docaçıklamalı yönetim zamandizini 1929 – 1939
download 
Şikayet Transkript
açıklamalı yönetim zamandizini 1929 – 1939
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi: 2 Türkiye Cumhuriyeti İdare Tarihi Araştırması (TİDATA) AÇIKLAMALI YÖNETİM ZAMANDİZİNİ 1929 – 1939 Birgül A. GÜLER (Editör) Tekin AVANER M. Murat BASKICI Sonay BAYRAMOĞLU Tayfun ÇINAR Bülent DURU Nuray E. KESKİN Ceren KALFA Barış ÖVGÜN Menaf TURAN Ozan ZENGİN (c) AÜ SBF KAYAUM, Birgül A. Güler (Ed.) Açıklamalı Yönetim Zamandizini: 1929-1939 Ankara, 2007 Türkiye Cumhuriyeti İdare Tarihi Araştırması (TİDATA) AÜ SBF Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi : 2 Ankara, 2007 Prof. Dr. Birgül Ayman GÜLER Araştırma Yöneticisi Nuray Ertürk KESKİN Araştırma Yönetici Yrd. Yrd. Doç. Dr. M.Murat BASKICI Yrd. Doç. Dr. Sonay BAYRAMOĞLU Dr. Tayfun ÇINAR Dr. Bülent DURU Tekin AVANER Ceren KALFA Barış ÖVGÜN Menaf TURAN Ozan ZENGİN ISBN: 978-975-482-743-9 1.Kamu Yönetimi 2. Türk İdare Tarihi 3. Cumhuriyet Tarihi 4. Yönetim Zamandizini I. Güler, Birgül Ayman (Ed.), II. Açıklamalı Yönetim Zamandizini: 1929-1939 Yayına Hazırlama: Serpil Hoşafçı Kapak Tasarım: Fikret Sarı Baskı Yeri: Ankara Üniversitesi Basımevi İncitaşı Sokak No:10 06510 Beşevler / ANKARA Tel: 0 (312) 213 66 55 Basım Tarihi: .29/ 06/ 2007 Yayın Yeri: AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi KAYAUM Müdürlüğü Cebeci – Ankara Tel: (0312) 595 12 85 Eposta: [email protected] Site: http://kayaum.politics.ankara.edu.tr Bu çalışma Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Müdürlüğünce desteklenmiş ve Temmuz 2005 – Kasım 2006 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Yönetim Zamandizini II İÇİNDEKİLER Kısaltmalar..........................................................................................................v Sunuş................................................................................................................. vii Otuzlu Yıllarda Yönetim....................................................................................1 Birgül A. GÜLER 1929: Yönetimde Merkeziyetçiliğin İnşası......................................................21 Sonay Bayramoğlu ÖZUĞURLU 1930: Muhalefet ve Belediyeler Yılı...............................................................107 Nuray Ertürk KESKİN 1931: Tasarruf Yılı: Tek Partili Dönemin Başlangıcı..................................229 Bülent DURU 1932: Temmuz Kararları Çerçevesinde Planlamaya Geçiş ........................303 Tayfun ÇINAR 1933: Planlamada Sümerbank Modeline Geçiş............................................413 Ceren KALFA 1934: Devletçilik İçin Örgütlenme Yılı .........................................................521 Menaf TURAN 1935: Personel Sisteminde Barem Tartışmaları...........................................617 Tekin AVANER 1936: Parti ile Devletin Bütünleşmesi ...........................................................705 Ozan ZENGİN 1937: Anayasal Yenilenmeler ve Siyasi Müsteşarlık ...................................811 Barış ÖVGÜN 1938: Bekleyiş ve Endişe.................................................................................895 M.Murat BASKICI 1939: Yerde ve Yönetimde ‘Deprem’............................................................979 T. AVANER, N. E. KESKİN, B. ÖVGÜN, M. TURAN Genel Kaynaklar...........................................................................................1075 Araştırmacılar Hakkında.............................................................................1083 Dizin ...............................................................................................................1091 III 1935 Yılı 1935: PERSONEL SİSTEMİNDE BAREM TARTIŞMALARI Tekin AVANER∗ Türkiye Cumhuriyeti Devleti, 1935 yılına gelindiğinde, henüz kuruluşunun on ikinci yılında bulunmaktadır. Bu süre genç rejimin iktisadi, toplumsal, siyasi, idari her bakımdan çetin savaşımının yıllarını oluşturur. Devrim, bu süre boyunca, iç ve dış gelişmeleri yoğun olarak yaşamış, buna rağmen yapılanmasını emin adımlarla sürdürmüştür. Kurtuluş Savaşı sonrasında ülkede her alanda yeni temeller atılırken, dünyada bir ekonomik kriz patlak vermiş ve bu krizin etkilerini aşmak için de yeni çabaların üretilmesi gerekmiştir. Geçen on iki yılda devlet kuruluş yönünden belirli bir düzleme ulaşmıştır. Bir diğer deyişle iktisadi, toplumsal, siyasi ve idari görünüm bakımından önemli örgütlenmelerin gerçekleştirildiği bu zaman kesitinde, devlet, önce yeni rejim temelinde hızlı örgütlenme ve gelişmeleri yaşarken, 1929 dünya ekonomik kriziyle karşılaşmış ve bu krizi atlatma yolunda ilk yapısal değişikliklere başvurmuş ve bu değişiklikler temelinde yeni örgütlenmeleri gerçekleştirmiş durumdadır. Yeni durumun ilk sonuçlarının alındığı zaman dilimi ise 1935 yılıyla başlar. Ancak bu olumlu sonuçlar belirgin ve kalıcı iyileşmelere dönüşemeden, dünyanın yeni bir savaş ortamına sürüklenmesi de yine bu yılda gözle görülür hale gelmiştir. Devlet bu kez olası bir savaş ortamına hazırlanmak durumundadır. Dolayısıyla, kurumlar ve kurallarda hızlı değişiklikler gerçekleştirilmeye başlanmıştır. Devletin yönetim aygıtı, toplumu ve kurumlarını bu yeni duruma hazırlamaya çalışmaktadır. Bu çalışmalar savaş olgusunun farkındalığı nedeniyle bir kat daha ciddi boyutlardadır. Bu yılda, iktisadi olarak, devletçilik temelinde gelişmeler sürdürülürken, toplumsal ya da siyasi örgütlenmelere ketumiyet devam etmekte ve muhalif siyasi parti arayışından da vazgeçilmiş bulunulmaktadır. 1935 yılında devletin en dikkat çekici özelliği, ekonomik ve toplumsal örgütlenmelerde, merkezileşme eğilimlerinin giderek artmasıdır. Devlet bu yıldan başlayarak kurum ve kurallar itibariyle merkezde toplanma ve toparlanmasına hız vermiştir. Yine de, bu çabalar içinde, kamuoyunun gündeminde fazlasıyla yer alan bir sorunun devletin gündemine gelmediği görülmektedir. Bu sorun “barem” ya da “kamu görevlilerinin maaşı” sorunudur. Kamu personelinin beklentileri basında çok sık yer almasına karşın, üstelik dönemin havası içinde ve genel olarak insan unsuruna yatırım yapıldığı bir dönemde, barem sorunu devle∗ Ar. Gör., Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 617 1935 Yılı tin gündeminde gerektiği kadar yer bulmamış ve yasa olarak sonuçlanan bir kamu politikası metni haline gelememiştir. En azından bu yıl içinde... Uluslararası Gelişmeler Milli Savunma Gereklerini Normal Seyrinde Tutmuyor: Tam Kalkınma Ancak “Simya”sal Formüllere Bağlı Türkiye Cumhuriyeti Devleti kurulduğu günden beri olağanüstü koşullar içinde bağımsızlığını korumaya ve kalkınmaya çalışmaktadır. 1935 yılında da yine uluslararası konjonktür ve dış dinamiklerin belirlediği gelişmeler öne çıkmıştır. 3 Ekim 1935’te İtalya’nın Habeşistan’a savaş açması ve Milletler Cemiyeti’nin savaş öncesi ve sonrasında arabuluculuk çalışmaları, Türkiye’nin de bu görüşmelerde hakem olarak toplantılara başkanlık etmesi uluslararası savaş gündemini oluşturmuştur.1 Bu gündeme Almanya’nın Versay Anlaşması’nın askeri hükümlerini ilga etmesi2 ve Fransa’nın olası savaş hazırlıklarına karşı savunma hattını güçlendirmeye çalışması eklenmelidir. Bu gelişmeler Türkiye’nin de savunmasını güçlendirmek için hazırlık yapmasını gerekli kılacak niteliktedir.3 Türkiye açısından bazı Bulgar fırkalarının gösterdiği husumet ise bölgesel gelişmeler olarak görülebilir.4 Türkiye bu gelişme nedeniyle, Batı Trakya sınırını takviye etmiş ve bölgedeki savunma hazırlıklarını, Çanakkale Boğazı’nın karşı kıyısındakilerle birleştirmiştir. Hazırlıklarda Sovyet Rusya’nın önemli yardımları söz konusudur. 1935 yılında milli savunma politikasının en temel belirleyeni havadan gelecek tehlike ve bu tehlikenin bertaraf edilmesi çabalarıdır. Çünkü olası savaşın en önemli aracının uçaklar olacağı anlaşılmıştır. Ancak devlet hava savaş filosu ba1 2 3 4 İtalya-Habeşistan Savaşı hakkında henüz savaşın ardından çok kısa bir süre geçmiş olmasına karşın savaşın niteliğini çok iyi vurgulayan bir eser yayımlanmıştır. Eserin girişinde yapılan saptama dikkate değerdir: “Büyük faşist imparatorluğu hulyasının tahakkukunu istihdaf eden İtalya emperyalizmine lokma oluncaya kadar, Afrika’da ayakta durabilen yegâne müstakil yerli hükümet, Habeşistandı.” Ahmed Naim, Bir Müstemleke Harbinin Tarihi, Memleket Basımevi, Bartın, 1937, s. 3. Bu dönemde ekonomik açıdan Türkiye “önemli ölçüde dış finansman ihtiyacı” duymaya başlamıştır. Ancak Hitler iktidardadır ve Alman ekonomisi de dış pazarlara açılmak istemektedir. Almanya ile ekonomik ilişkiler giderek Türk-Alman ilişkilerinin belirleyicisi olmaya başlamıştır. Selim Deringil, Denge Oyunu, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 3.basım, İstanbul, Şubat, 2003, s. 22. Bu dönemde Avrupa’nın yeni bir devreye girmekte olduğu görülmekteydi. Aras’a göre, “Hatta 1935 senesinin muharebe senesi olmasından korkanlar bile vardı.” Tevfik Rüştü Aras, Atatürk’ün Dış Politikası, Kaynak Yayınları, 1.basım, Ocak 2003, s. 69. J.H.Walton, Mustafa Kemal’in Yeni Türkiyesi (Sınırlar Korunmuş, Bütçe Mütevazin ve Ümitle Dolu Bir İstikbal), Daily Telegraph Gazetesi, 12 Eylül 1935, BCA 30.10..234.580.8., s. 1. Bulgaristan ile ilişkilerin bozulmuş olmasında 1933 Nisan’ında meydana gelen bir olayın etkisi büyüktür. Razgrad kasabasındaki Türk mezarlığının bir saldırıya uğrayışı ve buna İstanbul’da karşılık verilmesi iki ülke arasında gerginlik ve gerilimin artmasına neden olmuştur. Bkz. Haldun Derin, Çankaya Özel Kalemini Anımsarken (1933-1951), yay.haz.Cemil Koçak, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, Ocak 1995, s. 83. Yönetim Zamandizini 618 kımından kendini çok yetersiz görmekte ve bir an önce filosunu güçlendirmek istemektedir. Oysa devletin olanakları bu işin altından bir an önce kalkacak esnekliği ve yetkinliği sağlayacak özellikte bulunmamaktadır. Uçak ihtiyacını karşılamak ve devlet bütçesine yük olmamak üzere yapılması gereken “senelik masraf” dokuz milyon Türk lirası kadardır. İvedilikle mevcut filoya en az 500 uçaklık yeni bir takviyeye ihtiyaç duyan devlet, bu konuda halka başvurma yolunu seçmiştir. Vatandaşlar da az veya çok yardımlarıyla bu tehlikeyi aşma yolunda devlete önemli katkılar sağlamışlardır.5 Devletin savunmasını gerçekleştirmek adına başlattığı diğer hazırlıklar arasında özellikle ordunun kuvvet yapısı içerisinde en önemli unsur olan asker/insan öğesini destekleyecek çok sayıda yasal düzenlemelere giriştiği görülmektedir. Bu düzenlemeler erden subaya varıncaya değin pek çok ihtiyaç konusunda iyileştirmeler getirmektedir. İktisadi Politikalarda Devletçiliğin Ağırlığı Sürmektedir Bu dönemde ekonomi politikasının ana hatları, devletçilik temelinde sanayileşme amacına dönük olarak tasarlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda, ekonomide “millileştirme” ve sermaye birikimini hızlandırma çabalarına öncelik verilmiştir. Osmanlı borçlarını ödeme ve altyapıyı kurma çalışmaları ise dönemin iktisadi politikasının somut göstergeleri olarak karşımıza çıkmaktadır.6 Atatürk bu dönemde devletçiliği şöyle tarif etmektedir7: “Türkiye’nin tatbik ettiği devletçilik sistemi, 19.asırdan beri, sosyalizm nazariyatçılarının ileri sürdükleri fikirlerden alınarak tercüme edilmiş bir sistem değildir. Bu Türkiye’nin ihtiyaçlarından doğma, Türkiye’ye has bir sistemdir. Devletçiliğin bizdeki manası şudur: Fertlerin hususi teşebbüslerini ve şahsi faaliyetlerini esas tutmak; fakat büyük bir milletin ve geniş bir memleketin bütün ihtiyaçlarını ve birçok şeylerin yapılmadığını göz önünde tutarak, memleket iktisadiyatını devletin eline alması. Türkiye Cumhuriyeti Devleti, Türkiye vatanında asırlardan beri ferdi ve hususi teşebbüslerle yapılmamış olan şeyleri bir an evvel yapmak istedi ve görüldüğü gibi kısa bir zamanda yapmaya muvaffak oldu. Bizim takip ettiğimiz bu yol liberalizmden başka bir sistemdir." 5 6 7 Hava tehlikesi hakkında önemli nutukların ülkede yarattığı coşkunluğun yabancı ülkelerde yaptığı yansı için, Almanca (Militör-Wochenblatt) dergisinin 25 Eylül 1935 günlü sayısında çıkan “Türkiye Hava Silahlanması” başlıklı yazı, BCA, 030.10..51.330.9, s. 1-4. Gülten Kazgan, Türkiye Ekonomisinde Krizler (1929–2001) (Ekonomi Politik Açısından Bir İrdeleme), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 1.Baskı, Eylül 2005, s. 88. Onar, devletçilik uygulamalarının Birinci Dünya Savaşından sonra giderek uluslararası başat uygulamalar haline geldiğini saptamaktadır. Buna göre, “Umumi Harp ferdiyetçi ve liberal sistemleri büsbütün zayıflattı. Harp esnasında Fransa’da Devletin müdahale sahasının çok genişlediğini görüyoruz.” demektedir. Fransa’da “müdahaleci cereyan ve teamül”ler savaştan sonra da giderek artmış hatta en liberal ülke İngiltere’de bile madenler, emek piyasası ve buğday üretimi gibi alanlarda devlet müdahalesi önemli bir etken haline gelmiştir. Sıddık Sami Onar, Devletçilik ve İdare Hukuku, Hukuk İlmini Yayma Kurumu, Konferanslar Serisi 14, Hapisane Matbaası, Ankara, 1937, s. 5. Tan Gazetesi, 23 Ağustos 1935. 619 1935 Yılı 1935 yılı ekonomik olarak ülkenin toparlanmaya başladığı bir yıldır. Toparlanmada iç ve dış faktörlerin etkili olduğu görülmektedir. Dış ticaret açığının azalmasına neden olan ihracatta ve uzun vadeli kredilerde görülen artışı dış faktörler olarak belirtebiliriz.8 İç etkenler ise ardarda birçok alanda iyileşmelerin yaşanmasıdır. Bu dönemde ticari banka kredilerindeki genişleme, vergi sisteminde yapılan değişiklikler ile vergilerin indirilmesi ya da ertelenmesi, tüketim vergileri ve inhisar kârlarında büyük indirimler, böylece halkın harcanabilir gelirini ve satınalma gücünün artmasını kolaylaştırma, canlanmayla birlikte vergi gelirinin hızla artması söz konusu olmuştur. Özellikle köy ve tarım kesiminin durumunu düzeltmek için yeni kurumlar ve politikalar oluşturulmuştur. Tüm bunlar ise ekonominin genelinde olumlu bir havanın doğmasını sağlamış ve böylece tüketimde ve üretimde görülen canlanma ile yeni tesislerin sayısındaki artış görülmüş, bu durum çalışan sayısına da olumlu biçimde yansımıştır. Yine mali destekler ve yatırımlardaki artışlar kalkınma yolundaki önemli ve diğer olumlu gelişmelerdendir.9 1935 yılının devlet bütçesi aşağıdaki gibidir; 8 9 1934 ve 1938’de alınan uzun vadeli dış kredilere sırasıyla Ruslardan 20 yıl vadeli 8 milyon altın dolar veya 16.5 milyon TL dokuma sanayinin geliştirilmesi için ve İngiltere’den Karabük Demir Çelik Tesisleri için alınan 82 milyon TL örnek gösterilebilir. Kazgan, agk, s. 83. 1935’te tarıma 1.1 milyon TL ve toplam üretken faaliyetlere 12.3 milyon TL mali destek yapılmıştır. Kazgan, agk, s . 84–88. Yönetim Zamandizini 620 Tablo: 1935 Yılı Devlet Bütçesi10 Masraf Bütçesi Büyük Millet Meclisi Riyaseticumhur Divanı Muhasebat Başvekâlet Şurayı Devlet İstatistik Umum Müdürlüğü Diyanet İşleri Riyaseti TL % Varidat Bütçesi 2.895.712 1,5 İrad ve servet vergileri 400.880 0,2 İstihlak ve muamele vergileri 593.366 0, 3 Mülga vergiler bakayasından 1.099.062 0, 6 İnhisarların safi hâsılatı 217.813 0,1 Devlete ait emlak ve emval hâsılatı 563.072 0,3 Devletçe idare edilen müesseseler 610.616 0,3 Umum mües. ve şirketler has. Devlet hissesi 13.799.114 7,1 Müteferrik varidat 46.492.563 23,8 Cezalar 1.134.770 0,6 Müteferrik hâsılat TL 35.569.000 82.076.000 100.000 35.240.000 3.280.000 % 18,2 42,1 0,1 18,1 1,7 677.000 0,3 1.056.000 0,5 Maliye Vekâleti 5.615.000 2,9 Düyunu Umumiye 1.050.000 0,5 Tapu ve Kadastro 2.150.000 1,1 Umum Müdürlüğü Masraf Bütçesi TL % Varidat Bütçesi TL % Gümrük ve İnhisarlar 4.947.659 2,5 İstanbul Üniversitesi hâsılatı 50.000 0,03 Vekâleti Dâhiliye Vekâleti 4.316.744 2,2 İktisadi buhran vergisi 12.470.000 6,4 Matbuat Umum 111.398 0,1 Muvazene vergisi 15.180.000 7,8 Müdürlüğü Emniyet İşleri Umum 4.112.003 2,1 Mukavelesi mucibince 500.000 0,3 Müdürlüğü Musul Petrollerinden alınan Jandarma Umum 9.289.752 4,8 Kumandanlığı Hariciye Vekâleti 3.220.480 1,7 Sıhhat ve İçtimai 4.820.587 2,5 Muavenet Vekâleti Adliye Vekâleti 8.716.208 4,5 Maarif Vekâleti 9.058.540 4,6 Nafıa Vekâleti 12.440.005 6,4 İktisad Vekâleti 4.079.150 2,1 Ziraat Vekâleti 5.079.251 2,6 Milli Müdafaa Vekâleti 44.130.678 22,6 (Kara) Milli Müdafaa Vekâleti 4.862.270 2,5 (Hava) Milli Müdafaa Vekâleti 4.198.374 2,2 (Deniz) Askeri Fabrikalar 3.206.155 1,6 Umum Müdürlüğü Harita Umum Müdürlüğü 614.831 0,3 195.011.053 100 Umumi Yekûn 195.011.053 100 Umumi Yekûn 10 2730 Sayılı 1935 Mali Yılı Muvazenei Umumiye Kanunu, RG 30 Mayıs 1935, 3016. 621 1935 Yılı Bütçede yer alan irad ve servet vergilerinden, arazi vergisi, hayvan vergisi ve kazanç vergisi dikkate değer gelir kalemlerindendir. Bu yılda arazi vergisi olarak 5.200.000 TL, hayvanlar vergisi 10.650.000 TL ve kazanç vergisi olarak da 14.100.000 TL gelir varidat bütçesinde yer almaktadır. Giderler içinde milli savunmaya yönelik giderler bütçede en çok pay ayrılan kalemlerdir. Düyun-u Umumiye ise %23,8’lik payla en çok pay ayrılan ikinci kalemi oluşturmaktadır. Bütçe denk bütçe olarak bağlanmıştır. Denizler ve Madenler Kalkınmanın Anahtarı Olabilir Mi? Türkiye’nin üç tarafı denizlerle çevrili olmasına karşın bunlardan yeterince yararlanamadığı bilinmektedir. Bu konuda 1935 yılında hazırlanan “Türkiye Balıkçılığı ve İstikbali Hakkında Rapor” başlıklı çalışma, önerileri itibariyle dikkat çekici bulunmuştur. Maliye Bakanlığı Balık İşleri Müfettişi tarafından yazılan rapor Başbakana sunulmak üzere Başbakanlık Müsteşarına takdim edilmiştir. Raporda alınması gerekli görülen tedbirlerden biri, ülkeye 54 yıldır büyük sıkıntılar yaşatan Düyun-u Umumiye İdaresi’nin, balıkçılık konusundaki kararlarının, yeniden uygulanmasına dönülmesi talebidir. Buna göre;11 “Evvelce Düyunu umumiye umuru saydiye müdürlüğünce gerek İstanbul ve gerekse hariç için balıkçılığa dair ittihaz olunmuş bilumum mukarreratın mahzeni evraktan çıkarttırılarak eskisi gibi mevkii meriyete koydurulması.” istenmektedir. Başlangıçta şaşkınlık yaratan bu önerinin gerekçesini raporun 2.sayfasında bulmaktayız. Burada;12 “Yakın maziyi düşünmekle de tebeyyün edeceği üzere mülga düyunu umumiye idaresince rüsumu sitte arasında bulunan deniz avcılıklarında tatbik ettirilen nizamat ve kararların biricik hedefi balık neslinin korunarak bu sayede senelik gelirlerin ilânihaye idame” beklentisi söz konusudur. Öneri ve gerekçe açık olmamakla birlikte bir tür sömürge ve borçlar karşılığında gelirleri yönetme idaresi olan Düyun-u Umumiye İdaresinin, alacakları karşısında gelişmiş teknikleri uyguladığı anlaşılmaktadır. Gelişmiş teknikler çağdaş dünya uygulamaları olarak da okunabilir. Ancak bu teknikleri uygulayanın ya da uygulama gerekçesinin yeterince iyi sorgulanmadığı raporda, Genel Borçlar İdare’sinin teknik ve kurallarının, balıkçılıktan elde edilmesi istenen maksimum faydayı sağlayacağı beklentisi, balıkçılığın kadim kültürel sorunlara ilişik olduğu gerçeğini düşündürtmektedir.13 Diğer taraftan Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü (MTA) ile Etibank bu yılda kurulmuş ve madencilik konusunda araştırmalar hızlanmıştır. Ancak Türkiye’deki madenler konusunda yerli ve yabancı uzmanlar farklı düşüncelere sahip bulunmaktadır. Bunlardan, Türkiye’nin ABD Büyükelçisi marifetiyle, ABD’li 11 12 13 Mustafa Yüce, Maliye Bakanlığı Balık İşleri Müfettişi, Türkiye Balıkçılığı ve İstikbali Hakkında Rapor, BCA 030-10/185-276-3, 15.1.1935, s. 5. Yüce, agk, s. 2. Düyun-u Umumiye İdaresi’nin balık neslinin korunmasındaki amacının bile balıkçılık gelirlerinin düzenliliğinin sağlanması üzerine olması, İdare’nin kuruluş amacı, düşüncesi ve kurucuları adına olağan karşılanmalıdır. Yönetim Zamandizini 622 uzman Mr.Page tarafından verilen rapor ve ileri sürülen görüşler ilgi çekicidir. Bu rapor daha ayrıntılı olarak Ekonomi Bakanlığı’na, Mr.Page’in Türkiye Maadin İdaresinde Müşavir sıfatı ile iki sene görev yaptığı dönemde sunulmuş bulunmaktadır. Raporda Türk Hükümetinin madenler hakkındaki müstakbel siyaseti konusunda yapılması gerekenler üç madde altında toplanmaktadır. Buna göre yapılması gerekenler şunlardır:14 “1.Türkiye’nin ihtiyacına uygun yeni ve asri bir maden kanunu tanzim etmek için bir komisyon teşkil edilmelidir. Bu kanun hem milletin madeni menbâlarını sirayet edebilecek ve hem de ecnebi sermayesini teşci edecek bir mahiyette olmalıdır. Böyle bir kanun mucibince yerin altındaki bütün hukuk Hükümet malı olarak kalmalıdır. Bu komisyonun azaları içinde bir Hukukşinas, bir Mühendis ve bir Jeolog bulunmalıdır. 2.Türkiye’nin madeni menabiini senelerce sistematik bir şekilde tetkik etmek için bir servis jeolojik tesis etmek lazım gelir. Bu servis politik tesirattan müstakil olmak ve tamamile bitaraf ve doneler toplayıcı ve fenni bir uzviyet halinde yalnız bir Bakanlığa karşı mes’ul bulunmak icabeder. Bu servis madenleri, petrolleri, kömür tabakalarını, yer altı sularını tetkik edeceği gibi su bentleri mevkilerini, havuzları ve jeoloji unsurunun alakadar bulunacağı diğer mühendislik mevaddına şamil bulunmalıdır. 3.Benim fikrimce bugün madenlerin ve petrollerin hükümet tarafından inkişaf ettirilmesine teşebbüs olunması doğru değildir. Yeni ve asri bir maden kanununun liberal ahkamı sayesinde bu gayeye hususi sermaye sevk ve teşci edilmelidir. Hükümet varidatını bu madenlerden alacağı rüsum ve vergilerle temin etmeli ve bu husustaki politikasında jeolojik servisin rehberliğini istimal etmelidir.” Yabancı sermayenin de varlığını koruyacak yasal düzenlemeler, komisyon/kurul önerme, siyasetten bağımsız yapılar talebi, devlet yerine liberal hükümler eşliğinde özel sermayenin öne çıkarılması gibi tavsiyeleri içeren bu maddeler/öneriler bugün maden konusunu çoktan aşmış ve devletin bütününe yönelik önerilere dönüşmüştür. Sağlık İşleri Sağlık konusunda en önemli gelişmeler sıtma ile mücadele etme adına Kızılay’a verilen “kinin” ithal etme yetkisi ve görevleridir. Böylece Kızılay sıtma ile mücadelede çok önemli silah olan kinin ilacının ithalinde tekel haline gelmiştir.15 Sağlık konusunda bir diğer gelişme ise özel hastanelerin vergiden istisnası hakkında Manisa Milletvekili Sabri Toprak tarafından teklif edilen kanun tasarısı hakkında verilen olumsuz karardır. Kararın gerekçesinde sadece iki büyük şehirde bulunan bu hastanelerin “bizde daha ziyade zenginlerin girebileceği yüksek ücretli tedavi yerleri” olması ve “fakir ve orta halli halk”ın bu kurumlardan yararlanamaması gösterilmektedir. Üstelik bu hastanelerin “sahipleri için kârlı ticari bir teşebbüs” olması da bu müesseselerin vergiden istisna edilmemesi ge14 15 Türkiye Washington Büyükelçiliğinden gönderilen tercüme için bkz: BCA 30.10..268.803.16., s. 1–2. BCA 30.10..178.230.9 623 1935 Yılı rekliliğini ortaya koymaktadır. Yine de bu hastaneler “ileride memleketin her tarafında her sınıf halkın istifadesini temin edecek bir mahiyet ve vüs’at alınca”, vergi konusunda da bazı izinler ve kolaylıkların sağlanabileceği vurgulanmaktadır. Bu gerekçelerle tasarı kabul edilmemiştir.16 Göçmenler ve İskân 1935 yılı göçmen ve iskân konusu/sorunları ile dolu bir yıl olmuştur. Göçmen sorunu olarak anlaşılması gereken daha çok yurtdışında yaşayan soydaşların yurda taşınması ve iskânın gerçekleştirilmesidir. İskân başlığı altında barınma, sağlık sorunlarının çözümü, iş ve toprak dağıtımı gibi konular yer almaktadır.17 Ancak göçmen sorunu bugünden bakıldığında anlaşılması güç değerlendirmeleri bünyesinde barındırmaktadır. En başta gelen güçlük, henüz kurtuluş savaşı vermiş bir devletin, tam da dünya ekonomik kriziyle karşılaşmış olduğu bir dönemde adeta göçmenler konusunda istekli ve isteklendirici olması ve yurda gelen insanlara yönelik kapsamlı çözümler için didinmekte oluşudur.18 Bu didinme içinde, göçmenlerin bulundukları yerdeki sayısını saptama çabası, uluslararası ilişkilere girişme, ilgililerin sevkiyatının sağlanması,19 pasaporta ilave çeşitli kolaylıklar sağlama ve ülke içinde sağlıklı20 ve sağlam bir biçimde ancak stratejik yörelere ve işlere yerleştirme çabaları gelmektedir.21 Bu güçlüğü anla16 17 18 19 20 21 BCA 030.10..4.20.21. Bu konuda ayrıntılı ve sürekli raporların tutulduğu anlaşılmaktadır. Bunlardan 28.8.1935 tarihli Trakya Umumi Müfettişlik Bölgesinin Bugünkü Genel ve İskân Durumunu Gösteren Rapor’a göre iskân işi belli başlı üç safhadan oluşmaktadır. Bunlardan biri göçmeni barındırıp ev sahibi etmek, ikincisi kendisinin ve ailesinin geçimlerini yalnız başına temin edecek duruma gelinceye kadar beslemek, üçüncüsü de toprak ve çift hayvanlarıyla ziraat aletlerini verip üretici hale getirmektir. BCA 030.10..72.475.2, s. 3. Bu dönemdeki göç konusu hakkında daha ayrıntılı olarak şu kaynaktan yararlanılabilir: Gülten Kazgan, “Milli Türk Devletinin Kuruluşu ve Göçler”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, cilt 30, Ekim 1970 Eylül 1971, no 1-4, s. 311-327. Ancak bazı ülkelerin “sınır dışı etme”yi tercih ettiklerini de belirtelim. Örneğin Bulgaristan bu ülkelerdendir. Edirne Valisinin bildirdiği bir yazıda bir ay izinle Bulgaristan’a giden Uzunköprü İlçebayı (kaymakamı) Necmettin Öner’in Bulgaristan’da görüp işittiğine göre durum şöyledir: “Bulgaristan Türkleri milli ve gizli teşekküller tarafından tazyik ve hicrete mecbur edilmektedirler. Bulgaristan Türkü bilhassa Türk kesafeti olan köyler daimi surette korkutulmakta ve mallarını satarak hicrete mecbur edilmektedir.” BCA 030.10..242.637.37, s. 1. Bükreş Elçiliğinden Başbakanlık Müsteşarına gönderilen yazı için bkz, BCA 030.10..116.810.11, Kasım 1935, s. 1. “Bütün muhacirlerin sıhhi vaziyetleri iyidir. İskân sahaları resmi ve halk evi içtimai yardım şubesi mensupları doktorlar tarafından muayene ve neticeleri temin edilmektedir. Çok olarak görülen uyuz hastalığının tedavisi için ayrı tedbirler alınmaktadır.” Elaziz Valiliğinin 13.12.1934 tarih ve 1937 sayılı yazıları suretidir, BCA 030.10..116.810.7. “Son bir ay içinde üç posta olarak gelen ve yekûnu sevk kâğıtlarına göre 623 evde 2360 nüfus ve burada yapılan sayıya göre 643 evde 2458 nüfus Romanya muhacirleri geldikleri günlerde vagonlarından çıkarılarak eşyalarının, beraber olmasına veya kendilerinden birkaç gün sonra gelmesine göre şehirde hazırlanmış olan ev ve hanlarda misafir edilmişler ve eşyaları tamam olanlar kendi vasıtaları ve kira ile tutulan araba ve kamyonlarla iskân sahası olarak hazırlanmakta olan planın tatbikini kolaylaştırmak üzere 1– Çemişkezek 2– Palu 3– Keban 4– Pertek 5– Harput kasabalarıyla eskiden gelmiş olan hemşehrilerinin bulundukları köyler ve merkezin Hoh, Hanköy ve Mollaköy nahiyelerine tevzi edilmişlerdir. Bu muvakkat iskân yapılırken her Yönetim Zamandizini 624 mayı kolaylaştıracak bir yazı 4 Aralık 1934 tarihinde Chicago Tribune gazetesinde yayımlanmıştır. Yazının başlığı “Müslümanların Türkiye’ye Avdeti Avrupa’yı Tedhiş Ediyor’dur. Yazı 13 Aralık 1934’te Washington Büyükelçiliğince tercüme edilerek Dış İşleri Bakanlığı’na gönderilmiştir.22 Bu yazıda, “Atina’dan alınan bir habere göre bir Bulgar-Yunan hudut komisyonu, Yunanistan’a kaçarken katledilen beş Müslüman hakkında tahkikata” başlanması üzerine, göç olayının incelendiği belirtilmektedir. İlk saptama “Türk unsurundan olan yedi milyon müslümanın Türkiye’ye hicretinin Balkan memleketlerinde bais olduğu büyük korkudur.” Avrupa ve Balkanlar göç olayından neden bu kadar çok korkmaktadırlar? İkinci saptama ise göç veren ülkelerin, göç alan ülkeyi Avrupa’nın kapısında ikinci bir Japonya’nın teşekkülü olarak görmeleri ve bunu engellemek için gerekli tedbirleri almış olmalarıdır. Bu tedbirler arasında İstanbul’a hareket eden normal vapurlara binenlerin bile tutuklanması gibi sıra dışı uygulamalar da bulunmaktadır. Ayrıca bu saptama hemen yukarıdaki korkunun yanıtı da olabilir. Yazının ilk bulgularına göre şimdiye kadar 250 bin23 Avrupalı (Türk ya da müslüman) göçmen Türkiye’nin beş senelik planının uyandırdığı ümitlerle Türkiye’ye göç etmiş bulunmaktadır. Bundan başka yazı Türkiye’nin Trakya Umumi Müfettişliğini, Yugoslavya, Bulgaristan, Yunanistan, Romanya, Ukrayna ve Polonya’dan gelen muhacirleri yerleştirmek için tesis etmiş olduğunu iddia etmektedir.24 22 23 24 muhacir ailesinin bir ev veya bir katı işgal etmesine itina edilmiş ve mahrukat olarak (yerleşme yerine göre ihtiyacı olan bazı ailelere) bir liradan üç liraya kadar mahrukat parası ve bir nüfusa günde bir kilo itibariyle ikişer aylık buğday tevzi olunmuştur.” Elaziz Valiliğinin 13.12.1934 tarih ve 1937 sayılı yazıları suretidir, BCA 030.10..116.810.7. “Müslümanların Türkiye’ye Avdeti Avrupa’yı Tedhiş Ediyor”, Chicago Tribune, 4 Aralık 1934, BCA, 30.10..268.803.5., s. 1. Sayılar değişmektedir. Örneğin, Bükreş Elçisi her yıl 300 bin göçmeni anavatana bağlama çabasında olduğunu belirtmektedir. BCA 30.10./116.810.11, Kasım 1935, s. 4. “Müslümanların…”, agk, s. 1. 28.8.1935 tarihli Trakya Umumi Müfettişlik Bölgesinin Bugünkü Genel Ve İskân Durumunu Gösteren Rapor’a göre ise durum şöyledir: “Balkan harbinden evvel Trakya kasabalarıyla köylerinde oldukça mühim bir yekuna baliğ olan Rum ve Bulgar nüfusu mevcut idi. Kasabada oturanlar sanat ve ticaretle, köylerdekiler ise ziraatle iştigal ederlerdi. Bulgarlar Balkan harbinden sonra Bulgaristan’a, Rumlar da Lozan muahedesini müteakip Yunanistan’a gittiklerinden Trakya’da mühim bir boşluk hasıl olmuş idi. Balkan harbinden sonra Rumeli’nin muhtelif yerlerinden gelen göçmenlerle Yunanistan’dan mübadil sıfatıyla gelen Türkler köylerde hasıl olan boşluğu mehma emken doldurmuşlarsa da kasabalardaki boşluk doldurulamamıştır. Rumeli’den ve son zamanlarda Bulgaristan ve Romanya’dan gelmeye başlayan göçmenlerin yüzde doksan beşi çiftçi olup içlerinde sanat ve ticaret erbabı pek az olduğundan ve kasabalı halkın birçoğu parasız gelmekte bulunduğundan Trakya kasabalarında görülen boşluğun halen doldurulmasına imkan görülemiyor. Romanya ve Bulgaristan kasabalarında oturan şehirler halkı oradaki emlakini hakiki bedellerle ya eşhasa veya bu hükümetlere satıp paralı olarak buralara gelmedikçe kasabalarımızdaki boşluk devam edip gidecektir. Yunanistan’dan gelen mübadiller Rumların bıraktıkları köylere yerleştirildikten sonra 934 iptidalarına kadar muhacerat az çok durmuş idi. On sene kadar bir tevakkuf devresi geçiren muhaceret bu senenin iptidalarında Bulgaristan ve Romanya’dan akın halinde tekrar başladı. 934 senesi nihayetine kadar bu iki yerden yalnız Trakya’ya (22457) göçmen geldi. O senenin bütçesinde iskan için pek az tahsisat bulunduğundan Umumi Müfettişlik bu göçmenleri halkın fiili yardımlarına müracaat ederek köylülerin evlerinde barındırmıştır.” BCA 30.10..72.475.2, s. 2. 625 1935 Yılı Avrupalılar bu göç dalgasının yakın veya uzak bir gelecekte insanlığın geleceği üzerinde önemli etkiler yaratacağını düşünmektedirler. Burada görülen tehlikenin iki boyutu bulunmaktadır. Bunlardan ilki siyasi diğeri ise iktisadidir. Siyaseten milyonlarca Türk’ün dünyanın en zengin madenlerini ihtiva eden Anadolu’ya iltihakı tehlikesi söz konusudur. Nüfusun artması ordunun asker sayısının artmasını sağlayacaktır.25 Tam nüfuslu bir Türkiye’nin teşkil edeceği iktisadi tehlike ise, ülkede bu sırada uygulanan beş yıllık sanayi planının büyük ilerleme kaydetmesiyle birlikte düşünülmelidir. Şimdiden kömür üretimi, krom, bor ve bakır madenlerindeki gelişmeler dikkat çekicidir.26 İç Siyasi Gelişmeler 1935 yılında TBMM’nin beşinci dönemini oluşturan genel seçimler yapılmıştır. Seçim 8 Şubat Cuma günü yapılmış ve Meclis, 17’si kadın, 16’sı bağımsız olmak üzere toplam 415 milletvekili ile yeni çalışma dönemine girmiştir. Seçimlerin en büyük özelliği Türk kadınının meclise girmesi olmuştur. Kadınlar bu seçimde hem oy kullanmış, hem de milletvekili seçilebilmişlerdir. Seçimlerin bir diğer özelliği vatandaş oy’unun serbest bırakılmasıdır. 