Sırbistan Ülke Raporu - Nazilli Ticaret Odası

NAZİLLİ TİCARET
ODASI
SIRBİSTAN ÜLKE RAPORU
AR-GE BÖLÜMÜ
OCAK 2012
FATİH SARIKAYA
SIRBİSTAN HAKKINDA GENEL BİLGİLER
ÜLKE KİMLİĞİ
Resmi Adı: Sırbistan
Yönetim Biçimi: Demokratik Cumhuriyet
Devlet Başkanı: Boris Tadic
Başbakan: Mirko Cvetkoviç
Başkent: Belgrad
Önemli Şehirleri : Belgrad, Novi Sad, Nis, Kragujevac
Nüfusu: 7,4 milyon
Yüzölçümü: 88.361 km²
Resmi Din: Ortodoks(% 85), Katolik(% 5,5), Müslüman(% 3), Protestan(%
1), Diğer(% 5,5)
Resmi Dil: Sırpça, Arnavutça, Macarca
Etnik Yapısı: Sırp % 82.9, Macar % 3.9, Roman% 1.4, Yugoslav %1.1, Boşnak %
1.8, Diğer % 8.9
Doğal kaynakları: Petrol, Gaz, Kömür, Bakır, Kurşun, Çinko, Altın, Krom, Hidro
Enerji,İşlenebilir Toprak
Para Birimi: Sırp Dinarı (RSD)
Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar: BSEC, EBRD, FAO, G-9, IBRD, ILO, IMF, SECI,
UN, WHO, WTO (gözlemci)
Coğrafi Konum: Sırbistan, Avrupa’nın Güney Doğusunda, Balkan Yarımadası’nın orta
kesiminde bulunmaktadır. Ülkenin yüzölçümü 77,474 km2’dir. Avrupa ile Asya’yı birbirine
bağlayan Pan Avrupa Koridorunda yer almaktadır. Ülkenin Kuzeyinde Macaristan, batısında
Hırvatistan ve Bosna Hersek, güneyinde Makedonya ve Kosova, doğusunda Romanya ve
Bulgaristan bulunur. Karadağ’ın ayrılmasından sonra Sırbistan’ın deniz çıkış noktası
kalmamıştır.
Ülkedeki coğrafi özellikler bölgeden bölgeye farklılıklar göstermektedir. Ülkenin
kuzeybatısında Voyvodina’yı kapsayan bölgede verimli ovalar, Sumadiya’da alçak tepeler,
ülkenin doğusu, ortası ve batısında ise yüksek dağlık bölgeler göze çarpmaktadır. Ülke
ormanlık alanlar bakımından zengindir. Ormanlar ülke topraklarının yaklaşık 28 580 km2’sini
kaplamaktadır. Sırbistan’da akarsuların toplam uzunlukları 3180 km’dir. Ülkenin en önemli
akarsularından biri olan Tuna nehri 589 km uzunluğa sahiptir.
İklim ülkenin ortalarında ve batısında kıtasaldır. İç bölgelerde yaz aylarında sıcaklık
30 dereceyi aşmakta ve kuraklığa neden olmaktadır.
Siyasi ve İdari Yapı : 1945 yılında kurulan ve altı Cumhuriyet (Bosna-Hersek, Hırvatistan,
Karadağ, Makedonya, Slovenya ve Sırbistan Sosyalist Cumhuriyetleri) ile iki özerk bölgeden
(Kosova ve Voyvodina) oluşan Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti’nin dağılma
sürecine girmesi sonucu 27 Nisan 1992 tarihinde kabul edilen anayasa uyarınca Sırbistan ve
Karadağ'dan oluşan yeni Yugoslavya Federal Cumhuriyeti kurulmuştur.
Sırbistan ve Karadağ’ın ilişkilerinin yeniden tanımlanması çerçevesinde 2002’de
imzalanan Belgrad Anlaşması’nın ardından 4 Şubat 2003 tarihinde Anayasal Şart resmen
kabul edilmiş, ülkenin adı Sırbistan ve Karadağ Devlet Birliği olmuştur.
Sırbistan ve Karadağ Devlet Birliği’nin bir parçası olan Karadağ, 21 Mayıs 2006
tarihinde düzenlenen referandumun ardından, 3 Haziran 2006 tarihinde bağımsızlığını ilan
etmiştir. Sırbistan Parlamentosu ise 5 Haziran 2006 tarihinde aldığı bir kararla, Sırbistan
Cumhuriyeti’nin, Sırbistan ve Karadağ Devlet Birliği’nin “ardıl devleti” olduğunu ilan
etmiştir
Sırbistan tek meclisli sisteme göre yönetilmektir. Meclisin 250 üyesi 4 yılda bir
yapılan seçimlerle belirlenmektedir. Sırbistan’da 3 Şubat 2008 tarihinde yapılan ikinci tur
cumhurbaşkanlığı seçimlerinin sonucunda Cumhurbaşkanı Boris Tadiç ikinci kez
Cumhurbaşkanlığı görevini üstlenmiştir. 11 Mayıs 2008 tarihinde de yapılan genel seçimlerin
sonucunda da 7 Haziran 2008 tarihinde Cumhurbaşkanı Tadiç’in lideri olduğu Demokratik
Parti (DS) koalisyonu ile Sırbistan Sosyalist Partisi (SPS) koalisyonu önderliğinde Mikro
Cvetkovic Hükümeti oluşturulmuştur.
Nüfus ve İşgücü Yapısı : Sırbistan’ın nüfusu son on yılda hızlı bir şekilde azalmıştır ve orta
ve uzun vadede bu durumun devam etmesi beklenmektedir. 2002 yılında Sırp İstatistik Ofisi
tarafından yapılan nüfus sayımına göre Sırbistan(Kosova hariç) 7 498 001 nüfusa sahiptir. Bu
rakam, 1991’de yapılan federal nüfus sayımındaki rakamdan daha düşüktür (7 839 142).
Ancak 1991’de yapılan sayım Sırp işçilerin genel olarak yurtdışında çalışmaları nedeniyle
sağlıklı bilgiler vermemektedir. 2002 sayımında ise hükümet yeni bir yasayla yurtdışında 1
yıldan az süreyle çalışmış olan kişileri sayım kapsamına almış ve genel bir Sırp nüfusu ortaya
çıkarmak istemiştir. Ayrıca bu sayımda Hırvatistan ve Bosna Hersek’ten gelen mülteciler de
nüfusa dahil edilmiştir. Sayım kapsamının dışında kalanlar ise Kosova’da yaşayan ve
kendilerini etnik Arnavutlar olarak tanımlayan grup ve Karadağlılar olmuştur. 2008 yılı
itibarıyla EIU tahminine göre ise Sırbistan’ın toplam nüfusu 7,3 milyona düşmüş ve 2013
yılında nüfusun 7,2 milyona gerilemesi beklenmektedir. Ülkede doğum artış oranının negatif
olması nüfusu olumsuz etkilemektedir. Nüfusun yaşlanması yaşlıların sosyal güvenlik
sistemini de etkilemektedir.
