tamam - Türkiye Sigorta Birliği

BAfiKAN’dan
Sevgili Meslektafllar›m,
Sigortac›l›k Kanunu ad› ile haz›rlanan Kanun tasar›s›n›n Baflbakanl›¤a sevk edilmifl oldu¤unu
memnuniyetle ö¤renmifl bulunuyoruz. Y›llard›r kanuni dayanaktan yoksun olan 539 say›l› Kanun
Hükmünde Kararname ile düzenlenen ve denetlenen sektörümüzün güçlü bir hukuki altyap›ya olan
ihtiyac›, umuyoruz bu yeni yasama döneminde giderilecektir.
Sigortac›l›k Kanununun, yeni yasama döneminin ilk aylar›n› ilgili komisyonlarda geçirmesi, 2006 y›l›n›n
ilk yar›s›nda da yasalaflmas› muhtemeldir. Bilindi¤i gibi, bir çerçeve kanun niteli¤i tafl›yan Kanun Tasla¤›
sadece genel düzenleme ve tan›mlarla ilgili ana hükümleri içermektedir. Sektörümüzle ilgili uygulama
esaslar›n›n belirlenmesi ise Yönetmeliklere b›rak›lm›flt›r.
Dolay›s›yla, sektörümüzü Avrupa Birli¤i’ne tafl›yacak ilke ve çal›flma esaslar›na iliflkin düzenlemeler,
sektörün gerek do¤ru esaslar üzerinde rekabet etmesi, gerekse tüketiciyi koruma amaçl› denetleme ilkeleri
üzerinde çal›fl›lmaya flimdiden bafllan›lmas› gerekmektedir. Bu hususlarda Birlik olarak en k›sa zamanda
eski çal›flmalar›m›z da derlenerek Hazine Müsteflarl›¤› ile temaslara bafllanacakt›r.
Sigortac›l›k sektörüne iliflkin düzenlemelerin sektörün geliflmesini hedeflemesi, denetlemenin de
tüketiciyi korumaya yönelik olmas› gerekmektedir. Bu dengenin çok dikkatli oluflturulmas› ve birbirine
kar›flt›r›lmamas› çok önemlidir. Serbest rekabet, sigortac›l›¤›n genel prensip ve müspet kurallar›n› göz ard›
ederek, herkesin her fleyi istedi¤i flart ve fiyattan satmas› anlam›na gelmedi¤i gibi, tüketiciyi korumak
kavram›n›n da flirketlerin günlük ticari kararlar›na ve yaklafl›mlar›na müdahale etmek anlam›nda
alg›lanmamal›d›r.
Yeni Türk Ticaret Kanunu Tasla¤›nda da, tüketiciyi koruma amaçl› olarak getirilmifl baz› hükümlerde bu
kavramlar›n birbirine kar›flt›r›ld›¤› görülmektedir. Hatta bir maddede, sigorta
flirketlerine hasar sebebiyle sigortal›ya avans ödeme mecburiyeti getirilirken, sigortac›l›¤›n en temel kavramlar›ndan olan sigorta bedeli ve
hasar bedeli birbirine kar›flt›r›lm›flt›r. Benzeri bir s›k›nt›, yine ayn›
maddenin içinde tazminat›n muacceliyet kespetmesine iliflkin
hükümde de hissedilmektedir.
Ça¤dafl dünyada kurallar vatandafl›, yani tüketiciyi, korumak
üzerine kurulmaktad›r.
Sektörümüzdeki her uygulaman›n da bu esas› kollamas› ve
korumas› gerekti¤i tabiidir.. Bu görev de öncelikle sigorta sektörünün
sahiplerine, yani sigorta flirketlerimize, düflmektedir.
Zaten, sektörümüzün geliflmesi ve her anlamda ileriye
gitmesini sa¤layacak önflartlar›n bafl›nda bu esas
gelmektedir. Ancak, kurallar amaç için oluflturulurken,
kurallar›n amac›n önüne geçmesi ve amaç haline
gelmesinin engellenmesi için, o noktada oluflacak
hassas dengeye çok dikkat edilmesi gerekmektedir.
Aksi taktirde, tüketiciyi korumak amaçl› konulan
kurallar, tüketiciye gelecekte alabilece¤i hizmet
çeflitlili¤i veya zenginli¤inden mahrum edebilen veya bu
süreci uzatan faktörler olmaktan öteye gidemezler.
Sigorta sektörümüzün global ciddiyetine yak›flan,
Türk sigortac›l›¤›n› tüm birimleri ile ilerilere
tafl›yacak ve global rekabete haz›rlayabilecek,
güçlü, güçlü oldu¤u kadar da geliflmelere aç›k bir
hukuki düzenlemeye en k›sa sürede kavuflabilmek
dile¤iyle, herkese sayg›lar›m› ve
sevgilerimi sunuyorum.
Hulusi TAfiKIRAN
B‹RL‹K’TEN HABERLER
“I. Ulusal Sigorta Se
Birli¤imizin düzenledi¤i, "Avrupa Birli¤i'ne Uyum
Sürecinde Türk Sigorta Sektörü" konulu "I. Ulusal
Sigorta Sempozyumu", 24 May›s 2005 tarihinde,
‹stanbul’da, yaklafl›k 400 kiflinin kat›l›m› ile gerçekleflti.
■ HULUS‹ TAfiKIRAN: “TÜRK S‹GORTA
SEKTÖRÜ AB’YE UYUM SÜREC‹N‹
KOLAYLIKLA BAfiARACAK”
Sempozyumun aç›l›fl
konuflmas›n› gerçeklefltiren Birlik Baflkan› Hulusi
Taflk›ran, Türk sigorta
sektörünün AB’ye uyum
sürecini zorlanmadan
aflaca¤›na olan inanc›n›
dile getirerek, bunun
için iki yol oldu¤unu sözlerine ekledi. Say›n Taflk›ran, bu yollardan birincisinin, piyasada güçlü oyuncular›n oluflturulmas›; ikincisinin ise, sigorta flirketlerinin geliflimi aç›s›ndan önlerinin aç›lmas› oldu¤unu
belirtti.
“Avrupa Birli¤i’ne Uyum Sürecinde Türk Sigorta Sektörü” sempozyumunda “Avrupa ”,
“Avrupa Birli¤i ve Türk Sigorta Sektöründe Vergi Birli¤i ve Türk Sigorta Sektörü Uygulamalar›”, “Avrupa Birli¤i ve Türk Sigorta Mevzuat›”,
“Avrupa Birli¤i’ne Uyum Sürecinde Risk ve De-
netim”, “Avrupa Birli¤i Uyum Sürecinde Mali
Tablolar ve Finansal Raporlama Standartlar›”,
“Sigortac›l›k ve Aktüeryal Analiz” bafll›kl› 6
oturum yer ald›.
Sempozyuma sektör yöneticileri, bürokratlar
ve akademisyenler ile Dünya Bankas› Finansal
Sektör Grup Baflkan› ve Almanya Sigortalar Birli¤i AB Müdürü konuflmac› olarak kat›ld›.
■ BURHANETT‹N AKTAfi: “S‹GORTA
SEKTÖRÜNÜN ÖNÜNÜ AÇACA⁄IZ”
Sempozyumun aç›l›fl
konuflmalar› bölümünde konuflan Hazine
Müsteflar
Yard›mc›s›
Burhanettin Aktafl ise
Türk sigorta sektörünün
önünü açmak için Hazine Müsteflarl›¤› taraf›ndan gerçeklefltirilen ve
gerçeklefltirilmesi planlanan düzenleme ve
denetlemelere de¤inerek, gelinen son durumu kat›l›mc›larla paylaflt›.
■ “TÜRK‹YE, AB’N‹N DIfiINDA
DÜfiÜNÜLEMEZ”
Aç›l›fl konuflmalar›n›n ard›ndan bafllayan
“Avrupa Birli¤i ve Türk Sigorta Sektörü” isimli
oturumun baflkanl›¤›n› Prof.Dr. Merih Kemal
Oma¤ yapt›. Oturumun ilk konuflmac›s› olan
Ray Sigorta Genel Müdürü E. Çetin Alanya,
Türk sigorta sektörünün Avrupa Birli¤i’ne uyum
sürecini sektör aç›s›ndan de¤erlendirerek,
Türkiye’nin AB’nin d›fl›nda de¤erlendirilemeyece¤ini belirtti.
2
mpozyumu” düzenlendi
TSRfiB Genel Sekreter
Yard›mc›s› Doç. Dr. Suna
Oksay ise, dünyada son y›llarda gerçekleflen flirket
birleflme ve devalmalar›
nedeniyle, küresel piyasalarda aktif büyüklükleri 1
trilyon dolara ulaflan dev
flirketlerin ortaya ç›kt›¤›n›
söylerek, toplam aktif büyüklü¤ü 7,9 milyar dolar
olan Türk Sigorta Sektöründeki flirketlerin bu flirketlerle
rekabet
edebilmesinin
güçlü¤ünü dile getirdi.
Almanya Sigortalar Birli¤i
(GDV) AB Birimi Yöneticisi
Jurgen Huppenbauer, kat›l›mc›lara Avrupa
Birli¤i 5. motorlu tafl›t mali sorumluluk sigortas›
direktifine iliflkin detayl› bilgi vererek, çal›flmalar› devam eden yeni reasürans direktifi konusunda ise aç›klamalarda bulundu.
■ “S‹GORTACILIK SEKTÖRÜNDE
YEN‹L‹KLER‹N YARATILAB‹LMES‹ GEREKL‹”
Dünya Bankas›, Finansal Sektör Sigorta
Grup Baflkan› Rodney R. Lester konuflmas›nda, Türk sigorta sektörünün içinde bulundu¤u
durumu Dünya Bankas› verileri ile de¤erlendirerek, özellikle hayat sigortalar›n›n yayg›nlaflmas›n›n önemini vurgulay›p, Avrupa Birli¤i’ne
uyum çerçevesinde öngörülen düzenlemelerin olabildi¤ince k›sa sürede gerçeklefltirilmesi
gerekti¤ini ifade etti.
Türk sigorta sektörünün hak etti¤i yerde olmad›¤›na da de¤inen Lester, sektörün büyük
yenilikleri yaratabilmesi gerekti¤ini vurgulad›.
Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu Finansal Hizmetler Sektör Yöneticisi Güray Vural
da, sektörün bugünkü durumu, uyum çal›flmalar› ve mevzuat sorunlar›na iliflkin de¤erlendirmelerde bulundu.
■ “EKONOM‹DE KARA DEL‹K
SOSYAL GÜVENL‹K”
Sempozyumun Prof. Dr. Ahmet K›rman’›n
baflkanl›¤›nda gerçeklefltirilen vergi ile ilgili
oturumunda tebli¤ sunan Gazi Üniversitesi ‹‹BF
Ö¤retim Üyesi Prof. Dr. fiükrü K›z›lot, sosyal güvenlik kurulufllar›n›n yapt›¤› harcamalar›n çok
önemli bir k›sm›n›n sa¤l›kla ilgili harcamalardan olufltu¤unu; bu yönüyle, bireysel emeklilik, sa¤l›k sigortas› ve di¤er flah›s sigortalar›n›n
teflvik edilmesinin devletin üzerindeki yükü hafifletece¤ini belirtti.
Ayn› oturumda tebli¤ sunun YASED Baflkan›
fiaban Erdikler ise, Türkiye’de kurumlar vergisinin yüksek oldu¤undan söz ederek, Türkiye’nin kendisini Almanya, Fransa, ‹ngiltere gibi, yat›r›mlar›n› tamamlam›fl, sermaye ihraç
eden ülkelerle mukayese etmek yerine, beraber yar›fla ç›kt›¤› Polonya, Macaristan, Slovakya gibi ülkelerde neler yap›ld›¤›na bakarak
ilerlemesi gerekti¤ini vurgulad›.
Oturum baflkanl›¤›n› Birlik Genel Sekreteri
Erhan Tunçay’›n yapt›¤› Risk ve Denetim ile ilgili oturumda konuflan Hazine Müsteflarl›¤› Sigortac›l›k Genel Müdür V. Dr. Ahmet Genç
3
B‹RL‹K’TEN HABERLER
ise, sektördeki mevcut yükümlülük karfl›lama
yeterlili¤inde kullan›lan rakamlar›n, Avrupa
Birli¤i’nde kullan›lan rakamlara yükseltildi¤inde ortaya ç›kacak senaryo hakk›nda bilgi
verdi.
HM Sigorta Denetleme Kurulu Baflkan› ‹brahim Taflbafl› ise, sektörün, cayd›r›c› bir mevzuata, karl›l›k sorununu çözmeye ve istikrarl› bir
büyümeye ihtiyaç duydu¤unu belirtti.
SEMPOZYUM K‹TABI YAYINLANDI
Sempozyumda sunulan toplam 29 adet
tebli¤ kitap olarak yay›nlanarak, Birlik taraf›ndan üye flirketlerimize ve ilgili di¤er kurumlara
da¤›t›ld›. K›sa sürede tükenen sempozyum kitab›n›n ikinci bask›s› yay›nlanmakta olup, talep edenlere da¤›t›lacakt›r. (Sempozyumla ilgili detayl› bilgi ve tebli¤ler tam metni Birli¤in
web sitesinde yer almaktad›r.)
Dünya Bankas› Finansal Sektör
Sigorta Grup Baflkan›, Birlik’i ziyaret etti
Birli¤imizin düzenledi¤i "I. Ulusal Sigorta Sempozyumu" davetlisi olarak Türkiye'ye gelen ve
alt› y›l› aflk›n bir süredir Türk sigorta sektörünü yak›ndan takip eden Dünya Bankas› Finansal
Sektör Sigorta Grup Baflkan› Rodney R. Lester, Genel Sekreterli¤imizin daveti üzerine 26
May›s 2005 tarihinde Birli¤i ziyaret etti. Yönetim kurulu ve genel sekreterlik yetkilileri ile
görüflen Say›n Lester Dünya Bankas›’n›n sigorta sektörüne iliflkin görüflleri ve çal›flmalar›
hakk›nda bilgi verdi. Söz konusu ziyarette, Rodney R. Lester'a, Birli¤imiz organizasyon yap›s›
ve faaliyetlerini tan›tan bir sunum yap›ld› ve Türk sigorta sektörünün öncelikli sorunlar›
hakk›nda da görüfl al›fl veriflinde bulunuldu.
4
UFRS’ye
uyum için
çal›flmalara
baflland›
Birli¤imiz, Uluslararas› Finansal
Raporlama Standartlar›na (UFRS)
uyum esas›n›n kabul edilmesinin
ard›ndan, bu konuda sektörün
bilgilendirilmesi ve uygulama
farkl›l›klar›n›n ortadan kald›r›lmas›
amac›yla UFRS ve özellikle
Sigortac›l›k Finansal Raporlama
Standartlar› (SFRS) konular›nda
üye flirketler için bir e¤itim
program› düzenledi. Her bir grup
için 2 gün süren ve toplam 93
kiflinin kat›ld›¤› söz konusu
program, 21 Haziran-8 Temmuz
tarihleri aras›nda gerçekleflti.
UYUM PROJES‹
Birlik, Türk Sigorta Sektörünün
Uluslararas› Finansal Raporlama
Standartlar›na (UFRS) uyumu
konusunda bir Proje bafllatt›. Proje
kapsam›nda,Hazine Müsteflal›¤›
Sigortac›l›k Genel Müdürlü¤ü,
Sigorta Denetleme Kurulu, Türkiye
Muhasebe Standartlar› Kurulu
(TMSK), Birlik ve sigorta flirketleri
temsilcilerinden oluflan bir
çal›flma grubu kuruldu. Birlik,
çal›flma grubuna teknik destek
vermek üzere ba¤›ms›z bir denetim flirketi ile anlaflt›. A¤ustos
ay›nda çal›flmalar›na bafllayan
grup, 30 standart üzerindeki
çal›flmalar›n› Kas›m ay› sonuna
kadar tamamlayacak.
“Do¤al Afet Riskleri ‹çin
Sigorta ve Reasürans”
sempozyumu 8-9 Aral›k’ta
Birlik - Dünya Bankas›, 8-9 Aral›k 2005 tarihlerinde,
‹stanbul’da, “Do¤al Afet Riskleri ‹çin Sigorta ve Reasürans” adl› uluslararas› bir sempozyumu ortak olarak düzenliyor.
Yerli ve yabanc› sigortac›lar›, reasürörleri, reasürans brokerlerini, ulusal afet fonlar›n›n yöneticilerini,
sigorta sektörünün düzenleyici kurumlar›n› ve di¤er
uzmanlar› bir araya getirecek olan sempozyuma,
Çin, Endonezya, Filipinler, Hindistan, Tayvan, ‹ran, Romanya, Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye’den bir
çok konuflmac› kat›larak, ülkelerinde do¤al afet riskini finanse etmek ve ev sahiplerine basit sigorta ürünleri sunmak için gelifltirilen yöntemleri anlatacaklard›r. (Sempozyumla ilgili detayl› bilgiye Birli¤in web sitesinden ulafl›labilmektedir.)
Dünya Bankas›’ndan
“Muhasebe ve
Denetim Program›”
Birli¤imiz, Dünya Bankas›’n›n, Türkiye’nin de dahil oldu¤u Avrupa Birli¤i üyesi olmayan Orta ve Do¤u Avrupa ülkelerini kapsayan “Road to Europe: Program
of Accounting Reform and Institutional Strengthening
(REPARIS)” Program› çerçevesinde, ilgili ülkelere yönelik olarak düzenledi¤i Muhasebe ve Denetim E¤itim
Program›na (Advanced Program in Accounting and
Auditing) gerekli görüflmeleri yaparak flirketlerimizin
de kat›l›m›n› sa¤lad›.
Söz konusu Program kapsam›nda kat›l›mc›lara, AB,
Dünya Bankas›, Uluslararas› Muhasebeciler Birli¤i, Uluslararas› Muhasebe Standartlar› Kurulu, Avrupa Muhasebeciler Federasyonu ve AB’ye yeni kat›lan ülkelerin
üst düzey bürokrat ve hükümet temsilcileri taraf›ndan
video konferans sistemiyle efl zamanl› olarak e¤itim
veriliyor. Toplam 28 modülden oluflan ve 24 May›s
2005 tarihinde bafllayan program, 20 Haziran 2006 tarihinde sona erecek.
5
B‹RL‹K’TEN HABERLER
TAIEX ile “AB Sigorta Mevzuat› ve
Uygulamalar›” semineri düzenlendi
Birli¤imiz ve Avrupa Komisyonu Teknik Yard›m ve Bilgi De¤iflim Ofisi (TAIEX) iflbirli¤iyle düzenlenen, “Avrupa Birli¤i Sigorta Mevzuat› ve
Uygulamalar›" konulu seminer, 23–24 Haziran
2005 tarihlerinde, ‹stanbul’da yap›ld›.
Birlik Baflkan› Hulusi Taflk›ran’n›n Türkiye’nin
AB’ye girmesinin önemini vurgulayan aç›l›fl konuflmas› ile bafllayan seminerde TAIEX ad›na
Veronica Williams bir konuflma yaparak, seminerin düzenlenmesinde sa¤lad›¤› katk›lar›ndan dolay› Birli¤imize teflekkür etti ve TAIEX
hakk›nda bilgi verdi.
Avrupa Komisyonu ‹ç Pazar Genel Müdürlü¤ü Sigorta Birimi Baflkan› Ulf Linder’in oturum
baflkanl›¤› yapt›¤› seminerin birinci gününde,
ilk konuflmac› olarak söz alan Avrupa Komisyonu Rekabet Genel Müdürlü¤ü’nden Andreas
6
Knaul, mallar›n, hizmetlerin, sermayenin ve kiflilerin serbest dolafl›m›n›n önemine de¤inerek,
Avrupa Birli¤i’nde bir iç Pazar yaratarak ekonomik büyümenin art›r›lmas›n›n, rekabete daha dayan›kl› hale gelinmesinin ve tüketicinin
refah›n›n art›r›lmas›n›n amaçland›¤›n› belirtti.
Knaul’dan sonra kürsüye gelen Galatasaray
Üniversitesi ö¤retim üyesi Prof. Samim Ünan,
seminerde Türk Sigorta mevzuat›na iliflkin yapt›¤› konuflmada, Sigortac›l›k Kanunu Tasar›s›
Tasla¤›n› de¤erlendirdi.
Sigorta fiirketleri ile ilgili bürokratlara yönelik
olarak düzenlenen seminere, Fransa, Almanya, Hollanda, Polonya gibi çok say›da Avrupa
Birli¤i Ülkesi bürokratlar› ile Avrupa Risk Yönetimi Birlikleri Federasyonu (FERMA) Müdürü Florence Bindelle, konuflmac› olarak kat›ld›.
E¤itime destek veriyoruz...
Birli¤imiz, Sakarya Üniversitesi Sapanca
Meslek Yüksekokulu'nun talebi çerçevesinde,
11 May›s 2005 tarihinde, Sapanca Meslek Yüksekokulu ö¤rencilerinin kat›l›m›yla bir günlük,
kapsaml› bir sigorta semineri düzenledi. Seminer öncesinde, Birlik taraf›ndan haz›rlanan ve
içerisinde seminerde gerçeklefltirilecek sunumlar›n yer ald›¤› kitapç›klar kat›l›mc› ö¤rencilere da¤›t›ld›.
MEGEP ÇALIfiMALARI
Birli¤imiz, sigortac›l›k mesle¤i ve teknik e¤itiminin güçlendirilmesi amac›yla, Milli E¤itim
Bakanl›¤›’n›n yürüttü¤ü yaklafl›k 60 Milyon Euro bütçeli ve finansman› Avrupa Birli¤i fonlar›ndan sa¤lanan “Türkiye’de Mesleki E¤itim ve
Ö¤retim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi”
“AB Sigorta
Müktesebat
Rehberi”
yay›nland›
Avrupa Birli¤i Sigorta
Müktesebat Rehberi’nde,
AB’nin son derece kar›fl›k
ve da¤›n›k olan sigorta
düzenlemeleri, bafll›klar
halinde özetlenerek,
sigorta flirketleri ile
sektörün di¤er aktörlerine
sunuldu. Rehber, müzakere süreci öncesinde,
sigorta alan›ndaki AB
mevzat›n›n incelenerek,
uyumda sorunlarla
karfl›lafl›labilecek alanlar›n
önceden tespit edilmesini
ve bu tespitler ›fl›¤›nda
sektörün pozisyon
belirlemesini
amaçlamaktad›r.
(MEGEP)’ne destek veriyor.
Söz konusu iflbirli¤i kapsam›nda Birli¤imiz, 27
Haziran 2005 tarihinde, üye flirketlerin temsilcilerine yönelik bir toplant› gerçeklefltirdi ve MEGEP projesi kapsam›nda 9. s›n›f ö¤rencileri için
haz›rlanan tan›t›m ve yönlendirme kitap盤›nda yer almas› amac›yla, içeri¤inde sigortan›n
tan›m›, tarihçesi, yap›s› ve genel özellikleri, Türkiye’de ve dünyadaki durumu, sektördeki
e¤itim ve istihdam olanaklar› gibi bilgilerin yer
ald›¤› 30 sayfal›k bilgi kitap盤›n› MEGEP yetkililerine iletti. Birli¤imiz Projenin ikinci aflamas›nda, teknik liselerin 10, 11 ve 12. s›n›flar›nda verilecek sigorta e¤itimi ders program› içeriklerinin oluflturulmas› çal›flmalar›na destek verecektir.
Mortgage Sigorta Kredisi
konusunda çal›flmalara baflland›
Ülkemize getirilmeye çal›fl›lan mortgage kredilerine iliflkin olarak SPK
çal›flmalar yapmakta olup, yasa tasar›s› haz›rlam›flt›r. Hazine Müsteflarl›¤› da, bu kredilerle birlikte getirilmesi planlanan sigorta ürünleri konusundaki çal›flmalar›na bafllam›fl ve “Gayrimenkul Mülkiyet Garanti Sigortas› Genel fiartlar›” (Mortgage Title Insurance) tasla¤›n› haz›rlam›flt›r.
Birli¤imiz de bu konuda, geliflmifl ülke uygulamalar›n› incelemek, sektörümüze uygun ürünleri tespit etmek, oluflturulacak yasal çerçeveye
öneri sunmak üzere çal›flmalar›na bafllam›fl, ayr›ca Hazine Müsteflarl›¤›
ile iflbirli¤i içinde olan bir çal›flma gurubu kurmufltur.
Tar›m Sigortalar› Kanunu’na
yönelik toplant› yap›ld›
Birli¤imiz, Tar›m Sigortalar› Kanunu’yla ilgili olarak yürütülecek çal›flmalar›n planlanmas› ve özellikle flirket kurulufluna iliflkin kararlar›n
al›nmas› amac›yla, ilgili branflta ruhsat› bulunan 15 sigorta flirketimizin ve Tar›m Sigortalar› Vakf›’n›n yetkililerinin kat›l›m›yla, TSRfiB konferans salonunda, 19 Temmuz 2005 tarihinde bir toplant› düzenledi.
Toplant›da, flirket ana sözleflmesi tasla¤›na iliflkin görüfllerin de¤erlendirilmesi, tahmini bütçeye iliflkin çal›flman›n sunulmas›, sermaye ihtiyac› ile ilk ödeme miktar›n›n belirlenmesi ele al›nd›.
7
B‹ZE GÖRE
De¤iflim rüzgar›n›
arkam›za ald›k
Küresel piyasalara uyum sa¤lama çabalar› do¤rultusunda, ülkemizde son y›llarda
yaflanan h›zl› de¤iflim süreci, finans piyasalar›nda ve dolay›s›yla Birlik olarak merkezinde bulundu¤umuz sigortac›l›k sektöründe gözle görülür, somut de¤iflikliklerin ortaya
ç›kmas›na neden olmaktad›r. Gerek hukuksal, gerek mali ve gerekse iflletmecilik alan›nda etkili olan bu de¤iflim rüzgar›, Birli¤imizin proaktif bir anlay›flla sektöre hizmet etme misyonunu, kendili¤inden ortaya ç›karmaktad›r.
Bu anlay›flla, Birlik olarak çal›flmalar›m›z; mali ve sektörel düzenlemelerin haz›rlanmas›, 3 Ekim’de bafllayan Avrupa Birli¤i müzakere süreci do¤rultusunda üyelerimiz çal›flanlar›n›n ve kamuoyunda sigortac›l›k ile ilgili tüm kesimlerin bilinçlendirilmesi, uluslararas›
kurulufllar ile iflbirli¤inin sa¤lanmas› ve Birli¤in tan›t›m faaliyetleri gibi bafll›klar alt›nda devam etmektedir.
Bu ba¤lamda, geçti¤imiz dönemde, Birlik olarak, bilinçlendirme ve tan›t›m çal›flmalar› kapsam›nda önemli faaliyetler gerçeklefltirmifl bulunuyoruz. Söz konu faaliyetlerin
bafl›nda, 24 May›s 2005’te gerçeklefltirdi¤imiz ve yaklafl›k 400 kiflilik bir kat›l›mla, büyük
ilgi gösterilen "I. Ulusal Sigorta Sempozyumu" gelmektedir. Birçok akademisyenin, sektör yöneticisinin ve Avrupa Birli¤i’nden kat›l›m sa¤layan uzmanlar›n, sektörün önemli
meselelerini masaya yat›rarak, çözüm yollar›n› tart›flt›¤› sempozyumun, bu boyutuyla,
sektöre önemli aç›l›mlar kazand›raca¤›n› düflünüyoruz.
Ayr›ca, sempozyumda sunulan bildirilerin ses kay›tlar›n›n ve konuflmac›lar›n gönderdi¤i bildiri metinlerinin derlenmesiyle oluflturulan ve merakla beklenen Sempozyum Bildiri Kitab›’n› yay›mlayarak, gerekli adreslere ulaflt›rmam›z da sempozyumda ele al›nan
konularda Türkçe kaynak s›k›nt›s› yaflayan sektörümüz aç›s›ndan bir baflka önemli geliflme olmufltur.
AVRUPA B‹RL‹⁄‹’NE UYUM ÇALIfiMALARI
Yine sektörümüzün merakla bekledi¤i bir baflka etkinli¤imiz de 23–24 Haziran 2005
tarihlerinde, sektör temsilcilerinin kat›l›m›yla, ‹stanbul’da gerçeklefltirdi¤imiz TAIEX Avrupa Birli¤i Sigortac›l›k Semineri idi. Birlik olarak, 17 Ocak 2005 tarihinde, Avrupa Komisyonu Geniflleme Genel Müdürlü¤ü’ne (European Commission Enlargement Directorate
General) ba¤l› TAIEX’e (Technical Assistance Information Exchange Unit) yapt›¤›m›z
baflvuru sonucu kabul edilen proje kapsam›nda düzenledi¤imiz ve tamam› AB fonlar›nca desteklenen Avrupa Birli¤i Sigorta Mevzuat› ve Uygulamalar›" konulu seminerde,
özellikle "mali tablolar, hesap planlar› ve istatistikî tablolar", "mali izleme ve istatistikî düzenlemeler" ve "yükümlülük karfl›lama yeterlili¤i (solvency)" gibi Türk sigorta sektörünün
AB sigorta sektörüne uyum sürecinde s›k›nt› yarataca¤› düflünülen konu bafll›klar›nda
tebli¤ler sunuldu.
Birlik olarak ayr›ca, Türkiye sigorta sektörünün Avrupa Birli¤i’ne uyumu sürecinde karfl›laflt›¤› ve/veya karfl›laflaca¤› sorunlu konularda, kamuoyunun ve özellikle üye flirket-
8
lerimiz çal›flanlar›n›n bilinçlendirilmesine yönelik haz›rlad›¤›m›z baflka yay›nlar da bulunmaktad›r. Söz konusu yay›nlardan biri; bir süredir yay›mlanma çal›flmalar›n› sürdürdü¤ümüz Sigorta Araflt›rmalar› Dergisi’dir. Akademik çal›flmalar a¤›rl›kl› içeri¤i ve sektörümüz için tafl›d›¤› önem aç›s›ndan ayr›cal›kl› bir konuma sahip olaca¤›n› düflündü¤ümüz derginin ilk say›s›n› Ekim ay› içerisinde yay›mlad›k.
Ayr›ca, müzakere süreci öncesinde Türk sigortac›l›k sektörü temsilcilerinin, sigortac›l›k alan›ndaki AB mevzuat›n› inceleyerek, uyumda sorunlarla karfl›lafl›labilecek alanlar›
önceden tespit etmelerini ve bu tespitler ›fl›¤›nda sektörün pozisyon belirlemesini sa¤lamak amac›yla yay›mlad›¤›m›z "Avrupa Birli¤i Müktesebat Rehberi" de bir süredir üzerinde titizlikle çal›flt›¤›m›z, söz konusu bilinçlendirme yay›nlar›n bir di¤eridir.
Di¤er taraftan, Birlik olarak, Avrupa Birli¤i uyum sürecinde flirketlerimizin ihtiyaç duyduklar› hukuki ve mali düzenlemelere iliflkin taslak ve görüfllerin haz›rlanmas› aflamas›nda gerçeklefltirdi¤imiz önemli çal›flmalar bulunmaktad›r. Bunlar›n bafl›nda, getirdi¤i
düzenlemeler ile sektörümüze yeni aç›l›mlar kazand›raca¤›n› bekledi¤imiz ve Hazine
Müsteflarl›¤› taraf›ndan haz›rlanan Sigortac›l›k Kanun Tasar›s› Tasla¤› ile ilgili olarak gerçeklefltirdi¤imiz çal›flmalar gelmektedir. Sektörümüzün büyük önem verdi¤i söz konusu
tasla¤›n kanunlaflmas› için Baflbakanl›k‘tan TBMM ‘ye gönderilmesini ve TBMM de en
k›sa sürede yasalaflmas›n› beklemekteyiz.
VERG‹ SORUNLARIYLA ‹LG‹L‹ ÇALIfiMALAR
Sektörümüzü ilgilendiren mali düzenlemeler konusunda ise, BSMV Kanun De¤iflikli¤i
Tasar›s› Tasla¤› ile Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi Kanun De¤iflikli¤i Tasar›s› Tasla¤›’n›
Maliye Bakanl›¤› ve Vergi Konseyine ileterek, bu konulardaki çal›flmalar›m›z› tamamlam›fl bulunuyoruz. Söz konusu taslaklar›n da bu dönemde yasal
düzenlemeler sonras› TBMM’den kanunlaflmas› için gerekli
giriflimleri yapmaya devam edece¤iz. .
Di¤er taraftan, Birli¤imiz taraf›ndan, Sigortac›l›k Finansal
Raporlama Standartlar› (SFRS) konusunda, ilgili tebli¤lerin
ç›kar›lmas› için, Hazine Müsteflarl›¤›na her bir standart
hakk›nda görüfl ve önerilerini bildirmek üzere, bir çal›flma
grubu oluflturmufl ve bu grup toplant›lara bafllam›flt›r.
Son olarak, daha önce de 8-9 Aral›k 2005 tarihlerinde düzenlenece¤ini duyurdu¤umuz ve sektörümüzde büyük bir ilgi uyand›raca¤›na inand›¤›m›z " Uluslararas› Sigortac›l›k Sempozyumu" Dünya Bankas› iflbirli¤i ve Birli¤imizin ev sahipli¤i ile "Do¤al Afet Riskleri
‹çin Sigorta ve Reasürans" konusunda ‹stanbul’da yap›lacakt›r. Bu
kapsamda, Dünya Bankas› iflbirli¤iyle sektörümüzde düzenlenen
ilk sempozyum olma niteli¤i de
tafl›yacak olan, bu önemli organizasyonun, sektörümüze yararl›
olaca¤›n› düflünmekteyiz.
Sevgi ve Sayg›lar›mla…
Erhan TUNÇAY
Genel Sekreter
9
AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA
Mortgage
ve
Doç. Dr. Suna OKSAY
TSRfiB Genel Sekreter Yard›mc›s›
G
eliflmifl finans piyasalar›nda sermaye piyasalar›n›n
derinli¤inin artmas›na yol
açan, bireylerin emlak sahibi olmalar›n› kolaylaflt›rarak, emlak piyasalar›n›
canland›ran ipote¤e dayal› konut kredileri (mortgage) dünyada yaklafl›k 900 y›ld›r kullan›lan bir
finansal araçt›r.
