlanmış olacak.
-
Malzemeler gelecek
Ödev 1: Haftaya yapılacak olanlar
7 Ekim 2003
Çerçeve Sahne
7.5
m
5m
2.5 m
Portal (çerçeve)
1m
7.5 m
Şekil 1 - Çerçeve Sahne
-
Portal
: Çerçeve
Sofito
: Seyircinin görmediği, sahnenin üst tavanı (ışıklar, spotlar, perdeler ve
dekor vb.nin bağlandığı yer)
Kutu dekor: Daha çok gerçekçi tiyatroyla ortaya çıkmış, gerçek mekan yaratmak
için kullanılan kapalı mekan dekoru. Ev olursa Ev olursa, 3 duvarı kapalı, 1’i açık
ev duvarı.
6
Diğer Haftalar
Plan Çizerken Kullanılacak Şekil Kalıpları
Koltuk
Duvarlar
Kanepe
(Sahne planı
çizilirken
duvarlar böyle
çizilir)
Abajur
TV
Kapılar
Buzdolabı
Ocak
Evye
Müştemilat
Klozet
Küvet
Lavabo
Duvara asılı
bir şey
(çerçeve vb.)
Çeşitli
masalar
Masa vb.
Üzerindeki
aksesuarlar
Pencere
Sandalyeler
Köşedeki
eşyalar
Yatak
7
Çalı
Sahne
üzerinde
yükselti
Ağaç
Tekerlekli
yükselti
Perde
Rampa
(eğimli bir
yükselti)
Merdiven
(örnekte 5
basamaklı)
Kalorifer
 Ödev olarak yaşadığımız mekanın planını çizdik. (bkz. Ders Defteri, s. 5)
 Büyük Sınıf’ın planını çizdik (daha sonra tamamladık) (bkz. Ders Defteri, s. 7)
28 Ekim 2003
Oyun Okurken
-
-
Metnin melodisini görmek: Bu oyunu soldan sağa, yani baştan sona okumak,
öyküyü ve ilişkileri kavramaktır.
Menin altını okumak (armonisini görmek): Bu, metni çok iyi anlamayı sağlamak
içindir ve yukarıdan aşağı okumadır. Bu okuma esnasında şunlara bakılır:
o Zaman
o Mekan
o Kişiler
o Olaylar
Bütün iyi yazarlar [melodik ve armonik] yapıyı çok iyi kurarlar.
8
VAHŞİ BATI
Austin ve Lee’nin Karşılaştırılması
(Daha ilk sahneden öğrendiklerimiz)
AUSTIN
LEE
Oturma bölmesi
Mutfak
Yapay çim üzerinde
Başka bir zeminde
Oturuyor
Ayakta
Kahve içiyor
Bira içiyor
Mum ışığıyla aydınlanıyor
Ay ışığıyla aydınlanıyor
Evi, arabası, karısı, işi (Amerikan rahat Bunlardan hiçbiri yok
yaşam simgeleri) var
Şehirde yaşıyor
Çölde yaşıyor
Davetli misafir
Davetsiz misafir
Beş yıl sonra annenin evinde karşılaşıyorlar.
-
KENT
ÇÖL
Anne
Baba
Austin
Lee
Daha oyun başında bu karşıtlıkları görüyoruz.
Oyun sonunda Austin ve Lee birbirlerine değil, (çöldeki) babalarına dönüşüyorlar?
[Neden? Austin’in Lee’ye dönüşmediğine dair bir kanıt yok. Hemen
hemen Lee gibi oluyor. Sadece ekmek kızartma makinesi çalması,
hırsızlaşamadığı anlamına mı gelir? Hırsızlaşıyor, vahşileşiyor. Lee’de
ise pek bir değişiklik yok.]
Oyunda Karşıtlıklar
Oyun karşıtlıklar üzerine kurulu. İşte bazıları
o Çöl
X
Kent
o Prodüksiyon
X
Sinema
o Yaşanmış öykü X
Masa başında çıkan öykü
o Çakal
X
Köpek (gibi çakal)
9
Kabil-Habil ilişkisi bağlamında Austin-Lee
Austin-Lee ilişkisi Kabil-Habil ilişkisine benziyor(muş). Kabil’in, çölden gelen
Habil’i öldürmesi mitosu…
HABİL
KABİL
Koyun çobanı, çölden geliyor.