Etnik Sırplar çoğunluğu oluşturmaktadır. 2002 sayımlarına göre nüfusun yaklaşık
%83’ü kendini Sırp olarak beyan etmiştir. 2. büyük etnik grup %4’lük nüfusları ile ülkenin
kuzey bölümünde yoğunlaşan Macarlardır. Boşnaklar Karadağ sınırındaki Sandzak
bölgesinde yaşamaktadır.
Ekonomik Yapı : Sırbistan büyüme potansiyeline sahip bir ülke olarak tanımlanabilir.
Bununla birlikte ülkedeki kurumların yeterince güçlü olmaması ve demografik yapıda
gözlenen bozulma ekonomik büyümenin hızlı olmasını engellemektedir. The Economist
Intelligence Unit (EIU)’in tahminlerine göre 2009-30 yılları arasında GSYİH’daki yıllık
ortalama büyüme oranı % 3,1 olarak gerçekleşecektir. Kişi başı GSYİH’da aynı dönem için
yıllık ortalama büyüme oranının ise % 3,4 olması beklenmektedir. Sırbistan sahip olduğu 7,4
milyonluk nüfus ile orta ölçekli bir pazar olarak tanımlanabilir. Ülke pazar büyüklüğü
açısından güneydoğu Avrupa’da Romanya ve Bulgaristan’ın arkasından 3. sırada yer
almaktadır.
Sırbistan’ın ekonomik yapısı giderek tarım ve sanayi ağırlıklı olmaktan servise
yönelmektedir. 2009 yılında GSYİH’nın yüzde 12,9’unu tarımın, yüzde 22,6’sını sanayinin,
yüzde 64,5’ini ise hizmetler sektörünün oluşturduğu hesaplanmıştır.
Sırbistan’ın son derece önemli sanayi sektörü ecza, tekstil, otomotiv, mobilya ve gıda
işleme endüstrilerini kapsamaktadır. Ağırlıklı olarak kuzey Vojvodina eyaletinde mevcut
tarım, sanayinin de önemini sürdürmesi beklenmektedir.
GSYİH(Milyar $)
Büyüme (%)
Enflasyon%)
Döviz Rezervleri (
Milyar $)
İhracat(Milyar $)
İthalat( Milyar $)
CariDenge(Milyar$)
2007
40.05
7.50
6.50
13.500
2008
50.7
5.4
10.9
11.475
2009
44.8
-3.0
8.4
15.216
2010b
45.5
1,5
6
-
2011c
52.110
3,5
4,5
-
8.858
18.555
-5.286
10.957
22.875
-8.720
8.368
15.027
-2.408
9.369
15.778
-2,882
10.306
16.724
-3,447
Kaynak: b EIU tahmini, c EIU projeksiyonu
Ekonomide Geleceğe Yönelik Beklentiler : 2010 yılında Sırbistan ekonomisindeki
büyümenin % 1,5 oranında gerçekleşmesi beklenmektedir. 2011 yılında ise söz konusu oran
için beklentiler % 3,5 düzeyindedir. Ekonomide büyüme sağlandığı dönemde dahi bu
büyümenin sürdürülebilir olup olmayacağı konusunda soru işaretleri bulunmaktadır.
Dünya ekonomisinde yaşanmış bulunan krizin yanı sıra Yunanistan’ın yaşadığı kriz de
Sırbistan’ın riskini artırmaktadır.
Sırbistan’ın temel ticaret ortakları olan euro bölgesi ve Balkan ülkelerindeki ekonomik
gelişmenin yavaş ve kırılgan olması da ülkeyi olumsuz yönde etkilemektedir. Doğrudan
yabancı yatırım ve diğer dış kaynaklar alanındaki beklentiler önümüzdeki dönem için daha
düşük düzeyde kalmaktadır. Buna ek olarak; sıkı maliye politikalarının uygulanacak olması
ve yüksek işsizlik oranı özel tüketimin gerçekleştirilmesini kısıtlayacaktır. Sırbistan
ekonomisindeki iyileşmenin daha çok 2011 yılından itibaren gerçekleşmesi beklenebilir.
Bununla birlikte 2010 yılının ilk çeyreğinde sanayi üretiminde artış gözlenmiş olması ülkenin
ekonomisine yönelik olumlu beklentileri artırmaktadır. Sırbistan Resmi İstatistik Kurumu’na
göre 2010 yılının ilk çeyreğinde ülke resesyondan çıkmıştır.
Enflasyon : Tüketici ve perakenden fiyatlarının 2010 yılında gerilemesi beklenmektedir.
Nisan ayında enflasyon oranı % 4,3’ e kadar düşmüştür. Merkez Bankası enflasyon hedefine
esas olarak TUFE’yi almaktadır. Tarım ürünlerinde hasat beklentisinin olumlu olmasına bağlı
olarak fiyatlarda yaşanacak gerileme ile resesyona bağlı olarak birçok malın fiyatlarının
gerileyecek olması pozitif arz şoklarının oluşması beklentisini doğurmaktadır. Ayrıca sıkı
maliye politikalarının uygulanacak olması da talebi baskı altında tutacaktır. EIU’nun
tahminlerine göre enflasyon oranı 2010 yılı sonunda % 5,5, 2011 yılının sonunda ise % 4,5
oranında gerçekleşecektir.
TÜFE
ÜFE
2007
6,5
6,3
2008
11,7
13
2009a
8,4
5,6
2010b
4,3
7,4
2011b
5,3
5,3
a Gerçekleşen b Tahmini EIU Tahmini Kaynak:The Economist Intelligence Unit, Country Forecast June 2010
Tarım : Sırbistan’ın güçlü tarım sektörü ekilebilir toprak ve küçük çiftçi mülkiyetinin
hâkimiyetinin getiricidir. Ülkedeki mevcut toprak yüzölçümünün yüzde 70’i tarım arazisidir.
