Besi projesi

ĠÇĠNDEKĠLER
1. YÖNETĠCĠ ÖZETĠ .............................................................................................................. 1
2. PROJENĠN AMACI VE KAPSAMI .................................................................................. 4
3. PAZAR ARAġTIRMASI VE PAZARLAMA STRATEJĠSĠ ........................................... 7
4. HAMMADDE ETÜDÜ ...................................................................................................... 10
5. YER SEÇĠMĠ VE ÇEVRESEL ETKĠLERĠ .................................................................... 12
6. TEKNĠK ETÜDLER VE MÜHENDĠSLĠK..................................................................... 13
6.1. PROJE KAPASĠTESĠNĠN BELĠRLENMESĠ ............................................................................ 13
6.2. ÜRETĠM TEKNĠĞĠNĠN ÖZELLĠKLERĠ VE ÜRETĠM PROSESĠ ................................................ 14
6.3. SÜRÜ PROJEKSĠYONU ..................................................................................................... 15
6.4. MAKĠNE VE DONANIMIN BELĠRLENMESĠ ........................................................................ 16
6.5. ĠNġAAT ĠġLERĠ ................................................................................................................ 16
7. ORGANĠZASYON VE ĠNSAN KAYNAKLARI ............................................................ 17
8. SABĠT YATIRIM TUTARI .............................................................................................. 18
8.1. ARAZĠ BEDELĠ ................................................................................................................. 18
8.2. SABĠT YATIRIM............................................................................................................... 18
8.3. ĠġLETME SERMAYESĠ ...................................................................................................... 18
9. ĠġLETME GELĠR VE GĠDERLERĠ ............................................................................... 19
9.1. ĠġLETME GĠDERLERĠNĠN HESAPLANMASI ........................................................................ 19
9.2. PROJE GELĠRLERĠNĠN HESAPLANMASI ............................................................................ 20
10. UYGULAMA PROGRAMI ............................................................................................ 21
11. MALĠ ANALĠZ ................................................................................................................ 22
11.1. HESAPLAMALARDA KULLANILAN VARSAYIMLAR ........................................................ 22
11.2. PROJENĠN FĠNANSMANI VE FĠNANSAL ANALĠZ ............................................................. 22
11.3. NAKĠT AKIM TABLOLARI VE TĠCARĠ KARLILIK GÖSTERGELERĠ ................................... 22
I
12. EKONOMĠK ANALĠZ .................................................................................................... 27
13. SONUÇ VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................. 29
MALĠ ANALĠZ TABLOLARI ............................................................................................. 31
EK 1:YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI VE KALKINMADA ÖNCELĠKLĠ
YÖRELERE SAĞLANAN DĠĞER DESTEKLER
II
1. YÖNETĠCĠ ÖZETĠ
1.1. PROJENĠN ADI VE TANITIMI
Bu proje kapsamında özel sektör tarafından besi sığırcılığı yapılması
incelenmektedir. Besi sığırcılığı yapacak iĢletmeler 50 baĢ besi sığırına göre
hazırlanmıĢtır. Talep analizi ve yer tespiti kısmında ise Ardahan ilinde benzer iĢletme
kurulacak yerlerin sayısı 50 olarak tespit edilmiĢtir. Söz konusu 50 iĢletmenin tamamı
birbirinin benzeri olduğundan bu rapor sadece birisi için hazırlanmıĢtır. Proje özelde
Ardahan genelde Doğu Anadolu Bölgesinde uygulanabilecek nitelikte olup, benzer
iĢletmelerin kurulup çalıĢtırılmasıyla bölgesel kalkınmaya katkıda bulunacaktır.
<
1.1.1. KURULUġ YERĠ
: ARDAHAN
1.1.2. KAPASĠTESĠ
: 50 BaĢ besi sığırı
1.1.3.TOPLAM YATIRIM TUTARI:
Sabit Yatırım
: 33.446 $
ĠĢletme Sermayesi
: 84.608 $
Yatırım Dönemi Faizleri
:-
Toplam
: 118.054 $
1.1.4. ÖNGÖRÜLEN FĠNANSMAN KAYNAKLARI
: % 45 Özkaynak
1.1.5. YATIRIM SÜRESĠ
: 1 Yıl
1.1.6. FAYDALI ÖMRÜ
: 20 yıl
1.1.7. PROJENĠN TAM KAPASĠTEDE YILLIK:
-ĠĢletme Gelirleri
: 102.031 $
-ĠĢletme Giderleri
: 85.943 $
-Brüt Nakit Farkı
: 16.088 $
1.1.8. YILLAR ĠTĠBARIYLA KAPASĠTE KULLANIM ORANLARI(%)
Her Yıl Tam Kapasitede ÇalıĢacaktır.
1
1.2. DEĞERLENDĠRME SONUÇLARI
1.2.1 MALĠ DEĞERLENDĠRME
BORÇ ÖDEME GÜCÜ (Ort)
: 1’in altında
BBN.KKO
: % 75
GERĠ ÖDEME SÜRESĠ
: 15,11 Yıl
NET BUGÜNKÜ DEĞER (% 8)
: 21.630 $
ĠÇ KARLILIK ORANI (%)
: 11
1.2.2. EKONOMĠK DEĞERLENDĠRME
I.2.2.1.KATMA DEĞER ETKĠSĠ
Ġskonto EdilmiĢ Toplam Katma Değer
- Brüt
: 219.872 $
- Net
: 207.563 $
Hasıla /Sermaye Oranı (Toplam proje)
-Brüt Katma Değere Göre
: 7,1
-Net Katma Değere Göre
: 6,7
Hasıla /Sermaye Oranı (Yıllık Ort.)
-Brüt Katma Değere Göre (%)
: 35
-Net Katma Değere Göre (%)
: 33
1.2.2.2. ĠSTĠHDAM VE ĠSTĠHDAM ETKĠSĠ (TAM KAPASĠTE)
Ġstihdam
: 2 kiĢi
Ġstihdam Etkisi
: 59.037 $
2
1.3. SONUÇ
Proje, teknik, ticari ve ekonomik açıdan yapılabilir çıkmaktadır. Ancak iĢçilik
giderleri olabildiğince düĢük tutulmasına rağmen ticari karlılık alt sınır değerlere yakın
çıkmaktadır. ĠĢçilik ücretlerinin veya iĢçi sayısının artırılması durumunda proje ticari
karlılığını yitirmektedir. Diğer taraftan projenin ihtiyaç duyduğu kredinin ağırlıklı
olarak Ziraat Bankası kredisi olması durumunda reel, faiz oranı % 8’in altına ineceği
için projenin karlılığı artacaktır.
3
2. PROJENĠN AMACI VE KAPSAMI
DAP kapsamında yapılan bölgesel geliĢme senaryoları değerlendirildiğinde,
Doğu Anadolu Bölgesi’nin hayvancılık alt sektöründe doğal avantajlara sahip olduğu ve
bu avantajlarını ileriye (gıda sektörü, deri iĢleme, vb.) ve geriye doğru (yem üretimi)
kurulacak sektörel bağlantılar ile daha yüksek bir katma değere dönüĢtürme potansiyeli
taĢıdığı gözlenmektedir. Bu potansiyelin değerlendirilmesi hayvancılık sektöründe
izlenen politikalar, dıĢ ticaret rejimi, kredilendirme, çiftçilerin eğitimi, vb. birçok
konuyu içermekle birlikte, en önemli sorunlardan biri de bölgesel Ģartlar içinde
optimum iĢletme büyüklüklerine sahip modern besi sığırcılığı tesislerinin kurulması ve
et üreticilerinde, maliyet, miktar ve kalite olarak belli standartların yakalanmasıdır. Bu
çerçevede, mevcut fizibilite raporu özelde Ardahan ili, genelde ise Doğu Anadolu
Bölgesi için uygulanabilir bir besi sığırı tesisinin temel değerlerini ortaya koymakta ve
analiz etmektedir. Projenin genel amacı; ilin ve Bölge’nin kalkınmasına öncelikli sektör
olan hayvancılık bağlamında katkıda bulunmak, sığır eti üreticileri baĢta olmak üzere,
halkın gelir düzeyinin artmasını sağlamaktır.