Çiftçi, yerleşik hayatı var.
Tanrıya koyun sunuyor
Tanrıya buğday sunuyor1
(Hangi sunu yanarsa, onun dileği kabul olacak)
Koyun yanıyor (dileği kabul oluyor)
Buğday yanmıyor (dileği kabul olmuyor)
Kanı
toprağa
karışıyor,
toprak Bir hayvanın çene kemiğiyle Habil’in
verimsizleşiyor.
başını eziyor.
Cezalandırılıyor ve çöle sürülüyor. İblis
tarafından kandırılınca ateşe tapmaya başlıyor.
Yine cezalandırılıyor ve lanet Kabil’in tüm soyuna
yayılıyor. Bütün günahların ve şiddetin sebebi,
Kabil’den gelen lanet olarak düşünülüyor.
Karşılaştırma
(Tanrı=dilek kabul eden: Saul)
Shepard [Levent Suner’e göre] söylenceyi tersine çevirmiş
Lee
Austin
Dileği kabul görüyor
Dileği kabul görmüyor
“Öldürülüyor”
“Öldürüyor”
Kanı toprağa aktığı için bereket olmuyor,
yani senaryo asla gerçekleşmeyecek.
Çölden gelmiş kişi (efsanedeki çöle
gitmek çölden gelmek haline geliyor)
Karşılaştırma (Barış)
Aşağıda görüleceği üzere efsanede tam bir ters çevirmeden bahsedilemez.
Lee
Austin
Çölden gelen
Yerleşik olan
Dileği kabul görüyor
Dileği kabul görmüyor
“Öldürülüyor”
“Öldürüyor”
Kanı toprağa aktığı için bereket olmuyor,
yani senaryo asla gerçekleşmeyecek.
Çöle gitmek istiyor..
Çöle gitmeyi çok istiyor…
Gördüğümüz gibi paralelliğin bozulduğu tek nokta, “çöle gitmek” meselesi. Simgesel
olarak Lee’nin öldürüldüğünü kabul edersek zaten çöle gidemez. Çöle gitmeyi
kafasına koyan da Austin’dir. Ben tam bir paralellik görüyorum.
1
Burada Çiftçilik ve Tarım tanrısı arasındaki ezeli rekabeti görüyoruz. Örneğin Dumuzi-Enkidu mitosu:
Dumuzi çoban, Enkidu çiftçidir . İkisi de bolluk-bereket tanrısı İanna’yı ister. Bunun için çatışırlar. Belli
törenlerden sonra İanna, Enkidu’yu seçmiş gibi görünür. Fakat daha sonraki tabletlerde İanna’nın
karısı olarak Dumuzi görünür. (Seçimin Enkidu olması, yerleşik hayatın (çiftçilik) kabul görmesiyle
paraleldir.)
10
Baş Kişi
Baş kişi Austin’dir. Anlatılan onun hikayesidir.
Shepard’da genel olarak olduğu gibi, Austin’i önce yalın haliyle görüyoruz.
Sonra tepeye çıkarıyor ve oradan aşağı atılıyor.
Oyundaki Çeşitli Bölümlerin Yorumu
Annenin duyarsızlığı
Alaska’nın soğuğuna ne kadar duyarsızsa çocuklarına da o kadar duyarsız.
Picasso’nun öldüğünü bile bilmiyor. Dünyadan habersiz.
Babanın protezi bırakma olayı
Yapay olan şeyi kabul etmiyor, çünkü doğaya ait.
[Acaba?
Bence tipik bir Amerikan toplumu hikayesi. Buradan bir takım
semboller çıkartmaya çalışmak oldukça zorlama olur. Babanın
öyküsünden anlamamız gereken şey “o doğaya ait” teması değildir
ki? Bir aile reisinin yıkımı, yok oluşu, sefaletidir. Diğer aile
bireylerinin de geleceğinin bu olduğunu düşünebiliriz. Böyle bakınca,
diş protezinin bir sarhoşluk anında bırakılması, olsa olsa, “ne denli
çabalarsa çabalasınlar, bu ruh hali ve sistem içinde kurtulamazlar”
temasını verebilir.]