Toplam ekilebilir toprağın yüzde 85’i tarım arazisi olup 5.7m hektarlık bir alanı
kapsamaktadır. Sırbistan buğday, mısır, meyve, sebze ve bitkisel sıvı yağ üretiminde önemli
rol oynamaktadır. Özel sektör toplam işlenebilir alanın yüzde 85’ine sahip olmakla beraber
brüt tarımsal çıktının yüzde 80’inden fazlasını üretmektedir. Tarım sektörünün GSYİH’daki
oranı son on yılda azalsa da bu oran yüzde 13-15 civarında seyretmektedir. Gıda ve içecek
işlemeye dair faaliyetlerin de dahil edilmesi ile beraber tarımın GSYİH’daki oranı yüzde 21’e
ulaşmaktadır. Birincil tarım ürünleri, işlenmiş gıda, içecek ve tütün ürünleri 2008 yılında
toplam ihracatın yüzde 21,3’ünü oluşturmaktadır. Tarım politikasında önemli reformlar
gerçekleştirilmiştir. Söz konusu reformlar tarife yapısında gerçekleşen basitleştirmeler ve
tarifelerdeki azalmayı kapsamaktadır.
Sırbistan’ın Dünya Ticaret Örgütü (WTO)’ne olan üyelik başvurusuna rağmen bazı
tarım ürünleri gümrük tarifeleri ile korunmaktadır. Sırbistan’ın tarım sektörü orta ve uzun
dönemde ekonomik kalkınmada önemli rol oynama potansiyeline sahiptir. Sektördeki ana
engeller özellikle toprak ve sermaye ile ilgili faktör piyasalarında kaynaklanmaktadır.
Sanayi : Düzensiz bir ağır sanayi dağılımına sahip diğer eski Doğu Avrupa ülkelerinin aksine
Sırbistan komünizm döneminde çok çeşitli bir endüstriyel yapı devralmıştır. Ülkenin
parçalanmasından önce 1991 yılında başarılı bir kimya sanayi, tekstil, otomobil üretimi,
mobilya ve gıda işleme sektörleri mevcuttu. 1999 NATO bombardımanı birçok endüstriyel
merkezi hedef almıştır. Kragujevac’daki Zastova araba fabrikası da dahil olmak üzere 40 ana
endüstriyel şirket ve 100’den fazla işletmenin bombardımanlardan dolayı hasar gördüğü yada
tahrip olduğu tahmin edilmektedir.
1999 yılından sonra gösterilen performans yeterli düzeyde olmamış, temel sanayilerin
çoğu tam olarak toparlanamamıştır. Son yıllarda ülkeye çekilen yabancı yatırımlar ile imalat
sanayinde ilerleme yaşanmaktadır.
Madencilik ve Yarı İşleme: Sırbistan’ın maden rezervlerinin çok büyük ölçekli olmaması ile
beraber daha büyük boyutta kömür (özelikle linyit) ve demirli ve demirsiz maden yatakları
bulunmaktadır. Maden yataklarının büyük bir bölümü Kosova’da bulunmaktadır.
Sırbistan’daki toplam 18.2 miyar kömür rezervlerinin büyük bir kısmı Kosovo’da
bulunmaktadır. Yıllık çıkartılan 40 milyon tonun 16 milyıon tonunu Kosovo üretmektedir.
Söz konusu rezervlerin mülkiyeti Kosovo’nun nihayi statüsü kapsamındaki önemli
sorunlardan biri olarak nitelendirilmektedir.
Açık ve kapalı ocaklardan çıkarılan ham linyit, sert ve kahverengi kömür ülkenin
kendi kendine yeterli olduğunun götermektedir. Ülkede üretilen elektrik enerjisinin %65’i
linyit kullanılarak üretilmektedir. Kömür üretimi Sırbistan elektrik sektörüne AB tarafından
yapılan 400 milyon Avroluk yatırım sayesinde yıllık 42-45 milyon ton civarındadır.
Kosova’daki Mitrovica’nın yakınlarında bulunan Trepca kompleksi bölgedeki başlıca
çinko ve kurşun madenlerini içermektedir. Madencilik çıktısı 2007 yılında %3.5, 2008 yılında
ise %3.9 oranında büyüme kaydetmiştir.
Üretim: Sırbistan’daki üretim 2009 yılının dördüncü çeyreğinde %6.9 oranında küçülmüş,
2010 yılının ilk çeyreğinde ise %2 oranında artmıştır. Maden ve mobilya başta olmak üzere,
gıda, tütün ve ecza sektörleri önem taşımaktadır. Ancak, tarihte karşılaştırmalı üstünlük
sağlamış olan tekstil, giyim, ağaç ürünleri sektörlerinin önemi giderek azalmaktadır. Radyo,
televizyon ve telekomünikasyon ekipmanları sektörleri sönme aşamasındadır. Maden, maden
ürünleri, mobilya, gıda ve ecza sektörleri iki haneli büyüme oranları kaydetmiştir. Ağaç ve
kağıt sektörlerinde yeniden iyileşme başlamaktadır. Tekstil ve deri sektörleri
duraksamaktadır. Bazı mühendisliğe dayalı sektörler yeniden yapılandırılmaktadır.
Sırbistan’daki üretim sektörü halihazırda madene dayalı faaliyetlere bağımlı konumdadır.
Diğer alanlardaki vaziyet yerel ve yabancı yatırım eksikliğinden, yeniden yapılanma ve
özelleştirmedeki sorunlar, kuvvetli Dinar ve genel rekabet gücündeki eksiklik ve girişim
sektöründeki yetersiz likidite sorunlarını yansıtmaktadır. İnsan kaynakları alanındaki
bozulmanın da genel olarak zayıf olan ekonomik gidişatta rolü bulunmaktadır.
Finansal Hizmetler : Sırbistan’da finansal hizmetler AB üye ülkeleri ya da bölgenin en
gelişmiş ekonomisi olan Hırvatistan’a göre az gelişmiş düzeydedir. Yabancı bankaların pazara
girişi ve özel ve ticar kredilerdeki hızlı artış bankacılık sektörünün öneminin arttırmaktadır.
Büyük oranda yabancı bankaların hakimiyetinde olan bankacılık sektörü yeni finansal ürünler
geliştirerek kredi talebini arttırmaktadır.
Vojvodjanska bankasının 2006 Eylül ayında National Bank of Greece tarafından satın
alması ile beraber Sırbistan’daki bankacılık sektörü yeni bir döneme girerek yabancı
bankaların hakimiyeti artmıştır. Sırbistan’da 21 yabancı banka hizmet vermektedir.
Miloseviç zamanında bankacılık alanında küçük çaplı reformlar başlatılmış, 2001
yılında göreve gelen reformist hükümet zamanında ise daha köklü reformlar yapılmıştır
Bankacılık sektörünün dönüşüm süreci başarılı şekilde devam etmekle beraber,
sektörün bölgedeki gelişmiş ülkeler düzeyine çıkarılabilmesi için yapılması gereken birçok
çalışma vardır. Şirketler likidite sıkıntısı çekmekte ve yüksek faiz oranları ile
borçlanabilmektedir.