Dünyadaki ilk ‹pote¤e Dayal› Konut Kredileri (Mortgage), uygulamas› 1190 y›l›n›n bafllar›nda ‹ngiltere’de ve daha sonra Avrupa’da görülmüfltür. O dönemde, ‹ngiltere’de kreditörler,
konut sat›n almak isteyenlere kredi verirlerken,
konutun tapusunu, üzerlerinde tutarak borcun
ödenmemesi halinde konutu sat›p paralar›n›
geri al›rlard›.
‹pote¤e Dayal› Konut Kredileri (Mortgage),
‹potek bankalar› ve yap› topluluklar› (building
society) gibi benzeri konut finansman kurumlar›n›n, konut sahibi olmak için kredi talep eden
bireylere verdikleri, genellikle sabit faizli ve
uzun vadeli kredilerdir.
‹pote¤e Ba¤l› Menkul K›ymetlefltirme olarak
adland›r›lan, verilen krediler karfl›l›¤›nda al›nan
ipoteklere dayal› olarak menkul k›ymet ihraç
etme sürecinde; uzun vadeli konut kredilerine
10
Türkiye
Dünyadaki ilk ‹pote¤e
Dayal› Konut
Kredileri (Mortgage),
uygulamas›
1190 y›l›n›n
bafllar›nda
‹ngiltere’de görüldü.
kaynak sa¤layabilmek amac›yla, kredi veren
kurulufllar, bilançolar›nda yer alan alacaklar›
karfl›l›¤›nda, menkul k›ymet ihraç ederek, kredilerini, menkul k›ymetleri sat›n alan yat›r›mc›lar
arac›l›¤›yla finanse eder.
‹pote¤e dayal› konut kredileri birincil ve ikincil piyaslarda ifllem görmektedir. Birincil piyasalarda yeni ipotek kredilerine iliflkin anlaflmalar yap›lmaktad›r. ‹kincil piyasalarda ise Mortgage kredilerine karfl›l›k olarak ç›kar›lan menkul k›ymetler al›n›p sat›lmaktad›r.
‹kincil piyasalarda el de¤ifltiren bafll›ca iki
menkul k›ymet çeflidi vard›r: ‹potekli konut
kredi bonosu (Mortgage Bond); ipote¤e dayal› menkul k›ymet senedi (Mortgage Back
Security).
‹potekli konut kredi bonosu, ipotek kurumlarca ç›kar›lan ve ipotek kredilerinin topland›¤›
bir havuzca teminat alt›na al›nan borç senet-
leridir. ‹pote¤e dayal› menkul k›ymetlerde ise
kredi verenler, ipotek kredilerini Special Purpose Vehicle (SPV) olarak adland›r›lan baflka bir
kurulufla satarlar. Bu kurulufl da kredi ödemelerini bir fonda toplayarak menkul k›ymet ç›kar›r.
MORTGAGE’DA ÖDEME ÇEfi‹TLER‹
‹pote¤e Dayal› Konut Kredileri, geri ödeme
flekillerine göre 2’ye ayr›lmaktad›r: Geri Ödemeli ve Faiz Ödemeli. Geri Ödemeli ‹pote¤e
Dayal› Konut Kredileri’nde; kredi al›nd›ktan
sonra yap›lacak ayl›k ödemeler hem anapara
ödemesini hem de anaparan›n faiz ödemesini
kapsar. Bu modelde, ayl›k ödemeler bitti¤inde,
kredinin tüm borçlar› da bitmifl olacakt›r.
Faiz Ödemeli ‹pote¤e Dayal› Konut Kredileri’nde ise; ayl›k ödemeler anaparay› de¤il, sadece faizi içermektedir. Anaparan›n ödenmesi için ise sadece mortgage’a özel baflka finansal araçlar kullan›lmaktad›r. Örne¤in ‹ngil-
tere’de, mortgage borcunun geri ödenmesinin garanti edilmesi için, ipote¤e dayal› konut
kredileri için haz›rlanan "Bireysel Tasarruf Hesaplar›-ISA" (Individual Saving Account),
"Emeklilik Planlar›-PP" (Pension Plans) ve "Hayat
Poliçeleri-EP" (Endowment Policy) sat›n al›n›r.
ISA, vade sonunda bir kerede çekilebilen ve
mortgage borcunun ödenmesini amaçlayan
bireysel bir tasarruf hesab›d›r. ISA, ölüm riskini
kapsayan bir finansal araç olmad›¤› için, mortgage geri ödemelerinde bu arac› seçenler,
beraberinde genellikle hayat ve kritik hastal›k
poliçesi de yapt›rmak zorunda kal›r. ISA’n›n di¤er finansal araçlara göre üç önemli avantaj›
bulunmaktad›r. Öncelikle, hayat sigortas› poliçelerinden farkl› olarak vergi avantaj› vard›r;
ikinci olarak masraflar› düflüktür; üçüncüsü ve
en önemlisi de vadesinden önce para çekildi¤inde bir ceza uygulanmaz. Ancak, ISA’n›n en
önemli dezavantaj›, vadesi doldu¤unda hesa-
11
AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA
b›n getirisinin di¤erlerine göre çok daha düflük
olma riskidir. Ayr›ca, sistem bir nevi tasarruf hesab›na para yat›r›lma gibi çal›flt›¤›ndan, ödemelerin sabit olma zorunlulu¤u da yoktur. Bu
ödemede kolayl›k sa¤lamakla birlikte, borcun
geri ödenmesi için gerekli paran›n birikmemesi riskini de beraberinde getirmektedir.
Mortgage için özel olarak haz›rlanan PP’n›n
en önemli özelli¤i, yüksek vergi avantajlar›n›n
olmas›d›r. Ayr›ca bu planlar ISA’dan farkl› olarak ölüm risklerini de kapsarlar. Bu nedenle beraberinde baflka bir poliçe
yapt›r›lmas› gerekmez. Mortgage ödemesi için kullan›lacak bu finansal araç, bireysel olarak yapt›r›labilece¤i
gibi, iflyerinde yapt›r›lan PP
fleklinde de olabilir. Bu konut
sahipli¤inin kolaylaflt›r›lmas›
aç›s›ndan önemli bir imkân
olmakla birlikte, borçlunun iflten ayr›lmas› durumunda PP
iptal edilece¤inden, borçluyu acilen yeni bir ödeme
kayna¤› bulmak zorunda b›rak›r. Di¤er taraftan, PP’larda, al›nan kredi borcundan
daha fazla bir birikim sa¤lama ihtimali, sistemin en
önemli avantaj› iken, daha
az birikim sa¤lamak ise en
önemli dezavantaj›n› oluflturur. Bu sistemde, birikimin süresinden önce nakde dönüfltürülmesi durumunda ise
ceza uygulanmaktad›r.
EP, ipote¤e dayal› konut kredileri için haz›rlanan bir tür hayat poliçesi olmas› nedeniyle,
ölüm riskini de kapsayan bir üründür. Ancak,
poliçeyi düzenleyen flirket taraf›ndan kötü yat›r›m yap›lmas› halinde, mortgage borcunu
ödemek için gerekli olan toplam tutar birikemeyebilir. Bu da bu ürünün en önemli dezavantaj›d›r. Çok s›k rastlan›lan bu durumu bertaraf etmek için, ‹ngiliz Sigortac›lar Birli¤i taraf›ndan, poliçelerin de¤erlerinin sürekli olarak gözden geçirilmesi ve gerekti¤inde yükseltilmesi
istenilmektedir.
‹pote¤e dayal› konut kredilerinde ele al›nmas› gereken bir di¤er konu ise, yap›lacak geri ödemelere iliflkin vade ve faiz oranlar›n›n nas›l hesaplanaca¤›d›r. Vade ve faiz oranlar›na
göre 3 çeflit ipotekli konut kredisi bulunmaktad›r: Sabit vade ve faizli; Esnek veya yaflam tarz›na uygun olarak belirlenen; cari hesapla
ba¤lant›l› ipote¤e dayal› konut kredileri.
Sabit vade ve faizli ipote¤e dayal› konut
kredilerinde, yap›lacak geri ödemelerin faiz
oran›, tutar› ve süresi sabittir, hiçbir flekilde de¤ifltirilemez.
Esnek veya yaflam tarz›na
uygun olarak belirlenen ipote¤e dayal› konut kredilerinde ise, gerekti¤inde ödemeler daha az veya daha fazla
yap›labilir. Bu sistemde, hastal›k gibi önemli baz› durumlarda ise ödemeler ertelenebilir. Tabii tüm bu erken ödeme ya da geç ödemelerin
faize yans›yabilmesi için, bu
sistemde, di¤erlerinden farkl› olarak faizler y›ll›k de¤il,
günlük ya da ayl›k olarak
hesaplanmaktad›r.
Cari hesapla ba¤lant›l›
ipote¤e dayal› konut kredileri ise di¤er sistemlerden büyük farkl›l›k arz etmektedir.
Sistemde, borçlunun krediyi
ald›¤› kurumda bulunan bir
banka hesab› varsa, bu hesap kredinin ödemeleri aç›s›ndan önemli kolayl›klar
sa¤lar. fiöyle ki, borçlunun 200.000 Euro konut
kredisi ald›¤›n› ve krediyi ald›¤› kurumda 5.000
Euro’luk bir hesab› oldu¤unu farz edelim. Bu
durumda, borçlunun cari hesaptaki paras› kredi borcundan düflülerek kredi faizi hesaplamas› yap›l›r. Yani 200.000 – 5.000 = 195.000 Euro
için faiz hesaplan›r ve borçludan talep edilir.
Ödenecek faiz tutar›, borçlunun cari hesab›ndaki paran›n tutar›na göre azalacak veya artacakt›r. Do¤al olarak bu uygulamada, cari
hesapta bulunan paraya da faiz iflletilmeyecektir.
Vade ve faiz
oranlar›na göre
3 çeflit ipotekli
konut kredisi
bulunmaktad›r...
Sabit vade ve
faizli, esnek veya
yaflam tarz›na
uygun olarak
belirlenen,
cari hesapla
ba¤lant›l› ipote¤e
dayal› konut
kredileri.
12
‹pote¤e dayal› konut
kredileri ile birlikte
kullan›lan sigorta
ürünlerinden baz›lar›
flunlard›r: ‹pote¤e Dayal›
Konut Kredisi Koruma
Sigortas›-MPI (Mortgage
Protection Insurance);
‹pote¤e Dayal› Konut
Kredisi Ödemeleri
Koruma Sigortas›-MPPI
(Mortgage Payment
Protection Insurance);
‹pote¤e Dayal› Konut
Kredisi Tapu Sicili
Sigortas›-MTI (Mortgage
Title Insurance).
Avrupa Birli¤i ülkelerinde ve di¤er geliflmifl ülkelerde, ipote¤e dayal› konut kredileriyle birlikte kullan›lan ve sistemin tamamlay›c›s› olan
baflka finansal ürünler de bulunmaktad›r. ‹pote¤e dayal› konut kredileri ile birlikte kullan›lan
sigorta ürünlerinden baz›lar› flunlard›r: ‹pote¤e
Dayal› Konut Kredisi Koruma Sigortas›-MPI
(Mortgage Protection Insurance); ‹pote¤e Dayal› Konut Kredisi Ödemeleri Koruma Sigortas›MPPI (Mortgage Payment Protection Insurance); ‹pote¤e Dayal› Konut Kredisi Tapu Sicili Sigortas›-MTI (Mortgage Title Insurance).Ayr›ca
bu sigortalar›n yan›nda Ev sigortalar› da tamamlay›c› ürünlerdendir.
MPI, ürününün yapt›r›lmas›n›n temel nedeni,
borçlunun ölümü durumunda, kredinin öden-
mesini garanti alt›na almaktad›r. Bu sigortan›n
yap›lmamas› halinde, borçlu öldü¤ünde, efli
ve çocuklar› eve sahip olamayacak ve ev sat›larak kalan borç tahsil edilecektir. Bu ürünün
yapt›r›lmas› EP (Endownment Policy) ile birlikte
talep edilmez, çünkü o poliçe de ölüm riskini
kapsamaktad›r.
MPPI ise, kredinin tamam›n› de¤il, kredi taksitlerinin ödenememesi riskini garanti alt›na
alan bir sigorta ürünüdür. Borçlunun iflsiz kalmas› veya hastal›k gibi nedenlerle gelirinde bir
azalma olmas› sonucu gibi nedenlerle, kredi
taksitlerini ödeyemeyece¤i durumlarda, evini
kaybetmemesi için koruma sa¤lar. ‹ngiltere’de, eskiden yap›lan bir uygulamada; devlet
iflsiz kalanlara ve baflka nedenlerle gelirlerinde
azalma olanlara, durumun ortaya ç›kt›¤› ilk 16
haftada, faiz ödemelerinin %50’sinin ödenmesi için gelir deste¤i sa¤l›yordu. Ancak, 1995 y›l›ndan itibaren bu uygulama kald›r›ld› ve devlet, kredi alanlar›n ödemelerini, kendilerince
garanti alt›na al›nmas›n› ve bunun için de,
MPPP yapt›rmalar›n› istedi. Bu uygulamada, 3
13
AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA
AB ÜYES‹ ÜLKELERDEK‹ MORTGAGE
KRED‹LER‹N‹N TÜM KRED‹LERE ORANI
%70
1992
%60
2002
%50
2003 y›l› itibariyle,
AB’nde, 4.26 trilyon
Euro ipotekli borç
bulunmaktad›r.
%40
%30
%20
%10
Lüksemburg
Avusturya
‹sveç
Belçika
Yunanistan
Fransa
Portekiz
‹rlanda
Avrupa
Ortalamas›
‹spanya
Finlandiya
Almanya
‹ngiltere
Hollanda
%0
*Toplam Kredi miktarlar›n› gösteren rakamlar: DataStream’den al›nm›flt›r.
*Fransa ve ‹rlanda’ya iliflkin rakamlar 1993 ve 2001 y›llar›na aittir.
*Belçika, Finlandiya, Lüksemburg ve Portekiz’e ilflkin rakamlar 1999 ve 2002 y›llar›na aittir.
Kaynak: Jose Luis Suarez , AmparoVassallo, European Mortgage Market: An Overview 1992-2003
ayl›k bekleme dönemi bulunmaktad›r.
MTI’n›n kapsam› ülkeden ülkeye farkl›l›klar
göstermekle birlikte; genel olarak, kredi verilerek ipotek alt›na al›nan gayrimenkulün tapu sicil kay›tlar›n›n temiz oldu¤unu ve ipote¤in nakte çevrilmek istendi¤inde bir sorun ç›kmayaca¤›n› garanti eden ve aksi durumlardaki zarar› kapsama alan bir sigorta ürünüdür.
Baflka bir ifadeyle, MTI esas itibariyle bir sigortal›n›n poliçede belirtilen gayrimenkul üzerinde poliçe tarihinden önce var olan ancak
aç›kça poliçenin d›fl›nda b›rak›lmam›fl bulunan
takyidattan (rehin, ipotek,ayni haklar vs.) dolay› u¤rayabilece¤i zarar› kapsamaya yönelik
olarak düflünülen bir sigorta tipidir. Bu sigorta tipi, bafll›ca iki flekilde yap›l›r: birincisi kredi alarak ev sahibi olmak isteyen kifliyi korumaya yönelik sigorta (Owners Policy) ikincisi ise, kredi
veren kuruluflu korumaya yönelik olan sigortad›r (Lenders Policy).
TAPU S‹C‹L‹ ARAfiTIRMALARI
Uygulamada bu tarz sigortalarda sigorta
flirketleri tapu ile ilgili araflt›rmalar›n› ya kendi
içlerindeki birimler arac›l›¤›yla ya da bir Tapu
Sicili Araflt›rma Firmas› (Title Search Company) arac›l›¤›yla gerçeklefltirmekte ve bu
incelemenin sonucuna göre riski üstlenip üst-
14
lenmemeye ve prim miktar›na karar vermektedirler. Dünyadaki örnekleri incelendi¤inde
MTI’n›n kapsam›n›n büyük de¤ifliklikler gösterdi¤i görülmektedir. Bu ba¤lamda kay›tl›
olan ve kay›tl› olmayan riskler ayr›m› göze
çarpmakta ve baz› poliçelerin kay›tl› olmayan riskleri de kapsam›na ald›¤› görülmektedir. Ayr›ca kapsam›na bilinen riskleri de alan
ve bunlara karfl› da koruma sa¤layan MTI
tipleri de bulumaktad›r. Bu ürünün bir di¤er
özelli¤i de bu sigortaya iliflkin primin bir kereye mahsus al›nmas›d›r.
Avrupa Mortgage Kredisi pazar›, AB ekonomisinin en önemli unsurlar›ndan biridir.
2003 y›l› itibariyle, Avrupa Birli¤i’nde, 4.26 trilyon Euro ipotekli borç bulunmaktad›r. Bu da
AB’nin Gayri Safi Yurtiçi Has›las›n›n (GSY‹H)
%44.6’s›na karfl›l›k gelmektedir.
AVRUPA KOM‹SYONU
MORTGAGE FORUMU KURDU
Söz konusu kredilerin AB piyas›ndaki bu
önemli yerine karfl›n, AB düzeyinde sektöre
yönelik özel bir düzenleme bulunmamaktad›r. Ancak konut kredileri hakk›nda kontrat
öncesi bilgilendirmeyi teflvik eden gönüllü bir
code of conduct oluflturulmas›na iliflkin komisyon tavsiyesi bulunmaktad›r.
Komisyon Mart 2003 tarihinde Mortgage
kredilerine iliflkin bir forum gurubu kurarak;
Mortgage kredileri konusunda iç pazarda
karfl›lafl›lan engellerin tespiti, bu engellerin iç
pazar›n iflleyifline olan etkilerinin de¤erlendirilmesi, engellerin üstesinden gelinebilmesi
için komisyona tavsiyelerde bulunulmas› konular›nda çal›flmalar yap›lm›flt›r. Çal›flmalar›n
sonunda AB’nde Mortgage piyasalar›n›n entegrasyonuna iliflkin tüketici güveni, yasal sorunlar, tali/taahhüt konular›, da¤›t›m sorunlar› ve finans ana bafll›klar›nda 48 adet tavsi-
yede bulunulmufltur.
Di¤er taraftan komisyon “Avrupa Birli¤i’nde Mortgage Kredisi” (Mortgage Credit
‹n The EU” konusunda bir yeflil kitab› (Green
Paper) 19 Temmuz 2005 tarihinde kamuoyunun görüflüne sunmufltur. Yeflil kitapta entegrasyonun getirece¤i olas› faydalar aras›nda
Mortgage Sigorta ürünleri konusunda meydana gelecek iyileflmelerin de beklendi¤i
vurgulanm›flt›r. Komisyon söz konusu yeflil kitaba gelecek öneri ve elefltiriler çerçevesinde de¤erlendirme yapacakt›r.
A¤ustos 2005 tarihinde de Avrupa Birli¤i ‹ç
Pazar Genel Müdürlü¤ü taraf›ndan “AB’de
Mortgage Kredi Piyasalar›n›n Entegrasyonunun Maliyeti ve Yararlar›” konusunda bir rapor yay›nlanm›flt›r. Avrupa Birli¤i üyesi ülkelerde Mortgage kredileri incelendi¤inde çarp›c› rakamlar karfl›m›za ç›kmaktad›r. Afla¤›daki
tablolar›n incelenmesinden, AB ülkelerinde,
mortgage kedilerinin tüm kredilere oran›n›n
%60’lar›n üzerine ç›kt›¤›, GSY‹H’daki paylar›n›n ise %90’lara ulaflt›¤› gözlemlenmektedir.
Dünyada yaklafl›k 900 y›ld›r devam eden
mortgage kredi sistemi ülkemizde ise yeni
gündeme gelmeye bafllam›flt›r. Mortgage
kredilerinin ülkemizin gündemine bu kadar
geç gelmesinin temel nedenlerinden biri
AB ÜYES‹ ÜLKELERDEK‹ MORTGAGE
KRED‹LER‹N‹N GSYH ‹Ç‹NDEK‹ PAYI
2001
%100
2002
%90
%80
%70
%60
%50
%40
%30
%20
%10
‹talya
Yunanistan
Fransa
Lüksemburg
Belçika
Avusturya
Finlanda
‹rlanda
Portekiz
Norveç
Avrupa
Ortalamas›
‹spanya
‹sveç
‹ngiltere
Almanya
Hollanda
Danimarka
%0
Kaynak: Jose Luis Suarez , AmparoVassallo, European Mortgage Market: An Overview 1992-2003
TSRfiB’nin
çal›flmalar› Mortgage
Kredisi Koruma
Sigortas›, Mortgage
Kredisi Ödemelerini
Koruma Sigortas› ve
Mortgage Kredisi Tapu
Sicili ve Mülkiyet
Sigortalar› konular›nda
yo¤unlafl›yor.
yüksek reel ve cari faiz oranlar› olmufltur.
Ülkemize getirilmeye çal›fl›lan mortgage
kredilerine iliflkin olarak Sermaye Piyasas› Kurulu çal›flmalar yapmakta olup, bu konuda
bir yasa tasar›s› haz›rlam›flt›r. Buna paralel
olarak, Hazine Müsteflarl›¤› da bu kredilerle
birlikte getirilmesi planlanan sigorta ürünleri
konusundaki çal›flmalar›na bafllam›fl ve ilk
olarak "Gayrimenkul Mülkiyet Garanti Sigortas› Genel fiartlar›" (Mortgage Title Insurance) tasla¤›n› haz›rlam›flt›r.
Türkiye’de faaliyet gösteren tüm sigorta ve
reasürans flirketlerinin üyesi oldu¤u Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i ipotekli konut kredisi sigorta ürünleri konusunda, geliflmifl ülke uygulamalar›n› incelemek ve bu
çerçevede sigorta sektörümüze uygun ürünleri tespit etmek ve oluflturulacak yasal çerçeveye öneri sunmak üzere çal›flmalar›na
bafllam›flt›r. TSRfiB’nin çal›flmalar› Mortgage
Kredisi Koruma Sigortas›, Mortgage Kredisi
Ödemelerini Koruma Sigortas› ve Mortgage
Kredisi Tapu Sicili ve Mülkiyet Sigortalar› konular›nda yo¤unlaflm›flt›r. Birlik, ayr›ca Hazine
Müsteflarl›¤› ile iflbirli¤i içinde olan bir çal›flma
gurubu da kurmufltur. Söz konusu çal›flmalar›n Ekim ay› sonlar›nda sonuçlanmas› beklenmektedir. ■
15
AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA
Avrupa Adalet
Divan›’nda sigortac›l›k
Av. Tolga CEYLANTEPE
TSRfiB Hukuk ve Mevzuat Uzman›
A
vrupa Birli¤i’nde hukuk kurallar› oluflturma milli devletlerde oldu¤undan oldukça
farkl› ve karmafl›k bir yap›
arz eder. Bunun bafll›ca nedeni, hukuk kurallar›n› oluflturmaya yetkili birden fazla
organ olmas› (Konsey, Komisyon, Parlamento), hukuk kurallar›n› oluflturmada çeflitli araçlar›n varl›¤› ve de¤iflik prosedürlerin izlenmesidir. Avrupa Birli¤i Hukuku’nun geliflimine bak›ld›¤›nda, Adalet Divan›
taraf›ndan al›nan kararlar›n entegrasyon sürecinde ne kadar önemli rol oynad›¤› net bir
flekilde görülmektedir.
Esas itibariyle Adalet Divan›’n›n bafll›ca görevi, Avrupa Antlaflmalar›n›n hukuka uygun
biçimde yorumlanmas›n› ve uygulanmas›n›
sa¤lamakt›r. Bununla birlikte, Divan ald›¤› kararlarla AB hukukunun yarat›lmas›na yard›mc›
olmufl ve Avrupa’n›n bütünleflme sürecinde
önemli bir rol oynam›flt›r. Burada Divan, topluluk hukukunun yorumlanmas›nda son sözü
söyleme yetkisine haiz olmakla birlikte; uygulanmas›nda tek yetkili yarg› makam› olmad›¤›n› belirtmek gerekir. Üye devletlerin yarg› organlar› da gerekti¤inde topluluk hukukunu
yorumlayabilir ve uygulayabilirler.
AB hukukunun önemli bir özelli¤i, üye ülkelerin hukuklar›yla birlikte var olmas›d›r. Bu durumun do¤al sonucu normlar çat›flmas›n›n ortaya ç›kmas›d›r. Topluluk hukukunun supranasyonel karakteri, hiç kuflkusuz temelini kurucu antlaflmalardan almaktad›r. Bununla birlik-
16
te, antlaflmalar› bu sonuca ulaflacak flekilde
genifl yorumlayan yine Adalet Divan› olmufltur. Divan, 1964 y›l›nda Costa v. ENEL davas›nda, ulusal normlar›n topluluk hukuku ile çat›flmas› durumunda, topluluk hukuku normlar›n›n
üstün gelece¤ini belirtmifl ve bu karar›yla supranasyonel hukukun flekillenmesinde önemli
bir ad›m atm›flt›r.
ADALET D‹VANI’NIN
TEfiEKKÜLÜ
Lüksemburg’da bulunan Adalet Divan›, 25
yarg›ç ve 8 kanun sözcüsünden oluflmaktad›r. Yarg›çlar, üye devletler taraf›ndan 6 y›ll›k
süre için seçilirler ve tekrar seçilebilmeleri
mümkündür. Yarg›çlar›n bu mevkinin gerektirece¤i niteliklere sahip olan ve tarafs›zl›klar›ndan flüphe duyulamayacak hukukçular
aras›ndan seçilmeleri gereklidir. Divan’›n
baflkan› ise Divan üyeleri taraf›ndan 3 y›l süre için seçilmektedir.
ADALET D‹VANI’NDA
GÖRÜLEN DAVALAR
Divanda görüflülen davalar; konular›na, niteliklerine, Divan’›n münhas›r yetki alan›na girip girmemelerine göre çeflitli s›n›flanmalara
tabi tutulabilirler.
Adalet Divan›’nda görülen bafll›ca dava
türleri flunlard›r:
‹hlal Davalar›,
‹ptal Davalar›,
● Hareketsizlik Davalar›,
● Tazminat Davalar›,
● Ön Karar Usulü
●
●
Roma Antlaflmas›’n›n 234. maddesi (eski
177. madde) ön karar usulünü düzenlemektedir. ‹lgili maddeye göre, üye devletlerdeki
mahkemeler topluluk hukukunun yorumlanmas›nda bir sorunla karfl›laflt›klar› takdirde, Divan’a baflvuruda bulunabilmektedirler. Bu
durumda Adalet Divan›’n›n verece¤i karar,
sadece baflvuru yapan mahkeme için de¤il,
herkes için ba¤lay›c› olacakt›r.
Ön karar usulünü öngören bu maddenin
yorumlanmas›nda dahi Divan’›n kararlar›na
ihtiyaç duyulmufltur. Divan’a baflvuruda bulunabilecek mahkeme (Maddenin ‹ngilizce
metninde "Court and Tribunal" kavramlar› bir-
likte kullan›lm›fl, Frans›zca metninde ise kanaatimce daha genifl yoruma imkan veren "Juridiction" kavram›na yer verilmifltir) sadece
üye devletlerin milli mahkemeleri midir, yoksa
gerekti¤inde bir hakem mahkemesi de Divan’a bu tip bir baflvuruda bulunabilecek midir? Divan burada mahkeme kavram›n› genifl
yorumlayarak konuya aç›kl›k getirmifltir. Bununla birlikte Divan, Nordsee davas›nda vermifl oldu¤u kararda, herhangi bir mecburiyet
söz konusu olmad›¤› halde ve taraflar›n kendi
17
AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA
aralar›nda yapt›klar› bir anlaflmaya uygun
olarak (arbitration agreement/clause) oluflturulan bir hakem heyetinin, 234. maddenin
flartlar›n› tam olarak karfl›lam›fl say›lamayaca¤›ndan, ön karar baflvurusunda bulunamayaca¤›na hükmetmifltir.
Adalet Divan›’n›n zaman içinde artan yükünü hafifletmek üzere; birinci derece mahkemesi kurulmas›, Avrupa Tek Senedi ile gündeme gelmifl ve söz konusu mahkeme 1989
y›l›nda kurulmufltur. Birinci Derece Mahkemesinin yetki ve sorumluluklar›n›n, Adalet Divan›
ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda son derece k›s›tl› oldu¤u
belirtilmelidir.
D‹VAN KARARLARI VE
S‹GORTA SEKTÖRÜ
Adalet Divan›’n›n vermifl oldu¤u kararlar,
tüm di¤er sektörler gibi sigorta sektörünün
gelifliminde de önemli rol oynam›flt›r. Avrupa
Birli¤i sigorta sektörü denildi¤i zaman ilk akla
gelen Roma Antlaflmas›’n›n hizmet sunumu
ve yerleflme serbestisi ile ilgili maddeleridir.
Divan›n sigorta sektöründe serbest dolafl›mla ilgili olarak vermifl oldu¤u önemli kararlar bulunmaktad›r. Divan bu kararlar›nda hizmet sunma serbestisini gelifltirmeye yönelik bir
yaklafl›m sergilemifl ve üye ülkeler taraf›ndan
getirilen k›s›tlamalar›n bu serbestiden istenilen
verimin al›nmas›na engel olabilece¤ini öngörerek, bu durumun önüne geç-meye çal›flm›flt›r. Divan, üye ülkelerin ilgili Direktiflerde yasaklanan flekilde, kendi pazarlar›na giren di¤er üye ülkelerde yerleflik kiflilere prim oranlar› ile ilgili ön izin veya bildirim zorunlulu¤u öngören uygulamalar gerçeklefltirmeleri karfl›s›nda da bu ihlalleri ortadan kald›rmaya yönelik kararlar alm›flt›r.
Divan’›n üzerinde hassasiyetle durdu¤u konulardan biri de sa¤l›kl› iflleyen bir rekabet ortam›n›n sa¤lanmas›d›r. Bu kapsamda, üye ülkelerin çeflitli alanlarda sigorta tarifeleri belirleyerek fiyat belirleme serbestisinin önünde
engel oluflturmalar›, Divan taraf›ndan uygun
bulunmam›flt›r.
Divan’›n sigorta sektörünü etkileyen kararlar›, serbest dolafl›m ve rekabetle s›n›rl› de¤il-
18
Tüketicinin korunmas›
konusunda Divan’›n
özellikle üzerinde
durdu¤u konular›n
bafl›nda tüketicinin
sigorta ürünleri ile
ilgili olarak
bilgilendirilmesi
hususu gelmektedir.
dir. Örne¤in Divan, üye ülkeler taraf›ndan imzalanan 1968 tarihli Brüksel Konvansiyonu’nun
sigortayla iliflkili konularda yarg›lamay› düzenleyen maddeleri ile ilgili de önemli kararlar
vermifl ve konvansiyonda sigorta yarg›lamas›n› düzenleyen kurallar›n hangi durumlarda
uygulanaca¤›na aç›kl›k getirmifltir. Divan’›n,
söz konusu konvansiyonun maddelerini, sigorta flirketlerinin kendi aralar›nda ç›kan uyuflmazl›klar için de yorumlad›¤› kararlar› mevcuttur.
Adalet Divan›, genel e¤ilime uygun olarak
tüketicinin korunmas› üzerinde de önemle
durmaktad›r. Adalet Divan›, çeflitli sebeplerle
önüne gelen davalarda sigorta sektörünün
sosyal etkilerini ön plana ç›kartm›fl ve bu ba¤lamda tüketicinin korunmas› konusuna özel
önem verilmesi gerekti¤ini belirtmifltir. Tüketicinin korunmas› konu-sunda Divan’›n özellikle
üzerinde durdu¤u konular›n bafl›nda, tüketicinin sigorta ürünleri ile ilgili olarak bilgilendirilmesi hususu gelmektedir. Dolay›s›yla direktiflerde yer alan tüketicinin bilgilendirmesi ile ilgili ifadelerin yorumlanmas›nda dahi Divan’›n
kararlar› aç›klay›c› olmaktad›r.
Avrupa Birli¤i’nde vergi konusu genel itibariyle hassas bir yap› arz etmektedir. Bugün için
özellikle do¤rudan vergilerle ilgili olarak bir
harmonizasyonun varl›¤›ndan bahsetmek
mümkün de¤ildir. Bununla birlikte, dolayl› vergilerle ilgili olarak önemli ad›mlar at›lm›flt›r. Divan’›n sigorta hizmetlerinde vergilendirmeye
iliflkin olarak vermifl oldu¤u kararlar›n, ilgili direktifleri aç›klamada önem arz etti¤i ve sektör
üzerinde önemli sonuçlara yol açt›¤› söylenmelidir.
Örne¤in Divan, s›n›r ötesi sigorta hizmetlerinin vergilendirilmesi ile ilgili olarak vermifl oldu¤u bir kararda; ikinci hayat d›fl› direktifte
yer alan sigorta prim vergisi ile ilgili konuya
aç›kl›k getirmifltir. Divan karar›nda poliçe sahibinin ve sigortac›n›n baflka bir üye ülkede bulunmas› durumunda dahi riskin bulundu¤u ülkede sigorta prim vergisi ödenmesi gerekti¤ine karar vermifltir.