Ardahan ilinin nüfusu 1997 yılı sayımına göre 128.606 kiĢi olup, % 75’i tarımda
çalıĢmaktadır. Bu oran, Türkiye ortalamasının çok üzerindedir.
Ġlde tarla arazileri içerisinde yem bitkilerine ayrılan pay % 8,6 (7.600 ha.) gibi
yetersiz bir orandadır. Diğer taraftan toplam kullanılan arazinin % 77’si çayır ve mera
alanına karĢı gelmektedir.
Ardahan ilinde 1997 yılı itibarıyla kesilen sığır sayısı 4.616 baĢ olup, sığır
baĢına karkas ağırlığı ortalaması 104 kg.’dır. Dolayısıyla sığır eti üretimi 480 ton/yıl
olarak gerçekleĢmiĢtir.. Bölge illeri içerisinde sığır varlığı bakımından üçüncü sırada yer
alan Ardahan’ın gerek hayvan baĢına et verimi ve gerekse toplam sığır eti üretimi
açısından Bölge ve Türkiye geneline göre çok düĢük düzeyde olması, ilde besiye
alınabilecek sığır materyalinin özellikle entansif besiye alınmadan il dıĢına
pazarlanmasından kaynaklanmaktadır. Üstelik ilde toplam sığır varlığı içinde kültür ırkı
ve melezlerinin oranı küçümsenemeyecek boyuttadır (% 54).
4
Ġlde, Tarım Bakanlığı 1998 yılı kayıtlarına göre, karma yem fabrikası ve et
iĢleme tesisi bulunmamaktadır. Bu durum da yukarıdaki gerçeği desteklemektedir.
Çünkü sığır yetiĢtiricileri genç hayvanlarını sadece meraya dayalı olarak büyütmekte ve
yaklaĢık bir yaĢ civarında da entansif besi amacıyla il dıĢına satmaktadırlar. Bu durum
da üretimin önemli bir kısmının ilde yapılmamasından dolayı önemli bir ekonomik
kayba yol açmaktadır.
Ardahan ilinde, hayvansal üretim yapan kuruluĢlar örgütlü bir yapıda değillerdir.
Bu durum
hem
üretim
girdileri,
hem
de
pazarlama
açısından
dezavantaj
oluĢturmaktadır.
GeliĢmiĢ ülkelerde olduğu gibi üreticilerin kooperatif veya baĢka ad altında
örgütlenerek ürünlerini pazarda daha etkin bir Ģekilde pazarlamaları gerekmektedir.
Ġlde entansif üretime model oluĢturacak ve entegre üretim gerçekleĢtirecek bir
sistemin kurulması ile, öncelikle aile tipi iĢletmecilikten kurtulup pazara dönük besi
sığırcılığı iĢletmesi haline getirilmesi projenin ana amacını oluĢturmaktadır. Nitekim
AB ülkelerinde, 1973-1985 yılları arasında sektördeki iĢletme sayısı % 44 dolayında
azalmıĢ, buna karĢılık aynı sürede besi sığırcılığı iĢletmelerinde iĢletme baĢına düĢen
ortalama sığır sayısı % 50 oranında artmıĢtır.
Bu proje kapsamında en az 50 baĢ kültür ırkı veya melezi kapasiteli ve en az 50
adet besi sığır iĢletmesi kurulması planlanmıĢtır.
Besi iĢletmecilerinin girdi fiyatlarını düĢürecek ve pazarlama kolaylığı
sağlayacak bir entegre firma, projenin gerçekleĢmesi ve yürütülmesinde öncülük
edecektir. Bu firmayla besi iĢletmecileri karĢılıklı menfaatlerini de gözetecek bir
sözleĢme ile iĢ birliğine gideceklerdir. Firmaya ait et entegre tesisleri ile yem
fabrikalarının ekonomik kapasitede çalıĢabilmeleri ve besi iĢletmecilerinin de yeterli
düzeyde gelir sağlayabilmeleri için en az 50 baĢ kapasiteli 50 veya daha fazla besi
iĢletmesi kurulacaktır.
Proje sahibi firma, besicilere kaliteli yem sağlarken, canlı
hayvanlarını yerinde alarak onlara pazar kolaylığı sağlayacaktır. Besiciler de firmanın
talep ettiği besi hayvanını firmaya temin etmiĢ olacaktır.
5
Bu faaliyetten hayvan yetiĢtiricileri, girdileri ucuza temin edilen ve pazarlama
imkanları olan ve modern tesislerde hijyenik ve çağın gerektirdiği modelle hayvancılık
yapacaklardır . Bu sayede geleneksel küçük aile tipi iĢletmelerden kurtulacaklardır.
Hayvan yemi yetiĢtiren çiftçilerin ürünlerinin daha iyi değerlendirilmesi ile gelirleri
artacak, böylece VIII. BeĢ Yıllık Kalkınma Planında da hedeflenildiği gibi toplam ziraat
içinde yem bitkileri üretim miktarı artacaktır. Hayvansal ürünleri iĢleyen ve yem üreten
fabrikaların faal kapasiteleri ve ülke ekonomisine sağlayacakları katma değer artacaktır.
Nakliyecilerle, sağlık hizmeti sunan sektörler vb. ilave gelir sağlayacaklardır. Ayrıca,
devlet vergi geliri sağlayacak , tüketicilerde hem kaliteli ve hem de daha ucuz hayvansal
gıda tüketeceklerdir.
Projenin hayata geçirilmesiyle aĢağıdaki faydalar sağlanacaktır;
1. Hayvancılık sektörünün geliĢtirilmesi ile, kısa dönemde ekonominin yaĢadığı
istihdam sorununun çözülmesi,
2. Entansif hayvancılık ile birlikte model iĢletmeler oluĢturulup, önce ilde
sonra da Bölge’de bu tip iĢletmelerin yaygınlaĢtırılması,
3. Et üretiminin artırılması dolayısıyla çiftçi gelirinde artıĢ sağlanması,
4. Modern hayvancılık tekniklerinin uygulanabilir hale gelmesi,
5. Çiftçinin genetik kabiliyeti yüksek kültür ırkı veya melezi hayvan kullanarak
entansif sığır besisi yapması,
6. Bu iĢletmelerin çiftçi birlikleri çatısı altında toplanıp, çiftçilerimizin örgütlü
yapıya kavuĢturulması,
7. Bitkisel üretimdeki esas gayenin geliĢmiĢ ülkelerde olduğu gibi hayvansal
üretimi artırmak olduğunun çiftçilerimiz tarafından uygulamalı olarak
görülmesi,
8. Ġlimizde % 8 olan yem bitkileri ekim alanının kurulacak bu iĢletmeler ve
organizasyonlar öncülüğünde daha yüksek değerlere çıkarılması,
9. Yurt içi hayvancılık kredilerinin ilde yeterince kullanılmasının sağlanması.
6
3. PAZAR ARAġTIRMASI VE PAZARLAMA STRATEJĠSĠ
Ardahan’da il nüfusunun % 75’i hayvancılıkla uğraĢmaktadır. Ancak Türkiye ve
Doğu Anadolu Bölgesi’nin diğer illerinde olduğu gibi, Ardahan’da bulunan büyük baĢ
hayvan iĢletmelerinin % 17’si 1-10 baĢlık % 73’ü 10-50 baĢlık, % 5 kadarı da 50
baĢlıktan büyüktür. Göle ilçesinde Tarım ĠĢletmeleri Genel müdürlüğüne bağlı
boğahanenin bulunması ilde kültür ırkı ve melezinin yaygın olmasını sağlamıĢtır.