İnşaat: 2006-2007 yıllarında büyüme gösteren inşaat sektörü, 2009 yılı küresel mali krizden
ciddi şekilde etkilenmiş, yüzde 16,3’lük bir düşüş yaşamıştır. 2010 yılı tahminleri ise sektörün
halen istenilen seviyeye ulaşmadığı yönündedir.
Perakendecilik: Son yıllarda tüketici kredisinin yaygınlaşması ile beraber Sırbistan’daki
perakendecilik sektörü hızla ilerleme kaydetmektedir. Özellikle 2004-2006 yılları arasında
reel ücretlerin ve tüketimin artması ile beraber perakendecilik sektöründe hareketlilik
artmıştır. Perakende satış cirosunda 2004 yılında yüzde 18, 2005 yılında yüzde 26,5, 2006
yılında ise yüzde 7,7 reel büyüme gerçekleşmiştir. 2007 yılı ilk 8 ayında perakende satış
cirosu reel olarak yüzde 9 büyümeye devam etmiştir.
Ülkedeki Serbest Bölgeler (Özel Ekonomik Bölgeler) : Sırbistan’da 6 adet serbest bölge
bulunmaktadır. Bu bölgeler Pirot, Subotica, Zrenjanin, Kragujevac, Sabac ve Novi Sad’dır.
Diğer taraftan 4 bölgenin çalışmaları da devam etmektedir.
Serbest bölgede faaliyette bulunmakta olan firmalar KDV muafiyeti, vergi indirimi,
hammadde imkanlarından faydalanmaktadır. Ayrıca firmaların ofis yeri, atölye, depo
temininde de çeşitli kolaylıklar bulunmaktadır. Serbest bölgede elde edilen gelirin
transferinde herhangi bir kısıtlama bulunmamaktadır.
Ülkede İş Kurma Mevzuatı : Ülkedeki yabancı yatırımlar 2002 yılında kabul edilen Yabancı
Yatırım yasası ile düzenlenmiştir. Hükümetin bu konudaki temel amacı ülkede iş yapmak
isteyen yabancı firmalara elverişli bir yasal, ekonomik ve siyasi ortama yaratmaktır. Sırbistan
yerel firmalara sunmakta olduğu hak ve yükümlülükleri eşit ölçüde yabancı firmalara da
sunmaktadır. Hükümetin uzun vadedeki amacı ise AB yasalarına tam uyumun sağlanmasıdır.
Mevcut yasaya göre yabancı yatırım yeni bir firma kurulması, mevcut bir firmanın
sermayesine katkı sağlanması veya bir firmanın mülkiyet hakkının satın alınması ile
gerçekleşebilir.
Yasaya göre yabancı yatırımcılar;
- Kurduğu veya ortak olduğu şirket yönetiminde Şirket Yasası’nda belirtilen koşullara uygun
olarak hissesi oranında söz sahibi olabilir.
- Yatırım veya kuruluş sözleşmesinde yer aldığı şekilde sahip olduğu hakları ve
yükümlülükleri diğer tüzel kişilere veya şahıslara devredebilir
- Firmanın faaliyetlerini ve muhasebe kayıtlarını gözlemleyebilir
- Mali tabloları başka bir yasal yetkili aracılığıyla veya kendisi denetleyebilir.
- Fonları bir sigorta anonim şirketine yatırabilir.
Yabancı temsilciliklerin, yabancı şirketlerin açılması ve kayıt işleminden (Business
Registers Agency- BRA) sorumludur. Bir yabancı temsilcilik BRA’ya kayıt işlemini
tamamladıktan sonra faaliyetine başlayabilir. Kayıt başvuru formunda kurucu firmanın adı,
merkezin ve temsilcilik ofisinin adı, temsilcilikte çalışması beklenen personel sayısı vb.
bilgiler istenmektedir. Ayrıca temsilcilik tarafından gerçekleştirilecek faaliyetler, çalışma
izinleri, temsilcilik yöneticisinin adı gibi bazı ek bilgiler de istenebilmektedir. Kayıt süreci
genellikle başvurudan sonraki 10 gün içinde tamamlanmaktadır. Sürecin biraz ağır ve zaman
alıcı olması nedeniyle kayıt esnasında yerel bir firmadan yasal danışmanlık almanın faydalı
olacağı düşünülmektedir.
Yabancı yatırımcılar Sırbistan’da anonim şirket (a.d), limited şirket ( d.o.o.), komandit
şirket ( k.d.) veya kolektif şirket kurabilirler. Yabancılar genellikle daha hızlı bir şekilde
kurulabilmesi nedeniyle limited şirket kurmayı tercih etmektedirler. Limited şirketin
başlangıç sermayesi en az 500 €’dur. Başlangıç sermayesinin % 50’si kuruluş aşamasında
kalan yarısı ise kuruluştan sonraki iki yıl içinde ödenmek durumundadır. Ortak sayısı 50 ile
sınırlandırılmıştır.
Şube açılması için gerekli olan belgeler şu şekildedir;
1- Şubenin kuruluş sözleşmesi
2- Eğer temsilci kuruluş sözleşmesinde yer almıyorsa, atanması düşünülen temsilci ile ilgili
karar
3- Temsilcinin imza sirküleri
Eğer söz konusu şube yabancı firma tarafından açılıyorsa yukarıdaki belgelere ek olarak;
1- Söz konusu tüzel kişiliğin tescil edildiği kaydın yeminli tercüman tarafından tercüme
edilmiş şekli
2- Eğer kuruluş sözleşmesinde yer almıyorsa söz konusu şirketin banka hesap bilgileri,
3- Açılacak olan şubenin her türlü faaliyetinden ana şirketin sorumlu olacağına dair belgenin
yeminli tercüman tarafından tercüme edilmiş hali.
Ülkede uygulanan Kurumlar Vergisi oranı % 10, gelir vergisi oranı ücretler için % 12’dir.
Sırbistan’ın İthal Ettiği Başlıca Ürünler (1000 $)
Sırbistan’ın İthalat Yaptığı Başlıca Ülkeler (1000 $)
Sırbistan yasalarında dış ticaret ile ilgili herhangi bir kısıtlama bulunmamakla birlikte
bazı ürünlerin ithalatında çeşitli sınırlandırmalar mevcuttur. Örnek olarak bazı eczacılık
ürünleri, değerli metaller,silah vb. çeşitli ürünlerin ithalatı için lisans gerekliliği
bulunmaktadır.
Sırbistan, 2007 yılında CEFTA (Merkezi Avrupa Ülkeleri Serbest Ticaret
Anlaşması)’yı onaylamıştır.Ayrıca Rusya Federasyonu ve Beyaz Rusya ile Serbest Ticaret
Anlaşması bulunmaktadır. AB, Sırbistan menşeli ürünlere gümrük vergisi uygulamamaktadır.