Bu noktada, Adalet Divan›’n›n sigorta sektöründe vergilendirme ile ilgili olarak geçti¤imiz mart ay›nda vermifl oldu¤u ve Avrupa Birli¤i sigorta sektörüne ciddi etkiler do¤urabilece¤i öngörülen bir baflka karar üzerinde biraz
daha ayr›nt›l› olarak durmak yerinde olacakt›r. Alt›nc› KDV direktifinin 13B(a) maddesi gere¤ince; sigorta ve reasürans ifllemleri (brokerler ve acenteler taraf›ndan gerçeklefltirilen ilgili hizmetler de dahil olmak üzere) vergiden muaf tutulmufltur. Karara konu olan olay
esnas›nda, Hollandal› bir sigorta flirketine da-
Divan’›n sigorta
hizmetlerinde
vergilendirmeye iliflkin
olarak vermifl oldu¤u
kararlar›n, ilgili
direktifleri aç›klamada
önem arz etti¤i ve
sektör üzerinde önemli
sonuçlara yol açt›¤›
söylenmelidir.
n›flmanl›k hizmeti veren Arthur Andersen Dan›flmanl›k, bu hizmetleri kendi bünyesinde bulunan ve sigorta ifllemleri konusunda uzmanlaflm›fl Accenture Insurance Services arac›l›¤›yla sürdürmektedir.
Accenture taraf›ndan sigorta flirketine verilen hizmet; sigorta baflvurular›n›n kabul edilmesi, poliçelerin düzenlenmesi, yönetilmesi
ve feshi, bilgi teknolojisi hizmetlerinin sa¤lanmas›, risk de¤erlendirmelerinin yap›lmas› ve
risklerin sigorta flirketini ba¤lay›c› olacak flekilde kabul edilmesi gibi hususlar› da kapsayacak niteliktedir.
Divan, ön karar usulüyle önüne gelmifl olan
bu olayda, yetkili kanun sözcüsü taraf›ndan
haz›rlanm›fl olan görüfle paralel bir sonuca
ulaflarak; alt›nc› KDV direktifinin 13B(a) maddesi gere¤ince muafiyet kapsam›nda de¤erlendirilen kavramlar› dar yorumlam›fl ve dan›flmanl›k hizmeti kullan›larak gerçeklefltirilen
bu türden aktivitelerin vergiden muaf tutulamayaca¤›na karar vermifltir. Divan bu sonuca ulafl›rken, sigorta arac›lar› ile ilgili direktifte
belirtilen arac› tan›mlar›n› da dikkate alm›flt›r.
Divan’›n bu karar› özellikle dan›flmanl›k flirketleri ile çal›flmaya yatk›n olan ve bugüne
kadar ilgili maddeyi çok daha genifl yorumlama e¤iliminde olan üye ülkelerin sigorta flirketleri aç›s›ndan ciddi bir vergi yükü meydana getirecek niteliktedir.
DE⁄ERLEND‹RME
Avrupa Birli¤i mevzuat›n›n kompleks yap›s›
içinde, sigorta sektörünü etkileyen pek çok
düzenleme söz konusudur. Yukar›da k›saca
de¤indi¤im gibi Adalet Divan› kararlar› da
hem hukuk yaratma hem de yorumlama
fonksiyonlar› boyutuyla, bu yap› içinde
önemli bir role sahiptir. Avrupa Birli¤i mevzuat›
de¤erlendirilirken, sadece hukuksal düzenlemelerin de¤il; Adalet Divan›’n›n bu düzenlemeleri alg›lay›fl ve yorumlay›fl biçiminin de
göz önünde tutulmas›, ilgili literatürün takip
edilmesi ve uygulamada bu kararlar› da dikkate alan bir yaklafl›m›n benimsenmesi, Avrupa Birli¤i’ne uyum sürecinde Türk sigorta sektörüne önemli katk›lar sa¤layacakt›r. ■
19
AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA
Yang›n
Sigorta Vergisi
Onur ACAR
TSRfiB Mali ve Finansal
Düzenlemeler Uzman›
A
vrupa Birli¤i’nde di¤er
vergilerde oldu¤u gibi, (dolayl› bir vergi olan) "Yang›n
Sigorta Vergisi"nde (YSV) de
farkl› uygulamalar görülmektedir.
TABLO 1
AVRUPA B‹RL‹⁄‹’NDE YSV
AB’ye yeni üye olan Çek Cumhuriyeti, Estonya, Letonya ve Slovakya’da sigorta sektörü dolayl› vergilere (ve dolay›s›yla yang›n
sigorta vergisine) tabi de¤ilken, tabi olanlar›n
AB’de yang›n
sigorta poliçesi
üzerinden al›nan YSV
ÜLKE
YSV ORANI
Avusturya
%8
Almanya
%8
‹spanya
%5
Finlandiya
%3
‹ngiltere
Sigortalanan mal›n
brüt de¤erinin her
1 milyon sterlini
için 35 sterlin
Macaristan
%1
Lüksemburg
%6
Portekiz
%13
Slovenya
%5
NOT: Di¤er AB ülkelerinde YSV bulunmamaktad›r.
20
★
★ ★
Avrupa Birli¤i’nde di¤er
vergilerde oldu¤u gibi
(dolayl› bir vergi olan)
“Yang›n Sigorta
Vergisi”nde de (YSV)
farkl› uygulamalar
görülmektedir.
baz›lar›nda da yang›n sigorta vergisi bulunmamaktad›r. Fransa, ‹talya, Hollanda, Belçika gibi ülkelerde de bu tür bir vergi bulunmamaktad›r.
Baz› üye ülkelerde ise, itfaiye vergisi (fire
brigade tax) ad› alt›nda, yang›n sigorta poliçeleri ve yang›n sigortas›n› da kapsayan de¤iflik türde poliçeler üzerinden, kapsam› ve
oran› de¤iflmekle birlikte, ülkemizdekine benzer bir Yang›n Sigorta Vergisi al›nmaktad›r.
Yang›n Sigorta Vergisi uygulamas›n›n oldu¤u AB ülkelerinde, YSV’nin oran› ülkemizdekine göre genelde daha düflüktür. Bu oran,
tablo 1’de gösterildi¤i gibi Almanya ve Avusturya’da %8, Lüksemburg’da %6, ‹spanya ve
Slovenya’da %5, Finlandiya’da %3, Macaristan’da ise sadece %1’dir. Baz› üye ülkelerde
YSV 3 ayl›k veya y›ll›k olarak beyan edilerek
ödenmekte, bu da ödemelerde kolayl›k sa¤lamaktad›r.
Avusturya’da ise YSV, sigortac› ve sigortal›
aras›nda eflit olarak paylafl›lmaktad›r. Örne¤in 100 Euro’luk bir yang›n sigortas› poliçesinden %8 yani 8 Euro vergi al›nmaktad›r. Sigorta flirketi, 100 Euroluk poliçeye ek olarak sigortal›dan devlete ödenmek üzere poliçenin
%4’ü oran›nda bir miktar, yani 4 Euro talep
★
★
★
TABLO 1
★ ★
AB’de çeflitli sigorta türlerinden al›nan YSV
S‹GORTA TÜRLER‹
ALMANYA
‹SPANYA
%8
%2.5
Ev sahiplerini tüm risklere
karfl› koruma sigortas›
Motorlu Tafl›t Sigortas›
Yang›n Sigortas›
%8
%5
SLOVENYA
PORTEK‹Z
%1
%13
%5
%13
Transit Mal Geçifli Sigortas›
%13
Havac›l›k ve denizcilik sigortas›
%1
Tar›m sigortas›
Nükleer tesis sigortas›
%6
%8
Nakliye sigortas›
%1
Di¤er türler
%1
Kaynak: Comité Européen des Assurances, CEA
etmekte ve kendisi de sigortal› gibi poliçenin
%4’ü kadar bir miktar› yani 4 Euro’yu sigortal›n›n ödedi¤i miktara ekleyerek devlete 8 Euro
vergi ödemektedir. Bu durumda sigorta flirketine, di¤er vergiler hariç, 100 Euroluk primin 96
Euro’luk k›sm› kalmaktad›r.
AB üyesi ülkelerden son olarak ‹ngiltere’yi
inceledi¤imizde ise, 1966 ve 1985 tarihli yasalarla (London Government Act) YSV uygulamas› getirilmifltir. Ancak, Yang›n Sigorta Vergisi ülkemizdeki gibi alan s›n›rlamas› olmaks›z›n
tüm yang›n sigortas› primlerinden de¤il, sadece Londra ve mücavir alan›nda yang›n sigortas› yapan sigorta flirketlerine ödenen
primlerden al›nmaktad›r.
Sigortalanan her 1 milyon sterlin tutar›ndaki mal için 35 sterlin vergi tahakkuk ettirilmektedir. Toplanan bu vergi ise, sadece Londra
bölgesinin itfaiye hizmetlerini desteklemek
için kullan›lmaktad›r.
Tablo 2’de gösterildi¤i gibi, baz› AB ülkelerinde YSV’nin kapsam› daha genifltir. Böylece
vergiyi sadece yang›n sigorta poliçesi yapt›ranlar›n de¤il, daha genifl bir kesimin ödemesi sa¤lanmaktad›r. Almanya’da, yang›n sigor-
tas› primlerinin tamam›, mallar›n tüm rizikolara
karfl› sigorta edilmesi durumunda primlerin
%25’i ve ev sahiplerinin tüm rizikolara karfl› sigorta yapt›rmas› durumunda toplam primlerin %20’si üzerinden %8 Yang›n Sigorta Vergisi
tahakkuk ettirilir. Bu vergiyi ödemekle sigorta
flirketi yükümlüdür.
Slovenya ve Macaristan’da söz konusu
verginin kapsam› daha genifltir. Slovenya’da
yang›n sigorta poliçesi primlerinden %5 oran›nda Yang›n Sigorta Vergisi al›n›rken, motorlu tafl›t, havac›l›k, denizcilik ve nakliye sigortas› primleri üzerinden de %1 oran›nda YSV tahsil edilmektedir.
Portekiz’de söz konusu verginin oran› %13
olmakla beraber, kapsam›n›n genifl oldu¤u
görülmektedir. Macaristan’da ise, hayat ve
hayat-d›fl› sigortalar›ndan herhangi bir dolayl› vergi al›nmamakla beraber, hayat branfl› ve
reasürans hariç tüm hayat-d›fl› sigorta primlerinden %1 oran›nda "itfaiye hizmeti vergisi"
ad› alt›nda bir kesinti yap›lmaktad›r.
Görüldü¤ü gibi, bu ülkelerde, verginin oran› son derece düflüktür. Ayr›ca bu vergi,
(yang›n sigortas› yapt›ranlar itfaiye hizmetle-
21
AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA
rinden faydalan›yormufl gibi) sadece yang›n
sigortas› poliçesi sahiplerinden de¤il, ayn›
zamanda kaza, dolu, sorumluluk, hayvan
hayat ve kredi sigortas› sahiplerinden de
al›nmaktad›r. Böylece yang›n sigortas› yapt›ranlar cezaland›r›l›yormufl gibi bir durum ortaya ç›kmamaktad›r.
TÜRK‹YE’DE YSV
Ülkemizde YSV, 2464 say›l› Belediye Gelirleri Kanununun 5. Bölümünün Yang›n Sigorta
Vergisi bafll›kl› 3. K›sm›nda düzenlenmifltir. Kanunun 40. maddesine göre "belediye s›n›rlar›
ve mücavir alanlar içindeki menkul ve gayrimenkul mallar için yap›lan yang›n sigortalar›
dolay›s›yla al›nan primler Yang›n Sigortas›
Vergisine tabidir".
Vergiyi ödemekle sigorta flirketleri yükümlü
olup (md.41), verginin matrah›n›, yap›lan
yang›n sigorta muameleleri dolay›s›yla al›nan
primlerin tutar› teflkil etmektedir (md.42).
YSV’nin nispeti %10’dur (md.43). Bu vergiyi
ödemekle sigorta flirketleri yükümlü olup, flirketler kendi mükellefiyetleri alt›ndaki bu tutar› poliçeye yans›tabilmektedir.
Kanunda sigorta flirketlerine, vergilendirme
dönemi içinde iptal edilen yang›n sigorta
22
★
★ ★
muamelelerine ait primleri, iptalin gerçekleflti¤i döneme ait matrahtan indirebilme hakk›
da tan›nm›flt›r. Ancak, 2464 say›l› Kanunun
YSV ile ilgili düzenlemeleri iki önemli adaletsizli¤e neden olmaktad›r.
VERG‹ GEL‹RLER‹N‹N
DA⁄ILIMI AÇISINDAN
Belediye Gelirleri Kanunu’nun 44. maddesinde, "mükellefler bir ay içindeki vergiye tabi
muamelelerini ertesi ay›n 20nci günü akflam›na kadar ba¤l› bulunduklar› belediyeye bir
beyanname ile bildirmeye ve hesaplanan
vergiyi ayn› sürede ödemeye mecburdurlar"
hükmü yer almaktad›r. Bu maddedeki "ba¤l›
bulunulan belediye" ifadesinde yetersizlik bulunmaktad›r.
Söz konusu vergiyi ödemekle sigorta flirketleri mükellef oldu¤u için, ba¤l› bulunulan belediye ifadesinden sigorta flirketinin ba¤l› oldu¤u belediye anlafl›lmakta, bu da toplanan
verginin poliçenin kesildi¤i yerin belediyesine
de¤il, sigorta flirketinin merkezinin bulundu¤u
belediyeye aktar›lmas›na yol açabilmektedir. Yang›n Sigortas› Vergisi al›nmas›n›n temel
amac›, yang›nla ilgili hizmeti yürüten belediyelerin bu hizmetlerini desteklemektir. Bu iti-
★
★
★ ★
barla, YSV’nin, ülkenin her taraf›nda bulunan
belediyelerin s›n›rlar› ve mücavir alanlar içindeki menkul ve gayrimenkuller için yap›lan
yang›n sigortas› dolay›s›yla tahsil edilen primlerden al›nd›¤› düflünüldü¤ünde, mükellefin
ba¤l› oldu¤u belediyeye ödeme yap›lmas›
yerine, yang›n sigortas› yapt›r›lan menkul veya gayrimenkulün bulundu¤u belediyece
tahsili yoluna gidilmesi daha uygun olacakt›r.
VERG‹ MÜKELLEFLER‹
AÇISINDAN
‹kinci bir adaletsizlik de söz konusu Kanunun
40. maddesinden kaynaklanmaktad›r. Bu
maddede yer alan Yang›n Sigortas› Vergisinin
yang›n sigorta poliçeleri primleri üzerinden al›naca¤› ibaresi, yang›n sigorta sözleflmesi taraflar›n›n Yang›n Sigorta Vergisi ad› alt›nda bir
vergi ödemesine neden olmakta ve itfaiye
hizmetlerinin sadece yang›n sigorta poliçesi
yapt›ranlar› kapsad›¤› izlenimini do¤urmaktad›r. Oysa, tüm menkul ve gayrimenkul sahiple-
★
ri yang›n sigortas› olsun ya da olmas›n belediyelerden itfaiye hizmeti almaktad›r.
SONUÇ
Bu ba¤lamda, tüm gayrimenkul sahiplerinin yang›n ile ilgili hizmetlere katk›da bulunmas›n› ve toplanan gelirlerin ilgili tüm belediyelere aktar›lmas›n› sa¤lamak için, yang›n sigortas› primlerinden al›nan Yang›n Sigorta
Vergisi’nin kald›r›larak, emlak vergisi beyannamesine ba¤l› olarak, mesken, iflyeri ve s›nai tesislerin emlak vergisi de¤eri üzerinden
belli bir oranda "itfaiye hizmeti" vergisi fleklinde al›nmas› çok daha uygun olacakt›r.
Böylece vergi, hem herkesten adil flekilde
toplanabilecek hem de verginin da¤›l›m›nda
adalet sa¤lanabilecektir. Bu çerçevede,
2003 y›l›nda, Vergi Konseyi’nin, zorunlu bir
yang›n sigortas› sistemiyle Türkiye çap›nda
590 milyon ABD dolar› vergi toplanarak belediyelere aktar›labilece¤ini öngördü¤ü de
unutulmamal›d›r. ■
23
KAPAK KONUSU
"Tar›m Sigortalar›"nda
yeni bafllangݍlara
do¤ru...
"Geçmifli analiz edebilirsiniz
ancak gelece¤i tasarlamak ve
planlamak zorundas›n›z."
Dr. Edward de Bono
Okan UTKUER‹
T
ar›m sektörü, dünya nüfusu aç›s›ndan tafl›d›¤› kritik önemin yan›
s›ra, ekonomik, sosyal, siyasal, teknolojik ve kiflisel risklerden yüksek
düzeyde etkilenen, son derece
hassas bir faaliyet sahas› olarak
kendine özgü bir yap›ya sahiptir.
Bu aç›dan bak›ld›¤›nda, tar›m›n
insanl›¤›n beslenmesindeki fonksiyonunu etkili bir
flekilde yerine getirmesi; tar›msal üretimi tehdit
eden risklerin yönetimiyle do¤rudan iliflkilidir.
Bu nedenle, geliflmifl ülkeler, uygulad›klar›
çeflitli korumac›l›k politikalar›, "Risk Yönetim
Programlar›" ve bu programlar içerisinde
önemli bir yer alan; "Tar›m Sigortalar› Uygulamalar›" ile risk paylafl›m›n› ve transferlerini gerçeklefltirmektedirler. Geliflmifl ülkelerde tar›m
sektörünün uygulamalar›na bak›ld›¤› zaman,
sorunlar›n çözümünde sigorta sektörüne büyük
bir görev düfltü¤ü görülmektedir. Bunun yan›nda konunun di¤er taraflar› olan devlet ve çiftçilerin de sa¤l›kl› bir alt yap›n›n oluflmas›, organizasyonlar›n geliflip güçlenmesinde katk›da
bulunduklar› gözlenmektedir.
Bu sayede, devletler bir yandan artan meteorolojik karakterli do¤al risklere karfl› çiftçilerini ve üretimini korumakta, di¤er taraftan bir felaketle karfl›lafl›ld›¤›nda, bunu ödeyebilecek
bir sigorta güvencesi sa¤lamaktad›rlar.
Ülkemizde ise, bugüne kadarki uygulama-
24
da, çiftçiyi korumak amac›yla devlet taraf›ndan birtak›m yasal düzenlemeler yap›larak, ilgili fonlardan devlet yard›m› sa¤lanmak suretiyle çiftçilerin çeflitli do¤al afetlerden do¤an
zararlar› karfl›lanmaya çal›fl›lm›flt›r. Do¤al afetlere maruz kalan çiftçilere ödünç tohumluk verilmifl, fidan da¤›t›lm›fl, borçlar› ve vergileri ertelenmifl, tar›m girdilerine sübvansiyonlar konulmufl, banka ve tar›m kredi kooperatifleri arac›l›¤› ile ucuz tar›m kredisi kullanma olanaklar›
sa¤lanm›flt›r.
S‹GORTANIN HASAR AZALTICI FONKS‹YONU
Ancak bütün bunlara ra¤men çiftçilerin gelirlerinde gözle görülür bir art›fl sa¤lanamam›fl
ve tar›m sektörünün sorunlar› afl›lamam›flt›r. Yap›lan yard›mlar üreticinin zarar›n› karfl›layacak
boyutta olmad›¤› için, üretici her do¤al afetten sonra daha da fakirleflmekte, dolay›s›yla
yard›mlara daha muhtaç hale gelmektedir.
Her do¤al afette yard›ma muhtaç üretici say›s›ndaki art›fl, devletin daha fazla kaynak aktar›m›na sebep olmakta, dolay›s›yla kamunun
menfaatine olmamaktad›r. Bunun yan›nda,
bu sistem çeflitli suiistimal ve keyfi uygulamalara da sebebiyet vermektedir.
Bu noktadan bak›ld›¤›nda, ülkemizde de tar›m sektörünü tehdit eden risklerin teminat alt›na al›nabilmesi amac›yla, etkin, sa¤l›kl› ve modern bir sistem içerisinde, sigorta mekanizmas›n›n devreye sokulmas›n›n kaç›n›lmaz oldu¤u
aç›kça görülmektedir. Özellikle oluflan hasar›
tazmin etmenin yan› s›ra, hasarlar›n daha az ve
düflük maliyetle gerçekleflmesini sa¤lamak
amac›yla, risk yönetim ve kontrol çal›flmalar›n›
teflvik etmesi sebebiyle, sigorta sektörünün çok
önemli bir ifllevi oldu¤unu önemle vurgulamak
gerekir. Sigorta sisteminin, hasar azalt›c› koruma ve önleme tedbirlerinin belirlenmesi ve
bunlar›n uygulanmas›n› sa¤lama gibi çok
önemli fonksiyonlar›, Tar›m alan›ndaki kay›plar›n önlenmesinde ciddi yararlar sa¤layacakt›r.
14 Haziran 2005’te kabul edilen 5363 say›l›
Tar›m Sigortalar› Kanununda tasarlanan program, bir taraftan sosyal a¤›rl›kl› olmakla beraber di¤er taraftan ekonomik varl›klar›n sigorta
edilmesi yönünden ticari bir içeri¤e sahiptir. Bu
durum dikkate al›nd›¤›nda tar›m ürünleri sigortalar›n›n ülke gerçeklerine, insan›na ve kaynaklar›na ba¤l› sürdürülebilir bir programla uygulanmas› halinde, çiftçileri tüm risklere karfl› koruma alt›na alabilecek çok yönlü bir sigorta sistemine ulafl›lacakt›r.
TARIM S‹GORTACILI⁄ININ MEVCUT DURUMU
Ülkemizde çiftçilerimizin tar›mdaki do¤al riskler karfl›s›nda u¤rayaca¤› zararlar› telafi etmek
ve çiftçilerimize yard›mc› olmak üzere, devletin
çeflitli çal›flmalar›n›n Atatürk döneminde (1934)
bafllam›fl oldu¤u bilinmektedir. Günümüze kadar gelen bu çal›flmalar, daha çok devletin
do¤al afet yard›m› fleklinde olmufl ve "tar›m sigortalar›" konusuna yeterli önem verilmemifltir.
1948 y›l›nda, 5254 say›l› Muhtaç Çiftçilere
Ödünç Tohumluk Verilmesi Hakk›nda Kanun"
ve 1977 y›l›nda 2090 say›l› Tabii Afetlerden Zarar
Gören Çiftçilere Yap›lacak Yard›mlar Hakk›nda
Kanun yürürlü¤e konulmufl ancak, yetersiz do¤al afet yard›mlar› sorunu çözemedi¤i gibi
afetler sonucu ertelenen çiftçi borçlar› her y›l
Devlet’e büyük görev zararlar› halinde geri
dönmüfltür.
Ülkemizde tar›m sigortas› uygulamalar› ise
1957 y›l›nda bafllam›flt›r. Türk Ticaret Kanunun
1316’nc› maddesinde tar›msal ürünlerin her nevi tehlikelere karfl› sigorta edilebilece¤i belirtilmifl olmas›na ra¤men, tar›m ürünlerinin dolu riskinin d›fl›nda kalan, sel, kurakl›k, f›rt›na, hastal›k,
haflere ve benzeri risklere karfl› sigorta flirketleri
taraf›ndan yayg›n olarak teminat alt›na al›nmas› bugüne kadar mümkün olamam›flt›r.
Mevcut uygulamada sadece 13 sigorta flirketi tar›m sigortalar› branfl›nda prim üretim faaliyet göstermektedir. Tar›m sigortalar› uygulamalar›nda; bitkisel ürünler sadece dolu ve yang›n riskine karfl› sigorta edilirken sera ve içindeki ürünler dolu ve yang›n›n yan› s›ra f›rt›na ve sel
riskine karfl› da sigorta edilebilmektedir. Çiftlik
Hayvanlar› Sigortas› ad› alt›nda büyükbafl, küçükbafl, kümes hayvanlar› ve su ürünlerine de
hayat sigortas› teminat› verilmektedir.
EK‹L‹ ALANLARIN YÜZDE 1.8’‹
S‹GORTALANMAKTA
Çal›flan nüfusumuzun yüzde 45’i tar›m sektöründe istihdam edilmekte iken bu sektörün
25
KAPAK KONUSU
gayri safi milli has›la içindeki pay› yaklafl›k yüzde 14’lerdedir. Bu rakamlar da göstermektedir
ki, çiftçilerin milli gelirden ald›klar› pay di¤er
sektörlerden göre daha az olup, kifli baz›nda
sa¤lanan gelirler ancak yaflamsal giderlerini
karfl›lamaktad›r. Bu sebeple, çiftçilerin risklerini
teminat alt›na alacak primleri ödemek için yeterli mali imkanlara sahip olmamalar›, tar›m sigortalar›n›n arzu edilen düzeye ulaflamamas›ndaki en önemli etkenlerden birisi olmufltur.
Ayr›ca, özellikle don ve kurakl›k gibi risklerin tafl›d›¤› katastrofik boyut ve reasürans teminat›
bulunmas›nda yaflanan zorluklar gibi sebepler,
tar›m sigortalar› uygulamalar›n›n sadece belirli
ürün gruplar›na ve dolu riskine yönelik olmas›na neden olmufltur.
Sonuç olarak, çiftçilerin gelir düzeyinin h›zla
düflmesi, tar›m sigortalar› için uzun y›llar bir
devlet politikas›n›n oluflmam›fl olmas›, tar›m ve
sigorta sektörlerindeki bilgi ve ilgi eksikli¤i, tar›m
sigortalar›n›n geliflmesini önlemifltir.
Bugün, ekili alanlar›n sadece yüzde 1.8’i sigortalanmaktad›r. Mevcut hayvan varl›¤›m›z›n
ise sadece yüzde 0,3’ünün sigortal› oldu¤u bilinmektedir. Tar›m sigortalar›n›n toplam prim
üretimi içindeki pay› ise yaln›zca binde 5 civar›ndad›r. 2004 y›l› tar›m sigortalar›na iliflkin so-
nuçlar afla¤›daki tabloda yer almaktad›r.
2005 y›l›n›n ilk 6 ayl›k dönemi içerisinde ise,
geçen y›l›n ayn› dönemine göre yüzde 75 oran›nda bir art›flla, toplam 29.966 milyon YTL prim
üretimi gerçeklefltirilmifltir. Sektörün hayat d›fl›
branfllardaki prim art›fl oran›n›n yüzde 18 düzeyinde oldu¤unu dikkate ald›¤›m›zda, daha henüz kanun yürürlü¤e girmeden, bu branflta
ciddi bir hareketlilik ve aktivite yaflanmaya
bafllanm›fl olmas› dikkat çekicidir.
B‹TK‹SEL ÜRÜN S‹GORTASI
Ülkemiz topraklar›n›n 60 milyon hektarl›k bölümü tar›m alan› olarak kabul edilmesine karfl›n, bunun yüzde 42 sini ormanl›k arazi, yüzde
40.7’sini ise ekilebilir araziler oluflturmaktad›r.
Di¤er bir ifade ile toplam ekilebilen alan›m›z›n
24.4 milyon hektard›r.
Ekili tar›m alanlar›n›n yüzde 98’inin dolu riski
alt›nda oldu¤u ve dolu ya¤›fllar›n›n yar›s›n›n etkili bir hasara sebep oldu¤u göz önüne al›nd›¤›nda, tar›m sigortalar› aç›s›ndan büyük bir potansiyelin var oldu¤u görülmektedir. Karadeniz
bölgesindeki tar›m arazileri seylap, Akdeniz
bölgesindekiler don ve dolu, Orta ve Do¤u
Anadolu bölgesindeki tar›m arazileri ise dolu
riskine maruz kalmaktad›r.
Tar›m sigortalar› üretim-hasar de¤erlendirmesi (2004)
Poliçe
Say›s›
(Adet)
Prim
Üretim
(Bin YTL)
Ödenen
Tazminat
(Bin YTL)
Hasar/Prim)
Oran›
(%)
Bitkisel Ürün Sigortalar›
Dolu
Sera
Don (Pilot projesi-Üzüm)
TOPLAM
108.767
6.879
2.090
117.736
14.196
2.339
962
17.497
6.909
351
4.637
11.897
48,67
15,02
482,02
68,00
Çiftlik Hayvanlar› Sigortas›
Büyükbafl-Küçükbafl
Kümes
Di¤erleri
TOPLAM
GENEL TOPLAM
23.918
375
20
24.313
142.049
6.978
707
2.320
10.005
27.503
3.805
664
186
4.655
16.552
54,53
93,92
8,02
46,53
60,19
Kaynak: Tar›m Sigortalar› Vakf›
26
Kaynak: Tar›m Sigortalar› Vakf›
Kanunda öngörülen "Bitkisel Ürün Sigortas›"
yeni bir sigorta faaliyeti de¤ildir; Avrupa’da özel
sigorta flirketleri 100 y›ldan daha uzunca bir süredir dolu veya yang›n gibi tek tehlikeye karfl› teminatlar sunmaktad›r. Bugün, en büyük ürün sigortas› programlar› birden fazla tehlikeyi kapsayan ürün sigortas›n› (Multi Peril Crop Insurance MPCI) sunmaktad›rlar. Bu sigorta ürünlerinin
(MPCI) tipik özelli¤i, oldukça yüksek muafiyet ile,
genellikle sigorta primlerine ve masraflara katk›
ve/veya reasürans yoluyla devlet deste¤inin
bulunmas›d›r.
Bitkisel ürün sigortas›nda dolu sigortas› Avrupa’da uzun zaman egemen olmufl, ilk dolu sigortas› Almanya’da 1791 y›l›nda yap›lm›flt›r. Son
y›llarda birden fazla tehlikeyi kapsayan ürün sigortas›n›n (MPCI) ABD, Kanada, ‹spanya, Portekiz, Meksika, ‹srail, Brezilya ve Güney Afrika’da
h›zla geliflti¤i görülmektedir. Bu geliflmede; devletin, primlere, sigorta masraflar›na ve/veya reasüransa yapt›¤› deste¤in büyük rolü olmufltur.
Birden fazla tehlikeyi kapsayan ürün sigortas› (MPCI) programlar›n›n ço¤u,
ödenmesi gereken y›ll›k primin yüzde 5070’i kadar devlet deste¤inden yararlanmaktad›r. Devletin deste¤i olmadan birden fazla tehlikeyi kapsayan ürün sigortas›n›n (MPCI) sürdürülmesi pek mümkün
de¤ildir. Bankalar da verdikleri üretim kredileri garanti alt›na almak için çiftçilerden
birden fazla tehlikeyi kapsayan ürün sigortas› (MPCI) yapt›rmas›n› istemektedir.
Di¤er sigorta branfllar›ndan farkl› olarak, ürün sigortas›nda hasarlar›n yap›s› çok karmafl›k olup,
ayn› hasar bölgesinde
hasar› büyüklü¤ü ve s›kl›¤›, hasarl› alanlar, ürünlerin çeflitleri, toprak ve iklim
koflullar›na ba¤l› olarak
çok büyük farkl›l›klar gösterebilmektedir. Bu nedenle, hasar olaylar› takip
edilerek prim de¤erlerinin, bölge, ürün ve risk
baz›nda sürekli ayarlanmas› gerekmektedir.
Risklerin olas›l›¤› (kötü sonuç olas›l›¤›) konusunda sigortal› ve sigortac› hemen hemen ayn› bilgiye sahip olmal›, aksi takdirde "ahlaki tehlike"
ve "olumsuz risk seçimi" (moral hazard and adverse selection) sorunlar› ortaya ç›kmaktad›r.
"Olumsuz risk seçimi"ni önlemek için, ABD’de,
m›s›rlar›n ekiminden en geç 6 hafta önce, çok
senelik bitkilerin örne¤in elman›n hasat öncesi
sonbaharda sigortalanma zorunlulu¤u vard›r.
Böylece, olas› hasar ihtimalinin ve miktar›n›n normalden yüksek oldu¤u bu tarihlerde, üreticilerin
sigorta yapt›rmas› önlenmektedir.
HAYVAN HAYAT S‹GORTASI
Mevcut hayvan hayat sigortas›, çiftlik ve besi hayvanlar›n›n, her türlü adi ve bulafl›c› hastal›k veya kaza nedeniyle ölümlerinden dolay›
u¤ran›lan ekonomik kay›plar› temin etmektedir.
Prim üretimi, Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤›nca
desteklenen kooperatif hayvanc›l›k projeleri
kapsam›nda teslim edilen hayvanlar›n sigorta-
Kaynak: Tar›m Sigortalar› Vakf›
27
KAPAK KONUSU
lanmas›ndan dolay›, 2003 y›l›ndan itibaren artarak devam etmifltir.
Hayvan hayat hasarlar›nda; sa¤l›ks›z nakliye
koflullar›, yetifltirici hatalar›, hayvanlar›n yeni
koflullara adaptasyon sorunlar›n›n önemli rol
oynad›¤› görülmektedir.
Ülkemiz hayvanc›¤›nda büyük ekonomik kay›plara yol açan salg›n hayvan hastal›klar›,
3285 Say›l› Hayvan Sa¤l›¤› ve Zab›tas› Kanunu
çerçevesinde ihbar› zorunlu olup, bu hastal›klar nedeniyle meydana gelen hayvan ölümle-
ri ve zorunlu öldürmeleri sonucunda yüzde
100’e varan tazminat ödemesi öngörülmektedir. Ancak, söz konusu Kanun ile öngörülen bu
ödemelerin her zaman gerekti¤i gibi yap›lamamas› nedeniyle hayvan sahipleri ma¤dur
olabilmektedir. Bu nedenle hem hayvan sahiplerinin bu ma¤duriyetini gidermek ve hem
de Devlet üzerindeki yükün bir k›sm›n›n sigorta
kapsam›na al›narak, bu risklerin hayvan sahipleri ve sigorta flirketleri aras›nda paylafl›lmas›
sa¤lamak en ak›lc› çözüm olacakt›r.
Tar›m Sigortalar› Kanunu’nun getirdikleri
Kanunun yürürlü¤e girmesi ile birlikte, Tar›m Sigortac›l›¤› alan›nda yepyeni bir döneme girilmektedir. Bu yeni dönemdeki f›rsatlar›n iyi ve do¤ru de¤erlendirilmesi durumunda, önümüzdeki orta ve uzun vadeli süreçte,
Tar›m Sigortalar›n›n hem sektörümüz içerisinde çok daha ciddi bir rol oynayaca¤› hem de ekonomik ve sosyal aç›lardan ülkemize ciddi katk›lar yapaca¤›n› rahatl›kla söylemek mümkündür.