16 milletvekili kontenjanı boş bırakılarak vatandaşların dilediklerini seçmeleri fırsatı ve olanağı verilmiştir.27 Bu milletvekilleri bir tür muhalefet hareketini oluşturacaklar, hükümetin faaliyetleri hakkında “fikir ve kanaatlerini” açıkça söyleyecek ve eleştiriler getirebileceklerdir. Ancak 1935–39 döneminde parti yönetiminin hâkimiyetinin artmasına paralel bu milletvekillerinin çalışmasından beklenenler karşılanamamıştır.28 Bu yılda iç siyasi gelişmeler bakımından ikinci önemli gelişme 9–16 Mayıs tarihleri arasında toplanan Cumhuriyet Halk Fırkası (CHF)’nın 4.Kurultayı’dır. Kurultay’da ülkenin ve partinin geleceği açısından çok önemli kararlar alınmıştır. Devletçilik tartışmalarının en yoğun yaşandığı bu dönemde Kurultay, ilkelerin ve safların belirginleştiği bir aşama olmuştur.29 25 26 27 28 29 “Müslümanların Türkiye’ye Avdeti...” agk, s. 2. “Müslümanların...” a.k., s. 2. Cumhuriyet dönemindeki nüfus politikasının çok yönlü olduğu söylenebilir. Ekonomik, siyasal, sosyal, kültürel ve askeri yönleri bulunan bu politikanın Türkiye’nin uluslaşma ve ulusal devlet olma sürecine yönelik belirlendiği açıktır. Kemal Arı, “Cumhuriyet Dönemi Nüfus Politikasını Belirleyen Temel Unsurlar”, Atatürk Araştırma Dergisi, c.VIII, s.23 Mart 1992’den ayrı basım, s. 420. Bağımsız saylavların (milletvekili) seçileceği iller şunlardır: Ankara, Afyon, Antalya, Denizli, Eskişehir, İstanbul, İzmir, Konya, Kütahya, Sivas, Tokat, Muğla, Niğde, Yozgat, Çankırı ve Kastamonu. Bağımsız milletvekillerinden özellikle Meclis’te Hükümeti denetlemeleri bekleniyor, böylelikle ileride olası muhalif bir siyasi partinin yolu kapatılmamış oluyordu. Atatürk Ansiklopedisi, Türkiye Cumhuriyeti Siyasi Tarihi, (Haz.) Kemal Zeki Gençosman, May Yayınları, cilt 10, s.179 ve Kemal Zeki Gençosman, Altın Yıllar, Hürriyet Yayınları, 1.baskı, Eylül 1981, s. 276–278. Hakkı Uyar, Tek Parti Dönemi ve CHP, Boyut Kitapları, 1.basım, Kasım 1998, s. 162–165. Bila’ya göre devletçiler, işadamları ile mücadelelerinde, “kendilerini sağlama bağlama ve ilkelerini yazılı sağlam kazıklara dayandırma” gereğini de bu kurultayda duymuşlardır. Hatta Parti Yönetim Zamandizini 626 384 milletvekili ve 160 il delegesiyle toplanan 4.Kurultay, Atatürk’ün açış konuşmasıyla başlamıştır. Atatürk; "...Uçurum kenarında yıkık bir ülke... Türlü düşmanlarla kanlı boğuşmalar...Yıllar süren savaş...Ondan sonra, içeride ve dışarıda saygı ile tanınan yeni vatan, yeni sosyete (toplum), yeni devlet ve bunları başarmak için arasız devrimler...İşte Türk genel devriminin bir kısa diyemi (özeti)..." şeklinde bir özet yapmakta ve bundan önceki kurultayların olduğu gibi bu kurultayın da bir dönüm başında toplandığını belirtmektedir. Buna göre, 1927 Kurultayı, doğu isyanı sonrası Cumhuriyetin sarsılmaz temelde olduğunun anlaşılmasına, 1931 Kurultayı güvenlik ve sükûnun kesin olarak kurulmasına rastlarken, 1935 Kurultayı ise geniş ölçüde gelişim devri içinde bulunulan günlerde toplanmış bulunmaktadır.30 Kurultay Atatürk’ün katıldığı son parti kurultayı olmuştur. Kurultay’da “CHF”nin adı Cumhuriyet Halk Partisi “CHP” olarak değiştirilmiş ve parti programı devletçilik ve plancılık ilkeleri temelinde yeniden belirlenmiştir.31 Kurultay’da kabul edilen programda tefeciliğe karşı savaş açılması, kooperatifçiliğin ana ilke kabul edilmesi, devletin fiyat kontrolünü düzenlemesi, tröst ve kartellere izin verilemeyeceği, işçi ve işverenin uyumu gibi özel teşebbüsü sınırlayan ve devlet kontrolünü ve müdahalesini artırıcı özellikler bulunan çeşitli hükümler de vardır.32 Ayrıca Kurultay’da askerliğini çavuş ve onbaşı olarak yapanların, kısa bir eğitimden geçirilerek, kendi köylerinde öğretmen olarak görevlendirilmesi kararlaştırılmıştır.33 Parti tüzüğü ise 152 madde ve bir geçici maddeden oluşmuştur. Tüzüğün en temel özelliği parti-devlet bütünleşmesini gerçekleştirme yolunda çeşitli maddeler içermesidir.34 Peker, partinin yeni programı için yaptığı konuşmasında bu konu için “... zaten baştan beri devletle bir ve beraber çalışan CHP varlığının, devlet varlığı ile birbirlerine daha sıkı bir surette yaklaşmasıdır” demektedir.35 30 31 32 33 34 35 Genel Sekreteri Recep Peker kendi deyimiyle “ulus yığınını sömüren liberalizme” karşı cephelerinin daha da sıkılaşacağını söylemektedir. Hikmet Bila, CHP 1919-1999, Doğan Kitap, 1.Baskı, Temmuz 1999, s. 69. Yine Peker, “liberal sistem demek bugün bu ulusun varlığında gözlerimizi kamaştıran, en büyük muvaffakiyet yollarını kapamak demektir” demektedir. Ülkü, Halkevleri Mecmuası, cilt 5, sayı 28, Haziran 1935, s. 250. Ülkü, cilt 5, sayı 28, Haziran 1935, s. 241. “Sarsılmayan bir hükümet otoritesi kurmak”, “sanayiyi plana bağlamak”, 1935 programının diğer esasları arasındadır. Bila, agk, s. 69–70. Korkut Boratav, Türkiye’de Devletçilik 1923–1950 (İktisadi Düşünceler ve İktisadi Mevzuat), SBF Maliye Enstitüsü, Ankara, Mart 1962. Cumhuriyet, 9 Mayıs 1935. Örneğin, “parti-hükümet ilişkilerini düzenleyen 64.madde ile, bucak, ilçe ve il kongrelerine yörenin en büyük mülkiye amirinin davet edilebileceği ve bu amirlerin, gerekirse açıklamalarda bulunabileceği belirtilmekte, 95.madde de “Parti, kendi bağrından doğan hükümet teşkilatıyla parti teşkilatını, birbirini tamamlayan bir birlik tanır” denilmektedir. 96.maddeyle de, parti hükümet temasının merkezde, genel sekreter aracılığıyla, illerde ise il başkanları ve valilerce sağlanacağı hükme bağlanmaktadır.” Bila, agk, s. 70. Ülkü, cilt 5, sayı 28, Haziran 1935, s. 248. 627 1935 Yılı Parti-devlet bütünleşmesi yönünde ileri adımlar sonraki yıllarda atılmaya devam edecektir. 1935 YILINDA YÖNETİM Yılın Yönetsel Karakteristiği: Barem. Barem sorunu 1935 yılında basın yoluyla sürekli gündemde tutulan bir konudur. Bu sorun kamu politikası sürecinde önemli bir yasal düzenlemeyle sonuçlanmamıştır. Dönemin basın-iktidar ilişkisi düşünüldüğünde iktidarın bu konuda bir adım atmaya eğilimi olduğu ileri sürülebilir. Üstelik savaş ortamına sürüklenen bir konjonktür ve askeri personele yönelik iyileştirmeler de hatırlanınca, sivil kamu personeline yönelik düzenlemelerin yapılması beklenmelidir. Ancak dönem içinde tek tek bazı kurumlara yönelik iyileştirmeler de yapılmasına karşın, yıl içinde barem konusunda bütüncül bir düzenleme görülmez. Bunda ilk yasa düzenlemesinin yakın bir tarihte yapılmış olmasının payı olmalıdır. Yine de konu kamuoyunun gündemine neden sıkça getirilmiştir? Basında çıkan haberlere şunlar örnek olarak gösterilebilir: “Barem Tadilatı Raporu hazırlandı. Memurların baremi üzerinde tetkikat yapmak üzere teşkil edilmiş olan müsteşarlar komisyonu mesaisini bitirerek raporunu Başvekalete vermiştir. Komisyonun oluşturulma sebebi baremde görülen adaletsizliği izale, ehliyetleri görülenlerin terfii ve sairedir” (Cumhuriyet, 27 Şubat 1935). “Barem Dereceleri hakkında bir tasarı hazırlandı. Barem dereceleri 15'e indirildi. Yeni layiha yakında Kamutay'a verilecek” (Cumhuriyet, 17 Mayıs 1935). “Kırk bin memurun dereceleri tespit edildi. Bunlardan 24 memur en yüksek aylığı alıyor. 10 lira aylıklı memur sayısı on binden fazladır. Maliye Bakanlığı memurlar hakkında bir cetvel hazırladı. Bu cetvel, umumi muvazeneye bağlı bütün memurları, barem derece ve maaşlarında yapılan değişikliklere göre derecelendirmektedir. Buna göre bugün Türkiye'de umumi bütçeden aylık alan memurların sayısı kırk bin kadardır” (Son Posta, 25 Mayıs 1935). “Devlet Demiryolları barem kanunu kabul edildi” (Ulus, 16 Kasım 1935). 36 “İnhisarlarda Barem konusunda yeni talepler gelmektedir. Bu dairede, tıpkı demiryolları gibi, hususi bir maaş baremine tabi tutulacak. Nafia Bakanlığı, nasıl demiryolları işinin ihtisas işi olduğunu ileri sürerek özel bir baremle idaresini istemişse, İnhisarlar Vekaleti de, İnhisar memurları için, demiryolları Umumi Müdürlüğününkine benzer bir baremin tatbik olunmasını istemektedir” (Son Posta, 7 Aralık 1935). Ayrıca bazı düzenlemeler söz konusudur. “Yüksek tahsil görmüş olan mülkiye memurları” için ve “Gümrük ve İnhisarlar Bakanlığı vazife ve kurumu ile Gümrük Genel Müdürlüğü kurumu ve vazifelerini, Teşkilatı Esasiye Kanunu 36 Ayrıca bkz: TBMM ZC, 6.c, 1935, 3.İ, s.s:5. gerekçeye göre “Devletin maaş teadül kanununa yaklaşmak amacıyla bu düzenleme gerçekleştirilmiştir. Devlet demiryolları kadrosuna son yıllarda satın alınan veya bazı anlaşmalarla işletmesi Devlete devredilen hatların memurları iltihak etmiştir. Bu hatlarda ücretler ayrı ayrı esaslara göre ve başka başka ölçülerde verilmektedir. 6000 km’lik büyük bir şebekede çalışan 12 bin memur ve müstahdemin, meslekleri içinde ehliyet, kıdem ve hizmet derecelerine göre müstakar bir ücrete tabi tutulmaları muvafık görülmüş ve düzenleme bu esasa göre hazırlanmıştır.” Yönetim Zamandizini 628 mucibince çevreleyen ve şimdiki kurumu daha iyi işletecek ve yavaş yavaş yükseltilecek dereceleri içine alan barem cetveli esasları üzerine düzenlemeler” bunlardandır. Yine yıl içinde 1452 sayılı (barem) Kanun iki meclis yorumuna konu olmuş ve buradaki kimi belirsizliklerin giderilmesi istenmiştir. Tüm bunlar nasıl değerlendirilecektir? Gelişmeleri izleyelim. Cumhuriyet döneminde kamu görevlilerinin ücret rejimini düzenleyen yasalardan ilki 1927 yılında Maaş Kanunu ikincisi ise 1929 yılında çıkarılan 1452 sayılı Devlet Memurları Maaşatının Tevhid ve Teadülü Hakkında Kanun’dur. 1929 Yasası uygulamada daha sonra Barem Yasası olarak bilinecektir. Bu Yasa memurları 20 derecelik bir barem tablosu içinde üç kümede toplamıştır.37 1452 sayılı Kanunla memuriyetler 1’den 5’e kadar A (genellikle yüksek öğrenimliler), 6’dan 13’e kadar B ve 14’den 20’ye kadar C olmak üzere 3 seride ve en yüksek derecenin aylığı 150 lira aslı iken en düşük derecenin aylığı 10 lira aslı olarak belirlenmiştir. Her derece belli bir katsayı ile çarpılarak aylık tutar hesaplanmaktadır.38 Kanun askeri memurlarla subayları dışarıda tutmakta ve hâkimlere, öğretmenlere ve tüm diğer devlet memurlarına uygulanmaktadır. Ancak uygulamada, Kanunun hemen arkasından yaşanan iktisadi krizin etkisiyle, bazı olumsuzluklar da yaşanmıştır. 1931’deki muvazene, iktisadi buhran ve kazanç vergileri çalışanların üzerinde sıkıntılar yaratmış, 1452 sayılı Yasanın öngördüğü iyileşmeler sağlanamamıştır. Özellikle küçük memurlar arasında mesleklerine karşı bağlılıklarında zayıflıklar ortaya çıkmış, gelecek umudu azalmış ve yetenekli memurlar görevlerinden ayrılma yolunu seçmişlerdir. Buna karşın ücretli memurların sayısında artışlar görülmüş ve maaşla ücret arasındaki farklılıktan yararlanmak isteyenler ücretli görevlere “akın” etmişlerdir.39 Tüm bu gelişmeler, dönem içinde öne çıkan demiryolları ya da inhisarlar gibi alanlardaki kurumların çalışanlarına farklı ücret uygulamasıyla da birleşince, kamuoyunda bir infialin ve değişiklik beklentisinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu beklenti ile 1452 sayılı Yasa yerini, 1939 yılında çıkarılan 3656 sayılı Yasaya bırakacaktır. Derecelerin 15’e ineceği gazete haberi de ancak bu Yasa ile gerçekleşmiş olacaktır. Merkezde Toparlanma. Yıl içinde merkezde toparlanma olarak değerlendirilebilecek kimi gelişmeler de yaşanmıştır. Bu gelişmeler Maliye Bakanlığı, Kültür Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı gibi bakanlık merkez teşkilatlarında değişiklik öngören tasarıların varlığı ya da Cumhurbaşkanlığı, Maarif Bakanlığı, Nafia Bakanlığı, Diyanet İşleri Reisliği, Posta, Telgraf ve Telefon İdaresi gibi 37 38 39 Cahit Tutum, Personel Yönetimi, TODAİE, Ankara, 1979, s. 16. Selçuk Kantarcıoğlu, Devlet Personel Rejimi, DPD yayını, Ankara, 1977, s. 16–17. Ragıp Hanyal, Türkiye ve Yabancı Memleketlerde Barem Rejimi, Maliye Tetkik Kurulu yayını, Ankara, 1951, s. 7. 1935 yılında maaşlı veya ücretli memur ve müstahdem sayısı 59.383’ü Genel Bütçeli Daireler, 27.563’ü de Katma Bütçeli İdarelerde olmak üzere toplam 86.946’dır. Erdoğan Öner, (Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet döneminde) Mali İdare, Maliye Bakanlığı, APK Kurulu Başkanlığı, genişletilmiş 2.baskı, Ağustos 2005, s. 511. 629 1935 Yılı bakanlık ya da merkezi kurumların merkez teşkilatlarında değişiklik gerçekleştiren yasal düzenlemeler olarak görülmektedir. Umumi Müfettişlikler. Önemli gelişmelerin yaşandığı bir diğer alan umumi müfettişliklerdir. Yıl içinde yeni müfettişliklerin kurulması, bu müfettişliklere yapılan atamalar ya da müfettişliklerden merkeze gönderilen raporlar yılın idari hayatının öne çıkan unsurlarıdır. Atatürk 1 Kasım 1935’teki Meclis açış konuşmasında, iç idare teşkilatında, doğu bölgelerinden başlayarak, bir genişletme ihtiyacının duyulduğunu ifade etmektedir. Bu amaçla iki umumi müfettişlik ve yeniden bazı illerin kurulması ile Dersim bölgesinde esaslı bir ıslahat programı uygulanmasını önemli hedefler olarak göstermektedir. Hatta umumi müfettişliklerden “vilayetlerimizin devamlı teftişini ve müşterek işlerinin bir elden takibini kollayan”lar olarak çok yararlı olmalarını beklemektedir. Aynı konuşmada Atatürk, “doğu illerinin belli başlı ihtiyacı, orta ve batı illerimize demir yollarla bağlanmaktır” diyerek doğuya ilerleyen iki demiryolu hattının bir an önce bitirilmesini ve ara yollar inşasına şimdiden başlanmasını gerekli görmektedir.40 Yerel Yönetimler. Yıl içinde yerel yönetimler alanında görülen en önemli değişiklik Belediye borçlanmalarına karşı getirilen sınırlamadır.41 Bu yıl Belediyeler İmar Heyeti oluşturularak, yeni bir yapılanmaya da gidildiği görülmektedir. Belediye Kanunu tatbik edilen yerlerin harita ve imar planlarını ve içme suları ile mezbaha ve kanalizasyon işlerini programlamak ve bu işlerin tatbik şekillerini kararlaştırmak için bu heyet oluşturulmuştur. Heyette, İçişleri Bakanının başkanlığı altında Bayındırlık, İktisat, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlıkları temsilcileri ile İçişleri Bakanlığı Müsteşarı ve Mahalli İdareler ve Belediyeler Bankası Genel Müdürleri ve Ankara İmar Müdürü bulunmaktadır. Yerel yönetimler alanında bir diğer düzenleme ise arazi ve bina vergilerinin devlete ait olan asıllarının tamamen il özel idarelerine bırakılması düzenlemesidir. 40 41 Yıl içinde Başbakan İsmet İnönü Doğu Anadolu’ya bir gezi düzenlemiş ve bölgenin sorunlarını yakından görerek ayrıntılı bir rapor hazırlamıştır. Bu Rapor’da Umumi Müfettişlerin görev, yetki ve sorumlulukları: “1.Umumi Müfettişler bütün muamelatın merkezi ve bütün memurların mukadderatına kat’i olarak hakim olacaklardır. 2.Asayiş, iskân, program hususlarında bütün vekaletlerin yegane muhatabı Umumi Müfettişler olmalıdır” şeklinde saptanmaktadır. BCA 30.10..70..462.8. Kanunla Verilen İzinler Üzerine Yapılan Kefaletlerin Nasıl Yerine Getirileceği Hakkındaki 2618 Numaralı Kanuna Müzeyyel 2813 Sayılı Kanun, RG 24.6.1935, 3036. Kanunun gerekçesi şöyledir: “Belediyeler, şehrin imarına ve medeni ihtiyaçlarına tahsis olunmak üzere kanunların verdiği salahiyete istinaden ve Hazine kefaleti ile mali kurumlardan istikraz yapmakta ve bunlara da gelirimizle tahsil olunan hisselerini karşılık göstermektedirler. Ancak bu hisselerin itfa taksitlerini karşılayamama gibi durumlarla da karşı karşıya kaldıkları görülmektedir. Bu durumda mukriz kurum kefaleti dolayısıyla haklı olarak Hazineye başvurmakta ve bu farklar Hazinece ödenmektedir. Bu müşkül durumun hafifletilmesini sağlayacak bu düzenleme ile bir sınırlama getirildiği, örneğin belediye hisselerinden azami 150 bin liranın Hazinece tevkifi” gibi bir düzenlemeye gidildiği anlaşılmaktadır. TBMM ZC, 1935, c.4, İnikat 38, s.s: 203. Yönetim Zamandizini 630 Ayrıca uluslararası itfaiye ve çöp toplantılarına belediyelerin katılımı gerçekleştirilmiştir. Mülkiye’den SBO’ya. 1935 yılında Mülkiye Mektebi'nin İstanbul’dan Ankara’ya taşınması kararlaştırılmıştır. Bu amaçla çıkarılan 2777 sayılı Siyasal Bilgiler Okulu Hakkında Kanun’la, 1859 yılında kurulan Mülkiye Mektebi’nin adı, “Siyasal Bilgiler Okulu (SBO)” olarak değiştirilmiştir. Devlet işlerine yüksek eğitim görmüş memur yetiştirmekte olan Mülkiye Mektebine her yıl sınavla 40 öğrenci alınmakta ve bunlardan yılda ancak 30-35’i mezun olabilmekteydi. Devlet kurumlarının pek çok işlerinin istendiği gibi verimli olabilmesi için, devlet kadrosunda çalışmakta olan memurlar arasında yüksek eğitim görmüş unsurları artırmak gerekmekteydi. Bu amaçla okul teşkilatının genişletilmesi ve güçlendirilmesine gerek görülmüş ve bu düzenleme yapılmıştır.42 Basın Kanunu. 1935 yılında basın konusundaki en önemli düzenleme Basın Kanununun 51.maddesinde yapılan değişikliktir. Kanunla getirilen değişiklikle Bakanlar Kurulu, zamandizinde örneklenen pek çok yayının yurda sokulmaması, yasaklanması, dağıtımının engellenmesi konusunda yetkili kılınmıştır. Yabancı Çalışanlar. Türkiye’de bazı alanlarda uzman ya da usta açığı bulunduğundan yabancı çalışan istihdamı gerçekleştirilmektedir. Bunlar arasında özellikle profesör, uzman, ustalar ve çeşitli sanatçıların uzun süreli çalıştırıldığı, sözleşmeleri bitenlerin yeniden çalıştırılmaları yoluna gidildiği görülmektedir. En azından bu alanlarda Türk gençlerinin yetişmesine kadar bir zorunluluk bulunmaktadır.43 Kamulaştırmalar. 1935 yılında kamulaştırmalar hız kesmemiştir. İstanbul Rıhtım, Dok ve Antrepoları Türk AŞ’nin Malları ile İmtiyaz Hakları, Aydın Demiryolları Şirketi, İzmir Havagazı Şirketi, Alsancak-Aydın-Eğirdir Demiryolunun satın alınması bu yıldaki kamulaştırmalara örnek olarak gösterilebilir. Dilde Yenilik. 1935 yılı dilde yenileşme hareketlerinin zirve yılıdır. Bu yılda askeri rütbelerin yeni karşılıkları mülazım-asteğmen, kaymakam-yarbay, miralay-albay, mirliva-tuğgeneral gibi değiştirilmiştir. Bazı devlet kurumlarının yeni dildeki karşılıkları ise şu şekilde belirlenmiştir: Belediye-uray, şehir meclisi-şar kurulu, belediye riyaseti-şarbaylık, belediye reisi-şarbay, müsteşaryönetger, maslahatgüzar- işgüder, Şurayı Devlet-Danıştay, Mahkemei TemyizYargıtay, Divanı Muhasebat-Sağışkur, müşavir-danışman. Ayrıca memur-işyar, imtihan-sınaç, adalet-tüze şeklinde yeni karşılıklarıyla kullanılmaya başlanmıştır. 1935 Yılı Zamandizinsel Araştırma Deneyimi ve Bir Değerlendirme 1935 yılı zamandizinsel olarak araştırılmaya günlük süreli yayınlardan başlanmıştır. Daha sonra bazı dergiler, 1935 yılını içeren kronoloji kitapları, cum42 43 TBMM ZC, 36.İnikat, 4.c, 1935, s.s: 163. TBMM ZC, c.25, 1934, 21.İ, s.s: 96 ayrıca bkz. ZC, c.4, 3–8.06.1935, 33-38 İnikatlar, Ankara, TBMM Matbaası, 1935, 33.İnikat, s.s: 146. 631 1935 Yılı huriyet dönemi üzerine yazılmış kitaplar, mevzuata dair yayınlar ile Cumhuriyet Arşivi’nden belgelerin taranması yolu izlenmiştir. İncelenen gazeteler arasında blok olarak muhaliflik görülmemiştir. Birbirine çok yakın düşünceler olarak ortaya çıkan izlenim günün koşulları paralelinde düşünülmelidir. Gazetelerde bir kendi kendini denetim içgüdüsü gelişmiştir denilebilir. Öbür taraftan gazetelerde kamu yönetimi/yerel yönetimler anlamında idari gelişmelere muhaliflik doğrudan yer almamakta, ancak yerel haberlere daha çok önem verilmekle, merkeze oranla daha çok yerel gelişmeler öne çıkarılmakla, muhaliflik çizgisi sezilebilmektedir. Bununla beraber, gazeteler genel olarak, dışarıda (en az 6 ay), İtalya’nın Habeşistan işgali üzerinde durmuşlar ve bu işgal nedeniyle Milletlerarası Cemiyet bünyesinde veya değil çeşitli uluslararası görüşmelere yer vermişlerdir. İşgal ve savaşın şekli içeride önemli yankılar uyandırmış olup, bunlar arasında hava saldırısı ve bunun beraberinde getireceği yıkım (kimyasal/zehirli silah kullanımı) konusu en çok dikkati çeken haber ve yorumlar olmuşlardır. Bu nedenle Türk havacılığını geliştirici önlemler, gazetelerin en çok yer verdiği konulardandır. Yurt çapında parti, taşra ve yerel yönetimlerle birlikte halkevleri çeşitli toplantılarda bu konunun önemini halka iyice anlatmakla görevlendirilmiş olup, başta Atatürk olmak üzere geniş bir katılımla bağışlar toplanmakta ve bağış yapanlar gazetelerde önemli haberler olabilmektedirler. 1935 yılında, hızla bir dünya savaşına gidildiği gerçeğiyle birlikte, ulusal devlet aygıtı bu savaşa hazırlanmaya başlanmıştır. Yeni kurulmakta olan bir devletin savaş sonrası kalkınma sorunu bir yana itilmemekle beraber, olası savaşta, tamamen yıkılmamaya çalışmak ivedi sorun haline gelmiştir. Bununla beraber her sahada ulusal onura öncelik verilerek hareket edilmektedir. Bu dönemdeki önemli gelişmeler arasında barem tartışmaları, dilde sadeleşme çalışmaları, nüfus sayımı, birinci sanayi planı çerçevesinde açılışlar, devletçilik, çeşitli kamulaştırmalar ve ulaşım sektöründeki atılımlar sayılabilir. Ayrıca Cumhuriyet Halk Partisinin 4.Büyük Kongresi ile Kongrede alınan kararlar ve bu kararlarla birlikte ülkenin yeni bir döneme geçişi önemli bir dönemeç noktasını oluşturmuştur. Süreli yayınlardan sonraki aşama çeşitli kronoloji kitapları ile Resmi Gazete, Bulmaç gibi yayınlardan elde edilen bilgi, belge ve verilerin ele alınması aşamasıdır. Çalışmanın sonraki aşamalarında ise TBMM Zabıt Cerideleri ve Başbakanlık Cumhuriyet Arşivleri temelinde 1935 yılı anlamını bulmuştur. Özelikle arşivler idare tarihi bakımından incelenmeye açık çok sayıda konu barındırması nedeniyle yeni araştırmaları isteklendirici özelliktedir. Burada araştırmacı yönünden yeni pek çok sayıda idari karar ve işlemle karşılaşılmıştır. Sonuç olarak devlet, 1935 yılında kuruluş ve iktisadi bunalımı aşmaya çalışırken savaşa doğru yürümek zorunda kalmış ve bu yeni duruma karşı merkezde kurum ve kurallar bakımından yeniden hazırlanmaya başlamıştır. Yönetim Zamandizini 632 EK 1: VII VE VIII. İNÖNÜ HÜKÜMETLERİ BAKANLAR KURULU VII. İnönü Hükümeti Bakanlar Kurulu (04.05.1931- 01.03.1935) Başvekil Mustafa İsmet İNÖNÜ (Malatya) Adliye Vekili Mehmet Şükrü SARAÇOĞLU (İzmir) Milli Müdafaa Vekili Aziz Zekai APAYDIN (Diyarbakır) Dahiliye Vekili Şükrü KAYA (Muğla) Hariciye Vekili Tevfik Rüştü ARAS (İzmir) İktisat Vekili Mustafa Şeref ÖZKAN (Burdur) Mahmut Celal BAYAR (İzmir) Maliye Vekili Fuat AĞRALI (Elazığ) Mustafa Abdülhalik RENDA (Çankırı) Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekili Refik SAYDAM (İstanbul) Nafıa Vekili Ali ÇETİNKAYA (Afyonkarahisar) Hilmi URAN (Adana) (5.dönem Seyhan) Fuat AĞRALI (Elazığ) Maarif Vekili Esat SAGAY (Bursa) Refik SAYDAM (İstanbul) Reşit GALİP (Aydın) Yusuf Hikmet BAYUR (Manisa) Zeynel Abidin ÖZMEN (Aydın) İstifa : 14.6.1935) VIII. İnönü Hükümeti Bakanlar Kurulu (01.03.1935- 25.10.1937) Başvekil İsmet İNÖNÜ (Malatya) Adliye Vekili Şükrü SARAÇOĞLU (İzmir) Milli Müdafaa Vekili Zekai APAYDIN (Diyarbakır) Yusuf Kemal TENGİRŞENK (Sinop) Dahiliye Vekili Şükrü KAYA (Muğla) Hariciye Vekili Tevfik Rüştü ARAS (İzmir) Maarif Vekili Zeynel Abidin ÖZMEN (Aydın) İstifa : 14.6.1935) Saffet Arıkan (Erzincan) Maliye Vekili Fuat AĞRALI (Elazığ) Nafıa Vekili Ali ÇETİNKAYA (Afyonkarahisar) İktisat Vekili Mahmut Celal BAYAR (İzmir) Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekili Refik SAYDAM (İstanbul) Gümrük ve İnhisarlar Vekili Ali Rana TARHAN (İstanbul) Müdafaa-ı Milliye Vekili Kazım ÖZALP (Balıkesir) Ziraat Vekili Şakir KESEBİR (Tekirdağ) Muhlis ERKMEN (Kütahya) 633 1935 Yılı 1935 YILI YÖNETİM G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 1 Ocak Beynelmilel Telekomünikasyon Mukavelesile Telli ve Telsiz Telefon ve Telgraf Nizamnamesinin Tasdiki Hakkında 2640 sayılı Kanun yayımlandı. 1932 senesinde Madrid'te imzalanmış olan uluslara- RG rası telekomünikasyon sözleşmesi ile telgraf, telsiz telgraf ve telefon nizamnamesi tasdik edilmektedir. Kanunun kabul tarihi 22 Aralık 1934'tür. 1 Ocak Demiryolları ile Beynelmi- Kanun 22 Aralık 1934 tarihinde kabul edilmiştir. lel eşya ve yolcu nakliyatına dair olan CIMCIV mukavelelerinin 23 Teşrinisani 1933 de Roma'da Kabul Olunan Yeni Metinlerin Tasdiki Hakkında 2641 sayılı Kanun yayımlandı. 1 Ocak Tahsili Emval Kanununa Bazı Maddelerin Eklenmesine Dair 2656 sayılı Kanun yayımlandı. Bu kanun ihtiyati haciz hakkında düzenlemeler yap- RG maktadır. 1 Ocak Matbuat Kanununun 19 Mayıs 1932 Tarih ve 1959 Numaralı Kanunla Tadil Edilmiş Olan 51.Maddesini Değiştiren 2657 sayılı Kanun yayımlandı. Kanunla getirilen değişiklikle "Türkiye'de veya yabancı bir memlekette çıkan ve bu kanunun 1 inci maddesinde yazılı olan matbuaların dağıtılması ve Türkiye'ye sokulması İcra Vekilleri Heyeti Kararı ile men olunabilir" hükmü getirilmektedir. BULMAÇ; ZC, c.25, 1934, 21.İ, s.s:89. 1 Ocak Memurin Kanununa Ekli 2658 sayılı Kanun yayımlandı. Kanun'un 1 inci maddesinde, "Kadro yönünden açıkta kalan veya Bakanlık emrine alınan memurlardan iş başında otuz seneyi doldurmuş olanlar bağlı bulundukları dairelerce tekaüd edilirler. Kadro yüzünden açıkta kalmış memurlar varken bunların derecelerinde veya bir derece aşağısındaki açıklara dışardan memur alınamaz. Bu açık memuriyetlere ilk önce açıkta kalanlar yerleştirilir. Derecesi içinde veya bir derece aşağısında verilen memuriyetleri kabul etmeyenlerin açık maaşları kesilir. Kabul edenlerin kendi derece ve sırası içinde ilk açılacak memuriyetlere tayinde üstün tutulmak ve açıkta kaldıkları memuriyet derecesinde tekaüd edilmek hakları saklıdır" denilmektedir. BULMAÇ; ZC, 1934, c.25, 21.İ,s.s:85. 1 Ocak İzmir'de İzmir İşçi ve Esnaf Devlet, işçiler kadar avukat, doktor gibi meslek men- SP, 1 Ocak Kurumları Birliği faaliyete supları ile gençler ve kadınları da kendi şemsiyesi al- 1935. geçti. tında birtakım kuruluşlarda toplama yoluna gitmektedir. Örneğin işçiler sendika kuramasalar da, dernek yada birlik kurabilmektedirler. İzmir'de en gelişmiş işçi sınıfı kuruluşları bulunduğundan Birlik bu şehirde kurulmaktadır. Öte yandan partinin kurduğu İşçi ve Esnaf Büroları da işçiler üzerinde bir denetim aracı ve çalışma bakanlığı işlevlerine sahiptir. bkz. Feroz Ahmad, "Cumhuriyet Türkiye'sinde Sınıf Bilincinin Oluşması, 1923-40", Osmanlı'dan Cumhuriyet Türkiye'sine İşçiler 1839-1950, (Der.) Donald Quataert, Erik Jan Zürcher, İletişim Yayınları, 1.baskı, İstanbul, 1998, s. 123-153. Yönetim Zamandizini 634 Kaynak RG G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 1 Ocak Sular Kanunu'na eklenen 2659 sayılı kanun yayımlandı. Kanunun 1.maddesine göre, "Bir belde veya belde RG halkının müşterek ihtiyacına mahsus suların kaynakları belediye sınırı dışında bulunsa bile su yollarının ve kaynaklarının bakımı, onarılması, temizlenmesi ve suyun sıhhat şartlarına uygun bir halde bulundurulması belediyelere aittir." 1 Ocak Muamele Vergisi Kanununun 2 inci Maddesinin O Fıkrasını Değiştiren 2663 sayılı Kanun yayımlandı. 1 Ocak Ziraat Vekaletine Bağlı Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü ile Mektepler ve Müesseselerde Kullanılacak Yabancı Devlet Tebaasından Profesör, Mütehassıs ve Ustalar Hakkında 2664 sayılı Kanun yayımlandı. Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsünün bütün şubelerini idare edecek Türk gençleri yetişinceye kadar, yabancı devlet tebaasından profesör, uzman ve ustaların getirilmesi zorunludur. Aynı zorunluluk bakanlığa bağlı diğer okullarla fen kurumları için de geçerlidir. Kanun bu zorunluluktan dolayı çıkarılmaktadır. BULMAÇ; ZC, c.25, 1934, 21.İ, s.s:96. 1 Ocak İstanbul Rıhtım, Dok ve Antrepoları Türk Anonim Şirketinin Malları ile İmtiyaz Haklarının Satın Alınmasına Dair 2665 sayılı Kanun yayımlandı. Tasfiye edilip hükümetçe satın alınan İstanbul Rıhtım Şirketi Liman Şirketi ile birleştirildi. Genel Müdürlük ülkemizde ilk defa tatbik edilen şekliyle rıhtım tahmil tahliye, kömür, su, antrepo ve kara nakliyatı işlerini elinde toplamaktadır. Şirket 33 milyon Fransız Frangı karşılığında devletleştirilmektedir. C, 1 Ocak 1935; BULMAÇ; GB; ZC, 1934, c.25, 21.İ, s.s:90. 2 Ocak Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri İttihadı tarafından Türkiye Cumhuriyetine açılan 8 Milyon dolarlık krediye müteallik protokolün tasdiki hakkındaki 2434 numaralı kanuna eklenen 2667 sayılı Kanun yayımlandı. Kanun, krediyi, İcra Vekilleri Heyetince resmi daire- RG lere ve belediyelere yönelik gerekli mamul eşya alımı konusunda Hükümetin kullanımına açma yetkisini vermektedir. 2 Ocak Balya Karaaydın Şirketi Namına Dışarıdan Getirilecek Gazöylin Gümrük Resminden ve Muamele Vergisinden Muafiyetine Dair Olan 21.12.1931 Tarih ve 1895 sayılı Kanun Hükmünün 1934 Mali Yılı Sonuna Kadar Uzatılması Hakkında 2668 sayılı Kanun yayımlandı. Birkaç seneden beri kurşun piyasasında baş gösteren düşüklük ilgili madenlerin işletilmesini güçleştirmiş ve hükümetin bu konuda desteğini gerekli kılmıştır. Bu çerçevede 3 senelik sağlanmış olan muafiyetlerin uzatılması yoluna gidilmektedir. BULMAÇ; ZC, 1934, c.25, 21.İ,s.s:98. 2 Ocak Milli Musiki ve Temsil Akademisi Teşkilat Kanununun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine Dair 2669 sayılı Kanun yayımlandı. Ulusal musiki kurumu işinde büyük yükümü olan Riyaseti Cumhur Filarmonik Orkestrası bugünkü yapılanışı ile bu işi gereği gibi yapacak kertede güçlü değildir. Gerek usta kadrosu gerek çalgı çeşitleri çok eskidir. Batı ellerinin orta kertede bir musiki parçasını bile bu orkestranın hakkı ile çalmasına imkân yoktur. Devletin en büyük musiki takımı olan bu biricik orkestranın şimdiki yapılanışı ile kalması doğru görülemez. Kendisinden beklenen verimi alabilmek için kadrosunun genişletilmesi, çalgı eksiklerinin tümlenmesi gerektir. Bu düzenleme bu amaçla atılan önemli bir adımı teşkil etmektedir. BULMAÇ; ZC, c.25, 1934, 21.İ, s.s:106. Kaynak RG 635 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 2 Ocak 2456 sayılı Kanunun Birinci Maddesine Bir Fıkra Eklenmesine Dair 2672 sayılı Kanun yayımlandı. 2 Ocak Soyadı Kanunu resmen yürürlüğe girdi. 24 Aralık 1934'te Bakanlar Kurulu'nca onaylanan C, 2 Ocak Soyadı Nizamnamesi'ne göre, "Her Türk, öz adından 1935. başka soy adı da taşıyacaktır. Soy adı olmayanlar 2.7.1936 tarihine kadar bir soyadı seçip bu soy adı nüfus kütüklerine ve doğum kâğıtlarına yazdıracaklardır." Kanun bugünden itibaren resmen tatbik edilmeye başlandı. 2 Ocak Jandarma Genel Komutanı Kazım, Orbay soyadını almıştır. Başbakan ve bütün bakanlar ise 13.12.1934 tarih ve JEM 6/4484 sayılı liste ile soyadlarını almışlardır. 3 Ocak "Türkiye ile İsviçre Araİmza yeri Ankara. sında Akdedilen Ticari İtilaf" Hakkında 2/1952 sayılı Kararname yayımlandı. TCAMA, s.336. 3 Ocak Tiran'da çıkan Vatra gazetesinde "Türkiye'de Dini Reform" başlıklı bir yazı yayımlanmıştır. 6.12.1934'te yazılan yazı Türkçeye çevrilmiştir. Yazıda TBMM'nin hocalar ve papazların dini kıyafetleri ile sokağa çıkmamaları hakkındaki kararı desteklenmektedir. Arnavutluk'ta da benzer bir gelişmenin olması istenen yazıda bu kararın dinsizlik olmadığı vurgulanmaktadır. BCA 30..10.0.0/ 233.572.. 17 4 Ocak Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ kuruldu. Alpullu, Uşak Eskişehir ve Turhal şeker fabrikaları- C, 4 Ocak nın bir anonim şirket halinde birleşmeleri kararlaştı- 1935. rılmıştır. 5 Ocak Hayvan Sağlık Zabıtası Nizamnamesinin 1nci Maddesine Bir Fıkra İlavesine Dair 2/1764 sayılı Nizamname yayımlandı. RG 5 Ocak İstanbul ve İzmir Liman İşleri Müdürlüklerinin Vazifelerine ve Bunların Murakabesine Dair 2/1776 sayılı Nizamname yayımlandı. RG 5 Ocak İskan Muafiyetleri Hakkın- Muhacir pasaportu ve vizesi, muhacir ve mültecilerin RG da 2/1777 sayılı Nizamna- muafiyetlerden istifadeleri, gümrük muafiyetlerinin me yayımlandı. tatbik suretleri, naklolunan yerlilerin ve göçebelerin muafiyetten istifadeleri, meccanen veya asgari tarife ile nakiller nizamname ile düzenlenmektedir. 5 Ocak Meclis'e hakaret eden Kırşehir'de Mustafa hakkında takibat yapılması Yıl içinde toplam 40 Meclis'e hakaret vakası söz ko- BCA nusudur. Bunlardan bazıları hakkında takibat yapıl- 30..10.0.0./ ması istenirken bazılarının takibatına gerek görül- 40.249..15 memiştir. 