Replik: “Kırağı çimin üzerinde erimeden” (Lee, Saul’e)
3. Sahne, s. 131
Sabahın erken saatleri Lee’ye aittir. Öğlen oynasalar Saul kazanırdı.
[Bu tamamen simgesel bir çıkarsama. Hayli de şüpheli. Oyunda bu
yönde bir anıştırma da yok. Bunun golfle bir ilgisi olabilir. Bir başka
olasılık da Lee’nin bir şekliyle bu oyunu oynamak istemesi olabilir.
Gerçi sabahlar Lee’ye yabancı değil, böyle çok uç bir ilişki de
kurulabilir ama bana zorlama geliyor.]
Lee’nin Sinopsisini Anlatışı
4. Sahne, s. 143
“Her biri korkanın yalnızca kendisi olduğunu sanıyor.”
Bu aslında Lee ile Austin arasındaki ilişkiyi de anlatıyor. Oyunda takip eden
Austin, edilen Lee. Austin “ötekinin nereye sürüklendiğini bilmiyor”, Lee’nin ise
“nereye gittiğinden haberi yok.”
“Her şey birbirine benziyor” teması
Bir yerde “Gezdiğim sokaklar birbirinin aynı” deniyor. Lee, bir kadını ararken
10 tane Melanie Ferguson’la karşılaşıyor. Herkes aynı, her yer aynı teması işleniyor.
11
Vahşi Batı (Çözümleme Tablosu)
Vahşi Batı
ZAMAN
1. SAHNE
2. SAHNE
3. SAHNE
4. SAHNE
5. SAHNE
6. SAHNE
7. SAHNE
8. SAHNE
9. SAHNE
Gece
Sabah
Öğle sonrası
Gece
Sabah
Öğle Sonrası
Gece
Gece ile gündüz
arası (çok erken)
Öğlen
Çok
düzenli
oda,
çiçekler,
daktilolu
masa.
Aynı mekan.
Aynı mekan.
Alkov. Sahne
sonunda Lee
TV ile gelir.
TV lavabo tezgahının
üstünde. İçiyorlar.
Lee’nin
yanında şık bir
deri çantada
golf takımı
İlk mekanla aynı.
Lee daktilo
başında. Austin
sarhoş,
mutfakta, yerde.
Lee, golf
sopasıyla
daktiloyu
parçalıyor.
Senaryonun
sayfalarının
yakıldığı bir kap
alkovda, ortada.
Çalınan ekmek
kızartma
makineleri
sıralanmış.
Döşemede boş
bira kutuları,
viski şişeleri. Ev
bitkileri kuruyup
ölmüş.
Sahne
darmadağın;
şişeler, ekmek
kızartıcıları,
parçalanmış
daktilo, kopartılmış
telefon. Çölde bir
hurda yığını etkisi.
Austin, gömleği
dağınık ter içinde
kalemle bir şeyler
yazmaya çalışıyor.
Lee gömleğini
çıkarmış, terli.
Yerdeki şeyleri
tekmeliyor.
Işık: Alkovda mum
ışığı, mutfakta sogun
ışık.
MEKAN
Işık:
Masada
mum ve
ayışığı
KİŞİLER
Austin, Lee
Austin, Lee
Austin, Lee,
Saul
Austin, Lee
Austin, Lee
Austin, Lee, Saul
Austin, Lee
Austin, Lee
Austin, Lee, Anne
Kardeşler
hakkında
serim. Lee,
Austin’den,
hırsızlık
için
arabasını
ister,
Austin
vermez.
Austin para
teklif eder,
Lee
öfkelenir.
Austin, Saul’le
yapacağı
görüşme için
Lee’nin 6’ya
kadar dışarıda
olmasını ister.
Lee karşılık
olarak
arabanın
anahtarlarını
ister ve alır.
Saul
çıkmadan
Austin gelir.