Kanun ile birlikte oluflacak olan bu yeni ortam›n temel farkl›l›klar› ve özellikleri flunlar olacakt›r:
a. Kanun kapsam›na al›nan riskler ile ilgili olarak düzenlenecek olan poliçelerin yüzde 100 güvencesini sa¤lamak üzere bir Havuz kurulacakt›r,
b. Bir ölçüde sanal olarak var olacak olan Havuza iliflkin tüm ifllemler, bu havuza kat›lan flirketlerin eflit hisselerle ortak olacaklar› bir anonim flirket taraf›ndan yönetilecektir,
c. fiirketler poliçelerini kendi adlar›na düzenleyecekler, ama Havuza yüzde 100 oran›nda zorunlu olarak
devredecekler, ihtiyari olarak da Havuzda oluflan riskten retrosesyon yoluyla pay alabileceklerdir,
d. Devlet, her y›l için ürün, risk, bölge ve iflletme ölçekleri itibariyle, Bakanlar Kurulu karar›yla belirlenecek
olan prim deste¤ini sa¤layacakt›r.
Bu özet bilgilere ilave olarak, 5363 say›l› Tar›m Sigortalar› Kanunu’nda yer alan maddelere iliflkin hükümler
daha detayl› olarak afla¤›da incelenmifltir.
28
Tar›m Sigortalar› Kanununda, sigorta flirketlerine
a¤›rl›kl› olarak pazarlama fonksiyonu verilmifl ve sat›fl
kanallar› olarak düflünülmüfltür. Tar›m Sigortalar›
Havuzu ise, kapsama al›nan riskler için sigorta,
reasürans ve retrosesyon yapmaya yetkili olacakt›r.
HAVUZ UYGULAMASI
Tar›m Sigortalar› Kanunun 4. maddesi uyar›nca,
● Bir sigorta flirketinin tek bafl›na üstlenemeyece¤i kurakl›k ve don gibi katastrofik risklerin teminat kapsam›na al›nabilmesi,
● Reasürans kat›l›m›n›n teflvik edilerek reasürans kapasitesi ve kapsam›n›n geniflletilmesi,
● Sigorta flirketlerinin bilgi, personel ve mali
kaynaklar›n›n ortak olarak daha verimli bir flekilde kullan›lmas›,
● Devletin prim ve reasürans deste¤inin etkin
bir flekilde kullan›lmas›,
● Fiyatlarda haks›z rekabetin önlenmesi
● Sigortaya kat›l›m›n art›r›lmas›n›
sa¤lamak üzere, sigorta ve reasürans flirketlerinin kat›l›m› ile "Tar›m Sigortas› Havuzu" oluflturul-
mas› amaçlanm›flt›r.
Kanunda, sigorta flirketlerine a¤›rl›kl› olarak
pazarlama fonksiyonu verilmifl ve sat›fl kanallar›
olarak düflünülmüfltür. Havuz ise, kapsama al›nan riskler için sigorta, reasürans ve retrosesyon
yapmaya yetkili olacakt›r.
Sigorta flirketleri, bu kanun kapsam›nda tar›m
sigortalar› alan›nda elde ettikleri primin tamam›n› havuza devretmekle yükümlüdür. Bir baflka
ifadeyle, flirketler kendi adlar›yla poliçelerini düzenleyecekler ve riskin yüzde 100’ünü havuza
devredeceklerdir.
Bu hükümden, kanun kapsam›ndaki riskler için
havuza kat›l›m›n mecburi oldu¤u sonucu ç›kmaktad›r. Ancak, bu yönde kanunda aç›k bir
ifade olmamas› ve kanunun 6-f maddesindeki
"bu kanun kapsam›nda tar›m sigortalar› alan›n-
29
KAPAK KONUSU
da faaliyet göstermek isteyen sigorta flirketleri ile
sözleflme yapmak" ifadesi, havuza kat›l›m›n flirketlerin iste¤ine ba¤l› oldu¤u fleklinde yorumlara sebep olabilmektedir.
Kanun kapsam›na al›nmayan riskler için ise,
flirketlerimizin mevcut uygulamada oldu¤u gibi,
riski kendileri tafl›mak suretiyle, poliçelerini düzenlemeye devam edecekleri anlafl›lmaktad›r.
Bafllang›ç aflamas›nda kapsama al›nmayan
riskler bulunmakla birlikte, zaman içerisinde Havuz kapsam›na girecek risklerin artt›r›lmas› ile beraber, pratik olarak tar›m sigortalar› alan›nda faaliyet gösterecek tüm flirketlerimizin Havuza kat›l›m›n›n flart olaca¤› söylenebilir.
Kanun hükümleri uyar›nca, sigorta flirketlerinin
havuzdan retrosesyon alarak, riskin de bir bölümünü devralmas› mümkündür. fiirketlerin ilgili y›l›n Kas›m ay›na kadar, bir sonraki y›la iliflkin retrosesyon talep oranlar›n› belirlemeleri gerekmektedir. Böylece, elde edilecek teknik sonuçlara
göre, flirketlerin havuzda oluflacak risklerden
alacaklar› paylar› da y›ll›k bazda revize etmelerine imkan sa¤lanm›flt›r.
Havuza yeterli retrosesyon talebi bulunamamas› durumunda, 16’nc› madde hükmüne göre, kalan k›sma devlet taraf›ndan ifltirak edilecektir. Ayr›ca, havuz taraf›ndan üstlenilmifl olan
risklerin reasürans anlaflmalar› yoluyla koruma
alt›na al›nmas› da mümkündür. Piyasadan yeterli koruman›n sa¤lanamamas› olas›l›¤› göz
önüne al›narak, Bakanlar Kurulunca belirlenecek k›sm›n Devlet taraf›ndan taahhüt edilece¤i
Kanunda belirtilmektedir. Havuzun gelirleri, poliçe primleri, devlet taraf›ndan sa¤lanan prim
deste¤i, toplanan kaynaklar›n yat›r›m gelirleri,
al›nan krediler, genel bütçeden al›nacak katk›lar ve di¤er gelirler olacakt›r. Ayr›ca, havuzun
gelirleri her türlü vergi, resim ve harçtan muaf
olacakt›r.
Havuzun kaynaklar›n›n kullan›m yerleri ve giderleri ise, hasar tespit ifllemlerine iliflkin masraflar, tazminat ödemeleri, havuzun yönetimi ve iflleyifli için gerekli olan masraflar, reasürans korumas›na iliflkin ödemeler, sigorta flirketlerine ödenecek komisyonlar, bilgilendirme ve tan›t›m
kampanyalar›na iliflkin ödemeler, al›nan kredilerin anapara ve faiz geri ödemeleri ve havuz iflleticisi flirkete ödenecek iflletme bedeli olacakt›r.
30
Tar›m Sigortas›
Havuzu’nun yönetimi
Havuz, Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤› ve
Hazine Müsteflarl›¤›ndan ikifler, Türkiye
Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i ve
Ziraat Odalar› Birli¤i ve yeni kurulacak
havuz iflletici flirketten birer üyeden
oluflacak 7 kiflilik bir Yönetim Kurulunca
yönetilecektir. Bakanl›k temsilcilerinden
biri Kurulun tabii baflkan olacakt›r.
Kurulun görevleri flunlard›r:
a) Havuzun iflleyifline iliflkin uygulama
esaslar›n› belirlemek.
b) Bu Kanun kapsam›nda tar›m
sigortalar› için verilecek, Devlet prim
deste¤i toplam tutar›n› aflmamak
kayd›yla ürün, risk ve bölge baz›nda
prim deste¤i oran›n› belirlemek üzere
çal›flmalar yapmak ve Bakanl›¤a
sunmak.
c) Uygulamada karfl›lafl›lan sorunlar›
tespit etmek, bunlar›n çözümüne
yönelik çal›flmalar yapmak, yapt›rmak.
d) Hizmet al›nmas›na karar vermek.
e) Hasar tespit ifllemlerine iliflkin esas
ve usûlleri belirlemek.
f) Bu Kanun kapsam›nda tar›m
sigortalar› alan›nda faaliyet
göstermek isteyen sigorta flirketleri ile
sözleflme yapmak.
g) Havuz iflleticisi flirketle çal›flma usûl
ve esaslar›n› belirleyen sözleflme
yapmak.
Havuzun ve flirketin sigortac›l›k
yönüyle denetimi Hazine
Müsteflarl›¤›nca, di¤er tüm ifllemlerin
denetimi Tar›m ve Köyiflleri
Bakanl›¤›nca yap›lacakt›r.
Tar›m sigortalar›nda alann›nda ruhsat sahibi olan
15 sigorta flirketi, havuzu iflletecek olan anonim
flirketin kurucu orta¤› olacaklar.
HAVUZ ‹fiLET‹C‹S‹ fi‹RKET
Havuzun iflletilmesine iliflkin ifl ve ifllemler, Havuza kat›lan sigorta flirketlerinin eflit oranda pay
sahibi olaca¤› anonim flirket statüsünde kurulacak fiirket taraf›ndan yürütülecektir.
Kanun hükümleri uyar›nca, bu flirketin kanunun yürürlülük tarihinden itibaren 3 ay içerisinde
kurulmas› öngörülmektedir. Bu sebeple, T.Sigor-
ta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i koordinasyonunda yürütülen çal›flmalar ve gerçeklefltirilen toplant›lar neticesinde, flirket kurulufluna iliflkin ifllemler h›zla yerine getirilmektedir.
Mevcut durum itibariyle, bu branflta ruhsat
sahibi olan afla¤›daki 15 sigorta flirketi, havuzu
iflletecek olan anonim flirketin kurucu orta¤›
olacaklard›r.
31
KAPAK KONUSU
Ak Sigorta A.fi.
Anadolu Ano. T. Sig. fi.
Ankara Ano. T. Sig. fi.
Axa Oyak Sigorta A.fi.
Baflak Sigorta A.fi.
Garanti Sigorta A.fi.
Günefl Sigorta A.fi.
Güven Sigorta T.A.fi.
‹hlas Sigorta A.fi.
‹sviçre Sigorta A.fi.
Koç Allianz Sigorta A.fi.
Ray Sigorta A.fi.
fieker Sigorta A.fi.
T.Genel Sigorta A.fi.
Yap› Kredi Sigorta A.fi.
Havuz Yönetim Kurulu taraf›ndan belirlenecek usûl ve esaslar çerçevesinde söz konusu
fiirketin yürütece¤i görevler flunlar olacakt›r:
a) Tazminat ödemelerine esas teflkil edecek
hasar tespit ifllemlerine iliflkin her türlü çal›flma
ve organizasyonlar› yapmak suretiyle, tazminat ödemelerinin en k›sa sürede yap›lmas›n›
sa¤lamak.
Bitkisel ürün sigortalar›n›n hasar tespitleri ziraat mühendisi, ziraat teknikeri ve ziraat teknisyenleri; çiftlik hayvanlar› sigortalar›n›n risk inceleme ifllemleri veteriner hekimler ve zooteknist
ziraat mühendisleri, hasar tespitleri ise veteriner hekimler taraf›ndan yap›lacakt›r.
Hasar tespit ifllemlerinde öncelikle ziraat mühendisleri ve veteriner hekimlerden yararlan›lacakt›r.
b) Risk paylafl›m› ve transferi ile reasürans
plân›n›n uygulanmas›na iliflkin iflleri yürütmek,
risk paylafl›m› ve reasürans program›n› Kurulun
onay›na sunmak.
c) Kurulca al›nan kararlar›n uygulanmas› ve
Kurulun görevlerine iliflkin sekretarya hizmetlerini yürütmek.
d) Primlerin tahsili, tazminat ödemelerinin
yap›lmas› ve benzeri iflleri yürütmek.
e) Üreticileri tar›m sigortalar› hakk›nda bilgi-
32
lendirmek, halkla iliflkiler ve tan›t›m kampanyalar›n› yürütmek.
f) Genel hükümler çerçevesinde tar›m sigortalar›na iliflkin istatistik üretmek, bu konuda Kurula rapor haz›rlamak.
g) Havuz kaynaklar›n›, belirlenen ilke ve kurallar çerçevesinde yat›r›ma yönlendirmek.
h) Havuz ifllerinin sa¤l›kl› yürütülmesi bak›m›ndan, gerekli gördü¤ü hususlarda Havuz Yönetim Kuruluna öneride bulunmak.
›) Havuzun iflletilmesiyle ilgili di¤er her türlü ifl
ve ifllemleri yapmak.
Görüldü¤ü üzere, sistemin sa¤l›kl› bir yap›da
ifllemesi ve havuza iliflkin operasyonlar›n yürütülmesi aç›s›ndan, iflletici anonim flirkete büyük
görevler düflmektedir. Bu sebeple, en k›sa sürede flirketin kurulufl ifllemlerinin ve idari yap›lanmas›n›n tamamlanmas› gerekmektedir.
DEVLET DESTE⁄‹
Devletin deste¤i primlerin sübvansiyonu ve
reasürans deste¤i fleklinde olacakt›r.
● Çiftçi Primlerinin Sübvansiyonu: Tar›m
ürünleri sigortas›nda Devlet deste¤ini gerekli
k›lan en önemli nedenlerden birisi, risklerin ve
beraberinde prim fiyatlar›n›n genellikle yüksek olmas› ve özellikle küçük çiftçilerin ödeme
güçlü¤ü içinde olmas›d›r.
O nedenle, konuya hem tar›msal üretimde
ABD’nde Tar›m
Sigortalar› prim tutar›;
3 milyar dolard›r. Bu
primin, 1.2 milyar
dolar›n› çiftçi ödemekte
ve 1.8 milyar dolar› ise,
devlet taraf›ndan
karfl›lanmakta, yani
devlet, primin yüzde
60’›n› sübvanse
etmektedir.
istikrar›n sa¤lanmas› ve hem de çiftçilerin sosyal yönden desteklenmesi aç›s›ndan bak›ld›¤›nda, çiftçi taraf›ndan karfl›lanmas› gereken
toplam prim miktar›na yap›lacak Devlet deste¤inin önemi ortaya ç›kmaktad›r.
Sistemin rasyonelli¤inin sa¤lanmas› aç›s›ndan, Devletin do¤rudan hasar› sübvanse etmesi yerine sigorta primini ve reasürans› desteklemesinin esas al›nm›fl olmas› çok önemli
bir geliflmedir. Bu sayede, Devlet zarar sonras›nda ortaya ç›k›p, bütçeden yard›m da¤›tmak yerine, çiftçileri sigorta sistemine teflvik
etmekte, kendisi de bu sisteme hem prim katk›s› hem de teminat güvencesi sa¤lamaktad›r.
Bu deste¤in miktar›, flekli ve uygulama kriterleri, ürünler, riskler, bölgeler ve iflletme ölçekleri dikkate al›narak, her y›l Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤›n›n teklifi üzerine Bakanlar Kurulu
taraf›ndan belirlenecektir. Yine 13ncü maddeye göre prim deste¤ine iliflkin ödenek, her
y›l bütçe kanunu ile Bakanl›k bütçesinde yer
alacakt›r. Bakanl›k, sigorta flirketleri taraf›ndan
Havuza aktar›lacak prim miktarlar›n› çiftçi kay›tlar› ile karfl›laflt›rarak prim deste¤ini hesaplayacak ve gecikmeksizin Havuza aktaracakt›r.
Primlere yap›lacak deste¤in esaslar› belirlenirken, yüksek riskli bölgelerde hasar potansiyeli çok yüksek ürünlerin yetifltirilmesi teflvik
edilmemesine dikkat edilmelidir.
Sübvansiyonlar, prim miktar›n›n bir yüzdesi
olarak belirlenmesi halinde hem hasar potansiyeli yüksek ürünlerin yüksek riskli bölgelerde
üretimi teflvik edilmifl olmakta ve hem de büyük çiftçilere miktar olarak çok daha fazla
yard›m yap›lm›fl olmaktad›r. Böyle olunca,
devletin üzerindeki mali yük daha da artmaktad›r.
ABD’nde Tar›m Sigortalar› prim tutar›; 3 milyar dolard›r. Bu primin, 1.2 milyar dolar›n› çiftçi
ödemekte ve 1.8 milyar dolar› ise, devlet taraf›ndan karfl›lanmakta, yani devlet, primin yüzde 60’›n› sübvanse etmektedir. AB ve di¤er
geliflmifl ülkelere örnek gösterilen ‹spanya uygulamas›’nda da Devlet, çiftçinin ürün sigortas› primini yüzde 50-55 oran›nda desteklemektedir
● Reasürans Deste¤i: Üstlenilen riskin reasürans yoluyla dünya piyasas›na da¤›t›lmas›; ta-
r›m sigortas›n› hem daha ucuz hale getirmesi
hem de havuza kat›lan sigorta flirketlerini büyük zararlara karfl› himayesini sa¤lamas› aç›s›ndan önemli bir etmendir.
fiirket, Havuz taraf›ndan üstlenmifl olunan
risklerin transferi amac›yla ulusal ve uluslararas› sigorta, reasürans, sermaye ve benzeri piyasalardan sigortac›l›k tekni¤inin gerektirdi¤i flekilde ve yeterli düzeyde koruma temin etmek
amac›yla yerli ve yabanc› flirket veya kurulufllarla Havuz ad›na reasürans anlaflmalar› yapabilecektir.
Sa¤lanacak reasürans korumas›n›n teknik
ayr›nt›lar› Havuz ‹flletici ve Reasürans fiirketi
aras›nda belirlenecek ve Havuz Yönetim Kuruluna sunulacakt›r. Reasürans deste¤inin yeterli bulunmamas› halinde Bakanlar Kurulunca
belirlenecek k›s›m devlet taraf›ndan taahhüt
edilecektir.
● Do¤al Afet Yard›m› Yap›lmamas›: Do¤al
afet hasarlar›nda, zarar görecek çiftçilere kesin olarak yard›m edilmeyece¤i kanunun
17nci maddesinde taahhüt edilmifl ve "Bu Kanun kapsam›nda, uygulama y›l›nda yer alan
riskler için tar›m sigortas› yapt›rmayan üreticiler, 20.6.1977 tarihli ve 2090 say›l› Kanundan
yararlanamaz" ifadesi konmufltur.
S‹GORTA ÜRÜNLER‹
Kanun kapsam›na al›nacak bitkiler, bitkisel
ürünler ve seralar, tar›msal yap›lar, tar›m alet
ve makineleri ile çiftlik hayvanlar› için kurakl›k,
dolu, don, sel, taban suyu bask›n›, f›rt›na, hortum, deprem, heyelan, yang›n, kaza ve zararl›lar ile hayvan hastal›klar›n›n neden olaca¤›
zararlar ve/veya tar›m sektörü bak›m›ndan
önemli görülecek di¤er risklere iliflkin teminatlar Kurulun teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca
belirlenecektir.
Özellikle Havuz sisteminin sa¤l›kl› bir yap›da
kurulabilmesi ve iflleyiflin sa¤lanabilmesi aç›s›ndan, bafllang›ç aflamas›nda, sektörümüz
taraf›ndan mevcut uygulamada teminat alt›na al›nmakta olan ürün gruplar› ve risklerin kanun kapsam›na al›nmas› yerinde olacakt›r.
Zaman içerisinde, sistemin yerleflmesi ve
gerekli reasürans deste¤inin sa¤lanmas›n› takiben, don ve kurakl›k gibi risklerin kapsama
33
KAPAK KONUSU
al›nmas› yararl› olacakt›r.
Ayr›ca, tar›msal üretimde kullan›lan traktör,
biçerdöver gibi mallar da tar›m sigortas›n›n
kapsam›na al›nm›flt›r.
MUHTEMEL SORUNLAR, BEKLENT‹LER VE
YAPILMASI GEREKENLER
Kanunun uygulamas›nda, ilgili kurumlar›n
koordinasyonu ve tar›m sigortalar›n›n uzun y›llar sürdürülebilirli¤i son derece önemlidir.
Devletin prime ne kadar destek verece¤i, hasar fazlas›n›n ne kadar›na kat›laca¤› ve gerekti¤inde ne kadar reasürans kapasitesi sa¤layaca¤› "sürdürülebilirlik" için en önemli faktörlerdir.
34
Kanunun uygulamaya konulabilmesi için
yap›lmas› gereken ciddi çal›flmalar mevcuttur. Bu haz›rl›k sürecindeki çal›flmalar›n h›zl›,
sa¤l›kl› ve planl› bir flekilde yürütülmesi, Kanunun etkin ve do¤ru bir flekilde uygulanmas› ve
bu sayede hedeflenen yararlar›n sa¤lanmas›
aç›s›ndan çok önemlidir.
Öncelikle Havuzu yönetecek olan anonim
flirketin kuruluflunun ve idari yap›lanmas›n›n
h›zl› bir flekilde tamamlanmas› gerekmektedir.
Bu flirketin çal›flma alan› içerisinde, poliçe
tanzimi, risk kabul kriterlerinin oluflturulmas›, fiyat tarifelerinin haz›rlanmas›, reasürans plasmanlar›n›n yap›lmas›, hasar operasyonlar›n›n
yürütülmesi gibi teknik ifllemlerin yan› s›ra,
primlerin tahsilat›, komisyon ödemeleri, fonlar›n yönetilmesi, tan›t›m, e¤itim faaliyetlerinin
yap›lmas› gibi mali ve idari ifllemler de bulunmaktad›r.
Dolay›s›yla, sat›fl ve pazarlama aktiviteleri
haricinde, bir sigorta flirketi gibi çal›flacak bir
yap› kurulmas› gerekmektedir. Bu sebeple, sistemin sa¤l›kl› bir yap›da ifllemesi aç›s›ndan,
özellikle kurulacak olan bilgi ifllem alt yap›s›,
gerekli yaz›l›m ve donan›m›n oluflturulmas›
aflamalar› büyük önem tafl›maktad›r.
Ayr›ca, Havuz Yönetim kurulu’nda yer alacak adaylar›n belirlenmesi ve Kurulun oluflturulmas› gerekmektedir.
Ek olarak, Kanunun 18.maddesi uyar›nca,
Havuzun çal›flma usûl ve esaslar›n› düzenleyen
yönetmeli¤in, Hazine Müsteflarl›¤›n›n görüflü al›narak Bakanl›k taraf›ndan, sigorta sözleflmelerinin tabi olaca¤› esaslar› düzenleyen yönetmeli¤in ise Hazine Müsteflarl›¤› taraf›ndan, Kanunun yürürlü¤e girdi¤i tarihten itibaren iki ay içinde ç›kar›lmas› hükme ba¤lanm›flt›r.
Ancak, Kanunun 4.maddesinde, Havuzun,
Bakanl›k ve Hazine Müsteflarl›¤›nca müfltereken ç›kar›lacak yönetmelikle belirlenecek
esaslar çerçevesinde yönetilece¤inin belirtilmesi bir çeliflki olarak görülmektedir.
Bafllang›ç aflamas›nda, düzenlenecek olan
standard poliçelerin özellikle tarife ve talimatlar›n›n belirlenmesi büyük önem tafl›maktad›r.
Anti seleksiyonu önleyecek, sa¤l›kl› risk haritalar›n› ve kabul politikalar›n› bulunduran, do¤ru
aktüeryal analizlere dayal› tarife yap›s›n› içeren bir çal›flman›n yap›lmas› gereklidir.
Bir di¤er önemli çal›flma da, devlet prim
deste¤ine esas teflkil edecek olan Tar›m ve
Köyiflleri Bakanl›¤› çiftçi kay›tlar›n›n eksik ve
hatalar›n›n giderilmesi ve sa¤l›kl› bir kay›t sistemine kavuflulmas› olacakt›r.
Tüm bunlara ek olarak, Havuza kat›lacak sigorta flirketlerinin pazarlama a¤›n› geniflletecek ve arzu edilen prim düzeylerine ulafl›lmas›n› sa¤layacak projeleri bir an önce oluflturmalar› ve uygulamaya koymalar› gerekmektedir.
Devlet tar›m deste¤ini verirken, popülist
yaklafl›mlardan s›yr›larak, sigorta sistemine gereken deste¤i vermelidir. Bu sayede, hem sü-
reklili¤i ve geçerlili¤i olan hem de ülke ekonomisi aç›s›ndan istikrar› sa¤lamaya yönelik kal›c› bir çözüme kavuflulmufl olacakt›r.
Bu ba¤lamda, di¤er ülke uygulamalar› incelendi¤inde, ilk y›llarda karfl›lafl›lmas› muhtemel sorun ve problemler olarak flu hususlar ön
plana ç›kmaktad›r.
● Politik Bask›lar: Gerekli teknik kriterler göz
önünde bulundurulmadan teminat verilmesi
ve yetersiz primlerin önemli teknik dengesizliklere neden olmas›, sonuç olarak sistemde güven kayb›na yol aç›lmas›,
● Belirli Risklerde Yo¤unlaflma: Sigorta uygulamalar›nda belirli risklerde ve belirli ürünlerde (örne¤in, tah›llarda kurakl›k riski) yo¤unlaflman›n tüm sistemde teknik dengesizliklere
yol açmas›,
● Underwriting: Bafllang›ç aflamas›nda yetersiz ve teknik kriterlere dayal› olmayan underwriting yap›lmas›, pazarlama örgütündeki
bilgi eksikli¤inin sahtekârl›klara ve sigorta hizmetlerinde kalitesizli¤e yol açmas›.
Dünya nüfusundaki art›fl nedeniyle sürekli
artan tüketim, tar›m alanlar›n›n daralmas› ve
bozulan iklim flartlar› nedeniyle sürekli azalan
üretim, bu sektörün gelecekte de stratejik bir
öneme sahip olaca¤›n› göstermektedir. Dolay›s›yla bu sektörün ciddi politikalarla yönlendirilmesi gerekmektedir.
Türk sigorta sektörünün y›llard›r ihmal etti¤i
tar›m sigortalar› için, sürdürülebilir bir Tar›m Sigortas› Sisteminin oluflturulabilmesi sürecinde
tüm ilgili kifli, kurum ve kurulufllar›n tar›m sigortalar› ile ilgili konular› daha ayr›nt›l› irdeleyerek
ülke yarar›na en uygun çözümün bulunabilmesi için gerekli katk›larda bulunaca¤› düflünülmektedir. ■
Kaynaklar:
1- Dr. Erih Kasten, "Growing Opportunities in Agriculture Insurance",
Risktransfer, A¤ustos 2003
2- ‹brahim Serdar Koyuncu, "Türkiye’de Zorunlu Sigortalar ve Tar›m Ürünlerinin Do¤al Afet Zararlar›na Karfl› Himayesinde Zorunlu Sigortan›n
Uygulanabilirli¤i", Reasürör, Milli Reasürans T.A.fi, 2003, Say› 49
3- Jerry R. Skees, "Agricultural Insurance Programmes: Challanges and
Lessons Learned", International Workshop on Insurance for
Agrobusiness, 10-11 Aral›k 1999
4- Birlik’ten Dergisi Arflivi
5- Tar›m Sigortalar› Vakf› – Tanfer Dinler, "Tar›m Sigortalar› Uygulamalar› ve
Tar›m Sigortalar› Kanun Tasar›s›na ‹liflkin Bilgi Notu"
35
HAZ‹NE MÜSTEfiARLI⁄I S‹GORTACILIK GENEL MÜDÜRLÜ⁄Ü
Sigortac›l›k Genel
Müdürlü¤ü’nün
Ü
lkemizde sigorta ve reasürans
faaliyetine iliflkin ilk düzenlemeler 1927 y›l›nda yürürlü¤e konulmufltur. Daha sonra 1.1.1957 tarihinde yürürlü¤e giren Türk Ticaret Kanunu’nun Beflinci Kitab› ile sigorta sözleflmelerine iliflkin düzenlemelere gidilmifltir.
1959 y›l›nda ise özel sigortac›l›¤›n kamu taraf›ndan denetlenmesine yönelik
olarak 7397 say›l› Sigorta Murakabe Kanunu kabul edilmifltir.
21.12.1987 tarih ve 303 say›l› "Sigorta fiirketleri
Hizmetlerinin Baflbakanl›¤a Devri Hakk›nda Kanun Hükmünde Kararname" ile daha önce Ticaret Bakanl›¤› ‹ç Ticaret Genel Müdürlü¤ü
nezdinde yürütülen sigortac›l›k ifllemleri Hazine
ve D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›’na devredilmifltir. Bir
süre an›lan Müsteflarl›¤›n Banka ve Kambiyo
Genel Müdürlü¤ünde bir daire nezdinde yürütülen sigortac›l›k, Hazine Müsteflarl›¤› ile D›fl Ticaret Müsteflarl›¤› Teflkilat ve Görevleri Hakk›nda
1994 tarih ve 4059 say›l› Kanun ile Hazine Müsteflarl›¤› bünyesinde Sigortac›l›k Genel Müdürlü¤ü
ad› alt›nda ayr› bir genel müdürlük fleklinde teflkilatlanm›flt›r.
Hazine Müsteflarl›¤› ile D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›
Teflkilat ve Görevleri Hakk›nda 1994 tarih ve 4059
say›l› Kanun ile Sigortac›l›k Genel Müdürlü¤ünün
görevleri; Sigorta Murakabe Kanunu, Mükerrer
Sigorta ‹nhisar› Hakk›nda Kanunu, Türk Ticaret
Kanunu, Karayollar› Trafik Kanunu ile Sivil Havac›l›k Kanununun sigortac›l›kla ilgili bölümleri ile di¤er kanunlar›n sigortac›l›kla ilgili hükümlerinin,
bunlar›n ek ve de¤iflikliklerinin verdi¤i görevleri
yürütmek, sigortac›l›kla ilgili konularda mevzuat›
haz›rlamak, uygulamak, ilgililer taraf›ndan uygu-
36
görev ve
fonksiyonlar›
lanmas›n› izlemek, yönlendirmek ve bu mevzuat›n Avrupa Birli¤i ile uyumland›r›lmas› çal›flmalar›n› yürütmek, ülke sigortac›l›¤›n›n geliflmesi ve sigortal›lar›n korunmas› için tedbirler almak, bu
tedbirleri bizzat uygulamak veya ilgili kurulufllarda uygulanmas›n› izlemek olarak belirlenmifltir.
Mevcut yap›s›yla Sigortac›l›k Genel Müdürlü¤ü, bir Genel Müdür, bir Genel Müdür Yard›mc›l›¤›, yedi Daire Baflkanl›¤› ve ba¤l› fiube Müdürlükleri ile dört sekreter kadrosundan oluflmaktad›r.
Sigortac›l›k Genel Müdürlü¤ü Daire görev ve
teflkilatlanmalar› afla¤›daki gibidir.
1. Sa¤l›k Sigortas› ve E¤itim Dairesi: Sa¤l›k Si-
gortas› ve E¤itim Dairesi; Sa¤l›k Sigortalar› fiubesi, Sigorta Araflt›rma ve E¤itim fiubesi ile Sa¤l›k Sigortalar› Gelifltirme fiubesi olmak üzere toplam
üç flubeden oluflmaktad›r.
Dairenin bafll›ca görevleri aras›nda; özel flartlar›n sigortac›l›k mevzuat›na iliflkin incelemelerin
yap›lmas›, konservasyon tablolar›n›n onaylanmas›, sa¤l›k reklamlar›n›n de¤erlendirilmesi, sigortal›lar›n flikayetlerinin incelenip sonuçland›r›lmas›, sa¤l›k branfl›na ait portföylerin devredilmesi ifllemleri, sa¤l›k branfl›nda faaliyet göstermek isteyen bir flirketin ruhsat, hisse devri baflvurular›n›n incelenip de¤erlendirilmesi, mevzuat
çerçevesinde sa¤l›k sigortalar›na iliflkin kanun ve
yönetmelikler ile di¤er kanuni düzenlemelerde
yer alan hususlar› günümüz flartlar›na göre düzenlenmesi ve uyumlaflt›r›lmas›, sa¤l›k sigortac›l›¤›na iliflkin yurtd›fl› düzenlemelerin incelenip ülkemiz sa¤l›k sigortac›l›¤›n› gelifltirme hususunda gerekli düzenlemelerin yap›lmas› yer almaktad›r.
Tamamlay›c› sa¤l›k sigortalar› konusu da bu Dairenin görev alan›nda bulunmaktad›r.
Di¤er taraftan, sigortac›l›k konular›nda yap›lacak yurtiçi ve yurtd›fl› e¤itim faaliyetleri, yurtd›fl›
e¤itime gidenlerin ihtiyaç duydu¤u ifllemlerin yürütülmesi, uzman yard›mc›lar›n›n hizmet içi ve
stajyerlerin e¤itim faaliyetlerinin yürütülmesi de
an›lan Daire taraf›ndan yürütülmektedir.
2
. Sigorta Eksperleri ve Arac›lar› Dairesi: Sigorta Eksperleri ve Arac›lar› Dairesi; Acenteler
fiubesi, Brokerler fiubesi ile Sigorta Eksperler fiubesi olmak üzere toplam üç flubeden oluflmaktad›r. Dairede, sigorta arac›lar› ve eksperlerle ilgili olarak; acenteler hakk›nda yap›lan flikayetlerin
incelenerek sonuçland›r›lmas›, istatistiki bilgilerin
oluflturulmas› ve de¤erlendirilmesi, Sigorta Denetleme Kurulunca bu konularda düzenlenen
raporlar›n de¤erlendirilerek sonuçland›r›lmas›,
eksperlik ve brokerlik yapacak olanlar›n baflvurular›n›n de¤erlendirilip ruhsat veya belge verilmesi ifllemleri yürütülmektedir. Ayr›ca, eksperlik
kurslar› ile ilgili çal›flmalar TSRfiB ile koordineli olarak yürütülmekte, eksperler sicili tutulmaktad›r.
3
. Özel Emeklilik Dairesi: Özel Emeklilik Dairesi; Emeklilik fiirketleri Faaliyetleri fiubesi, Mali ‹zleme, Aktüerya ve Hayat Sigortalar› fiubesi, Uluslararas› ‹liflkiler ve ARGE fiubesi ile Mevzuat› Gelifltirme fiubesi olmak üzere toplam dört flubeden
oluflmaktad›r.