Sırbistan ABD tarafından uygulanmakta olan GSP'den yararlanmaktadır.
Tarifeler ve Diğer Vergiler : Sırbistan Dünya Gümrük Örgütünün üyesidir ve Armonize
Sistem Konvansiyonuna taraf ülke konumundadır. Buna ek olarak AB’nin ortak
nomanklatürüne de uyum sağlanmıştır. Gümrük vergileri ithal edilen ürünün gümrük değeri
esas alınarak hesaplanmaktadır. Sırbistan Gümrük Yasası, gümrük değerlendirme ile ilgili
düzenlemelerde GATT’ı esas almaktadır.
Sırbistan’daki gümrük vergileri % 0 ile % 30 arasında değişmektedir. Sigara (GTİP 24022090
altında yer alan ürünler) de gümrük vergisi ise % 57,6'dır.
Gümrük politikası aşağıdaki sektörleri korumayı amaçlamaktadır:
1- Tarım
2- Deri sanayi
3- Mobilya sanayi
4- Tekstil sanayi
5- Elektrikli ev aletleri
Ayrıca Sırbistan'da üretilemeyen yarı mamuller, hammaddeler, ihracata yönelik üretim
yapan ile iç talebin yüksek olduğu sektörlerin kullandığı girdilerin ithalatında diğer ürünlere
nazaran göreceli olarak daha düşük gümrük vergisi uygulanmaktadır. Bu sektörlerin
başlıcaları ise;
1- Kara metalürji
2- Renkli metaller
3- Alüminyum
4- Ağaç ürünleri
5- Tekstil sanayidir.
Ayrıca petrol türevleri, tütün mamulleri, alkollü içecekler ve kahve vb. ürünlerde
tüketim vergisi bulunmaktadır. KDV oranı % 18dir. İlaç, temel gıda ürünleri, gazete, otel
hizmetleri gibi bazı ürünlerde % 8 oranında uygulanmaktadır.
TÜRKİYE- SIRBİSTAN TİCARİ VE EKONOMİK İLİŞKİLER
Anlaşmanın Adı
İmza Tarihi
Ticaret Anlaşması
14.4.1971
Ekonomik, Teknik, Sınai ve Bilimsel İşbirliği Anlaşması
12.5.1976
Karma Ekonomik Komisyonu VIII. Dönem Protokolü
11.5.1990
Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması
2.3.2001
Karma Ekonomik Komisyonu VIII. Dönem Protokolü
13.11.2004
Bilimsel ve Teknik İşbirliği Anlaşması
29.8.2002
Çifte Vergilendirmenin Korunması Anlaşması
08.08.2007
Serbest Ticaret Anlaşması
(Türk tarafında
yürürlüğe girdiği
tarih)
01.06.2009
Ekonomik İşbirliği Anlaşması
26.10.2009
Teknik ve Mali İşbirliği Anlaşması
26.10.2009
Altyapı Projelerinde İşbirliği Anlaşması
26.10.2009
Türkiye ile Sırbistan Arasında Serbest Ticaret Anlaşması (STA), Devlet Bakanı Sayın
Zafer Çağlayan ile Sırbistan Başbakan Yardımcısı ve Ekonomi ve Bölgesel Kalkınma Bakanı
Sayın Mladjan Dinkic tarafından, Türkiye-Dünya Ticaret Köprüsü 2009 ve Ticaret Bakanları
Zirvesi vesilesi ile 1 Haziran 2009 tarihinde İstanbul’da imzalanmış ancak henüz yürürlüğe
girmemiştir.
Söz konusu Anlaşma ile taraflar arasındaki ticari ve ekonomik işbirliğinin artırılması
ve güçlendirilmesi, uygun rekabet koşullarının yaratılması, karşılıklı yatırımların teşvik
edilmesi ve tarafların üçüncü ülke piyasalarındaki ticaret ve işbirliğinin geliştirilmesi
hedeflenmektedir.
Anlaşma, sanayi ürünlerindeki gümrük vergileri, miktar kısıtlamaları ve eş etkili vergi
ve önlemlerin kaldırılması başta olmak üzere, ticarette teknik engeller, tarım ürünlerindeki
taviz değişimi, hayvan ve bitki sağlığı önlemleri, iç vergilendirme, yapısal uyum, damping,
acil durumlar, devlet tekelleri, korunma önlemleri, ödemeler, menşe kuralları, devlet
yardımları, fikri, sınai ve ticari mülkiyet hakları, kamu ihaleleri ve kurumsal hükümler
konularında düzenlemeler içermektedir.
Bu Anlaşma ile sanayi mallarında, Anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihte; Sırbistan
menşeli sanayi mallarının Türkiye’ye ithalatında uygulanan gümrük vergileri sıfırlanacak,
buna mukabil, Türkiye menşeli bir kısım sanayi ürünlerinin Sırbistan’a ithalatında uygulanan
gümrük vergileri Anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihte, bir kısmı ise 1 Ocak 2010 tarihinden
başlamak üzere 2, 4 ve 5 yıllık geçiş sürelerini içeren üç ayrı liste kapsamında, en uzunu 1
Ocak 2015 tarihinde olmak üzere sıfırlanacaktır.
Türkiye ve Sırbistan, ticari potansiyeli olan seçilmiş tarım ürünlerinde birbirlerine
sınırsız mahiyetteveya tarife kontenjanları dahilinde, sıfır gümrük vergileri ile tavizler
tanımışlardır.
YILLAR
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2010/6
2011/6
Türkiye- Sırbistan Dış Ticareti (‘000 dolar)
İHRACAT
İTHALAT
İHR/İHT
DENGE
22,923
29,423
0.78
-6,500
42,838
27,040
1.58
15,798
52,600
25,940
2.03
26,660
60,656
25,967
2.34
34,689
98,683
47,407
2.08
51,276
81,362
7,484
10.87
73,878
122,051
11,146
10.95
110,905
184,676
25,967
7.11
158,709
211,944
87,405
2.42
124,539
257,879
96,719
2.67
161,160
278,784
49,081
5.68
229,703
475,133
70,694
6.72
404,439
458,103
61,705
7.42
396,398
306,469
55,897
5.48
250,572
306,443
109,513
2.79
196,93
153,475
48,493
3.16
104,982
166,854
110,754
1.50
56,100
HACİM
52,346
69,878
78,540
86,623
146,090
88,846
133,197
210,643
299,349
354,598
327,865
545,827
519,808
362,366
415,956
201,968
277,608
Türkiye ile Sırbistan arasındaki dış ticaret yaşanan ekonomik krizden olumsuz yönde
etkilenmiştir ve 2009 yılında ticaret hacmi 362,4 milyon dolara gerilemiştir. İki ülke
arasındaki ticaretin gerçek potansiyeli yansıtmadığı ve Sırbistan pazarında ülkemiz firmaları
açısından önemli fırsatlar olduğu düşünülmektedir. 2009 yılı itibariyle söz konusu ülkeye
ihraç ettiğimiz ürünler örme eşya, kumaş, elektriksiz makineler, kabuklu meyveler, yaş meyve
sebze, plastik ve plastik eşya, otomotiv ana ve yan sanayi, demir çelikte eşya, kağıt
ürünleridir. İthalatımızdaki önemli ürünler ise; demir çelik, petrol yağları, sentetik kauçuk,
arıtılmış bakır, bakır alaşımlarıdır.