Saul’le bir golf
maçı
ayarlamayı
başarır. Bu
arada film
hikayesini de
anlatır ve
Saul, Austin’in
bu öyküyü
yazmasını
ister. Lee
anahtarları
ister, alamaz.
Austin, Lee’nin film
öyküsünü yazar.
Austin, anahtarlarını
ister alamaz.
Anahtarlarını istediği
için film öyküsünü
yazdığını söyleyince
Lee anahtarları verir.
Yazma işi devam
eder. Birbirini öldüren
kardeşlerden
bahsedilir (Önseme).
Bu kez Austin Lee’yi
senaryo konusunda
teşvik eder. Lee,
anahtarları geri ister
ve alır
Lee’nin Saul’ü
golf oyununda
kafaladığı ve
Austin’in
öyküsünün
iptal olup
Lee’ninkinin
çekileceğini
öğreniriz.
Austin
sinirlenir,
“belki çöle”
kaçmak için
anahtarlarını
ister. Alamaz.
Austin, Saul’le film
hakkında tartışır.
Austin, senaryo
yazmayı kabul
etmez. Babalarının
durumu gündeme
gelir, Lee, paranın
bir kısmını
babasına verecek
ve sadece mutfak
masrafına
harcanmasını
sağlayacaktır.
Austin ve Lee yeni
bir öğle yemeği
ayarlarlar.
Lee senaryo
yazmaya
çalışıyordur.
Ekmek kızartıcısı
çalma üzerine
Lee ile Austin
bahse tutuşurlar.
Lee konsantre
olamadığı için
sarhoş Austin’i
atmakla tehdit
eder. Babanın
kötü durumu
ayrıntılarıyla
anlatılır.
Austin bir kadın
arar, bulamaz.
Austin, çöle
gelmek ister.
Karşılık olarak
senaryoyu
yazmayı kabul
eder.
Austin, senaryoyu
yazarken anne
gelir. Picasso’yu
görmeye gitmeyi
teklif eder. Lee
senaryodan
vazgeçip çöle
gitmek ister. Austin,
telefon kablosuyla
Lee’nin boğazını
sıkarak arabaların
anahtarını almaya
çalışır. Anne de
kızıp gitmek ister.
Sonunda alır. Öldü
sanılırken Lee
kalkıp Austin’in
karşısına dikilir.
OLAYLAR
Çözümleme Tablosu 1: Vahşi Batı
12
4 Kasım 2003
 Aç Sınıfın Laneti ve Gömülü Çocuk için görev paylaşımı yapıldı. Bu oyunlar
her daldan birer öğrenci tarafından anlatılacak:
 Benim grubum: Barış, Eren, Özlem.
Yazarlık
Kuram
Oyunculuk
Aç Sınıfın Laneti
Barış
Eren
Özlem
Gömülü Çocuk
Yıldız
Bülent
Nazlı
Ödev 2: Konuları Anlatacaklar
TASARIMIN İLKELERİ
1. Denge
- Sahnenin tam ortasından geçtiği varsayılan çizginin sağında ve solunda
görüntüsel ağırlığın eşit olarak dağılmasıdır.
- Görüntüsel ağırlık, hacimle, renklerle, çizgi çeşitliliğiyle vb. sağlanabilir.
- Işık ve oyuncu düşünülmeden denge sağlanmaz.
- Dengenin simetrik olması şart değildir fakat bir denge olmalıdır.
- Bu dengeler, örn. Ekspresyonist bir oyunda, bilinçli olarak bozulabilir. Bu, oyunun
üslubuna bağlıdır.
Örneğin:
Sağ duvara bir kapı koyduysak sol tarafa da bir şeyler (ille bir kapı değil; 2
pencere, 1 kitaplık vs.) koymalıyız.
2.
-
Vurgu
Her tasarımda mutlaka bir nesne vurgulanmalıdır.
Ardından 2, 3, 4’üncü derece vurgulanan nesnelere sıra gelir.
Her şeyi vurgulamak hiçbir şeyi vurgulamamak demektir.
Sahnenin en vurgulu yeri ortasıdır.
ALTIN KURAL: Sahnede kullanılmayacak hiçbir şeye yer yoktur. her şeyi
koyduktan sonra çıkartacak şey aramak gerekir.