Dairenin bafll›ca görevleri aras›nda, özel
emeklilik mevzuat›n›n haz›rlanmas›, bu konuda
di¤er kurumlara görüfl verilmesi, emeklilik flirketlerinin kurulufl, faaliyet ruhsat›, portföy devri, birleflme ve hisse devri ile ilgili ifllemlerinin yan› s›ra, bireysel emeklilik arac›lar›na, emeklilik planlar›na,
Emeklilik Gözetim Merkezi arac›l›¤›yla emeklilik
flirketlerinin günlük gözetim ve denetimine ve
emeklilik flirketleri hakk›nda gönderilen flikayetlere iliflkin ifllemlerin gerçeklefltirilmesi, mali bünye-
lerine iliflkin ifl ve ifllemlerinin mali izlemeden sorumlu daire ile koordineli olarak gerçeklefltirilmesi bulunmaktad›r. Bununla birlikte, emeklilik flirketinin hayat ve ferdi kaza branfllar›nda faaliyette
bulunmas› halinde bu branfllara iliflkin tüm ifl ve
ifllemlerin yürütülmesi de söz konusu dairenin görevleri aras›ndad›r.
Di¤er taraftan, AB, OECD, IOPS, Dünya Bankas› ve IMF gibi uluslararas› kurulufllar taraf›ndan
özel emeklilik ile ilgili olarak haz›rlanan bilgi ve
belgelerin toplanarak de¤erlendirilmesi ve bunlara görüfl oluflturulmas›, Bireysel Emeklilik Dan›flma Kurulunun sekreterya hizmetlerinin yürütülmesi konular›nda görev yapmaktad›r.
4. Hayat D›fl› Sigortalar ve Mevzuat Dairesi:
Hayat D›fl› Sigortalar ve Mevzuat Dairesi; Hayat
D›fl› Sigorta fiirketleri ‹fl ve ‹fllemleri fiubesi, Mevzuat fiubesi, Sorumluluk Sigortalar› fiubesi ile Denetleme fiubesi olmak üzere toplam dört flubeden
oluflmaktad›r.
Dairenin bafll›ca görevleri aras›nda, genel anlamda sigortac›l›k mevzuat›n›n oluflturulmas›, sigortac›l›k mevzuat›n›n Avrupa Birli¤i mevzuat› ile
uyumland›r›lmas› çal›flmalar›n›n yürütülmesi, uluslararas› uygulamalar›n ve yeni geliflmelerin takip
edilerek gerekli görülmesi halinde bu geliflmelerin yasal çerçeveye dayand›r›larak hayata geçirilmesi, genel flartlar›n günün koflullar›na göre
gözden geçirilmesi ve yeni sigorta branfllar›na
iliflkin genel flartlar›n haz›rlanmas›, sigortac›l›k üzerinde do¤rudan veya dolayl› etkisi olan veya
olabilecek mevzuat›n takip edilmesi ile gerek
kamu, gerekse özel sektörden gelen sigortac›l›¤a iliflkin teknik sorulara iliflkin hukuki mütalaa verilmesidir.
Di¤er taraftan, hayat d›fl› dallarda çal›flmak
üzere yap›lan sigorta flirketlerinin kurulufl ön izin
taleplerinin sonuçland›r›lmas›, yabanc› sigorta
flirketlerinin flube açma taleplerinin de¤erlendirilmesi, yeni kurulan sigorta flirketleri ile mevcut flirketlerin sigorta dallar› baz›nda faaliyet ruhsat› talepleri ile flirketlerin ruhsat iptallerinin de¤erlendirilmesi, sigorta flirketlerinin hisse devri taleplerinin
sonuçland›r›lmas›, sigorta flirketlerinin birleflme,
devir, potföy devri taleplerinin incelemesi, sigorta flirketlerinin anasözleflme de¤iflikli¤i ve sermaye artt›r›m› talepleri ile ilan ve reklamlar›n›n mev-
37
HAZ‹NE MÜSTEfiARLI⁄I S‹GORTACILIK GENEL MÜDÜRLÜ⁄Ü
zuat aç›s›ndan de¤erlendirilerek onaylanmas›
da Dairenin görevleri aras›nda yer almaktad›r.
Dairenin bir baflka görevi de sorumluluk sigortalar›na iliflkin çal›flmalar›n yürütülmesidir. Mevzuat
raporlar›n›n de¤erlendirilmesi de Dairenin görevleri aras›ndad›r.
5. Hayat Sigortalar› Dairesi: Hayat Sigortalar›
Dairesi; Hayat Sigortalar› Faaliyetleri fiubesi, Aktüerya ve Araflt›rma fiubesi ile Hayat Sigortal›lar›
fiikayetleri fiubesi olmak üzere toplam üç flubeden oluflmaktad›r.
Dairenin bafll›ca görevleri aras›nda; mevzuat›n oluflturulmas›, hayat sigorta flirketlerinin kurulufl, faaliyet ruhsat›, portföy devri, birleflme ve
hisse devri ile ilgili ifllemlerinin yap›lmas›, hayat sigorta flirketlerine iliflkin tüm ifl ve ifllemlerin yürütülmesi, hayat sigorta sigortac›l›¤› mevzuat›n›n
Avrupa Birli¤i mevzuat› ile uyumland›r›lmas› çal›flmalar›n›n yürütülmesi, uluslararas› uygulamalar›n
ve yeni geliflmelerin takip edilmesi, hayat sigorta flirketlerinin ifl ve ifllemlerine yönelik Sigorta
Denetleme Kurulu taraf›ndan haz›rlanan raporlar›n de¤erlendirilmesi, hayat branfl›nda faaliyet
gösteren flirketlerce istihdam edilmesi zorunlu
olan aktüerlere iliflkin Aktüerler Sicili ifllemlerinin
yap›lmas› ve ilgili vergi düzenlemelerin takip
edilmesi yer almaktad›r.
Di¤er taraftan, artan ihtiyaçlar ile geliflen ve
giderek kompleks hale gelen piyasalardaki geliflmelere paralel olarak karapara aklama ve
terörizmin finansman›yla mücadele kapsam›nda Genel Müdürlük ad›na Maliye Bakanl›¤›’nca
yürütülen çal›flmalara kat›l›m sa¤lanmas› ve gerekli görüfllerin bildirilmesi ile Sermaye Piyasas›
Kurumu bünyesinde sürdürülen ipotekli konut finansman› sistemine (birincil piyasada sigortac›l›k
uygulamalar›) iliflkin çal›flmalar da an›lan Daire
katk› sa¤lamaktad›r.
6
. Mali ‹zleme ve De¤erlendirme Dairesi:
Mali ‹zleme ve De¤erlendirme Dairesi; Mali ‹zleme ve ‹statistik fiubesi, Uluslararas› Kurulufllar fiubesi, Teminatlar fiubesi ile Tasfiye ‹fl ve ‹fllemleri
fiubesi olmak üzere toplam dört flubeden oluflmaktad›r. Dairenin bafll›ca görevleri aras›nda, sigorta ve reasürans flirketlerinin mali bünyeleri,
sermaye yeterlili¤i, teknik karfl›l›klar, finansal ra-
38
porlar›n sunumu, iç denetim ile ba¤›ms›z denetime iliflkin olarak gerekli yasal düzenlemelerin yap›lmas›, sigortac›l›k hesap plan›n›n oluflturulmas›
ve bilanço ve kar zarar tablolar›n›n ile iliflkin
elektronik ortamda alt yap›n›n haz›rlanmas› ve
buna iliflkin veri taban›n›n oluflturulmas›, uluslararas› finansal raporlama standartlar›na uyum
sa¤lanmas› için gerekli düzenlemelerin yap›lmas›n›n yan›s›ra sigortac›l›k gözetim sisteminin oluflturulmas›, sigorta ve reasürans flirketleri hakk›nda
düzenlenen mali bünye denetim raporlar›n›n incelenip, sonuca ba¤lanmas›, üç ayl›k ve ayl›k
bilanço ve kar zarar tablolar› üzerinden flirketlerin mali durumlar›n›n de¤erlendirilmesi ve flirketler hakk›nda gerekli tedbirlerin al›nmas›, ba¤›ms›z denetim raporlar›n›n incelenip sonuca ba¤lanmas›, ba¤›ms›z denetim flirketlerinin yetkilendirilmesi, üç ayl›k gelen veriler üzerinden sektöre iliflkin bültenin ve "Türk Sigortac›l›k Sektörünün
Temel Göstergeleri" isimli yay›n›n haz›rlanmas›
yer almaktad›r. Uluslararas› kurulufllarla olan iliflkiler ve çal›flmalar da bu Daire taraf›ndan koordine edilmektedir. Haklar›nda iflas karar› verilmifl
olan veya tasfiye aflamas›nda olan sigorta ve
reasürans flirketlerine iliflkin olarak; 7397 say›l› Sigorta Murakabe Kanunu hükümleri çerçevesinde Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i,
Karayolu Trafik Garanti Sigortas› Hesab›, flirket, iflas müdürlükleri ve tasfiye memurluklar› ile Müsteflarl›¤›m›z aras›nda koordinasyonun sa¤lanmas›; söz konusu flirketlerin sigorta sözleflmelerinden do¤an borçlar›n›n tasfiye edilmesine iliflkin
ifllemlerin yap›lmas›, yarg› mercilerine intikal etmifl davalar ile ilgili ifllemler, iflas ve icra müdürlükleri nezdindeki konular›n takibi, flikayetlerin takibi ve sonuçland›r›lmas›, gerekli hallerde, tasfiye
sürecinin h›zland›r›lmas›na yönelik düzenlemeler
yap›lmas› yine an›lan Dairenin görevlerinde yer
almaktad›r. Ayr›ca, 7397 say›l› Kanun çerçevesinde tesis edilen teminatlara ilgili ifllemler bu
Daire taraf›ndan yürütülmektedir.
7
. Do¤al Afet Riskleri Sigortalar› Dairesi: Do¤al Afet Sigortalar› Dairesinin görevleri aras›nda;
Trafik Sigortalar› Bilgi Merkezi’ne (TRAMER) iliflkin
mevzuat›n haz›rlanmas›, Merkeze teknik destek
sa¤lanmas›, Karayollar› Trafik Garanti Sigortas›
Hesab› mevzuat›n›n haz›rlanmas›, Hesab›n per-
Ahmet Genç önderli¤inde Hazine Müsteflarl›¤›
Sigortac›l›k Genel Müdürlü¤ü çal›flanlar›.
formans›n›n izlenmesi, Zorunlu Deprem Sigortas›
sisteminin ve Do¤al Afet Sigortalar› Kurumu
(DASK)’›n performans›n›n izlenmesi, Kuruma teknik destek sa¤lanmas›, deprem sigortas› ile ilgili
TEFER, MEER ve benzeri uluslararas› projelerin yürütülmesi; 5363 say›l› Tar›m Sigortalar› Kanununda
belirtilen çal›flmalar›n yürütülmesi, sivil hava
araçlar›na sa¤lanan Devlet garantisine iliflkin
4911 say›l› Kanunda belirtilen görevlerin yürütülmesi, 2920 say›l› Türk Sivil Havac›l›k Kanunu uyar›nca yapt›r›lmas› mecburi olan sigortalara iliflkin
mevzuat›n haz›rlanmas›, Kredili Konut Finansman› (mortgage sistemi) kapsam›nda ipotek sigortas› (mortgage insurance) ve tapu sigortas›na
(title insurance) çal›flmalar, kara yoluyla Irak’a
mal tafl›yan nakliyecilerin sigortalanmas›na yönelik sorunlar›n giderilmesine iliflkin tedbirlerin
al›nmas›, 5312 say›l› Deniz Çevresinin Petrol ve Di¤er Zararl› Maddelerle Kirlenmesine Acil Durumlarda Müdahale ve Zararlar›n Tazmini Esaslar›na
Dair Kanun, Çevre Kanunununda De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair Kanun Tasar›s›, 5300 say›l› Tar›m
Ürünleri Lisansl› Depoculuk Kanunu, Yap› Denetimi Hakk›nda Kanun Tasar›s› Tasla¤› ve içinde sigortaya iliflkin hükümler bulunan di¤er kanun ve
kanun tasar›lar›n›n sigortac›l›kla ilgili hükümleriyle
ilgili çal›flmalar›n yürütülmesi, NATO Sivil Havac›l›k
Sigorta Anlaflmas›, NATO Denizde Savafl Riskleri
Sigorta Anklaflmas›, ICAO Küresel Plan Anlaflma
Tasla¤›, Montreal Anlaflmas›, Roma Anlaflmas›,
Petrol Kirlili¤inden Do¤an Zararlar›n Sigortas› Anlaflmas› gibi Türkiyenin taraf olaca¤›/oldu¤u uluslararas› anlaflmalar›n sigortac›l›kla ilgili hükümlerine iliflkin çal›flmalar›n yürütülmesi, Ekonomik ‹flbirli¤i Kalk›nma Teflkilat›, Karadeniz Ekonomik ‹flbirli¤i Teflkilat›, ‹slam Kalk›nma Bankas› gibi uluslar
aras› kurulufllar nezdinde, ilgili konularda ülkemizin temsili ve Avrasya Ülkelerinde Sigortac›l›¤›n
Gelifltirilmesi Projesinin yürütülmesi, motorlu araçlara iliflkin sigortalara, deprem sigortalar›na, yang›n sigortas›na, nakliyat ve makina-montaj sigortalar›na, Tehlikeli Maddeler ve Tüpgaz Zorunlu
Mali Sorumluluk Sigortas›na, Özel Güvenlik Mali
Sorumluluk Sigortas›na ve Kredi Sigortas›na iliflkin
mevzuat›n haz›rlanmas›, sigorta flirketlerine iliflkin
ifl ve ifllemlerin yürütülmesi, sigorta flirketleri ya da
ba¤l› di¤er kurulufllar hakk›nda vatandafl
flikayetlerinin de¤erlendirilmesi; imtiyazl› alacakl›lar›n teminat›n› teflkil eden veya üzerinde haciz
veya rehin hakk› bulunan mal›n zayi olmas› riskine karfl› yapt›r›lan ve krediyi veren banka veya
finans kurumunun poliçede dain-i mürtehin
s›fat›n› haiz oldu¤u sigorta sözleflmeleriyle ilgili
flikayetlerin sonuçland›r›lmas› bulunmaktad›r. ■
39
MEVZUAT - SORUNLAR - YARGI KARARLARI
.
.
.
m
i
k
Tah
Sigortada
ihtilaflar›n çözümü
Zihni METEZADE
TSRfiB Yönetim Kurulu Müflaviri
S
igorta ettiren/sigortal› ile sigortac›lar aras›nda özellikle rizikonun
meydana geldi¤i hallerde ödenecek tazminatlar konusunda
uyuflmazl›klar önemsenmeyecek
kadar çoktur. Bu uyuflmazl›klar,
primin ödenmesi ile bafllamakta,
riziko vukuunda, bu husustaki ihbardan itibaren, al›nmas› gereken önlemler,
ibraz› zaruri belgeler, hasar›n tespiti, miktar›n›n
saptanmas›, ödenmesi veya rizikonun teminat
kapsam›nda olup olmamas›, sahte hasarlar,
ekspertiz raporu ve ilgili ifllemler gibi sigorta
sözleflmesinin uygulanmas›ndan ve verilen hizmetlerden do¤maktad›r.
Uyuflmazl›klar›n uzun süre çözüm bulunmadan devam etmesi, yarg› yoluna baflvurulma
gere¤i duyulmas›, sigortac›lar, sigorta ettiren
veya sigortadan faydalananlar için güven
kayb›na neden olmakta ve sigortay› amac›ndan uzaklaflt›rmaktad›r.
Sigortac›l›¤›n geliflmifl oldu¤u ülkelerde, bafll›ca çözüm yolu, bu ülkelerde hakemlik müessesinin kurulmas› olarak görülmüfltür. Sigorta
uygulamas›nda hakemlik, baz› genel flartlarda
hakem-bilirkifliler vas›tas›yla yürütülmektedir.
HAKEM-B‹L‹RK‹fi‹LER
Sigorta sözleflmesiyle sigorta edilen fleylerde
meydana gelen zarar miktar›n›n taraflar aras›nda yap›lacak anlaflmayla tespit edilmesi
as›ld›r. Ancak anlaflma sa¤lanamad›¤› takdirde, taraflar isterlerse hakem-bilirkiflilere gidil-
40
mesini kararlaflt›rabilirler. Hakem-bilirkiflilerin zarar miktar› konusunda verecekleri kararlar kesindir ve taraflar› ba¤lar. Bu kararlara, tespit
edilen zarar miktar›n›n gerçek durumdan
önemli bir flekilde fark bulunmas› halinde, itiraz
edilebilir. Bu takdirde, karar›n iptali için karar›n
tebli¤ tarihinden itibaren yedi gün içinde rizikonun gerçekleflti¤i yerdeki ticaret davalar›na
bakmaya yetkili mahkemeye baflvurulur.
Uygulamada bu yol, sigortal›larca pek bilinmedi¤i için kullan›lmamakta ve ihtilaflar›n çözümü için yarg› yoluna gidilme zorunlulu¤unda
kal›nmaktad›r. Yarg› yolu hem uzun hem de sonuç al›n›ncaya kadar mali bak›mdan a¤›r bir
yük olmaktad›r.
Çözümün kesin ve çabuk olmas› esast›r. Zarar ma¤durlar›, sigortadan en k›sa bir süre içinde zararlar›n ödenmesini isteyebilmeli ve bunu
sa¤layabilmelidirler. Sigortan›n amac› ve beklenen hizmet, zarardan do¤an kayb›n mümkünse hemen karfl›lanmas›d›r. Özellikle mal sigortalar›nda bu ihtiyaç daha da belirgenleflmektedir.
TAHK‹M VEYA OMBUDSMAN
Sigortada ikinci yol, Tahkim veya Ombudsman müessesidir. Sigorta sözleflmesine taraf
olanlar aras›ndaki belli miktarlara kadar uyuflmazl›k bu kurulufl taraf›ndan giderilmektedir. ‹sveç, orijinli ombudsman kelimesi "idare ve adli
fonksiyonlar› kontrolle yükümlü milletvekili" anlam›na gelmekte ise de bu politik tan›m, ekonomi ve hukukta günlük uygulamaya da girmifltir.
Sigorta’da ombudsman, sigortac›lar›n, sigortal›lar›n ve sigorta sözleflmesinin uygulanmas›nda
do¤rudan do¤ruya ilgili olan üçüncü kiflilerin
yaz›l› ve basit baflvurular› üzerine uyuflmazl›klar›n
tarafs›z ve objektif bir flekilde incelenmesidir. Bir
baflka ifade ile Ombudsman flah›s olarak uyuflmazl›klar›n çözümünde arac› olan kifli, kurum
olarak ise arac›l›k hizmetidir.
Ombudsman müessesi Avrupa ülkelerinde
çeflitli kurulufllar içerisinde faaliyet göstermektedir.
Avusturya’da "fiikayetler Bürosu" ad› alt›nda
Sigorta fiirketleri Birli¤i nezdinde hizmet bölümlerinden biri olarak çal›flmakta, ücrete tabi olmadan yap›lan bu hizmet flikayetçi ile sigorta
flirketi aras›nda arac›l›k ve tavsiyede bulunmak
fleklinde belirlenmektedir.
Almanya’da; Ombudsman hizmeti Alman
Sigortac›lar Birli¤i taraf›ndan yürütülmektedir.
Hükmi flahsiyeti haiz bu Birli¤e herkes baflvurabilmekte, genellikle yaz›l› flekilde yap›lan baflvurular› müteakip, flikayet edilen sigortac›
durumu aç›klamak üzere Birli¤e davet
edilerek, yap›lan inceleme sonucunda
ihtilaf›n çok kere taraflar›n anlaflmas› ile
çözümü sa¤lanmaktad›r. Birli¤in bu husustaki çözüm yolu, taraflar için zorlay›c› nitelik tafl›mayan görüfl veya tavsiye
fleklinde olmaktad›r.
DÜNYA UYGULAMALARI
Fransa’da ise; flikayetlerin çözümlenmesinde çok say›daki Ombudsman kifliler arac› olarak faaliyet göstermekte; sigorta
flirketleri ya bu arac›lar› kendileri belirlemekte veya Fransa
Sigorta fiirketleri Federasyonunun belirledi¤i arac›y› kabul etmektedirler.
Ancak
arac›n›n devreye girebilmesi için daha önce
flikayet konusunun flikayet edilen flirket nezdinde
çözüm yollar›n›n araflt›r›lmas›, ondan sonra arac›ya
baflvurulmas› gerekmektedir.
Arac›l›k hizmeti ücrete tabi olmay›p, arac›n›n üç ay içinde verece¤i karar taraflar› zorlay›c› nitelik-
te de¤ildir.
‹ngiltere’de; Hayat d›fl› sigortalarda çal›flan
Sigorta Ombudsman Bürosu, sigorta flirketlerinin üyesi oldu¤u bir kurulufl olarak çal›flmaktad›r. Ombudsman Arac›s› ba¤›ms›z olarak çal›flmakta ve Sigortac›lar ve Tüketiciler Konseyi taraf›ndan atanmaktad›r. Arac›l›k ücrete tabi olmay›p arac›l›k fonksiyonu sonunda 100.000 Pound’a kadar olan kararlar sigortac› için zorlay›c› nitelik tafl›makta, ancak sigorta ettirenleri
ba¤lamamaktad›r.
Ayr›ca hayat sigortalar›na iliflkin bir di¤er
arac› teflekkül ile hakemlik hizmeti gören bir
baflka kurulufl mevcut bulunmaktad›r.
Finlandiya, ‹spanya, Danimarka, ‹rlanda gibi
ülkelerde Tüketici Dan›flma Komitesi, Tüketici
Enstitüsü veya di¤er tüketici kurulufllar› ile Sigorta fiirketleri Birli¤i aras›nda yap›lan iflbirli¤i sonucunda ombudsman hizmeti verilmektedir.
Belçika’da; Ombudsman Kurumu, 1987’den itibaren Belçika
Sigorta fiirketleri Birli¤i nezdinde oluflmufltur ve Ombudsman
görevi bu Birlik taraf›ndan yürütülmektedir.
Belçika Ombudsman›n
görevi, Birlik üyesi sigorta
flirketi ile sigortal›lar, sigorta ettirenler ve di¤er ilgili flah›slar aras›nda sigorta sözleflmesinden do¤an ihtilaflar› yaz›l›
baflvuru üzerine tarafs›z ve objektif bir
flekilde incelemektir.
Ombudsman’a
yap›lan müracaatlar
en k›sa zamanda sigorta flirketlerine intikal ettirilir. Baflvuruda, flikayet konusu ile ilgili belgelerin belirtilmesi gereklidir.
‹ddialar›n hakl› görülmesi
halinde müflteki için olumlu bir
sonuç sa¤lanm›fl olunur. Si-
41
MEVZUAT - SORUNLAR - YARGI KARARLARI
gorta flirketinin görüflünün, baflvuruyu yapan
taraf›ndan anlafl›labilmesi için, gerekli belge
ve bilgiler ayr›ca flikayetçiye gönderilir.
OMBUDSMAN, S‹GORTA fi‹RKET‹ ‹L‹fiK‹S‹
Ombudsman›n bu çal›flmas›nda sigortac›l›k
uygulamas› bilgisine önem verilmektedir.
Ombudsman fonksiyonunun ifas› için sigorta flirketleri nezdindeki, muhatab›n da belirlenmesi laz›md›r. Bunu teminen, Sigorta fiirketleri Birli¤i, her sigorta flirketi genel müdüründen, sigorta flirketinin üst derecedeki bir yöneticisini, Ombudsmana karfl› yetkili muhatap
olarak belirlemesini ister.
1987 y›l›ndan beri yürütülen bu uygulamada, flirketler hemen hemen en yüksek derecedeki yöneticilerini bu hususta yetkili k›lmakta ve bazen genel müdürler bu görevi yüklenmektedir. Bu yap›, bir yandan incelemenin
daha çabuk olmas›n› ve etkinli¤ini, di¤er yandan sigorta flirketinin, ihtilafl› kuruluflla ilgili sorunlar›n›n en yetkili yöneticileri taraf›ndan daha iyi bilinmesini sa¤lamaktad›r.
fiikayetle ilgili baflvuru al›nd›¤›nda, bu konuda müfltekiye baflvurunun al›nd›¤› bildirilirken,
baflvurunun bir fotokopisi de ilgili flirkete gönderilir. Ombudsman, sigorta flirketinin görüflüne kat›ld›¤› takdirde bunu müfltekiye iletir, görüflü destekleyecek flekilde bilgi vererek cevab›n daha iyi olmas›n› sa¤lar veya muhatab›n›n, ki bu sigorta flirketi de olabilir, görüflün
bir kere daha de¤erlendirmesini isteyebilir.
Nadiren, Ombudsman ile sigorta flirketi aras›nda mutabakat olmayabilir. Bu takdirde, Ombudsman, flirket görüflünü baflvuru sahibine
bildirir ve Sigorta Denetim Kurulu veya mahkemeler gibi sorunlar› çözebilecek di¤er mercilere baflvurabilece¤ini müfltekiye tavsiye
eder.
Bir flikayetin hakl›l›¤›, sigorta sözleflmesinin
içeri¤i ve uygulamas›na, yasalar›n ve kazai içtihatlar›n hükümlerine, kanuni sürelerle olan
uyumlara göre çözülece¤inden, Ombudsman’dan Noel Baba rolü oynamas› beklenmez.
Ombudsman ile Sigorta Denetleme Kurulunun fiikayetleri ‹nceleme Servisi aras›nda yap›lan yaz›l› bir anlaflma ile ayn› flikayetin her iki
yere de yap›lm›fl olmas› halinde konu yaln›z
Denetim Kurulunca incelenir.
Ombudsmana intikal eden flikayetlerin
içeri¤i, sonucuna bir örnek
Ombudsmana intikal eden flikayetlerin içeri¤i ve sonuçlar› hakk›nda bir fikir edinmek üzere flu örnekleri
verebiliriz: Bir sigortal›, sigorta primini vadesinde ödememesi nedeniyle sigorta flirketinin sözleflmeyi ask›ya
ald›¤›n› ve tazminat› ödemedi¤ini flikayet konusu etmifltir. Sigorta flirketi, primin 14 günlük sürede ödenmemesi
halinde teminat›n duraca¤›n› taahhütlü mektupla bildirdi¤ini ve prim ödemesinin bu süreden sonra yap›ld›¤›n› ileri
sürmüfltür. Yap›lan incelemede, flirket yetkilisinin ödemenin yap›ld›¤›na iliflkin banka mektubunun tarihini dikkate
ald›¤›; oysa, ödemenin bu tarihten befl gün önce yap›ld›¤› anlafl›lm›fl ve sigorta teminat›n›n devam etti¤ine karar
verilmifltir. Yang›na karfl› sigortas› bulunan bir sigorta ettiren, flöminesinden yay›lan yar› yanm›fl kömür
parçalar›n›n çat›s›na zarar verdi¤ini, arac› ve sigorta flirketi nezdinde yapt›¤› baflvurular›n sonuçsuz kald›¤›n› ve
talebinin kabul edilmemesinin nedenini de bilemedi¤ini bildirmifltir. Durumu inceleyen Ombudsman, yang›n
ç›karmaks›z›n sigortal› fleylerin u¤rad›klar› zararlar›n teminat d›fl› kald›¤› yolunda müfltekiye cevap vermifltir.
Bir bahçenin çimenlerinin makine ile biçilmesi s›ras›nda f›rlayan tafl›n evin pencere cam›n› k›rmas› üzerine,
malsahibi, çim kesme müteahhidinin sorumluluk sigortas›ndan zarar›n›n tazminini talep etmifl; ancak sorumluluk
sigortas›n› yüklenen sigortac›, sigortal›s›n›n olayda bir kusurunun bulunmad›¤› ve beklenmedik bir hal oldu¤u
gerekçesi ile talebi redetmifltir. Durumun flikayet edilmesi üzerine, Ombudsman, sigorta ile ayn› görüflü
paylaflarak, flikayetçinin bu konuda kendi sigortac›s›na baflvurmas› gerekti¤ini bildirmifltir.
Bir sigorta flirketi, kar›s›n›n, mücevherleri kasaya koymas› iste¤ine ra¤men, bunu yapmayan kocan›n "iyi bir
aile babas›" gibi tedbirli hareket etmemesi nedeni ile çal›nan mücevherlerden dolay› tazminat talebini red
etmifltir. Durumu inceleyen Ombudsman sigorta sözleflmesinde flirketin ileri sürdü¤ü flekilde tedbire iliflkin
herhangi bir hüküm olmad›¤›n› ve flirketten kazanç sa¤lamak amac›yla hareket edildi¤ine iliflkin bir delil de
bulunmad›¤›n› dikkate alarak sigorta flirketinin görüflünü kabul etmemifltir.
42
Belçika’da ombudsman hizmetleri ücrete
tabi de¤ildir ve ombudsman›n fonksiyonu, ihtilaflar›n çözümünde arac›l›k etmek; gerekti¤inde sektöre fikirlerini ve tavsiyelerini duyurmaktad›r.
TÜRK‹YE’DEK‹ DURUM
TAHK‹M KURUMUNA ‹HT‹YAÇ
Sigorta flirketleri ile sigortal›lar aras›ndaki iliflkiler, taraflar›n hak ve yükümlülüklerini gösteren sigorta sözleflmesine dayanmakta ve dolay›s›yla, sözleflmenin uygulanmas›ndan dolay› taraflar aras›nda uyuflmazl›k ç›kmas›, bu sözleflmenin do¤al sonucu olmaktad›r. Uyuflmazl›klar›n türüne göre bunun çözüm yollar› de¤iflik olmakla beraber, çözüme yard›mc› olacak
veya çözümü sa¤layacak, ülkemizde iki Kurulufl mevcuttur.
Bunlardan biri sigorta ifllemleri üzerinde gözetim ve denetim yetkisini haiz Hazine Müsteflarl›¤› ve bu Müsteflarl›¤›n Sigorta Denetleme
Kurulu, di¤eri de adli mercilerdir. Ancak, adli
mercie baflvurunun zaman almas›, masrafl› olmas› ve sigorta konusunda ihtisas mahkemelerinin kurulmam›fl bulunmas› gibi nedenler, zarar›n›n k›sa zamanda tazminini isteyen sigortal› müfltekiyi bu yola baflvurmaktan çok kere
al›koymakta ve sigorta flirketi ile olan uyuflmazl›¤›n› uzlaflma ile flirketle halletme yolunu
tercih etmesine neden olmaktad›r.
Sigortan›n ve sigorta bilincinin yeteri kadar
geliflmemifl oldu¤u ülkemizde, sigortal›lar, Hazine Müsteflarl›¤›n› ve Sigorta Denetleme Kurulu’nu ve görevlerini çok kere bilemediklerinden bu flikayetlerini bizzat sigorta flirketine duyurmaktad›rlar. Son on sene içinde Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤ine de gittikçe artan flikayetler gelmekte ve Birlik üyesi sigorta flirketlerinin tutumlar›ndan yak›n›lmaktad›r. Müfltekilerin bu baflvurular›ndan Birli¤i,
üyelerinin tasarruflar›na hakim bir kurulufl olarak gördükleri anlafl›lmakta ve uyuflmazl›klar›n
çözümünde yard›mc› olmas› istenmektedir.
TÜRK S‹GORTA HUKUKU MEVZUATI
Türk Sigorta Hukuku mevzuat›nda, yukar›da belirtti¤imiz flekilde bir Tahkim Kurumu
oluflmam›flt›r.
Hazine Müsteflarl›¤›nca son olarak haz›rlanan Sigortac›l›k Kanunu Tasar›s› Tasla¤›n›n
25inci maddesi ile sigorta ettiren veya sigorta
sözleflmesinden menfaat sa¤layan kifliler ile
riski üstlenen taraf aras›nda sigorta sözleflmesinden do¤an uyuflmazl›klar›n çözümü amac›yla Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i nezdinde Merkezi Ankara’da olan Sigortac›l›k Tahkim Komisyonunun oluflturulmas› öngörülmüfltür. Sigorta tahkim usulundan, bu
usulu kabul etti¤ini Birli¤e bildirmifl, sigortac›l›k
yapan kurulufllar yararlanacakt›r.
Tahkim sistemi gönüllülük esas› üzerine kurulacakt›r. Uyuflmazl›¤a düflen taraflar aksine
sözleflme yap›lmam›fl ise hakemin verdi¤i yirmi
milyar liraya kadar kararlar her iki taraf için kesindir.
Tahkim Komisyonuna gidilebilmesi için baflvuru sahibinin sigorta flirketiyle uyuflmazl›¤a
konu teflkil eden olayla ilgili olarak gerekli baflvurular› yapm›fl ve talebinin k›smen ya da tamamen olumsuz sonuçland›¤›n› belgelemifl olmas› gereklidir. Sigorta flirketinin baflvuru tarihinden itibaren bir ay içinde yaz›l› olarak cevap vermemesi Tahkim Komisyonuna baflvuru
için yeterlidir. Her bir baflvuru için uyuflmazl›k
konusu miktar›n yüzde biri tutar›nda baflvuru
ücreti al›nacakt›r. Hazine Müsteflarl›¤› bu oran›
de¤ifltirmeye yetkili k›l›nm›flt›r.
Mahkemeye intikal etmifl olan uyuflmazl›klar
ile ilgili olarak Komisyona baflvuru yap›lamayacakt›r.
Sigortal›lar›n ve di¤er hak sahiplerinin sigorta flirketleri ile sigorta sözleflmesinden do¤an
ihtilaflar›n›n çözümünde arac›l›k edecek, gerekti¤inde sektöre görüfllerini ve tavsiyelerini
duyuracak bir kurulufla ihtiyaç büyüktür. Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i nezdinde
oluflturulacak Tahkim Komisyonu, bu hususta
çok etkin olabilecek; ayr›ca alaca¤› kararla
toplumun sigortaya olan güvenini art›racakt›r. Bu nedenle, 7397 say›l› Sigorta Murakabe
Kanununun yerini almak üzere haz›rlanan Sigortac›l›k Kanunu Tasar›s›nda öngörülen Tahkim Müessesinin yasallaflmas›n›n, ülkemiz sigortac›l›¤›nda 盤›r açan bir geliflme olaca¤›n› ve çok önemli bir bofllu¤u kapataca¤›n›
düflünüyoruz. ■
43
E⁄‹T‹M
Hacettepe’nin yükselen de¤eri
Aktüerya
Bilimleri
Levent A⁄DAfi
TSRfiB E¤itm, Yay›n ve Projeler Uzman›
A
ktüerya Bilimleri ad›yla, 2000
y›l›nda kurulan Bölüm, 20022003 ö¤retim y›l›nda 42 ö¤renci ile lisans ö¤retimine bafllad›.