Ardahan iklim ve coğrafi yapısı itibarı ile geniĢ ve verimli çayır ve meralara
sahiptir. Ayrıca toplam tarım arazileri içerisinde yem bitkileri ekim alanlarının
Bölge’nin diğer illerine göre daha yüksek oranda olması, sığır besisi açısından bir
avantaj sağlamaktadır. Ġlde karma yem üreten bir fabrika bulunmamaktadır. Karma yem
ihtiyacı çevre illerden sağlanmaktadır.
Ġlde 1997 yılı itibarıyla 1.820 ton kırmızı et üretilmiĢtir. Kırmız et üretimi il
ihtiyacını karĢılamak amacı ile yapılmaktadır. Ġlde yeterli ölçüde kesimhane ve et
iĢletme tesisleri bulunmamaktadır. Bu nedenle beslenen hayvanların büyük çoğunluğu
diğer illere canlı hayvan olarak sevk edilmektedir. Söz konusu durum, ilde besi
sığırcılığının geliĢmesinin önündeki en önemli engeldir. Ġlde yetiĢtirilen besi sığırlarının
canlı olarak büyük Ģehirlere sevk edilmesi, bir taraftan pazarlama maliyetini artırırken,
diğer taraftan nakliye sırasında vurma ve çarpmaya bağlı kayıplara yol açmaktadır.
Ayrıca, nakliye stresinin hayvanlar üzerinde yaptığı etkiye bağlı olarak fire artmakta ve
randıman düĢmektedir.
Bu nedenle ilin mevcut besi kapasitesinin % 50’si kullanılmakta, % 50’sinden
ise maalesef yararlanılmamaktadır.
Ġç piyasa dengelerini düzenlemek ve et ihtiyacını gidermek amacıyla yapılan
kasaplık canlı hayvan ithalatı, uzun süre devam etmesine karĢın amacına ulaĢamamıĢtır.
Önce bakanlık tarafından baĢlatılan, daha sonraları özel Ģirketler tarafından yürütülen
canlı hayvan ithalatı; yeterli kontrol ve denetim yapılmaması, kredilendirme dağıtım
yönetim ve Ģartlarının yetersizliği gibi nedenlerle, ülke hayvancılığına beklenen faydayı
7
sağlamamıĢtır. Netice itibarıyla Bölge ve Ülke yetiĢtiricileri mağdur olmuĢ ve ülke
ekonomisi önemli ölçüde zarara uğramıĢtır.
Nitekim FAO verilerine göre canlı hayvan ve et ithalatının serbest olduğu 1995
yılında Türkiye’ye 69.211.000 $’lık ithalat gerçekleĢmiĢ ve yılda 182.077 baĢ hayvan
kesilmiĢtir. Buna karĢılık 1997 yılında ithalatın sınırlandırılması ile ancak 395.000 $’lık
ithalat gerçekleĢtirilmiĢ ve o yıl Türkiye’de 2.382.340 baĢ hayvan kesimi yapılmıĢtır.
Bu da ithalat politikasının yanlıĢlığında ülke sığır besiciliğinin ne denli zarara
uğratıldığını net bir Ģekilde göstermektedir. Bu yanlıĢ politikaların temel nedeni de sığır
besicilerinin kendi geleceklerini tayin edebilecek örgütlü yapıya sahip olmamalarıdır.
Tarımsal Kalkınma ve Tarım Kredi Kooperatifleri gibi organizasyonlar da kısmi yem
kredisi vermekten ileri gidemeyen bir faaliyet göstermektedirler.
Verimli üretim projeksiyonları, etkin pazarlama sistemleri ve ülkede sığır
besiciliğine iliĢkin geliĢtirilen politikalar üzerinde yaptırımı olan bir örgütlenmeye
gidilmelidir. Günümüze kadar besiciliğin geliĢmemesi ise, tamamen organizasyon
yetersizliğinden ileri gelmektedir. Örgütlü olmayan üretimlerde, bir taraftan girdilerin
daha pahalı olması nedeniyle üretim pahalıya yapılmakta, diğer taraftan maliyeti yüksek
ve etkisiz bir pazarlama yapılmaktadır. Bu da iĢletmelerin karlılığını düĢürmektedir.
Buna bağlı olarak da besi iĢletmeleri, aile tipi iĢletmeciliğin dıĢına çıkamamaktadır.
Pazarlama iĢi de il kasaplarının ve hayvan toplayan hayvan tüccarlarının vicdanına terk
edilmektedir.
Bu proje baĢta Ardahan ili olmak üzere, Bölge besi sığırı yetiĢtiricileri ile gıda
ve yem sanayiine sahip firmalar ve bitkisel üretim yapan çiftçileri bir araya getirip,
bunların karĢılıklı menfaatleri doğrultusunda sözleĢme yapmalarına öncülük edecektir.
Diğer bir deyiĢle, sözleĢmeli hayvancılık modeli ile bir taraftan daha ucuz yem, daha
ucuz kırmızı et ve mamulü elde edilirken, diğer taraftan iĢlenmiĢ ürünlerle daha geniĢ
bir pazara hitap eden önemli bir sektör ortaya çıkacaktır. SözleĢmeli hayvancılık;
hayvan yetiĢtiricileri, bitkisel üretim yapan çiftçiler, imalat sanayiinde belli bir alt
yapıya sahip firmalar veya üretici birlikleri arasında yapılan antlaĢmalar ile yapılacaktır.
Söz konusu bu oluĢumla, birim ürününün üretim maliyeti geliĢmiĢ ülkeler ile aynı
8
düzeye çekilecektir. Bu arada devlet geliĢmiĢ ülkelerin uyguladığı ithalat ve ihracat
politikalarını, Türk üreticisi için de uygulamalıdır. Söz konusu iĢbirliği oluĢturulduğu
takdirde Ardahan ve tüm Bölge’de sığır besiciliği daha cazip hale gelecek böylece et ve
et ürünleri, ithalat ürünleri içinde değil, ihracat ürünleri arasında yer alacaktır.
9
4. HAMMADDE ETÜDÜ
Besi sığırcılığında gerekli olan girdilerin en önemlilerinden biri, besiye uygun
hayvandır. Bölgede genetik kapasitesi uygun, yeter sayıda besi materyali olabilecek
kültür ırkı ve melezi erkek dana bulabilmek mümkündür. Bu yüzden hayvan materyali
genellikle Bölge’den temin edilecektir. Eğer ihtiyaç olursa, besi materyali, imkanlar
dahilinde Türkiye’nin muhtelif yerlerinde üretim yapan Damızlık Sığır YetiĢtiriciler
Birliği ve üyelerinden ve ayrıca Devlet Tarım ĠĢletmelerinden de temin edilecektir.
ĠĢletmelerde bakıcılar, mümkün olduğu ölçüde iĢletme sahibi ve aile bireyleri
olacaktır. Eğer bakıcı gerekirse bölgeden temin edilecektir.
Ahır kurulacak araziler; ulaĢımı kolay, alt yapı (su ve elektrik) bakımından
yeterli, tarıma elveriĢsiz ve yerleĢim birimlerinin dıĢında seçilecektir.
Projede teknik personel ve ilaç giderleri için Bölge’deki mevcut Tarım Ġl
Müdürlüğü personelinden ve özel müteĢebbislerden yararlanılacaktır.
