Araştırma - Samsun Tabip Odası

TIPTA ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ
Prof. Dr. Cafer MARANGOZ
Ondokuz Mayıs Üniversitesi
24 Mart 2012
Tıp, Araştırma ve Araştırıcı
• Tıp: “Hastalıkları iyileştirmek, hafifletmek veya
önlemek amacıyla başvurulan teknik ve bilimsel
çalışmaların tümü, tababet.”
• Araştırma: 1.Yeni ve daha iyi bilgiyi elde etme
aktivitesidir.
• 2. “Bir gerçeği ortaya çıkarmak, bir sorunu
çözümlemek ve eldeki verileri arttırmak için bilimsel
yöntem ve tekniklerden yararlanılarak yapılan düzenli
çalışma.” Büyük Türkçe Sözlük
Bilim Ve Teknoloji Nedir?
• Bilim: “Sonuçları ve ifadeleri gözlem ve deneyle
çürütülebilen faaliyetlerin tümü” K.Popper
• -Hayat ve maddenin uyduğu kanunları açıklayan ve varlıklar arasındaki
ilişkiyi belirleyen bir bağlantılar sistemi.
• Teknoloji: Bilimin uygulaması olan teknoloji, üretilen
malları, üretimde kullanılan makine ve emeği,
toplumun sosyal, kültürel ve psikolojik varlığını
kapsar
Araştırma-Bilgi-Teknik-Endüstri
Bilgi Toplumunun Özellikleri
• Kapitalist toplum: Mal ve sermaye
Kullandıkça, dağıtıldıkça, satıldıkça azalır.
• Bilgi toplumu: Bilimsel araştırmalarla üretilen
bilgi (bilimsel bilgi İng. scientific knowledge) ve sıradan
bilgi
Bilgi, kullandıkça, dağıtıldıkça, satıldıkça artar.
Teknoloji
• Klasik Düşük Teknoloji
Dökme, kimyasallar, demir-çelik, pamuk,deri,petrol, enerji
üretimi ve nakli v.s.
• Bilime Dayalı İleri Teknoloji
Komunikasyon, uzay teknolojisi, yeni materyaller, süper
iletkenlik, tıbbi ilaçlar, biyoteknoloji ve gen mühendisliği
G.Sarton (1884–1956)’a Göre Bilim Çağları
• Sarton, George (1927–48) Introduction to the History of Science
(3 v. in 5), Carnegie Institution of Washington Publication no. 376.
Baltimore: Williams and Wilkins, Co.
• M.Ö. 450-400
400-350
350-300
300-250
250-…
Eflatun Çağı
Aristo Çağı
Öklid Çağı
Arşimet Çağı
Diğer Batılılar
G.Sarton’a Göre Bilim Çağları
• M.S.
600-650
650-700
750-1100
1100-1350
1350-…
1400-1450
Hsuan Tsang’ın Çağı
I-Ching’in Çağı
Müslüman Bilimcilerin Çağları
Cabir, Harezmi, Razi, Mas’udi,
E.Vefa, Beyruni, Ö.Hayyam,İbn Sina
ORTAK DÖNEM
Gerard, R. Bacon, J.Anatoli,
İbn Rüşt, Tusi, İbn Nefis
DOĞUDA DURAKLAMA
Uluğ Bey ve Son…
İbn Ün-Nefis (1210-1288)
• “Biz organın görevini açıklamak için,
açıklamalarımızın teorilere uygunluğuna veya
daha önce benzer olaylar geçip geçmediğine
bakmaksızın, dikkatli gözlem ve doğru bir
araştırmaya dayanmalıyız”.
Deney Ruhunun Doğması
• “Ortaçağların temel, ama bir o kadar da az
bilinen başarısı, deney ruhunun
doğmasıydı ve bu başarı öncelikle,
12. yüzyıla kadar Müslümanlara aitti.”
G. Sarton
Bilgi Ve Bilgin
• “Bilginin devamı bilginlerledir. O yüzden yüce
ataları zamanında bilgi ve bilginlere olan
hürmet ve ikram hiçbir devlette olmamıştır” s
19.
• “Bugün ilim yolu dahi oldukça bozulmuştur.
İlmiyeye ait yüksek makamların şunun bunun
aracılığı ile verilmesi doğru değildir:” Koçi Bey,
1631, s 22
Tıp Fakültesinde Niçin Araştırma Yapılır?