Ö¤renci seçme s›navlar›nda say›sal puan›yla ö¤renci
alan Bölüm; edindi¤i bilgileri
kullanabilecek ça¤dafl, yarat›c› ve sorunlar› ba¤›ms›z olarak çözebilecek, insanl›¤›n sorunlar›na duyarl›, birlikte çal›flmay› ve
düflünmeyi ö¤renmifl aktüerler yetifltirmeyi, ulusal ve uluslararas› ortamlarda verece¤i e¤itim
ve üretece¤i bilgi ile ulusal ve evrensel kalk›nmaya katk›da bulunan bir bölüm olmay› kendine görev edinmifl.
Dört y›l boyunca, yabanc› dil (‹ngilizce) destekli Türkçe derslerin yer ald›¤› Bölümde, bir y›l
da zorunlu yabanc› dil haz›rl›¤› bulunmaktad›r.
Dört y›ll›k e¤itimin ilk iki y›l›nda matematik ve istatistik a¤›rl›kl› derslerin bulundu¤u Bölümde,
son iki y›lda ise, Risk Analizi, Aktüerya Matemati¤i, Bileflik Faiz Matemati¤i, Aktüeryal Yaz›l›mlar,
Sigortac›l›¤›n Temelleri, Demografi, Elementer
ve Hayat Sigortas› alanlar›nda teknik ve uzmanl›k dersleri verilmektedir. Bölümde, bu derslerin
yan› s›ra, ekonomi, bilgisayar ve finans ile ilgili
dersler de yer almaktad›r.
Buna göre, Bölüm ö¤rencileri, programdan
44
Dünyada, gelece¤in
meslekleri aras›nda
ön plana ç›kan aktüerlik
mesle¤ine yönelik
nitelikli eleman
yetifltirmeyi
amaçlayan lisans
programlar›ndan
biri de Hacettepe
Üniversitesi Fen
Fakültesi bünyesinde
bulunuyor.
mezun olabilmek için, ortak zorunlu dersler d›fl›nda 97’ si mesle¤e yönelik, 12’ si ingilizce dersi olmak üzere, 109 kredilik zorunlu ve 24 kredilik
seçmeli dersi alarak 133 krediyi tamamlamak
zorundad›r.
2005 y›l› sonu itibariyle 123 ö¤rencisi bulunan
Aktüerya Bilimleri
ad›yla, 2000 y›l›nda
kurulan bölüm, 2002-2003
ö¤retim y›l›nda 42 ö¤renci ile
lisans ö¤retimine bafllad›.
Bölüm, Hacettepe Üniversitesi d›fl›nda; ODTÜ Uygulamal› Matematik Enstitüsü, A.Ü. ‹statistik Bölümü, Marmara Üniversitesi Bankac›l›k ve Sigortac›l›k Yüksekokulu. TOBB, ETU, Hazine Müsteflarl›¤›
Sigortac›l›k Genel Müdürlü¤ü, Türkiye Sigorta ve
Reasürans fiirketleri Birli¤i, Bireysel Emeklilik Sistemi Platformu, Aktüerler Derne¤i, sigorta flirketleri, Sosyal Sigortalar Kurumu, Türkiye ‹fl Kurumu gibi kurumlarla iflbirli¤i de yapmaktad›r. Bölüm,
yurt d›fl›nda ise Hollanda - Katholic University, Leuven ile iflbirli¤i içerisindedir.
2005-2006 DÖNEM‹ SONUNDA
‹LK MEZUNLARINI VER‹YOR...
Ça¤dafl e¤itim ve ö¤retim düzeyini sürdürmek için, e¤itim ve ö¤retim programlar›n›n kalitesini ve itibar›n› artt›rmay› hedef-leyen Bölüm,
bunu baflarabilmek için, 5 y›ll›k dönemde Avrupa Birli¤i, ABD ve Kanada Üniversiteleri ile Aktüerya Enstitülerinin prog-ramlar›nda oluflacak de¤ifliklik ve geliflmeleri izleyerek, programlar›na
yans›tmay› planlamaktad›r. Ayr›ca, yine ayn›
amaç u¤runa, ders sunum tekniklerinin iyilefltirilerek, derslerin elektronik ortamda ulafl›l›r hale
getirilmesi de Bölümün bir baflka projesidir.
BÖLÜM, YURTDIfiINA
Ö⁄RENC‹ GÖNDER‹YOR
2005-2006 e¤itim-ö¤retim dönemi sonunda ilk
mezunlar›n› verecek olan Aktüerya Bilimleri Bölümü, ‹statistik, Matematik, ‹ktisat ve ‹flletme Bölümleriyle Ana Dal/Yan Dal uygulamas›na olanak tan›maktad›r. Ayr›ca, Socrates ve Erasmus programlar› çerçevesinde, yurt d›fl›na her y›l iki lisans
ö¤rencisi gönderilmesini de amaçlayan Bölüm;
bu amaçla, Avrupa’daki üniversitelerle ikili anlaflmalar yapmay› da gündeminde bulundurmaktad›r. Aktüerya Bilimleri Bölümü, mezunlar›n›n istihdam edilmesi bak›m›ndan da zengin seçenekler
sunmaktad›r. Bu kapsamda, Bölüm mezunlar›, sigorta sektöründe, sosyal güvenlik kurumlar›nda
ve finans sektörünün çeflitli alanlar›nda; gerek
kamu, gerekse özel sektörde üst düzey yönetici
olarak çal›flabilme imkan›na sahiptirler. ■
H.Ü. Fen Fakültesi Aktüerya Bilimleri Bölümü
Bölüm Baflkan›: Prof. Dr. Ömer Esensoy
Tel: ( 0312 ) 297 61 60 Faks: ( 0312 ) 297 79 98
E-posta: [email protected]
45
E⁄‹T‹M
Sapanca Meslek Yüksekokulu
Sigortac›l›k
e¤itimi veriyor
S
akarya Üniversitesi’ne ba¤l›
olarak 1995 y›l›nda kurulan
Sapanca Meslek Yüksekokulu, ayn› y›l e¤itim-ö¤retime bafllad›. Sapanca Meslek Yüksekokulu, Sapanca’da teknik programlar ve
K›rkp›nar Beldesi’nde sosyal
programlar olmak üzere, iki ayr› binada e¤itim-ö¤retimi sürdürmektedir.
Üçü ö¤retim üyesi olmak üzere, 17 kiflilik
akademik kadroya sahip olan Sapanca
Meslek Yüksekokulu'nda, e¤itim-ö¤retim veren 13 programdan biri Sigortac›l›k. Yüksek
mesleki de¤erler do¤rultusunda, sigorta sektörüne nitelikli eleman yetifltirmeyi kendine
amaç edinen Sigortac›l›k Program›, bu amac›na ulaflmak için ö¤rencilerine farkl›l›klar
sunmaktad›r. Söz konusu farkl›l›klardan biri
okul idarecilerinin, ö¤rencilerin ifl dünyas›n›n
nosyonunu edinebilmeleri ve sigortac›l›¤a
uygulama penceresinden bakabilmelerini
sa¤lamak için, sigorta sektöründe görev yapan üst düzey yöneticilerden oluflan bir ö¤retim kadrosu oluflturmalar›d›r.
Sigortac›l›k Program›’nda yarat›lan bir
baflka farkl›l›k ise, ö¤rencilerin dersler d›fl›nda
da kendilerini gelifltirebilmelerini sa¤lamak
amac›yla düzenlen seminer ve toplant›lard›r.
Bu çerçevede, sektörün düzenleyici ve
denetleyici kurumlar› ve sigorta flirketleri ile
okul idaresi aras›nda yap›lan iflbirli¤i çerçevesinde, sektörde tart›fl›lan güncel konularla
ilgili, ö¤rencilere bilgi aktar›m›n›n yap›ld›¤›
46
TSRfiB, Sapanca
Meslek Yüksekokulu ile
iflbirli¤i yaparak,
sigortac›l›k ürünlerini
ve Birli¤i tan›tan bir
seminer düzenledi.
birçok aktivite gerçeklefltirilmifltir. Bu aktivitelerden birinde, Birli¤imiz de Sapanca Meslek
Yüksekokulu ile iflbirli¤i yapm›fl, sigortac›l›k
ürünlerini ve Birli¤i tan›tan bir seminerin düzenlenmesine imkan tan›m›flt››r.
Di¤er taraftan, Sapanca Meslek Yüksekokulu, tüm programlar›nda ö¤rencilere yöne-
lik sosyal aktiviteler düzenleyerek, ö¤rencilerinin baflar›s›n›n yükselmesine de katk›da bulunmaktad›r.
Sapanca Meslek Yüksekokulu, Sapanca Gölü’ne
yak›nl›¤› ile de ö¤rencilerinin keyifli bir e¤itim hayat›
geçirmelerine olanak tan›maktad›r.
Meslek Yüksekokulu, Sigortac›l›k Program›’n›n da bulundu¤u Sapanca merkezindeki binas›nda, ö¤rencilerine 10 adet
derslik, bilgisayar laboratuar› ve yemekhane gibi hizmetler sunarken, Sapanca Gölü’ne yak›nl›¤› ile de ö¤rencilerinin keyifli
bir e¤itim hayat› geçirmelerine olanak tan›maktad›r.
Matematik, istatistik, genel hukuk, genel
muhasebe, iktisada girifl gibi temel derslerin yan› s›ra, sigortac›l›¤a girifl, sigorta muhasebesi, sigorta iflletmecili¤i, sigorta hukuku gibi branfl derslerinin yer ald›¤› Sigortac›l›k Program›’nda, 2004-2005 e¤itim ö¤retim döneminde 37 k›z, 23 erkek ö¤renci
bulunmaktad›r.
Program mezunlar›, sigorta ve reasürans
flirketlerinin çeflitli departmanlar›nda ve
sosyal güvenlik kurulufllar›nda istihdam
olana¤› bulabildikleri gibi, acentelerde ve
di¤er arac› kurulufllarda da görev alabilmektedirler. Genellikle iflletmelerin pazarlama ve direkt sat›fl departmanlar›nda görev alan Sigortac›l›k Program› mezunlar›ndan bir yabanc› dili olanlar ve seyahat engeli bulunmayanlar, di¤er mezunlara göre
daha avantajl› olmaktad›r.
Yüksekokul, yeniliklere aç›k idaresi ve
ça¤dafl yurtd›fl› sigortac›l›k tekniklerini takip eden ö¤retim kadrosu ile nitelikli ve
genç beyinlerin sigortac›l›k sektörüne kazan-d›r›lmas›nda önemli ifllevler üstlenmektedir. ■
Sapanca Meslek YüksekokuluSigortac›l›k Program›
Sapanca / Sakarya
Tel: ( 0264 ) 592 61 45 Faks: ( 0264 ) 592 61 47
E-posta: [email protected]
47
‹NCELEME - ARAfiTIRMA
Sigorta flirketlerinin
konsolide sonuçlar›
y›ll›k döneme ait sonuçlar incelenecektir.
OKAN UTKUER‹
TSRfiB Genel Sekreter Yard›mc›s›
‹
lk bölümde a¤›rl›kl› olarak flirketlerimizin 2004 y›l› sonu teknik sonuçlar›n›
içeren bir de¤erlendirme yap›lm›fl ve
flirketlerin 2000 ve 2004 y›llar› aras›ndaki son 5 y›ll›k döneme iliflkin konsolide sonuçlar› analiz edilmifltir.
Bu bölümde ise, mali sonuçlar ön
plana al›narak, mali gelir, giderler, bilanço
kar› ve özkaynak büyüklü¤ü aç›s›ndan ayn› 5
48
MAL‹ GEL‹RLER -G‹DERLER
Bu bafll›k alt›nda gerçekleflen sonuçlar,
Hayat ve Hayat D›fl› branfllar olarak iki farkl›
aç›dan incelenmifl ve afla¤›daki tablolar elde edilmifltir.
Mali gelir ve giderlerin bu dönem içerisinde birbirleriyle ve al›nan primler karfl›s›nda
nas›l bir de¤iflim gösterdi¤i analiz edilmifltir.
Tablo 1’de görüldü¤ü gibi, Hayat Branfl›nda, Gelir / Al›nan Prim oran› aç›s›ndan 2001
y›l›ndan itibaren bir düflüfl yafland›¤› gözlemlenmektedir. Bir baflka ifade ile, hayat flirketlerimizin mali gelirleri, prim art›fllar›na paralel
bir büyüme gösterememifltir. Bu sonucun en
önemli sebebi, faiz oranlar›nda yaflanan düflüfltür.
Mali Gider / Al›nan Prim oran›na bak›ld›¤›nda ise, 2001 y›l›nda sigorta flirketlerinin
mali giderlerinin, al›nan primlerin % 39,92’ lik
k›sm›na karfl›l›k geldi¤i görülmekte olup, bu
oran daha sonraki y›llarda düflüfle geçerek,
% 29’a kadar gerilemifltir.
Hayat d›fl› bölümde, flirketlerin mali gelirlerinin al›nan primlere oran›na bak›ld›¤›nda,
hayat branfl›na benzer bir trend izlendi¤i ve
2001 y›l›ndan itibaren bir düflüfl yafland›¤›
saptanmaktad›r.
Giderler / Al›nan Prim oran› aç›s›ndan ise,
çok ciddi bir iyileflmenin sa¤land›¤› ve oran›n
% 28’den % 13’e kadar geriledi¤i görülmek-
tedir. Bu sonuçlar, flirketlerimizin prim rakamlar›n› artt›r›rken, harcamalar aç›s›ndan dikkatli davrand›klar›n› ve gider rasyolar›n› yar›
yar›ya azaltt›klar›n› göstermektedir.
fiirketlerimizin Mali Gelir - Gider fark›na
bak›ld›¤›nda da, her iki taraf için de benzer
bir tablonun olufltu¤u görülmektedir. Son 5
y›ll›k süreçte tek pozitif sonuç 2001 y›l›nda elde edilmifl ve en negatif sonuç ta 2004 y›l›nda ortaya ç›km›flt›r. Son 2 y›l içerisinde, artan
bir trendle aradaki fark aç›lmaya bafllam›flt›r.
Genel gider rasyolar› aç›s›ndan son y›llardaki
sektörümüzün olumlu geliflimine ra¤men bu
flekilde bir tablonun ortaya ç›kmas› ayr›ca
düflündürücüdür.
Bu tablodan, art›k flirketlerimizin mali gelirlerinin genel giderlerini karfl›lama aç›s›ndan
Not: Bu tablolardaki hesaplamalarda, afla¤›daki formüller kullan›lm›flt›r.
Giderler = Personel Giderleri + Genel ‹dare Giderleri + Faiz Giderleri + Sat›fl Zararlar› + Vergi ve Di¤er Yükümlülükler +
Kambiyo Zararlar› + Amortisman Giderleri + Karfl›l›k Giderleri + Zrn. Deprem Sig Kom. Giderleri + Di¤er Giderler
Mali Gelirler = Faiz Gelirleri + Kâr Pay› Gelirleri + Sat›fl Kâr lar› + Kira Gelirleri + Zrn. Deprem Sig. Kom. Gelirleri +
Kambiyo Kârlar›
49
‹NCELEME - ARAfiTIRMA
50.000
0
-50.000
-100.000
-150.000
-200.000
“Mali gelirler ile giderler aras›ndaki fark, son iki y›l
içerisinde artan bir trend ile aç›lmaya bafllam›flt›r.
Genel gider rasyolar› aç›s›ndan sektörümüzün
olumlu geliflimine ra¤men bu flekilde bir tablonun
ortaya ç›kmas› düflündürücüdür.
Art›k mali gelirlerin genel gideri karfl›lamas›
aç›s›ndan son derece yetersiz kald›¤› ve teknik kâr›n
öneminin art›¤› daha net olarak görülmektedir.”
son derece yetersiz kald›¤› sonucu ç›kmakta
ve flirketlerimiz aç›s›ndan teknik kar›n önemi
daha net olarak anlafl›lmaktad›r.
KÂRLILIK ORANLARI
Aktif Kârl›l›¤›: Afla¤›da yer alan
Tablo 4, sigorta flirketlerinin kar ve aktif büyüklük rakamlar› ile birlikte, aktif
varl›klar›n›n yüzde kaç› kadar kâr
sa¤lad›klar›n› göstermektedir. Verilerden de görüldü¤ü üzere, aktif verimlilikte ciddi bir azalma e¤ilimi mevcuttur.
2001 y›l›nda yüzde 7.5 düzeyinde
olan aktif karl›l›¤› rakam›n›n 2004 y›-
50
›l›nda yüzde 3.75 oran›na kadar düfltü¤ü
görrülmektedir. 2004 y›l›nda bu düflüfl trendinin sona erdi¤i ve az da olsa bir yükselme
yafland›¤› gözlenmektedir. Önümüzdeki y›l-
Tablo 4: Y›llar
‹tibariyle Dönem Kâr› /Toplam Aktifler
Dönem Kâr›
(Milyar TL)
Toplam Aktifler
(Milyar TL)
Dönem Kâr›/Toplam
Aktifler
2000
168.451
2.679.090
6.29%
2001
303.471
4.053.027
7.49%
2002
286.531
5.434.366
5.27%
2003
271.106
7.583.511
3.57%
2004
366.661
9.766.400
3.75%
Y›llar
Tablo 5: Y›llar
‹tibariyle Dönem Kâr› / Toplam Prim
Y›llar
Dönem Kâr›
(Milyar TL)
Toplam Prim
(Milyar TL)
Dönem Kâr› /
Toplam Prim
2000
168.451
1.790.739
9.41%
2001
303.471
2.504.861
12.12%
2002
286.531
3.718.520
7.71%
2003
271.106
5.088.125
5.33%
2004
366.661
6.785.793
5.40%
leri ile büyük benzerlik gösterdi¤i görülmektedir. Bu verilerden, flirketlerimizin prim üretim
art›fllar›ndaki büyümeyi karl›l›¤a yans›tamad›klar› sonucu ç›kmaktad›r.
Özkaynak Kârl›l›¤›: Sigorta flirketlerinin y›llar
itibariyle elde ettikleri karlar›n özkaynaklara
oran›n› gösteren tablo ve grafik afla¤›da yer
almaktad›r. Özkaynak karl›l›¤› aç›s›ndan da
benzer bir trendin izlendi¤i gözlenmektedir.
2000 y›l›ndan 2003 y›l›na kadar bir düflüfl yaflanm›fl, ard›ndan 2004 y›l›nda küçük bir yük-
lardaki sonuçlar, bize bu düflüfl trendinin sona
erip ermedi¤i daha net olarak gösterecektir.
Ancak son befl y›ll›k dönem içerisinde sektörümüzün aktif büyüklü¤ündeki art›fla paralel bir karl›l›k gösteremedi¤i ve aktif karl›l›¤›
aç›s›ndan çok ciddi bir gerileme yafland›¤›
aç›k olarak görülmektedir.
Ayr›ca, dönem kar›/toplam brüt prim oran›n›n ayn› befl y›ll›k dönem içerisindeki geliflimi
incelendi¤inde, oran aç›s›ndan elde edilen
sonuçlar ve izlenen trendin, aktif karl›l›¤› veri-
Y›llar ‹tibariyle Dönem Kâr› / Özkaynaklar
50.00%
2.000.000
40.00%
1.500.000
Milyar TL
30.00%
1.000.000
20.00%
500.000
0
10.00%
0.00%
2000
2001
2002
2003
2004
Dönem Kâr›
168.451
303.471
286.531
271.106
366.661
Özkaynaklar
462.841
731.376
1.166.897
1.635.278
1.880.904
Üretim Kâr› / Özkaynaklar
36,40%
41,49%
24,55%
16,58%
19,49%
Y›llar
51
‹NCELEME - ARAfiTIRMA
"fiirketlerimizin prim üretimi, aktif büyüklü¤ü ve
özkaynak geliflimi aç›s›ndan benzer bir trend
yafland›¤›, ancak bu büyümenin, karl›l›¤a
yans›t›lamad›¤› sonucu ç›kmaktad›r."
selifl gerçekleflmifltir.
Ancak 2004 y›l›nda % 19 olarak gerçekleflen sigorta flirketlerinin özkaynak karl›l›¤› oran›n›n, 2000 y›l›ndaki % 36 oran›n›n oldukça alt›nda olmas› dikkat çekicidir.
SONUÇ
Her iki bölümde de ele al›nan verilerin,
2000 – 2004 y›llar› aras›ndaki son 5 y›ll›k dönemdeki geliflimi afla¤›daki Tablo 6’da gösterilmifltir. Bu verilere göre gerçekleflen art›fl
oranlar› ise, Tablo 7’de yer almaktad›r.
Bu tablolardaki verilerden, prim art›fl›, aktif
büyüklü¤ü ve özkaynak geliflimi aç›s›ndan
benzer bir trendin yafland›¤› görülmektedir.
Ancak teknik kar ve bilanço kar› aç›s›ndan
bu büyüme trendine paralel bir geliflme sa¤lanamad›¤› gözlenmektedir.
Son 2000 ve 2004 y›l› verilerini karfl›laflt›rmal› olarak gösteren Tablo 8’de ise, son 5 y›ll›k
dönem içerisinde izlenen trend daha net
olarak ortaya ç›kmaktad›r. Bu tablodan,
prim, aktifler ve özkaynaklar aç›s›ndan %
270 - % 300 civar›nda bir art›fl sa¤land›¤›,
ancak teknik kar ve bilanço kar› aç›s›ndan
sadece % 120 - % 130 düzeylerinde bir bü-
Tablo 6: Y›llar
Prim
‹tibariyle Rakamlar
2000
2001
2002
2003
2004
1.790.739
2.504.861
3.718.521
5.088.124
6.785.793
Teknik Kâr
280.605
288.225
443.859
391.961
659.783
Mali Gelir
376.565
767.012
750.557
858.499
839.012
Giderler
488.134
751.767
907.884
976.996
1.124.423
Aktifler
52
yüme gerçeklefltirildi¤i görülmektedir.
Mali gelirler aç›s›ndan da, özellikle faiz
oranlar›nda yaflanan düflüfl ile birlikte, prim
art›fl›na paralel bir trend izlenemedi¤i görülmektedir. Özellikle son üç y›ll›k dönemde
mali gelirlerde yaflanan art›fl›n prim üretiminin çok gerisinde kald›¤› ve son befl y›ll›k dönemde mali gelirlerin sadece %122 oran›nda
artt›¤› gözlenmektedir.
Olumlu bir geliflme olarak ise, gider rakamlar›ndaki art›fl›n da prim büyümesinin
çok alt›nda gerçekleflmifl olmas› belirtilebilir.
Özellikle 2003 ve 2004 y›llar›nda genel gider
art›fl oranlar›n›n prim üretiminin çok alt›nda
oldu¤u görülmektedir. Buna ra¤men, yukar›da da bahsedildi¤i gibi mali gelirler ile giderler aras›ndaki fark artarak büyümekte ve
2004 y›l›nda sektör toplam›nda 285.411 trilyon TL olarak gerçekleflmifl bulunmaktad›r.
Sektörümüzün son befl y›ll›k dönemine ait
tüm bu sonuçlar analiz edildi¤inde afla¤›daki tespitler ön plana ç›kmaktad›r.
● Sektörümüz enflasyon karfl›s›nda ve dolar baz›nda reel anlamda prim art›fl› sa¤lama konusunda baflar› göstermektedir.
● Ancak prim üretiminde teknik kriterlere
2.679.090
4.053.027
5.434.366
7.583.511
9.766.400
Özkaynaklar
462.841
731.376
1.166.897
1.635.278
1.880.904
Bilânço Kâr›
168.451
303.471
286.531
271.106
366.661
gereken önem ve hassasiyetin gösterilmedi¤i, sonuç olarak teknik karl›l›k rakamlar›n›n arzu edilen seviyenin uza¤›nda oldu¤u görülmektedir.
● Genel giderlerin kontrol alt›nda tutuldu¤u, prim üretimi içerisindeki genel gider pay›n›n ciddi oranda düfltü¤ü görülmektedir.
● Faiz oranlar›ndaki düflüflle beraber sektörrümüzün mali kar rakamlar›n›n azalmakta
Tablo 8: 2000-2004
oldu¤u ve mali gelirler ile genel giderler aras›ndaki fark›n aç›lmakta oldu¤u izlenmektedir.
● Sektörümüzün öz kaynaklar›n› prim üretimindeki art›fl›n üzerinde bir büyüme göstermektedir.
● Bilanço karl›l›¤› aç›s›ndan ise sektörümüzün baflar›l› bir geliflim gösterdi¤ini söylemek
mümkün de¤ildir. ■
Karfl›laflt›rmas›
2000
2004
Art›fl
1.790.739
6.785.793
278,94%
Teknik Kâr
280.605
659.783
135,13%
Mali Gelir
376.565
839.012
122,81%
Prim
Giderler
488.134
1.124.423
130,35%
2.679.090
9.766.400
264,54%
Özkaynaklar
462.841
1.880.904
306,38%
Bilânço Kâr›
168.451
366.661
117,67%
Aktifler
53
‹NCELEME - ARAfiTIRMA
Böyle giderse
BES’te
hedefler erken
gerçekleflecek
Bireysel emeklilik
sistemi, 2004 y›l› içinde
gerek kat›l›mc› say›s›
gerekse katk› pay› ve fon
büyüklükleri aç›s›ndan
beklentilerin oldukça
üzerinde bir performans
göstermifltir. 27 Ekim
2003 tarihinde bafllayan
sistem, 2004 y›l›n›
hedeflerin %9 üzerine
ç›karak 314.257 kat›l›mc›,
334.557 sözleflme ve 276
milyon YTL yat›r›ma
yönlenmifl katk› pay›
tutar› ile kapatm›flt›r.
54
S
osyal güvenlik reformunun bir
parças› olan ve kamu emeklilik
sistemini tamamlamas› amaçlanan Bireysel Emeklilik Tasarruf
ve Yat›r›m Sistemi Kanunu,
TBMM taraf›ndan 28 Mart 2001
tarihinde kabul edilerek, 7 Nisan 2001 tarih ve 24366 say›l›
Resmi Gazete’de yay›mland›. Kanunun yürürlü¤e girdi¤i 7 Ekim 2001 tarihinden sonra tamamlay›c› mevzuat çal›flmalar› devam etti. Bu
sürede Hazine Müsteflarl›¤›nca 10 Emeklilik fiirketine hayat sigorta flirketinden Emeklilik fiirketine dönüflüm ve 1 flirkete Emeklilik fiirketi kurulufl izni ile 11 flirkete emeklilik branfl› faaliyet ruhsat› verildi. ‹lk emeklilik planlar›n›n tasdiklenmesiyle, 27 Ekim 2003 tarihinde bireysel emeklilik
sistemi fiilen bafllad›.
Önümüzdeki y›llarda h›zl› büyümesi hedeflenen bireysel emeklilik sistemi, kiflilerin aktif
çal›flma yaflamlar› süresince birikimlerini uzun
vadeli yat›r›ma yönlendirerek emeklilik dönemlerinde, yaflam standartlar›n› koruyabilecekleri bir gelir elde etmelerini sa¤layan
özel bir emeklilik sistemidir. Kifliler bu sisteme
gönüllü kat›larak, sosyal güvenlik sisteminin
sa¤lad›¤› emeklilik gelirine ek bir gelir sa¤layabilmektedir.
S‹STEM‹N GENEL ÖZELL‹KLER‹
Bireysel emeklilik sisteminin genel özellikleri
flunlard›r:
● Emeklilik haklar›, belirlenmifl katk› esas›na
göre, baflka bir ifadeyle yat›r›lan katk› paylar›
ile katk› paylar›n›n yat›r›m gelirlerinin toplam›na
göre belirlenmektedir.
● Birikimler bireysel hesaplarda takip edilmekte ve Sermaye Piyasas› Kurulu (SPK) taraf›ndan uygun görülen bir saklama kuruluflunca
(Takasbank) saklanmaktad›r.
● Emeklilik yat›r›m fonlar›, Sermaye Piyasas›
Kanununa tabi portföy yönetim flirketleri taraf›ndan uzman ekiplerce yönetilmektedir.
● Kat›l›mc›lar›n sürekli bilgilendirilmesi ve fleffafl›¤›n sa¤lanmas› için mevzuatta yer alan düzenlemelere paralel, Emeklilik fiirketlerince ge-
rekli önlemler al›nm›fl durumdad›r.
● Hazine Müsteflarl›¤›, SPK, Emeklilik Gözetim
Merkezi (EGM), Takasbank, ba¤›ms›z denetim
flirketleri ve iç denetim organlar› arac›l›¤›yla etkin bir gözetim ve denetim altyap›s› oluflmufl
durumdad›r.
● Sistemin her aflamas›nda kat›l›mc›lara çeflitli seçenekler sunularak, yat›r›mlar›n yönlendirilmesinde tercih yapabilmelerine olanak sa¤lanmaktad›r.
● Katk› pay› ödeme, birikim ve emeklili¤e
hak kazan›m aflamalar›nda vergi teflvikleri sa¤lanmaktad›r.
S‹STEM‹N GÜVENL‹K
UNSURU: fiEFFAFLIK
● Kat›l›mc›lar›n ve kamuoyunun bilgilendirilmesi
● Ürünün tan›t›m, pazarlama ve sat›fl›ndan
bafllayan do¤ru bilgilendirme
55
‹NCELEME - ARAfiTIRMA
Hesaplara kolay ulafl›m ve sürekli bilgilendirme
● Uzmanlaflm›fl ve mali bünyesi güçlü emeklilik flirketleri
● Bireysel emeklilik sistemine yönelik tasarlanm›fl emeklilik yat›r›m fonlar›
● Profesyonel portföy yönetimi
● Kat›l›mc›n›n yat›r›m karar›na ifltiraki
● Fon varl›¤›n›n emeklilik flirketi varl›¤›ndan
ayr› saklanmas›
● Detayl› mevzuat düzenlemesi
● Günlük gözetim ve denetim
Gelecek nesillerin yaflam koflullar›n›n iyilefltirilmesine olanak sa¤layacak olan bireysel
emeklilik sisteminin, ekonomik kalk›nmaya sa¤layaca¤› katk›lar flunlard›r:
● ‹kinci bir emeklilik geliri ile bireylerin emeklilikte refah seviyelerinin artmas›,
● Uzun vadeli yat›r›mlara kaynak oluflturarak
yeni istihdam olanaklar› yaratmas›,
● Uzun vadeli fonlar›n artmas›, böylece mali
sektörün daha sa¤l›kl› ifllemesi,
● Enflasyonla mücadele ve istikrarl› büyümeye olumlu katk› sa¤lamas›,
● Sermaye piyasas›n›n derinleflmesine olanak sa¤lamas›.
● Bireysel emeklilik sistemi kat›l›mc›lara da flu
faydalar› sa¤lamaktad›r:
● Bireylerin yafll›l›klar›nda kullanmalar› amac›yla, güvenli bir flekilde tasarruf yapmalar›n›
ve bu tasarruflar sonucu bireyin emekli ayl›¤›
almas›n› sa¤lamas›,
● Çeflitli avantajlarla bu tasarruflar› teflvik etmesi, yat›r›ma yönlendirmesi.
●
VERG‹ TEfiV‹⁄‹
● Biriktirme süreci: Ödenen katk›lar (iflçi veya iflveren) brüt ücretin veya beyan edilen gelirin %10’una kadar gelir vergisi matrah›ndan
indirilebilmektedir.
‹flverenlerin çal›flanlar› ad›na ödeyecekleri
katk›lar brüt ücretin %10’una kadar iflverenin
kurumlar vergisi matrah›ndan indirilebilmektedir.
● Yat›r›m süreci: Emeklilik yat›r›m fonlar›n›n
de¤er art›fllar›ndan vergi al›nmamaktad›r.
● Geri ödeme süreci: Bireysel emeklilik sözleflmesi kapsam›nda, 10 y›l süreyle katk› pay›
56
Bireysel emeklilik
sisteminin
bafllang›c›ndan bu yana
sistemin gösterdi¤i
geliflim trendi ile bu y›l
gerçeklefltirilmesi
öngörülen çal›flmalar
birlikte
de¤erlendirildi¤inde,
2005 y›l›n›n bireysel
emeklilik sektörü ve
hayat sigortac›l›¤›
faaliyetleri aç›s›ndan
h›zl› bir geliflim ve
at›l›m y›l› olaca¤›
anlafl›lmaktad›r.
ödemeden ayr›lanlara yap›lan ödemelerden
% 15, 10 y›l süreyle katk› pay› ödemifl olmakla
birlikte, bireysel emeklilik sisteminden emeklilik
hakk› kazanmadan ayr›lanlara yap›lan ödemelerden % 10, Emeklilik hakk› kazananlar ile
bu sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi
zorunlu nedenlerle ayr›lanlara yap›lan ödemelerin %25’i vergiden muaft›r. Kalan %75 üzerinden ise %5 oran›nda gelir vergisi tevkifat› yap›lmaktad›r.
Ayr›ca, tek primli y›ll›k gelir sigortalar› vergiden muaft›r. Bakanlar Kurulunun miktar ve
oranlar› iki kat›na kadar art›rma yetkisi bulunmaktad›r.