Hammadde açısından ihtiyaç duyulan girdi de yem ihtiyacıdır. Besi sığırlarının
beslenmesi kullanılan yemler 2 gruptur.
1. Kaba yemler: ÇeĢitli yem bitkilerine ait kuru ve yeĢil otlar ile silajları
kapsar (yonca, fiğ, arpa ve yulaf hasılı ile mısır silajı vs).
2. Karma yemler: Birim hacimde yüksek düzeyde besin madde içeren yemler
ve katkı maddelerinin belirli ölçülerde homojen bir Ģekilde karılması ile imal
edilir
Kaba Yemler
Besin madde düzeyi iyi, ham selüloz oranı % 20’nin üzerinde olan yemlerden
besi hayvanlarının besin maddesi ihtiyaçlarının bir kısmı karĢılanırken, rumen
regülasyonu için de özellikle yapısal madde ihtiyacı karĢılanacaktır. Kaba yemler, çayır
ve meralardan elde edilenlerin dıĢında yonca, fiğ, mısır silajı ve tahıl hasılı gibi kültür
yem bitkilerinden oluĢmaktadır. Kaba yem seçiminde yemin rengine, yaprak düzeyinin
iyi olmasına özen gösterilirken, her tür kötü koku ve yabancı maddenin de olmamasına
10
dikkat edilmelidir. BaĢta silajlar olmak üzere, yemlerin mikroorganizmalar tarafından
kontamine olmaması gerekir. Yine silajlarda yanlıĢ fermantasyon oluĢmamalıdır.
Besi iĢletmecileri, ihtiyaç duydukları kaba yemleri bitkisel üretim yapan bölge
iĢletmelerinden satın alacaklardır.
Karma Yemler
Besi hayvanlarının yapısal madde ihtiyaçlarını karĢılamak amacıyla karıĢıma
katılan kaba yemlerle besin maddesi ihtiyaçlarının bir kısmı da karĢılanabilmektedir.
NRC standartları baz alınarak belirlenmiĢ besin maddesi ihtiyaçlarının kaba yemlerle
karĢılanmayan kısmı ise yoğun yemler ve katkı maddeleri kullanılarak hazırlanmıĢ
karma yemlerden (besi yemi) karĢılanacaktır. Projede kullanılan karma yemler,
çevredeki karma yem fabrikalarından satın alınacaktır.
Toplam yem ihtiyacı hayvanların besi döneminde tahmini yemden yararlanma
oranları baz alınarak hesaplanmıĢtır (1 kg canlı ağırlık artıĢı için ortalama 7,5 kg yem
kuru maddesi). Karma yem miktarı hayvanların besin maddesi ihtiyaçlarını
karĢılamaları (NRC Standartları’na göre) üzerinden (toplam yemin yaklaĢık % 80-85’i),
kaba yem ise yapısal madde (ham selüloz) ihtiyaçlarını karĢılamaları üzerinden (toplam
yemin yaklaĢık % 15-20’si) hesaplanmıĢtır. Canlı ağırlık kazancı bir besi dönemi için
ortalama 180 kg olarak tahmin edilmiĢtir.
Karma yem 0,1875 $ /kg x 56 ton x 2 dönem = 21.000 $
Kaba yem 0,125 $ /kg x 12 ton x 2 dönem = 3.000 $
Toplam yem alım tutarı = 24.000 $
Yem Konusunda Genel Değerlendirme
Bölge’nin mevcut imkanlarının değerlendirilmesinin yanı sıra, proje kapsamında
baklagil ve buğdaygil yem bitkileri üretimi ile hayvancılığın temel girdisi olan yem
konusunda miktar ve kalite açısından dar boğaz yaĢanmayacağı düĢünülmektedir.
11
5. YER SEÇĠMĠ VE ÇEVRESEL ETKĠLERĠ
Proje Ardahan ilinde uygulanacaktır. Ġldeki ilçelerin sulanabilir arazi varlıkları,
ulaĢım
durumları,
iklim
ve
topoğrafik
Ģartları,
hayvancılık
ile
uğraĢan
yetiĢtiricilerimizin bilgi düzeyleri, hali hazır durumdaki hayvancılık iĢletmelerinin
yapıları ve ilçelerde yapılmakta olan hayvancılık tür ve sayıları dikkate alındığında,
ileride belirtilen ilçelerde, hazırlamıĢ olduğumuz tip projenin uygulanabileceği
düĢünülmüĢtür.
Tesis, özellikle yerleĢim birimlerinin dıĢında inĢa edilecek ve tesiste gübrenin
toplandığı gübre çukuru da yapılacaktır. Toplanan gübrelerin bir kısmı tarımsal
üretimde özellikle yem bitkileri üretiminde kullanılacak ve artan kısmı da çevre
iĢletmelere satılacaktır. Bu yüzden çevreye olumsuz bir etkisi olması mümkün değildir.
Bu bağlamda ÇED raporu gerekmemektedir.
12
6. TEKNĠK ETÜDLER VE MÜHENDĠSLĠK
6.1. Proje Kapasitesinin Belirlenmesi
Proje kapasitesinin belirlenmesinde dikkate alınan hususlar;
1. Talep taraflı sınırlamalar: Bu projede yukarıda da açıklandığı gibi bölgede
bulunan et tesisleri ve diğer kullanımlar, ağırlıklı olarak besi sığırcılığı
tesisinin sayısını belirlemektedir.
2. Teknik sınırlamalar: Her bir iĢletme 50 baĢ besi sığırından oluĢtuğu için kaç
adet iĢletme kurulması konusunda herhangi bir sınırlama yoktur. Ġstendiği
kadar benzer tesis tekrarlanabilir.
3. Hammadde kaynaklı sınırlamalar: Tesis kurulacak uygun yer bakımından ve
hayvanları beslemek için kullanılacak yemlerin yeterliliği bakımından konu
incelendiğinde, bir sınırlamadan söz etmek mümkündür. Bu amaçla yapılan
çalıĢmada aĢağıda isimleri verilen yerlerde tesis kurulmasının uygun olduğu
ortaya çıkmıĢtır. 50 sayısının daha fazla artırılmasını sınırlayan bir neden de
talebin yanında tesisi kurulacak yerlerin durumudur.
4. Finansman taraflı sınırlamalar: ĠĢletme büyüklüğünün seçimi konusuna
finansman açısından bakıldığında ise, finansmanın ciddi bir sınırlama
getirmediği görülmektedir. Tesisler ayrı ayrı kurulacağı için değiĢik Ģirketler
veya çiftçiler bu iĢe giriĢebilecektir.
Sonuç olarak, projenin kapasitesini belirleyen asıl unsurlar; ete olan talep ve
tesis kurulacak uygun yerlerin varlığı ve yem bulunurluğudur. Ġldeki ilçelerin kaba yem
üretimleri, ulaĢım durumları, kültür ırkı ve melezi sığır varlıkları dikkate alındığında
aĢağıdaki iĢletme sayıları dağılımı yapılmıĢtır.
13
ĠĢletme Kurulacak Yerler
Ġlçeler
ĠĢletme Sayısı
Merkez
15
Çıldır
10
Damal
5
Göle
5
Hanak
10
Posof
5
Toplam
50
Ardahan ili genelinde yukarıdaki veriler ıĢığında 50 baĢlık, 50 adet besi
sığırcılığı iĢletmesi kurulabilir ve bu durumun devamında il yetiĢtiricileri devletin de
desteği ile Ardahan ili besi sığırı yetiĢtiricileri birliği oluĢturulabilir. Hayvan
yetiĢtiricilerinin örgütlenerek bir araya gelmeleri, güçlenmelerini sağlayacaktır.