• İhtisas ve alt dal ihtisası yapmak isteyenleri cezp
etmek, daha yetenekliler için tercih edilir olmak
• Seçilen alanlarda derinlemesine bilgi sahibi olmak
• Eleştirel düşünce yeteneğini artırmak
• Akademik tababeti meslek edinmiş olmak
• Öğretici olma, uzmanlaşma, meşhur olma isteği
• Merak
• Akademik dereceleri elde etmek (Türkiye için birinci sebep)
Araştırma Çeşitleri
1) Niels Henrik Bohr (1885-1962): Atom modeli
Bohr tipi araştırma: Saf temel araştırma
2) Thomas Alva Edison (1847-1931): Mucit iş adamı
Edison tipi araştırma: Saf uygulamalı araştırma
3) Louis Pasteur (1822-1895):
Pasteur tipi araştırma: İhtiyaçtan doğan temel araştırma
Tıpta Nobel (1901-1998)
The Unesco Courier, May 1999
Bölge
Ödül Sayısı
Yüzde
Batı Avrupa
230
50
Kuzey Amerika
200
43
Doğu Avrupa
13
2.8
Asya
9
1.9
Avustralya
4
0.8
Latin Amerika
3
0.6
Afrika
1
0.2
• 1900-1930 arasında verilen 90’dan fazla Nobel
ödülünün ancak 4’ünü Amerikalı bilim
adamları almıştı.
• 1900-1941 arasında verilen 120 Nobel
ödülünden 12’si Amerika’ya gitti.
Üniversitelerin Verimi
•
•
•
•
Mezun ettiği öğrencilerin kalitesi ve
işlerindeki başarıları
Dünya bilimine yapmış olduğu katkı, yani
ürettiği bilgi
Üretilen bilginin paraya dönüştürülmesi ve
pazarlanması (patent)
Çevreye, millete ve dünya insanlığına
sunduğu hizmet.
Harvard’ın 3 Özelliği
• Kitapları yazanlar ile kürsüde ders
verenlerin aynı kimseler olması
• Öğrencinin çok katı standartlara göre
seçilmesi
• Kusursuzluğa duyulan büyük hayranlık
H.Rosovski, s12
ABD’de Araştırma Üniversiteleri
•
•
•
•
•
4500 (yaklaşık) Üniversite ve yüksek okul
125 Araştırma üniversitesi
1991-1995 doktora derecelerinin % 50’si
Her üniversite doktora derecesi vermiyor
Araştırma üniversitelerinin ekonomiye yıllık
katkıları 600 milyar dolar.
Kaynak: T.J.Tighe: Who’s in Charge of America’s Research Univ. 2003, s201
Ar-Ge Üniversitelerinin Görevleri
• Bilgi tabanını koruma, genişletme
• Bilim insanlarını, profesyonelleri, eğitici ve
yöneticileri yetiştirme
• Teknolojik yenilikleri yapma (ekonominin motoru)
• Tıp ve mühendislik alanındaki gelişmeleri tasarlama,
gerçekleştirme (refahın artışı)
• Sosyal, politik ve ekonomik kurumları eleştirme
• Kültür ve estetik hayatı zenginleştirme
Kaynak: T.J.Tighe: Who’s in Charge of America’s Research Univ. 2003
Tıbbi Araştırmaların Önemi
• 20.Y.Y başında ABD’de ortalama ömür: Erkeklerde 49
yıl
• 21.Y.Y başlarında ise 77 yıl
• Aşılar, diyabet tedavisi
• Hipertansiyona ve kolesterole karşı ilaçlar
• Defibrilasyan malzemeleri ve bypass
• HİV ve AIDS tedavisindeki gelişmeler
• Tıbbi görüntüleme araçlarının geliştirilmesi
AB 7.Çerçeve Programı (2007– 2013),
• İnnovativ Tıbbi çalışmalar için
2-milyar-Euro (yaklaşık $2.5 milyar U.S.).
Kök Hücre Araştırmalarından Beklenen
•
•
•
•
•
•
•
•
Omurilik hasarları
Parkinson ve Hunington hastalıkları
Kanser
Körlük ve sağırlık
ALS, MS
İnme
Yanıklar, organ nakilleri
Kalp hastalıkları, diyabet, romatizmal hastalık.
Üç Örnek
• Tıpta araştırmanın önemini açıklayan
yüzlerce örnekten üçü:
1. Louis Pasteur’ün araştırmaları-buluşları
“Tıbbiyeden 1886 yılında Yüzbaşı rütbesiyle
mezun olan Rifat Hüsameddin
(1863-1921), bakteriyoloji konusunda eğitim görmek için Paris’e Pasteur’ün yanına
gitti (1887). Dönüşünde Tıbbiye ve baytar mektebinde hocalık yaptı.”
2. Otto Loewi’nin rüyası
3. Helicobacter pylori ve ülserle ilgili çalışma ve
buluşlar
Otto Loewi’nin Rüyası (1920)
Louis Pasteur (1822-1895)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kimyager ve bakteriyolog
1847. Kimya ve fizik dalında doktora
Tartarik asit kristallerinde optik deneyler
1848. Strasbourg’ da Yardımcı Profesör
1854. Lille Üniversitesinde Profesör
1867. Sorbonne’da Profesör
Dört çocuğundan üçü tifodan yitirilir
1871. Oğlu Almanlara esir düşer
1885-1888 Pasteur Enstitüsü
Pasteur’ün Önemli buluşları
• Fermentasyonun mikrop teorisi
•
•
•
•
Pastorizasyon (63 drecede 30 dak. Isıtıp hızlı soğutma)
İpekböceği hastalığı için araştırmaları
Kendiliğinden oluşum görüşünün yıkılması
Şarbon-antraks- (1877-1881). Bakteriyi ilk üreten.