2010 yılında Sırbistan’a gerçekleştirilen ihracat 2009 yılı ihracatı olan 306,4 milyon
dolarda sabit kalmıştır. Aynı dönemde ithalat 55,8 milyon dolardan 109,5 milyon dolara
yüzde 96 oranında artmıştır. 2010 yılında toplam ticaret hacmi ise 2009 yılında oranla yüzde
14 artmıştır.
2011 yılı ilk 6 ayında ticaret hacmi bir önceki senenin aynı dönemine oranla %37,5
artmıştır.
İkili Ticarette Başlıca Ürünler(2010)
İHRACAT
Tekstil Elyafı Ve Mamulleri
($)
90.599.579
Sebzeler,Meyvalar Ve
Mamulleri
29.546.932
Kara Ulaşım Araçları
19.811.709
Metallerden Nihai Ürünler
Çeşitli Mamul Eşya
Kağıt-Karton Ve Kağıt,
Karton Esaslı
Mamuller
Elektrikli Makina Ve
Cihazlar
Değişik Sanayi Kollarında
Kullanılan Makina Ve
Cihazlar
Uçucu Yağlar,Yüzey Aktif
Maddeler,Temizlik
Patları,Boyaları
Plastikten Mamuller
İlk 10 Toplam
Ülke Toplam
19.595.007
14.076.154
12.260.601
10.619.732
10.544.619
9.646.744
8.918.825
225.619.902
306.442.713
İTHALAT
Demir Ve Çelik
Metal Cevherleri,
Kırıntı, Döküntü,
Hurdaları
Değişik Sanayi
Kollarında
Kullanılan
Makina Ve
Cihazlar
Demir Dışı
Metaller,Mamulle
ri
Kauçuk Ve Mamulleri
Hububat Ve Mamulleri
Tabii Kauçuk,Sentetik
Kauçuk,Rejenere
Kauçuk
Sebzeler,Meyvalar Ve
Mamulleri
Kağıt-Karton Ve
Kağıt,Karton
Esaslı Mamuller
Belirli Sanayi
Kollarında
Kullanılan
Makina Ve
Cihazlar
İlk 10 Toplam
Ülke Toplam
($)
15.816.618
14.685.225
12.473.173
10.070.454
7.585.415
7.182.249
6.901.384
6.562.729
5.023.926
4.402.468
90.703.641
109.515.929
Ülkemizin Sırbistan ile olan ticareti; ülkemiz lehine seyretmesine karşın, her iki
ülkenin toplam dış ticaret hacimleri karşılaştırıldığında ikili ticaret hacminin potansiyelin
oldukça altında seyrettiği görülmektedir. Ülkemiz ürünlerinin Sırbistan pazarındaki payı %2
seviyesinde bulunmaktadır. 2009 yılında 362 milyon dolar seviyesinde gerçekleşen ticaret
hacminde, Türkiye Sırbistan’a karşı 251 milyon dolar dış ticaret fazlası vermiştir. İki ülke
arasındaki önemli ticaret kalemlerinin tekstil ürünleri, kara taşıtları, elektrikli ev aletleri,
sanayi makineleri, demir-çelik ürünleri ve sebze-meyve olduğu görülmektedir.
Sırbistan’daki Türk yatırımı Efes Weifert Brewery’dir. Bunun dışında Sırbistan’da
turizm, halıcılık, tekstil, çelik kapı, plastik, lokantacılık alanlarında iştigal eden sayıları
yirmiyi bulmayan küçük çaplı Türk firmaları bulunmaktadır.
Türkiye’nin Balkan ülkelerine yaptığı yatırımlar ile Sırbistan’a yaptığı yatırımlar
karşılaştırıldığında, Türk işadamının Sırbistan’a yatırım yapmak istemediği veya yatırım
yapmak konusunda tereddütleri bulunduğu sonucu ortaya çıkmaktadır.
Söz konusu tereddütlerin giderilmesi için bir yandan Türk makamlarının, diğer yandan
Sırp makamlarının yoğun biçimde çalışmaları gerektiği kuşkusuzdur.
Altyapı yatırımlarına ilişkin olarak, Türk inşaat şirketleri ve finansal kurumların
oluşturduğu bir konsorsiyum şeklinde olması gündeme gelmiş olup, diğer bir altyapı yatırımı
ise Eximbank tarafından sağlanacak kredi çerçevesinde yapılacaktır. Buna bağlı olarak,
ulaştırma altyapı anlaşması çerçevesinde; 30 milyon dolar kredi ile Türk Eximbank tarafından
finanse edilerek Sancak Bölgesinde; Novi Pazar- Sjenica / Aljinovici ve Novi Pazar-Tutin
bölgesel yollarının yapılması hususunda anlaşma imzalanmıştır. Ana yüklenici Türk şirketi
Yüksel İnşaat ile Sırp firmalarının katılımı ile gerçekleştirilecektir.
Sırbistan’daki en büyük yatırım, Pançevo ve Zajecar bira fabrikalarını satın alan Efes
Pilsen şirketinin 30 milyon Avro civarındaki yatırımı olmuş, ancak Efes Pilsen’in bu
yatırımını Heineken Firmasına devrettiği bilgisi alınmıştır. Öte yandan, Koç Holding, Mart
2006’da Belgrad’ta bir Beko ürünleri mağazası açmış, ancak bu da şu anda faaliyet
göstermemekte olup, Beko Firması tarafından yeni bir mağaza açma ve distribütörlük girişimi
devam etmiş olup şimdi Beko ürünlerinin Samson Company (Mağaza:NEPTUN firması)
tarafından distribütörlüğü yapılmaktadır. Ayrıca, HATTAT Tarım A.Ş Firması Industrija
Motora I Traktora (IMT) firması ile “işbirliği ve ortak yatırım ve ticaret yapma konuları
üzerine” bir Niyet Mektubu imzalamıştır.
FİRMA ADI
ARDAN RR CHEMICALS
KİMYA SAN. VE
TİC.LTD.ŞTİ.
AGROFRIGO
ULUSLARARASI
NAKLİYAT İÇ VE DIŞ
TİC.LTD.ŞTİ.