Natüralistler en küçük ayrıntıya dek göstermek isterler. Yani sahnede tam
gerçeklik isterler. Realistlerin amacı ise gerçek hissi uyandırmaktır. [Sanat, yaşamı
bazen yaşamdan daha gerçekçi anlatır. Bu durumda, sahnede yaratılan tam gerçek,
gerçek hissi vermeyebilir.]
Örneğin:
Vahşi Batı’da en vurgulu nesne masadır. Öykü bir senaryo üzerine kuruludur.
Baş kişi Austin’i var eden şey de senaryo/daktilodur. Yeşil yapay çim, etrafın yeşillik
olması, ortada bembeyaz ve oda masası olmayan bir masanın bulunması, ilk
aydınlanan yer olması, burayı en vurgulu yer yapar.
13
BİR HATA: Vahşi Batı’da lavabonun sahne arka ortasında olması hatalıdır.
Çünkü Lee, bir sahnede, bulaşık yıkarken Austin’le konuşur. Arkası seyirciye
dönükken bunu yapması epey zor olur.
Vahşi Batı’da uygar Austin sahnenin son yanında iken, ilkel Lee sağ tarafta.
Sol taraf yeşillik olmasına rağmen, imar edilmiş bir yeşillik bu. Bir
uygarlık belirtisidir.
Sağ taraf ise görece uygar aletler (buzdolabı vs.) barındırmasına
rağmen, en temel ihtiyaçların ötesine geçmemesi itibariyle ilkeldir.
AYRINTI ÇİZİMLERİ
Kesit
Yüksekliği de gösteren bir ayrıntı çizim yöntemidir.
Önce plan çizilir, sonra kesit alınır.
Nesneyi bir yerden kestiğimizi varsayarız. Bu kestiğimiz yere paralel bir
yardımcı çizgi çizeriz. Yüksekliği belirterek çizeriz.
 Aşağıda bir örnek gösteriliyor. Ders Defteri, s. 12’de başka örnekler var.
C
C’
Kitap
A
B
A’
B’
D
D’
Şekil 2: Kesit Çizimi Örneği
Bir sonraki ders
-
“Vahşi Batı” çözümleme tablosu yapılacak
-
Vahşi Batı dekor planı çizilecek (çerçeve sahne, kutu dekor, ölçek: 1/50)
“Martı” (Çehov) okunacak
-
Kesit çalışmaları yapılacak
Ödev 3: Haftaya
14
11 Kasım 2003
 Kesit çizimleri devam etti.
C
C’
A’
A
B’
1 2
B
3 4
D’
D
Şekil 3 Dört Basamaklı Merdiven Kesit Çizimi
15
2 Aralık 2003
TASARIMIN İLKELERİ (Devam)
3. Ritm
Belli bir noktadan baktıktan sonra gözün
kayarak ortada buluşmasıdır.
Öyle olmalıdır ki çizgiler bir birini izlemelidir.
Örneğin pencerenin yuvarlaklığı bir koltuğun
yuvarlaklığıyla devam etmelidir.
4. Orantı
Kullanılan objelerin hepsinin birbiriyle ve sahneyle –özel bir durum olmadığı
sürece– orantılı olması gerekir.
Örneğin orta büyüklükteki bir sahneye 4 m. Genişliğinde bir masa
koymamalıdır. Yapılırsa bu bir yorumdur ve abartı bilinçli bir nedene dayanmalıdır.
5. Uyuşum
Mekanın her anlamıyla uyumlu olmasıdır.
Örneğin bir Çehov oyununda günümüze ait bir masa koymak doğru olmaz.
Renklerin de uyumlu olması gerekir. Uyum, yoruma bağlı olarak bozulabilir.
Renk uyumu, objelerin kaplamalarının uyumu, tarih ve eşya uyumu vb. şeyler
uyumun içinde sayılabilir.
MARTI (Anton Çehov)
“Bir oyun yazdım. Dört kadın, altı erkek, bir göl, edebiyat üzerine bol bol
konuşma, az olay ve çok aşk var.”