Zayıflatılmış (42 derecede) suş ile aşılama ve tam
koruma
• Tavuk kolerası, kangren, loğusa humması, v.s.
• Kuduz: 1885 iki gün önce kuduz köpeğin ısırdığı 9
yaşında çocuk (Joseph Meister) ve insanda ilk kuduz aşısı.
Rektöre Mektubu 1848
• “Saklamama gerek yok, tümüyle
yoksul bir kimseyim. Tek varlığım
sağlığım, yürekliliğim ve üniversitedeki
işimdir. .. İsteğimi olumlu bulursanız,
resmi evlenme önerisi için babam
hemen Strasburg’a gelecektir.”
• 1849 evlilik
Joseph Meister
Pasteur Londra’da Bir Tıp Kongresinde
• Kürsüye davet edildi
• O kürsüye çıkarken herkes ayakta.
• Yakınındakilere “İngiltere Veliaht Prensi geliyor
galiba. Keşke dışarıda olup karşılasak” der.
• Kongre başkanı:
• “Hayır Bay Pasteur, gelen siszsiniz.
Herkesin ayakta alkışladığı insan
sizsiniz”
Helicobacter pylori ve 2005 Nobel Ödülü
• Warren, J.R. and Marshall, B. (1983) Unidentified
curved bacilli on gastric epithelium in active
chronic gastritis. Lancet 1, 1273–1275.
• Marshall, B.J. and Warren, J.R. (1984) Unidentified
curved bacilli in the stomach of patients with
gastritis and peptic ulceration. Lancet 1, 1311–1315.
Peptilk Ülser ve Bakteri
• Hipotez: “Peptik ülsere bakteri enfeksiyonu sebep olur.”
• Genelde Helicobacter’in zararsız olduğu inancı vardı.
• Marshall ve Warren, 13 ülser hastasında H.Pylori enfeksiyonu
tespit ettiler
• Marshall hipotezini doğrulamak için H.Pylori kültürü içti.
• 1994 sonrası Helicobacter’in p. ülser ve gastrik kanser dahil Gİ
hastalıklara sebep olabileceği kabul edildi.
• Ülser nedeniyle mide operasyonları son derece azaldı
Peptik Ülserin Maliyeti
Centers for Disease Control, Atlanta, USA 1993
Dr. Barry Marshall’ın Nobel konuşmasından:
• One out of ten Americans during lifetime
1 million hospitalizations
6500 deaths per years
• Annual health care costs $6 billion
$3billion in hospitalalization costs,
$2billion in physician office visits, and
$1billion in decreased productivity and days
lost from work
Türkiye ve G.Kore
Kaynak: BTYK Raporu, sayfa 35, 10 Mart 2005
Yıl
Türkiye
G.Kore
Araştırmacı sayısı
2002
23995
141912
Ar-Ge harcaması % GSMH
2002
0,67
2,91
Bin çalışana düşen araştırmacı
2002
1,4
6,4
Özel sektör Ar-Ge
2002
28,7
74,9
Yüksek öğretim Ar-Ge oranı
2002
64,3
10,4
Triadic patent sayısı
2000
6
478
Milyon kişiye makale sayısı
2004
201
521
Milyon kişiye atıf sayısı
2004
60
-
Genel rekabet sırası
2004
55
23
Ekonomik ve Bilimsel Refahın
Karşılaştırılması
Devletin ve Özel Sektörün Ar-Ge
Harcamaları (GSMH’nın % si)
Ülke
Özel
sektör
Devlet
sektörü
Total
JAPAN
2.32
0.80
3.12
US
1.87
0.80
2.67
GERMANY
1.73
0.78
2.51
FRANCE
1.37
0.83
2.20
CANADA
1.05
0.86
1.91
UK
1.24
0.62
1.86
EU25
1.17
0.66
1.83
ITALY
0.54
0.57
1.11
Data for 2002 except Italy, 2001
Ne Yapmalı ?
•
•
•
•
•
•
•
•
Zihniyet değişikliği
Seçkin-lokomotif bilim adamı-araştırıcı
Birinci sınıf-lokomotif- üniversite ve lab.
Doğru yer, doğru zaman, doğru kimseler
Yeni ve çağdaş bir Yükseköğretim Yasası
İyi yönetim, akademik özgürlük ve özerklik
Teşvik-motivasyon ve hesap verebilirlik
GSMH'nin en az % 2’si Ar-Ge’ye