FIRSTLINE TEKSTİL SAN. VE
DIŞ TİC. LTD. ŞTİ.
ALBACOM ELEKTRONİK
SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
COORN TEKSTİL GIDA
TURİZM ŞANS
OYUNLARI VE DIŞ
TİC.LTD.ŞTİ.
FUNGHİ GIDA DIŞ
TİC.LTD.ŞTİ.
C.R.T.CRIME RESEARCH
TECHNOLOGIES VE
OLAY YERİ İNCELEME
TEKN.TİC.LTD.ŞTİ.
VESPER LOJİSTİK LTD.ŞTİ.
SAALSS ELEKTRONİK
SAN.TİC.LTD.ŞTİ.
MİRZA TEKSTİL TURİZM VE
LOKANTA
İŞL.TİC.LTD.ŞTİ.
Merkez İli
İSTANBUL
İSTANBUL
İSTANBUL
İSTANBUL
İSTANBUL
EDİRNE
ANKARA
EDİRNE
İSTANBUL
İSTANBUL
Sektör
ANA KİMYASAL
MADDELERİN İMALATI
(KİMYASAL GÜBRE VE
AZOTLU BİLEŞİKLER
HARİÇ)
BAŞKA YERDE
SINIFLANDIRILMAMIŞ
GIDA MADDELERİ
İMALATI
BAŞKA YERDE
SINIFLANDIRILMAMIŞ
TEKSTİL ÜRÜNLERİ
İMALATI
ELEKTRİK DAĞITIM VE
KONTROL CİHAZLARI
İMALATI
GIDA, İÇECEK VE
TÜTÜN TOPTAN
TİCARETİ
GIDA, İÇECEK VE
TÜTÜN TOPTAN
TİCARETİ
KAMU DÜZENİ VE
GÜVENLİK
FAALİYETLERİ
KARAYOLU İLE YÜK
TAŞIMACILIĞI
KİŞİSEL VE EV
EŞYALARININ TAMİRİ
LOKANTA,
KAHVEHANE, BAR VE
YEME İÇME YERLERİ
PEHLİVAN GAZİOĞLU GIDA
LOKANTA HİZMETLERİ
SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.
EKSEN KUYUMCULUK
LTD.ŞTİ.
LUXOR İSTANBUL REKLAM
TAN.İLETİŞİM VE
DAN.HİZ.TİC.LTD. ŞTİ.
İSTANBUL
İSTANBUL
İSTANBUL
ALBANA TEKSTİL VE DIŞ
TİC.LTD.ŞTİ.
İSTANBUL
ÖZKAYA KONFEKSİYON
SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ.
İSTANBUL
PROASSOCİATES EĞİTİM
DAN.VE TAS.LTD.ŞTİ.
İSTANBUL
AB POLARİS YATCILIK
TURİZM TİC. İHR. İTL.
SAN. LTD. ŞTİ.
ADIS COLLEKTION SANAYİ
VE DIŞ TİC. LTD. ŞTİ.
MUĞLA
ARBERİA DIŞ TİC. LTD. ŞTİ.
İSTANBUL
BAROK POLYESTER BOYA
VE KİMYEVİ
MAD.TİC.LTD.ŞTİ.
İSTANBUL
BEGATEKS TEKSTİL VE
KONF.SAN.VE DIŞ
TİC.LTD.ŞTİ.
BURSA
İSTANBUL
LOKANTA,
KAHVEHANE, BAR VE
YEME İÇME YERLERİ
MADEN VE MADEN
CEVHERİ TOPTAN
TİCARETİ
REKLAM HİZMETLERİ
TEKSTİL ELYAFININ
HAZIRLANMASI VE
İPLİK HALİNE
GETİRİLMESİ; TEKSTİL
DOKUMACILIĞI
TEKSTİL ÜRÜNLERİ,
GİYİM EŞYALARI,
AYAKKABI VE DERİ
EŞYA PERAKENDE
TİCARETİ
İŞ VE YÖNETİM
DANIŞMANLIĞI
FAALİYETLERİ
DESTEKLEYİCİ VE
YARDIMCI ULAŞTIRMA
FAALİYETLERİ;
SEYAHAT
ACENTELERİNİN
FAALİYETLERİ
TEKSTİL ÜRÜNLERİ
İMALATI
MOTORLU TAŞITLAR
VE MOTOSİKLETLER
DIŞINDA KALAN
TOPTAN TİCARET VE
TİCARET
KOMİSYONCULUĞU
MOTORLU TAŞITLAR
VE MOTOSİKLETLERİN
DIŞINDA KALAN
PERAKENDE TİCARET,
KİŞİSEL VE EV
EŞYALARININ TAMİRİ
MOTORLU TAŞITLAR
VE MOTOSİKLETLER
DIŞINDA KALAN
TOPTAN TİCARET VE
TİCARET
KOMİSYONCULUĞU
Türk-Sırp iş Konseyi : Yugoslavya Dışişleri Bakanı’nın Türkiye’yi ziyareti vesilesi ile 11
Nisan 2002 tarihinde DEİK tarafından organize edilen toplantıda Türk-Yugoslav İş Konseyi
kurulmuştur. Toplantıya 34 Türk firması ile 10 Yugoslav firması katılmıştır. Toplantıda
Yugoslavya'daki yatırım imkanları ve özelleştirme süreci hakkında bilgi sunulmuştur. Türk-
Yugoslav İş Konseyi'nin ilk Ortak Toplantısı 17-19 Haziran 2002 tarihlerinde
Belgrad'da gerçekleşmiştir. Türk-Yugoslav İş Konseyi’nin II.Ortak Toplantısı 26-27 Eylül
2002 tarihlerinde Bursa ve İstanbul’da düzenlenmiştir. Bursa Ticaret ve Sanayi Odası’nın
bölgede iki ülke işbirliğine yönelik imkanları içeren sunumunun ardından ikili görüşmeler ve
firma ziyaretleri gerçekleştirilmiştir.
Şubat 2003’te ülkede gerçekleşen yapısal değişikliğe paralel İş Konseyi’nin adı TürkSırp ve Karadağ İş Konseyi olarak karşı kanatla ortaklaşa verilen karar doğrultusunda
değiştirilmiştir. Türk-Sırp ve Karadağ İş Konseyi III.Ortak Toplantısı 14 Türk ve 50 Sırp ve
Karadağlı firmanın katılımıyla 28 Mayıs 2003 tarihinde Belgrad’da gerçekleşmiştir.