5 Ocak Türklüğe hakaret eden İstanbul'da Aristidi hakkında takibat yapılması. Yıl içinde toplam 187 Türklüğe hakaret vakası ger- BCA çekleşmiştir. Bunlardan bazıları hakkında takibat ya- 30..10.0.0./ pılması istenirken bazılarının takibatına gerek görül- 40.249..17 memiştir. Yönetim Zamandizini Açıklamalar Kaynak RG 636 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 9 Ocak Orta Mektep ve Lise Yoklama Talimatnamesi yayımlandı. Talimatname'nin 1.maddesine göre, "Her ders yılında RG orta mekteplerin 1.2. ve 3. sınıfları ile liselerin 1. ve 2. sınıflarında, ikisi "yazılı", biri "sözlü" olmak üzere, üç yoklama" yapılırken, "Liselerin son sınıfında ise birincisi "yazılı", ikincisi "sözlü" olmak üzere iki yoklama" yapılacağı belirtilmektedir. Her iki kademede de dersler tam yoklamalı dersler ve bir yoklamalı dersler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Ortaokul 2.sınıfta okutulan Türkçe, Matematik gibi dersler yanında Ev İdaresi (kızlara), 3.sınıftaki Çocuk Bakımı (kızlara) dersleri tam yoklamalı derslere örnek olarak gösterilebilir. Orta okuldaki resim, musiki, jimnastik ve kızlar için biçki-dikiş dersleri ise bir yoklamalı derslerdendir. Yoklamalarda karşılıklara verilecek notlar ve bunların değerleri şu şekilde belirlenmiştir: 5=Pekiyi, 4=İyi, 3=Orta, 2=Gevşek, 1=Pekgevşek ve 0=Boş. 9 Ocak Yapı Kooperatifleri Kitabı yayımlandı. Türk Kooperatifçilik Kurumu tarafından Karınca U, 9 Ocak Dergisi neşriyatının ilk kitabı olarak bastırılan bu 1935. eser, bizde yapı kooperatifi hareketinin başlaması dolayısıyla çok ehemmiyet kazanmıştır. 12 Ocak Açık bulunan Samsun Vali- Yıl içinde toplam 29 valinin nakil ve tayini gerçek- RG liğine Maraş Valisi leştirilmiştir. Fahreddinin nakil ve tayini hakkındaki 2/1803 sayılı kararname yayımlandı. 12 Ocak Van Vilayeti Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürü Dr. Eyüp Sabri'nin istifası Eyüp Sabri izni bitmesine karşın işinin başına dön- RG memiş ve rapor da göndermeyip yalnızca sağlık durumunu ileri sürerek memuriyetine gidemeyeceğini söylediğinden istifa etmiş sayılmaktadır. Yıl içinde toplam 4 Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürü müstafi sayılmış ya da sabit lüzum üzerine Vekalet emrine alınmıştır. 12 Ocak Türk parasının Fransız Frangı karşısındaki durumu nedeniyle ve yeni kurulan Ekonomi Bakanlığı teşkilatına bir Para Departmanı eklenmesi istemiyle bir teklif verildi. Fransa'daki para politikasının dar para politikasından geniş ve esnek para politikasına geçişi nedeniyle Londra'dan gönderilen yazıda Fransız para politikasının Türkiye üzerindeki etkileri göz önüne alınarak yeni kurulan ekonomi bakanlığı içine bir para birimi kurulması teklif edilmektedir. Ayrıca yazıda Fransa'daki ekonomik gelişmelerin İngiltere'ye yansıması üzerine bilgiler verilmektedir. 13 Ocak Bir Bakanlar Kurulu Kararı Memleketin ihtiyacına karşın gübrenin yurt dışına çı- GB, RG ile her türlü hayvan ve kuş kışında artış kaydedilmektedir. Kararname ile bu dugübrelerinin ihracı yasakrum önlenmeye çalışılmaktadır. landı. 13 Ocak Resmi Zarflar İçine Hususi Mektup Konulmaması Hakkında Maliye Bakanlığı tamimi yayımlandı. Kaynak BCA, 30..10.0.0/ 139.959.. 10. Postahanelere verilen resmi zarflar içine bazı mürsil RG makamlarca hususi mektuplar ve hatta paralar konulmakta olduğunun anlaşıldığı Nafıa Bakanlığına bildirildiğinden, kanunen de yasak olan bu durumun Hazine'yi zarara uğratmasının önüne geçilebilmesi amacıyla bir tamim yayımlanmaktadır. 637 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 13 Ocak Kaymakamlık atamaları 25 kaymakamın atama ve yer değişiklikleri gerçek- RG leştirildi. Ayrıca Birinci Umumi Müfettişlik İskan Müdürlüğü Muavinliğine 45 lira maaşla Savur Kaymakamı Naci atandı. Yıl içinde çeşitli kaymakamlık atamaları gerçekleştirilmektedir. 24. Ocak'ta 2 kaymakam, 11 Şubatta 17 kaymakam, 1 Nisan'da 14 kaymakam, 29 Nisan'da iki kaymakam, 1 Temmuz'da 77 kaymakam, 10 Temmuzda 2 kaymakam, 13 Temmuzda 1, 17 Ağustos'ta 1 kaymakam, 29 Ağustos'ta 1 kaymakam, 3 Eylül'de 16 kaymakam, 25 Ekim'de 2 kaymakam, 12 Kasım'da 32 kaymakam ataması gerçekleştirilmiştir. 13 Ocak Balıkesir çevresindeki deprem sebebiyle Vali emrine 10.000 lira verilip iaşe ihtiyacının Hilali Ahmer'ce giderilmesi kararlaştırıldı. İnşaat için istenilen 10 bin liranın hemen Vali emrine verilmesi ve Hilali Ahmer'in sarfiyatının TBMM'nden tahsisat olarak talep edilmesi kararlaştırılmıştır. Ocak ayının ilk haftasında Balıkesir, Bursa, Çanakkale, Edirne, İstanbul, İzmir ve Manisa ilerinde başlayan yer sarsıntıları özellikle Balıkesir'in Erdek ilçesiyle Marmara adalarında şiddetle devam etmiş ve çokça yıkıntı ve zarar yapmıştır. Özellikle Balıkesir'de can ve mal kayıpları yaşanmıştır. 14 Ocak Liman İdaresi atamaları İstanbul Liman İdaresi Umum Müdürlüğüne İstanbul RG Vali Muavini Ali Rıza getirilmiştir. İzmir Liman İdaresi Umum Müdürlüğü'ne ise Şirket eski Müdürü Dr. Hulusi atandı. 16 Ocak 1934 yılında her Ankaralıya günde 135 gr et düşmüştür. 1932'ye oranla %60 artış söz konusudur. 16 Ocak Sigorta Şirketlerinin Teftiş ve Murakabesi Hakkındaki Kanunun Tatbik Suretini Gösteren 2/1810 sayılı Talimatname yayımlandı. 17 Ocak Ankara'da "Türk Kuşu Kurumu" kuruldu. Tayyare Cemiyeti tarafından Ankara'da açılmıştır. 18 Ocak Su Tarifesi belirleniyor. Kadıköy Su Şirketi'nin tarife komisyonu yarın topla- C, 18 Ocak nacak ve şirketin bu aydan itibaren 6 aylık su tarifesi 1935. tespit edilecektir. 19 Ocak 2/1836 sayılı (2/27 Numaralı ve 15.1.1934 tarihli Kararname ile Meriyete Giren Hayvan Sağlık Zabıtası Nizamnamesinin Bazı Maddelerini Değiştiren Nizamnamenin 11 nci Maddesini Tadil Eden) Nizamname 19 Ocak İstatistik Genel MüdürlüGeçen seneye kadar 17 kişiden ibaret olan teşkilat BCA ğü'nün yıllık faaliyet raporu son kanunla genişlemiş ve 60 çalışana ulaşmıştır. Ha- 30..10.0.0/ açıklandı. len dairenin vilayetlerde özel teşkilatı yoktur. İcap 26.148..2. eden bilgiler ilgili bakanlıkların taşradaki teşkilatlarından alınmaktadır. Halen 60 memurun 10'u yüksek okul mezunudur. Yönetim Zamandizini Kaynak BCA 3..18.1.2/5 1.2..18 Dosya no: 99-37; not için bkz: BCA 30..10.0.0/ 119.839..8 Dosya no: 99B48, 10.1.1935. U, 16 Ocak 1935. RG EYT RG 638 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 20 Ocak Akay İşletme İdaresi Hakkında 2/1830 sayılı Nizamname yayımlandı. Tüzük 2248 sayılı kanunun 5 inci maddesine göre İk- RG tisat Bakanlığı'nca hazırlanmıştır. 20 Ocak Deniz Yolları İşletme İda- İdare yurt kıyılarında muntazam posta seferleri inhi- RG resi Hakkında 2/1830 sayılı sarını işletmek için kurulmuş ve İktisat Vekaletine Nizamname yayımlandı. bağlanmıştır. 20 Ocak Fabrika ve Havuzlar İdaresi İdare, Haliçteki Havuzlarla bunların bulunduğu saha- RG Hakkında 2/1830 sayılı Ni- daki deniz tamirat ve imalat fabrikalarını, çamaşırhazamname neyi, Tersanedeki kızak yerini, taş kızakla yanındaki kızağa işlemek için kurulmuş ve İktisat Vekaletine bağlanmıştır. 20 Ocak Zat ve Muhasebe işleri ha- Trakya Umumi Müfettişi İbrahim Tali Öngören'in BCA riç müfettişlik bölgesinde 9.4.1934 tarihli ve 1509 sayılı tezkeresi ile belirtilen 30..10.0.0/ 72.474..2. bulunan illere yapılacak her bu teklif bakanlarca muvafık görülmüştür. türlü bildirinin Trakya Umum Müfettişlik kanalı ile yapılmasına dair Bakanlıkların görüşleri açıklandı. 22 Ocak Varşova'da çıkan Vatan Se- Varşova'da Barasbi Baytugon tarafından çıkarılan si adlı mecmuanın yurda "Vatan Sesi" adındaki mecmuanın, Türkiye'nin dış sokulmaması kararlaştırıldı. siyasasına dokunacak yazılar yazdığı anlaşıldığından Matbuat Kanununun 51 inci maddesi hükmüne göre Türkiye'ye sokulması yasaklanmıştır. Bu mecmua Beyaz Rus emellerine hizmet etmekte ve Türkiye'nin dış politikasını rencide edecek neşriyatta bulunmaktadır. BCA 30..18.1.2/ 51.5..5. Dosya no: 86-173 22 Ocak Şurayı Devlette açılan Başmuavinliğe birinci sınıf Muavinlerden Zihni ve onun yerine de ikinci sınıf muavinlerden İhsan terfian tayin olmuşlardır. RG 22 Ocak Adliye Vekâletinde çeşitli atama, terfi ve tayinler gerçekleştirilmektedir. Açık olan 55 lira maaşlı Sivas Asliye Hukuk Hakim- RG liğine eski Samsun Asliye Hukuk Reisi Celal tayin kılınmıştır. Aynı gün İzmir Sulh Hakimliğine, İzmir ve Mersin aza mülazımlığına ve Ankara Sulh Hakimliğine atamalar yapılmaktadır. Yıl içinde toplam ağır ceza mahkemesi reislik ve hakimliğine 4, Asliye Mahkemesi Reisliğine 6, Temyiz mahkemesi azalığına 7, Temyiz Raportörlüğüne 12, Sulh Hakimliğine 13, azalığa 29, aza muavinliğine 11, Adliye Vekaleti Teftiş Heyeti Reisliğine 1, Adli Müşavirliğe 1, Sorgu Hakimliğine 10, Sorgu Hakim Vekilliğine 27, Hukuk Hakimliğine 11, Hakimliğe 40 atama ya da terfi gerçekleştirilmiştir. 22 Ocak Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri Acıpayam kazasının Erle nahiyesine bağlı Saz Köyü RG bu nahiyeden alınarak Denizli Vilayeti Merkez Kazasının Honaz nahiyesine bağlanmıştır. İstanbul Vilayetinin Sarıyer kazasına bağlı Kemerburgaz nahiyesi köyleri ile birlikte bu kazadan alınarak Beyoğlu kazasına bağlanmıştır. 639 Kaynak 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 22 Ocak PTT Muamelat Müdürlüğüne Dahiliye Vekaleti Mahalli İdareler İkinci Şube Müdürü Saim atanmıştır. Yıl içinde Posta İşleri Müdürlüğüne 1, Telgraf İşleri RG Müdürlüğüne 1, PTT Başmüdürlüğüne toplam 7, PTT Fen Müşavere Heyeti Reisliğine 1 tayin gerçekleştirilmiştir. 23 Ocak Tapu ve Kadastro Tahriri Kanunu yayımlandı. Yeni Kadastro ve Tapu Tahriri Kanunu bu günden itibaren yürürlüğe girmiştir. Bu kanunun maddelerine göre kadastro, gayrimenkul malların hukuki ve hendesi vaziyetlerini tespit eder ve gösterir. Maliye vekaleti icab eden yerlerde tapu tahriri yapabilir. Kadastro Kanunu tasarısı hazırlanırken Fransa ve özellikle İsviçre kadastro esasları dikkate alınmıştır. Memleketin gereklerine göre bu esaslar yeni baştan düzenlenmiştir. Üç temel esastan bahsedilebilir. 1.Tahdit ve tahriri emlak, 2.Takdiri kıymet, 3.Nirengi ve poligon teşkilatı icrası ile mesahatı arazi. C, 23 Ocak 1935; ZC, c.25, 1934, 16İ, s.s:30. 24 Ocak Atina'da basılan Hıritostomosun Hatıratı adlı kitabın yurda sokulmaması kararlaştırıldı. İstanbul'dan kaçan Rumlardan olup bugün Atina'da "Patris" Gazetesi baş yazıcılığı yapan Kosti Poloni tarafından yazılan ve Atina'da 1934 senesinde bastırılan kitabın muhteviyatı ortodoksluğu Türklük aleyhine tahrik edecek mahiyette görüldüğünden yurda sokulması yasaklanmıştır. BCA 30..18.1.2/ 51.6..3. Dosya No: 86-176. 24 Ocak Misyonerler tarafından basılan Krallık ve Dünyanın Ümidi adlı eserin dağıtımı yasaklandı. Misyonerler tarafından neşredilerek din ve siyaset propagandası gayesini takip eden "Krallık ve Dünyanın Ümidi" adlı Türkçe eser Türkiye Cumhuriyeti'nin inkılâp prensiplerinden olan laiklik esasına mugayir olduğu gibi memleket içinde dini siyasete vasıta ittihaz edenlerin faaliyetine de zemin teşkil etmektedir. Eserin toplattırılması için İçişleri Bakanlığı tarafından emir verilmiş ve dağıtılmasının men edilmesi için de Bakanlar Kurulu'nun acele karar vermesi için Başbakanlığa tezkere yazılmıştır. BCA 30..18.1.2/ 51.5..20. Dosya no: 86-174. 24 Ocak Açık olan Ankara Vilayeti Yıl içinde toplam 4 mülkiye müfettişi tayini gerçek- RG İdare Heyeti Azalığına leştirilmiştir. İkinci Sınıf Mülkiye Müfettişlerinden Cevad atanmıştır. 24 Ocak İzmir Vilayeti Vali Muavinliğine almakta olduğu maaşla Beyoğlu Kaymakamı Sedat atanmıştır. Yıl içinde toplam 4 vali muavini tayini gerçekleşti- RG rilmektedir. 24 Ocak Beyşehir Kaymakamı Faik görülen idari lüzuma binaen Vekalet emrine alınmıştır. Yıl içinde toplam 4 kaymakam vekalet emrine alın- RG mıştır. 27 Ocak Sungurlu kazasına bağlı Yekpas nahiye merkezi Boğazkale köyüne kaldırıldı ve ismi Boğazkale olarak değiştirildi. Bu değişikliğin gerekçesi şudur: "Boğazkale köyünde BCA mevcut tarihi kıymet ve ehemmiyeti haiz bulunan Hi- 30..11.1.0/ tit devrine ait eserlerin muhafazasını ve vukubulacak 93.1..3. seyahat ve hafriyatın daima murakabesini temin maksadiyle Yekpas nahiyesi merkezinin bir saat mesafedeki bu köye nakliyle Boğazkale nahiyesi namiyle isimlenmesi hakkında Çorum Vilayeti Umumi Meclis ve idare heyetince ittihaz olunan kararlar vilayet idaresi kanununun 2 inci maddesi hükmüne uygun görüldüğünden ilişik kararname tanzim edilmiştir." Yönetim Zamandizini 640 Kaynak G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 27 Ocak Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri Orhaneli Merkez kazasına bağlı Karaköy (namı diğer RG Sipahiler Köyü) bu kazadan alınarak Bursa Merkez kazasının Soğukpınar nahiyesine bağlanmıştır. 28 Ocak 2/1824 sayılı Manisa Ticaret ve Zahire Borsası Talimatnamesinin 15 inci Maddesinin Değiştirilmesine Dair BKY yayımlandı. 30 Ocak Türk Petrol ve Madeni Yağlar AŞ'nin Sözleşmesi tasdik edildi. 31 Ocak 2/1774 sayılı Mersin Ticaret ve Zahire Borsası Talimatnamesinin 12 inci Maddesinin Değiştirilmesine Dair BKY yayımlandı. 1 Şubat Ayasofya müze oldu. 2 Şubat Milletvekili Genel Seçimle- Bağımsız milletvekilleri için aday listelerinde 16 boş GB ri yapılacak. yer bırakıldı. 2 Şubat Kız Teknik Öğretmen Okulu kuruldu. 2 Şubat Tababet ve Şuabatı Sanat- Her yıl Ocak ayı içerisinde hazırlanıp Şubat iptida- RG larına Mensup Bilumum sında Vekalette bulundurulmak üzere her memur için Etibba, Eczacı ve Sıhhi mahrem tezkiye varakası yazılacaktır. Memurlara Diğer İdari Memurların Mahrem Tezkiye Varakalarını Yazma Talimatnamesi yayımlandı. 2 Şubat İzin almadan yabancı tabiiyetine geçen Mehmet Şerif Kızı Fehime Türk vatandaşlığından çıkarılmıştır. Yıl içinde toplam 48 kişi vatandaşlıktan çıkarılmıştır. RG 2 Şubat Türkiye'de 5 sene oturma müddetini doldurarak vatandaşlığa alınmasını isteyen ve fena hali olmadığı anlaşılan Hollanda tebaasında 1908 doğumlu Mehlaka Türk vatandaşlığına alınmıştır. Yıl içinde toplam 1371 kişi vatandaşlığa alınmıştır. 3 Şubat Kefalet Sandığı Hakkında 2/1894 sayılı Nizamname yayımlandı. Kaynak RG Petrol ve müştekati ticaretini yapmak maksadıyla İstanbul merkezli olmak üzere ve gayrı mahdut müddet ve 100.000 Türk Lirası sermaye ile kurulmasına Bakanlar Kurulunca onay verilmiştir. BCA 30..18.1.2./ 58.80..16. Dosya no: 180-152 RG Ayasofya, müze haline getirildi ve halkın ziyaretine açıldı. Müze haline getirilmesine çeşitli tepkiler geldi. Örneğin, Mısır'da çıkarılan El Risale Dergisi'nin "Ayasofya" başlıklı yazısında caminin müze olmasına çok şiddetli tepki gösterilmiştir. GB; BCA 30..10.0.0/ 266.798..4. 13.6.1935 tarih EYT RG RG 641 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 3 Şubat İçeri (İç) İşler Bakanlığı Proje Bakanlık müdürler encümenince gözden geçi- U, 3 Şubat memurları için sicil ve terfi rilmektedir. Bu proje ile İçeri İşler Bakanlığı memur- 1935. kanun projesi hazırlanıyor. larının sicilleri tutulacak, Sü (Milli Savunma) Bakanlığı'nda olduğu gibi memurların terfileri bu siciller göz önünde tutulmak suretiyle barem kanunu hükümleri dairesinde yapılacaktır. 3 Şubat Milletvekili Genel Seçimle- Kadınlar ilk kez oy kullandı. ri yapıldı. 3 Şubat Ziraat Bakanlığı Teşkilat Kanunu projesi hazırladı. Ziraat Bakanlığı barem kanununa tevfikan bir bakan- U, 3 Şubat lık teşkilat kanunu projesi hazırlamıştır. Projeyi hü- 1935. kümet Martta meclise sevk edecektir. 3 Şubat Trakya Umum Müfettişlik bölgesi valiler toplantısında göçmenlerin durumu, idari teşkilatta yapılacak değişiklik ve yol yapımı ile ilgili konular görüşüldü. 23 Ocak'ta başlayan toplantı 25 Ocak günü sona er- BCA miştir. Toplantıda görüşülen konular ve alınan karar- 30..10.0.0/ lar şunlardır: "1.Önümüzdeki yıl içinde gelecek göç- 72.474..3. menlerle dört yıl içinde sonu alınacak olan 400 bin göçmen hareketine dair toprağın kifayeti yerleştirme ve müstahsil kılma tertibatı ve teşkilatı tetkik edilerek bütün imkanlar gözden geçirilmiş (tir), 2.Yapılan yolların hangisinin hususi muhasebeler ve hangilerinin Nafia'ca yapılması lazım geleceği kararlaştırıl (mıştır), 3.İdari teşkilatta, hükümet merkezlerinde değişiklik ve yeni teşkilat, göçmenlerin Türkçe konuşmaları, gaz maskeleri tahsisatı, şehir ve kasaba fidanlıkları, ağaçların su ihtiyacı, hasta bakıcı kursu gibi hususat görüşülerek faydalı neticeler alınmış (tır)." 4 Şubat Atatürk'ün seçim bildirisi yayımlandı. Atatürk, yapılacak genel seçimler münasebetiyle mil- GB lete hitaben bir bildiri yayımladı. Adayların listesi belli oldu. Seçimlerde birçok kadın, milletvekilliği için aday gösterildi. 4 Şubat Pul ve Kıymetli Evrak Talimatnamesi yayımlandı. Pul denilince; harç, damga, istihlak pulları ve kıy- RG metli evrak denilince de soğuk damga ile kıymetlendirilmiş nüfus cüzdanı, ferağ ilmühaberi, kira mukavelenamesi gibi evrak anlaşılmalıdır. 7 Şubat Hayvan Sağlık Zabıtası Nizamnamesinin Bazı Maddelerini Değiştiren Nizamnamenin10 ncu Maddesiyle 495nci Maddeye Eklenmiş Olan Fıkranın Kaldırılması Hakkında 2/1932 sayılı Nizamname yayımlandı. RG 7 Şubat Suçlu ve İşkilli Memurlar Hakkında Tutulan Tahkikat Evrakına Adli Sicil Vukuatının Gösterilmesi Hakkında Başbakanlık tamimi yayımlandı. RG 8 Şubat Genel Seçim sonuçları belli TBMM'ne ilk kez 18 kadın milletvekili girdi. oldu. AKSCK Yönetim Zamandizini Açıklamalar 642 Kaynak TCSYK G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 9 Şubat İsteği ile tekaüt edilmiş olan Çanakkale Evkaf Müdürü İsmail Hakkı'nın yerine maaşı ile Malatya Müdürü Murad, Malatya Müdürlüğüne terfian Giresun Memuru Sıtkı İzzet tayin ve Antalya Müdürü İsmail Hakkı ile Konya Müdürü Tahir maaşlarıyla değiştirilmişlerdir. Yıl içinde toplam 7 evkaf müdürünün becayiş ya da RG tayini gerçekleşmiştir. 9 Şubat Açık olan birinci sınıf Ad- Yıl içinde toplam 5 adliye müfettişi ataması gerçek- RG liye müfettişliği tahsisatı leştirilmiştir. karşılık tutulmak sureti ile ikinci sınıf Adliye müfettişliğine üçüncü sınıf Adliye müfettişlerinden Atıf tayin olunmuştur. 9 Şubat Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri Bolu Vilayetinin Gerede kazası içinde merkezi Reşa- RG diye Köyü olmak üzere Yeniçağa adlı bir nahiye teşkil edilmiş ve 17 köy bu nahiyeye bağlanmıştır. 9 Şubat Devlet Su İşleri Genel Müdürü Abdullah ve Başmüfettiş Süleyman'ın becayişleri gerçekleştirildi. Sular Umum Müdürü mühendis Abdullah 90 lira ma- RG aşıyla başmüfettişliğe ve başmüfettiş mühendis Süleyman da 90 lira maaşıyla Sular Umum Müdürlüğü'ne naklen tayin olunmuşlardır. 9 Şubat İstanbul Nafia Fen Mektebi Müdürü Mühendis Cevdet almakta olduğu 70 lira maaşıyla Diyarbakır Vilayeti dördüncü sınıf Nafia Başmühendisliğine naklen tayin olunmuştur. Yıl içinde Nafia Vekaletine bağlı Şose, Köprüler Re- RG isliğine 1, Hareket Müdürlüğüne 1, İl Bayındırlık Direktörlüğüne 3, Başmühendisliğe 11, Mühendisliğe 1 tayin gerçekleştirilmiştir. 10 Şubat Görülen lüzum üzerine Posta İşleri Müdürü Yusuf ve Telgraf İşleri müdürü Bekir Vefa Vekalet emrine alınmıştır. Yıl içinde toplam 2 PTT müdürü vekalet emrine RG alınmıştır. 11 Şubat Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri Tokat Vilayeti Merkez kazasına bağlı Ohtap ve RG Bizeri nahiyeleri lağvedilerek, merkezleri Bizeri ve Kırımgir Köyleri olmak üzere Gökdere ve Dökme Tepe adlarıyla yeniden iki nahiye teşkil edilmiştir. Kırşehir Vilayetinin Avanos Kazasına bağlı Çopraşık Köyü bu kazadan ayrılarak Çiçekdağı kazasına ve yine Avanos Kazasına bağlı Karaağaç, Medetsiz ve Kılınçlar Köyleri de bu kazadan ayrılarak Mucur kazasına bağlanmışlardır. 12 Şubat Açık olan 30 lira maaşlı Eskişehir Tapu Müdürlüğüne Vekalet emrinde bulunan eski Trabzon Tapu Müdürü Münir tayin kılınmıştır. Yıl içinde toplam 19 Tapu Müdürünün tayini gerçek- RG leştirilmiştir. 643 Kaynak 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 14 Şubat Manisa Memleket Hastanesi'nin temeli atıldı. 16 Şubat Hususi İdare ve Belediyeler Kefalet Sandığı Hakkında 2/1942 sayılı Nizamname yayımlandı. Hususi idare ve belediyelerde para ve menkul kıy- RG metleri ve ayniyatı alıp veren ve elinde tutan memur ve müstahdemler için müteselsil kefalet usulünü tatbik etmek maksadı ile Hususi İdareler ve Belediyeler Kefalet Sandığı kurulmuştur. Bu sandık hükmi şahsiyeti haiz ve Dahiliye Vekilliğine bağlıdır. (24.2.1935 ve 4.3.1935 Tarihli ve 2938, 2945 sayılı Resmi Gazete'lerde düzeltmesi vardır.) 16 Şubat Aydın Demiryolları Şirketinin kamulaştırılmasına karar verildi. Demiryolunun uzunluğu 610 km olup hattın imtiyazı C, 16 1856 yılında 50 sene için verilmiş fakat süreler uza- Şubat tılmış ve son sürenin bitmesine daha 14 sene bulun- 1935. maktadır. 16 Şubat Zonguldak havzasında 10 Cumhuriyet idaresinden önce yılda 597.499 ton kö- C, 16 senelik inkişaf görülmekte- mür çıkarılırken, bugün üretim miktarı 2.228.269 to- Şubat 1935. dir. na çıkmış bulunmaktadır. 17 Şubat Köy mekteplerine yeni dersler eklendi. 17 Şubat Paris'te çıkan Prométhée Paris'te Géorgés Gvazawa tarafından her ay Beyaz adındaki mecmuanın yurda Gürcü, Azerbaycan ve Güney Kafkaslılar namına çısokulmaması kararlaştırıldı. karılan Prométhée adındaki Fransızca mecmuanın, dostumuz Rusya aleyhinde yazılar taşıdığı anlaşıldığından, Matbuat Kanununun 51 inci maddesi gereğince yurda sokulmaması kararlaştırılmıştır. BCA 30..18.1.2/ 52.11..11. Dosya 86-182. 17 Şubat Pahta Hocalığı adlı kitabın yurda sokulmaması kararlaştırıldı. Türkiye'ye sokulması yasak edilmiş olan "Yaş Türkistan" Mecmuası tarafından çıkarılan "Pahta Hocalığı" adındaki kitabın, dost Rusya aleyhinde yazılar taşıdığı anlaşıldığından Türkiye'ye sokulması yasaklanmıştır. Berlin'de yayımlanan bu dergi TC Hükümeti ile Sovyet Hükümetinin münasebet ve alakası aleyhinde yazılar içermektedir. BCA 30..18.1.2/ 53.26..12 Dosya 86-189; not için bkz: BCA sayı:2/2316 Dosya No: 86/189. 17 Şubat Niğde Maarif Müdürü Şevketin açık bulunan Urfa Maarif Müdürlüğüne naklen tayini tensip edilmiştir. Yıl içinde Maarif Vekaletine bağlı maarif müdürlük- RG lerine 2, başmüfettişliklere 1, Milli Talim ve Terbiye Azalığına 1, Orta Eğitim Genel Direktörlüğüne 1,İlk Öğretim Bölüm Direktörlüğüne 1, müfettişliklere 2, İl Kültür Direktörlüğüne 4, Kültür Kurulu Üyeliğinden Öğretmenliğe 4, Kültür Kurulu Üyeliğine 1 atama gerçekleştirilmiştir. 18 Şubat Bazı Kisvelerin Giyilemeyeceğine Dair Kanunun Tatbik Suretini Gösterir 2/1958 sayılı Nizamname yayımlandı. Kanunun ruhanilere ait kısmı, 13 Haziranda yürürlüğe girecek. İzci ve sporcular kanun hükümlerine uyacaklar. 1.madde: Herhangi din ve mezhebde olursa olsunlar mensup oldukları din ve mezhepleri usul ve teamüllerine göre mabed ve ayinlerde ruhani kisve taşımağa mezun addolunurlar. 11.12.1934 tarihinde Tiran'da yayımlanan "Vatra" gazetesinde konu ile ilgili çıkan ve 12.1.1935'te Türkçeye çevrilen bir haberde "Dini kıyafet meselesi ispat ediyor ki Türkler Yunan dostluğunda samimi değillerdir" denilmekte- Yönetim Zamandizini Açıklamalar Kaynak EYT Gelecek eğitim yılından itibaren köy mektepleri müf- C, 17 redat programına ziraat dersleri de ilave edilecek, bu Şubat derslerden de diğer esas dersler gibi sınav yapılacaktır. 1935. 644 BULMAÇ; BCA 30..10.0.0/ 233.572.18 Dosya: 421A58 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak dir. Haberde bu konunun açıkça Türk-Yunan dostluğunu baltaladığı iddia edilerek, bu davranışın Türkiye'de Yunanistan aleyhinde cereyanlar bulunduğuna dair kanıt olduğu ileri sürülmektedir. 19 Şubat Fransa'da çıkan Hürriyet Yolu adlı mecmuanın yurda sokulmaması kararlaştırıldı. Fransa'da Canbek Havjoko tarafından çıkarılan "Hürriyet Yolu" adındaki mecmuanın, Sovyet Rusya aleyhinde zararlı yazıları taşıdığı anlaşıldığından, Matbuat Kanununun 51 inci maddesi hükmüne göre Türkiye'ye sokulmaması İçişleri Bakanlığı'nın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu'nca kararlaştırılmıştır. 19 Şubat Kontenjan Kararnamesi yayımlandı. 1935 senesinin Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz, RG Ağustos ve Eylül aylarından ibaret altı aylık devreye ait ithal rejimi listeleri bu kararnameyle belirlenmektedir. 20 Şubat Ordu İkramiyesi Nizamnamesine Bir Madde İlavesi Hakkında 2/1939 sayılı Nizamname yayımlandı. RG 21 Şubat Ölçüler Nizamnamesinin 170 inci Maddesini Değiştiren 2/1940 sayılı Nizamname yayımlandı. RG 21 Şubat İzmir Havagazı Şirketi kamulaştırıldı. İzmir Havagazı Şirketi devletçe satın alındı. 22 Şubat Halkevlerinin Üçüncü Yıldönümü kutlanmaktadır. Ulusal ve kültürel yolda yurt gençliğine sağdıç olan C, 22 bu teşkilat birçok yerlerde sosyal ihtiyaçları karşıla- Şubat mış, bilgi artıklığına yardım etmiş, yurttaşları bir ye- 1935. re toplayarak tanışma ve anlaşmalarına vasıta olmuştur. Halen 103 halkevi bulunmaktadır. 23 Şubat Yücel Dergisi 1. yayın hayatına girdi. Bir "gençlik, kültür ve bilgi cönkü" olarak yayına BİLANÇO, girmiştir. Dergi hümanizma kavramına geniş yer Arıkan vermektedir. Yazarları arasında Muhtar Körmükçü, Haluk Şahsuvaroğlu, Cemal Nadir, Orhan Burian, Vedat Günyol gibi yazarlar vardır. 23 Şubat Kaçakçıların Takibinde ve Muhafaza Hususlarında Büyük Yararlıkları Görülenlere Verilecek İkramiye Hakkında 2/1959 sayılı Nizamname yayımlandı. Tüzüğün 6 ncı maddesinde "büyük yararlık" olarak, RG "Kaçakçıları, kaçak eşya ile birlikte çarpışarak tutmak, çarpışmada yaralanmak ve kaçakçıları ve kaçak eşyayı doğru haber vermekte mükerreren hizmeti veya bunları yakalamada yardımı görülmek" gibi durumlar ifade edilmektedir. 24 Şubat Askeri rütbelerin öztürkçeleri bulundu Yeni karşılıklarda mülazım-asteğmen, kaymakam- C, 24 Şubat 1935. yarbay, miralay-albay, mirliva-tuğgeneral oldu. 24 Şubat Sokaklara İsim veya Numara ve Bütün Binalara Numara Konulması Hakkındaki Talimatnameyi (Yalnız İstanbul Belediye Hudutlarına Şamil Olmak Üzere) Değiştiren 2/1971 sayılı Talimatname yayımlandı. BCA 30..18.1.2/ 52.11..5. Dosya 86-181. GB RG 645 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 25 Şubat Pamuk İpliği ve Mensucatı Sınaiye İçin Hususi Teşebbüs Erbabının Memlekete Sokmak İsteyecekleri Makinelerin Memlekete Girme Tarzını Gösteren 2/1356 sayılı Kararnamenin Sureti Tatbikine Dair Talimatname yayımlandı. 26 Şubat Devair İçin Satın Alınacak Hazine yararı bakımından yeniden düzenleme yapıl- RG Kırtasiye Talimatnamesinin maktadır. Birinci Maddesinin Değiştirilmesine Dair 2/1965 sayılı BKY yayımlandı. 26 Şubat Ankara ve İstanbul Hukuk Fakültelerinde Tahsilde Bulunan Memur Talebenin Devamlarına Müsaade Edilmesi Hakkında Başbakanlık tamimi yayımlandı. 27 Şubat Barem Tadilatı Raporu hazırlandı. Memurların baremi üzerinde tetkikat yapmak üzere C, 27 teşkil edilmiş olan müsteşarlar komisyonu mesaisini Şubat bitirerek raporunu Başvekalete vermiştir. Komisyo- 1935. nun oluşturulma sebebi baremde görülen adaletsizliği izale, ehliyetleri görülenlerin terfii ve sairedir. 2 sene olan terfi süresi 3 seneye iblağ edilmiştir. 27 Şubat Danıştay'da İstanbul Tramvay Şirketi davası sonuçlandı. Nafia Bakanlığı'nın Temmuz 1926 tarihli tramvay C, 27 mukavelelerini feshetmesi kanun ve nizamlara uygun Şubat görüldü. 21-24 Temmuz 1926 sözleşmeleri gereği 1935. yeni hatlar inşasına ait olan kısmı şirket tarafından yapılmadığından dolayı sözleşmenin feshedilmesi ve 2 milyon tazminat ödenmesi kararlaştırıldı. Davalı vekili Mahmut Esat Bozkurt'tur. 27 Şubat İstanbul Şehir Planı hazırlanmaktadır. Planı yapmak üzere Prof.Ehlgötz seçildi. Alman şehir C, 27 uzmanı olan Ehlgötz Almanya'da Essen şehrinin pla- Şubat 1935. nını da yapmıştır. 27 Şubat "10.000 Rüya Tabiri Sunkam Brahmen" adlı İstanbul'da basılan eserin satışı yasaklandı. İstanbul'da İnkılap Kitaphanesi tarafından bastırılmış olan eserin muhteviyatı itibariyle Türkiye Cumhuriyeti'nin laiklik şiarına aykırı telakkileri ihtiva ettiğinden eserin toplattırılmasına karar verilmiştir. 28 Şubat 1935 Bütçesi hazırlandı. Gider kısmı 194.800.000 liradır. Gelir gideri tama- C, 28 Şubat 1935. men karşılamaktadır. 1 Mart 5.Meclis ilk toplantısını yaptı. Bugünkü toplantıda cumhurbaşkanlığı ve meclis başkanlığı seçimleri yapıldı. Atatürk 4.kez Cumhurbaşkanı seçildi. İsmet İnönü 8.hükümeti kurdu. Çankırı milletvekili Abdülhalik Renda meclis başkanı oldu. Atatürk "Reisicumhur sıfatile Cumhuriyetin kanunlarına ve hakimiyeti milliye esaslarına riayet ve bunları müdafaa, Türk milletinin saadetine sadıkane ve bütün kuvvetimle sarfı mesai, Türk Devletine teveccüh edecek her tehlikeyi kemali şiddetle men, Türkiye'nin Yönetim Zamandizini Açıklamalar Kaynak RG RG 646 BCA 30..18.1.2/ 52.14..8. Dosya no: 86-183. C, 1 Mart 1935; KSCK; ZC c.1,TBMM Matbaası 1935, Ankara, s.2. G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak şan ve şerefini vikaye ve ilâya ve deruhte ettiğim vazifenin icabatına hasrı nefsetmekten ayrılmayacağıma namusum üzerine söz veririm" diyerek görevine başlamıştır. Meclisin ilk oturumuna en yaşlı üye sıfatıyla Erzurum milletvekili Necib Asım Yazıksız başkanlık yapmıştır. 3 Mart Yüksek Öğretim Genel Müdürlüğüne Macid tayin edildi. İstanbul Kız Muallim Mektebi Coğrafya Öğretmeni BCA, olup Yüksek Muallim Mektebi Müdürlüğünü ifa 30..11.1.0/ eden Macid'in açık bulunan 90 Lira maaşlı Yüksek 94.6..14. Tedrisat Umum Müdürlüğüne naklen tayini gerçekleştirilmiştir. 4 Mart Amerika Birleşik Hükümetinin altın esasını terk etmesi üzerine bir tamim yayımlandı. Amerika Birleşik Hükümetlerinin altın esasını terk RG etmiş olması ve altın esasına müstenid akitlerin kambiyo dolarla ödenmesi esası kabul ve bu kararla tespit edilmiş bulunması itibarile bu memleketten gelen mal bedellerinde doların, altın veya kambiyo dolar olarak bir tefrike tabi tutulmasına sebep kalmadığından bu konudaki tereddütlerin giderilmesi amacıyla bu tamim yayımlanmıştır. 5 Mart Yalova Kaplıcaları için uzman Hanry Prost getirildi. Yalova kaplıcalarının yavaş yavaş yapılacak tesisat ve inşaat ile asri bir su şehri haline getirilmesi için muntazam bir imar planının yaptırılması ve bu iş için de Fransa'dan uzman Hanry Prost'un getirilmesi ve ücreti olan 150 bin Fransız frankının dört taksitte döviz olarak ödenmesi kararlaştırılmıştır. 6 Mart Portekiz'in önemli sanayi merkezlerinden Porto şehrinde bir fahri konsolosluk açıldı. Portekiz Hükümetinin tanınmış tüccarlarından Jose RG Gomez De Veiga fahri konsolos olarak tayin edildi. 7 Mart Başbakan İsmet İnönü'nün kurduğu yeni bakanlar kurulunun programı mecliste okundu. Programda ekonomi başlığı altında ele alınanlar konular şunlardır: "…zamanın şartları ve istekleri gittikçe zorlaşmakta olduğunu görüyoruz. Biz ülkenin ödeme kabiliyetini kolaylaştıracak bir ticaret sistemini takib etmeğe mecburuz…Sanayileşmeğe verdiğimiz ehemmiyet her zamandan ziyade artmıştır...Şeker, kömür, çimento gibi mahsullerin fiyatları üzerinde esaslı indirmeler yapılarak bunların içerde sürümleri artırılacağını sanıyoruz. Deniz nakliyemizi ıslah etmek ve yenilemek ve umumiyetle tarifeler üzerinde ucuzluğa ve kolaylığa gitmek yolumuzdur. Demiryollarının, rıhtımların ve limanlarının Devlet elinde bulunmasının faydaları hergün daha ziyade anlaşılmaktadır. Nakliyede ucuz ve ekonomik işletmeyi iltizam ediyoruz." Ayrıca dış politikada Sovyetler Birliği, Balkan Paktı, İran, Afgan Devleti ve Bulgaristan ile ilişkiler olumlu olarak değerlendirilmektedir. 7 Mart Bahçelievler Yapı Kooperatifi'nin esas mukavelenamesinin tasdiki onanmıştır. 9 Mart Maarif Müdürleri ve Memurları Hakkında 2/2072 sayılı Talimatnamesi yayımlandı. BCA, 30..18.1.2/ 52.17..1 Dosya no: 243-188. ZC, c.1,TBMM Matbaası 1935, Ankara, s.27-28. RG Maarif Müdürleri, Vilayetler İdaresi Kanununun 5 RG inci maddesi mucibince vilayetin maarif işlerini gören şube reisleridir. 647 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 9 Mart İlkbaharda Atatürk'ün iadei ziyareti münasebetiyle İran'da yapılan hazırlıklara dair bir rapor hazırlandı. Rızaiye Konsolosu Halil Ali, gerek Vali, gerekse Emir leşkerle olan konuşmalarında ilkbaharda Atatürk'ün Rıza Şah Pehlevi'nin ziyaretini iade edeceğini duymuş ve bunun üzerine bir rapor hazırlayarak Dışişleri Bakanlığı'na göndermiştir. Bu raporda Makû, Hoy hatta Rızaiye'nin köylerine kadar her tarafta yollar yapılmakta olduğu ve köy evlerine varıncaya kadar da bütün binaların dışlarının boyandığı ve badana edildiği bildirilmektedir. İşte bu hazırlıkların yapıldığı güzergâha bakarak Halil Rıza Atatürk'ün bu yoldan geleceğini düşünerek şu uyarıyı yapmaktadır: "Vaktile katliama karıştıkları burada bulunan bir takım şahitlerin sözlerinden anlaşılan Ermeni ve Asurilerden bir çokları tekrar İran'a dönmüşlerdir. Hatta bunlardan bir kısmı bugün Rızaiye'de serbestçe oturmakta ve alışveriş etmektedirler....Atatürk ilkbaharda hakikaten bu yoldan geleceklerse bütün ihtimalleri göz önünde bulundurmak (ve) lazım gelen tedbirlerin alınması konusunda Vali ve Kumandanla şimdiden fikir teatisi ve iş bölümüne izin vermenizi dilerim...Arzettiğim gibi Ermenilerle Asuriler hakkında gayet sıkı ve kati tedbirler almak lazımdır." BCA 30..10.0.0/ 261.759.. 