EMEKL‹L‹K GÖZET‹M MERKEZ‹ (EGM)
Emeklilik Gözetim Merkezi, Bireysel Emeklilik
Tasarruf ve Yat›r›m Sistemi Kanunu ve ilgili mevzuat uyar›nca Hazine Müsteflarl›¤›n›n ba¤l› oldu¤u Bakan›n görev ve yetkilendirmesi çerçevesinde merkezi ‹stanbul’da olmak üzere 10
Tavsiye
Kararlar›
Dan›flma Kurulu
Düzenleme
&
Denetleme
EMEKL‹L‹K
fi‹RKET‹
Bireysel Emeklilik
Sözleflmesi
Hazine
Müsteflarl›¤›
Gözetim
Verilerinin
Sunumu
Tavsiye
Kararlar›
Hazine Müsteflarl›¤›
Sermaye Piyasas› Kurulu
Çal. ve Sos. Güv. Bakanl›¤›
Maliye Bakanl›¤›
Günlük
Gözetim
Emeklilik Yat›r›m
Fonu Düzenleme
ve Denetlemesi
Portföy
Yönetim
Sözleflmesi
Düzenleme
&
Denetleme
Portföy
Yönetim
fiirketi
Saklay›c›l›k
Sözleflmesi
Fon ‹fllemleri ve
Bilgi Ak›fl›
Kamoyu
Bilgilendirme
Bireysel
Hesaplar
Sermaye
Piyasas›
Kurulu
Bilgi
ve
Belge
Sunumu
KATILIMCILAR
Bilgi Al›flverifli
Temmuz 2003 tarihinde kurulmufltur.
Bireysel emeklilik sisteminin güvenli, fleffaf ve
etkin bir flekilde iflletilmesini sa¤lamak, kat›l›mc›lar›n hak ve menfaatlerini korumak, hem denetleyici kamu otoritelerinin (Hazine Müsteflarl›¤› ve SPK) karar almas›na yard›mc› olacak verileri, hem de kamuoyuna sa¤l›kl› bilgi aktar›m›
için gerekli verileri sa¤lamak için görevlendirilen EGM’nin hissedarlar›, A grubu hisse ile Hazine Müsteflarl›¤› ve eflit oranda B grubu hisseler
ile sistemde faaliyet gösterme izni alan 11
Emeklilik fiirketidir.
Kamu ve özel kesimin bir arada oldu¤u esasen bir e-yönetiflim mekanizmas› olan EGM’nin
kurulufl sermayesi 2.475.225 YTL’dir ve Yönetim
Kurulu, Emeklilik fiirketi Genel Müdürleri, Hazine
Müsteflarl›¤› Temsilcisi ve EGM Genel Müdürün-
Takasbank
den oluflmaktad›r. Kurum bünyesinde "Sistem
Gelifltirme ve Bilgi Teknolojileri", "‹statistik, Aktuarya ve Veri Yönetimi", "‹ç Hizmetler" ve "D›fl ‹liflkiler ve Bilgilendirme" olmak üzere dört birim
mevcuttur.
EGM, Emeklilik fiirketlerinin faaliyetlerinin
günlük olarak elektronik ortamda gözetimi ve
yetkili kamu otoritelerine raporlanmas›, Emeklilik fiirketlerince yap›lacak ifllemlerin sonucunda
oluflan bilgilerin konsolidasyonu, kat›l›mc›lara
ait bilgilerin saklanmas› ve korunmas›, kamuoyunun ve kat›l›mc›lar›n bilgilendirilmesi, kat›l›mc› flikayetlerinin tarafs›z bir flekilde incelenmesi ve yönlendirilmesi, özel nüfus katman› istatistikleri üretilmesi, sistem iflleyifl analizleri yap›lmas›, bireysel emeklilik arac›lar› s›nav›n›n yap›lmas› ve bireysel emeklilik arac›lar› sicilinin ta-
57
‹NCELEME - ARAfiTIRMA
Kat›l›mc›lar›n Yafllara Göre Da¤›l›m› (Adet)
25.000
Kat›l›mc› Say›s› ve Yat›r›ma Yönlenen Fon Geliflimi
160.553.816
20.000
15.000
10.000
5.000
0
174.921.725
18 21 24 27 30 33 36 39 42 45 48 51 54 57 60 63 66 69 72 75 78 81 87
Kat›l›mc› Yafllar›
kibi, ortak tan›t›m, e¤itim programlar›,
yaz›l›m ve benzeri konulardaki taleplerin karfl›lanmas›, sistemin güven içinde
ifllemesi ve olas› sorunlara kamu otoritelerinin
sistemdeki elektronik gözü olarak zaman›nda
müdahalede bulunulmas›na olanak sa¤layacak veri oluflturulmas› ve bireysel emeklilik sisteminin analitik olarak incelenmesi faaliyetlerinde bulunmaktad›r.
EGM FAAL‹YETLER‹N‹N
S‹STEME TEMEL FAYDALARI
Kamunun gözetim ve denetimde etkinli¤inin artmas›,
Tarafs›z bilgiye her türlü iletiflim kanal›yla ulaflabilen bilinçli kat›l›mc› ve kamuoyu,
Mesleki yeterlilik ile bilgi ve becerileri s›nanm›fl bilinçli bireysel emeklilik arac›lar›,
fiikayet, itiraz ve sorunlar›n minimum seviyelerde oldu¤u, güvenli, etkin ve fleffaf bir sistem,
H›zl› ve etkin karar alma süreci,
Eksiklikleri ve aksakl›klar› en k›sa sürede tespit
edebilme, müdahalede bulunabilme,
Etkinli¤i art›rmak üzere al›nacak kararlar ve
oluflturulacak yeni stratejiler için gerekli projeksiyonlar üretebilme,
Sistemde yer alan flirketlerin e¤itim, tan›t›m,
yaz›l›m vb. konularda maliyetlerinin azalt›lmas›.
Söz konusu faaliyetlerini yerine getirebilmek
için gerekli bilgi teknoloji altyap›s›na sahip olan
EGM’de, temel donan›m d›fl›nda bilgi sistemleri
yaz›l›mlar›, iletiflim ve güvenlik altyap›lar›, elektronik bireysel emeklilik arac›lar› s›nav sistemi (eBEAS) ve kurumsal bilgi sistemi oluflturulmufltur.
Veri transfer yönetimi, gözetim yap›s›, istatistik
ve analiz oluflturmaya yönelik yap›lar, ça¤r› yönetim sistemi, kat›l›mc› iliflkileri yönetimi, web
58
436.627
248.942
97.319
38.136.101
Birinci 6 Ay
‹kinci 6 Ay
Kat›l›mc› Say›s›
Üçüncü 6 Ay
YY Fon (YTL)
portal› ve mali ifller yönetimi altyap›n›n baz› bileflenlerindendir. EGM, bilgilendirme unsuru olarak internet teknolojisi tabanl› ve sesli otomatik
yan›tlama teknolojileri kullanmaktad›r.
e-BEAS
Emeklilik ürününün tan›t›m, pazarlama ve
sat›fl›n› yapan bireysel emeklilik arac›lar›n›n
mesleki bilgi ve becerilerini ölçen e-BEAS elektronik ortamda gerçeklefltirilmektedir. Temmuz
2004’ten itibaren ‹stanbul’da Kadir Has Üniversitesi ve Bahçeflehir Üniversitesi, Ankara’da Ankara Üniversitesi ve ‹zmir’de Ege Üniversitesi’nde yap›lan s›navlarda, her arac› aday› için
akademik olarak do¤rulanm›fl soru havuzundan dinamik ve rassal atama ile farkl› soru seti
oluflturulmaktad›r. Her adaya yöneltilen sorular
ve yan›tlar› merkezi veritaban›nda saklanarak,
soru ve aday baz›nda istatistik üretimi gerçeklefltirilmektedir. EGM web sayfas›ndan; s›nav
öncesinde s›nav yeri ve tarihi, s›navdan sonra
ise s›nav sonuçlar›, T.C. Kimlik Numaras› ile sorgulama yapmak suretiyle ö¤renilebilmektedir.
EMEKL‹L‹K fi‹RKETLER‹N‹N GÖZET‹M‹
Emeklilik fiirketlerinin gözetimi, standartlaflt›r›lm›fl bilgi transfer kümesi kay›tlar› fleklinde
gönderilen veri setleri ile yap›lmaktad›r. Emeklilik fiirketleri, bir önceki güne ait veri setlerini
içeren dosyalar› her gün EGM’ye göndermektedir. Sözleflme, kat›l›mc›, emeklilik yat›r›m fonlar›, arac›lar, emeklilik planlar› bilgilerini içeren
veri setleri do¤rulama kurallar› ile kontrol edilerek, flirketlere geri bildirimler yap›lmaktad›r.
EGM’N‹N ULUSLARARASI
KURULUfiLARLA ‹fiB‹RL‹⁄‹
Ayr›ca, EGM’nin uluslararas› kurulufllarla ve
çeflitli ülkelerle özel emeklilik sisteminin gözetimi
konusunda iflbirli¤i sa¤lanmas›, bilgi al›flveriflinde bulunulmas›, sistemi gelifltirecek uluslararas›
projelerde yer al›nmas›na yönelik çal›flmalar›
da bulunmaktad›r.
‹stihdam›n art›r›lmas›n› amaçlayan ve Avrupa Komisyonu taraf›ndan desteklenen Aktif ‹flgücü Programlar› Projesine (A‹PP) teklif verme
aflamas›nda çeflitli kurulufllara EGM taraf›ndan
dan›flmanl›k hizmeti verilmifltir. Ayr›ca, EGM
ekonomik reform program›n›n ve özellefltirme
hedeflerinin baflar›yla tamamlanmas›na yard›mc› olmay› amaçlayan Dünya Bankas› destekli ‹fiKUR koordinasyonlu¤unda yürütülen
Özellefltirme Sosyal Destek Projesine (ÖSDP)
teklif verme aflamas›nda emeklilik flirketlerine
teknik destek de sa¤lam›flt›r. 2004 ve 2005 y›llar›nda bafllayan projeler halen devam etmektedir.
EGM, üyesi oldu¤u Uluslararas› Özel Emeklilik
Düzenleyici ve Denetleyici Kurulufllar› A¤›’n›n
(International Network of Pensions Regulators
and Supervisors - INPRS) Temmuz 2004’de Uluslararas› Özel Emeklilik Düzenleyici ve Denetleyici Kurulufllar› Teflkilat› (International Organisation of Pension Supervisors –IOPS) ad›yla resmi
ve kendi tüzel kiflili¤i olan bir kurulufla dönüflmesi ile fiubat 2005 itibar›yla IOPS’un yönetici
statüsünde üyesi olmufltur.
edildi¤i için 31 Aral›k 2004 tarihi itibar› ile provizyon beklemekte olan henüz yürürlü¤e girmemifl ancak 2004 y›l› sat›fl› olarak de¤erlendirilebilecek 19.334 sözleflme de eklenirse 353.891
adet sözleflme say›s›na ulafl›lmaktad›r.
13 Haziran 2005 itibar› ile sistemde 481.499
kat›l›mc›, 506.262 sözleflme, 576 milyon YTL toplam katk› pay› bulunmaktad›r. Yat›r›ma yönlenen fon büyüklü¤ü 2004 y›lsonuna göre %100
artarak 555 milyon YTL’ye ulaflm›fl durumdad›r.
Sistemin bafllang›c›ndan itibaren alt› ayl›k
dönemler itibar›yla kat›l›mc› say›s› ve yat›r›ma
yönlenen fon büyüklü¤ünü gösteren afla¤›daki
grafikte görüldü¤ü üzere, sistemin en önemli
özelliklerinden biri de yap›s› gere¤i yat›r›ma
yönlenen fon büyüklü¤ünün katlanarak büyüyor olmas›d›r.
%76’s› 25–44 yafl aral›¤›nda yer alan kat›l›mc›lar›n a¤›rl›kl› olarak Türk Liras› (%80) ve ayl›k
ödemeyi (%92) tercih etti¤i görülmektedir. 13
Haziran 2005 itibar›yla, kat›l›mc›lar›n katk› pay›n› Türk Liras› ve ayl›k olarak ödeme tercihleri
2004 y›lsonundaki gibi yüksek oranlarda devam etmektedir.
Grup
sözleflme
adedi ilk y›l tüm sözleflmelerin %19’u oran›nda gerçekleflmifltir.
Di¤er taraftan, önü-
GENEL DE⁄ERLEND‹RME
Bireysel emeklilik sistemi, 2004 y›l› içinde gerek kat›l›mc› say›s› gerekse katk›
pay› ve fon büyüklükleri aç›s›ndan beklentilerin oldukça üzerinde bir performans göstermifltir.
27 Ekim 2003 tarihinde bafllayan
sistem, 2004 y›l›n› hedeflerin %9 üzerine ç›karak 314.257 kat›l›mc›,
334.557 sözleflme ve
276 milyon YTL yat›r›ma
yönlenmifl katk› pay› tutar› ile kapatm›flt›r. Bu
sözleflmelere, ödemesi
kredi kart›ndan tahsil
59
‹NCELEME - ARAfiTIRMA
müzdeki aylarda yap›lacak mevzuat düzenlemeleri ile daha h›zl› artmas› beklenen grup sözleflme adedi 13 Haziran 2005 itibar› ile %22.4’e
yükselmifltir. 2005 May›s sonu itibar› ile emeklilik
flirketlerinin 61 adet bireysel, 81 adet grup
emeklilik plan› ve 84 adet emeklilik yat›r›m fonu bulunmaktad›r.
12 A¤ustos 2004 tarihinde yürürlü¤e giren
"Emeklilik fiirketlerindeki Birikimli Hayat Sigortalar›ndan Bireysel Emeklilik Sistemine Aktar›mlara ‹liflkin Tebli¤"in ard›ndan bafllayan birikimli
hayat sigortalar›ndan bireysel emeklilik sistemine aktar›mlar halen devam etmektedir. 7
Ekim 2006 tarihine kadar kullan›labilecek bu
hak ile 26.824 kat›l›mc› 13 Haziran 2005 itibar›
ile 24.538 adet yeni sözleflmeye, 2.286 adet
mevcut emeklilik sözleflmesine aktar›m yapm›flt›r. Toplam aktar›lan katk› pay› ise 100,8 milyon YTL tutar›ndad›r. Bu tutar yat›r›ma yönlenen toplam tutar›n (554,6 milyon YTL) %18’ine
denk gelmektedir. 2004 y›l› sonu itibar› ile
13.660 adet yeni sözleflmeye, 1.132 adet
mevcut emeklilik sözleflmesine aktar›m yap›lm›fl ve aktar›lan toplam katk› pay› 51,8 milyon
YTL olmufltu.
Sistemde bir y›l›n› dolduran kat›l›mc›lar, birikimlerini di¤er emeklilik flirketlerine aktarmaya
2004 y›lsonuna do¤ru bafllam›flt›r. Aktar›mlar
sonucunda, 13 Haziran 2005 itibar› ile 1.113 kat›l›mc› flirket de¤ifltirmifl ve 2,5 milyon YTL tutar›ndaki fon flirketler aras›nda transfer olmufltur.
Ayn› tarih itibar›yla aktar›m hakk›na sahip olan
toplam kat›l›mc› say›s›n›n 481.499 oldu¤u göz
önünde bulundurulursa, kat›l›mc›lar›n yaln›zca
%0,2’sinin bu hakk› kulland›¤› görülmektedir.
Buna ba¤l› olarak kat›l›mc›lar›n bireysel emek-
Lisanslama Sürecinde Arac›lar (Adet)
14.282
15.000
10.118
10.000
9.496
5.000
0
60
S›nava Giren Arac›
Lisans Arac›
Lisansl› ve Aktif Arac›
Sözleflmelerin Bireysel-Grup Da¤›l›m›
Grup; 113.326;
% 22,4
Grup
Bireysel
Bireysel; 392.936;
% 77,6
Sözleflmelerin Para Birimine Göre Da¤›l›m› (Adet)
YTL
USD; 80.341;
%15,9
EURO
USD
EURO;19.824;
% 3,9
YIL; 406.097;
% 80,2
lilik sözleflmesi imzalad›klar› flirketleri de¤ifltirip,
birikimlerini baflka flirketlere transfer etme yönünde ciddi bir e¤ilim tafl›mad›klar› ve önümüzdeki dönemlerde aktar›mlar›n flirketlerin
hizmet kalitelerine, özellikle fon performanslar›na göre flekil kazanaca¤› ortaya ç›kmaktad›r.
B‹REYSEL EMEKL‹L‹K ARACILARI
Bireysel emeklilik ürününün tan›t›m, pazarlama ve sat›fl›n› yapan bireysel emeklilik arac›lar›n›n mesleki bilgi ve becerilerini ölçmek amac›yla EGM taraf›ndan 2004 y›l›n›n ikinci yar›s›
düzenlenmeye bafllanan e-BEAS (elektronik Bireysel Emeklilik Arac›lar› S›nav›) sisteme olan
güvenin pekiflmesi aç›s›ndan önemli geliflmelerden biri olmufltur. 13 Haziran 2005 itibar› ile
8.035’i ‹stanbul’da, 4.004’ü Ankara’da ve
2.243’ü ‹zmir’de olmak üzere toplam 14.282
arac› s›nava tabi tutulmufltur. Baflar›l› olarak lisans belgesi almaya hak kazanan 10.118 arac›n›n 9.496’s› ilgili tarih itibar› ile arac›l›k faaliyetinde bulunmaktad›r.
Lisans belgesi alan arac›lara 28 fiubat 2005
itibar› ile tan›t›m kart› verilmeye bafllanm›flt›r. Bu
tarihle birlikte emeklilik flirketlerinin arac›lar›na
verdikleri geçici tan›t›m kartlar› geçerlili¤ini
kaybetmifl bulunmaktad›r. Bireysel emeklilik
arac›lar›n›n arac›l›k faaliyeti yaparken EGM taraf›ndan verilen tan›t›m kart›n› ibraz etmeleri ve
kat›l›mc›larla flirket ad›na veya hesab›na yapt›¤› her türlü ifllemde ve Hazine Müsteflarl›¤› taraf›ndan gerekli görülen her türlü bilgi ve belgede tan›t›m kart›n› ve sicil numaras›n› kullanmas›
zorunlu hale gelmifltir.
14 Mart 2005 tarihi ile Bireysel Emeklilik Arac›lar› Hakk›nda Yönetmelik’in Geçici 1’inci maddesi kapsam›nda geçici sicil numaras› alm›fl ve
28 fiubat 2005 tarihine kadar e-BEAS’a girmemifl lise mezunu adaylar›n s›nava baflvurma
haklar› sona ermifltir.
Söz konusu adaylardan 28 fiubat 2005 tarihine kadar s›nava girmifl ancak baflar›l› olamam›fl kifliler ile s›nav baflvurusu 14 Mart 2005
günü mesai bitimine kadar EGM’ye ulaflm›fl
ve s›nav baflvurusu kabul edilmifl kifliler için s›nava girme süresi ise 28 fiubat 2006 tarihine
kadar uzat›lm›flt›r.
Bu y›l içerisinde bireysel emeklilik sistemine
kurumsal ve grup bazl› kat›l›mlar›n art›r›labilmesini teminen; Sosyal Sigortalar Kanunu’nun Geçici 20. maddesine tabi olanlar d›fl›nda kalan
ve üyelerine emeklilik hizmeti sa¤layan vak›f ve
sand›k üyelerinin, emekliliklerine yönelik olarak
kazan›lan süre vb. gibi kazanm›fl olduklar› haklar ile birlikte bireysel emeklilik sistemine gönüllülük esas›na dayal› olarak geçebilmelerine imkan sa¤lanmas› ile ilgili taraflardan görüfl al›narak uygulaman›n hayata geçirilmesi amac›yla
mevzuat çal›flmalar› sürdürülmektedir.
Sistemden emekli olmaya hak kazan›lmaya
bafllanmas›yla birlikte, y›ll›k gelir sigortas›na
olan talebin h›zla artmas› beklenmektedir. 4632
say›l› Kanunun 6’nc› maddesinde tan›m› yap›lm›fl bulunan y›ll›k gelir sigortas›na iliflkin usul ve
esaslar›n ayr›nt›l› olarak belirlenmesi hususundaki mevzuat çal›flmalar› geçti¤imiz y›l bafllam›fl olup, y›l içerisinde hayat sigortac›l›¤› faaliyetinde bulunan flirketlerin de görüflü al›narak
son aflamaya getirilmesi için çal›flmalar devam
etmektedir. 2006 y›l› içerisinde hayat sigortac›l›¤› ürününün tan›t›m, pazarlama ve sat›fl›n›
yapan kiflilerin de elektronik ortamda s›nava
al›narak sicil takiplerinin yap›lmas› ve bireysel
Sözleflmelerin Kurulufl
Tiplerine Göre Da¤›l›m› (Adet)
Birikimli Hayat Sigortalar›ndan
BES’e Aktar›m;
26.824; %5,3
Birikimli Hayat
Sigortalar›ndan
BES’e Aktar›m
Sisteme Yeni
Kat›l›m
Sisteme Yeni Kat›l›m;
479.438; % 94,7
Toplam Katk› Pay›n›n, Sözleflmelerin Sisteme
Kat›l›m Türlerine Göre Da¤›l›m› (YTL)
Birikimli Hayat
Sigortalar›ndan
BES’e Aktar›m;
100.842.836;
% 17,5
Sisteme Yeni Kat›l›m;
475.188.568;
% 82,5
Birikimli Hayat
Sigortalar›ndan BES’e
Aktar›m
Sisteme Yeni Kat›l›m
emeklilik sisteminin ülkemizde daha genifl kesimlerce tan›nmas› ve kamuoyunun detayl› bir
flekilde bilgilendirilebilmesi amac›na yönelik
kapsaml› tan›t›m aktiviteleri gerçeklefltirilmesi
planlanmaktad›r.
Bireysel emeklilik sisteminin bafllang›c›ndan
bu yana sistemin gösterdi¤i geliflim trendi ile bu
y›l gerçeklefltirilmesi öngörülen çal›flmalar birlikte de¤erlendirildi¤inde, 2005 y›l›n›n bireysel
emeklilik sektörü ve hayat sigortac›l›¤› faaliyetleri aç›s›ndan h›zl› bir geliflim ve at›l›m y›l› olaca¤› anlafl›lmaktad›r. Tüm bu geliflmeler, on y›l
içinde ulafl›lmas› öngörülen GSY‹H’nin %5 ila
%10’u aras›ndaki bir fon büyüklü¤üne eriflilmesi
hedefinin daha erken gerçeklefltirilme olas›l›¤›n›n oldu¤unu da göstermektedir. ■
Bu yaz› Emeklilik Gözetim Merkezi taraf›ndan haz›rlanm›flt›r.
61
GARANT‹ S‹GORTA HESABI’NDAN
Limiti aflan tedavi
masraflar›n›n tahsili
A. Kadir KÜÇÜK
Garanti Sigorta Hesab› Müdürü
S
igorta flirketleri, Karayollar› Trafik Kanunu’nun 91. maddesi gere¤i zorunlu olan mali sorumluluk sigortas›n› tanzim etmekle yükümlüdürler.
Zorunlu mali sorumluluk sigortas›na
iliflkin teminat tutarlar› ile tarife ve
talimatlar› Hazine Müsteflarl›¤›’n›n
ba¤l› oldu¤u Bakanl›kça tespit edilir ve Resmi Gazete’de yay›mlanmak suretiyle uygulan›r.
Sigorta flirketleri, belirlenen bu teminat tutarlar›
ile s›n›rl› olarak sorumludurlar. Ancak bu uygulaman›n tek istisnas›, Karayollar› Trafik Kanunu’nun
8’inci maddesi gere¤i yap›lan ödemelerdir. Zira
bu maddede zorunlu mali sorumluluk sigortalar›nda geçerli olan teminat ne olursa olsun, tedavi harcamalar›n›n tamam›n›n sigorta flirketlerinden tahsil edilece¤i hükme ba¤lanm›flt›r. Sigorta
flirketlerinin zorunlu mali sorumluluk sigortas› geçerli teminat› limitleri ve flartlar› dahilinde ödemekle yükümlü bulunduklar› tutar› aflan k›sm› için
Karayolu Trafik Garanti Sigortas› Hesab›’na baflvurmas› ve kanunun öngördü¤ü hususlar dahilinde tahsil etmesi gerekmektedir.
KANUNUN ÖNGÖRDÜ⁄Ü HUSUSLAR
Kaununun öngördü¤ü hususlar nelerdir? Hangi
flartlarda tedavi giderlerinin tamam› ödenir? Bütün bu hususlar› aç›klamak için K.T.K.’nun 8’inci
maddesini aç›klamak gerekir.
Karayollar› Trafik Kanunu’nun 8 inci maddesinde trafik kazalar›nda acil müdahaleler ele al›nm›fl
ve konu maddenin (b) bendinin ikinci paragra-
62
f›nda flu flekilde aç›klanm›flt›r: "Üniversitelere ba¤l› hastaneler ve di¤er bütün resmi ve özel sa¤l›k
kurum ve kurulufllar›, acil olarak kendilerine getirilen trafik kazas› geçirmifl kiflilere, Sa¤l›k Bakanl›¤›
tarifesini uygulamak suretiyle, vermifl olduklar› hizmetlerin bedelinin tamam›n› yükümlü sigorta flirketlerinden tahsil ederler."
Kanunda, Üniversitelere ba¤l› hastaneler ve di¤er bütün resmi ve özel sa¤l›k kurum ve kurulufllar›n›n trafik kazas› geçiren, kendilerine acil olarak
getirilen kiflilere verecekleri tedavi masraflar›n›n
tamam›n› sigorta flirketlerinden tahsil edecekleri
aç›klanm›flt›r.
Burada amaç, trafik kazas› geçirmifl ve acil
olarak hastanelere getirilen kiflilere yap›lacak t›bbi müdahale sonucu meydana gelecek masraflar›n zorunlu mali sorumluluk sigortas› teminat›n›
afl›p, aflmayaca¤› veya kazazedelerden tahsil
edilip edilemeyece¤ini düflünmeden müdahalenin bir an önce yap›lmas›n› sa¤lamak ve müdahale sonras› kazazedeleri maddi aç›dan zor durumda b›rakmamakt›r.
Müdahale sonras› ç›kacak masraflar›n, sigorta
teminat limitlerine bak›lmaks›z›n tamam›n›n öncelikle sigorta flirketlerinden, teminat limit fazlas›n›n Garanti Sigortas› Hesab›’ndan tahsil edilmesi,
sa¤l›k kurulufllar›na tahsilat aç›s›ndan, kaza geçirenlere tedavi aç›s›ndan güvence sa¤layacakt›r.
S‹GORTA fi‹RKETLER‹ NE YAPACAK?
8’inci maddenin (b) bendinin dördüncü paragraf›nda da; "Sigorta flirketleri, zorunlu mali sorumluluk sigortas› geçerli teminat limitleri ve flartlar› dahilinde ödemekle yükümlü bulunduklar›
aflan k›sm› için Karayolu Trafik Garanti Sigortas›
Hesab›’na baflvurur" aç›klamas› mevcuttur. Bu
aç›klama ile sigorta flirketlerinin, yükümlülü¤ünde
bulunmad›¤› halde zorunlu olarak ödemifl olduk-
lar› ve geçerli teminat limitini aflan k›sm› için Garanti Sigortas› Hesab›’na baflvurmalar› ve buradan tahsilat› yapmalar› öngörülmüfltür.
Sa¤l›k kurulufllar›n›n sigorta flirketlerinden, sigorta flirketlerinin de Garanti
Sigortas› Hesab›’ndan bu tahsilat› yapabilmesi için maddenin ikinci paragraf›nda aç›klanan üç önemli husus vard›r.
Birinci husus, tedavi hizmeti verecekleri kiflilerin trafik kazas›nda yaralanm›fl olmas›, ikinci husus trafik kazas›nda yaralanan bu kiflilerin sa¤l›k kurulufllar›na acil olarak getirilmifl olmas›
üçüncü husus ise verilecek olan
tedavi giderlerinin Sa¤l›k Bakanl›¤› tarifesine uygun olmas›d›r.
Olayda say›lan üç husus gerçekleflmifl ise, bu durumda bu hizmeti veren bütün resmi veya özel sa¤l›k kurum ve kurulufllar› verdikleri
hizmet bedelinin tamam›n› sigorta flirketlerinden
tahsil edeceklerdir.
SA⁄LIK BAKANLI⁄I’NIN KONUMU
Sa¤l›k Bakanl›¤› verilen hizmetler karfl›l›¤› yap›lacak tahsilat›n fleklini yine 8. maddenin (b) bendinin üçüncü paragraf›nda flu flekilde belirlemifltir.
"Sa¤l›k Bakanl›¤› bu görevlerin yerine getirilmesi
ile ilgili olarak, verilen hizmetlerin bedellerini yükümlü sigorta flirketlerinden tahsil etmek için Maliye Bakanl›¤›’n›n görüflünü alarak döner sermaye saymanl›¤› kurar. Bu amaçla döner sermaye
saymanl›¤› taraf›ndan tahsil edilen gelirin tamam›
bu Kanun ile, Sa¤l›k Bakanl›¤›’na verilen görevlerin yerine getirilmesinde kullan›l›r.
Sa¤l›k Bakanl›¤› taraf›ndan yap›lan harcamalar›n tamam› Sa¤l›k Bakanl›¤› Döner Sermaye ‹flletmesine 8 iflgünü içinde yükümlü sigorta flirketlerince ödenir."
Sa¤l›k Bakanl›¤›, 02.10.1999 tarih ve 23834 say›l› Resmi Gazetede yay›mlanan Yönetmelik ile Trafik Hizmetleri Döner Sermaye ‹flletmesini yürürlü¤e
koymufltur.
Döner Sermaye ‹flletmesinin görev alan›n›n daha iyi belirlenmesi için de Sa¤l›k Bakanl›¤› Tedavi
Hizmetleri Genel Müdürlü¤ü 27.02.2004 tarih,
3274 say›l› yaz›lar›yla 2004/27 say›l› Genelge’yi yay›mlam›flt›r.
GENELGE NE D‹YOR?
Genelge’de; Kanun hükmünün fiilen uygulanmas›n› teminen, Üniversitelere ba¤l› hastaneler ile
resmi veya özel di¤er sa¤l›k kurum ve kurulufllar›n›n, t›bbi müdahale ve tedavi amac›yla acil
olarak kendilerine getirilen trafik kazas› geçirmifl
kiflilere vermifl olduklar› sa¤l›k hizmetlerinin bedellerini, müracaat tarihinde yürürlükte bulunan ve
Maliye Bakanl›¤›’nca her y›l yay›mlanan Bütçe
Uygulama Talimat›’nda belirlenmifl olan
muayene-tetkik-tahlil-ameliyat ve tedavilere ait
fiyat tarifeleri üzerinden ücretlendirilmeleri ve
yine Bütçe Uygulama Talimat›nda düzenlenmifl
bulunan faturaland›rma ifllemleri ve faturalar›n
ödenmesine iliflkin usul ve esaslara uygun olarak
yükümlü sigorta flirketlerine tahakkuk ettirmek
suretiyle tahsil edilmesi gerekti¤i belirtilmifltir.
Sigorta flirketleri, Kanunun 8-b maddesi gere¤i
yukar›da belirtilen usul ve esaslara uygun olarak
kendilerine tahakkuk ettirilmifl olan tedavi giderlerine ait fatura tutar›n›n tamam›n›n öngörülen
süre içerisinde ilgili sa¤l›k kurum ve kuruluflunun
gösterece¤i bankadaki özel hesaba ödemekle
yükümlüdürler. Garanti Sigortas› Hesab›’n›n burada sorumlulu¤u, sigorta flirketleri taraf›ndan
tamam› ödenmifl, ancak teminat limitini aflan k›sm› için yap›lan baflvurular›, Kanun’un 8’ inci maddesi kapsam›nda incelemek ve maddede aç›klanan hususlara uygunlu¤unun saptanmas› halinde ödemeyi yapmakt›r. ■
63
TRAMER’DEN
2005 y›l› Ocak-May›s döneminde 3.733.868 adet poliçenin
tanzim edildi, 487.413 bin YTL prim geliri elde edildi.
Geçen y›la göre…
Poliçe adedinde
% 18.88, üretimde
% 51.37 art›fl
Mehmet ÜST
TRAMER Müdürü
T
rafik Sigortas› Bilgi MerkeziTRAMER veri taban›na sigorta
flirketleri taraf›ndan transfer
edilen poliçe bilgilerine ba¤l›
olarak, Sektör genelinde,
2005
y›l›
Ocak-May›s
döneminde 3.733.868 adet
poliçenin tanzim edilmifl ve
karfl›l›¤›nda 487.413 bin YTL prim geliri elde
edilmifltir.
Geçen y›l›n ayn› döneminde ise 3.140.937
adet poliçenin tanzim edilerek, 321.993 bin
YTL prim geliri elde edilmifl olup, geçen y›la
göre poliçe adedinde yüzde 18.88 oran›nda, prim üretiminde ise yüzde 51.37 oran›nda art›fl sa¤land›¤› belirlenmifltir.
Hasar tazminat rakamlar›na iliflkin istatistikler ise henüz sonuçland›r›lamad›¤›ndan önümüzdeki say›da yay›nlanacakt›r.
2005 y›l› Ocak-May›s döneminde tanzim
edilen 3.733.868 adet poliçenin yüzde 12’sinin sürprimli basamaktan (1-2-3. basamak),
yüzde 43’ü normal tarifeden (4. basamak)
64
2005 Y›l› Ocak- May›s
Dönemi - Tarife Basamak Kodu
Baz›nda Poliçe Adedi ve
Prim Üretimi Da¤›l›m› (bin YTL)
Tablo 1:
Tarife
Basamak Kodu
Poliçe Adedi
Prim Üretimi
279,735
87,871
122,400
1,599,917
320,995
146,381
1,176,569
3,733,868
44,807
15,019
19,090
210,158
40,983
19,351
138,004
487,413
1
2
3
4
5
6
7
Sektör Toplam›
ve yüzde 45’i indirimli basamaktan (5-6-7.
basamak) tanzim edildi¤i gözlemlenmifltir.