Çehov, 1895’de yazdığı oyun için böyle söylüyor. Çehov oyunu pek de
sevmiyor, “ben kötü bir oyun yazarıyım” diyor. Oyun 1896’da sahneye konulduğu
zaman büyük bir başarısızlık oluyor. Ama iki yıl sonra, 1898’de, Moskova Sanat
Tiyatrosu’nda Stanislavski tarafından sahneye konulduğu zaman oldukça başarılı
oluyor.
 Kaynak Kitap: Martı’nın Reji Defteri, Stanislavski
Dersin öğretmeni “Bu kadar sağlam oyun az bulunur,” görüşünde ve Martı’yı
Çehov’un en iyi oyunu olarak nitelendiriyor.
1. PERDE
Çehov oyunlarının ilk sahnelerinin ilk replikleri ve perdelerin son replikleri çok
önemlidir. Daha ilk iki replikte oyunun genel dokusu veriliyor. Bir genç kız, hep
karalar giyiyor ve bunu “hayatımın yasını tutuyorum, mutsuzum,” diye açıklıyor.
Bütün perdeler gibi bu perde de Mâşa’nın sıkıntılı sözleriyle açılıyor.
2. Perde’de 4. replik yine Mâşa’nın sıkıntısına dair. 3. Perde 1. replikte Mâşa
artık yüreğindeki aşkı söküp atacağından bahsediyor. Bu da bir tür intihardır. 4.
Perde de Mâşa ile başlıyor.
16
2 Yıl Sonra
Pek bir şey değişmiyor.
Mâşa hâlâ karalar giyiyor. Enfiyeden sonra içkiye de başlamış. Medvedenko
ile evlenerek bir tür intihar gerçekleştirmiş.
Nina çemberden çıkan tek kişi. Ama 5. sınıf tiyatrolarda gezip duracak, hiç iyi
bir oyuncu olamayacak. Hayaller gerçekleşmeyecek. Ama her şeye rağmen,
mücadeleyi seçen kişidir; bu anlamda teslim olan Treplev’in karşıtıdır.
Treplev yazar olmuş ama Trigorin kadar bile olamayacak. Oyun dekoru da
iskelet haline gelmiş. Nina onu terk ettiği için değil, umut kalmadığı için2 kendini
vurur.3
Kişiler
Mâşa, enfiye çeken bir kız ve her repliği mutsuzluk üzerine.
Hemen başlarda Medvedenko’nun durumu anlatılıyor. Medvedenko sürekli para
ile ilgili konularda konuşan, mutsuz bir öğretmen (Felsefe öğretmeni?). Karşılıksız
bir aşk ve atı olmadığı için her gün 6 verst yol geliyor.
Bu 2 umutsuz gencin ardından 2 kişi daha giriyor: Sorin ve Treplev.
Sorin, oranın sahibi olmasına karşın kendini idare edemiyor ve parasız.
Treplev de parasız. Çiftlikten çıkamıyor. Treplev’in annesi soylu (çiftlik sahibi)
ama babası değil, bu yüzden o da soylu sayılmıyor.
Bu repliklerde Arkadina, oğlunun, Treplev’in sözleriyle anlatılıyor.
Modası geçmiş bir melodram oyuncusu olarak bir tiyatro yıldızı. Ama Treplev’e
göre hep kötü oyunlarda oynamış. Zengin ama pinti. Yaşlılık kompleksine sahip biri.
Batıl inançları var (13 rakamı). Kendisiyle ilgili şeyleri iyi hatırlıyor ama başka şeyler
umursamaz. Yeni neslin oyunlarını sevmiyor.
Birinci perdede iki insanın yaşları da söyleniyor: Arkadina (oğlunun yanında 32,
normalde 43) ve Treplev (25).
Ardından Nina oyuna giriyor.
O da sorunlu. Bir çiftlik sahibinin kızı olmasına rağmen miras sorunları yüzünden
parasız. Kaçarak geliyor ve oyununu oynayıp hemen gidecek. Nina da Medvedenko
gibi dışarıdan gelen biri. Treplev’in yazdıklarını anlayamıyor. Ona göre “bir oyunda
aşk olmalı”. Trigorin gibi vasat bir yazar onun için çok büyük yarar.