21 10 Mart İcra Vekilleri Heyetine itimad beyan olunduğuna dair TBMM kararı yayımlandı. Güvenoyu 376 oyla, bir diğer deyişle mevcudun itti- RG fakıyla alınmıştır. 11 Mart Adana'da gezici aşiretlerin Sayıları dört bini aşan bu aşiretler Seyhan, Ayas ve C, 11 Mart 1935. iskânı gerçekleştiriliyor. Kirmit mıntıkalarına yerleştirilecek. 11 Mart Köy Kanunu Tadilatı yapılacak. Projeye göre dışarıdan köye gelen bir şahsı misafir U, 11 Mart olduğu evin sahibi muhtara bildirmeğe mecbur tu- 1935. tulmaktadır. Tasarının gerekçesinde, "Pasaportlu veyahud pasaportsuz olarak bazı kimselerin hudud karakollarımıza gözükmeksizin sınırlarımızdan geçtikleri vakidir." Bu durum bir emniyet sorunu yaratmaktadır. Ayrıca " köylerimize gelip gidenlerin niçin gelip gitmekte olduklarını anlamak ve bunların içinde şüpheli olanların veyahud ecnebilerin görülmesi halinde hemen en yakın karakola haber verilmesi maksadile 442 sayılı köy kanunile köy muhtarları mecbur tutulmuş ise de köylülere bu mecburiyet tahmil edilmediği için muhtarlar bir çok ahvalde zabıtayı vaktinde haberdar edememektedirler. İşte bu sebeplerle elemansız kalan zabıta, bazı ahvalde en mühim vazifelerini ifa edebilmek için günlerce uğraşmakta olmasına rağmen istediği neticeye varamamaktadır. Bu nedenle köy kanununun 13üncü maddesine bir fıkra eklenmesi zorunlu görülmüştür. 11 Mart Tokyo'da çıkan Yani Yapan Muhbiri adlı mecmuanın yurda sokulmaması kararlaştırıldı. Aylık olarak çıkarılan bu dergi memleketimiz siyasa- BCA sına aykırı yazıları taşıdığı anlaşıldığından Türkiye'- 30..18.1.2./ 52.17..17 ye sokulması ve dağıtılması yasaklanmıştır. 12 Mart Dosya 86-158. Hudut Teşkilatının Vazifelerine ve Gümrük Muhafaza Teşkilatının Kaçakçılı- Yönetim Zamandizini RG 648 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak ğın Men ve Takibi Hususunda Mıntıkalarındaki Valilerle Vazife Münasebetlerine Dair 2/1991 sayılı Nizamname yayımlandı. 12 Mart İçişleri Bakanlığı memurla- Bakanlık müdürleri encümenince de gözden geçirilen U, 12 Mart rının terfii hakkında bir ta- bu kanun projesinin esaslarına göre; memurların ter- 1935. sarı hazırlanmaktadır. fileri amirleriyle onun fevkindeki amirlerinin çalışkanlığı ve vazifesine gösterdiği özenden dolayı verecekleri iyi siciller bakanlıkça tetkik edilmek suretiyle yapılacaktır. Terfiler her yıl Cumhuriyet Bayramında ilan edilecektir. Memurların terfi edebilmeleri bir derecede iki yıl kalmak ve iyi sicil almakla mümkün olacaktır. İyi sicil alamayan memurlar ertesi yıl haklarında verilecek sicillere göre terfi ettirileceklerdir. 13 Mart Türkiye ile Estonya Arasında Kliring Anlaşması imzalandı. 14 Mart 2/2081 sayılı İzmir Liman Nizamnamesi yayımlandı. 18 Mart İş Bankası Genel Müdürlüğü'ne atama yapıldı. İş Bankası Genel Müdürlüğüne, Celal Bayar'ın İktisat GB Vekili olmasından beri bu görevi vekaleten yürüten Muammer Eriş getirildi. 19 Mart Versay Anlaşması ilga ediliyor. Almanya, Versay Anlaşmasının askeri hükümlerini C, 19 Mart 1935. ilga etti. 20 Mart Lise sınavları yeniden düzenlendi. Ortaokullarda ve liselerde bu seneki mezuniyet ve sı- C, 20 Mart nıf geçme sınavları yeni yoklama talimatnamesi ge- 1935. reğince yapılacaktır. Bakalorya usulü kaldırılmıştır. Fakültelere girmek için ayrıca bir olgunluk sınavı yapılacaktır. 20 Mart 2/2127 sayılı Askeri Merasim Talimatnamesinin Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında BKY yayımlandı. 21 Mart Köylü Bayramı kutlanıyor. Köylü Bayramı yarın Halkevinde kutlanacak. U, 21 Mart 1935. 21 Mart Türkiye'nin Rusya'dan satın almış olduğu tekstil makineleri hakkında yabancı bir makale yayımlandı. İsviçre'de çıkan Neue Züreicher Zeitung gazetesinde yer alan ve Türkiye'nin Rusya'dan satın almış olduğu tekstil makinelerini konu alan makaleye göre, Kayseri'de bundan kısa bir müddet önce bir pamuk iplikhanesi ve mensucat fabrikası ile bunlara ait cihazlar ve tesisatın açılma töreni yapıldığı ve bu müesseselerin makinelerinin ve teçhizatının Sovyet Rusya tarafından verildiği belirtilmektedir. Yazıda bu durumun "şimdiye kadar Rus makinelerinin ihracat kabiliyetini haiz olmadıklarını bilen Avrupa için şaşılacak bir iş" olduğu belirtilmektedir. BCA 30..10.0.0/ 171.187..2 Dosya: 18427 Anlaşmanın 10 uncu maddesi uyarınca 23 Mart 1935 TAR tarihinde yürürlüğe girmiştir. Anlaşma Ankara'da imzalanmıştır. RG RG 649 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 23 Mart Uluslararası Kadınlar Birliğinin İstanbul'da Yapılacak Toplantısı Münasebetiyle Bastırılacak Hatıra Posta Pullarına Dair 2673 sayılı Kanun yayımlandı. Tasarı gerekçesinde, "Hükümetimiz için hiçbir zarar melhuz olmayıp bilakis gerek dahilde gerek hariçte pul meraklılarının satın alacakları serilerin idareye verilecek nısıf bedelleri dolayısıyla açıktan bir kâr dahi temin edilmiş olacağı cihetle ayni zamanda mezkur birliğe karşı bir cemile gösterilmek ve bu birliğin, sözü geçen pulların satılması için Avrupada ve Amerikada yapacağı propaganda dolayısile memleketimiz için bu yoldan dahi bir menfaat husulüne vesile teşkil eylemek üzere birlikçe vaki olan taleb ve iltimas veçhile mezkur pulların çıkarılması onay görülmüş" denmektedir. RG; ZC, c.1,TBMM Matbaası 1935, Ankara, s.s: 9. 24 Mart Belediyeler Bankası İdare Meclisi azasından Sami Çölgeçen'in mebusluğa seçilmesi üzerine açılan azalığa eski mebuslardan Avni tayin edildi. 24 Mart Muhasebat Umum Müdür- Yıl içinde Maliye Vekaletine bağlı umum müdürlük- RG lüğü Takip ve Teftiş Mülerine toplam 3, murakıplıklara 2, müfettişliklere 2 dürlüğüne Gümrük ve İnhi- tayin geçekleştirilmiştir. sarlar Vekaleti Gümrükler Umum Müdürlüğü Muamelat Müdür Muavini Reşadın tayini onanmıştır. 24 Mart Açık bulunan Başvekalet Muamelat Umum Müdürlüğüne İstanbul Vilayeti Maarif Müdürü Ali Haydar tayin edilmiştir. Yıl içinde Başvekalete bağlı toplam 6 tayin gerçek- RG leştirilmiştir. 25 Mart İstanbul Müddeiumumi Muavinliğine Silivri Müddeiumumisi Ahmet Hikmet, Kayseri Müddeiumumiliğine Bozdoğan Hakimi Fuad tayin edilmişlerdir. Yıl içinde Başsavcı yardımcılığına 7, savcılığa 31, RG savcı yardımcılığına 18 kişi tayin edilmişlerdir. 26 Mart Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri Kırşehir Vilayetinin Avanos Kazasına Bağlı Bazla- RG maç Köyü bu kazadan ayrılarak Mucur Kazasına bağlanmıştır. 27 Mart İzmir saylavlığına seçilen İnhisarlar Umum Müdürü Hüsnü Çakır'ın yerine Umum Müdürlük Tütün Kısmı Müdürü A.Mithat Yenel tayin edilmiştir. Yıl içinde Gümrük ve İnhisarlar Vekaletine bağlı RG umum müdürlüklere toplam 2, müfettişliklere 4, il gümrük başmüdürlüklerine 2 atama gerçekleştirilmiştir. 28 Mart Açık olan Burdur Vilayeti Yıl içinde Dahiliye Vekaletine bağlı mektupçuluklara RG Mektubculuğuna eski Ilgın 10, il hukuk işleri müdürlüklerine 2 tayin gerçekleştiKaymakamı rilmiştir. Abdurrahman'ın ve Amasya Mektubculuğuna Mardin Mektubcusu Sırrının yeniden ve naklen tayinleri tensib edilmiştir. Yönetim Zamandizini RG 650 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 31 Mart Hayvanlar Vergisi Kanununun Tadiline Dair 2677 sayılı Kanun yayımlandı. Küçükbaş hayvanların değişik iklim koşullarında 1 yaşını geçip geçmediğinin anlaşılmasının zorluğu karşısında ortaya çıkan ihtilafların fazlalığı böyle bir değişikliği gerekli kılmıştır. 1839 sayılı kanunun 2. maddesi şöyle değiştirilmiştir: "Hayvanların bu kanun mucibince kaydının yapıldığı mali sene içinde doğan davarlar." BULMAÇ; ZC c.1,TBMM Matbaası 1935, Ankara, s.s: 13, 11.3.1935 sayı 6/615. 31 Mart İzmir 1.Kordon'a parke taşı döşeneceğinden buradaki tramvay hattının sökülmesi ve Tramvay İşletmesi'nin Belediye'ye devredilmesi kararlaştırıldı. Çirkin bir manzara teşkil eyleyen Kordon tramvayının müştemilatıyla birlikte İzmir Körfez ve Liman Şirketinden İzmir Belediyesi'ne devri ve mevcut hattın sökülmesi kararlaştırılmaktadır. BCA 30..18.1.2/ 53.23..10 Dosya no: 158-36. 1 Nisan Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri İçel Vilayetinin Tarsus kazasına bağlı Haçıkırı mev- RG kii bu kazadan alınarak Seyhan Vilayetinin Karaisalı kazasına bağlanmıştır. 1 Nisan Ziraat İşleri Umum Müdür- Yıl içinde Ziraat Vekaletine bağlı umum müdürlükle- RG. lüğü'ne Abidin Ege tayin re 1 atama gerçekleştirilmiştir. edildi. 2 Nisan Devlet Memurları Maaşatının Tevhit ve Teadülüne Dair Olan 1452 sayılı Kanuna Müzeyyel 2678 sayılı Kanun yayımlandı. Tasarı gerekçesine göre "yeniden teşkil olunan iki fıkrada kurulacak muhasebe teşkilatı ile ani ihtiyaçlar karşısında istimal edilmek ve şimdililik mevkuf tutulmak için iktiza eden memuriyetlere ait kadronun alınmasını teminen 1452 sayılı kanuna ek olarak bu kanun layihası tanzim edilmiştir." Kanun kapsamında 3'er adet muhasebeci, tetkik memuru ve veznedar ihdas edilmektedir. BULMAÇ; ZC c.1,1935, 17.2.1935 sayı 3/377. 2 Nisan Fransa'da askerlik müdde- Fransa'da askerlik müddetinin iki yıla çıkarılması tinin iki yıla çıkarılması ka- hakkında Paris Büyükelçiliğinden alınan yazıda Sar rarlaştırıldı. meselesi ve Almanya'nın silahlanma işinde hızla gitmesinden dolayı acele edilerek ordunun ihtiyacı, motorize edilmesi ve teşkilatlanmasına dair çalışmaların başladığına dikkat çekilmektedir. BCA 30..10.0.0/ 245.653.. 15. Dosya No: 428122 3 Nisan Aydın Demiryolları’nın Bayındırlık Bakanlığı ile Aydın Demiryolları temsil- GB kamulaştırılması hakkında cileri arasındaki görüşmelerde hattın satın alınma kotaraflar arasında anlaşmaya şulları üzerinde anlaşmaya varıldı. varıldı. 3 Nisan Görülen lüzuma binaen Gi- Yıl içinde toplam 1 tapu müdürü vekalet emrine RG resun Tapu Müdürü Faik alınmıştır. Vekalet emrine alınmıştır. 4 Nisan Adana Merkez Hükümet Tabibi Doktor Şükrü üçüncü sınıf olarak 45 lira maaşla Burdur Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürlüğüne tayin kılınmıştır. Yıl içinde Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaletine RG bağlı müdürlüklere 11 atama gerçekleştirilmiştir. 5 Nisan Belediye Zabıta Memurları hakkında bir tezkere hazırlandı. Dahiliye Bakanlığı'ndan gelen bir teskereye göre, be- SP, 5 lediye zabıta memurları bundan sonra memur sayıla- Nisan 1935. caklar, tekaüdiye de alacaklar. 651 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 7 Nisan Elektrik, Havagazı ve Su Sayacılarıyla Ölçü Aletlerinin Muayene ve Ayarları İçin Talimat yayımlandı. 7 Nisan Maliye Teşkilatında ıslahat önerildi. Ecnebi Mütehassıslar (M.Alfan, Fransız müşavir, C, 7 Nisan başkanlığındaki heyet) raporlarını verdiler. 2 Müste- 1935. şarlık ihdası, tahsilat şeklinin tadili, defterdarlıkların kaldırılması önerildi. 7 Nisan İstanbul Üniversitesi ile Ankara Hukuk Fakültesi'nde İnkılap Tarihi derslerini verenlere ders ücreti verilmesi kararlaştırıldı. 1935 yılında İstanbul Üniversitesi ile Yüksek Okullarına ve Ankara Hukuk Fakültesi'ne Türk devriminin çeşitli aşamalarını anlatan ve ideolojisini inceleyen Devrim Dersleri konuldu. Dersler bu dönemde Recep Peker, Hikmet Bayur, Yusuf Kemal Tengirşenk ve Mahmut Esat Bozkurt tarafından veriliyordu. Bu dersleri vermekte olan profesörlere işe başladıkları tarihten itibaren beher ders için 25 lira doçentlere ise 10 lira verilmesi kararlaştırılmıştır. 7 Nisan Burdur Vilayeti Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürü Dr. Esad görülen lüzum üzerine Vekalet Emrine alınmıştır. Yıl içinde Vekalet Emrine alınan il müdürü sayısı RG 1'dir. 7 Nisan Kütahya Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürü Doktor Muhittin Celal'in vaki istifası kabul edilmiştir. RG 8 Nisan Kütüphanecilik düzenleme- Kültür Bakanlığı kararı ile ve uzman Profesör SP, 8 leri Riter'in başkanlığı altında İstanbul Kütüphanelerin- Nisan deki kitapların tasnifine Damat İbrahimpaşa Kütüp- 1935. hanesinden başlanmıştır. İlk önce Türk tarihine ait eserler elden geçirilecektir. 8 Nisan Türkiye'de Kullanmağa Elverişli Olup Ayarlanabilecek Su Sayıcıları Tip ve Sistemlerinin Tasdiki İçin Aranılan Şartları Bildirir Talimat yayımlandı. 9 Nisan "Türkiye ve Yunanistan İmza Yeri Belgrad. Cumhuriyetleri ile Romanya ve Yugoslavya Krallıklarının Posta, Telgraf ve Telefon İdareleri Arasında Posta ve Telekomünikasyon Alanında Birlikte Çalışma İçin Özel Uzlaşma" Hakkında 2/3661 sayılı Kararname yayımlandı. 9 Nisan Türk Silahlı Kuvvetlerinde subay ve astsubay rütbelerini yeniden düzenleyen 2/2295 sayılı Kararname yayımlandı. Yönetim Zamandizini Açıklamalar Kaynak RG BCA 30..18.1.2/ 53.24..14. Dosya no: 138-61; AA, s.161. Ölçüler ve Ayar Müdürlüğü talimat gereklerini takip RG eden birimdir. TCAMA, s.488. Buna göre başçavuş muavini üstçavuş, birinci müla- EYT zım teğmen, kaymakam yarbay, miralay albay, mirliva tuğgeneral, ferik korgeneral, birinci ferik orgeneral ve müşir mareşal olarak belirlendi. 652 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 9 Nisan Türkiye'de Kullanmağa El- Ölçüler ve Ayar Müdürlüğü talimat gereklerini takip RG verişli Olup Ayarlanabile- eden birimdir. cek Havagazı Sayıcıları Tip ve Sistemlerinin Tasdiki İçin Aranılan Şartları Bildirir Talimat yayımlandı. 9 Nisan İstanbul'da çıkarılan Yeni Bozkurt matbaasında ayda bir çıkarılmak üzere birinGidiş adlı mecmuanın dağı- ci nüshası basılmış olan mecmuanın muhteviyatı devtılması yasaklandı. letin iç ve dış siyasalarına aykırı olduğu gibi bu muhteviyatı teşkil eden yazılarda da vatandaşları birbiri aleyhine tahrik fiili bulunduğundan Dahiliye Bakanlığı'nca toplattırılmıştır. 10 Nisan Türkiye'de Kullanmağa El- Ölçüler ve Ayar Müdürlüğü talimat gereklerini takip RG verişli Olup Ayarlanabilecek eden birimdir. Elektrik Ölçü Aletlerinin Tip ve Sistemlerinin Tasdiki İçin Aranılan Şartları Bildirir Talimat yayımlandı. 10 Nisan Bazı yerlerdeki ihtisas mahkemeleri kaldırıldı. 10 Nisan Belediyeler Bankası Umum Kararname 28 Nisan 1935 tarih ve 2988 sayılı Resmi Müdürlüğü'ne Sivas Valisi Gazete'de yayımlandı. Süleyman Kepenek tayin edildi. 14 Nisan Türkiye'de Elektrik ve Su Sayıcıları Ayarlanabilecek veya Tamir Edilebilecek Hususi Ayar İstasyonları ve Atelyeleri Tesisi İçin Talimat yayımlandı. Sayacılar Ölçüler Kanun ve Nizamnamesinin talimat RG ve tamimlerine uygun olacak ve ayar memurları İktisat Vekaletince onaylanmış ehliyetlere sahiplere sahip olacaklardır. 15 Nisan "Türkiye ile Almanya Arasında 27 Mayıs 1930 Tarihli Ticaret Mukavelesine Müzeyyel İkinci İtilaf" Hakkında 2775 sayılı Kararname imzalandı. 1930 tarihli anlaşmanın bugünkü iktisadi vaziyete tamamen uygun olmadığı anlaşılmış olduğundan iki memleket arasında mütekabil emtia mübadelatına daha salim bir cereyan vermek ve bu suretle mübadelat yekununu çoğaltmak ve ticaretimizi inkişaf ettirmek üzere yeni anlaşmalar akti maksadı ile imzalanan anlaşmada kliring ve muvazene esasları muhafaza edilmektedir. İktisat komisyonu mazbatasına göre "gümrük tarifesi yönünden konsolide edilen eşya cetvelinde küçük bazı tenzilat kabul edilmiş ise de bunlar da memleketimizdeki sanayii müteessir edecek şeyler olmayıp daha ziyade sıhhati umumiye ile alakadar olan tıbbi mevad üzerindedir." Almanya ile olan ekonomik ilişkiler özellikle dış ticaret alanında çok ileri boyutlardadır. İmza Yeri Berlin. 15 Nisan Türkiye'de Kullanmağa El- Ölçüler ve Ayar Müdürlüğü talimat gereklerini takip RG verişli Olup Ayarlanabile- eden birimdir. cek Elektrik Sayıcılarının Tip ve Sistemlerinin Tasdiki İçin Aranılan Şartları Bildirir Talimat yayımlandı. Kaynak BCA 30..18.1.2/ 53.26..3. Dosya no: 86-188. Kars, Sinop, Lüleburgaz, Van ve Siirt Adli İhtisas BCA Mahkemelerinin yıllık istatistiklerine göre yaptıkları 30..18.1.2/ işlerin az olduğu ve bu işlerin mahalli asliye mahke- 53.26..13 melerince de görülebileceği anlaşıldığından adı geçen mahkemeler kaldırılmaktadırlar. 653 BCA 30..18.1.2/ 53.26..4. Dosya no: 130-58 TCAMA, s.264; ZC, 33-38, c.4, 1935, 33.inikat, s.s:128. 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 16 Nisan Döviz Cetvelleri Nizamnamesi yayımlandı. 16 Nisan Hariciye Vekaleti Müsteşarlığı'na Agah, Hukuk Müşavirliğine Kemal 2.Sınıf elçi unvanıyla tayin edildi. Açıklamalar Kaynak RG Agah bu görevi vekaletten yürütmekteydi. Asaleten BCA 30..11.1.0/ atanmıştır. 94.10..17. 17 Nisan Artırma ve Eksiltme ve Anılan fıkra'nın tefsirine göre pazarlıkla alınacak RG İhale Hakkındaki 2490 şeyler ve yapılacak işler ilana tabi değildir. Numaralı Kanunun 46ncı Maddesinin K Fıkrası Hakkında 213 sayılı Tefsir yayımlandı. 17 Nisan Aydın Ürünleri Satış Koop. İncir, zeytin ve pamuk üreticileri arasında kurulan Sözleşmesi tasdik edildi. kooperatifin süresi 30 yıldır. Kooperatif, üretimi artırmak ve üretici ile tüketici arasındaki tavassutları mümkün mertebe bertaraf ederek ortakların ürünlerden azami istifade edebilmeleri için ortaklara ait malların uygun fiyatla müctemian ve toptan içeride ve dışarıda satılmasına tavassut etmek ve ürünün muhafazasına yönelik ambar ve depolar inşa etmek gibi amaçlarla kurulmuştur. 17 Nisan TBMM 8 ölüm cezasının infazına karar vermiştir. Yıl içinde çeşitli suçlardan ötürü toplam 25 ölüm ce- RG zası infazı kararı verilmiştir. 18 Nisan Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanununa Müzeyyel 2686 sayılı Kanun yayımlandı. Türk Parası kıymetini koruma hakkında neşrolunan RG 1567 sayılı kanunun altıncı maddesinde yazılı olup 2100 sayılı kanun ile temdid edilmiş olan müddet hitamı tarihinden itibaren daha üç sene müddetle temdit edilmiştir. 1567 sayılı yasanın meriyeti üç sene olarak tespit edilmiş, sürenin dolmasının ardından 2100 sayılı yasa ile yürürlük iki yıl uzatılmış ancak umumi buhranın etkilerine rağmen TL'nin fiili istikrarı sağlanmış paramızın kanuni bir istikrar teminine kadar mezkur kanunun verdiği salahiyetin muhafaza edilmesi lüzumlu görülmektedir. Kanun tasarısının gerekçesinde mevcud ahkamın tatbik ve lüzum görülecek yeni tedbirlerin ittihaz edilebilmesi için mezkur kanun ile verilen salahiyeti daha üç sene müddetle temdidi katiyen muktezi telakki edilerek merbut kanun layihası hazırlanmıştır" denmektedir. 18 Nisan İstanbul Üniversitesinin Elektro Mekanik Şubesine Ait Alat ve Edevat ve Kitapların Yüksek Mühendis Mektebine Devri Hakkında 2687 sayılı Kanun yayımlandı. RG 18 Nisan Muvazene Vergisi Kanunu Değiştiren 2417 Numara ve 2.5.1934 Tarihli Kanunun Birinci Maddesinin Tadiline Dair 2688 sayılı Kanun yayımlandı. RG Yönetim Zamandizini 654 BCA 30..18.1.2/ 54.31..8. Dosya no: 179-94 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 18 Nisan 691 sayılı Af Kanununun 3.Maddesinin Tefsiri yayımlandı. Birden fazla suç işleyenler hakkında her bir suç için RG verilmiş veya verilecek olan cezalardan ayrı ayrı indirme yapılmak suretiyle tatbik olunması hükmüne varıldı. 18 Nisan Balkan Ülkeleri Ekonomi Konseyi toplandı. Balkan Ülkeleri Ekonomi Konseyi Ankara'da toplan- GB dı. 18 Nisan Uluslararası Kadınlar (Fe- Kongre 18–20 Nisan tarihleri arasında yapıldı. ministler) Kongresi İstanbul'da Yıldız sarayında toplandı. 21 Nisan Hariciye Vekaletine bağlı Aynı gün çeşitli atama ve merkeze alınmalar da söz RG çeşitli derece yükseltmeleri konusudur. gerçekleştirilmiştir. 22 Nisan Reşid Kadın Ticaretinin Sözleşme kadın ve çocuk ticaretinin daha tam bir şe- RG men'i hakkında 11 teşrini- kilde önüne geçmeği temin arzusu ile çıkarılmaktaevvel 1933'de Cenevre'de dır. imzalanan beynelmilel mukavelenin tasdikine dair 2693 sayılı Kanun yayımlandı. 22 Nisan 8 Teşrinievvel 1930 Tarihli Tapu Sicili Nizamnamesinin Bazı Maddelerini Değiştiren 2/2296 sayılı Nizamname yayımlandı. RG 22 Nisan 5.1.1935 Günlemeçli Akay İşletme İdaresi Nizamnamesinin 6.maddesini Değiştiren 2/2297 sayılı Nizamname yayımlandı. RG 23 Nisan Askeri rütbelerin öz Türkçeleri onaylandı. Askeri rütbelerin karşılıkları Yüksek Askeri Şura ta- U, 23 rafından onaylanmıştır. Buna göre Müşir = Mareşal, Nisan Birinci Ferik=Orgeneral, Miralay=Albay, Kayma- 1935. kam=Yarbay, Mülazım=Asteğmen olarak değiştirilmiştir. 24 Nisan Türkiye'nin başkanlığında yapılacak Uluslar Cemiyeti'nin toplantısına Tevfik Rüştü Aras başkanlığında katılacak heyet belirlendi. Heyetin azalığına Cumhurbaşkanlığı Başyaveri Celal Üner ve müşavirliğe Hariciye Özel Kalem Müdürü Refik Amir Kocamaz tayin edilirken Emniyet memurları Sadık ile Rıdvan da heyet refakatine memur edilmişlerdir. 25 Nisan Trakya Umumi Müfettişlik mıntıkasında yerleştirilecek muhacirler hakkında kararname onandı. Kararname'de bu mıntıkada yer alan Edirne, Çanak- BCA kale, Kırklareli ve Tekirdağ vilayetlerine beş senelik 30..18.1.2/ iskan programı uyarınca yerleştirilecek muhacirlerin 54.31..1. mühim bir kısmını çiftçiler oluşturduğundan bu bölgede şahıslara ait ve bakımsız halde bulunan 178 çiftliğin ihtiyaç oranında istimlak edilmesine dair İçişleri Bakanlığı'nın teklifinin Bakanlar Kurulu'nca onandığı belirtilmektedir. 655 Kaynak GB BCA 30..18.1.2/ 53.30..7 Dosya no: 401-21 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 25 Nisan İstanbul Tramvay Şirketi (İTŞ) ile Hükümet arasında açılan davada emeği geçen Avni ve Namık Cemal'e ikramiye verilmesi kararlaştırıldı. İTŞ'nin kendisinden beklenen kamu yararını bir tarafa bırakıp yalnız faydalanmak yolunu tutmuş olduğunun görülmesi üzerine mukavelesinin meri'iyetine son vermekle beraber haksız ve sebepsiz toplanan paraların istirdadına karar verilmiş ve bu kararın uygulanmasına tevessül edilmiş ve fakat Şirketçe bu kararın feshi için Danıştay nezdinde Bayındırlık Bakanlığı aleyhine açtığı davanın Danıştay'ca ittifakla reddedilmesine ve bu suretle iki milyon liraya yakın bir paranın hükümet emrine iadesini temine ve 1923 mukavelesine rücu olunması neticelerinin istihsaline kadar bütün tedbir safhalarında geceli gündüzlü büyük bir özveri ile çalışan Bayındırlık Hukuk müşavirleri Avni ve Namık Cemal'e masarifi gayrı melhuza tertibinden bin beş yüz lira ikramiye verilmesine dair Bakanlık başvurusuna Hazine'ce bir engel görülmemiştir. BCA 30..18.1.2/ 53.30..16. Dosya no: 157-115 28 Nisan Atatürk'ün, Hilaliahmer'e "Kızılay" adını verişi Kızılay Kurultayı'nda alkışlarla kabul edildi. DÖKKAG 29 Nisan İstanbul-İzmir telefon hattı işletmeye açıldı. GB 29 Nisan Mülkiye Mektebi'nin Ankara'ya taşınması kararlaştırıldı. Mülkiye Mektebi'nin Ankara'ya nakli takarrür etmiş- C, 29 tir. Nakilden sonra talebe adedi 40'dan 100'e çıkarıla- Nisan 1935. cak. 30 Nisan Türkiye Cumhuriyeti ile İtalya Krallığı Arasında Münakit 4.4.1934 Tarihli Kliring Anlaşmasının Bazı Ahkamını Tadilen 30.4.1935 Tarihinde Nota Şeklinde İmza ve Teati Edilen Anlaşmanın Kabul ve Tasdiki Hakkında 2801 sayılı Kanun yayımlandı. Bu anlaşmanın hükmü 1 Mayıs 1935 tarihinden itiba- TCAMA; ZC, 4.c, ren meridir. İmza Yeri Ankara. Cami Hademesi Hakkında 2/2392 sayılı Nizamname yayımlandı. Nizamname Evkaf Umum Müdürlüğü'nce yeniden BULMAÇ; BCA hazırlanmıştır. Müzakereler 4 ay sürdü. 1 Mayıs 1935, 38.İnikat, s.s:188. 30..18.1.2/ 53.30..8 sayı: 2-2392. 1 Mayıs Aydın Demiryolları Şirketinin Hükümetçe satın alınmasını öngören sözleşme imzalandı. 2 Mayıs İş Kanunu Layihası meclise İş Kanunu layihası dün kamutaya verildi. Hükümet C, 2 Mayıs verildi. 146 maddesi olan bu kanunla bütün işçi hukukunu 1935. teminat altına almaktadır. 2 Mayıs Türkiye Cumhuriyeti İle ABD Arasında Posta Paketlerine Dair Uzlaşma sağlandı. Yönetim Zamandizini TCSYK; U 1 Ocak 1935 Uzlaşmanın Vaşinton'da imza tarihi 2 Temmuz TCAMA 1935'tir. 656 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 3 Mayıs Atatürk, Türkkuşu'nu hizmete açtı. Atatürk'ün himayesi altındadır. TCSYK 4 Mayıs 1493 Numaralı Ordu İkramiye Kanununun Birinci Maddesinin Tadili Hakkında 2698 sayılı Kanun yayımlandı. Değişiklikle orduda ve kara, deniz ve hava askeri RG fabrikalarında ikramiye verilmesinin koşulları yeniden belirlenmiştir. Buna göre, örneğin, atışlarda ve hava bombardımanlarında ve hava muharebe talimlerinde muvaffak olanlara, askere okuma, yazma öğretenlere ya da fabrika ve imalathanelerde imalat ve sarfiyatta tasarruf temin edenlere ikramiye verilecektir. 4 Mayıs 1499 Numaralı Gümrük Tarife Kanununun 7nci Maddesine Ait 214 sayılı Tefsir yayımlandı. 4 Mayıs Paris'te çıkarılan Police Magazin adlı mecmuanın yurda sokulmaması kararlaştırıldı. Bu derginin memleketimiz aleyhinde zararlı yazıları taşıması nedeniyle yurda sokulması yasaklanırken, 31 Mart ve 7 Nisan 1935 nüshalarının da toplattırılması kararlaştırılmıştır. BCA 30..18.1.2/ 54.33..15 Dosya: 86-193. 4 Mayıs 1934'te Hayfa'da Abbas Matbaasında basılmış bazı kitapların yurda sokulmaması kararlaştırıldı. 1934'te Hayfa'da Abbas Matbaasında basılmış "Tezkeretülvefa", 1923'te Mısır'da basılmış olan "Dürûsütdiane", 1921'de Mısır'da basılmış "Mekatibi Abdülbaha" ve 1315'te Mısır'da basılmış "Kitabülferaiz" adlı Farsça dört kitap Bahai tarikatının neşir ve tamimi için yazılmış propaganda eseri olduklarından ve bu gibi neşriyat Tekke ve Zaviyelerle türbelerin seddine ve türbedarlıklarla bir takım unvanların men ve ilgasına dair 20.11.1341 tarih ve 677 sayılı yasanın birinci maddesine aykırı olduğundan Matbuat Kanununun 5 inci maddesi esas tutularak toplattırılmıştır. BCA 30..18.1.2/ 54.33..12. Dosya no: 86-192. 5 Mayıs Avrupa'ya Gönderilecek Askeri Mühendis ve Fen Memurlarına Ait Talimatnamenin 25 inci Maddesinin D Fıkrasının Değiştirilmesi Hakkında 2/2414 sayılı BKY yayımlandı. RG 5 Mayıs Suriye İle İmzalanan "Hududun Nezaretine, Rejimine, Hududu Geçecek Sürülere ve Göçebe Ahalinin Kontrolüne Müteallik Protokolün 3 üncü Maddesinin Değiştirilmesi" Hakkında 2/2293 sayılı Kararname yayımlandı. TCAMA, s.236. 6 Mayıs İktisadi Buhran Vergisi Kanununun 6 ıncı Maddesiyle Muvazene Vergisi Kanununun 3 üncü Maddesinin 2 inci Fıkrası Hakkında 868 sayılı Meclis Kararı açıklandı. RG Maliye Bakanlığı'nın tezkeresine göre her iki madde- RG nin uygulanmasında karşılaşılan sorunlar şunlardır: Vergi, tediye sırasında tevkif veya muayyen zamanlarda malsandığına yatırılmadığı takdirde, kanuni takibat, hem ita amirlerine de muhasebecilere tevcih edilmektedir. Tatbikatın bu şekline itiraz eden bazı ita amirleri; bu vergilerin muayyen zamanlarda 657 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak malsandığına yatırılmaması mesuliyetinin, münhasıran muhasebecilere teveccüh edeceğinden bahisle kendilerinin cezai mesuliyete teşrik edilmemelerini istemektedirler. Bu konudaki karışıklığın giderilmesi bakımından meclisin tefsirine gereksinim duyulmuştur. 6 Mayıs Vasıtasız Vergilere Munzam Kesirlerin Tevhit ve Nispetlerinin Tadiline Dair Olan 1454 sayılı Kanunun 6 ıncı Maddesi Hakkında 869 sayılı Meclis Kararı açıklandı. Maliye Bakanlığının tezkeresi üzerine, 18 Mayıs RG 1929 tarihli 1454 sayılı kanunun 6 ıncı maddesinde yazılı arazi ve arsalara ait hükmün arsalar ile 552 numaralı kanunun 7 ve 8 inci maddelerinde yazılı çalılık ve bataklık arazi ve avlu ve bahçe fazlaları hakkında da cayı tatbik bulup bulmayacağı konularında tereddüt edildiği için sorunun tefsiren halli gerekmiştir. 7 Mayıs Şeker Fabrikalarına Bahşolunan İmtiyazat ve Muafiyet Hakkındaki 14 Nisan 1341 Tarih ve 601 sayılı Kanunun 8 inci Maddesinin Kaldırılmasına Dair 2699 sayılı Kanun yayımlandı. 601 sayılı ve 5 Nisan 341 tarihli kanunun 8 inci maddesi mucibince şeker fabrikaları memur ve müstahdem ve amelesi, fabrikanın açıldığı tarihten itibaren on sene temettü veya kazanç vergisinden muaf tutulmuştur. Gümrük resminin yüksekliği, şeker maliyet fiyatlarının indirilmesi hususundaki teşebbüs ve kararların tatbiki dahi şeker fabrikalarının varlıklarını korumağa ve inkişaflarını temine kâfi geleceğinden, şeker sanayiinin memleketimizde teessüsünü teşvik için 341 senesinde kabul edilen imtiyaz ve muafiyetlerin idamesine ihtiyaç kalmamıştır. Bu vaziyet nazarı dikkate alınarak 1935 senesi bütçesindeki yeni masraflara karşılık olacak membalardan birini teşkil etmek üzere bu muafiyetlerin de kaldırılması düşünülmüş ve bu layiha bu maksatla tanzim olunmuştur. 7 Mayıs Damat Ferit Kabinesi Tarafından İdam Ettirilen Milis Yüzbaşısı Rızanın Karısı ve Oğluna Maaş Tahsisine Dair 2700 sayılı Kanun yayımlandı. 7 Mayıs 1931 Mali yılında Askerliğe Asker öğretmenlerin çeşitli düzeylerdeki okullarda RG Hazırlık Dersi Muallimlik- verdikleri eğitim karşısında alacakları ücretler bu dülerinde İstihdam Olunanların zenleme ile yeniden belirlenmektedir. Ücretleri Hakkında 2701 sayılı Kanun yayımlandı. 7 Mayıs 1453 Numaralı Kanunun Bazı Maddeleriyle 1 Numaralı Cetveli ve Mezkur Kanunun 6 ıncı Maddesini Tadil Eden 2617 Numaralı Kanunun Birinci Maddesini Tadil Eden 2702 sayılı Kanun yayımlandı. Yönetim Zamandizini BULMAÇ; ZC, inikat 1-21, c.1-2, TBMM s.s: 59 RG Tasarının gerekçesinde,1452 sayılı Devlet memurları maaşatının tevhid ve teadülü hakkındaki kanuna göre, yüksek tahsil görmüş olan mülkiye memurları, 25 asli maaşla baremin 12 derecesinden hizmete başladıkları halde, 1453 sayılı kanuna göre yüksek tahsil görmüş olan zabit vekilleri mülkiye bareminin, 14 derecesi olan 20 lira asli maaşla hizmete başlamakta oldukları belirtilmektedir. Bu suretle hizmetin başlangıcından itibaren iki barem arasında zabitan aleyhine bir fark hasıl olmaktadır. Orduda terfi bekleme müddetleri fazla olduğu için bu fark hizmetin devamı müddetince mütemadiyen büyümektedir. Halbuki ordu mensuplarının vazife, külfet ve mesuliyetleri bu farkların kendi aleyhlerinde olmamasını icab ettirecek mahiyettedir. Teadülü temin etmek için miralay rütbesinin iki dereceli maaşı birleştirilerek 5 inci de- 658 RG; ZC, inikat 1-21, c.1-2, 19.3.1935, TBMM s.s: 49; ayrıca bkz. ZC, inikat 22-32, c.3, 1935, s.s:49'a ilave G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak rece olması ve altıncı dereceden itibaren aşağıya doğru derecelerin birer derece yukarı çıkarılması lüzumlu görülerek işbu kanun layihası tanzim edilmiştir" denilmektedir. 7 Mayıs Askeri ve Mülki Tekaüt Kanununun 4üncü Maddesine Müzeyyel 2707 sayılı Kanun sayılı Kanun yayımlandı. RG 7 Mayıs Ankara Stadında Kurulacak Tribünler İçin Getirilecek Demir Malzemenin Gümrüksüz Geçirilmesine Dair 2709 sayılı Kanun yayımlandı. RG 7 Mayıs Van Emniyet Müdürü Server görülen lüzum üzerine Vekalet emrine alınmıştır. 7 Mayıs Açık olan Üçüncü sınıf Yıl içinde toplam 2 mülkiye müfettişinin tayini ger- RG Mülkiye Müfettişliğine çekleştirilmiştir. Menemen ve Osmaniye kaymakamları Ali Nihad ve Osman Nuri'nin tayinleri onanmıştır. 7 Mayıs Aksaray mebusu Rıza Nisari'nin, Bolu Mebusu Falih Rıfkı Atay, Kütahya mebusu Hakkı Uluğ, Manisa Mebusu Tahir Hitit ve Siirt Mebusu Mahmut Soydan'ın teşrii masuniyeti hakkında 872-874 sayılı TBMM kararları yayımlandı. Yıl içinde yasama dokunulmazlığının kaldırılması, RG dönem sonuna ertelenmesi ya da dokunulmazlığın kaldırılmaması hakkında toplam 14 karar verilirken, 6 milletvekilinin de ifadesi alınması kararı verilmiştir. 8 Mayıs Yeni Maliye Teşkilatı Layihası hazırlandı. Yeni Maliye Teşkilatı layihası ile iki müsteşarlıktan başka 3 umum müdürlük kurulmakta, diğer umum müdürlükler de olduğu gibi bırakılmaktadır. 1929 senesinde belirlenen Maliye Bakanlığı'nın bugünkü teşkilatı ve vazife taksimatı artan iş yükü nedeniyle daha teknik ve ilmi mesaiye gereksinimi ortaya çıkarmış ve bakanlığın yapısında yeni düzenlemeler yapılmıştır. C, 8 Mayıs 1935; ZC c.5, 1935, s.s:191. 8 Mayıs Bulgaristan ve Yunanistan'ın karşılıklı olarak sınır bölgesine kara ve demiryolu yaptırmaları hakkında Sofya Elçisi bir rapor hazırlamıştır. Raporda Bulgaristan'ın yaptırdığı hatların ve yolların adeta bir kol halinde Ege Deniziyle Bulgar hududu arasında sıkışık bir vaziyette kalan Yunan arazisinin geleceğini tehlikeye koyacak bir mahiyet gösterebileceğine ve sınıra yığılan kuvvetlerin artık gizlenmediğine dikkat çekilmektedir. BCA 30..10.0.0/' 242.637.. 