2004 y›l› Ocak-May›s döneminde toplam
Tablo 4:
Araç Sat›fl› - 2004
Yeni Araç
Poliçe Üretimi - 2004
Yerli
Yabanc›
Toplam
Adet
Prim
146 .516
178 .023
324 .539
3 .140 .937
321 .993
Tablo 2:
Tarife
Basamak
Kodu
1
2
3
4
5
6
7
Sektör Toplam›
2004-2005 Y›l› Ocak-May›s Dönemi Poliçe Adedi ve
Prim Üretimi Karfl›laflt›rmas› (bin YTL)
2004
2005
Poliçe
Adedi
Prim
Üretimi
Poliçe
Adedi
Prim
Üretimi
Poliçe
Adedi
Prim
Üretimi
3,892
4,580
7,036
963,555
196,467
123,559
1,841,848
3,140,937
712
946
1,337
89,605
23,090
10,474
192,130
321,993
279,735
87,871
122,400
1,599,917
320,995
146,381
1,176,569
3,733,868
44,807
15,019
19,090
210,158
40,983
19,351
138,004
487,413
275,843
83,291
115,364
636,362
124,528
22,822
-665,279
592,931
44,095
14,074
17,753
120,554
17,893
5,177
-54,126
165,420
Tarife Basamak Kodu Baz›nda Poliçe
Adedi Üretimi Da¤›l›m› (2005 y›l› Ocak-May›s)
7. Basamak
% 32
Fark
1. Basamak
%7
Tablo 3:
Tafl›t Kredi Kullan›m Oran› (2005 Y›l›)
Milyon YTL
2. Basamak 3. Basamak
%2
%3
Ocak-Mart 2005 Ocak-Mart 2004
dönemine
dönemine
göre
göre
Tafl›t
1.526
Ekim-Aral›k
2004
-30
-20
Kaynak: Türkiye Bankalar Birli¤i, Tüketici Krediler Raporu Mart 2005
6. Basamak
%4
5. Basamak
%9
4. Basamak
% 43
324.539 adet araç sat›fl› gerçeklefltirilirken,
2005 y›l›n›n ayn› döneminde araç sat›fl›nda
yüzde 17.26 oran›nda bir azal›fl olmufl ve
268.536 adet araç sat›fl› gerçekleflmifltir. Ancak; 2005 y›l›nda bir önceki y›la k›yasla
592.931 adet ek poliçe üretimi gerçeklefltirilmifl olup, araç sat›fl›n›n poliçe üretimine etkisi
ç›kar›ld›¤›nda sisteme net 324.395 adet poliçe girdisi sa¤lanm›fl, buna karfl›l›k ise 42.171
bin YTL prim üretimi elde edilmifltir.
2004 y›l›n›n Ocak-Mart döneminde ise toplam 156.402 adet araç sat›fl› gerçeklefltirilirken, 2005 y›l›n›n ayn› döneminde 130.184
adet araç sat›fl› gerçeklefltirilmifltir.
Araç sat›fl›nda yüzde 16.76 oran›nda azal›fl
ile birlikte tüketici tafl›t kredi kullan›m oran›nda da yüzde 30 oran›nda azal›fl gerçekleflmifltir.
TRAMER’DEN GEL‹fiMELER
● 1 A¤ustos 2005 Tarihinden ‹tibaren Tüm
Poliçeler için Hasar Durum Belgesi’nin On
Line Olarak Al›nmas› Zorunlu Oluyor.
● Nüfus ve Vatandafll›k ‹flleri Gn. Md. Kimlik
Paylafl›m Sistemi Projesi (KPS) ile Poliçe Bilgilerinin Entegrasyonuna Yönelik Çal›flmalar
Tamamland›.
● Emniyet Genel Müdürlü¤ü’ nden Araç
Tescil Bilgilerinin TRAMER Bünyesine Al›nmas›
ile ilgili anlaflma sa¤land›.
● TRAPORT Bilgi Portal› www.traport.org 1
Temuz 2005 de Hizmete Giriyor. ■
Sat›fl› ve Poliçe Üretimi Karfl›laflt›rmas›-Bin YTL (Ocak-May›s Kümülatif-2004/2005)
Araç Sat›fl› - 2005
Poliçe Üretimi - 2005
Fark
Yerli
Yabanc›
Toplam
Adet
Prim
Araç
Sat›fl›
124 .993
143 .543
268 .536
3 .733 .866
487 .413
-56 .003
Art›fl%
Poliçe
Adedi
Prim
Üretimi
Yeni
Poliçe
Adedi
Yeni
Poliçe
Prim. Ürt
-17 .26
592 .931
165 .420
324 .395
42 .171
65
DASK’TAN
DASK’›n sahibi
toplumdur
Ferhan ÖZAY
DASK Koordinatörü
D
ASK projesi, ulusal bir meseleyi
ele alan, Türkiye’nin toplum
mühendisli¤i konusunda gerek
sosyal, gerekse ekonomik aç›dan son 20 y›lda içine girmifl oldu¤u transformasyon hareketinin en önemli unsurlar›ndan birisidir. Bu çerçevede öncelikli ifl
ve iletiflim hedefimiz DASK’›n sahibinin "devlet"
de¤il "toplum" oldu¤u anlay›fl›n› yayg›nlaflt›rmak olacakt›r.
Toplumsal sorumluluk bilinci ile ele ald›¤›m›z
DASK projesinin yayg›nlaflt›r›lmas› ve toplumun
tüm kesimleri taraf›ndan sahiplenilmesini sa¤lamak, ancak genifl kapsaml› ve sürekli iletiflim çal›flmalar› ile mümkün k›l›nabilir. Tüm sosyal paydafllar nezdinde DASK’›n bilinirli¤ini art›rman›n
yan›s›ra, "harekete geçme" olgusunu yaratmak
gerekmektedir. 2002 y›l›ndan bu yana genelde
depremden korunma kültürünü, özelde ise zorunlu deprem sigortas› bilincini oluflturmaya yönelik, çok say›da sosyal paydafl› içeren tan›t›m
ve bilgilendirme faaliyetleri gerçeklefltirilmifltir. Bu
faaliyetler öncelikle, özellikle 1. ve 2. deprem
bölgelerinde yer alan illeri hedef almak üzere,
50’ye yak›n ilde DASK yetkilileri, Prof. Dr. Ahmet
Mete Ifl›kara ve DASK’›n Tan›t›m Ajans›’n›n mensuplar›ndan oluflan bir ekiple yürütülmüfltür.
BUGÜNE KADAR YÜRÜTÜLEN PROJELER
Bu projeler, belediye baflkanlar› ile görüflerek su abonelik ifllemleri çerçevesinde do¤ru-
66
Prof Dr Ahmet Mete Ifl›kara ile 50’ye yak›n ilde
tan›t›m faaliyetleri yürütüldü…
dan kitlelere ulaflmaktan, Prof Dr Ahmet Mete
Ifl›kara ile gerçeklefltirilen e¤itim faaliyetlerine
kadar genifl bir hedef kitleye yönelik olarak yürütülmüfltür. ‹lerin ilçe kaymakamlar›, Milli E¤itim Müdürü, ö¤retmenleri, sivil savunma yetkilileri, müftüler ve di¤er kamu görevlilerine sunumlar yap›larak, toplant›lara kat›lanlara CD,
broflür vb. gibi e¤itsel dokümanlar da¤›t›lm›fl
ve ö¤retmenlere orada ald›klar› bilgileri ö¤rencilerine aktarmalar› telkin edilmifl, böylece bilginin önce ö¤retmenlere, sonra da onlar vas›tas›yla ö¤rencilere ve velilerine ulaflt›r›lmas›
amaçlanm›flt›r.
Ayr›ca yap›lan yerel tan›t›m çal›flmas›n›n bir
di¤er halkas› olarak illerdeki yerel televizyon/radyo kanallar›nda canl› yay›na ç›k›l›p konut sahiplerine do¤rudan hitap edilerek DASK
‹llerde ö¤retmenlerle yürütülen tan›t›m çal›flmalar›
sayesinde bilginin önce ö¤retmenlere, sonra da
onlar vas›tas›yla ö¤rencilere ve
velilerine ulaflt›r›lmas› amaçland›.
ve Zorunlu Deprem Sigortas› hakk›nda bilgilenme olana¤› sa¤lanm›flt›r.
ÇALIfiMALAR BUNDAN
SONRA DA DEVAM EDECEK
Tüm bu tan›t›m ve bilgilendirme faaliyetleri,
sigorta kültürünün çok yerleflmemifl oldu¤u ülkemizde, uzun vadeli ve sürekli olmas› esas
olan bilinçlendirme çal›flmalar›n›n ilk aflamalar›n› oluflturmufltur. DASK projesinin Kurum Yöneticisi s›fat›yla, önümüzdeki dönemde bu çal›flmalara h›z kazand›rmay› daha da gelifltirmeyi
ve sosyal paydafll›k çerçevesinde ele alarak
maksimum fayda sa¤lamay› en temel görevlerimizden biri olarak görüyoruz.
Ülkemizin genel anlamda bir deprem kufla¤›
içerisinde bulunmas› ve ‹stanbul’un bilimsel tarihlere göre de önümüzdeki 25-30 y›l içerisinde
ciddi bir deprem tehlikesi ile karfl›laflma ihtimali bulunmas›, DASK projesine ve gerek kurum
yöneticisi olarak bizlere, gerekse zorunlu deprem sigortas› düzenleyen tüm sigorta flirketlerine ciddi sorumluluklar yüklemektedir. Tüm de-
¤erli ifl ortaklar›m›z›n da ticari de¤il, toplumsal
sorumluluk bilinci ile ele ald›¤›na yürekten inand›¤›m›z DASK projesinde, "DASK’›n sahibi kimdir?" sorusunun cevab›n›, uzun soluklu ve süreklilik içeren çal›flmalar›m›zla "DASK’›n sahibi toplumdur" flekline dönüfltürmeyi hedefliyoruz. ■
67
DIfi BASINDAN
Katrina
y›kt›
geçti
A
BD, tarihinin en büyük tayfunu
Katrina’n›n etkileriyle bo¤uflurken, sigorta flirketleri de
üzerlerine düflen maliyetin hesab›n› flimdiden yapmaya
bafllad›lar. Felaketin ‹lk günlerinde 20-25 milyar dolar olarak tahmin edilen hasar miktar›n›n, felaketin boyutlar›n›n anlafl›lmas› ve hasar›n devam eden yang›n ve flu taflk›nlar› nedeniyle hergün artmaya devam etmesi sebebiyle
40 milyar dolara ulaflabilece¤i ifade ediliyor.
Öngörülen toplam ekonomik kayba iliflkin yap›lan tahminlerde ise, 100 milyar dolara yaklaflan
68
rakamlar telaffuz ediliyor.
Sigorta flirketleri, mevcut durumda henüz
New Orleans bölgesine girilememesi, elektriklerin olmamas› ve telefon hatlar›n›n çal›flmamas›
gibi nedenlerle kesin kay›plar›n› henüz belirleyememifl durumdalar.
Geçti¤imiz y›l yine Meksika Körfezi’ni vuran 4
tayfun, toplam 23 milyar dolarl›k bir kayba neden olmufltu. 1992 y›l›nda meydana gelen ve
bugüne kadar tespit edilmifl en büyük hasara
yol açan Andrew Tayfunu’nun 20 milyar dolara
mal oldu¤u göz önüne al›nd›¤›nda, Katrina Tayfunu’nun ABD tarihindeki en büyük do¤al afet
olmas› bekleniyor. ■
Pool Re
Londra’daki
terör hasarlar›n›
karfl›l›yor
Almanya’dan
terör risklerine
karfl› sigortaya
destek
‹ngiltere’de meydana gelen bombal› sald›r›lar, hem ulafl›m sisteminde hem de çevredeki mallarda ciddi hasara neden oldu.
Uzun süre terörizmle mücadele eden ülkede, 1993 y›l›nda terör sald›r›lar›ndan kaynaklanan hasarlar› karfl›lamak üzere, hükümet
taraf›ndan Pool Re isimli bir reasürans flirketi
kurulmufltu. Pool Re’nin olas› bir hasar durumunda kaynaklar›n›n yetersiz kalmas› durumunda, bu k›s›m için ‹ngiliz Hazinesinin devreye girmesi öngörülmekteydi.
Sadece patlama ve yang›n› kapsayan ve
bafllang›çta IRA taraf›ndan gerçeklefltirilen
bombal› sald›r›lardan kaynaklanan hasarlar›
karfl›lamak için oluflturulan bu havuz sistemi,
11 Eylül sald›r›lar›ndan sonra hükümet taraf›ndan tüm riskleri kapsayacak flekilde geniflletildi. ‹lgililer uzun y›llardan beri Londra’da
herhangi bir terörist sald›r›s› olmad›¤›n› ve
fonda 3.5 milyar dolar civar›nda bir paran›n
birikmifl olabilece¤ini tahmin ediyor. ‹ngiltere’de faliyet gösteren sigorta flirketlerinin ço¤u hali haz›rda Pool Re ile terör reasürans›
anlaflmas› yapm›fl durumdalar. ■
Alman Maliye Bakanl›¤›’ndan
yap›lan aç›klamaya göre, Almanya’n›n
terör riskleri sigortac›s› Extremus’a devletin
verdi¤i ve 2005 y›l›n›n sonuna kadar
sürdürülmesi planlanan deste¤in iki y›l
daha devam etmesi yönünde karar
al›nd›. Bu kararda yak›n zaman önce
Londra’da meydana gelen terör
sald›r›lar›n›n da etkili oldu¤u belirtiliyor.
Maliye Bakanl›¤›’ndan yap›lan
aç›klamaya göre bu sigortan›n
kapsam›n›n büyük riskleri de kapsayacak
flekilde geniflletilmesi de planlan›yor.
2002 y›l›n›n Kas›m ay›nda kurulan ve
bugüne kadar 1070 poliçe düzenleyen
Extramus, sigorta pazar›ndaki
sigortac›lardan terör riski için sigorta temin
edemeyen Alman flirketlerine terör riskine
karfl› sigorta yapt›rma imkan› veriyor. 16
sigorta ve reasürans flirketinin oluflturdu¤u
bir havuz sistemine sahip olan
Extramus’daki en büyük hissedarlar ise,
%16’l›k paylar›yla Allianz ve Munich Re. ■
69
DIfi BASINDAN
Swiss Re’den
Avrupa’daki sel
felaketine iliflkin
de¤erlendirme
Swiss Re taraf›ndan yap›lan aç›klamaya göre Orta ve Güney Avrupa’y›
etkileyen sel sonucunda ortaya ç›kmas› muhtemel zarar taleplerinin 100
milyon ‹sviçre Frang›’n› (65 milyon Euro) bulmas› bekleniyor.
Bununla beraber sel sonucunda ortaya ç›kacak altyap› zarar›n›n
1 milyar ‹sviçre Frang›’n› bulabilece¤i öngörülüyor. Alman Allianz fiirketi’nin
yapt›¤› ilk de¤erlendirmelere göre selin, Güney Almanya’da yol aç›ca¤›
zarar›n çift haneli milyon eurolar› bulabilece¤i belirtildi ve 1999 y›l›nda
Pentecost’da gerçekleflen Allianz’a 16 milyon Euroya mal olan sel ile
mukayese edildi. Munich Re tarf›ndan yap›lan aç›klamalarda da
1999 y›l›ndaki felaketin Munich Re’ye 20 milyon euro’ya mal oldu¤u ve
karfl›lafl›lan felaketin ayn› bölgeyi etkiledi¤i göz önüne al›nd›¤›nda
1999’daki ile mukayese edilebilece¤i belirtildi.
70
Orta ve Güney
Avrupa’y› etkisi
alt›na alan sel
sonucunda ortaya
ç›kmas› öngörülen
zarara iliflkin yap›lan
tahminlerde
65 milyon Euro’ya
ulaflan rakamlar
telaffuz ediliyor.
71
DIfi BASINDAN
‹KL‹M DE⁄‹fi‹KL‹⁄‹...
Allianz
Cornhill sigorta
flirketlerini
uyard›
Allianz Cornhill yetkilileri, dünyada meydana gelen ve
ön görülmesi gitgide zorlaflan iklim de¤ifliklerinin sigorta
flirketlerine risk analizlerini zorlaflt›¤›n› belirttiler. Yetkililer, sigorta flirketlerinin iklim de¤iflikli¤inin etkilerini yok saymak
gibi bir lüksleri olmad›¤›n› da söyle-yerek Amerika, Avustralya, Çin ve Hindistan’›n temiz enerji teknolojilerine yönelmelerinin ve ‹ngiltere baflbakan› Tony Blair’›n G-8 toplant›s›nda iklim de¤iflikli¤i konusunu gündemin bafl s›ras›na koymas›n›n, konunun öneminin aç›k bir göstergesi oldu¤unu ifade ettiler.
Yetkililer taraf›ndan, hava olaylar›n›n giderek öngörülemeyen bir hal almas›n›n, sigortac›lar›n gelecekte hava
olaylar›ndan kaynaklanan hasarlar› do¤ru tahmin edebilmelerini daha da zorlaflt›raca¤› ifade edilirken, sigortac›lar›n para kazanmak için iklim de¤iflikliklerinden fayda sa¤lad›klar› konusunda suçland›klar›n›, ancak sigortac›lar›n bu
olaylar› f›rsattan çok bir tehdit olarak gördükleri belirtildi.
Aç›klamada, meteoroloji uzmanlar›n›n prim yükselifline
neden olan ola¤anüstü iklim de¤iflikliklerinin devam etmesini bekledikleri dile getirilirken, iklim de¤iflikliklerinin etkilerini azaltman›n sigorta sektörü için giderek önem tafl›maya
bafllad›¤› ve bu nedenle daha sofistike risk de¤erleme
araçlar› oluflturulmas› gerekti¤i de ifade edildi.
72
Her y›l 26 milyar
dolar’a mal oluyor
‹ngiliz Sigortac›lar Birli¤i
taraf›ndan haz›rlanan “‹klim
De¤iflikli¤inin Mali Riskleri” adl›
rapor, hükümetlerin flimdiden
harekete geçmesi durumunda
dünyadaki y›ll›k maliyetleri 26 milyar dolara ulaflm›fl durumda olan
ve her y›l artma e¤ilimi gösteren
f›rt›nalar sonucunda oluflan
maliyetlerin azalt›labilece¤ini
ortaya koyuyor. Bu çerçevede,
hükümetler taraf›ndan al›nacak
önlemlerin bafl›nda, karbon gaz›
emisyonunun azalt›lmas›, k›y›lar›n
ve su taflk›n› önleyici alanlar›n
daha iyi korunmas›, çevre dostu
binalar yap›lmas›na yönelik
olarak düzenlemeler gerçeklefltirilmesi gibi önlemler yer al›yor.
Söz konusu raporda öngörülen
rakamlar incelendi¤inde, kas›rga
döneminde ABD’de sigortal›
hasarlar›n maliyetinin 145
milyar dolara, Japonya’da ise 33
milyar dolara ç›kmas›ndan
endifle edildi¤i görülüyor.
Uçak kazalar›n›n maliyeti
180 milyon dolara ulaflt›
Aon’un
aç›klamas›na göre,
kazaya kar›flan
uçaklar›n toplam
sigorta de¤eri 180
milyon dolar› bulurken,
en fazla kay›p Air
France’a ait uça¤›n
Toronto Uluslararas›
Havaliman›’nda
yapt›¤› ve flans eseri
bütün mürettebat ve yolcular›n sa¤ olarak kurtuldu¤u kaza sonucunda olufltu. A¤ustos ay›
içinde gerçekleflen di¤er büyük hasarl› kazalar aras›nda Helios Havayollar› ve West
Caribbean havayollar›na ait uçaklar›n yapt›klar› kazalar geliyor. Helios Havayollar›na ait
uçak Yunanistan’da da¤a çak›lm›fl, West Caribbean havayollar›na ait uçak ise Sicilya
yak›nlar›nda Akdeniz’e düflmüfltü.
Çin, sigortac›lar›n
yurtd›fl›nda yat›r›m
yapmalar›n›n
önünü aç›yor
‹ngiltere’de
diflçiler için
zorunlu meslek
sigortas›
gündemde
Çin, ülkesindeki sigortac›lar›n baflka
ülkelerdeki borsalarda yat›r›m yapabilmesinin
önünü açan yeni düzenlemeler getirdi.
Çin Sigorta Düzenleme Kurulu taraf›ndan yap›lan
aç›klamada, sigorta flirketlerinin, ellerindeki dövizleri
yabanc› borsalara yat›rabilecekleri belirtildi. Buna
göre flirketler bafllang›çta sadece yabanc›
borsalarda ifllem gören Çin flirketlerine yat›r›m
yapabilecek. Ancak zamanla bu serbestinin
kapsam›n›n geniflletilmesi planlan›yor.Uzmanlar,
bunun ticaret önündeki engellerin kald›r›lmas› yolunda önemli bir karar oldu¤unu ancak k›sa vadede
etkilerinin k›s›tl› olmas›n›n beklendi¤ini belirtiyorlar.
i‹ngiltere Sa¤l›k Bakan› Rosie
Winterton k›sa bir süre içinde
bütün diflçilerin faaliyete bafllamak
için mesleki sorumluluk sigortas›
yapt›rmaya mecbur tutulacaklar›n›
belirtti. Winterton BBC’ye yapt›¤›
aç›klamada, diflçiler için
öngörülen mesleki sorumluluk
sigortas› zorunlulu¤unun sa¤l›k
sektöründeki bütün çal›flanlar için
uygulanmas›n›n planlad›¤›
yolunda da bilgi verdi.
73
AVRUPA B‹RL‹⁄‹’NDEN HABERLER
Mali Hizmetler Politikas›na
‹liflkin “Yeflil Kitap” yay›mland›
Yay›nlanan Yeflil Kitap, yeni yasalar önermek yerine, öncelikle Mali Hizmetler Eylem
Plan› çerçevesinde kabul edilen mevcut kurallar›n uygulanmas›na ve iflbirli¤ine odaklan›yor. Nihai mali hizmetler politikas› program›n›n
Kas›m 2005 tarihinde ilan edilmesi bekleniyor.
‹ç pazardan sorumlu Komiser Charlie
McCreevy yapt›¤› aç›klamada, ikinci bir Mali
Hizmetler Eylem Plan› olmayaca¤›n› ve hedeflerinin önümüzdeki 5 y›ll›k süreçte Avrupa
finans piyasas›n›n entegrasyonunu sa¤lamlaflt›rmak oldu¤unu ifade etti. McCreevy bu
entegrasyonun Avrupa vatandafllar› için somut faydalar sa¤lamas›n›n hedeflendi¤ini ve
bireylerin finansal ihtiyaçlar› için maliyetlerin
düfltü¤ünü görmesinin ve daha ucuz ve güvenli perakende finansal ürünler elde etmelerinin sa¤lanmas›n›n gerekti¤ini sözlerine ekledi. CEA’dan yap›lan yaz›l› aç›klamada, Ko-
Avrupa Komisyonu
taraf›ndan 3 May›s 2005
tarihinde, 2005-2010
y›llar›ndaki finansal
hizmetler politikas›na
iliflkin yay›nlanan
Yeflil Kitap, AB mali
piyasalar›nda daha fazla
bütünleflme öngörüyor.
misyon'un de¤erlendirilmelerinin desteklendi¤i ve Komisyon taraf›ndan gösterilen mevcut
mevzuat›n sa¤lamlaflt›r›lmas›na yönelik e¤ilimin memnuniyetle karfl›land›¤› belirtildi.
2004 y›l› sigorta
büyüklükleri belli oldu
2004 y›l›nda, Avrupa sigorta sektöründe toplam primlerde % 5.5 art›flla 927 milyar Euro büyüklü¤e ulafl›larak tekrar sa¤l›kl› büyüme sürecine girildi. Bu rakam›n 875 milyar Euro’luk k›sm› AB
üyesi ülkeler kaynakl› olarak gerçekleflti. Hayat sigorta primlerindeki art›fl % 6.8 olarak gerçekleflti ve 4 y›ll›k aradan sonra büyümede hayat-d›fl› branfllar› geride b›rakt›. Hayat sigortas›
AB’de 530 milyar Euro, CEA üyesi 32 Avrupa üyesindeyse 559 milyar Euro olarak gerçekleflti.
Hayat d›fl› sigortalarda ise, AB’de % 3.5 art›flla 346 milyar Euro, tüm CEA üyelerinde ise % 3.7
art›flla 368 milyar Euro prim büyüklü¤üne ulafl›ld›. 2004 y›l›nda toplam prim büyüklükleri, reel
bazda ‹ngiltere’de % 3.6 art›flla 230 milyar Euro, Fransa’da % 8.2 art›flla 156 milyar Euro,
Almanya’da % 1.2 art›flla 150 milyar Euro olarak gerçekleflti. 2004 y›l›nda, % 81’i hayat sigortas›
yat›r›mlar›ndan kaynaklanmak üzere, Avrupal› sigortac›lar›n toplam yat›r›mlar› 5.855 milyar
Euro’ya ulaflt›. ‹ngiltere, Almanya ve Fransa toplam yat›r›mlar›n % 66’s›n› gerçeklefltirmifl durumda. 1992–2002 y›llar› aras›nda sabit kalan sigorta flirketi say›s›, 2003 y›l›ndaki % 0.8’lik azalman›n
ard›ndan, 2004 y›l›nda da % 1.6’l›k düflüfl gösterdi. Avrupa sigorta sektörde çal›flan say›s› da
2003 y›l›nda gerçekleflen % 0.1’lik düflüflün ard›ndan, 2004 y›l›nda da % 1.3 azald›.
74
Avrupa
Parlamentosu’ndan
Reasürans
Direktifi’ne onay
Reasürans Direktifinin 2007’den itibaren üye ülkelerde yürürlü¤e girmesi bekleniyor. Uluslararas› Underwriting Birli¤i AB’deki
s›n›r ötesi reasürans›n direktifle getirilen önlemler sayesinde k›s›tlamalar olmadan yap›laca¤›n› belirtti. Birli¤in hükümet iflleri yetkilisi Nick Lowe flöyle konufltu: “Reasürans Direktifi, haks›z rekabetçi düzenlemelerin ortadan kald›r›lmas›yla Avrupa’n›n her
yerinde ayn› minimum standartlar› gerektirmektedir. Lisansl› flirketler sadece kendi ülkelerinin denetçilerine rapor verecekler,
ancak Avrupa’n›n her yerinde çal›flmalar›na imkan verecek
düzenleyici bir pasaport sahibi olacaklard›r. Bu da AB flirketlerine di¤er AB ülkelerinde ofis açmalar›n› sa¤layacakt›r. Ayr›ca
Avrupa’da yetkili bir flube açan Avrupal› olmayan flirketler
AB’nin tamam›na eriflim elde edeceklerdir.”
Direktifin di¤er avantajlar› aras›nda ise masraflar› azaltmas›,
piyasalar› uluslararas› rekabet ortam›na haz›rlamas›, Fransa, ‹spanya ve Portekiz’deki depozi-to gereksinimlerinin ortadan
kald›r›lmas› oldu¤u belirtiliyor.
Avrupa Parlamentosu’nun 7 Haziran’da onaylad›¤› Reasürans Direktifi’nin yürürlü¤e girmesiyle s›n›r ötesi reasürans ifllemlerinin ve Avrupal› reasürörlerin rekabet gücünün artaca¤›n› ve
bafl›ndan itibaren destekledikleri bu giriflimin son derece
önemli oldu¤unu ifade eden CEA yetkilileri, üye ülke bakanlar›na, direktifi bir sonraki ola¤an Avrupa Birli¤i konseyi toplant›s›nda kabul etmeleri ça¤r›s›nda bulundu.
Finans
sektöründeki
en büyük s›n›r
ötesi anlaflma
gerçekleflti
‹talyan UniCredito Alman
HVB Grubu’yla 15.4 milyar
Euro’yla (18.7$ milyar)
Avrupa’n›n en büyük s›n›r ötesi
anlaflmas›n› yapmak üzere
uzlaflt›. Anlaflmaya göre
UniCredito HVB’yi tüm
hisseleriyle beraber alacak.
Anlaflma sonucunda
bankalar›n 28 milyondan fazla
müflterisi, 7000’den fazla branfl›
ve h›zla büyüyen Orta ve Do¤u
Avrupa’da banka sektörüne
hakim bir mevkisinin olmas›
bekleniyor.
Anlaflma sonucunda
UniCredito’nun aktif-ler
baz›nda ‹talya’n›n en büyük
bankas› olacak ve hisseleri
Frankfurt ve Varflova
borsalar›nda ifllem görmeye
bafllayacak, oluflum 733 milyar
Euro’luk aktifle Avrupa’n›n
sekizinci en büyük finans kuruluflunu do¤uracak.
Anlaflman›n, toplam 1.35
milyar Euro yeniden
yap›lanma harcamas›
do¤urmas› ve karfl›l›¤›nda
2008 y›l›ndan itibaren,
maliyetlerde y›ll›k 985 milyon
Euro tasarruf sa¤lamas›
bekleniyor. Müzakere sürecine
kat›lanlar, toplam 9200
civar›nda kiflinin iflini
kaybedece¤ini ifade ettiler.
75
YAfiAM
Uçan Gökkufla¤›
PAPA⁄ANLAR
Yaz› ve Foto¤raflar:
Dr. Serhan OKSAY
76
“Kufllar aleminin kral›y›z biz!”
Kufl imparatorlu¤u üyelerinin aras›ndaki en
hararetli tart›flma hangi türün tüylerinin daha
parlak, renkli, çarp›c› ve güzel k›sacas› kimin en
egzotik oldu¤udur. Tavus ve Sülün aileleri bu konuda en iddal› olanlardand›r. En çal›ml› ve egzotik olan benim der Tavus, muhteflem kuyru¤unu
koca bir yelpaze gibi aç›p sallarken. Benim gibi
alt›n renkli tüyleri yoktur hiçbirinizin der kas›larak
Sülün. Papa¤anlar hepsini sessizce dinler, söz s›ras› kendilerine geldi¤inde konduklar› daldan kalkar, uçmaya bafllarlar, kanatlar›n›n alt› baflka üstü baflka renklerdedir, arka arkaya uçan papa¤anlar gökyüzünde bir yar›m daire olufltururlar.
Di¤er kufllar hemen bu yar›m dairenin gökkufla¤›na benzedi¤ini anlarlar. Yaln›zca Tanr›n›n yapabilece¤ine inand›klar› bu mucizeyi Papa¤anlar yaratm›flt›r. Papa¤anlar›n mucizesi gökkufla¤›n›n
renklerini tafl›malar›yla s›n›rl› kalmamakta ayn› zamanda insanlar gibi konuflabilmektedirler de. Dillerinden di¤erlerinin yan›tlayamayaca¤› flu söz-
cükler dökülür: ‘Kufllar aleminin kral›y›z biz!’.
Papa¤anlar, Psittaciformes tak›m›ndan gagalar›n›n alt parças› k›sa ve küt, üst parças› uzun
ve afla¤›ya do¤ru k›vr›k olan kufllard›r. T›rmanma
esnas›nda gagalar›n›, üçüncü bir ayak gibi kullanarak neredeyse bir kedi çevikli¤inde a¤açlar
üzerinde uçmaks›z›n h›zla yer de¤ifltirebilirler. Kufllar içinde beyin organizasyonu bak›m›ndan en
geliflmifl olanlar›d›r. Bu nedenle, taklit yetenekleri
iyi geliflmifltir. Ö¤renme yan›nda, dillerinin kal›n
ve etli yap›s› sayesinde, konuflma yetenekleri de
yüksektir. Papa¤anlar ço¤unlukla Güney Amerika’n›n tropikal ormanlar›nda ve Amazon bölgesinde, Avustralya, Zelanda, Papua Yeni Gine Endonezya gibi tropik pasifik fleridinde, Hindistan
ve Afrika’da yaflarlar.Türkiye’de do¤al ortamda
iki tür papa¤an yaflamaktad›r. Bu iki türden birisi
olan Yeflil Papa¤anlar art›k yayg›n biçimde ‹stanbul’un tüm a¤açl›k ve koruluk bölgelerinde
gözlenebilmektedir.
77
YAfiAM
Bafltan aya¤a yeflil tüylerle kapl› olan bu
cinsin sadece boyun bölgesinde siyah-k›rm›z›
bir flerit halinde, kolye görünümünde olan bir
hat bulunur. Bu yüzden kimileri bu kuflu kolyeli yeflil papa¤an olarak da isimlendirir. Yeflil
78
Papa¤an› ‹stanbul’da Çaml›ca’da, Emirgan’da, Gülhane’de, Ankara’da Atatürk Orman Çiftli¤inde v.d. di¤er bölge-lerinde s›k
a¤açl› korular›n bulundu¤u alanlarda görmek mümkündür.
79
YAfiAM
Ülkemizde sadece ‹stanbul’da, özellikle de
Gülhane Park› ve Topkap› Saray›n›n bahçelerinde gözlenebilecek
bir baflka papa¤an daha vard›r. Bu ender görülen ikinci tür, yeflil papa¤anlara göre daha
iri yap›l›, gagas› daha
kal›n, yeflil tüylü ancak
kanat üzerinde, omuz
bafllar›nda k›rm›z› tüyleri
bulunan ve kuyruk alt›
sar›ms› olan ‹skenderiye
Papa¤an›’d›r . Bu kuflu
yeflil papa¤andan ay›ran niteliklerden biri kolyesinin bulunmamas›d›r. Anayurtlar› Hindistan
olan ‹skenderiye Papa¤an-lar›n›n görüldü¤ü
en bat› nokta yak›n zamana kadar Basra Körfeziydi. Ancak Türkiye’ye kaçak olarak getirilen papa¤anlar kafeslerden kaç›nca ‹stanbul’un ikinci papa¤an türü olmufltur. Bugün ‹s-
80
tanbul’da görülen ‹skenderiye Papa¤anlar›
büyük olas›l›kla bu kaçaklardan flehrin iklimine
adapte olmay› baflaranlard›r. Papa¤anlar Türkiye’ye yerleflmekle kalmam›fl, üremeyi de (Bu
y›l iskenderiye papa¤anlar› yavrular›yla foto¤raflanm›flt›r.) baflarm›fllard›r.