Böylece gördüğümüz 4 gencin 4’ü de mutsuz.
Oyundaki eksen kişiler Arkadina – Nina ve Trigorin – Treplev’dir. Bir çatışmayı
temsil ediyorlar.
2
Nina’nın da iyi bir oyuncu olmaması, bu umut kalmama durumunun önemli bir öğesi.
Bu konuda acaba Treplev öldü mü? Soruları da var. Oyunda “Konstantin Gavriloviç kendini vurmuş.”
Diye geçen kısım, Rusça’da “kendini vurarak öldürmüş” anlamına gelen bir fiil olduğu için bu konuda
şüphe bulunmuyor. (Kaynak “Studyguide on The Seagull for Theatre de la Jeune Lune”, Cynthia C.
Ramsey.)
3
17
Tablo 1 - Martı'daki Eksen Karakterlerin Karşılaştırılması
Oyuncular
Arkadina
Orta Yaşlı
Yazarlar
Nina
Genç
Trigorin
Orta Yaşlı
Treplev
Genç
Tablo 2 - Martı'daki kişilerin çeşitli özellikleri ile karşılaştırılmaları
Kişiler
Geldikleri
Yer
Mâşa
Medvedenko
Sorin
Treplev
Arkadina
Trigorin
Polina
Dorn
Şamrayev
Nina
Çiftlikli
Dışardan
Çiftlikli
Çiftlikli
Çiftlikli
Dışardan
Çiftlikli
Dışardan
Çiftlikli
Dışardan
Parasal
Durum
Parasız
Parasız
Parasız
Parasız
Paralı
?
Parasız
Yaş
Genç
Genç
Yaşlı
Genç
Orta yaşlı
Orta yaşlı
Orta yaşlı
Orta yaşlı
Yaşlı
Genç
Tartışma 1 - Treplev empresyonist mi?
 “Tartışma: Treplev “dünyayı olduğu gibi değil zihnimizdeki gibi çizmeliyiz”
sözleriyle empresyonist bir düşünceyi göstermekte değil midir? Bu iddiam
doğru bulunmadı. Araştırılmalı…
16 Aralık 2003
İlişkiler Düzeni
Tablo 3 - İkili aşk ilişkileri ve üçüncüler
Mâşâ
Medvedenko
Nina
Treplev
Arkadina
Trigorin
Polina
Dorn
Şamrayev
18
Tablo 4 - Aileler ve dışarıdan gelenler
Dışarıdan
Dorn
Taşra
Şamrayev
Polina
Maşa
Kent
Sorin
Arkadina
Treplev
Dışarıdan
Trigorin
Tablo 5 - Aile üçgenleri
Şamrayev
Sorin
Maşa
Polin
Dorn
Medvedenko
Treplev
Arkadina
Nina
Trigorin
Tablo 6 - Aşk üçgenleri
Medvedenko  Mâşâ
Treplev
 Nina
Treplev
 Arkadina
Şamrayev  Polina
Yaşlı
Sorin
Şamrayev (?)5
4
5
 Treplev
 Trigorin
 Trigorin4
 Dorn
Orta yaşlı
Arkadina
Trigorin
Polina (?)
Dorn
Genç
Nina
Treplev
Mâşâ
Medvedenko
Yeni Kuşak
Nina’nın çocuğu (ölmüş)
Mâşâ’nın çocuğu (kimse ilgilenmiyor)
Bu bir yorum. Treplev’de Oudipus kompleksi olduğu ve Hamlet’le benzeştiği söyleniyor.
Şamrayev’in yaşlı, Polina’nın orta yaşlı olup olmadığı net değil. Bunlar karı koca.
19
Mekan ve Zaman
MEKAN
ZAMAN
1. Perde
Bahçenin bir
bölümü. Göle
uzanan geniş bir
alan görünüyor.
Akşam. Yaz.
2. Perde
Kroket alanı,
çiçek tarhlar.
Göl görünüyor.
Ev de
görüntüde.
Öğlen. Yaz.
3 Perde
Sorinler’in
yemek odası.