Pazarlama baĢta olmak üzere yetiĢtiricilerin tek tek etkin bir Ģekilde yapamayacakları
iĢler, örgütler tarafından kolaylıkla ve daha etkili bir biçimde yerine getirilebilir. Ġlin
yukarıda sözü edilen 3 ilçesinde hali hazır durumda üretilen sığır etine ilave olarak yeni
kurulacak iĢletmelerle birlikte et üretim kapasitesi 1.200 ton/yıl civarında arttırılacaktır.
Bu da özel giriĢimcilerin dikkatlerini bu sektöre çevirmesini sağlayacaktır.
Hayvancılık açısından geliĢmiĢ ülkeler incelendiğinde, et üretim-iĢletmepazarlama konuları ya devlet ya da yetiĢtirici birlikleri tarafından kontrol ve düzenleme
altına alınmıĢtır. Sektörün yapısından kaynaklanan bu durum dikkate alındığında,
modern iĢletmecilik ve örgütlenme sonucunda üretici merkezli bir anlayıĢa geçilmesi
mümkün olabilecektir.
6.2. Üretim Tekniğinin Özellikleri ve Üretim Prosesi
Proje uygulama bölgesi olan Ardahan ilinin iklim Ģartlarına en uygun ahır tipi
olduğu düĢünülerek; 50 baĢlık, komple sundurmalı, beton zeminli, soğuk rüzgar tarafı
duvarla kaplı demir konstrüksiyonlu, padoklarla bölmelenmiĢ açık besi üniteleri
yapılacaktır. Duvara karĢı gelen cephe komple yemlik içerecek ve birim hayvan baĢına
14
70 cm. yemlik geniĢliği hesaplanacaktır. Yemliğin hayvana bakan duvarının yüksekliği
padok zemininden 35 cm., yemlik iç tabanı ise aynı zeminden 11 cm. yükseklikte olacak
ve yemlik dıĢ duvarı servis yoluna meyilli olarak bağlanacaktır. Besi ünitesi hayvan
davranıĢlarının gereği ve sevk ve idare kolaylığı için 3 padok bölmesine ayrılacaktır. Üç
bölmeye 2 adet suluk (iki bölme arasına bir ortak suluk ) tesis edilecektir.
Bu projede, özellikle kültür ırkı veya melezi 9-12 aylık erkek danalar
kullanılacaktır. Kültür ırkları süt emme dönemi sonrası yapılan entansif besi
uygulamasında tüm besi boyunca ortalama 1 kg.’ın üzerinde günlük canlı ağırlık artıĢı
sağlarlar. Aynı zamanda bu ırklarda beside yemden yararlanma kabiliyeti değerleri de 610: 1 kg. civarındadır. Melezler de buna yakın performans gösterirler. Oysa yerli
ırklarda aynı besi uygulamasında günlük ortalama ağırlık artıĢı 700 gr., yemden
yararlanma kabiliyeti değeri ise 15-24: 1 kg. civarındadır. . Yani yerli ırklar 1 kg. canlı
ağırlık kazancı için 15-24 kg., oysa kültür ırkları 6-10 kg. yem kuru maddesi tüketirler.
Bu değer de yem maliyetini oldukça düĢürmektedir. Ayrıca, beside özellikle erken
dönemde, besiye baĢlama besi performansının daha yüksek olmasını sağlar.
6.3. Sürü Projeksiyonu
ĠĢletmenin yatırım dönemini müteakiben her iĢletmeye 50 baĢ besi danası
(ortalama 200 kg. canlı ağırlıkta) temin edilecek, yaklaĢık 6 ay sürecek besi uygulaması
sonunda hayvanlar (ortalama 400 kg. canlı ağırlıkta) elden çıkarılacaktır. Bunun
sonunda hemen besiye uygun hayvanların alımı ile yeni besi dönemine geçilecektir.
Dolayısıyla her yıl 2, dönem besi uygulaması gerçekleĢtirilecektir.
Projenin esas sahibi entegre bir firma olacağından ve üreticiler ile sözleĢmeli
olarak üretim gerçekleĢtirileceğinden, üretilen kasaplık hayvan, firma tarafından
karĢılıklı sözleĢmeye bağlı kalmak Ģartıyla toplanacak, iĢlenecek ve pazara arz
edilecektir. Bu bağlamda kasaplık hayvanın karkas ağırlığının kg fiyatının
2.650.000 TL. olacağı düĢünülmüĢtür. Fiyatlar rayiç piyasa fiyatlarına göre
belirlenecektir. SözleĢme gereği ürünlerin sürekli satıĢı yapılabilecektir. 50 baĢlık
iĢletmeler örnek iĢletmeler olarak seçilmiĢtir. Bu diğer üreticilerin de gör-yap modeline
göre bu modele yakınlaĢmasını sağlayacak ve eğer gerekirse modele dahil olmaları
15
sağlanacaktır. Ġlde et ve et ürünlerine ait bir tesisin olmaması böyle bir yatırımı zorunlu
kılmaktadır. Ancak, yatırım gerçekleĢinceye kadar yakın il olan Kars ili bu ihtiyaca
cevap vermek amacıyla kullanılabilecektir.
6.4. Makine ve Donanımın Belirlenmesi
Tesis, yarı açık besi ünitesi, gübre çukuru, kaba yem silosu, karma yem deposu
ve padoklardan oluĢmaktadır. Besihane padoklarla bölünecek, suluklar her iki padoka 1
tane bileĢik kaplar seviyesi prensibine göre çalıĢan yalaklar olarak tesis edilecektir.
Yemlik padokların önünde ve her hayvana 70 cm. geniĢlik hesabı ile yapılacaktır.
Gübreler gübre çukurunda toplanacak, yaklaĢık 6 ayda bir, çukur boĢaltılacaktır.
6.5. ĠnĢaat ĠĢleri
Besi ahırı binası, Bayındırlık Bakanlığı birim fiyatlarına göre 1.sınıf inĢaat
giderleri üzerinden hesaplanmıĢ olup, 263 m2 üzerine kurulacaktır. ĠĢletmenin ihtiyacı
olan karma yemin depolanması için 150 m2’lik bir depo inĢa edilecektir. Bunun yanında
120 m2 gübre ve Ģerbet çukuru 1. sınıf inĢaat giderleri üzerinden hesaplanmıĢtır. Ayrıca,
kaba yemlerin depolanması için 250 m2’lik sundurmalı bir hangar yapılacaktır.
Çevrenin temizliği için gübre ve Ģerbet çukurluğunun üzeri beton kapakla
kapatılıp, çevreye stabilize malzeme serilecektir.
16
7. ORGANĠZASYON VE ĠNSAN KAYNAKLARI
ĠĢletmeler aileler tarafından iĢletilecektir. Bu durumda aile yapısı iĢletmenin
Ģeklini belirleyecektir. DıĢ alım satımlarda ise organizatör firma destek sağlayacaktır.
Bu aĢamada organizatör firmanın ne Ģekilde örgütleneceğinin incelenmesine ihtiyaç
bulunmayıp, satıĢ giderleri organizatör firma tarafından yapılacak masrafları da
karĢılayacak Ģekilde tahmin edilmiĢtir.
17
8. SABĠT YATIRIM TUTARI
8.1. Arazi bedeli
Tesisin kurulacağı arazi bedeli 2.441 $’dır. Arazi seçiminde tarıma uygun
olmayan, ancak ulaĢımı kolay ve alt yapısı uygun olan yerler göz önüne alınmalıdır.