22. Dosya No: 426626 8 Mayıs Berlin Yüksek Müzik Okulu Profesörü Paul Hindemith, Türkiye'deki Orkestra hakkında bir rapor vermiştir. Raporda, orkestra şefi, sanatçılar ve orkestranın bü- BCA yütülmesi ve saz unsurlarının çoğalması ve nihayet 30..10.0.0/ tesir ve nüfuzunun genişletilmesi olanakları üzerine 146.44..2. görüşler bulunmaktadır. Yıl içinde toplam 1 emniyet müdürü vekalet emrine RG alınmıştır. 659 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 9 Mayıs 1683 sayılı Askeri ve Mül- Kanun askeri tıbbiyeyi bitiren askeri tabipler ile as- RG ki Tekaüt Kanununun 2 nci keri eczacılar, kimyager, diş tabibi ve baytarların naMaddesinin 2 ve 3 üncü sıplarına dair süreleri yeniden belirlemektedir. Fıkralarını Değiştiren 2710 sayılı Kanun yayımlandı. 9 Mayıs Posta, Telgraf ve Telefon Yasa, damga, hilaliahmer, himayeietfal ve emsali İdaresi Teşkilatı Hakkında- pullardan alınan beyiyelerin tasarruf ve muavenet ki 31.5.1933 Tarih ve 2208 sandığına verilmesi amacıyla çıkarılmıştır. Numaralı Kanunun 14 üncü Maddesine Bir Fıkra İlavesine Dair 2711 sayılı Kanun yayımlandı. BULMAÇ; ZC, inikat 1-21, c.1-2, TBMM s.s: 65. 9 Mayıs CHP'nin 4.Kurultay'ı toplandı. Kurultay'da askerliğini çavuş ve onbaşı olarak yapanların, kısa bir eğitimden geçirilerek, kendi köylerinde öğretmen olarak görevlendirilmesi kararlaştırılmıştır. Köy enstitüleri (1940) bu gelişimin bir ürünüdür. Kongre 9-16 Mayıs tarihleri arasında yapılmıştır. Atatürk açış konuşmasında, "...Uçurum kenarında yıkık bir ülke... Türlü düşmanlarla kanlı boğuşmalar...Yıllar süren savaş...Ondan sonra, içeride ve dışarıda saygı ile tanınan yeni vatan, yeni sosyete, yeni devlet ve bunları başarmak için arasız devrimler...İşte Türk genel devriminin bir kısa diyemi..." şeklinde bir özet yapmaktadır. Kurultay'da yeni CHP tüzüğü kabul edilerek "Fırka" ibaresi "Parti" olarak değiştirilmiştir. C, 9 Mayıs 1935; AKSCK; TCSYK 13 01.05. 200 Haziran Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri Beypazarı kazasının Gençali Köyü bu kazadan alına- RG rak Ayaş Kazasına bağlanmıştır. Soma Kazasına bağlı İğneci Çiftliği Köyü bu kazadan alınarak Kırkağaç kazasına bağlanmıştır. Edirne Merkez Kazasına bağlı Tatarlar Nahiyesinin Merkezi şimdiki Köyden kaldırılarak yine bu nahiye içindeki Süleoğlu Köyüne götürülmüş ve bu nahiyenin Sarı Danişmend, Süleyman Danişmend ve Ömeroba Köyleri ayrılarak Lalapaşa Nahiyesine bağlanmıştır. 15 Mayıs Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası A.Ş. Nizamnamei Esasisinin 11 inci Maddesinin Birinci Fıkrasına Bazı Hükümlerin Eklenmesi Hakkında 2/2285 sayılı Tüzük yayımlandı. 16 Mayıs Kars'ın Digor nahiyesi ve çevresinde meydana gelen depremin can ve mal kaybına yol açtığı ve depremzedelere yapılan yardımlar hakkında açıklamalar yapıldı. 16 Mayıs 6791 sayılı Erbaş (Küçük Zabit) ve Onbaşı Talimatnamesinin 13 ve 16 ıncı Maddelerini Değiştiren Maddelerin Eklenmesi Hakkında 2/2476 sayılı BKY yayımlandı. Yönetim Zamandizini Açıklamalar Kaynak RG 2 Mayıs'ta meydana gelen depremde 85 kişi ölmüş 131 kişi yaralanmıştır. Bu bölgedeki evlerden 838'i yıkılmış ve açıkta kalanların sayısı ise 2954'tür. Felakete uğrayanlara yardım etmek üzere bir heyet teşkil edilmiş ve açıkta kalanların yerleştirilmesi ve iaşesi için ivedi çalışmalar yürütülmüştür. BCA 30..10.0.0/ 119.839.. 11 RG 660 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 16 Mayıs Merkezi Karaköse olan Bayazıt Vilayeti'nin adı Ağrı'ya çevrildi. 1580 sayılı Belediye Kanununun 9uncu maddesine göre merkezi Karaköse olan Bayazıt Vilayeti adının Ağrı'ya ve merkezi Bayazıt olan Karaköse Kazası adının da Doğu Bayazıt'a çevrilmesi vilayet meclisi ve idare heyetinin kararına atfen Dahiliye Vekilliğinin teklifi Danıştay Başkanlığı'nın uygun görüşü üzerine Bakanlar Kurulu'nca onanmıştır. RG; BCA 30.18.1.2/ 54.33.16 Dosya: 73-90 (4.5.1935 tarih) 17 Mayıs 1935 Bütçesi görüşmeleri başlıyor. Meclis'te 1935 bütçe müzakereleri başlıyor. Bütçenin C, 17 tevzii: TBMM=2.859.682, Başbakanlık=1.159.879, Mayıs Maliye Bakanlığı=12.784.179, Düyunu Umumiye= 1935. 106.291.293, Gümrük ve Tekel Bakanlığı=5.003.913, İçişleri Bakanlığı=4.347.908, Sağlık Bakanlığı= 4.892.184, Adliye Bakanlığı=8.788.478, Maarif Bakanlığı=8.948.445, Ziraat Bakanlığı=5.150.511, Milli Savunma Bakanlığı=58.413.476 TOPLAM=194.882.727 17 Mayıs Barem Dereceleri hakkında Barem dereceleri 15'e indirildi. Yeni layiha yakında C, 17 Mayıs bir tasarı hazırlandı. Kamutay'a verilecek. 1935. 17 Mayıs Kültür Bakanlığı Teşkilatı tasarısı hazırlandı. Kültür Bakanlığı teşkilatı yeni baştan kuruluyor. 4 C, 17 genel müdürlük daha ihdas olunacak. Tasarı komis- Mayıs 1935. yonda. 18 Mayıs Van Vilayeti Merkez Kazasına bağlı Nordoz Nahiyesi, ilişik 37 köyle birlikte bu Kazadan alınarak Şıtak Kazasına bağlanmıştır. 19 Mayıs Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri Ayancık Kazasına bağlı Türkeli Nahiyesinin Merke- RG zi, şimdiki bulunduğu Gemyanı Köyünden kaldırılarak aynı nahiye içindeki Helealdı Köyüne götürülmüştür. Çorum Vilayetinin Mecidözü Kazasına bağlı Turgud Köyü bu kazadan alınarak Çorum Merkez Kazasına bağlanmıştır. 20 Mayıs Ali İktisat Meclisinin Kaldırılması kararlaştırıldı. Ali İktisat Meclisinin kalkması kararlaştırıldı. Hü- C, 20 kümet 1935 bütçesinden Meclis tahsisatının çıkarıl- Mayıs masını onayladı. Bütçe Encümeni, Ekonomi Bakan- 1935. lığı teşkilatının ihtiyaçları karşılayacak derecede genişletilmesi nedeniyle bakanlığın Ali İktisat Meclisi'nin görevlerini de yerine getireceğini öngörmüş, hükümet de buna iştirak etmiştir. 21 Mayıs Ankara'da Tecim ve Endüstri Odaları Kurultayı toplandı. GB 23 Mayıs 1935 Umumi Nüfus Sayımı Talimatnamenin 4 üncü maddesinde yazılı nüfus saHakkında 2/2511 sayılı Ta- yımı gününün (18 Ekim 1935) Tatil Günleri hakkınlimatname yayımlandı. daki kanunun yayımlanması ile değiştirilmesi gerekmiştir. Sayımın bir tatil gününde yapılması, memleketin genel faaliyetini bozmamak açısından birçok faydalar arz etmesi üzerine bu tarih 20 Ekim 1935 tarihine çekilmiştir. Talimatnamede ayrıca vali, kaymakam ve nahiye müdürlerinin ve sayım ve kontrol memurlarının nüfus sayımı ile ilgili görevleri belirlenmektedir. BULMAÇ; BCA 30..10.0.0/ 24.137..4. M RG 661 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 23 Mayıs Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri Çanakkale Vilayeti Merkez Kazasının Kirazlı Kö- RG yünde ilişik 10 Köy ve 9 Obayı ihtiva etmek üzere ve Çanakkale merkezine bağlı olmak üzere Kirazlı adıyla yeniden bir nahiye kurulmaktadır. Konya Vilayetinin Karaman Kazasına bağlı Bucakkışla Nahiyesine tabi Kahtama, Güliz ve Kızılalan Köyleri bu nahiye ve kazadan ayrılarak İçel Vilayetinin Mut Kazasına bağlanmıştır. 25 Mayıs Sevkiyat Erad ve Erbaşlarına Verilecek Yevmiyeler Hakkındaki 630 Numaralı Kanunun Birinci Maddesini Değiştiren 2717 sayılı Kanun yayımlandı. Kazandan yemek suretile iaşelerinin temini mümkün RG olmayan Erata (er, erbaş ve gedikli erbaş) ve süel okullar talebesine bulundukları mahal rayici üzerinden yevmiye verileceğine dair düzenleme. 25 Mayıs Yüksek Mühendis Mektebi Hakkındaki 1275 Numaralı Kanunun 1 inci Maddesine Bir Fıkra Eklenmesi Hakkında 2718 sayılı Kanun yayımlandı. Bu düzenleme ile, "Yüksek mühendis mektebi bir BULMAÇ; müdürle idare olunur, mektebin müdürü Nafia Baka- ZC, 22-32, nının inhası üzerine müşterek kararname ile tayin c.3, s.s:86. edilir" ibaresi eklenmiştir. 25 Mayıs Devlet Memurları Maaşlarının Tevhit ve Teadülü Hakkındaki 1452 sayılı Kanuna Bağlı 2 sayılı Cetvelde Yapılacak İlaveye ve Hudut ve Sahiller Sıhhat Umum Müdürlüğü Kadrosundan Çıkarılacak Memuriyetlere Dair 2720 sayılı Kanun yayımlandı. Sıhhat ve İçtimai Muavenet Bakanlığınca hazırlanan tasarının gerekçesinde, 1267 sayılı ve 17 Mayıs 1928 tarihli kanunla teşkil olunan Türkiye Cumhuriyeti Merkez hıfzıssıhha müesseselerinin masraf ve kadroları da 1929 mali senesinden itibaren Hudut ve Sahiller Sıhhat Umum Müdürlüğü bütçesinden idare olunmakta ve her geçen yıl gelişmekte olan bu müessesenin masrafı çoğalmakta olduğundan kanun layihasına bağlı cetvelde gösterilen İstanbul, Haydarpaşa, İzmir emrazı sariye ve istilaiye hastanelerinin tekrar umumi muvazeneye alınmasına mali zaruret görüldüğünden bu kanun layihası bu sebepten dolayı hazırlanarak meclise sunulmuştur. 2 sayılı cetvelde derece, adet ve maaşları gösterilen memuriyetler eklenmiştir. 25 Mayıs 406 Numara ve 4 Şubat 1340 Tarihli Telgraf ve Telefon Kanununa Müzeyyel 2722 sayılı Kanun yayımlandı. Telgraf muharebelerinin çabuk, iyi ve muntazam ol- BULMAÇ; ması memleketin idaresi, müdafaası ve halkın men- ZC, 22-32, faati noktalarından çok gereklidir. Telgraf idaresinin c.3, s.s: 83. bu esaslı işlerin yapılması için gerek telgraf hatlarının ve makinalarının yeni, fennin son terakkilerine uygun olması bazı hatların kablo ve yer altı hattı bulunması ve telsiz istasyonlarının en yeni cihazlarla teçhizi lazımdır. Bu işleri yapmak için telgraf idaresinin tahsisatı kafi değildir. Gerekli olan bu paranın ya muvazenei umumiyeden verilmesi yahut resmi dairelerin muafiyetlerinin kaldırılması icab etmektedir. Düzenleme bu gerekçe ile hazırlanmıştır. 25 Mayıs Ankara'da Birinci Basın Kurultayı toplandı. Bu yılın en önemli basın olayıdır. Matbuat Umum GB; TBT, Müdürlüğü tarafından bütün memlekete şamil bir Ba- s.122. sın Birliği kurma hareketidir. Kongreye 38 gündelik gazeteden 25, 78 gündelik olmayan gazeteden 23, 127 dergiden 16, Bakanlıklarla ilgili meslek gruplarından 33 ve çeşitli özel dergilerden 20 delege olmak üzere toplam 117 kişi katılmıştır. Kongre, Basın Bir- Yönetim Zamandizini 662 Kaynak BULMAÇ; ZC, inikat 22-32, c.3, s.s:71; RG. G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak liğinin esasını kurmak ve kongreye ait işleri yürütmek üzere Falih Rıfkı Atay, Hakkı Tarık Us, Naşit Hakkı Uluğ, Rüştü Öktem, Mecdi Sayman, Nurettin Artam ve Kerami Kurtbay'dan müteşekkil bir heyeti seçti. Hazırlanan program gereğince, öz Türkçe dil birliğine gidilmiş, kalite ve fiyatlar üzerinde kararlar alınmıştır. Bu yıl içinde Ankara Haftası gazetesi ismini Çankaya'ya, Milliyet de Tan'a çevirmiştir. Yücel, Karikatür, Yarımay, Resimli Ay, Ayda Bir Dergileri de çıkmaya başlamıştır. 25 Mayıs Kırk bin memurun dereceleri tespit edildi. Bunlardan 24 memur en yüksek aylığı alıyor. 10 lira SP, 25 aylıklı memur sayısı on binden fazladır. Maliye Ba- Mayıs kanlığı memurlar hakkında bir cetvel hazırladı. Bu 1935. cetvel, umumi muvazeneye bağlı bütün memurları, barem derece ve maaşlarında yapılan değişikliklere göre derecelendirmektedir. Buna göre bugün Türkiye'de umumi bütçeden aylık alan memurların sayısı kırk bin kadardır. Bu kırk binden 24'ü 150 lira asli maaşlıdır. 26 Mayıs Yüksek Mühendis Okulu Müdürlüğü'ne Subhi tayin edildi. Aynı okul profesörlerinden Subhi 100 lira maşla adı BCA 30..11.1.0/ geçen okul müdürlüğüne atanmıştır. 95.14..18. 27 Mayıs "Türkiye Bulgaristan Ticaret Anlaşması" Hakkında 2792 sayılı Kararname imzalandı. TCAMA 27 Mayıs Alsancak-Aydın-Eğirdir demiryolunun satın alınması TBMM'nce kabul edildi. AKSCK 28 Mayıs 376 Numara ve 26.11.1339 Tarihli Posta Kanununa Müzeyyel 2721 sayılı Kanun yayımlandı. Nafia Bakanlığınca hazırlanan yasa tasarısının maz- BULMAÇ; batasında ekonomik, idari, siyasi büyük ehemiyeti ZC, 22-32, olan posta hizmetlerinin layık olduğu mükemmeli- c.3, s.s: 82. yette ve vatandaşın her tarafta ve her türlü ihtiyacına uygun bir tarzda yapılabilmesi bir çok yeni vasıtalar, makineler, teşkilatları icab ettirdiği ancak posta idaresinin yaptığı işlerin bir çoğu parasız olduğundan dolayı bu yenilikleri, kolaylıkları yapacak olan parayı bulamadığı bu nedenle posta muafiyetlerinin kaldırılması hakkında bu düzenlemeye gereksinim duyulduğu ifade edilmektedir. 28 Mayıs Kazanç Vergisine Dair olan 2395 sayılı Kanuna Ek 2729 sayılı Kanun yayımlandı. Bu kanunun tatbiki zımnında şehir ve kasabalarla sair RG mahaller, ihtiva ettikleri nüfus sayısına ve sahil olup olmadıklarına göre 6 sınıfa ayrılmıştır: 1.İstanbul (belediye sınırları içindeki yerler); 2.Ankara, İzmir; 3.Nüfusu elli binden yukarı yerler ile 20001'den 50 000'e kadar olup sahil olan yerler; 4.Nüfusu 20001'den 50000'e kadar olup sahil olmayan yerlerde, 5001'den 20000'e kadar sahil olan yerler; 5.Nüfusu 50001'den 20000'e kadar sahil olmayan yerler; 6.Nüfusu 5000 ve daha aşağı yerler. 28 Mayıs 2/2479 sayılı Harita Genel Direktörlüğü İkramiye Nizamnamesi yayımlandı. RG 663 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 28 Mayıs Atatürk, Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikasını ziyaret etti. GB 28 Mayıs Portakal böceklerinin öldü- 3.2.1935 tarih ve 2/1951 sayılı kararnameye ektir. rülmesinde kullanılmak üzere İçel Vilayetince Beyrut ve Trablusşamdan satın alınacak I2 fümigasyon çadırı ile 50 kilo volk ve 400 kilo kasit ilaçları için 6424 Fransız Franklık daha döviz verilmesi kararlaştırıldı. BCA 30.18.1.2/ 55.44.4 Dosya: 214-154 29 Mayıs İktisadi Buhran Vergisi Kanununa Müzeyyel 2416 sayılı Kanunu Değiştiren 2728 sayılı Kanun yayımlandı. BULMAÇ; ZC, 22-32, 3.c, 1935, s.s: 104. 29 Mayıs Atatürk, Türk Hava Kurumuna 10 bin lira bağışladı. 30 Mayıs 1935 Mali Yılı Bütçe Kanunu yayımlandı. Kanunun 35.Maddesi ile Ali İktisat Meclisi kaldırıl- GB dı. 1928'den beri faaliyet gösteren Meclisin çalışmalarından beklenen elde edilememişti. 30 Mayıs Hava tehlikesi hakkında İstanbul ve Ankara gazetelerinde çok sayıda yazılar çıkmaktadır. Bir savaş anında uçakların işlevlerinin arttığı, barış anında bile dosta güven, düşmana korku vermeye başlandığı bir döneme girilmiştir. Bu yazılara dair kupürlerin çokluğu hava tehlikesine, hem yönetimin hem de kamuoyunun çok önem verdiğini göstermektedir. Tüm Türkiye'deki gazetelere dair kupürler, konunun nasıl işlendiğine dair ipuçlarını da vermektedir. Halkın, hava tehlikesini bertaraf edecek ya da olası karşı taarruz açısından edinilmesi zorunlu uçak, araç gereç ve ekipmanın alınmasında yönetime canla başla yardım ettiği anlaşılmaktadır. Açılan kampanyaların sayısı ve katılımın fazlalığı bu konuda yeter delillerdir. 1 Haziran Bazı Maddelerden İstihlak Bu kanunla kahve, çay, kakao, kauçuk, kağıt, deri, BULMAÇ; Vergisi Alınması Hakkında pamuk ve pamuklu v.s.gibi çok sayıda mal özel tüke- GB 2731 sayılı Kanun yayımtim vergisine tabi tutuldular. landı. 1 Haziran 1831 Numaralı Kanuna İlave Edilecek Maddeye Ait 2738 sayılı Kanun yayımlandı. Yönetim Zamandizini Açıklamalar İktisat Bakanlığının mazbatasına göre, "Şimdiye kadar buhran vergisinden istisna edilen kazanç sahip ve müesseselerinden kazanç vergisi kanununun 3 üncü maddesinin 2,4,5, ve 21 inci fıkraları şümulüne giren kooperatif şirketler ile tasarruf sandıkları ve bizzat işlettikleri madenlerden istihsalatta bulunan hususi ve hükmi şahıslar ve hususi kanunlar ile temettü ve kazanç vergilerinden istisnaiyetleri kabul edilen sınai müessese veya devletle akdolunan mukavelelere nazaran kendilerinden buhran vergisi almak imkanı hukukisi olan imtiyazlı şirketlerin de bu vergi ile mükellef tutulması maksadile mezkur tadil layihasının Meclise sunulduğu anlaşılmaktadır." Kaynak GB BCA, 30..10.0.0/ 51.330..6.; BCA 30..10.0.0/ 51.330.7. Tarih: 1.6.1935. 1831 sayılı Kanun, 24 Haziran 1931 Tarihli Tayyare RG Cemiyeti Tarafından Milli Müdafaa Vekaletine Tebberrü Edilen Meblağın Sureti Sarfına Dair Kanun'dur. 664 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 1 Haziran Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında 2739 sayılı Kanun yayımlandı. 27 Mayıs 1935'te Meclis'te kabul edilen kanun bu ta- BULMAÇ; rihte Resmi Gazete'de yayımlandı. Kanunla hafta ta- GB tili, Cumartesi 13.00'ten başlamak üzere Pazar gününe alınmıştır. Kanun'un 1.maddesinde Ulusal bayram olarak Cumhuriyetin ilan edildiği gün olan 29 Ekim gününün Türkiye'nin içinde ve dışında Devlet adına yalnız o gün tören yapılacağı hususu ikinci maddede de genel tatil günleri belirlenmiştir. Buna göre, Zafer Bayramı 30 Ağustos, Ulusal Egemenlik Bayramı 23 Nisan, Bahar Bayramı Mayısın birinci günü, şeker bayramı üç gün, kurban bayramı dört gün, yılbaşı 1 Ocak'ta tatil olacaktır. Bu kanunla hafta sonu tatili, Cumartesi günü saat 13.00'te başlamak üzere Pazar olarak kabul edildi ve böylece Cuma gününün tatil olarak kabulü uygulamasına son verildi. 1 Haziran İstanbul Üniversitesi Rektörü Cemil Bilsel üniversitede bir yıl içinde meydana gelen değişimlerle ilgili profesörlerle bir toplantı yaptı. Tıp Fakültesinde yapılan toplantıda geçen ders yılı- BCA nın verimi üzerinde konuşulmuş, ayrıca üniversite re- 30..10.0.0/ formuna dair değerlendirmeler yapılmıştır. Bu değer- 142.13..6. lendirmeler sırasında bazı yabancı profesörlerin söz alarak reformun başlangıcındaki endişe ve umutsuzlukların yerini ateşli bir çalışma hevesi ile çok olumlu havaya bıraktığı tespiti dikkate değerdir. İstanbul Üniversitesinde bir yılda yapılanların Batı Üniversitelerinde ancak on yılda yapabildiğine işaret edilmesi ise bir diğer anlamlı değerlendirmedir. 3 Haziran Uluslararası Sıtma Kurslarına İştirak edilmesi kararlaştırıldı. Uluslar Cemiyeti Hıfzıssıhha Komitesi tarafından 18 BCA Haziranda Roma'da açılacak Sıtma kurslarına iştirak 30..18.1.2/ etmek üzere Kocaeli Sıtma Mücadele Reisi Dr. 55.45..13. Abdurrahman Beren'in hükümet hesabına ve Antalya mıntıkası Sıtma Mücadele Laboratuar Şefi Dr. Muhit Çolakoğlu’nun Uluslar Cemiyeti hesabına Roma'ya gönderilmeleri ve İtalya'da yapılacak sıtma mücadele araştırmalarına memur edilmeleri Bakanlar Kurulu'nca onanmıştır. 3 Haziran Milleti ve memleketi barış zamanında milli seferberliğe hazırlamak maksadıyla bir tetkik komisyonu ile sivil seferberlik hazırlıkları komisyonunun kurulması teklif edildi. Dahiliye Bakanlığı'ndan gelen bu teklifin gerekçe- BCA sinde zamanın savaşlarının, ordudan başka bütün 30..10.0.0/ milli kuvvet ve kaynakların seferber olmasıyla birlik- 53.349..7. te yürütüldüğünün önemi üzerinde durulmaktadır. 4 Haziran Aydın Demiryolları devlete Aydın Demiryolu 1 Hazirandan itibaren devlet hesa- U, 4 Haziran geçti. bına çalışmaya başladı. Kaynak 1935. 4 Haziran Türkiye ile İngiltere arasında "Ticaret ve Kliring Anlaşması" imzalandı. Anlaşma 2 Temmuz 1935 tarihinde TBMM'nce GB onaylanacaktır. İngiltere karşısında ticari açık veren Türkiye bu anlaşma ile daha fazla ihracat yapabilmeyi ve açığı kapatmayı ummaktaydı. 4 Haziran İstanbul Üniversitesi Ede- Karal'a bu izin 1856 Paris Anlaşması üzerine Osman- BCA biyat Fakültesi Yeni ve Son lı Vesikalarında da araştırmalar yapabilmesi için ve- 30..10.0.0/ 16.93..8. Zamanlar Tarihi Doçenti rilmektedir. Enver Ziya Karal'ın Hazine-i Evrak'ta araştırma yapmasına izin verildi. 665 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 5 Haziran Havayolları Devlet İşletme İdaresi Teşkilatı Hakkındaki 2186 sayılı Kanun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine ve Kanuna Yeniden Bazı Maddeler İlavesine Dair 2744 sayılı Kanun yayımlandı. Kanunla birlikte, İdare, askeri meydan ve yardımcı RG meydanlarından, nakil vasıtalarından ve fabrikalarından, mevcut askeri ve sivil meteoroloji ve konuşma merkezlerinden, askeri tayyareler ile memurları da Havayolları Devlet İşletme İdaresinden karşılıklı olarak istifade etmelerinin yolu açılmaktadır. 5 Haziran 2746 sayılı Küçük Yozgat Barut ve Silahtarağa Fişek Fabrikaları Müstahdeminin Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü Esas Kadrosuna İlave Edilmesi Hakkında 2746 sayılı Kanun yayımlandı. RG 5 Haziran Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Hakkındaki 11 Haziran 1930 Tarih ve 1715 Numaralı Kanunun 12/6/1933 Tarih ve 2315 Numaralı Kanunla Tadil Edilmiş Olan 40 ıncı Maddesinin Yeniden Tadiline Dair 2748 sayılı Kanun yayımlandı. RG 5 Haziran Ankara'da Yaptırılacak Olan Mülkiye Mektebi Hakkında 2750 sayılı Kanun yayımlandı. RG 5 Haziran 2395 sayılı Kazanç Vergisi Kanununun Bazı Hükümlerini Değiştiren 2751 sayılı Kanun yayımlandı. Maliye Bakanlığı'nca hazırlanan tasarının gerekçesinde şunlar ifade edilmektedir. 2395 sayılı Kazanç Kanununun 9 uncu maddesi mucibince doktor, avukat, mühendis gibi serbest meslekler erbabı, münhasıran muayenehane, idarehane ve yazıhanelerinin gayrisafi iratları üzerinden vergiye tabi tutulmuştur. Gayrisafi irat, mükellefin ticaretgâhı için ödediği icarı ifade etmektedir. Ancak bazı serbest meslek erbabının bir yazıhaneye şerik sıfatı ile girmek suretile vergiden azade kaldıkları anlaşıldığından, kabul edilen esaslar üzerinden her ortak için ayrı vergi tarhı hakkında layihaya hüküm ilavesine lüzum görülmüştür. 5 Haziran Tuz Fiyatı Hakkında 2752 sayılı Kanun yayımlandı. Tuzun fiyatı 15 Hazirandan geçerli olmak üzere 3 ku- RG ruşa indirilmiştir. 6 Haziran Aydın Demiryollarının Satın Alınmasına Dair Mukavelenin Tasdiki Hakkında 2745 sayılı Kanun yayımlandı. 6 Haziran Türkiye ile Finlandiya Ara- Anlaşma 19.12.1935 tarihli anlaşmayı yenilemekte- TCAMA; BCA, sında İmza Edilen Ticaret dir. İmza Yeri Ankara 30..18.1.2/ Anlaşmasının Tasdiki Hak56.51..19. kında 2913 sayılı Kanun yayımlandı. Yönetim Zamandizini Kaynak BULMAÇ; ZC, inikat 22-32, c.3, s.s: 88. RG 666 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 6 Haziran Yayımlanan 2745 sayılı kanunla Aydın Demiryolu Şirketinin devletçe satın alınması onaylandı. Şirket, 1.8 milyon İngiliz Lirası ödenerek devletleşti- GB rilmektedir. 6 Haziran Adliye Bakanlığı Müsteşar- Menemencioğlu Ceza İşleri Umum Müdürlüğü yap- BCA 30..11.1.0/ lığı'na Hasan Safiyettin makta idi. 95.15..17. Menemencioğlu tayin edildi. 7 Haziran Yüksek Mühendis Mektebi Yüksek Mühendis Mektebi, teknik mesleğine girecek RG 2/2642 sayılı Nizamnamesi olanlara yüksek tahsil vermek üzere kurulmuş ve Bayayımlandı. yındırlık Bakanlığı'na bağlanmıştır. 8 Haziran 863 Numaralı Subaylar Heyetine Mahsus Terfi Kanununun 1494 ve 2018 Numaralı Kanunlarla Değiş Alan 1 inci, 11 inci Maddelerinin Değiştirilmesine Dair 2753 sayılı Kanun yayımlandı. Türkiye Cumhuriyeti Ordusu Subaylar Heyeti şu sı- RG nıflardan oluşmaktadır: a)Muharip Sınıflar: piyade, süvari, topçu, hava, istihkam, muhabere, jandarma, güverte, çarkçı b)Muavin sınıflar: demiryolu, otomobil, nakliye, sıhhiye, baytariye, levazım, harita mühendis subayı, sanayii harbiye. 8 Haziran İhtiyat Subayları ve İhtiyat Askeri Memurları Hakkındaki 1076 sayılı Kanunun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine ve Bazı Maddelerine İlaveler Yapılmasına Dair 2754 sayılı Kanun yayımlandı. Bu yasa Milli Müdafaa Bakanlığı'nca hazırlanmış ve orta ve muadili mekteb mezunlarının ihtiyat zabiti olma hakkının kaldırılmasından sonra her sene yetiştirilmekte olan ihtiyat zabitlerinin ancak senelik zayiata tekabül ettiğinden, ayrıca, ihtiyat zabiti olarak yetişecek sıhhiye mensupları ile baytarların tahsili ve muhtelif sınıfların muvazzaflık hizmet müddetleri gibi konularda 1076 sayılı ihtiyat zabitleri ve ihtiyat askeri memurları hakkındaki kanunun bazı maddelerinin değiştirilmesine ve bazı maddelerine ilaveler yapılmasına dair çeşitli düzenlemeleri içermektedir. BULMAÇ; ZC, inikat 22-32, c.3, s.s: 109. 8 Haziran Ankara Merkez Hıfzıssıhha Müessesesinde Kullanılacak Yabancı Uzmanlara Ait 2755 sayılı Kanun yayımlandı. Ankara Merkez Hıfzısıhha müessesesinin türlü bölümleri için Bakanlar Kurulu'nca tasdik edilmiş kadrosuna göre getirilecek yabancı uzmanların en aşağı beş sene için çalışmayı taahhüt etmeleri lüzumlu görülmüş ve kendileri ile yapılacak mukavele müddetinin beş sene olarak kabulü gerekmiş bulunmaktadır. Bu gerekliliğe binaen bu yasa hazırlanmış bulunmaktadır. BULMAÇ; ZC, c.4, 38.06.1935, 33-38 İnikatlar, 33.İnikat, s.s: 146. 8 Haziran Kat'i Ticaret Muahedeleri Akdi İçin Müzakereye Başlanmış veya Başlanacak Devletlerle Muvakkat Ticari İtilaflar Akdi Hakkında 7 Haziran 1933 Tarih ve 2258 sayılı Kanunla Verilen Salahiyet Müddetinin Üç Sene Uzatılmasına Dair 2759 sayılı Kanun yayımlandı. RG 8 Haziran Tahlisiye Umum Müdürlüğü Memurları Hakkındaki 1804 sayılı Kanuna Bağlı Cetvelde Değişiklik Yapılmasına Dair 2760 sayılı Kanun yayımlandı. RG 667 Kaynak 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 8 Haziran Türkiye'de Açılacak Beynelmilel Panayır ve Sergilerin Vergi ve Resimlerden Muafiyetine Dair 2761 sayılı Kanun yayımlandı. Memleketimizde açılacak beynelmilel sergilerden beklenen iktisadi ve milli menfaatlerin tam olarak istihsali için, bu sergilere iştirak edecek olanlara azami kolaylık gösterilmesi lüzumu aşikardır. Bu sebepten sergide mal teşhir edecek olanlara, reklam ve tenvirattan dolayı damga ve istihlak resmi muafiyetleri verilmesi muvafık bulunmuştur. Kahve, gazino ve lunapark gibi eğlence ve istirahat yerleri de sergilere rağbet celbeden tahsisattan madud bulunduğu cihetle bunların münhasıran sergiye ait faaliyetlerinden dolayı kazanç vergisinden istisnası da, teşvike medar mahiyette görülmüştür. Kanun ile bu konularda düzenleme yapılmaktadır. Örneğin Uluslararası İzmir Panayır'ına geleceklere 1934 yılında olduğu gibi parasız pasaport verilmesi ve bu pasaportu hamil bulunanların panayırın devamı müddetince Türkiye'ye girmelerine ve oturmalarına izin verilmiştir. BULMAÇ; ZC, 33.İnikat, 1935, c.4, s.s:149; BCA 30..18.1.2/ 54.39..20. 20.5.1935 tarih ve 2-2584 sayı; Not için bkz: BCA 30..18.1.2/ 56.54..5. 20.6.1935 tarih ve 22869 sayı. 10 Haziran Mardin Vilayetine bağlı Midyat ve Estel Belediyelerinin birleştirilmesine karar verildi. 12 Haziran Beden Terbiyesi Uluslararası Kongresine iştirak edilmesi kararlaştırıldı. 30 Haziranda Brüksel'de toplanacak Beden Terbiyesi Arsı Ulusal Kongrenin ilmi mesaisine iştirak etmek üzere Beden Terbiyesi Uzmanı Ordu Milletvekili Selim Sırrı Tarcan ile Gazi Enstitüsü Beden Terbiyesi Direktörü Nizamettin Rıfat Kürşan'ın murahhas olarak gönderilmeleri Bakanlar Kurulunca onanmıştır 13 Haziran 2762 sayılı Vakıflar Kanunu yayımlandı. Kanun ile vakıfların idare organları, kontrol mercileri RG ve bunların vazifeleri, vakıfların hukuki ehliyeti, malları ve vakıf şartlarının değiştirilmesi, mütevelliler ve vazifeleri, mukataalı vakıflar ve icarateynli vakıf mallar ile çeşitli müeyyideler düzenlenmektedir. 13 Haziran Şebinkarahisar merkezinde dokumacıların satın alabilmeleri için daima hazır iplik bulundurulması için tedbir alınması istendi. Başbakan İsmet İnönü'nün Ziraat Bankası Genel Müdürü Kemal'e çektiği telgrafta dokumacıların işsiz kalmamaları için kendisinin Şebinkarahisar'dan ayrılmadan bu konuda müspet bir cevap vermesini istemektedir. BCA 30..10.0.0/ 13.75..25 Dosya no: 11204 14 Haziran Mecliste çok sayıda tasarı kanunlaştırıldı. 3 celsede 30 kanun tasarısı kabul edildi. C, 14 Haziran 1935. 14 Haziran Diyanet İşleri Reisliği Teşkilat ve Vazifelerine Dair Kanun yayımlandı. Diyanet İşleri Reisliği Teşkilat ve Vazifelerine Dair TCSYK Kanun TBMM'de kabul edildi. 15 Haziran 14.4.1930 tarih ve 1580 sayılı Belediye Kanununa Ek 2763 sayılı Kanun yayımlandı. Yasal düzenlemenin ikinci maddesi ile Belediyeler İmar Heyeti oluşturulmaktadır. Belediye kanunu tatbik edilen yerlerin harita ve müstakbel imar planlarını ve içme suları ile mezbaha ve lağım işlerini programlamak ve bu işlerin tatbik şekillerini kararlaştırmak için oluşturulan Heyette Dahiliye vekilinin reisliği altında Nafia, İktisat, Sıhhat ve İçtimai Muavenet bakanlıkları temsilcileri ile İçişleri Bakanlığı müsteşarı ve mahalli idareler ve Belediyeler Bankası genel müdürleri ve Ankara imar müdürü bulunmaktadır. Yönetim Zamandizini RG 668 BCA 30.18.1.2/ 55.49.18 Dosya 410-23 BULMAÇ; BD; ZC, 4.c, 1935, 35.inikat, s.s:167. G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 15 Haziran Tababet ve Şuabatı San'atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanunun 2nci Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında 2764 sayılı Kanun yayımlandı. Yabancı memleketlerin tıp fakültelerinden ve diş hekimi mekteplerinden diploma alıp Türkiye'de sanatlarını yapmak isteyenler hakkında getirilen düzenlemedir. BULMAÇ; ZC, 35.İnikat, 4.c, 1935, s.s:162. 15 Haziran Bölge Sanat Okullarının Bu okulların bilgi, yönetim ve para işleri Kültür Ba- RG Kültür Bakanlığı Tarafından kanlığınca görülecektir. Yönetilmesi Hakkında 2765 sayılı Kanun yayımlandı. 15 Haziran Sıtma ve Firengi İlaçları İçin 2767 sayılı Kanun yayımlandı. Hükümet büyük miktarda sıtma ve frengi ilacını dışarıdan getirtmektedir. Ancak bu ilaçlar parça parça getirtilmekte olduğundan Avrupa'daki fabrikalar tarafından pek müsait olmayan fiyatlar istenilmekte ve bu ilaçları henüz memleketimizde yapacak fabrikalar türemediği ve bu fabrikaları hususi sermayelerle yapmak da şimdilik mümkün görülmediği için ister istemez bu fiyatlar kabul edilmektedir. Bunların çok miktarda ve bir elden tedariki halinde ise fiyatlarda bu yolda ucuzluk hasıl olduğunda şüphe yoktur. Bu nedenlerle bu ilaçların yurda sokulma hakkının münhasıran Hilaliahmere verilmesi ve başkasına namına ilaç getirtmenin yasaklanması bu düzenleme kapsamına alınmıştır. BULMAÇ; ZC, 35.İnikat, 4.c, 1935, s.s:164. 15 Haziran Dahiliye Memurları Kanununun İkinci Maddesini Değiştiren 2429 sayılı Kanunun 1nci Maddesini Değiştiren 2768 sayılı Kanun yayımlandı. Düzenleme ile 1700 sayılı Dahiliye memurları kanununun 2 inci maddesini değiştiren 2429 sayılı kanununun 1 inci maddesinin tadilatı söz konusudur. Kanun tasarısının gerekçesinde "1700 sayılı kanun Dahiliye meslekini hususi meslek haline koymuş olduğundan kaymakamlık, mektubçuluk, Emniyet Müdürlüğü ve daha yukarıki derecedeki memurların Mektebi Mülkiye ve Hukuk mezunlarından olmasını da şart kılmıştır... Mektebi mülkiye ve Hukuk mezunlarının iki buçuk senelik stajlarını birinci sınıf nahiye müdürlüklerinde geçirmeleri kanunen icab etmekte olduğundan daha aşağı maaşla nahiye müdürlüklerinde veya vekaletin tensip ettiği memurluklarda staj müddetini ikmal eden bu mektep mezunlarının kaymakamlığa tayinlerine imkan bulunmamaktadır... Mülkiye ve Hukuk mezunlarından Dahiliye memurluklarında hizmet görenlerin almakta oldukları maaşları nazarı dikkate alınmayarak kanunen muayyen olan müddeti ikmal ettikten sonra kaymakamlığa tayin edilebilmelerini temin için bu kanun layihası hazırlanmıştır." denilmektedir. BULMAÇ; ZC, c.4, 33.inikat, 1935, s.s:143. 15 Haziran Temyiz Mahkemesinin Ankara'ya Nakli Hakkında 2769 sayılı Kanun yayımlandı. Temyiz mahkemesi bina bulunmaması nedeniyle Hükümet merkezinden başka bir yerde iğreti olarak bulundurulmaktadır. Ancak Ankara'da Temyiz mahkemesi için yapılan bina bitmek üzere bulunduğundan iğreti durum ortadan kaldırılmış olacaktır. BULMAÇ; ZC, 4.c, 34.inikat, s.s:152. 15 Haziran Polis Vazife ve Salahiyet Kanununun 5nci Maddesinin A Fıkrasını Değiştiren 2770 sayılı Kanun yayımlandı. Fıkra'ya göre polis ancak ağır hapis cezasını gerektirecek suçlarda parmak izi almaktadır. Yapılan değişiklikle hırsızlık, dolandırıcılık gibi mal aleyhine işlenmiş suçlar ve kaçakçılık gibi devlet aleyhine işlenmiş suçların maznun ve mahkumlarının da parmak izlerinin alınabilmesi olanaklı hale gelmektedir. BULMAÇ; ZC, c.4, 34.inikat, 1935, s.s:151. 669 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 15 Haziran Kültür Bakanlığı Merkez Örgütleri ve Ödevleri Hakkındaki 2287 Numaralı Kanunun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine ve Bazı Maddelerin Eklenmesine İlişkin 2773 sayılı Kanun yayımlandı. 15 Haziran Siyasal Bilgiler Okulu Hakkında 2777 sayılı Kanun yayımlandı. 17 Haziran Türkiye ile Almanya araİkinci Anlaşma 1 Mayıs 1935 tarihinden itibaren me- RG sında münakid 26 Mayıs riyete girmek üzere, kabul ve tasdik edilmiştir. 1930 tarihli ticaret mukavelesine zeylen 15 Nisan 1935 tarihinde imzalanan ikinci anlaşmanın tasdikine dair 2775 sayılı Kanun yayımlandı. 