4. Perde
Treplev’in
çalışma odası.
Sabah. Yaz.
Akşam. Güz.
Giderek daralan bir mekan görüyoruz.6
Zaman açısından7: Son perde hem akşam, hem güz (hem de dar mekan).
Oyun ileriye hiçbir şey vaat etmiyor. Bölgede çiftlikler azalmış, karşı sahilden müzik
sesleri gelmiyor. 8
Motifler, Semboller
Göl
1. Perde
Parıl parıl parlıyor, aşklar doğuruyor.
2. Perde
3. Perde
4. Perde
Kararmış, fırtınalı bir göl.
Başta aşklar doğuran göl, sonda iyice kararmış. 2 yıl önceki canlılık ve
yaşama gücü yok olmuş. Aslında Nina’nın baştaki iç oyundaki monologunda bunun
izleri var: Şeytan gelir, Ninca mücadele edecektir fakat başka kimse yoktur. Nina
gerçekten de mücadele eder fakat Treplev’in buna gücü yokur.
Göl ne kadar kapalıysa, insanların sıkışmışlığı da o ölçüdedir. Herkes dar
çemberinden çıkıp Moskova’ya gitmek istiyor ama çoğunlukla gidemiyorlar ve
kendilerini tahrip ediyorlar. Nina gidiyor ama daha kötü bir durumda dönüyor.
Martı
1. Perde: “Benim gönlümse, tıpkı bir martı gibi, buraya, bu göle doğru akıyor...”
Burada Nina ile bağlantılıdır.
2. Perde: Treplev Martı’yı sebepsiz öldürür. “Bugün bu martıyı öldürmek
alçaklığında bulundum. … Yakında kendimi de böyle öldüreceğim.” Burada Treplev
ile bağlantılıdır. Aynı zamanda bu perde de Nina’nın beyazlar giydiği de
vurgulanmaktadır.
6
2. Perde’de bir daralma olup olmadığı belli değil. Ama Çehov’un oyunlarında giderek daralan bir
mekan olduğundan bahsediliyor.
7
Bu zamanı tersten okursak doğrusal bir çizgi görebiliriz (Akşam-Sabah-Öğlen-Akşam).
8
Oyun, Levent Suner’in yönetiminde biraz değişik oynanmış. Önce Treplev’in intihar sahnesi,
ardından Mâşa’ya neden karalar giydiği sorulur. Bu ikisi arasında bir bağlantı kurulmuş. Son sahne
sonunda bir kez daha oynanmış.
20
3. Perde: Nina beyaz bir elbise giyer.
4. Perde: İçi doldurulmuş martı. Burada da Treplev ile bağlantılıdır.
Martı [L. Suner’e göre] “bazen Treplev’i, bazen Nina’yı temsil ediyor. Bir simge
değil bir oyun kişisi. Zaten Çehov simgeci değil.”
Bence eksik bir yorum bu. Bir şeyin simge olması için yazarının
simgeci olması şart değil. Bir nesne birden çok şeyi de
simgeleyebilir. Bu anlamda gölle bağlantısı açısından Nina’yı; içinin
doldurulması, Treplev tarafından vurulması açısından Treplev’i
simgeliyor.
Yabancı kaynaklarda Martı simge olarak kabul ediliyor. Özellikle
Trigorin’ce doldurtulması ve doldurtulduğunun unutulması, Nina
Trigorin ilişkisi ile bağlantılandırılıyor.
Ayrıntı Çizimleri (Devam)
İzometrik Perspektif
Objenin 3 boyutlu çizimidir. Kağıt üzerinde maket yerine geçer.
A-B ve C-D doğrularının yanı sıra, C-D’nin iki yanında, A-B’ye 30o iki doğru
çizilir. Soldaki x, sağdaki y olur. C-D’ye de z denir. z üzerindeki kısım her zaman
yüksekliği verir.
Örneğin bir masa çizerken, masanın planını, x üzerine enini, y üzerine de
boyunu yerleştirerek planı çizeriz. Ardından z’ye paralel yükseklik boyutunda
dikmeler çıkarız. 3 boyutlu çizim oluşur.
21