8.2. Sabit Yatırım
8.2.1. ĠnĢaat ĠĢleri
ĠnĢası planlanan 50 baĢlık besi sığır ahırı, yem deposu, kaba yem silosu ve gübre
çukurunun 2000 yılı Bayındırlık ve Ġskan Bakanlığı birim fiyatlarına göre tutarı ek
tablodaki gibidir.
8.2.2. Tesisat ĠĢleri
Elektrik ve sıhhi tesisatla ilgili yatırım tutarları Mali Analiz Tabloları Bölümünde
verilmiĢtir.
8.2.3. Genel Giderler
Yatırım safhasında haberleĢme, kırtasiye, ulaĢım vs. giderler için toplam yatırım
tutarının % 2’si alınmıĢtır.
8.2.4. Beklenmeyen Giderler
Bu bölüme kadar olan hesaplamaların % 5’i alınmıĢtır.
8.3. ĠĢletme Sermayesi
ĠĢletme gideri olarak düĢünülmesi gereken en önemli kalemler; canlı hayvan
alımı, yem alımı ve çalıĢanların maaĢlarıdır. Hayvanların yılın ilk aylarında satın alınıp
son aylarında satılacağı düĢünüldüğünde, iĢletmenin 1 yıl süreyle ihtiyaç duyacağı
finansmanın sürekli elde bulundurulması gerekmektedir. Bu nedenle iĢletme sermayesi
amortismanlar hariç bir yıllık iĢletme giderlerine eĢit alınmıĢtır. Diğer taraftan iĢletme
sermayesine faaliyet yılının ilk bir kaç ay geçtikten sonraki dönemlerinde ihtiyaç
duyulacağı için kredi kullanımı iĢletme döneminde baĢlatılmıĢtır. ĠĢletme sermayesinin
kalan kısmı öz kaynaklardan karĢılanacaktır.
18
9. ĠġLETME GELĠR VE GĠDERLERĠ
9.1. ĠĢletme Giderlerinin Hesaplanması
Projenin iĢletme giderlerini oluĢturan hayvansal üretim giderleri aĢağıdaki gibi
sıralanmıĢtır.
9.1.1. Hayvan Alımları
Canlı hayvan bedeli aĢağıdaki gibi olacaktır.
50 baĢ 9-12 aylık erkek besi danası x 468.75 $ x 2 dönem = 46.875 $
9.1.2. Yem Alımları
Toplam yem ihtiyacı, hayvanların besi döneminde tahmini yemden yararlanma
oranları baz alınarak hesaplanmıĢtır. Karma yem miktarı hayvanların besin madde
ihtiyaçlarını karĢılamaları (NRC Standartları’na göre) üzerinden, kaba yem ise yapısal
madde (ham selüloz) ihtiyaçlarını karĢılamaları üzerinden hesaplanmıĢtır.
Karma yem 0,1875 $ /kg x 56 ton x 2 dönem = 21.000 $
Kaba yem 0,125 $ /kg x 12 ton x 2 dönem = 3.000 $
Toplam yem alım tutarı= 24.000 $
9.1.3. Ġlaç ve Veteriner Giderleri
Koruyucu aĢılamalar, veteriner ve tedavi giderleri için hayvan baĢına dönemlik
ortalama 15.625 $ gider kabul edilmiĢ ve 50 baĢ x 15.625 $ x 2 dönem = 1.562,5 $
hesaplanmıĢtır.
9.1.4. Elektrik, Su ve Akaryakıt Giderleri
Hayvan baĢına ortalama dönemlik 3,125 $ elektrik ve akaryakıt gideri olacağı
kabul edilmiĢ ve 50 baĢ x 3,125 $ x 2 dönem = 312,5 $ hesaplanmıĢtır.
9.1.5. Amortismanlar
Amortismanlara ait hesaplamalar Mali Analiz Tabloları Bölümünde Tablo-9’da
verilmiĢtir.
19
9.1.6. Bakım Onarım Giderleri
Bakım onarım giderleri inĢaat, tesisat ve donanımın % 2’si olarak
hesaplanmıĢtır.
9.1.7. Genel Giderler
Genel giderleri sabit yatırımın % 2’si olarak hesaplanmıĢtır.
9.1.8. ĠĢçilik
ĠĢletmelerde Bölge’nin durumu esas alındığından, her 50 baĢlık besi sığırı
iĢletmesi bir aile tarafından yapılacaktır. 50 baĢlık hayvan için 2 iĢçinin yeterli olduğu
düĢünülmektedir. Her bir iĢçinin brüt maaĢı 234.4 $ alındığında yıllık iĢçilik gideri 5625
$ olacaktır.
9.1.9. Beklenmeyen Giderler
Buraya kadar yapılan harcamaların % 3’ü olarak alınmıĢtır
9.1.10. Pazarlama Giderleri
Buraya kadar yapılan harcamaların % 2’si olarak alınmıĢtır.
9.2. Proje Gelirlerinin Hesaplanması
9.2.1. Hayvan SatıĢları
Besi danaları kesim olgunluğuna (ortalama 400 kg. canlı ağırlık) ulaĢtıklarında
satılacaklardır. Bu ağırlıktaki bir hayvan % 60 randıman ile yaklaĢık 240 kg. karkasa
sahip olur. Bugün için 1 kg karkasın fiyatı 4,2 $’dır. Dolayısıyla 4,2 $ x 240 kg x 50 baĢ
x 2 dönem = 100.313 $ dönem sonu hayvan satıĢı geliri elde edilecektir.
9.2.2. Gübre SatıĢları
Hayvan baĢına dönemlik 2 ton gübre üretileceği tahmin edilmektedir.
2 ton x 50 baĢ x 0,0086 $ x 2 dönem = 1.719 $
20
10. UYGULAMA PROGRAMI
Yatırımın 12 ayda tamamlanacağı öngörülmüĢtür. ĠĢletme binası, mimari
projenin çiziminden sonra mühendislik projesi ve makine teçhizat elektrik montajı
anahtar teslimi olarak yapılacaktır. Tesis, 12. ayda deneme üretimine alınacaktır.
Deneme üretimi 1 ay sürecektir.
Uygulama Termin Planı
Harcamalar/Aylar
1
2
3
4
Arsa Temini
Etüt Proje ĠĢleri
ĠnĢaat ĠĢleri
Tesisat ĠĢleri
Makine Donanım
ĠĢletmeye AlıĢma
21
5
6
7
8
9
10
11
12
13
11. MALĠ ANALĠZ
11.1. Hesaplamalarda Kullanılan Varsayımlar
1. Tüm hesaplamalar 2000 yılı fiyatları sabit alınarak $ cinsinden yapılmıĢtır.
2. Makine-teçhizat için yapılan hesaplamalarda $ kuru 640.000 TL olarak
alınmıĢtır.
3. Net Bugünkü Değer (NBD) hesaplamalarında indirgeme oranı yüzde 8
olarak alınmıĢtır.
4. Proje girdi ve çıktı fiyatlarının, projenin ekonomik ömrü süresince reel
olarak aynı değerde kalacağı varsayılmıĢtır.
5. Yıllık sermaye hasıla oranı, projenin yıllık katma değer getirisini göstermek
üzere toplam oran 20 yıla bölünerek elde edilmiĢtir.
6. TeĢvik belgesi ve teĢvik unsurları olmayacağı varsayılmıĢtır.
7. Vergi hesaplamaları, halka açık olmayan Ģirket esaslarına göre yapılmıĢtır.
8. Öngörülen krediler iç kaynaklı olup , yatırım kredisi 1/5 yıl vade ve % 8 reel
faiz ile itfa edilecektir.