17 Haziran Ağıllar Kanununun Birinci Maddesini Değiştiren 1948 sayılı Kanunun Birinci Maddesinde Yazılı Müddeti Uzatan 2778 sayılı Kanun yayımlandı. Yönetim Zamandizini Açıklamalar Kaynak RG Ülkemizde Devlet işlerine yüksek tahsil görmüş memur yetiştirmekte olan Mülkiye Mektebine her yıl müsabaka yoluyla 40 talebe alınabilmekte ve bu kurumumuz yılda ancak 30, 35 mezun verebilmektedir. Devlet kurumlarımızın pek çok işlerinin istendiği gibi verimli olabilmesi için devlet kadrosunda çalışmakta olan memurlar arasında yüksek tahsil görmüş unsurları artırmak gereği karşısında Mülkiye Mektebi teşkilatının genişletilmesine ve kuvvetlendirilmesine lüzum görülerek bu maksatla bağlı kanun taslağı teklif edilmiştir. Düzenlemenin ilk maddesi Mülkiye mektebinin bundan böyle taşıyacağı Türkçe adını göstermektedir. Buna göre Mülkiye Mektebi'nin adı "Siyasal Bilgiler Okulu" olarak değiştirilmiştir. İkinci madde ile mektebin en geniş talebe kadrosu ve talebelerinin dörtte üçünün Maliye Bakanlığı emrinde çalıştırmak üzere ayrılacağı tespit olunmuştur. Dördüncü madde, bu okulda yetiştirilen talebenin Devlete karşı olan mükellefiyetlerini ve bunun ne yolda temin olunacağını göstermektedir. Kanun teklifini Yozgat Milletvekili Sırrı İçöz vermiştir. Buna göre, "1423 sayılı ağıllar kanunun birinci maddesi gereğince koyun ve keçi sürü sahipleri içinde fenni ağıl yaparak sürülerini mezkur ağıllar içinde barındırmağa mecbur oldukları malumdur. Bu kanun 17 Nisan 1929 tarihinde çıktığı halde sürü sahiplerinin mahsullerinin matlub veçhile para edememesi ve buhran dolayısıyla el darlığı bu kanunun ahkamını icraya imkan bırakmamış olduğundan 23 Nisan 1932 tarih ve 1949 numaralı kanunla bu müddet 3 sene daha temdid edilmiştir. Bu gün aradan üç sene daha geçtiği halde hemen hiçbir köyde kanunun tahrifatı dairesinde ağıl yapılamamıştır. Buna sebep de sürü sahiplerinin fenni ağıl yaptırmağa mani olan vaziyetlerinin devamıdır. Binaenaleyh şu vaziyet karşısında kanunun tatbikine imkan husulüne kadar davarcılara bir müddet daha müsaade vermek zarureti hasıl oluyor. Bu sebeple kanunun emrettiği külfet ve mecburiyetin hiç olmazsa beş sene daha ihtiyara bırakılması" teklif edilmektedir. 670 BULMAÇ; ZC, 36.İnikat, 4.c, 1935, s.s:163. BULMAÇ; ZC, 35.İnikat, 1935, s.s:157. G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 17 Haziran İhtiyat Zabitleri ve İhtiyat Askeri Memurları Kanunun 22.maddesinin Değiştirilmesi Hakkında 2779 sayılı Kanun yayımlandı. Tabip, baytar, eczacı, kimyager ve dişçi binbaşıyı 57 yaşına kadar kullanırken aynı işi yapacak olan bir tabip asteğmenini 46 yaşında, kendinden en çok ve en iyi iş beklenen bir yaşta orduya almamak doğru görülmemektedir. Bunun için 1076 sayılı kanunun 2.maddesi bu şekilde değiştirilmektedir. BULMAÇ; ZC, 4.c, 37.İnikat, s.s:172. 17 Haziran Şeker İstihlak ve Gümrük Resimleri Hakkında 2785 sayılı Kanun yayımlandı. Şeker tüketimi diğer ülkelerle kıyaslanamayacak oranda düşük bulunmaktadır. Türkiye'de şeker yıllık kişi başına 4 kg iken Danimarka'da 54.2, Fransa'da 25, Almanya'da ise 23.1 kg.dır. Tüketimin genel refah seviyesinin artması ile artacağı doğal olmakla birlikte bu durumda fiyatın da ne kadar etkili olduğu da açıktır. Tuz ve çimentonun fiyatlarını eksilttikten sonra hükümet şimdi de şeker fiyatını kiloda on iki kuruş gibi önemli bir derecede azaltma yoluna gitmektedir. Bu karar memlekette hayatın ucuzlatılması yönünde alınan kararlara ek bir karardır. BULMAÇ; ZC, 4.c, 37.İnikat, s.s:184. 18 Haziran 2771 sayılı Ordu Dahili Hizmet Kanunu yayımlandı. Madde 1: Askerlik: Türk vatanını, İstiklal ve Cumhuriyeti korumak için harp sanatını öğrenmek ve yapmak mükellefiyetidir. Böyle bir mükellefiyet altına giren ve resmi bir kıyafet taşıyan şahsa asker denilir. Madde 2: Er: İhtiyaçları devlet tarafından deruhte ve temin olunan rütbesiz askerdir. Düzenleme ordunun muhtelif içişlerinin muntazam surette yapılması hakkındaki dahiliye kanununun askerliğin her an terakki ve yenilikleri göz önüne alınarak bu işlerin kanuna girmesi gerekli olan kısımlarının bir kanun halinde tespit edilmesinden ibarettir. BULMAÇ; ZC, 36.İnikat, 4.c, 1935, s.s:168. 18 Haziran Posta, Telgraf ve Telefon Memurları Hakkında 2772 sayılı Kanun yayımlandı. 788 sayılı Memurin kanununun muvakkat ikinci maddesi gereğince yapılması gereken Posta, Telgraf ve Telefon memurları kanunu şimdiye kadar çıkarılamamıştı. Bu nedenle bu memurların mesleklerinin yüceltilmesi ve hallerinin düzeltilmesi amacını güden bir düzenlemeye gidilmiştir. BULMAÇ; ZC, 36.İnikat, 4.c, 1935, s.s:160. 19 Haziran Beynelmilel Daimi Adalet Divanına Müteallik Bazı Metinlere İltihakımız Hakkında 2774 sayılı Kanun yayımlandı. Hükümet bu metinlerden bir kısmına kayıtsız şartsız ve diğer bir kısmına da hükümetin muvafık gördüğü ve ayrıca Dış İşleri ve Adliye Komisyonunun tasvip ettiği kayıtlar altında iltihakı uygun gördüğünü belirtmektedir. BULMAÇ; ZC, c.4, 38.06.1935, 33-38 İnikatlar, AnkaraTBMM Matbaası, 1935, 33.İnikat, s.s:123. 19 Haziran Devlet Kitapları Mütedavil Sermayesi Hakkındaki 2133 sayılı Kanuna Ek 2780 sayılı Kanun yayımlandı. 2133 sayılı kanunun 1.maddesine eklenen madde ile "Mektep kitaplarının Maarif Vekaletince bastırılması hakkındaki 24 Nisan 1926 tarih ve 823 numaralı kanunun birinci maddesi hükmüne tevfikan ve 1932 seneleri bütçelerinden tahsis olunan mebaliğ de devlet kitapları mütedavil sermayesine zammolunmuştur." BULMAÇ; ZC, 4.c, 35.inikat, s.s:158. 19 Haziran Balya Karaaydın Madenleri Kiralama ve İşletme Şirketinin Getireceği Mayi Madeni Mahrukatın Gümrük 1930 senesinden beri çinko ve kurşun fiyatlarının mütemadiyen düşmesi, Balya-Karaaydın isimli kurşun-çinko madenleri işletmesini iktisaden göğüs gerilmesi müşkül bir vaziyete sokmuş, 1932 senesinde ZC, c.4,TBMM Matbaası 1935, 671 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak ve Muamele Resminden İs- çalışamaz bir hale gelen maden, 3.1.1932 tarihinde Ankara, tisnasına Dair 2781 sayılı tecil edilen bir kiralama akdi ile Balya-Karaaydın 37.inikat, Kanun yayımlandı. madenlerini kiralama ve işletme şirketinin idaresine s.s: 176. geçmiştir. Madenin hükümetin yardımı olmadan işleyemeyeceği, daha evvelden belirmiş bir hakikat olduğundan 14.12.1931 tarihli ve 1895 numaralı kanunla, Hükümet Balya-Karaaydın madenlerinde kullanılmak üzere hariçten getirilen gazoillerin gümrük ve muamele vergisinden muaf tutulmasını temin etmiştir. Bu kanunun tatbikine başlandığı, mezkur tarihten itibaren de kurşun ve çinko fiyatlarında lehde bir değişiklik olmadığından, meriyet müddeti 31.5.1935 tarihine kadar uzatılmıştır. bkz. Balya Karaaydın Madenleri TAŞ, 17 Nisan 1935 Tarihinde Toplanan Ortaklar Genel Kurumunda Okunan İdare Meclisi Raporu ve Murakıp Raporu, İstanbul, 1935. 19 Haziran Bir Vilayette Teşkil Edilecek İdare Heyeti Azası ile Vali Muavinin Dahiliye Vekaleti Kadrosuna Eklenmesi Hakkında 2782 sayılı Kanun yayımlandı. 19 Haziran Cumhurbaşkanlığı Dairesi Teşkilatı Hakkındaki 2180 sayılı Kanunun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine Dair 2783 sayılı Kanun yayımlandı. Düzenleme ile Cumhurbaşkanlığı teşkilatındaki baş- BULMAÇ; yaverle yaverlerin derece ve rütbelerinde değişikliğe ZC, 4.c, 1935, gidilmiştir. RG 35.inikat, s.s:156. 19 Haziran Satın Alınan Aydın ve Şuabatı Demiryollarının Tesellüm ve Tasfiyesine Dair 2784 sayılı Kanun yayımlandı. 65 seneden beri Aydın şirketinin kendi usul ve teamüllerine göre işletilmekte olan bu hatta mubayaa tarihinden itibaren Devlet Demiryollarında tatbik edilen nizam ve tarifelerin tatbiki ve ilgili diğer konularda düzenlemeler içermektedir. BULMAÇ; ZC, 36.İnikat, 4.c, 1935, s.s:165. 19 Haziran Pulluk Kanununa Ek 2786 sayılı Kanun yayımlandı. Memleketimizde pulluk yapılmasına ön vermek ve dışarıdan pulluk girmesine yer bırakmamak için 1797 sayılı Pulluk Kanunu ile bunların memlekette yapılması kolaylaştırılmış ve yapanlara 10 bin liraya kadar ödünç para verilmesi kabul edilmişti. Bunlardan aldıkları parayı yerinde kullanarak atölyelerini buna göre genişletmişlerse de dışarıdan gelen pullukların mal oldukları pahadan çok aşağı bir para ile satılması ve pulluk satışlarının azalması bu kurumların işlerini de azaltmıştır. Bu durum karşısında bunların işçenliğinin zedelenmemesi için aldıkları ödünç paraların 10 sene yerine 20 senelik taksite bağlanması konusunda bu kanun çıkarılmaktadır. BULMAÇ; ZC, c.4, 1935, İnikat 37, s.s:170. 19 Haziran Maarif Vekaleti Merkez Teşkilatı ve Vazifeleri Hakkındaki 2287 sayılı Kanuna Bağlı A Cetveline Eklenecek Memur Kadrosu Hakkında 2787 sayılı Kanun yayımlandı. Bu yasa ile Maarif Bakanlığı bünyesinde dört birim kurulmaktadır. Bunlar, Güzel Sanatlar Umum Müdürlüğü, Özel Mektepler Müdürlüğü, Basım ve Yayım Müdürlüğü ve Jimnastik, İzcilik ve Spor Müdürlüğü'dür. Tasarıya 29.5.1935 tarihinde yapılan eklemeyle Kültür Bakanlığı merkez örgütlerinin adları dil inkılabına paralel olarak Türkçeleştirilmiştir. Bkz: ZC, 33.İnikat, 4.c, 1935, s.s: 112'ye ek. BULMAÇ; ZC, 22-32, c.3, s.s:112; ZC, c.4, 37.İnikat, s.s:175. Yönetim Zamandizini 672 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 19 Haziran Polis kıyafetlerinde pantolonun da ceket gibi gri renkte olması istenmektedir. İçişleri Bakanı Şükrü Kaya, Başbakanlığa yazdığı BCA yazıda bu konuda ayrıntılı bilgi vermektedir. Buna 30..10.0.0/ göre, "İçişleri Bakanlığı, Cumhuriyet Polisinin kıya- 88.582..4. fetini ıslah etmek ve modern bir şekle sokmak için Avrupa'nın ileri giden devletlerinin polis kıyafetlerini incelemekte ve bu bapta bir Kıyafet Nizamnamesi hazırlamakta ise de incelemenin ikmaline ve Nizamnamenin tatbikine kadar daha bir müddet beklemek gerektiğinden bu sene için şimdiden siparişi zorunlu bulunan elbiseler üzerinde bir tadile ihtiyaç hasıl olmuştur. Polis Nizamnamesinin halen mer'i olan hükümlerine göre polis elbisesinin ceketi gri ve pantolonu siyah renktedir. Halbuki pantolonun ceketle bir renkte olmaması dış görünüş itibariyle halk üzerinde daha az otoriter olduğu gibi renginin siyah bulunması gerek çabuk tozlanması ve kirlenmesi gerek çabuk lekelenmesi yönünden de iktisadi ve pratik açılardan da mahzurlu görülmektedir. Bu sebeple pantolonun da ceket gibi gri renkte ve aynı kumaştan yapılması zorunlu görülmüştür. 20 Haziran Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri Adıyaman Kazasının Koçali Nahiyesine bağlı Bul- RG man ve Arapkir Kazasının Şotik Nahiyesine bağlı Kadabela köyleri bu nahiye ve kazalardan ayrılarak bunlardan Bulman Köyü Malatya Merkez Kazasının Ortaköy Nahiyesine bağlanmışlardır. Kahta Kazasına bağlı Alut Nahiyesinin merkezi şimdiki bulunduğu Alut Köyünden alınarak aynı nahiye içindeki Tavis Köyüne götürülmüştür. Ankara Vilayetinin Bala kazasına tabi Karaali nahiyesine bağlı Deliler köyü bu nahiye ve kazadan ayrılarak Ankara Merkez Kazasının Küçükyozgat Nahiyesine bağlanmıştır. 21 Haziran Orman Talimatnamesinin 11 inci Maddesine İlişik Fıkranın Eklenmesi Hakkında 2/2783 sayılı BKY yayımlandı. Müruriye tezkeresi ve nakliye ilmühaberi bulunma- RG yan orman mamulat, mahrukat ve mahsulatı her nerede ve kimin elinde bulunursa bulunsun Hazine namına zaptolunur. 21 Haziran "Maden Ocaklarında Yeral- Milletlerarası Teşekküllerle Yapılan İki Taraflı An- TCAMA tı İşlerinde Kadınların Ça- laşma lıştırılmaması Hakkındaki 3229 sayılı Milletlerarası Mukavelename imzalandı. 22 Haziran Askeri ve Mülki Tekaüd Kanununun 67.Maddesine Bir Fıkra İlavesi Hakkında 2788 sayılı Kanun yayımlandı. Eklenen fıkra ile Evkaf ve Hudut ve Sahiller Sıhhat Umum Müdürlükleri kadrolarından umumi muvazeneye nakli memuriyet edenlerin umumi muvazeneye nakilleri tarihine kadar geçen hizmet müddetleri ve umumi muvazeneden Evkaf ve Hudut ve Sahiller Sıhhat Umum Müdürlükleri kadrolarına geçen memurların da mütekabilen umumi muvazenedeki hizmet günleri tekaütlük için meşrut kanuni müddetin hesabında sayılmaktadır. BULMAÇ; ZC, 4.c, 1935, 38.inikat, s.s:195. 22 Haziran Evkaf Umum Müdürlüğünce İstihdam Edilecek Avukatlara Dair Olan 1263 Numaralı Kanunun 3 üncü Maddesine Ek 2789 sayılı Kanun yayımlandı. 3 üncü maddede belirtilen yolda aidat ile aidatları kullanacak avukatların ne oranda aidat alacakları açık olmadığı gibi adet ve kıymet itibarıyla davalar kadar ve belki onlardan daha önemli olan resen icra takipleri hakkında adı geçen madde tamamen sakit bulunduğundan ek bir fıkra ile düzenlenmesi yoluna gidilmiştir. BULMAÇ; ZC, 1935, 4.c, 38.inikat, s.s:194. 673 Kaynak 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 22 Haziran Türkiye Cumhuriyeti ile Yugoslavya Hükümeti arasında imzalanan Afyon Anlaşmasının Tasdikine dair 2791 sayılı Kanun yayımlandı. 22 Haziran Amortisman Sandığı Hakkında 2794 sayılı Kanun yayımlandı. Bu kanunla kurulan ve temel görevi Devlet Tahvillerinin itfası olacak Amortisman Sandığının bu temel göreve ek olarak, Devlet Tahvilleri piyasasına gerekli durumlarda müdahale edebileceği ve uygun piyasa koşullarından yararlanarak yapacağı olağanüstü itfalarla devletin borç yükünü hafifleteceği umulmaktadır. BULMAÇ; GB; BCA 30..18.1.2/ 53.28..1 sayı:2345, Tarih: 18.4.1935. 22 Haziran Ankara'da Bir Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Kurulması Üzerine 2795 sayılı Kanun yayımlandı. Bu kanuna göre Milli Eğitim Bakanlığına bağlı bir okul olarak kurulan DTCF (Okulu) 10 Aralık'ta öğrenime başlayacaktır. Hükümet merkezinde bir taraftan Türk kültürünü bilgi metodu ile işleyecek bir tetkik ve araştırma müessesesine olan ihtiyaç diğer taraftan orta tahsil müesseselerimize ulusal dil ve tarihimizin ilmi ve en yeni telakkilerine göre hazırlanmış muallim yetiştirmek ve bugünkü muallimlerimizin bu yönden bilgilerini tamamlamak lüzumu Ankara'da bir Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi kurulmasını icap ettirmiştir. BULMAÇ; ZC, 4.c, 38.İnikat, s.s:178. 22 Haziran Dahili İstihlak Vergisi Kanununun 10 uncu Maddesinin Tadili ve Muvakkat Bir Madde İlavesi Hakkında 2796 sayılı Kanun yayımlandı. RG 22 Haziran Milli Müdafaa Vekaleti Hava Kısmında Ücretle Çalışan Uçuş Muallimleri Maaşları Hakkında 2797 sayılı Kanun yayımlandı. RG 22 Haziran Kültür Örgütlerine İlişkin Kanunun 11 inci Maddesinin İki Yıl Sonratılması Hakkında 2798 sayılı Kanun yayımlandı. Kültür örgütlerine ilişkin 3 Nisan 1926 tarih ve 789 RG sayılı kanunun 11 inci maddesinin hükmü iki yıl ertelenmektedir. 22 Haziran Nafia Bakanlığı'nın Teşkilat ve Vazifelerine Dair Kanuna Ek 2799 sayılı Kanun yayımlandı. Kanunla Şose ve Köprüler Reisliği ve görevleri ile Yapı İşleri Umum Müdürlüğü ve görevleri düzenlenmekte ve 2443 sayılı Nafia teşkilat ve vazifelerine dair 9 uncu madde değiştirilmektedir. BULMAÇ; ZC, 1935, 4.c, 38.İnikat, s.s:189 22 Haziran Diyanet İşleri Reisliği Teşkilat ve Vazifelerine Dair 2800 sayılı Kanun yayımlandı. Kanunun 1.maddesine göre Diyanet İşleri Reisliği Teşkilatı: "bir reisin idaresi altında merkezde müşavere heyeti, zat işleri müdürlüğü, yazı işleri müdürlüğü, musaf tetkik heyeti'nden ve taşrada müftü, müsevvid, vaiz ve dersiamlardan" oluşmaktadır. BULMAÇ; ZC, 4.c, 1935, 38.İnikat, s.s:183. Yönetim Zamandizini Açıklamalar Kaynak RG 674 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 22 Haziran Bina Vergisi Hakkındaki 1837 sayılı Kanunun 24 üncü Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında 2802 sayılı Kanun yayımlandı. 1837 sayılı kanunun 26 ıncı maddesi gereğince her on senede bir tekrarı zorunlu olan umumi bina tahririnde, vergi matrahları, mükellefiyet mevzuuna dahil binaların doğal hallerde ve umumi surette getirebileceği kira miktarına göre tayin ve tespit edilmektedir. Oysa büyük şehirlerin tahrir muameleleri üzerine temyiz kararlarının sonunu beklemek tahrirden beklenen faydaların bazen senelerce teehhürünü mucip olmaktadır. Düzenleme bu konuda değişiklik getirmektedir. BULMAÇ; ZC, 1935, 4.c, 38.inikat, s.s:190 22 Haziran 2804 sayılı Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Kanunu yayımlandı. Ülkede varlığı görünen veya söylenen madenlerin işletilmesi açısından kıymetlerini incelemek ve bu madenleri aramak için amme hizmeti yapmak üzere kurulmuştur. Enstitünün kurulmasında Rusya, Belçika ve Fas'ta bulunan örneklerinden yola çıkılmakta ve İktisat Bakanlığı'na bağlı olacak fakat ticari yöntemlerle çalışacak tüzel kişiliği olan bir kurum yaratılmaktadır. MTA mevcut petrol ve altın idarelerini ve maadin tetkik heyetini de içine alarak genişletilmiş muntazam bir teşkilatla ülkemizin madenlerini incelemek, aramak, maden servetimizin değerini tespit etmek, işletme çarelerini hesaplamak ve bu suretle madenlerimizin inkişafında önayak olmak amacıyla kurulmuştur. BULMAÇ; ZC, 38.İ, s.s:213; GB 22 Haziran 2805 sayılı Etibank Kanunu yayımlandı. MTA Enstitüsü'nden gereği gibi faydalanabilmek ve BULMAÇ; enstitüyü arayacağı maden servetlerimizden işletme ZC, 38İ, tesisine elverişli görünenleri işletecek olan ticari te- s.s:212 şekkülleri kuracak ve bunları finanse edecek yüksek mali bir kurum ile işbirliği yapma ihtiyacı Etibank'ın kuruluş sebebidir. Etibank memleketin elektrik ve maden sanayiini kurma imkanlarını karşılamak üzere tasarlanmış bir kurumdur. Etibank'ın, Sümerbank'ın ilgi alanları dışında kalan madencilik ve elektrik işleri üzerinde çalışması öngörülmüştü. İzleyen yıllarda bu kuruluştan beklenen hizmetler daha da büyüdü. 22 Haziran 2243 sayılı Mevduatı Koruma Kanununun 8. Maddesine Bir Fıkra İlavesine Dair 2806 sayılı Kanun yayımlandı. Bankalar, vadeli mevduat karşılığı olarak kasalarında bulundurmak zorunda oldukları karşılık ihtiyatlarını kısmen ya da tamamen Maliye Bakanlığı'nın muvafakatini almak şartıyla faiz getiren kıyemi menkuleye yatırabilirler. BULMAÇ; ZC, 1935, c.4, İnikat 38, s.s:202. 22 Haziran Kisve Nizamnamesi yayım- İçişleri Bakanlığının 8 ruhani liderin muvakkaten landı. ayin ve mabetler haricinde ruhani kıyafetle dolaşmalarına müsaade edildiğine ait genelgesi yayımlandı. Geçici olarak verilen bu izin listede ekli 8 dini lideri kapsamakta ve nizamnamenin 4 üncü maddesine göre bu düzenleme yapılmaktadır. TCSYK; BCA 30..18.1.2/ 55.50..3. 12.6.1935 tarih ve sayı 2//2787. 22 Haziran Açık olan Birinci Umumi Müfettişliğe Aydın Saylavı Abidin Özmen'in tayini onanmıştır. Kültür Bakanı Abidin Özmen istifa ederek (Diyarba- RG; C, 12 kır) Şark Vilayetleri Umumi Müfettişi oldu. Saffet Haziran 1935. Arıkan yerine Kültür Bakanı oldu. 675 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 24 Haziran Türkiye ile İngiltere arasında imzalanan ticaret ve tediyata dair 4 Haziran 1935 tarihli anlaşmanın tasdikine dair 2807 sayılı Kanun yayımlandı. 24 Haziran Mazbut Emlak, Yurtluk ve Ocaklık Aylığı Mukabili Verilecek Emlak ve Arazi Hakkındaki 1943 sayılı Kanuna Ek 2808 sayılı Kanun yayımlandı. Uygulamada karşılaşılan sorunlar, sürelerin uzaması ve hatta bazı yolsuz durumların ortaya çıkma ihtimali göz önüne alınarak, hem Hazine hukukunu muhafaza hem de sahiplerine sühulet olmak üzere bunların kısa bir süre içinde tasfiyesinin gerekli olduğu anlaşıldığından bu düzenleme gerçekleştirilmiştir. BULMAÇ; ZC, 4.c, 38.İ, s.s:209. 24 Haziran Sıcak ve Soğuk Maden Sularının İstismarı ile Kaplıcalar Tesisatı Hakkındaki Kanuna Ek 2809 sayılı Kanun yayımlandı. 1926 tarihli kanunun 4 üncü maddesinde gösterilen beş senelik tesis ve muafiyet müddetinin sekiz seneye çıkarılması ve bu kanun mucibince ihale edilmiş olan müesseselerin de uzatılan müddetten istifade etmeleri yönünde ek bir kanun düzenlenmektedir. BULMAÇ; ZC, 4.c, 38.İ, s.s:206. 24 Haziran Rüsumu Sıhhiye Kanununa Eklenecek Maddelere Dair 2810 sayılı Kanun yayımlandı. Yabancı memleketlerden gelecek olan tayyarelere sıhhi muamele ve icap ederse tıbbi muayene yapılması veya diğer sıhhi tedbirler uygulandığında bunların karşılığı olarak küçük bir ücret alınması hakkında düzenleme yapılmaktadır. BULMAÇ; ZC, c.4,38 inikat, sıra sayı:205. 24 Haziran Hazarda Yarsubaydan Yüzbaşıya Kadar Bir Kısım Subaylara ve Seferde Bütün Subaylarla Askeri Memurlara Verilecek Elbise Kaput ve Çizme Hakkında 2811 sayılı Kanun yayımlandı. Seferberlikte subay ve askeri memurlara Hükümetçe istihkak olarak aynen birer takım elbise, kaput ve çizme verilmesi icap ederken, hazarda arazi üzerinde talim ve tatbikat ve uzun yürüyüşler yaparak sık sık elbise yıpratmakta olduklarından bu gibilere talim ve tatbikat sırasında giymek için elbise ve kaput verilmesi zorunlu görülmüştür. Kanun 1 ve 2 inci maddeleri ile bu hakkın kimlere verileceğini tespit etmiş ve 3 üncü maddesi ile de istihkakın nelerden ibaret olacağını göstermiştir. BULMAÇ; ZC, 4.c, 1935, 38.İnikat, s.s:204. 24 Haziran Ankara Belediyesinin Hariçten Getireceği Makinelerle Yedek Parçalarının Resimsiz Gireceğine Dair 2812 sayılı Kanun yayımlandı. Ankara'nın hükümet merkezi olması itibariyle belediyesinin diğer belediyelerden farklı masrafı icap ettiren bir çok işleri vardır. Ankara'nın bugünkü nüfusuna göre alınan belediye varidatı ile Ankara'nın hükümet merkezi olmasından doğan şehir işlerinin başarılmasına maddeten imkan yoktur. Bunun için Ankara Belediyesine devletçe yardımlar yapılmıştır ve bundan böyle de yapılması zorunludur. Yasa bu anlamda çıkarılan bir düzenlemeyi içermektedir. BULMAÇ; ZC, 1935, c.4, İnikat 38, s.s:201. 24 Haziran Kanunla Verilen İzinler Üzerine Yapılan Kefaletlerin Nasıl Yerine Getirileceği Hakkındaki 2618 Numaralı Kanuna Müzeyyel 2813 sayılı Kanun yayımlandı. Belediyeler, şehrin imarına ve medeni ihtiyaçlarına tahsis olunmak üzere kanunların verdiği salahiyete istinaden ve Hazine kefaleti ile mali kurumlardan istikraz yapmakta ve bunlara da gelirimizle tahsil olunan hisselerini karşılık göstermektedirler. Ancak bu hisselerin itfa taksitlerini karşılayamama gibi durumlarla da karşı karşıya kaldıkları görülmektedir. Bu durumda mukriz kurum kefaleti dolayısıyla haklı olarak Hazineye başvurmakta ve bu farklar Hazinece ödenmektedir. Bu müşkül durumun hafifletilmesini sağlayacak bu düzenleme ile bir sınırlama getirildiği, örneğin belediye hisselerinden azami 150 bin liranın Hazinece tevkifi gibi bir düzenlemeye gidildiği anlaşılmaktadır. BULMAÇ; ZC, 1935, c.4, İnikat 38, s.s:203. Yönetim Zamandizini Açıklamalar Kaynak RG 676 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 24 Haziran Türkiye Ziraat Bankasının İpotekli ve Müteselsil Kefaletli Zirai Alacaklarının Taksitlendirilmesine Dair 2814 sayılı Kanun yayımlandı. Ziraat Bankasının 1929 sonrası koşullarda sermaye- BULMAÇ; sini korumak böylece çiftçinin kalkınmasını temin ZC, 38İ, etmek bakımından atılan bir adım olarak değerlendi- s.s:211. rilebilir. 24 Haziran Kimya Harbinden Korunmağa Mahsus Malzeme Hakkında 2815 sayılı Kanun yayımlandı. Kimya harbinde korunmak için kullanılan ve gerektiğinde yabancı memleketlerden getirilecek olan maske ve sair cihaz ve aletlerin bir elden getirilmesi ve bu işin Hilaliahmer Cemiyetine verilmesi, bu maske ve aletlerin sistem birliğini temin etmek suretiyle teknik ve ucuza mal edilmesi sebebiyle ekonomik bakımdan faydalı olacağı düşünülmüş ve Genelkurmay Başkanlığı’nın görüşü alınmıştır. BULMAÇ; ZC, 4.c, 1935, 38.inikat, s.s:199. 24 Haziran Çubuk Barajı ve Civarının Ağaçlandırılmasına ve Düzeltilmesine ve Kırkgözler Kaynağından Getirilecek Suya Ait Masarif Karşılığının Ne Suretle Temin Edileceğine Dair 2816 sayılı Kanun yayımlandı. İnşaatı 1935 senesi sonbaharına kadar bitirilecek Çubuk Barajı ile Ankara'nın içme suyu ihtiyacı kökünden kotarılmış olacaktır. Bu vesile ile Barajın civarının teşcir ve tanzimi ile bir mesire haline getirilmesi dahi yerinde bir hizmet olacaktır. Ancak Çubuk Barajı şehrin ve Keçiören taraflarının su ve ova kısmının sulama suyu ihtiyacını temin edecekse de Ziraat ve Kültür Bakanlıklarına bağlı fidanlıklar ve müesseseler ve mekteplerle beraber Ankara'nın biricik gezme alanı vaziyetine giren Orman Çiftliği içme ve sulama suyu ihtiyaçlarının bu barajdan temini barajla mezkur mahallerin birbirinden farklı irtifada bulunmaları ve uzaklığı dolayısıyla masraflı olacaktır. Bu yerlerin su ihtiyacını da temin için Orman Çiftliğine 15 km.lik uzakta olan Kırkgözler kaynağından borularla su getirilmesi uygun görülmüştür. Bu suyun getirilmesi ve barajın etrafındaki yerlerin ağaçlandırılarak barajın dolmaktan korunması için gerekli olan ödeneğin sağlanması bu kanun çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. BULMAÇ; ZC.38. İnikat, 1935, c.4, s.s:197. 24 Haziran Ankara İstanbul Avrupa Telefon Devrelerinin Islah ve Teksirine Dair 2817 sayılı Kanun yayımlandı. Şehirler ve uluslararası telefon konuşmalarını komşu memleketler gibi kolay ve çabuk geçirme, halkın ihtiyacı ve beynelmilel telefon münasebetleri bakımından acil ve kati bir zaruret halini aldığından bu düzenleme yapılmaktadır. BULMAÇ; ZC, 4.c, 1935, 38.İnikat, s.s:200. 24 Haziran Maden Nizamnamesiyle 608 Numaralı Kanunun Bazı Maddelerini Değiştiren 2818 sayılı Kanun yayımlandı. 24 Haziran Elektrik İşleri Etüt İdaresi Teşkiline Dair 2819 sayılı Kanun yayımlandı. Bu kuruluşun ülkenin su ve doğal kaynaklarını ince- BULMAÇ; leyip araştırarak elektrik üretimi imkanlarını değer- ZC, 38İ, lendirmesi düşünülüyordu. Bu kurumun kurulmasın- s.s:216. da artan elektrik ihtiyacının ve elektrik enerjisinin milletlerin medeni ve sosyal hayatının ilerlemesi noktasında yaptığı büyük etkilerin payı büyüktür. 24 Haziran Buğdayı Koruma Karşılığı Kanununu Değiştiren 2643 sayılı Kanunun Birinci Makarna şehriye ve bisküvi fabrikalarının adet ve BULMAÇ; imalatının mahdud olması hasebile bunların senelik ZC, 1935, imal miktarına göre toptan vergiye tabi tutulmaları inikat Kaynak RG 677 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Maddesiyle Değiştirilen 9 uncu Maddesinin "B" Fıkrasına Bir Fıkra İlavesine Dair 2820 sayılı Kanun yayımlandı. kabil görüldüğünden fabrika ve satıcıları paketle satış 22-32, c.3, külfetinden kurtarmak için, vergilerinin götürü olarak s.s: 72. alınması muvafık görülmüş ve adı geçen yasa tasarısı bu maksatla düzenlenmiştir. Kaynak 24 Haziran Bazı Şekerli Maddelerden Alınmamış Olan Muamele Vergisinin Terkinine Dair 2821 sayılı Kanun yayımlandı. 24 Haziran Türkiye ile Fransa Arasında İlmi, Edebi ve Tedrisi Münasebetler Hakkında Mukavele imzalandı. Paris'te imzalanan mukavele aynı gün yürürlüğe gir- TAR miştir. 24 Haziran Fransa'da yayımlanan Rogie et Despigue'nin Cours Elémentaire de Géogrophie adlı eserinin yurda sokulmaması kararlaştırıldı. Fransız ilkokullarında okutulan bu coğrafya kitabının Cumhuriyet Türkiye'si hakkında eski, yanlış ve çirkin iftiralar içermesi gerekçesiyle kitabın yurda sokulmaması kararlaştırılmıştır. Kitapta Osmanlı devrine dair bilgiler ile "Türk memurlarının ahlakça bozuk olduklarını" ve "hırsızlık yaparak zenginleştiklerini", "Türk ulusuna Avrupa'da müsamaha edildiğini" ve "Türk sultanının İstanbul'da oturup bütün Müslümanların ruhani reisleri bulunduğunu" dair bilgiler yer almaktadır. Fransız devlet okullarında okutulan bu kitabı tesadüf sonucu gören Paris Büyükelçisi Fansız Eğitim Bakanlığı nezdinde girişimlere başlamıştır. BCA 30..18..1.2/ 56.54..9. Dosya no: 86-198. 25 Haziran Posta, Telgraf ve Telefon İdaresi Teşkilat ve Vazifelerine Ait 2822 sayılı Kanun yayımlandı. Posta ve telgraf idareleri ayrı kurumlar olarak kurulmuş, daha sonra birleştirilmişlerdi. PTT idaresinin işleri zamanla çoğalmış ve eski usullerle iş görmesi imkanı kalmamıştır. Eski Osmanlı İmparatorluğunun vilayetleri çok geniş ve merkezler de çok uzaktılar. Aralarındaki yollar pek düzensizdi. Tren ya da hızlı başka araçlar yoktu. Bundan dolayı bütün imparatorluğun posta idarelerinde bir nevi tevsii mezuniyet usulü kurulmuş ve başmüdürlükler yapılarak merkezin birçok yetkileri bunlara verilmişti. Halbuki şimdi vilayetler küçülmüştür. Yollar, şimendiferler, nakil vasıtaları çoğalmıştır. Nüfusumuz artmıştır. Eski bir başmüdürlük bölgesinde şimdi üç dört vilayet kurulmuştur. Bunların hala eski usulde işlemesinde fayda yoktur. Bu sebeplerden dolayı her vilayet merkezinde bir PTT müdürlüğü kurularak başmüdürlükler kaldırılacaktır. Ayrıca kanunla PTT memurlarının maaşları ve terfileri konularında iyileştirmeler de yapılmaktadır. BULMAÇ; ZC, 38İ,s.s:217 . 26 Haziran Ceviz ağaçlarının yabancı memleketlere gönderilmesini yasak eden kararname onandı. Bu kararname memleket müdafaası noktasından hasıl JEM, olan lüzum ve zarurete binaen ceviz ağaçlarının ya- s.259-260. bancı memleketlere ihracının yasak edilmesi için Milli Müdafaa Bakanlığının isteği ve Ziraat Bakanlığının tezkiresi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından onanmıştır. Kararname 3 Haziran 1935 tarih ve 3018 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetim Zamandizini RG 678 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 28 Haziran 2/2685 sayılı Askeri Sanatkar Yetiştirilmesi Hakkındaki Talimatname yayımlandı. 28 Haziran İç Bakanlık Köy Programı hazırlandı. 29 Haziran Orta Öğretim Genel Direktörlüğüne 90 lira aylıkla Ankara Kız Lisesi Direktörü Avni terfian yerleştirilmiştir. RG 29 Haziran İzmir Liman Nizamnamesinin 49 ncu Maddesini Değiştiren 2/2785 sayılı Nizamname yayımlandı. RG 1 Temmuz Vakıflar Genel Müdürlüğüne Samsun Valisi Fahri Kiper tayin edildi. Genel Müdürlük kadrosu bu sırada açık bulunmaktaydı. Bu atamada Kiper'in şimdiye kadar bulunduğu vilayetlerde başarılı olmuş kudretli idare amirlerinden biri olmasının payı büyüktür. 1 Temmuz İstanbul Müddei Umumiliğine Hikmet tayin edildi. Hikmet İstanbul üçüncü ceza reisidir. Kadronun ma- BCA 30..11.1.0/ aşı 70 liradır. 1 Temmuz Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri Malatya Merkez Kazasına bağlı İspendere Nahiyesi- RG nin merkezi şimdiki bulunduğu Fırat mevkiinden kaldırılarak aynı nahiye içindeki Çolaklı Köyüne götürülmüştür. İspendere Nahiyesine bağlı ilişik köyler bu nahiyeden alınarak Malatya Merkez Kazasına ve Malatya Merkez Kazası ile Malatya'nın Kale Nahiyesinden alınan köyler de İspendere Nahiyesine bağlanmışlardır. 2 Temmuz İnhisarların 10.yıldönümü kutlanıyor. Bu yıldönümü nedeniyle 7.yerli mallar sergisi özel C, 2 bir şekilde ve halka inhisarların içyüzünü gösterecek Temmuz 1935. şekilde kutlanmağa karar verilmiştir. 2 Temmuz Kabotaj Hakkı tamamen Türk Bayrağına geçti. Kabotaj hakkının tamamen Türk Bayrağına geçtiği, denizlerimizden kapitülasyonun kaldırılması ve Türk denizciliğinin hak ve istiklaline kavuştuğu gündür. 3 Temmuz 1935 tarihli Ulus Gazetesi'ndeki F.Rıfkı Kaynak RG İç Bakanlığının önümüzdeki 4 yıl için hazırladığı bir SP, 28 çalışma programına göre köy teşkilatı değiştirilecek, Haziran bütün vilayetlerde köycülük büroları kurulacak, nü- 1935; BD fusun 150'den az olan köyleri birleştirilecek, köy kanunu bütün köylerde tatbik edilecektir. Türkiye'de 40.230 köy vardır, fakat Köy Kanunu 22.084 köyde tatbik edilebilmektedir. Köy Kanununun bütün köylerde tatbiki mümkün kılındıktan sonra gazete ve radyoların da her köye sokulmasına çalışılacaktır. Topraksız köylü toprak sahiplerinin esiri olmaktan kurtarılacaktır. Köylerde oturan nüfus tutarı 10.390.664'tür. 14.988 köyün sınırı çizilmiş ve tasdik edilmiştir. RG; (BCA 30..10.0.0/ 188.292.11; BCA 30..11.1.0/ 96.17..14. sayı:11425. tarih 22.6.1935) 96.20..2 679 C, 2 Temmuz 1935; U, 3 Temmuz 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak Atay'ın "Deniz Erkinliği" başlıklı başyazısında Kabo- 1935. taj Hakkının önemi vurgulanmakta ve "İstanbul rıhtımına yanaşan bir yabancı geminin merdiven basamağında, bir yabancı memleketin toprağı ve bütün hakları başlardı. Türk kanunu, bir karış ötesindeki tahta basamağa çıkamazdı. Koca imparatorluğun şehir kıyılarında bir sancak boyunca hükmü yoktu. Lozan'dan beri Türk denizciliğinin hiçbir yabancı kapitalin yardımı olmaksızın ve hiç bir ödünç almaksızın, ne kadar hızla geliştiğini hep biliyoruz." denilmektedir 3 Temmuz Aydın Demiryolları ana Aydın demiryolları dün elimize geçti. Aydın demir- C, 3 devlet demiryollarına katıl- yolları işletmesi dünden itibaren ana devlet demiryol- Temmuz 1935. dı. larına katılmıştır. 