Karadağ’da Türk firmaları için uygun iş imkanlarını araştırmak ve Türk-Sırp ve Karadağ İş
Konseyi’nin Karadağ ayağını oluşturmak üzere 18-21 Kasım 2003 tarihlerinde Podgorica’ya
düzenlenen ziyarete inşaat sektöründe faal firmalar ve TÜRSAB temsilcisi katılmıştır. Ziyaret
sırasında Turizm, Deniz Yolları ve Ulaştırma, Ekonomi Bakanlıkları, Özelleştirme ve
Yabancı Yatırımlar Ajansı ve Ekonomiden sorumlu Başbakan Yardımcısı ile temas edilmiştir.
20 Kasım 2003 tarihinde ise Karadağ Ticaret Odası Başkanı Vladimir Vukmirovic ve İş
Konseyi Başkanı Faruk Cengiç’in imza ettiği İş Konseyi kuruluş anlaşması ile Türk-Sırp ve
Karadağ İş Konseyi’nin Karadağ ayağı oluşturulmuştur.
Türk-Sırp ve Karadağ İş Konseyi’nin IV.Ortak Toplantısı 13 Şubat 2004 tarihinde
İstanbul’da gerçekleşmiştir. İş Konseyi V.Ortak Toplantısı, 14-15 Ekim 2004 tarihlerinde
İstanbul’da düzenlenmiştir. 15 Ekim 2004 tarininde ziyaret edilen İTKİB ile iki ülke arasında
tekstil sektöründe işbirliği imkanlarını ele almak üzere toplantı düzenlenmesi
kararlaştırılmıştır. İş Konseyi VI.Ortak Toplantısı’nın 14-16 Haziran 2005 tarihinde Belgrad
ve Sremska Mitrovica’da 8 Türk ve 20 Sırp firmanın katılımıyla gerçekleşmiştir. 31 Mayıs – 1
Haziran 2006 tarihinde İstanbul’da İş Konseyi VII.Ortak Toplantısı düzenlenmiş ve Sırp
işadamları heyeti Çorlu’da bulunan Avrupa Serbest Bölgesi’ni ziyaret etmiştir.
İki ülke arasındaki ticari, siyasi ve ekonomik ilişkiler süreklilik arz etmiştir. Birçok
temsilcinin katıldığı toplantılar, iş görüşmeleri, ticari ve ekonomik işbirliklerinin adımları
atılmıştır. Son olarak ise Partner ülkenin Sırbistan olarak belirlendiği Automechanika 2011
Fuarı kapsamında, Türk-Sırp İş Konseyi ve Sırbistan Ticaret Odası işbirliğinde 17 Sırp
otomotiv firmasının katılımıyla 7 Nisan 2011 tarihinde Beylikdüzü TÜYAP Fuar
Merkezi’nde Türk-Sırp İş Konseyi Otomotiv Toplantısı gerçekleştirildi.
Ticareti Etkileyen Kültürel Faktörler : Sırbistan’daki firma yöneticileri genellikle Batılı
tarzda serbest pazar ekonomisine, geleneklerine ve iş kültürüne yakılık göstermektedir.
Ülkedeki iş ilişkileri kişisel ilişkilere bağlıdır ve güvene dayanmaktadır. Bu tip ilişkilerin
geliştirilmesizaman almaktadır. Diğer taraftan fırsatları görmektedirler ve bu alanda hızlı
davranabilmektedirler.
Yaz tatillerinin çoğunlukla Temmuz-Ağustos ayları arasında gerçekleştirilmesi bu
dönemde firmalara ulaşmayı zorlaştırmaktadır. Yine Ocak ayının ilk üç haftasında da yeni yıl
ve Ortodoks Noel kutlamaları nedeniyle firmalar ile irtibata geçilmesi çok zor olmaktadır.
Resmi Tatiller ve Çalışma Saatleri: 1-2 Ocak Yeni Yıl, 7 Ocak Ortodoks Noel,
15 Şubat Sırbistan Milli Günü, 1 Mayıs İşçi Bayramı, 9 Mayıs Zafer Günü, Paskalya
Pasaport ve Vize İşlemleri
 Sırbistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği
Paris Cad. No. 47, P.K. 28, 06540
Kavaklıdere, Ankara
Telefon: 426 02 36 - 426 03 54
Faks: 427 83 45
e-mail: [email protected]
Çalışma Saatleri: Pazartesi-Cuma: 09.00-15.00

Sırbistan Cumhuriyeti İstanbul Başkonsolosluğu
İstanbul23 Temmuz Sok. No.8, Esentepe, Şişli, İstanbul
Telefon: (212) 213 76 86
Faks: (212) 213 54 03
SIRBİSTANDA DÜZENLENEN ÖNEMLİ FUARLAR:
üzenlenen Önemli Fuarlar
a) Milli Katılımda Devlet Desteği Olan Fuarlar:

78. NOVI SAD AGRICULTURE (Novi Sad – Mayıs /Her Yıl)
TARIM, TARIM MAKİNELERİ, HAYVANCILIK
Web Sitesi : http://www.expotim.com

SEEBBE (Belgrad – Nisan /Her Yıl)
İnşaat
Web Sitesi : http://www.seebbe.com
b) Bireysel Katılımda Devlet Desteği Olan Fuarlar:

INTERNATIONAL GRAPHIC AND PAPER INDUSTRY FAIR (Belgrad –
Eylül /Her Yıl)
SANAYİ
Web Sitesi : http://www.grafima-fair.com

International Agricultural Fair (Novi Sad - Mayıs/Her Yıl)
Tarım, Ormancılık, Bahçecilik, Bağcılık, Balıkçılık ve Hayvan Yetiştiriciliği
Web Sitesi : http://www.sajam.net

International Fair of Furniture (Belgrad - Kasım/Her Yıl)
Mobilya
Web Sitesi : http://www.sajam.co.rs

International Fair of Textiles, Leather and Equipment (Belgrad - Ekim/Her Yıl)
Tekstil
Web Sitesi : http://www.unijatex.com

TECHNICAL FAIR - International Engineering Exhibition (Belgrad Mayıs/Her Yıl)
Elektronik Ticari Ürünler ve Kontrol Sistemleri
Web Sitesi : http://www.sajam.co.rs
KAYNAKÇA:
1. Konya Ticaret Odası, Sırbistan Cumhuriyeti Ülke Raporu
http://www.kto.org.tr/dosya/rapor/sirbistan.pdf
2. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu, Sırbistan Ülke Notları
http://www.deik.org.tr
3. TC, Başbakanlık, Dış Ticaret Müsteşarlığı, İGEME, Sırbistan Ülke Raporu
http://www.kobishowroom.com/images/stories/Ulke_Raporlari_2011/Sirbistan_ulke_r
aporu_2011.pdf
4. İstanbul Ticaret Odası, Sırbistan Ülke Raporu
http://www.ito.org.tr/Dokuman/Ulke/Sirbistan.pdf