11.2. Projenin Finansmanı ve Finansal Analiz
Proje için gerekli sabit yatırım ve iĢletme sermayesi tutarları toplamının %
45’inin öz kaynaklardan, % 55’inin de orta vadeli yatırım kredisi olarak sağlanacağı
varsayılmıĢtır. Ticari kredi olarak sağlanacak kredinin faiz oranı reel olarak % 8
varsayılmıĢtır. Faiz oranının düĢük varsayılmasında, hayvancılıkta Ziraat Bankası
kaynaklarının da yoğun olarak kullanılması göz önünde tutulmuĢtur. Kredilere iliĢkin
vade ve diğer bilgiler finansman tablolarında yer almaktadır.
11.3. Nakit Akım Tabloları ve Ticari Karlılık Göstergeleri
Nakit akım tabloları ve ticari karlılık göstergelerinde Dünya Bankası ve
UNIDO’nun kullandığı Ġç Karlılık Oranı (ĠKO) ve Net Bugünkü Değer (NBD)
22
kriterlerinin hesaplanması esas alınmıĢtır. Hesaplanan değerler, et satıĢ fiyatları ve ete
talebi değiĢebileceği dikkate alınarak duyarlılık analizine tabi tutulmuĢtur. Yapılan
analiz kapsamında oluĢturulan tablolar ve yapılan hesaplamalar aĢağıda verilmektedir.
Diğer taraftan bir ek kriter olarak projenin geri ödeme süresi, borç ödeme gücü
ve baĢa baĢ noktası KKO’da hesaplanmıĢtır.
Analizlerde kullanılan ticari karlılık göstergeleri aĢağıda açıklandığı Ģekilde
hesaplanmıĢtır.
Net Bugünkü Değer ( NBD )
Proje analizinde en çok kullanılan yöntemlerden biri olan Net Bugünkü Değer
(NBD) yöntemi, bir projenin ekonomik ömrü boyunca sağlayacağı net nakit giriĢlerinin
ve yatırım giderlerinin belli bir indirgeme oranı (sermayenin alternatif maliyeti) ile
bugüne indirgenmesi sonucu bulunan değerdir. Bir projenin bu yönteme göre kabul
edilebilmesi için net bugünkü değerin sıfıra eĢit veya büyük olması gerekmektedir.
Bir projeye ait NBD Ģu formülle hesaplanır:
n
CFt
t 1
(1  i) t
NBD  
Formülasyonda CFt t dönemindeki nakit akımı değerini, i iskonto oranını, n
projenin ekonomik ömrünü, t ise nakit akımın ait olduğu yılı göstermektedir.
Ġç Karlılık Oranı ( ĠKO )
ĠKO, projenin toplam ekonomik ömrü süresince sağladığı nakit giriĢleri ile
yatırım için yapılan nakit çıkıĢlarını birbirine eĢitleyen iskonto oranıdır. Dolayısıyla
ĠKO, projenin karlılık yüzdesinin ne olduğunu verir. ĠKO’nun bulunması için NBD
sıfıra eĢitlenir ve i değeri hesaplanır.
AĢağıdaki formülde m yatırım süresini, n iĢletme
23
süresini, CFt iĢletme süresince oluĢan net nakit akımını It ise, yıllar itibarıyla yatırım
tutarını göstermektedir. EĢitliği sağlayan r değeri ĠKO’dur.
m n

t  m 1
CFt
(1  r ) t
m
It
t 0
(1  r ) t

Geri Ödeme Süresi (ĠndirgenmiĢ nakit Akıma Göre)
Geri ödeme süresi, projenin yatırım tutarlarının ne kadar sürede karĢılanacağının
ölçüsünü vermektedir. AĢağıdaki formül yardımıyla hesaplanmaktadır. EĢitliği sağlayan
p değeri geri ödeme süresidir.
m
It
t 0
(1  i) t


m p

t  m 1
CFt
(1  i ) t
Formüldeki;
CFt
= t yılındaki net nakit akım,
It
= t yılındaki yatırım tutarı,
m
= yatırım dönemi,
p
= geri ödeme süresi,
i
= indirgeme oranıdır.
Borç Ödeme Gücü
Borç ödeme gücü, proje finansmanında yabancı kaynak kullanılması durumunda
projenin faaliyet döneminde söz konusu yabancı kaynağa ait faiz ve borç ana parasını
geri ödeyebilme gücünü göstermektedir. Hesaplama aĢağıdaki formül yardımıyla
yapılmaktadır. Bulunan değerler her bir yıla ait değer olduğu için, paranın zaman
değerinin hesaplara katılması gerekmemektedir.
24
BÖG = [Nakit Girişleri-(Nakit Çıkışları – Anapara ve Faiz Ödemeleri)] /
[Anapara ve Faiz Ödemeleri]
BaĢa BaĢ Noktası Hesabı
BaĢa baĢ noktası analizi, iĢletmenin gelirleri ile sabit ve değiĢken maliyetleri
arasındaki iliĢkinin analiz edilmesi iĢlemidir. Bu Ģekilde iĢletmenin kurulması gereken
minimum kapasite belirlenir ve karlılığın sabit ve değiĢken giderlere duyarlılığı
görülebilir.
BaĢa baĢ noktası aĢağıdaki formül yardımıyla hesaplanır.
BBN = [Sabit Maliyetler] / [Birim Ürün Fiyatı – Birim Değişken Maliyet]
Bu formülden bulunan baĢa baĢ noktası üretim miktarıdır. Yüzde değer ise, tam
kapasite üretim miktarına bölünerek bulunur.
Diğer taraftan baĢa baĢ noktası bulunurken, amortisman ve faiz ödemeleri dahil
edilerek veya hariç tutularak hesaplama yapılması mümkündür. Bu çalıĢmada
amortisman dahil edilmiĢ, ancak faiz ödemeleri hariç tutulmuĢtur.
Duyarlılık Analizi
Duyarlılık analizi; birim satıĢ fiyatı, satıĢ tutarı, ana girdi maliyetleri, projenin
termini veya indirgeme oranı gibi bir değiĢkende olabilecek olası değiĢmelerin, diğerleri
sabit kalmak kaydıyla, analize esas alınan ölçüt (net bugünkü değer, iç karlılık oranı,
geri ödeme süresi, katma değer etkisi,
kara geçiĢ analizi vb. herhangi bir ölçüt)
üzerindeki etkisini görebilmek için yapılır.
Bu çalıĢmada karlılığı etkileyen en önemli kalemler; ürün satıĢ fiyatları ve
kapasite kullanım oranları, ana karlılık göstergeleri de NBD ve ĠKO olduğu için
bunların değiĢim senaryolarına göre duyarlılık analizi yapılmıĢtır.
25
1. Yatırım Tablosu (Tablo-1)
2. ĠĢletme Giderleri Tablosu (Tablo-2, 3)
3. ĠĢletme Gelirleri Tablosu (Tablo-4)
4. Finansman Tabloları (Tablo-5, 6, 7)
5. Kar-Zarar Tablosu (Tablo-8)
6. Vergi ve Amortisman Tablosu (Tablo-9, 10)
7. Nakit Akım Tablosu (Tablo-11)
8. Duyarlılık Analizi Tablosu (Tablo-12, 13)
26
12. EKONOMĠK ANALĠZ
Projenin ekonomik analizi yapılırken, basitleĢtirilmiĢ Katma Değer Analizi
yöntemi kullanılmıĢtır. Bu analizde proje kalemleri yerli ve yabancı diye ayrılarak
ulusal katma değerler hesaplanmamıĢtır. Bunun nedeni, proje maliyetlerinin yerli
yabancı ayrımındaki güçlüktür. Diğer yandan makine teçhizatın önemli bir kısmının
yerli piyasalardan temin edilebileceği varsayılmıĢtır. Dolayısıyla Net Katma Değer
hesabında net kar, vergiler, faiz giderleri ve iĢçilik giderleri toplanarak firma açısından
toplam katma değer elde edilmiĢtir. Bu değere amortisman eklenerek de brüt katma
değer bulunmuĢtur.