3 Temmuz Ankara Emniyet Müdürlüğüne Emniyet İşleri Genel Müdürlüğü Altıncı Şube Müdürü Sadrettin atanmıştır. Yıl içinde Emniyet Müdürlüklerine 19, Genel Mü- RG dürlük Şube Müdürlüklerine 3, Polis Okulu Müdürlüklerine 2, İl Şube Müdürlüklerine 3, Polis Müfettişliklerine 2 naklen ve terfian atamalar gerçekleştirilmiştir. 4 Temmuz İç Bakanlığı Güvenlik Genel Direktörlüğü Çalışma Programı hazırlandı. İç Bakanlığı Güvenlik Genel Direktörlüğü için 4 yıl- U, 4 lık bir çalışma programı hazırlamıştır. Programa gö- Temmuz re, polisin kılığı düzeltilecek, ceza sicilli bürosu ku- 1935. rulacak, bekçi örgütleri düzen altına alınacak, karayollarında gidiş geliş düzenlenecek, polisin genliği (maddi refahı) sağlanacak, polis apartmanları yapılacak. 4 Temmuz Uluslararası Köycülük Kongresi'ne katılma kararı verildi. Hükümet Brüksel'de toplanacak olan köycülük kong- C, 4 resine iştirak etmeye karar vermiştir. Kongre'de İç İş- Temmuz leri Bakanlığı mahalli işler umum müdürü Naci, hü- 1935. kümeti temsil edecektir. 4 Temmuz Hariciye Vekaletinde çeşitli derecelere yükseltmeler ile çeşitli nakil, tayin ve merkeze almalar gerçekleştirilmiştir. RG 5 Temmuz Devlet Matbaası Tahsisatının Mütedavil Sermaye Halinde Kullanılması Hakkında 968 sayılı Kanunun Sureti Tatbikine Mütedair Talimatnamenin 7. Ve 9. Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında 2/2866 sayılı BKY yayımlandı. RG 6 Temmuz Bazı devlet kurumlarının yeni karşılıkları belli oldu. Yönetim Zamandizini Dil Cemiyeti Kılavuz Komisyonu Başkanlığınca bazı C, 6 devlet kurumlarının yeni dildeki karşılıkları şunlar- Temmuz dır: Belediye: Uray, şehir meclisi: şar kurulu, beledi- 1935. ye riyaseti: Şarbaylık, Belediye reisi: Şarbay, müsteşar: yönetger, maslahatgüzar: işgüder, Şurayı Devlet: Danıştay, Mahkemei Temyiz: Yargutay, Divanı Muhasebat: Sağışkur, Müşavir: Danışman. 680 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 6 Temmuz Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi (TŞFAŞ) Esas Mukavelenamesi yayımlandı. Bu mukavele ile TŞFAŞ kuruldu. Şirkete İş Bankası BULMAÇ; TCSYK ve Sümerbank ortak oldu. 6 Temmuz Moskova Büyükelçiliğine Diyarbakır Saylavı Zekai Apaydın tayin edilmiştir. Yıl içinde toplam 1 Büyükelçi tayini gerçekleştiril- RG miştir. 8 Temmuz Trakya Umumi Müfettişliği Yıl içinde Trakya Umumi Müfettişliğine 3, Birinci RG Başmüşavirliğine Vilayet- Umumi Müfettişliğe 1, Erzurum Umumi Müfettişliler İdaresi Umum Müdürü ğine 1 atama gerçekleştirilmiştir. Sabri Öney tayin edilmiştir. 8 Temmuz Memurin Muhakemat Kanununa göre yapılacak tebliğ keyfiyeti hakkında Başbakanlık tamimi yayımlandı. 9 Temmuz Resmi Makam ve Dairelerin Yeni Adları son şeklini aldı. Memur: işyar, imtihan: sınaç, adalet: tüze sözcükleri C, 9 Temmuz yeni karşılıklar olarak kullanılmaya başlanmıştır. 10 Temmuz Elektrik İşleri Etüd İdaresi Genel Direktörlüğü'ne A.F.Toker tayin edildi. Toker mülga Elektrifikasyon Bürosu reisi idi. Genel RG Direktör'ün aylık ücreti 700 liradır. 10 Temmuz MTA Enstitüsü Genel Direktörlüğü'ne Reşit Osman Gencer tayin edildi. Gencer Maadin Umum Müdürü idi. Genel Direktör- RG 'ün aylık ücreti 700 liradır. 11 Temmuz Peşte'de toplanacak olan Uluslararası Dermatoloji ve Sifiligrafi Kongresi'ne iştirak kararı onanmıştır. Peşte'de toplanacak olan Uluslararası Dermatoloji ve Sifiligrafi Kongresi'ne iştirak edecek ve Avrupa'nın diğer hükümet merkezlerinde mevcut tıp müesseselerinde ihtisası dahilinde araştırmalar yapacak olan Üniversite Deri ve Frengi Hastalıkları Seriryatı Profesörü Dr. Hulusi Behçet'e siyasal pasaport verilmesi Bakanlar Kurulunca onanmıştır. 11 Temmuz Hükümetçe Ziraat Bankasına Mubayaa Ettirilecek Buğdaylar Hakkında Yeniden Hazırlanan 2/2880 sayılı Talimatname yayımlandı. 12 Temmuz Vilayetler İdaresi ve Nüfus Özelçi Kastamonu Valisi, Türel de Kocaeli Valisi RG; BCA 30..11.1.0/ İşleri Umum Müdürlükleri- iken bu göreve atanmışlardır. 96.19..19. ne Fazıl Özelçi ve Faik Tütarih rel tayin edildiler. 1.7.1935 12 Temmuz İstanbul Liman ve Rıhtım İdaresi Genel Direktörlüğüne atama yapıldı. Kaynak RG 1935. BCA 30.18.1.2/5 6.59.11 Dosya 112-71 RG Liman ve Rıhtım İdaresi Genel Direktörlüğü İstanbul Liman ve Rıhtım İdaresi Genel Direktörlüğüne, Emlak ve Eytam Bankası İdare Meclisi Üyesi Raif tayin edilmiştir. 681 RG; T, 4 Temmuz 1935; BCA 30..11.1.0/ 96.20..4. 1.7.1935 tarih ve 11476 sayı. 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 13 Temmuz Bursa Vilayeti Nafia Başmühendisi Asaf görülen lüzum üzerine Vekalet emrine alınmıştır. 15 Temmuz Ekonomi Bakanı Celal Bayar 10 gün kadar sürecek bir ziyaret için Sovyetler Birliği'ne gitti. 15 Temmuz Sümerbank Nizamnamesinin 23 ve 25 inci Maddelerine İlişik Fıkraların Eklenmesi Hakkında 2/2898 sayılı Tüzük yayımlandı. RG 15 Temmuz Para Değiştirme Talimatnamesinde Değişiklik yapan yönetmelik yayımlandı. RG 16 Temmuz Hava Harbinden Korunma- Gelecek muharebelerde düşmanın hava yolu ile ya- RG da Yurd Sıhhat İşleri Tali- pacağı taarruzlarda yangın, tahrip, zehirli gaz bombamatnamesi yayımlandı. ları ve salgın mikroplar kullanması kuvvetle muhtemel olduğundan alınması gereken önlemler konusunda tertibat alınması kararlaştırılmaktadır. 17 Temmuz Ankara ve Kırıkkale'nin elektrik ihtiyacını temin etmek için Kızılırmak üzerinde elektrik üretimi sağlayacak bir tesis kurulması planlanıyor. Bu konuda hazırlanan raporda artan elektrik ihtiyacı- BCA na ve bu ihtiyacın bugünlerde hava ve su gibi bir ih- 30..10.0.0/ tiyaç haline geldiğine dolayısıyla umumi bu ihtiyacın 157.103..3. en ucuz bir biçimde temin edilmesinin gerekliliğine dikkat çekilmektedir. 19 Temmuz Askeri okullarda kontenjanın azlığı dolayısıyla giremeyen çocuklar için belediyeler ve hayır kurumlarınca yatacak yer bulunması, ihtiyaçlarının karşılanması ve eğitimlerine devam ettirilmesi istenmektedir. Bu istek Genelkurmay Başkanlığı'ndan yazılan bir tezkere ile Başvekalete sunulmuştur. Başbakanlık Müsteşarlığı da gereğinin yapılması istemiyle İçişleri Bakanlığı'na yazı yazmıştır. Tezkerede, askeri mekteplere ya da maarif mekteplerine leyli meccani yazılmak isteğiyle yurt içi ya da yurt dışından gelen isteklilerin kontenjan darlığı ya da sınavları kazanamamak nedeniyle içine düştükleri sıkıntı ifade edilmekte ve İdare'nin yapılabilecekler konusunda ilgisi ve onaması aranmaktadır. Zira bu kimseler birçok fedakarlık ve hatta yaya gelmek suretiyle ilme istek göstermiş ancak fakirlik, zaruret veya kimsesiz olduklarından tekrar yerlerine dönememişler ve geldikleri yerlerde perişan olmuşlardır. 19 Temmuz Terhisine iki ay kalan askerlere izin verildi. Bütçe durumu dolayısıyla normal kadronun tatbikin- BCA den fazla kalacak olan ve terhislerine iki ay bulunan 30..10.0.0/ 20.120..12. erada izin verilmesi kararlaştırılmıştır. 24 Temmuz Lozan Andlaşmasının 12.yıldönümü kutlanıyor. 26 Temmuz Trakya'da yeni kurulan teşekküller için gereken cephanelik, hangar, garnizon, hastane ve ahırların pazarlıkla yaptırılması gerekli görülmektedir. Yönetim Zamandizini Açıklamalar Kaynak RG Ekonomi Bakanı Celal Bayar, Sovyet Sanayiini ince- GB; EYT lemek üzere Rusya'ya gitti. BCA 30..10.0.0/ 58.78..6. Dosya:599 U, 24 Temmuz 1935. Bu teşekküllerin kış gelmeden önce çabuk olarak BCA yaptırılması Milli Savunma Bakanlığınca gerekli gö- 30..18.1.2/ 57.62..5. rülmektedir. Dosya 76-244 682 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 26 Temmuz 2/2764 sayılı Kararnamenin 30 Temmuzda da 23 değirmen hakkında işlem ya- RG ilişiğinde bulunan listede il, pılmaktadır. ilçe, köy ve yerleri ile sahiplerinin adları yazılı 8 değirmenin, açılmasına ve karşılarında gösterilen değişikliklerin yapılmasına izin verilmektedir. 27 Temmuz Uluslararası Çöp Kongresi'ne katılım kararı alındı. 29 Temmuz Sütlerin Nevileri ve Vasıfları ve Süt Mamulatının İstihsaline ve Satışına Mahsus Mahallerin ve Levazımın Sıhhi Şartlarını Bildiren ve Umumi Hıfzısıhha Kanununun 171 inci Maddesine Göre Tanzim Olunan Talimatname yayımlandı. RG 2 Ağustos Ankara İmar Planının belediye sınırına kadar genişletme işinin Prof. Jansen'e yaptırılması için hazırlanan sözleşme tasdik edildi. BCA 30..18.1.2/ 57.64..7. 2 Ağustos Kızılay'ın satın alacağı İzmir Hastanesi için gerekli döviz izni verildi. 5 Ağustos Başbakan İsmet İnönü Ata- İnönü telgraf'ta Atatürk'ün sıhhati ve ızdırabının ha- BCA türk'ün sağlığı hakkında fiflediği hakkında telsizle bilgi istediğini belirtmek- 30..10.0.0/ 13.75..31. bilgi istemektedir. tedir. 5 Ağustos Hasta Memurların Tedavi Ücreti Hakkında Maliye Bakanlığı tamimi yayımlandı. 14 Ağustos Trakya Umumi Müfettişliğine Kazım Dirik'in tayini yapıldı. Kaynak Uray (Belediye) Frankfurt Kongresine delege gönde- C, 27 riyor. Belediye 18 Ağustosta Frankfurt'ta toplanacak Temmuz olan uluslararası çöp kongresine İstanbul şehri namı- 1935. na delege olmak üzere Temizlik İşleri ve Makine ve Sanayi Şubesi Direktörü Nusret'i göndermeye karar vermiştir. Nusret, kongrede, büyük şehirlerde temizlik işlerinin nasıl görüldüğü, çöplerin nasıl toplattırıldığı ve bu çöplerden nasıl ve kaç türlü istifade edilmekte olduğu hakkında geçecek olan müzakereleri görüp döndükten sonra bu mesele hakkında Şarbaylığa bir rapor verecektir. İzmir'in Alsancak mevkiinde İngiliz Hastanesi adıyla anılan ve halen İtalyanlarca işletilen hastanenin 6 bin sterlin karşılığında Kızılay Cemiyeti tarafından alınmasına izin verilmiştir. BCA 30..10.0.0/ 178.233.. 21. RG İkinci (Trakya) Umumi müfettişi İbrahim Tali Öngö- RG; BCA ren, sağlık sebebi nedeniyle istifa etmek durumunda 30..18.1.2/ 57.64..1. kalmıştı. Dosya No: 71-400. Tarih 9.8.1935. 683 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 19 Ağustos Posta, Telgraf ve Telefon İdaresinin Biriktirme ve Yardım Sandığı Hakkında 2/3021 sayılı Nizamname yayımlandı. 19 Ağustos Balıkesir Belediye Başkan- Bu karar belediye işinin daha iyi yürütülebilmesi BCA 30..18.1.2/ lığı'nın valiye verilmesi ka- amacıyla alınmıştır. 57.67..19. rarlaştırıldı. Kaynak RG Dosya no: 52-36. 20 Ağustos Keçiborlu Kükürt Fabrikası hizmete girdi. 23 Ağustos Atatürk'ün Devletçilik tarifi Atatürk'ün Devletçilik Tarifi: "Türkiye'nin tatbik et- T, 23 gazetelerde yer almıştır. tiği devletçilik sistemi, 19.asırdan beri, sosyalizm na- Ağustos zariyatçılarının ileri sürdükleri fikirlerden alınarak 1935. tercüme edilmiş bir sistem değildir. Bu Türkiye'nin ihtiyaçlarından doğma, Türkiye'ye has bir sistemdir. Devletçiliğin bizdeki manası şudur: Fertlerin hususi teşebbüslerini ve şahsi faaliyetlerini esas tutmak; fakat büyük bir milletin ve geniş bir memleketin bütün ihtiyaçlarını ve birçok şeylerin yapılmadığını göz önünde tutarak, memleket iktisadiyatını devletin eline alması. Türkiye Cumhuriyeti Devleti, Türkiye vatanında asırlardan beri ferdi ve hususi teşebbüslerle yapılmamış olan şeyleri bir an evvel yapmak istedi ve görüldüğü gibi kısa bir zamanda yapmaya muvaffak oldu. Bizim takip ettiğimiz bu yol liberalizmden başka bir sistemdir." 23 Ağustos Cumhuriyet Merkez Bankası Esas Nizamnamesinin Değiştirilmesine Dair 2/2988 sayılı Nizamname yayımlandı. RG 24 Ağustos Nazilli Pamuklu Dokuma Fabrikasının temeli bir törenle atıldı. GB 24 Ağustos Askeri Şura Azalığına Org. Ali Sait Akbaytugan'ın, 3.Ordu Müfettişliğine Jandarma Genel Komutanı Korg. Kazım Orbay'ın tayini gerçekleştirildi. BCA 30..11.1.0/ 98.26..14. 26 Ağustos Evkaf Kefalet Sandığı Hakkında 2/3124 sayılı Nizamnamesi yayımlandı. RG 26 Ağustos Doğu Vilayetlerinde Islahat: Üçüncü bir Umumi Müfettişlik kuruldu. Yönetim Zamandizini GB Merkezi Erzurum olan ve mıntıkası 8 vilayeti (Erzu- C, 26 rum, Çoruh (Rize), Trabzon, Artvin, Gümüşhane, Er- Ağustos zincan, Kars ve Ağrı) ihtiva eden müfettişliğe Erzu- 1935. rum milletvekili Tahsin Uzer tayin olundu. Müfettişlik Doğu illerinde idari, ekonomik ve tüzel ıslahat yapılması kapsamında bu ıslahatı kolaylaştırmak üzere kuruldu. 684 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 28 Ağustos Üçüncü Uluslararası İran Arı ve Arkeolojisi Kongresi'ne katılım kararı onandı. 10-18 Eylül 1935 tarihleri arasında Leningrad'da toplanacak olan Üçüncü Uluslararası İran Arı ve Arkeolojisi Kongresine Türkiye'den İstanbul müzeleri Yar genel direktörü Arif Müfit'le Güzel Sanatlar Akademisi Profesörlerinden Celal Esat Arseven'e diplomatik pasaport verilerek gönderilmesi Bakanlar Kurulunca onanmıştır. BCA 30.18.1.2/ 57.69.16 Dosya: 410-25 30 Ağustos İstanbul Telefon Şirketi'nin satın alınması kararlaştırıldı. TCSYK 31 Ağustos Menemen'de Gediz Köprüsü hizmete açıldı. EYT 31 Ağustos Menkul ve Gayrimenkul Malların Satış ve Kira İhalelerinde Mahalli Komisyonların Salahiyetini Gösterir 2/3138 sayılı Nizamname yayımlandı. RG 2 Eylül Fransızlarla modüs vivendi ve kliring anlaşması imzalandı. Anlaşma 13 Ağustos 1935'ten itibaren yürürlüğe RG girmiş olacaktır. Fransızlarla yeni bir ticaret anlaşması imzalanıncaya kadar bu anlaşma ile iki ülke arasındaki ticari ilişkilerin aksamaması amaçlanmaktadır. 3 Eylül Jandarma Genel Komutanlığı'na Korg. Naci Tınaz atandı. Tınaz, Jandarma Genel Komutanlığı Dördüncü BCA 30..11.1.0/ Korkomutanı idi. 98.27..8. 4 Eylül Roma'da çıkan İl Giornali d'İtalia isimli gazete, İtalyan Habeş meselesi ile ilgili olarak, Türkiye hakkında bir yazı yayımladı. 27 Ağustos 1935 tarihli yazının başlığı "Türkiye'nin BCA Aldığı Tavırlar"dır. Yazıda Türk basınının İtalyan- 30..10.0.0/ Habeş ihtilafı karşısında, İtalya'ya karşı özel bir sa- 238.606..7. mimiyet gösterilmediğinden yakınılmaktadır. Türk basınının başmakale ve diğer haberlerinin hep aleyhte olduğu tespit edilmektedir. Oysa yazıda Türkiye'nin İtalyanlara karşı olmasının anlamsız olduğu ifade edilmektedir. Çünkü onlara göre Türkiye'nin Habeş kıtasında bir menfaati yoktur. Yazıda artık Türkiye'nin tüm müslümanları temsil etmediğini dolayısıyla onların haklarını savunmasının da düşünülemeyeceğini belirten yazar, üstelik İtalya'nın, Türkiye'nin güvenlik ve bağımsızlığını sağlamada Kurtuluş Savaşı sırasında yaptıklarını hatırlatarak, bugüne kadar gösterilen dostane tutum ve davranışların altını çizmekte ve İtalya'nın bunların bir karşılığını Türkiye'den beklediği ima etmektedir. 7 Eylül 3.Genel İnspektörlük kurulmaktadır. Erzurum, Kars, Çoruh, Gümüşhane, Erzincan, Trab- U, 7 Eylül zon, Ağrı illeri sınırlarını içine almak üzere 3. Genel 1935. İnspektörlük kurulması Bakanlar Kurulunca onanmış, Erzurum saylavı (milletvekili) Tahsin Uzer atanmış, Cumhurbaşkanı onaylamıştır. 7 Eylül Bayındırlık Planı hazırlandı. 5 senelik Bayındırlık planı gereğince Doğu illeri baş- SP, 7 Eylül tanbaşa demir ağlarla örülecek. Trabzon'dan başlaya- 1935. rak yeni bir hat kurulacak. 685 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 7 Eylül Kars Vilayetine bağlı Ardahan Kazası Belediye işlerinin Belediye Kanunun 49 uncu maddesinin B ve D fıkraları hükmüne göre kaymakam uhdesine verilmesi kararlaştırıldı. RG 9 Eylül Belediyeler Bankası Esas Nizamnamesinin Bazı Maddelerini Değiştiren 2/3136 sayılı Nizamname yayımlandı. RG 9 Eylül Ankara-Zonguldak telefon hattı hizmete açıldı. GB 9 Eylül Hükümete hakaret eden Edirne'de İsak Matatya hakkında takibat yapılmaması. BCA 30..10.0.0/ 41.257..6. 10 Eylül Sümerbank Nizamnamesinin Sonuna Bazı Maddelerin İlavesi Hakkında 2/3049 sayılı Tüzük yayımlandı. RG 11 Eylül Sovyetlerin Türkiye ve İran'la yakın ilişkiler kurduğuna dair Newyork Times gazetesinde bir yazı çıktı. 11 Eylül Erzurum, Kars, Gümüşhane, Çoruh, Erzincan, Trabzon ve Ağrı Vilayetlerini ihtiva etmek üzere üçüncü bir Umumi Müfettişlik kurulması kararlaştırılmıştır. RG 11 Eylül Üçüncü Umumi Müfettişliğe Erzurum Saylavı Tahsin Uzer atanmıştır. RG Yönetim Zamandizini Açıklamalar Gazetenin 6 Eylül 1935 tarihli nüshasında Moskova muhabiri Valter Duranty'nin yazdığı "Sovyet-Türk Bağlılığı İran'a Teşmil Edildi" başlıklı makalede, Sovyet dış politikasının Türkiye ve İran'la kurduğu temaslar, dostluk ve işbirliği çerçevesinde geliştirilen adımlara dikkat çekilerek, Çarlık rejiminin genişlemeci politikası ile paralellikler kurulmaktadır. Bundan başka, dünyadaki hemen tüm diğer ülkelerin komünist propagandasından şikayet etmiş olmalarına karşın Türkiye, İran ve Afganistan'ın böyle bir şikayetinin olmadığını, Sovyetler Birliği'nin Türkiye'de büyük ölçüde inşaat yaptığı, özellikle mensucat fabrikaları inşaasını taahhüt ettiğini, ayrıca Sovyet hükümetinin Mustafa Kemal Atatürk'e Yunan harbinin en can alıcı aşamasında Harp Komiseri Frunze'yi silah, cephane ve para ile muavenete göndermiş olmasından beri Sovyet Rusya ile Türkiye arasında sıkı bir siyasi-askeri münasebetin mevcut olduğunu belirtmektedir. 686 Kaynak BCA, 30..10.0.0/ 268.803.. 17. G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 14 Eylül İçme Su Projelerinin Ne Suretle Hazırlanacağına Dair Talimatname yayımlandı. 2443 sayı ve 26.5.1934 tarihli kanun mucibince köy, RG kasaba ve şehirler için getirilecek içme suyuna ait tesislerin proje ve keşiflerinin hazırlanması ve bunların tetkiki bu talimatname hükümlerine göre yapılacaktır. 15 Eylül Ergani-Osmaniye demiryolu hattı işletmeye açıldı. 15 Eylül Dış İşleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras Akvam Cemiyeti Genel Kurulu'nda, Boğazlar meselesi hakkındaki Türkiye'nin tezlerini açıkladı. Dr. Aras demecinde şöyle diyordu: "Lozan Antlaş- ADPİD, masının Boğazlar hakkındaki askeri hükümleri Tür- s.287-288. kiye kıyılarının savunulmasına ve Boğazlarda seyir ve sefer güvenliğine vahim bir tehlike teşkil etmektedir. Şurasını belirtmek isterim ki, eğer mevcut antlaşmalarla tayin ve tespit edilmiş olan durumlarda değişmeler olacak olursa Türkiye bu değişmeleri Boğazlar statüsünde yapılması gerekli olan tadillere tabi tutmak zorunda kalacaktır." 16 Eylül Kayseri Bez Fabrikası bugün açıldı. Devletçiliğin büyük utkusu: Kayseri Bez Kombinası U, 16 bugün açıldı. Kombina, 1.Beş Yıllık Sanayi Planında Eylül 1935. yer alan hedeflerden ilk gerçekleştirilen olmuştur. 18 Eylül Evvelce muvakkaten kapatılmasına karar verilen İstanbul'da münteşir Akbaba Gazetesinin tekrar yayımlanmasına izin verildi. 19 Eylül Paris'te toplanacak olan Madenler, Demir Sanayii ve Jeoloji Kongresi'ne Türkiye de katılacak. 23 Eylül İspençiyari ve Tıbbi Müstahzarlar Hakkında 2/3238 sayılı Nizamname yayımlandı. 25 Eylül Hafta Tatili hakkında yeni tebligat yapıldı. 26 Eylül Ticareti Bahriye Mektebi Alisinin Esas Talimatnamesinin Mer'iyetten Kaldırılması Hakkında 2/3217 sayılı BKY yayımlandı. RG 26 Eylül "Türkiye ile Yunanistan Anlaşma 1 Ekim 1935'den itibaren yürürlüğe girmekArasında 26 Eylül 1935 Ta- tedir. İmza yeri Atina rihinde İmza Edilen Kliring Anlaşması ve Merbutların Tasdikine Dair" 4029 sayılı Kanun yayımlandı. TCAMA; BCA, 30..18.1.2/ 57.62..5 Dosya 76-244 Kaynak TCSYK RG 20-27 Ekim 1935'te Paris'te toplanacak kongreye Sa- BCA nayi Umum Müdürü İlhami Nafiz, Maadin Umum 30.18.1.2/ Müdürü Bedri Hüsnü ile MTA Genel Direktörü Reşit 58.73.14 Gencer görevlendirildi. RG Ulusal Bayram ve genel tatiller kanununun tatbiki hakkında ilgililere yeni tebligat yapılmıştır. Ekonomi Bakanlığı'ndan gönderilen bu tebliğde evvelce 24 saat olan hafta tatili 35 saate çıkarılmıştı. Bilhassa amelenin haftalık tatili herhalde bu saati bulacaktır. Hafta tatilinin pazara alınması özellikle dış ilişkilerde yaşanan zaman ve kaynak israfının engellenmesi, dünya ticaretine entegre olunması yönünde önemli bir karardır. 687 C, 25 Eylül 1935; ALS, s.561. 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 26 Eylül Dil Devrimi kutlandı. Dil Devriminin üçüncü yılı kutlandı. C, 26 Eylül 1935. 26 Eylül Yunanistan ile "Türkiye ile İmza yeri Atina Yunanistan Arasında Münakit 30.11.1930 Tarihli İkamet, Ticaret ve Seyrüsafain Mukavelesine Ek Anlaşma" Kararnamesi imzalandı. 27 Eylül Memurini Mülkiye ve Ma- İçinde yazılı hükümlerin muhtelif kanun ve talimat- RG liyenin Seferberlik Esnanamelere girmiş olması nedeniyle talimatname yürürsındaki Vazifelerine Dair lükten kaldırılmaktadır. Talimatname'nin Mer'iyetten Kaldırılması Hakkında 2/3243 sayılı Bakanlar Kurulu Yönetmeliği yayımlandı. 27 Eylül Uluslararası Çöp Kongresi toplantısı sona erdi. 30 Eylül İstanbul 4.Hukuk Mahkemesi Kuruçeşme'deki kömür depolarının "komşu halka zarar verdiği" gerekçesiyle kapatılmasına karar verdi. GB 1 Ekim Çankırı-Atkaracalar demiryolu işletmeye açıldı. TCSYK 1 Ekim Üniversite yeni ders yılına girdi. Üniversitenin kadrosu 44 batılı, 44 Türk profesör, C, 1 Ekim 1935. 102 doçent, 140 asistan ve 41 yardımcıdır. 2 Ekim Meclis 1935-36 yılı devresini açtı. C, 2 Ekim 1935. 3 Ekim Devlet Memurları Maaşatının Tevhit ve Teadülüne Dair Olan 1452 Numaralı Kanunun 5inci Maddesi ile Bu Maddenin Son Fıkrasını Muadil 2041 Numaralı Kanun Hakkında 215 sayılı Meclis Tefsiri yayımlandı. 3 Ekim İtalya Habeşistan'a saldırdı. Türkiye gerekli tedbirleri aldı, stratejik bölgelere yı- AKSCK ğınak yaptı. 3 Ekim Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti isim değiştirdi. Yönetim Zamandizini TCAMA Uray temsilcileri dün geldiler. Frankfurt'ta toplanan C, 27 çöp ve temizlik kongresinde hükümetimizi temsil Eylül eden Uray Fen İşleri direktörü Hüsnü ile Makine ve 1935. Sanayi Şubesi direktörü Nusret İstanbul'a dönmüşlerdir. Kongrenin mesaisi 6 gün sürdü. İştirak eden devletlerin üyelerinin kendi ülkelerinde çöplerin nasıl toplandığını, nasıl istifade veya imha edildiğini açıkladılar, ayrıca başkanlığa birer de rapor verdiler. 2041 sayılı kanunun birinci maddesindeki muallim deyiminin müderrisleri de kapsam içine almış olup olmadığını ve 1452 sayılı kanunun beşinci maddesi hükmünün her iki ödevi ücretli olan muallimler hakkında saptanıp saptanmayacağını yorumlanması hakkındadır. BULMAÇ; ZC, 5.c, 1935, 39.İnikat, s.s:225. 12 Nisan 1931'de kurulan Türk Tarihi Tetkik Cemi- TCSYK yeti'nin adı Türk Tarih Kurumu olarak değiştirildi. 688 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 3 Ekim Trakya Umumi Müfettişi Kazım Dirik bölgenin sağlık, tarım, hayvancılık ve bayındırlık konuları hakkında Başbakan'a bir şifre yolladı. Şifre'de Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı Refik Say- BCA dam’ın başkanlığı altında toplanıldığı ve Trakya'nın 30..10.0.0/ bütün işleri ve mevcut sağlık durumu hakkında de- 72.475..3. ğerlendirmeler yapıldığı belirtilmektedir. Trakya'nın savaş ve işgal gibi üç felaket geçirdikten sonra hiç işlenmemiş olduğu, oysa bölgenin zengin, geniş ve verimli topraklarında ıslah edilecek hayvancılıkla, peynirciliği ile ve yine tohumları ıslah edilecek ziraatı ile üzümcülüğü, şarapçılığı, böcekçiliği ile düştüğü yerden kendi başına kalkabilecek potansiyele sahip olduğu ifade edilmektedir. Çok beklenen ve kredi işlerini kuracak olan kooperatifçilik kanunları da kan emen Yahudilerin ve faizcilerin elinden bütün köylüyü kurtaracak ve Trakya'nın kalkışı çok sürmeyecektir. Göçmen siyasası ise Trakya'yı bir milyon nüfusa çıkardığı gün Trakya Çanakkalesi Edirnesi ile koskoca bayındır bir varlık haline gelecektir. 4 Ekim Ankara'da "TürkiyeRomanya Ticaret Sözleşmesi" imzalandı. 5 Ekim Sovyet Rusya İle Hudutta Zuhur Eden İhtilafların Tetkik ve Halli Usulü Hakkındaki Mukavelenin Yeniden 6 ay Temdidine mütedair Protokol imzalandı. Türkiye-Sovyet hududunda çıkacak ufak tefek hadise TCAMA ve ihtilafların tetkik ve halli usulleri hakkında ilki 6 Ağustos 1928 tarihli olan ve 5 incisi de 10 Mart 1935'te hitam bulan mukavelenin uzatılmasına dair protokoldür. Bu protokol TBMM tarafından tasdik edilmiş olan evvelki beş temdid protokolü hükümlerinden başka yeni bir hükmü ihtiva etmemektedir. İmza Yeri Ankara. 7 Ekim Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri Bilecik, Kütahya ve Erzurum'da köy ve nahiye bağ- RG lantı değişiklikleri yapıldı. Bilecik Vilayetinin Bozüyük Kazasına bağlı Dombay Çayırı Köyünün Küçükler mahallesi bu köy ve kazadan ayrılarak Kütahya Vilayetine bağlı Tavşanlı Kazasının Çukurca Köyüne bağlanmıştır. Geyve'nin Doğançay Nahiyesine bağlı İkramiye Köyü bu nahiyeden alınarak Adapazarı'nın Sapanca Nahiyesine bağlanmıştır. Erzurum Vilayetinin Oltu Kazasına bağlı Kömürlü Nahiyesinin merkezi şimdiki bulunduğu Dölgah Köyünden kaldırılarak aynı nahiye içindeki Göllet köyüne götürülmüştür. 8 Ekim 6.Tıp Kurultayı açıldı. 8 Ekim Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri 9 Ekim Kredi Kooperatifleri Kanun Mecliste Çiftçi hakkında Kredi Kooperatifleri Kanun C, 9 Ekim 1935. tasarısı Genel Kurul'da ka- tasarısı kabul edildi. bul edildi. 9 Ekim Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri Kaynak GB U, 8 Ekim 1935. Cizre'nin Hazak Nahiyesine bağlı Kürrizan, Gelikür, RG Baküvan ve Verzik Köyleri bu nahiyeden alınarak Midyat Kazasının Kerburan Nahiyesine bağlanmıştır. Boğazlıyan Kazasına bağlı Sarıkaya Nahiyesinin RG merkezi şimdiki bulunduğu köyden kaldırılarak Hamam köyüne götürülmüştür. 689 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 10 Ekim Ankara'da Fındık Kongresi, Ekonomi Bakanı Celal Bayar'ın bir konuşmasıyla açıldı. 10 Ekim Köy ve Nahiye bağlantı değişiklikleri Yozgat Merkez Kazasına bağlı Haydarbeyli ve Bişek RG Nahiyeleri kaldırılarak aynı Kaza içinde Musabeyli ve Osmanpaşa adları ile iki nahiye kurulmuştur. 12 Ekim Türkiye ile Macaristan arasında Budapeşte'de imzalanan Ticaret Sözleşmesi ve Kliring Anlaşması imzalandı. Anlaşma 16 Ekim 1935 tarihinde yürürlüğe girmiştir. TAR 9 ve 15 Nisan 1937 tarihli Notalarla uzatılmıştır. 20 Ocak ve 2 Mart 1937 Notalarla yürürlükten kaldırılmıştır. 12 Ekim Türkiye ile Yunanistan arasında kliring anlaşması imzalandı. RG 12 Ekim Kasımda terhisi icab eden askerlerin siyasal vaziyet sebebi ile terhis olunmamalarına ve yeni kura efradının zamanında celbolunmasına Bakanlar Kurulu'nun 12.10.1935 tarihli toplantısında karar verilmiştir. BCA 30..18.1.2 / 58.77..14. 13 Ekim İtalya'nın Habeşistan'ı işga- Böyle bir kararın, başka bir ülkeyi işgale kalkan İtal- GB li ile ilgili olarak Milletler ya'yı engellemeyeceği ise açıktı. Cemiyetinden çıkarılabilen tek yaptırım, 52 ülkece alınan "İtalya'ya açılmış ya da açılacak kredileri kesme" kararı oldu. 13 Ekim Türkiye Mason Locaları kapatıldı. 14 Ekim Halkevleri için İthal Olunacak Radyo ve Sinema Makinelerinin Muamele Vergisiyle Gümrük ve Oktruva Resimlerinden İstisnası Hakkındaki 2154 Numaralı Kanunun Birinci Maddesinin 216 sayılı Tefsiri yayımlandı. 14 Ekim Fransa'da neşredilen bazı mecmuaların yurda sokulmaması kararlaştırıldı. Yönetim Zamandizini Açıklamalar Kaynak GB Bu teşkilatın kaldırılmasını icab ettiren sebep, son Fırka programında kökü dışarıda bulunan teşekküllerin memleketimizde yer bulamayacağına dair kayıttır. Loca malvarlığını Halkevlerine vermeyi kararlaştırmıştı. C, 13 Ekim 1935; BİLANÇO, Turan, s.205-224. RG Fransa'da münteşir "La Vie Parisienne, Paris Musice- BCA hall Frou-frou, L'Art et le Nu" mecmuaları ahlakı Dosya no: umumiyeyi fesat edici mahiyette resim ve yazı koy- 86-158. duklarından Matbuat Kanununun 51 inci maddesi gereğince memleket dahiline sokulmaları men edilmiştir. 690 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 14 Ekim İzmir Havagazı Şirketi'nin Şirket imtiyaz anlaşması hükümlerine göre yapmak BCA İzmir Belediyesi'ne devrine zorunluluğunda bulunduğu kamu hizmetini, mali du- 30..18.1.2/ izin verildi. rumunun bozukluğu yüzünden yapamayacak bir hale 58.78..18. geldiğinden imtiyaz süresinin geri kalanından vazgeçmiştir. 15 Ekim 21.6.1927 Tarih ve 1113 Numaralı Kefalet Kanununa Ek 2823 sayılı Kanun yayımlandı. RG 15 Ekim Demiryollar Teknik Birliği hakkındaki 1886 tarihli mukavelename ile 18 Mayıs 1907 ve 14 Kanunuevvel 1912 tarihli protokollere iltihakımıza dair 2824 sayılı Kanun yayımlandı. RG 15 Ekim Nüfus sayımı ile ilgili bir yalan haber hakkında açıklama yapıldı. Nüfus sayımının hiçbir vergi ile alakası yoktur. İsta- C, 15 tistik Umum Müdürü Vekili Ayyar: "Bugün Son Pos- Ekim ta gazetesinde nüfus sayımını müteakip bekarlık ver- 1935. gisi tesis edileceği hakkında verilen haberin katiyyen aslı yoktur ve sayımın hiçbir vergi ile alakası yoktur" dedi. 16 Ekim Gümrük ve İnhisarlar Vekaleti Teşkilat ve Vazifeleri Hakkında 2825 sayılı Kanun yayımlandı. Gümrük ve İnhisarlar Bakanlığı vazife ve kurumu ile Gümrük Genel Müdürlüğü kurumu ve vazifelerini, teşkilatı esasiye kanunun mucibince çevreleyen ve şimdiki kurumu daha iyi işletecek ve yavaş yavaş yükseltilecek dereceleri içine alan barem cetveli esasları üzerine düzenlemeler yapılmaktadır. Kanunun 5 inci maddesinde düzenlenen hukuk müşavirliğine dair Sıra Sayı 210'a ek olarak hazırlanan fıkra ile Hukuk müşavirliğinin görevleri yeniden ancak daha mazbut ve daha şümullü olarak belirlenmektedir. BULMAÇ; ZC, c.4, 1935, İnikat 38, s.s:210. (ZC, 5.c, 1935, 42.İnikat, s.s: 210'a ek.) 17 Ekim Türkiye Cumhuriyeti ile İtalya Krallığı Arasında İmzalanan 4.4.1934 tarihli Ticaret Mukavelesile Kliring Anlaşması Yürürlük Sürelerinin Uzatılmasına Dair Teati Edilen Notaları Tasdik Eden 2914 sayılı Kanun yayımlandı. İmza Yeri Ankara. TCAMA 17 Ekim PTT Memurları Hakkında İnzibati Cezalar Talimatnamesi yayımlandı. 18 Ekim Münhal Memuriyetlerde Kullanılan Vekillere Verilecek Vekalet Aylıklarının Sureti Hesabına Dair 901 sayılı Heyeti Umumiye Kararı yayımlandı. Kaynak RG Maliye Bakanlığı ile Divanı Muhasebat arasında Devlet memurları maaşlarının tevhit ve teadülüne dair olan 1452 sayılı kanunun 1 ncü maddesindeki açılacak memurluklarda vekil çalıştırılması halinde bu vekillere verilecek vekalet maaşı konusunda ayrı uygulamalar baş göstermesi üzerine TBMM kararı ile duruma açıklık kazandırılmağa çalışılmaktadır. 691 BULMAÇ; ZC, 5.c, 1935, 44.İnikat, s.s:244. 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 18 Ekim Genel Enspektörler (Umumi Müfettişler) Başbakanlığa bağlanıyor. Enspektörler Ankara'ya çağrıldı, enspektörlük daha kuruluyor. 18 Ekim Suriye'de bulunan Çerkez Ethem ile arkadaşlarının teşviki ve desteği ile Atatürk'e karşı suikast hazırladıkları öne sürülen bazı kişiler tutuklandı. Tutuklananlar içinde Meclisçe dokunulmazlığı kaldı- GB; ZC, rılan Urfa milletvekili Ali Saib de bulunmaktaydı. 46İ, Ali Saib'in bu teşebbüsü sevk ve idare ettiği anlaşıl- s.s:250. dığından dokunulmazlığı kaldırılmıştır. 18 Ekim İstiklal Harbi Malullerine Verilecek Para Mükafatı Hakkında 2826 sayılı Kanun yayımlandı. 20 Ekim Genel Nüfus Sayımı yapıldı. 21 Ekim Çiftçiler Hakkında Tarım Zirai kredi kooperatifleri ile satış kooperatiflerini Kredi Kooperatifleri'ne dair birbirini bağlamağa ihtiyaç hasıl olduğu anlaşıldığınkanun TBMM'de kabul dan bu düzenlemeye gidilmiştir. edildi. TCSYK; ZC, 5.c, 40.İ, s.s:231. 22 Ekim Damga Resmi Hakkındaki 1324 sayılı Kanunun 32 inci Maddesine Bir Fıkra Eklenmesine Dair 2828 sayılı Kanun yayımlandı. BULMAÇ; ZC, 5.c, 43.İ, s.s:235. 22 Ekim Dersim'de 4 yıllık yeni ida- Süel ilbay idam cezalarını tasdik edecek. Muhakeme- SP, 22 re kuruluyor. ler çabuk bitecek. Vali aynı zamanda o mıntıkanın Ekim 1935. süel komutanı olacak. 23 Ekim Etibank faaliyete başladı. AKSCK 23 Ekim Türkiye Cumhuriyeti Hükümetile Romanya Hükümeti Arasında Ticaret Mukavelesi imzalandı. RG 24 Ekim Ankara'da 1.Belediyeler Kongresi toplandı. Yönetim Zamandizini Kaynak yeni bir C, 18 Ekim 1935. RG Türkiye'de İkinci Genel Nüfus Sayımı yapıldı. Türkiye nüfusu 16.158.018 olarak tespit edildi. Nüfus artış oranı %2.1 ve okuryazar oranı %19.2'dir. 1927 ile 1935 yılları nüfus sayımları arasında 7.1.1935'teki kesinleşmemiş sayılara karşın anlamlı bir karşılaştırılma yapılabilir görünmektedir. Buna göre 25 bin ve üstü şehirler karşılaştırmasında ilk üç sırayı İstanbul, İzmir ve Ankara almaktadır. 1927 ve 1935 yıllarına göre bu illerin nüfusları sırasıyla şöyledir: İstanbul 690.857'en 740.751'e, İzmir 153.924'ten 170.410'a, Ankara ise büyük atılım yaparak 74.553'ten 123.514'e çıkmıştır. Ankara'nın yeni başkent olması nedeniyle büyük oranda göç aldığı anlaşılmaktadır. Atların memleket savaş ve ekonomisinde büyük önemi bellidir. At cinsinin artırılması yolunda genel ve özel bütçelerden büyük özverilerle cins aygırlar edinilmektedir. Yetiştiricilerin elinde doğan taylarla analarının soy ve çiftleşme şahadetnamesi bulunması gerektir. Yetiştiricilerin bu şahadetnameleri almağa önvermek için bunları pulsuz olarak verilmesi konusu bu kanunla düzenlenmektedir. GB;TCSY K; BCA, 30..10.0.0/ 26.148..1. Kongre Halkevi salonunda açıldı. Kongre'de dile ge- AKSCK; tirilen en önemli dilekler arasında Belediyelerin ba- BB yındırlık işlerinin Belediyeler Bankası yardımıyla başarılması ve bu yardımın az faizle yapılması yer almaktadır. 