Yukarıdaki yöntemle elde edilen değerler yüzde 8 iskonto oranı ile indirgenerek
net ve brüt indirgenmiĢ katma değerler bulunmuĢtur. Elde edilen bu değerlerin yatırım
tutarına bölünmesiyle ise projenin ekonomik ömrü boyunca sağladığı toplam
“sermaye/hasıla” oranı bulunmuĢtur.
Diğer taraftan bir gösterge olmak üzere projenin istihdam, etkisi de
hesaplanmıĢtır. Bu hesaplamada projede dolaylı olarak yaratılan istihdam hesaplamalara
katılmamıĢtır.
Yapılan hesaplamalarda herhangi bir Ģekilde fiyat düzeltmelerine (gölge fiyatlar)
gidilmeyip piyasa fiyatları kullanılmıĢtır.
Ekonomik analizlerde kullanılan göstergeler aĢağıdaki Ģekilde hesaplanmıĢtır.
Katma Değer Analizi
Bir proje ile yaratılan katma değer, projede kullanılan faktörlerin getirisidir. Bu
değerin hesaplanmasında toplam nakit giriĢlerinden hammadde veya ara madde kaynak
maliyetleri çıkarılarak bulunabilir. Ancak, yaygın hesaplama metodu üretim girdilerinin
aldıkları payların toplanması Ģeklindedir. Dolayısıyla katma değer;
27
Net Katma Değer = Net Kar + Vergiler + Faiz Ödemeleri + İşçilik ücretleri
formülüyle hesaplanmaktadır. Bürüt katma değer hesabında ise yukarıda verilen
formüle amortismanlar dahil edilmektedir.
Projenin yarattığı toplam katma değer hesaplanırken, projenin ekonomik ömrü
süresince yukarıda verilen kalemler yıllar itibarıyla belirlenmekte ve seçilen iskonto
oranıyla indirgenerek bugünkü değeri bulunmaktadır. Bulunan bu değerin indirgenmiĢ
yatırım tutarına bölünmesi ile de birim sermaye baĢına yaratılan katma değer
bulunmaktadır.
Ġstihdam Etkisi
Projenin hayata geçirilmesi ile yaratılan istihdam, özellikle iĢsizliğin yüksek
olduğu bölge ve ülkelerde yatırım kararının alınmasında önemli bir göstergedir. ÇalıĢma
kapsamında bulunan istihdam etkisi göstergesi
aĢağıdaki formül
yardımıyla
bulunmuĢtur.
İstihdam Etkisi = Toplam Yatırım Tutarı / Toplam İstihdam
Bu formül proje kapsamında bir kiĢinin istihdamı için ne kadar yatırım yapılması
gerektiğini vermektedir. Bulunan değer sektör ve ülke ortalamasıyla karĢılaĢtırıldığında
projenin istihdam etkisi daha net görülebilmektedir.
Katma Değer Analizi Tablosu (Tablo 14)
28
13. SONUÇ VE DEĞERLENDĠRME
DAP Ana Planı’nda da ortaya konulduğu gibi, Doğu Anadolu Bölge’sinin
kalkınması ağırlıklı olarak hayvancılık sektörünün geliĢtirilmesine ve tarımın da bu
sektöre yönelik üretim yapan sektör haline getirilmesine bağlıdır. Bu noktanın
çözümünde en önemli hususlardan biri de hayvan yemi ve özellikle kaliteli kaba yem
üretimidir. Bu açıdan Bölge’de kaba yem üretiminin yetersiz olduğu göze çarpmaktadır.
Bu üretimin artırılmasının sonunda hem hayvansal üretim maliyetleri düĢecek, hem de
hayvanlar genotipik potansiyelini ortaya koyabilecekleri için birim hayvan baĢına
üretim artacaktır. Bölge’de hayvancılığın geliĢmesinde ise, bugüne kadar yapılan
geleneksel aile tipi iĢletmecilik yerine, optimum iĢletme büyüklüklerine sahip, üretim
maliyetleri minimum ve pazarlama gücü yüksek olan entegre üretim modellerinin
kullanılması gerekmektedir. Bu bağlamda 50 baĢlık en az 50 besi sığırı ahırı olan bir
entegrasyon bu projede öngörülmüĢtür.
Bu faaliyetin yapılabilmesi yoğun sermaye gerektirmez. Bir organize edici firma
(entegre Ģirket) tarafından barınakların kurulması, donanması ve üretimde de çiftçilerin
organize olması ile karlı bir yatırım gerçekleĢtirilmesi mümkündür. Faaliyetlerde
çiftçiler kendi iĢlerinin de sahibi olacaklarından, bu iĢe yatkın çiftçi bulmak güç
değildir.
Yukarıda yapılan incelemeler ve yapılan hesaplamalar sonucunda, proje gerek
ekonomik, gerekse ticari açıdan oldukça karlı çıkmaktadır.
Ticari göstergelerden Net Bugünkü Değer (NBD) % 8 iskonto oranından
21.630 $, Ġç Karlılık Oranı (ĠKO) % 11 ve geri ödeme süresi ise 15,11 olarak
çıkmaktadır. Görüldüğü gibi Projenin NBD’ i ve ĠKO’su sınırda karlı çıkmaktadır. Geri
ödeme süresinin yüksek çıkmasının nedeni ise, ilk yıllarda kullandığı kredinin faiz ve
anaparasını ödemesinden kaynaklanmaktadır.
Projenin ekonomik karlılığı incelendiğinde ise aynı iskonto oranı ile indirgenmiĢ
Net Katma Değer 207.563 $ çıkmakta, yatırılan her birim sermayenin, projenin
ekonomik ömrü süresince yarattığı katma değer 6,7 birimdir. Projenin ticari karlılık
29
değerleri düĢük çıkarken, ekonomik karlılık göstergelerinin yüksek çıkmasının nedeni,
projede yabancı girdi kullanılmamasından ve faaliyetin emek yoğun oluĢundandır.
Proje, teknik, ticari ve ekonomik açıdan yapılabilir çıkmaktadır. Ancak iĢçilik
giderleri olabildiğince düĢük tutulmasına rağmen, ticari karlılık alt sınır değerlere yakın
çıkmaktadır. ĠĢçilik ücretlerinin veya iĢçi sayısının artırılması durumunda proje ticari
karlılığını yitirmektedir. Diğer taraftan projenin ihtiyaç duyduğu kredinin ağırlıklı
olarak Ziraat Bankası kredisi olması durumunda reel faiz oranı % 8’in altına ineceği için
projenin karlılığı artacaktır.
30
MALĠ ANALĠZ TABLOLARI
Tablo-1: Yatırım Tablosu
Tablo-2: Faaliyet Giderleri Tablosu
Tablo-3: ĠĢletme Giderleri Tablosu
Tablo-4: ĠĢletme Gelirleri Tablosu
Tablo-5: Finansman Kaynakları Tablosu
Tablo-6: Finansman Tablosu
Tablo-7: Yatırım Kredi Ġtfa Tablosu
Tablo-8: Kar-Zarar Tablosu
Tablo-9: Amortisman Hesabı Tablosu
Tablo-10: Vergi Hesabı Tablosu
Tablo-11: Nakit Akım Tablosu
Tablo-12: ĠKO Duyarlılık Analizi Tablosu
Tablo-13: NBD Duyarlılık Analizi Tablosu
Tablo-14: Katma Değer Analizi Tablosu
31