692 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 24 Ekim Türk-Fransız Modüs Vivendisinin Hususi Takas Hükümlerine Ait Talimatname yayımlandı. Dış Ticaretle ilgili yönetmelik RG 31 Ekim Kuvvetli Tayın Hakkındaki 1776 sayılı Kanunun 3 üncü Maddesine Bir Fıkra Eklenmesine Dair 2831 sayılı Kanun yayımlandı. Seferde ve sefer mahiyetindeki önemli hareketlerde ordu kıtaatının sarf edici fazla faaliyete karşılık bedeni zayiatlarını telafi için daha kuvvetli beslenmeleri için ve tütün içenlere 10gr tütün verilmesi hakkında düzenlemedir. BULMAÇ; ZC, 5.c, 44İ, s.s:243. 31 Ekim Milli Müdafaa Vekaleti ile Bu Vekalete Bağlı Teşekküllerde Kullanılacak Yabancı Devlet Tebaasından Mütehassıs ve Ustalarla Yapılacak Mukaveleler Hakkında 2832 sayılı Kanun yayımlandı. Yabancı ülkelerden getirtilmesi zorunlu olan uzman- BULMAÇ; lar bir senelik mukavelelerle gelmemektedirler. Bu ZC, konuda yeni süre olarak 3 sene zorunlu hallerde ise 5 44İ,s.s:241. senelik mukavele yapılabilmesine olanak verilmektedir. 31 Ekim Hariciye Vekaleti Tasdik Harçları Hakkındaki 1318 sayılı Kanuna Bağlı Cetvelin Değiştirilmesine Dair 2833 sayılı Kanun yayımlandı. Tasdik harçları konusunda mükerrerlik söz konusu BULMAÇ; olunca ilgili cetvelin değiştirilmesi yoluna gidilmiş- ZC, 5.clt, 44.İ, tir. s.s:239. 31 Ekim Mamak'ta Kızılay kurumunca yaptırılan Zehirli Gaz Maskesi Fabrikası törenle açıldı. 1 Kasım Devlet Memurları Maaşatının Tevhit ve Teadülü Hakkındaki 1452 Numaralı Kanuna Merbut 2 Numaralı Cetvelin Maliye Vekaletine Ait Kısmının Tadiline ve Bir Kısım Vazifelerin Sureti İfasına Dair Olan 3.6.1933 Tarih ve 2265 sayılı Kanunun 15inci Maddesinin İkinci Fıkrası Hakkında 217 sayılı Tefsir yayımlandı. Maddede yazılı daire ve müesseselerin ücret veya maaşlı vekillerinin mümasil devair ve kurumlar aleyhine takip edilmesi lazım gelen davaları kabul etmelerine maddenin mutlak yazılış tarzına göre bir mani olup olmadığı tereddüdü ortaya çıktığından bir yoruma ihtiyaç duyulmuştur. Yorumda bu durumda ilgili avukatların dava kabul etmelerinin yasak olduğu sonucuna varılmaktadır. BULMAÇ; ZC, 5.ilt, 49İ, s.s:253. 1 Kasım Limanlar Hakkındaki 618 Çıkarma olanağı olmayan enkazları Hükümetin yok sayılı Kanunun 7 inci Mad- etmesine dair yetki verilen bir değişikliğe gidilmiştir. desinin Değiştirilmesine Dair 2829 sayılı Kanun yayımlandı. BULMAÇ; ZC, 5.c, 1935, 44.İnikat, s.s:238. 1 Kasım İzmir Rıhtım Şirketinin İmtiyazı ile Tesisatının Satın Alınmasına Dair Olan 12 Haziran 1933 Tarih ve 2309 sayılı Kanuna Ek 2830 sayılı Kanun yayımlandı. RG GB 693 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 1 Kasım Artırma, Eksiltme ve İhale Hakkındaki 2490 sayılı Kanunun 22nci Maddesine Bir Fıkra Eklenmesine Dair 2838 sayılı Kanun yayımlandı. Posta nakliyatı müteahhitlerinden bu kanunda yazılı muvakkat ve kati teminattan başka mahalli idare heyetleri tarafından takdir edilecek miktarda hususi bir kefalet daha alınacağına dair fıkra eklenmiştir. BULMAÇ; ZC, 5.c, 46İ, s.s:246. 1 Kasım Umumi Muvazeneden Maaş veya Ücret Alan Baytarların Mahalli İdare ve Belediye Baytarlık İşlerini de Görebileceklerine Dair 2839 sayılı Kanun yayımlandı. Memlekette her gün artan ihtiyaç karşısında 4 bin baytara ihtiyaç duyulmaktadır. Buna karşın bugün emekliler de dahil olmak üzere ancak 350 baytar bulunmaktadır. Birçok ildeki mahalli idare ve belediyelerin bütçelerinin de dar olduğu bilindiğinden hükümet baytarların buralarda da kullanılmasına yönelik düzenleme yapılmıştır. BULMAÇ; ZC, 5c, 47İ, s.s:249. 1 Kasım Meclis Atatürk'ün "Öztürkçe" bir nutku ile açıldı. Bu sıralar Öztürkçe kullanma çabası resmi konuşma- GB larda olduğu kadar basında da açık biçimde görülüyordu. Nitekim 5.dönem, 1.toplanma yılı açılış konuşmasında Atatürk, "...Son milletlerarası hadiseler, Türk Milleti için kudretli bir hava ordusunun hayati önemde tutulmasına bir daha hak verdirdi. Çok emekle kurduğumuz, canımızla korumaya ant içtiğimiz kutsal yurdun, havadan saldırışlara karşı güvenlik altında bulunması demek, bize saldıracakların, kendi yurtlarında bizim aynı zararları yapabileceğimize güvenimiz demektir. Bu güveni her gün, artıracak..." şeklinde döneme göre çok arı ve yeni sözcüklerle konuşmasını yapmıştı. 1 Kasım Meclis Başkanlığı Seçimi yapıldı. TBMM Başkanlığı'na yeniden Çankırı milletvekili TCSYK Abdülhalik Renda seçildi. 2 Kasım Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri Hakkında 2834 sayılı Kanun yayımlandı. Müstahsil köylü ve rençberlerin mahsullerini iyi fiyatlarla satabilmeleri istihsal kredileri üzerinde dahi çok mühim tesirler bırakacağı cihetle satış kooperatiflerinin teşviki ve birbirlerine irtibatlandırılmalarının temini açısından bu düzenlemeye gidilmiştir. 2 Kasım 2836 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri Kanunu yayımlandı. Çiftçiler arasında kurulan kooperatiflerin yerleri RG Ekonomi Bakanlığı'nca belirlenecektir. 2 Kasım İskan Hakkındaki 2510 sayılı Kanuna Ek 2837 sayılı Kanun yayımlandı. RG 4 Kasım Devlet Demiryolları İşletme Genel Müdürlüğü'ne emekli Albay Ali Rıza vekaleten atandı. BCA, 30..18.1.2/ 59.82..11. 5 Kasım Üçüncü sınıf İnspekterliğe Kültür Bakanlığı bünyesindeki inspekterliklere yıl RG Galatasaray Lisesi Coğraf- içinde toplam 4 atama gerçekleştirilmiştir. ya Öğretmeni Necmettin 55 lira aylıkla atanmıştır. 6 Kasım Gümrükler Umum Müdürlüğü'ne Mahmut Gündüz tayin edildi. Yönetim Zamandizini BULMAÇ; ZC, 5.c, 1935, 42.İ, s.s:229. Gündüz, Gümrük ve İnhisarlar Bakanlığı Birinci Sı- BCA 30..11.1.0/ nıf Müfettişlerindendir. 99.35..5. 694 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 7 Kasım Türk-Sovyet Saldırmazlık Paktı uzatıldı. Saldırmazlık anlaşması 10 yıl süre ile uzatıldı. İmza TDPİİK Yeri Ankara. 9 Kasım Yeni Barem Kanunu tasarı- Tasarıya göre dereceler 19'dan 15'e indirilmektedir. sı Meclise verildi C, 9 Kasım 1935. 11 Kasım Bilecik Merkez Kazasının Gökçesu, İncirli ve Yarhisar Köyleri bu kazadan alınarak Bursa'nın Yenişehir Kazasına bağlanmıştır. RG 11 Kasım 3.Umumi Müfettişliğe tayin edilen Tahsin Uzer'in kadrosu onaylandı. Erzurum milletvekili olan Uzer Ağustos 1935 tari- BCA hinden itibaren geçerli olmak üzere bu kadroya 30..10.0./ 70.462..6; atanmıştır. Kadronun maaşı 150 liradır. Kaynak BCA 30..18.1.2/ 57.70..16. 23.8.1935 tarih ve 23200 sayı 11 Kasım Albay Hüseyin Rauf'un af sebebiyle emekliye sevki onaylandı. Deniz Albaylığı'ndan istifası 3 Mayıs 1335 tarihinde BCA onaylanmış olan Hüseyin Rauf'un, tekaütlüğünün ya- 30..11.1.0/ pılması hakkındaki 15.9.1935 tarihli dilek kağıdı üze- 9.35..10. rine kayıtları araştırılarak istifasının kabulü tarihinde harp kıdem zamları ile 25 seneyi doldurmuş ise de tekaütlüğünü istememiş olması itibarıyla hakkında tekaüt muamelesi yapılmadığı görülmüştür. 12.1.1336 tarihinden 3.11.1926 tarihine kadar da saylavlık ve vekillikteki hizmetleri ile beraber 25 seneyi fiilen de ikmal etmiştir. Rauf Orbay, Ankara İstiklal Mahkemesince 3.11.1926 tarihinde gıyaben 10 sene sürgün cezasına mahkum edilmiş ve 2071 sayılı kanunla tekaüt maaş hakkı geri verilmiş ise de yine tekaütlüğünü istememiştir. 2330 sayılı kanunun 8.maddesiyle affedilmiş olan Hüseyin Rauf'un talebine mebni 1683 sayılı kanunun 3.maddesinin B fıkrasına göre tekaüdünün yapılması onaylanmıştır. 12 Kasım İnegöl vapuru İzmir limanına girerken battı. Olayda 24 kişi hayatını kaybetti. GB 12 Kasım Irmak-Filyos demiryolu hattı hizmete açıldı Böylece ilk kez Karadeniz kıyısı, Anadolu'nun içlerine demiryoluyla bağlanmış oldu. Bu hattın uzunluğu 391 kilometredir ve 45 milyon lira sarf edilmiştir. Hattın geçtiği yerlerde nüfusun kalabalık, toprakların zengin, ormanların bol ve verimli, madenlerin çok olması göze çarpacak derecededir. Kömür ve demir madenleri özellikle belirtilmelidir. GB; Ü, Aralık 1935, s.308. 14 Kasım Bazı Yabancıların Maaşı Hakkında 2843 sayılı Kanun yayımlandı. 14 Kasım Gümrük Umumi Tarifesinin 2255 sayılı Kanunla Değiştirilen 695nci Numarasının (D) Fıkrası Hakkın- RG Hükümetin tefsirini istediği D fıkrası şudur: "Ağır madeni yağlar ve tortular (Makine yağları, mazot ve motorin gibi mahrukat ve tortular, katranlar: 270 dereceden evvel takattur eden hafif kısmı yüzde onu te- 695 BULMAÇ; ZC, 6.c, 1935, 3.İnikat, s.s:6 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar da 903 sayılı Heyeti Umumiye Kararı yayımlandı. cavüz edemeyecektir." Bu fıkranın tefsir noktası (hafif kısmı yüzde onu tecavüz edemeyecektir) cümlesidir. Tecavüz ederse ne olur ve hangi madeni mayi yağlardan sayılır sorusuna açıklık getirilmeye çalışılmaktadır. Kaynak 15 Kasım İtalya-Habeş Harbi Dolayısıyla Akvam Cemiyeti İrtibat Komitesi Tarafından Kabul Edilip 2844 sayılı Kanunla Tatbikine İcra Vekilleri Heyetine Salahiyet Verilmiş Olan Tekliflere Dair) 2/3503 sayılı Kararname yayımlandı. TAR 16 Kasım Devlet Demiryolları Barem Devletin maaş teadül kanununa yaklaşmak amacıyla Kanunu kabul edildi. bu düzenleme gerçekleştirilmiştir. Devlet demiryolları kadrosuna son yıllarda satın alınan veya bazı anlaşmalarla işletmesi Devlete devredilen hatların memurları iltihak etmiştir. Bu hatlarda ücretler ayrı ayrı esaslara göre ve başka başka ölçülerde verilmektedir. 6000 km.lik büyük bir şebekede çalışan 12 bin memur ve müstahdemin, meslekleri içinde ehliyet, kıdem ve hizmet derecelerine göre müstakar bir ücrete tabi tutulmaları muvafık görülmüş ve düzenleme bu esasa göre hazırlanmıştır. U, 16 Kasım 1935; ZC, 6.c, 1935, 3.İ, s.s:5. 16 Kasım Akvam Cemiyeti Tarafından İttihaz Olunan Tedbirlerin Tatbiki Hakkında Bakanlar Kuruluna Yetki Veren 2844 sayılı Kanun yayımlandı. 19 Kasım Meclis İskan Kanununu kabul etti. 19 Kasım Rum Ortodoks olarak nüfus kütüklerimize kayıt edilmelerini isteyen Rumların istekleri kabul edildi. 20 Kasım Kut'ül Emare'deki Türk Şe- Emir bir takdirname ve Kızılay madalyası ile ödül- BCA 30..10.0.0/ hitliğini Cumhuriyet Hülendirilmiştir. Şehitlik Irak'ta bulunmaktadır. 193.325..6.; kümetine hediye eden BCA Rebia Emiri Ali-El Emin 30..10.0.0/ ödüllendirildi. 259.744..7. 21 Kasım İskan Kanununun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine Dair 2848 sayılı Kanun yayımlandı. Yönetim Zamandizini İtalya-Habeş savaşının başlaması üzerine İtalya'ya TAR; ZC, karşı Altılar Komitesi tarafından ekonomik yaptırım- 6.c, 5İ, lar uygulanmasına karar verilince Türkiye de bu ka- s.s:7. rarları uygulamak üzere harekete geçti. U, 19 Kasım 1935. Rum Ortodoks olarak nüfus kütüklerimize kaydedilmelerini isteyen Muhtelit Mübadele Komisyonundan Etabli vesikası almamış ve bu komisyonun lağvedilmesinden dolayı vesika almak imkanı kalmamış olan İstanbul Rumları ile diğer birçok vilayetlerimizde mübadele sırasında şunun bunun yanında gizlenmiş kalmış olan mübadeleye tabi Rumların yurttaşlığa kabul edilmeleri ve nüfus kütüklerine işlenmeleri konusunda Bakanlar Kurulu olumlu karar vermiştir. BCA 30..18.1.2/ 60.91..19. Dosya No: 102-83 Türkiye'de Türk kültürüne bağlılık dolayısıyla nüfus RG oturuş ve yayılışının bu kanuna uygun olarak İcra Vekilleri Heyetince yapılacak bir programa göre düzeltilmesi Dahiliye ve Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekilliklerine verilmiştir. 696 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 21 Kasım İskan İşlerinin Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekilliğine Devrine ve Ayrı Bir Bütçe İle İdare Olunmasına Dair 2849 sayılı Kanun yayımlandı. Normal şartlar içinde olsa dahi topluluklar, bulaşıcı hastalıklar, salgınların belli başlı sebepleridir. Bunun için öncelikle sağlık ve sosyal yardım işi gerçekleştirilmelidir. Bu nedenle iskan ve göçmen işlerinin Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığına devri gerekmiş ve ilgili kanunlarda değişiklikler yapılmıştır. BULMAÇ; ZC, 6.c, 1935, 7.İnikat, s.s:10. 21 Kasım İdari taksimatta değişiklik yapılması kararlaştırılmıştır. Yeniden 4 vilayet ve kazalar teşkil olunacaktır. Doğu bölgesinde güvenlik ve kültür işlerinin tanzimi, halk ile hükümet arasındaki bağlılığın pekiştirilmesi göz önüne alınarak 4 vilayet teşkil edilmektedir. Hakkari, Bitlis, Bingöl ve Çoruh (Rize). Düzenleme ile 4 vilayet, 13 kaza kurulurken, bazı kazaların bağlılıkları değiştirilmekte ve ayrıca yeniden 17 merkez kaymakamlığı ihdas edilmektedir. SP, 21 Kasım 1935; ZC, 7.c, 1935, 21.İ, s.s:57. 22 Kasım Cami ve Mescitlerin Tasnifine ve Tasnif Harici Kalacak Cami ve Mescit Hademesine Verilecek Muhassasat Hakkında 2845 sayılı Kanun yayımlandı. RG 22 Kasım Devlet Demiryolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğü Memur ve Müstahdemlerinin Ücretlerine Dair 2847 sayılı Kanun yayımlandı. RG 22 Kasım Fevzipaşa-Diyarbakır demiryolu açıldı. Hat 65 milyon liraya mal olmuştur. Uzunluğu 505 C, 22 km.dir, üzerinde 137 istasyon, 64 tünel, 1910 menfez Kasım 1935. ve köprü vardır. 23 Kasım İstanbul Haliç Şirketi fesh edildi. İstanbul Haliç Şirketi faaliyetine son verdi ve İstan- TCSYK bul Belediyesi vapur işlerini yürütmekle görevlendirildi. 26 Kasım Demiryolu Isparta'ya geldi. Afyon-Isparta demiryolu açıldı. 26 Kasım İskan Umum Müdürlüğü'ne Dr. Atasagun Bursa Sıtma Mücadele mıntıka başka- BCA 30..11.1.0/ Cevdet Atasagun atandı. nıydı. AKSCK 100.36..20 28 Kasım Bursa'da Merinos Fabrikası ile Gemlik'te Suni İpek Fabrikalarının temel atma törenleri yapıldı. 29 Kasım Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası açıldı. Merinos yetiştirme mücadelesinin ülkede uzun bir geçmişi vardır. Bunun için çeşitli tarihlerde Avrupa'dan merinos getirilerek ülkede ıslahına çalışıldığı bilinmektedir. Bursa Karacabey'deki merinos yetiştirme çiftliği meraları bu bakımdan önemli meralardır. Bu meraların ıslahı için yabancı uzmanlardan da yararlanılmıştır. Örneğin Macaristan Kesthely Ziraat Okulu profesörlerinden Kolbay Karoly bu uzmanlardan biridir. Karoly 1935 yılı yaz ve güz dönemlerinde iki kez Türkiye'ye gelerek bu meraların ıslahı konusunda çalışmalar yapmıştır. GB; Açıklama için bkz: 4.7.1935 tarihli ve 2-3012 sayılı BCA 30..18.1.2/ 57.61..8 Dosya 243-24 belge. AKSCK 697 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 29 Kasım Yunanistan'da yapılan bir halk oylamasıyla krallık yeniden kuruldu. Georgios II yeniden tahta çıktı. Venizelos da sürgüne GB gönderildi. 29 Kasım İstanbul'da bulunan Tapu ve Kadastro Okulunun Ankara'ya nakli ve öğrencilerine yatacak yer temin edilmesi kararlaştırıldı. 30 Kasım Askerlik Mükellefiyeti Kanununun Bazı Maddelerinin Tadili Hakkında 2850 sayılı Kanun yayımlandı. 1111 sayılı kanunun adındaki (Mükellefiyeti) kelimesi fazladır. Çünkü bu Arapça kelimenin manasını köylü anlamaz. Anlayanlar da doğru bulmaz. Zira askerlik Türk'e bir yük, bir külfet değil seve seve yapılacak bir vatan borcudur. Bundan ötürü işbu kanun adının (Askerlik Kanunun) olması muvafık görülmüştür. Düzenleme başta iskan kanunu olmak üzere pek çok konuda değişiklikler getirmektedir. BULMAÇ; ZC, 5.c, 40.İ, s.s:196; ZC, 6.c, 1935, 4İ, s.s:196'ya ek. 3 Aralık Deniz Altı Gemilerinde ve Avcı Botlarında Müstahdem ve Gediklilerle Erbaşlara ve Erlere Seferde ve Manevra ve Tatbikatlarda Verilecek Hazır Gıda Hakkında 2851 sayılı Kanun yayımlandı. Bu gemilerde elektrikle dahi yemek pişirilmesi çok hassas olan aletlerin paslanmasına ve içerideki havanın bozulmasına neden olmaktadır. Üstelik bu personelin diğer meslek efradına göre daha fazla kalori alması gerekmektedir. BULMAÇ; ZC, 6.c, 1935, 8İ, s.s:12. 3 Aralık Deniz Mensuplarına Mahsus Yemek Bedeli Hakkında 2852 sayılı Kanun yayımlandı. RG 3 Aralık Askeri Fabrikalar Dahilindeki (Kara, Deniz, Hava) Mütehassıs Subaylara Verilecek İhtisas Yevmiyesi Hakkında 2853 sayılı Kanun yayımlandı. RG 5 Aralık Akbaba Gazetesi'nin 23.11.1935 tarih ve 98 sayılı nüshasının toplattırılması kararlaştırıldı. 7 Aralık İnhisarlarda Barem konuBu dairede, tıpkı demiryolları gibi, hususi bir maaş SP, 7 sunda yeni talepler gelmek- baremine tabi tutulacak. Nafia Bakanlığı, nasıl de- Aralık tedir. miryolları işinin ihtisas işi olduğunu ileri sürerek özel 1935. bir baremle idaresini istemişse, İnhisarlar Vekaleti de, İnhisar memurları için, Demiryolları Umumi Müdürlüğününkine benzer bir baremin tatbik olunmasını istemektedir. 9 Aralık Kara, Deniz ve Hava Fabrikalarında Çalışma Saatleri Dışında Çalıştırılacaklardan Yalnız İşçilere Ücret Verilmesi ve Bu Husustaki 2/3566 sayılı Talimatname yayımlandı. Yönetim Zamandizini Kaynak BCA 30..18.1.2/ 60.91..5. Bu nüshadaki yazı ve resimler dost devletlerle siyasamızı karıştıracak mahiyette görüldüğünden satışının yasaklanması ve toplattırılmasına karar verilmiştir. BCA 30..18.1.2/ 60.90..12. Dosya no: 86-207 RG 698 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 10 Aralık Zonguldak'ta Antrasit Fabrikası açıldı. 11 Aralık İstanbul Tepebaşı'nda İtalyan faşist cemiyetleri toplantılar yapmaktadırlar. Eski İtalyan Sefarethanesi olan binada ihracat şirketi adı altında farklı İtalyan cemiyetlerin mensupları ve bütün İtalyanlar yıllık toplantılar şeklinde bir araya geldikleri gibi gerekli görüldüğünde İtalyan Konsolosu'nun çağırmasıyla da toplanarak siyasal görüşmelerde bulundukları ve sözü geçen kulüplerde son zamanlarda müsamereler yaparak kaynaşmanın amaçlandığı İstanbul Valiliğinden İçişleri Bakanlığına bildirilmektedir. Hatta bu amaçla düzenlenmesi planlanan deniz gezisi Habeş harbinden ötürü ertelenmiştir. Bakan, Başbakanlık, Maarif Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı, M.E.H ve CHP Genel Sekreterliğinin bilgisine konuyu arz etmektedir. BCA 490.1.0.0/6 05.96..2 Dosya: 3.Büro 12 Aralık İstanbul Üniversitesi için Üniversitenin inşaat, tamirat ve tesisat masrafları için (213.452) Liralık İstikraz bu istikraz yapılmaktadır. Yapılması veya Hesabı Cari Açtırılması Hakkında 2858 sayılı Kanun yayımlandı. BULMAÇ; ZC, 7.c, 1935, 13.İ, s.s:21. 12 Aralık Edirne iline bağlı Kavaklı ilçesi adının başka yerlerde benzerleri olmasından dolayı Belediye Kanunun 9 uncu maddesine göre "Meriç"e çevrilmiştir. RG 12 Aralık 6. Milli Ekonomi ve Artırma Haftası İsmet İnönü'nün konuşmasıyla açıldı. GB 12 Aralık Yugoslavya'daki Film Culturel Şirketi'nin Türkiye aleyhinde hazırlamakta olduğu film hakkında engelleme çalışmaları yapılmaktadır. Şirketin Sırpların Türk boyunduruğu altında geçen hayatına ait bir film hazırlamağa başlaması üzerine Belgrad Elçisinin başbakanla görüşerek bu filme mani olduğu anlaşılmaktadır. BCA 30..10.0.0/ 252.699.. 25. 13 Aralık Ankara Numune Hastanesi Kadrosundaki Hemşire Adedinin Artırılması Hakkında 2859 sayılı Kanun yayımlandı. Hastane kadrosuna 10 hastabakıcı hemşire daha eklenmektedir. Bunların sayılarının çoğaltılması teşkilat kanunu ile teklif edilmesi düşünülmüşse de Hastaneye celbolunan yabancı uzmanların gelmesi ve işe başlamaları nedeniyle kadronun acilen ikmali gerekmiştir. BULMAÇ; ZC, 7.c, 11.İ, s.s:16. 16 Aralık Gevar Kazası adı Yüksekova'ya ve Hüseyin Abat Kasabasının adı Alaca'ya çevrilmiştir. RG 16 Aralık İzmir Liman İdaresi Umum Dölge aynı yerde Genel Müdür yardımcısıdır. Müdürlüğü'ne Haşmet Dölge atandı. RG; BCA 30..11.1.0/ 100.37..17 tarih 5 Aralık 1935. Kaynak AKSCK 699 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 16 Aralık Üçüncü ve Dördüncü Müfettişlikler hakkındaki tasarılar yasalaştı. 18 Aralık 27 Mayıs 1930 tarih ve 1631 sayılı Askeri Muhakeme Usulü Kanununun Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması ve Bazı Maddelere Fıkralar Eklenmesine Dair 2861 sayılı Kanun yayımlandı. Gerek bakaya, yoklama kaçağı ve saklılar hakkında askeri ceza kanununa eklenen maddelerden ve gerekse tatbikatta tesadüf olunan bazı müşkülattan dolayı askeri muhakeme usulü kanununda yapılması gerekli bazı değişiklikleri içeren düzenlemedir. BULMAÇ; ZC, 5.c, 1935, 40.İnikat, s.s:227; ZC, 7.c, 15İ, s.s:26. 18 Aralık 27 Mayıs 1930 tarih ve 1632 sayılı Askeri Ceza Kanununun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine ve Bazı Maddelerine Ekler Konmasına Dair 2862 sayılı Kanun yayımlandı. Yoklama kaçağı, bakaya, saklı ve firar ile kendini askerliğe yaramayacak hale getirmek ve askerlikten kurtulmak için hile kullanmak gibi konularda uygulamada görülen eksiklikler üzerine ekleme ve değişiklikler içeren düzenlemedir. BULMAÇ; ZC, 5.c, 1935, 40.İnikat, s.s:228; ZC, 7.c, 15İ, s.s:25. 18 Aralık Muhacirlere ve Muhtaç Çiftçilere Ödünç Tohumluk ve Yemeklik Dağıtılması Hakkındaki Kanunun Birinci Maddesinde Yazılı Bir Milyon Liranın Artırılmasına Dair 2863 sayılı Kanun yayımlandı. Bu sene gerek ürünün iyi olmaması gerekse göçmenlerin gelişi nedeniyle artan tohumluk ve yemeklik buğday ihtiyacını karşılayabilmek için bu miktarın iki katına çıkartılması kararlaştırılmaktadır. BULMAÇ; ZC, 7.c, 13.İ, s.s:16. 18 Aralık Turist Gemilerden Alınan Resimlerden Bazılarının Affına ve Bazılarının İndirilmesine Dair 2864 sayılı Kanun yayımlandı. Turist hareketlerinin inkişafı ve fazla turist çekebil- BULMAÇ; ZC, 7.c, mek için bu düzenleme yapılmaktadır. Kaynak C, 16 Aralık 1935. 13.İ, s.s:22. 19 Aralık 2/3642 sayılı Kadastro ve Tapu Tahriri Nizamnamesi yayımlandı. RG 19 Aralık Sivas-Eskiköy demiryolu hattı işletmeye açıldı. TCSYK 19 Aralık Yurdumuzun bir kısmı Yu- İçişleri Bakanı Şükrü Kaya Bakanlar Kurulu'ndan nanlılara, Ermenilere aitmiş Paris'te St.Denis Bulvarında 18,20 numaradaki Mügibi gösterilmektedir. essese tarafından Fransızca olarak çıkarılmakta olan Taride Musattah Küresi yurdumuzun bir kısmını Yunanlılara, bir kısmını da Ermenilere ait gibi göstermekte olduğundan, Loyd Triestino vapur kumpanyası tarafından İtalyanca olarak basılmış olan musattah kürede de yurdumuz içinde Kürdistan ve Ermenistan parçaları bulunduğu gösterildiğinden dolayı yurdumuza girmelerinin yasak edilmeleri ve satıştan men edilmeleri için gereken kararın verilmesini talep etmektedir. BCA 18.86.206. 1935 Dosya no: 86-206. 19 Aralık Göçmenlerin yerleştirilme Yönetmelik acele tedariki iktiza eden malzeme ile BCA beslenme ve tedavi işlerin- bunların ne yolda tedarik edileceğine dair hazırlan- 30..18.1.2/ 60.95..17. de uygulanacak yönetmelik mıştır. yürürlüğe konuldu. Yönetim Zamandizini 700 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 20 Aralık Türkiye'de Bulunacak Ecnebi Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Mensuplarının Kıyafetleri Hakkında 2/3667 sayılı Talimatname yayımlandı. RG 21 Aralık 803 Numaralı Kararın Kabulünden Evvel Devlet Şurası Deavi Dairesinde Cereyan Etmiş Olan Bazı Muamelelere Dair 913 sayılı TBMM Kararı yayımlandı. BULMAÇ; TBMM ZC, 7.cilt, 1935, 17.İ, ss.36. 22 Aralık Maliye Bakanlığı Memurin Cemil Ziraat Bakanlığı muhasebe müdürüdür. Müdürlüğü'ne Cemil atandı. BCA 30..11.1.0/ 100.39..2. 24 Aralık Birinci, Üçüncü ve Dördüncü Umumi Müfettişliklerle Müşavirliklerinin Teşkilat Kadroları Hakkında 2865 sayılı Kanun yayımlandı. BULMAÇ; ZC, 7.c, 1935, 17İ, s.s:35. 25 Aralık Ankara Şehir Su Tesisatının Tamamlanması, Etlik ve Keçiören'e Su Verilmesi ve Gençlik Parkında Havuz İnşası İçin Tahsisat Verilmesi Hakkında 2866 sayılı Kanun yayımlandı. RG 25 Aralık Bursa Ovası Islahat ve İnşaat İşlerinin Bitirilmesini Temin İçin (550.000) Liralık Taahhüde Girişilmesi Hakkında 2867 sayılı Kanun yayımlandı. RG 25 Aralık Hudutta Zuhur Edecek İhtilafların Tetkik ve Halline Müteallik Türkiye Cumhuriyeti ile Sosyalist Sovyet Cumhuriyetleri İttihadı Arasında 6 Ağustos 1928 Tarihinde Akdolunan Mukavelenamenin Yeniden 3 ay Temdidi Hakkındaki Protokolün Tasdikine dair 2868 tarihli Kanun yayımlandı. RG 25 Aralık Trahom mücadelesi hakkında incelemelerde bulunmak üzere Filistin, Mısır ve Tunus'a Dr. Nuri Ayberk'in gönderilmesi kararlaştırıldı. Kaynak İmar, ekonomi ve emniyet işlerinin esaslı bir surette ve bir elden idare ve murakabesi için 1164 sayılı kanunun verdiği salahiyete binaen evvelce teşkil edilmiş olan Birinci Umumi Müfettişliğin de diğer müfettişlikler teşkilatının aynı olmasını temin için maaş, ücret ve masraflarına ait olmak üzere bu düzenleme yapılmaktadır. Memleketimizin bazı vilayetlerinde hüküm sürmekte BCA olan Trahom hastalığına karşı mücadele hakkında in- 30.18.1.2/ celemelerde bulunmak üzere Filistin, Mısır ve Tu- 60.97.19 nus'a Trahom mücadele reisi Dr. Nuri Ayberk'in gönderilmesi 701 1935 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 25 Aralık Hayatı Ucuzlatma İşlerini Tetkik etmek üzere bir komisyon kurulması kararlaştırıldı. Günden güne büyüyen ve iktisadi mühim bir mesele halini alan hayatı ucuzlatmak işleri ile ve bilhassa son günlerde ekmek fiyatının ani olarak yükselmesi ve et meselesi gibi mevzularla uğraşabilecek bir teşkilat mevcut olmadığı ve belediyelerin ise kadro ve teşkilatları nisbetinde mahalli olarak çalışmaları bu mesele hakkında müsbet bir netice vermekten uzak olduğu bildirilmiş ve belediyelerin meşgul olacağı vazifelerden ziyade bir devlet işi mahiyetini alan bu hususun Dahiliye, İktisat, Ziraat, Nafia ve Maliye Vekillikleri mümessillerinden ve tensip edilecek diğer kimselerden toplu bir komisyon tarafından tezelden tetkiki ve mümkün olduğu takdirde ilk toplantının yukarıda adı geçen vekiller arasında yapılması hakkında bir karar verilmesi Dahiliye Bakanlığınca Bakanlar Kurulundan istenilmiştir. Bakanlar Kurulu da 25.12.1935 tarihinde yaptığı toplantıda bu konuyu görüşmüş ve hayatı ucuzlatma işlerini tetkik etmek üzere Dahiliye, İktisat, Ziraat, Nafia ve Maliye vekillikleri mümessillerinden ve Ankara ve İstanbul Ticaret Odaları reisleri ile İstatistik Umum Müdüründen toplu bir komisyon teşkili ve ilk toplantının yukarıda adı geçen bakanlar arasında yapılması kararını vermiştir. BCA 30..18.1.2/ 60.98..15 Dosya no: 174-24 25 Aralık İzmir Karşıyaka'da oturan 25.2.1935 tarihli Bakanlar Kurulu kararıyla 50 öğ- BCA 25 öksüz ve fakir öğrenciye renciye daha önce bu ücretsiz geçiş karnesinden ve- 30..18.1.2/ 60.99..2. vapurla parasız gidip gelrilmişti. Dosya no: meleri için birer paso ve154-78. rilmesi kararı verildi. 26 Aralık British Oil Development Şirketinin Irak'a yapacağı Telköçek-Musul-GayyareBici Demiryolu hattının Türkiye Demiryolları ile birleştirilmesi önerildi. 30 Aralık 1837 Numaralı Bina Vergi- Kanunun esası, yeni yılların rayicine göre takdir olusi Kanununa Ek 2870 sayılı nan gayrisafi iratları hal ile meri tutmaktadır. Eski Kanun yayımlandı. yıllara rücu edilerek takdir edilen veya kararında hiçbir sarahat bulunmayan haller için mükellefin lehine olarak %25 indirim tatbik edilmektedir. 30 Aralık Arazi ve Bina Vergileriyle Binalardan Alınan İktisadi Buhran Vergisinin Vilayet Hususi İdarelerine Devri Hakkında 2871 sayılı Kanun yayımlandı. Düzenlemeye göre, arazi ve bina vergilerinin Devlete BULMAÇ; ait olan asılları tamamen il özel idarelerine verilmek- ZC, 7.c, 20İ, tedir. Sabit fiyatlarla toplam GSMH yüzde 3.0 azaldı. Genel fiyat seviyesindeki yıllık artış yüzde 11.1; do- GB lar kuru 1.26 TL.oldu. 31 Aralık Yönetim Zamandizini Şirket yöneticilerinden Thomas Brown Bağdat Elçi- BCA liğimizi ziyaret ederek inşa edilecek demir yolu ile 30..10.0.0/ neft nakliyatı hakkında bilgi vermiştir. Brown'un ay- 259.744..15 rıca beyanatında yarım milyon petrolü Türkiye'ye sevketmek ve Türk hükümetinin tayin edeceği bir bölgede bir tasfiye evi kurarak elde edeceği petrol ve benzini Türk pazarlarına çıkartmak teklifinde bulunduğu anlaşılmaktadır. BULMAÇ; ZC, 7.c, 16İ, s.s:31. s.s:56. 702 KAYNAKÇA AHMAD, Feroz “Cumhuriyet Türkiye'sinde Sınıf Bilincinin Oluşması, 1923-40”, Osmanlı’dan Cumhuriyet Türkiye’sine İşçiler 1839-1950, (Der.) Donald Quataert, Erik Jan Zürcher, İletişim Yayınları, 1.baskı, İstanbul, 1998, s. 123-153. AKŞİN, Aptülahat, Atatürk'ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasisi, TTK Basımevi, Ankara, 1991. ARAS, Tevfik Rüştü, Atatürk’ün Dış Politikası, Kaynak Yayınları, 1.basım, Ocak 2003. ARI, Kemal, “Cumhuriyet Dönemi Nüfus Politikasını Belirleyen Temel Unsurlar”, Atatürk Araştırma Dergisi, c.VIII, s.23 Mart 1992’den ayrı basım, s. 409–420. ARIKAN, Zeki, “Cumhuriyet Döneminde Hümanizma Akımı”, Bilanço 1923–1998, Tarih Vakfı Yayınları, 1.c, İstanbul, 1999, s. 83–94. Atatürk Ansiklopedisi, (Haz.) Kemal Zeki Gençosman, May Yayınları, cilt 10. Balya Karaaydın Madenleri TAŞ, 17 Nisan 1935 Tarihinde Toplanan Ortaklar Genel Kurumunda Okunan İdare Meclisi Raporu ve Murakıp Raporu, İstanbul, 1935. Belediyeler Bankası, 1935 Senesine Ait İdare Meclisi ve Murakıplar Raporu, Ulus Basımevi, 1936. Belediyeler Dergisi, Yıl 1, sayı 1, Ağustos 1935. BİLA, Hikmet, CHP 1919–1999, Doğan Kitap, 1.baskı, Temmuz 1999. BORATAV, Korkut, Türkiye’de Devletçilik 1923–1950 (İktisadi Düşünceler ve İktisadi Mevzuat), SBF Maliye Enstitüsü, Ankara, Mart 1962. DERİN, Haldun, Çankaya Özel Kalemini Anımsarken (1933–1951), yay.haz.Cemil Koçak, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, Ocak 1995. DERİNGİL, Selim Denge Oyunu, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 3.basım, İstanbul, Şubat, 2003. DURAL, Baran, Atatürk'ün Liderlik Sırları, 2.baskı, Okumuş Adam, İstanbul, Şubat 2002. GENÇOSMAN, Kemal Zeki, Altın Yıllar, Hürriyet Yayınları, 1.baskı, Eylül 1981. GÖKMEN, Muzaffer, 50 Yılın Tutanağı, Hürriyet Yayınları, Ekim 1973. HANYAL, Ragıp, Türkiye ve Yabancı Memleketlerde Barem Rejimi, Maliye Tetkik Kurulu Yayını, Ankara, 1951. Jandarma Emirler Mecmuası, 15.01.1935, no:431, Jandarma Umum Kumandalığı. KANTARCIOĞLU, Selçuk, Devlet Personel Rejimi, DPD yayını, Ankara, 1977. KAZGAN, Gülten, Türkiye Ekonomisinde Krizler (1929–2001) (Ekonomi Politik Açısından Bir İrdeleme), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 1.baskı, Eylül 2005. KOCATÜRK, Utkan, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Kronolojisi 1918–1938, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara, 1988. KOCATÜRK, Utkan, Doğumundan Ölümüne Kadar Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1992. NAİM, Ahmed, Bir Müstemleke Harbinin Tarihi, Memleket Basımevi, Bartın, 1937. ONAR, Sıddık Sami, Devletçilik ve İdare Hukuku, Hukuk İlmini Yayma Kurumu, Konferanslar Serisi 14, Hapisane Matbaası, Ankara, 1937. ORAL, Fuat Süreyya, Türk Basın Tarihi 1919–1965. ÖKÇÜN, A. Gündüz; Ökçün, Ahmet R., Türk Anlaşmaları Rehberi (1920–1973), A.Ü. SBF Yayınları, Ankara, 1974. 703 1935 Yılı ÖNER, Erdoğan, (Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet Döneminde) Mali İdare, Maliye Bakanlığı, APK Kurulu Başkanlığı, genişletilmiş 2.baskı, Ağustos, 2005. ÖZAKMAN, Turgut, Atatürk, Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet Kronolojisi 1881–1938, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1999. ÖZŞEN, Tayfur, Bulmaç Mevzuat Kılavuzu (23 Nisan 1920–23 Nisan 1996), Cilt 1–2, TAKAV, Ankara, 1996. SOYSAL, İsmail, Türk Dış Politikası İncelemeleri İçin Kılavuz 1919–1993, Eren Yayıncılık, İstanbul, 1993. TURAN, Şerafettin, “Etkin Bir Eğitim, Kültür ve Sosyal Dayanışma Kurumu Olarak Halkevleri”, Bilanço 1923–1998, Tarih Vakfı Yayınları, 1.c, İstanbul, 1999, s. 205–224. TUTUM, Cahit, Personel Yönetimi, TODAİE, Ankara, 1979. Türkiye Cumhuriyeti 80. Yıl Kronolojisi, Anadolu Ajansı, 2. baskı, Ankara, Ekim 2004. ULUATAM, Özhan, Geçmişe Bakmak: Cumhuriyet Dönemi İktisadi, Mali, Siyasi Olaylar Kronolojisi: 1920–2000, İmaj Yayıncılık, Ankara, 2001. UYAR, Hakkı, Tek Parti Dönemi ve CHP, Boyut Kitapları, 1.basım, Kasım 1998. YAVUZ, Ahmet (Der.), Türkiye Cumhuriyeti’nin Akdettiği Milletlerarası Anlaşmalar, (20 Nisan 1920–1 Temmuz 1976), Dışişleri Bakanlığı, Ankara, 1976. Gazeteler Cumhuriyet Gazetesi Resmi Gazete Son Posta Gazetesi Tan Ulus Dergiler Belediyeler Dergisi TBMM Tutanak Dergisi (Zabıt Ceridesi) Ülkü Halkevleri Mecmuası Arşiv Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Yönetim Zamandizini 704
