PDF ( 4 ) - Yunus Araştırma Bülteni

www.yunus.gov.tr
ISSN 1303 - 4456
Yunus Araþtýrma Bülteni 2013 (4): 37-41
Derleme
Review
Tatlýsu Akvaryumlarýnýn Doðal Filtresi: Elma Salyangozlarý
(Pomacea spp.)
Ebru YILMAZ1*, Remzi Oðuz ARIK1, Hakan SAVAÞ1
1
Ordu Üniversitesi, Fatsa Deniz Bilimleri Fakültesi, Fatsa/Ordu
Geliþ Tarihi: 07.06.2013
Kabul Tarihi: 22.08.2013
* Sorumlu yazar: : Tel: 0452 4235053-114
e-posta: [email protected]
Abstract
Natural Filter of Fresh Water Aquariums: Apple Snails (Pomacea spp.)
It is possible to feed different aquatic living beings in aquariums in addition to fish. Many aquatic organisms are preferred by aquarists
due to their beautiful appearance; however some are preferred because of their different functions. These may be various aquatic
plants, crustaceans and molluscs. Apple snails are molluscs that are generally light yellow with dark lines on the yellow spots, and can
be fed in aquariums together with non-aggressive fish. Besides preventing undesired moss in the aquarium, they also feed on fodder
that falls to the bottom of the aquarium and balance important water parameters such as nitrite, nitrate, water hardness and pH. The
objective of this study is to draw attention to the natural filtration role of apple snails (Pomacea spp.) besides its morphology,
biological properties and general beautiful appearance in the aquarium.
Keywords: Apple snails, Pomacea spp., aquarium, biology, filter.
Özet
Akvaryumda balýk beslenmesi yanýnda farklý su canlýlarýný da beslemek mümkündür. Pek çok su canlýsý görsel güzelliði nedeniyle
akvaristler tarafýndan tercih edildiði gibi bazý canlýlar da akvaryumlardaki deðiþik fonksiyonlarýndan dolayý tercih edilmektedir.
Bunlar çeþitli su bitkileri, kabuklular ve yumuþakçalar olabilir. Genelde açýk sarý, sarý üzerine koyu çizgileri bulunan bir yumuþakça
türü olan elma salyangozlarý saldýrgan olmayan balýklar ile birlikte akvaryumlarda beslenmektedir. Akvaryumdaki istenmeyen
yosunlaþmanýn önüne geçmesinin yaný sýra, dibe düþen yem artýklarýný yiyerek nitrit, nitrat, su sertliði ve pH gibi önemli su
parametrelerini dengede tutarlar. Bu çalýþmada elma salyangozu (Pomacea spp.)'nun morfolojisi, biyolojik özellikleri ve akvaryum
içerisindeki görsel güzelliðinin yaný sýra doðal filtrasyon rolü üzerine dikkat çekilmeye çalýþýlmýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Elma salyangozu, Pomacea spp., akvaryum, biyoloji, filtre.
Giriþ
Salyangozlar hayvanlar aleminin Mollusca þubesi içerisinde yer alan ve günümüzde
akvaryumlarda aksesuar olmaktan çýkýp
bilinçli bir biçimde seçilen, ilgi çekici
temizleyiciler olarak yer almaktadýr. Bazen
salyangozlarýn aþýrý çoðalmalarý nedeniyle
© Su Ürünleri Merkez Arastýrma Enstitüsü Müdürlügü, Trabzon
can sýkýcý olduðu düþünülür fakat bunlarýn
akvaryum bakýmýnda çok yararlý olmalarý da
mümkündür. Bu durum, özellikle salyangoz
türüne ve akvaryumdaki þartlara baðlýdýr
(Lukhaup ve Klotz, 2009).
38
Yýlmaz vd. / Yunus Arþ. Bül. 2013 (4): 37-41
Elma salyangozlarý çekici görünümleri,
akvaryumlarý temizlemeleri, þekilleri ve
beslenme özelliklerinden dolayý dünya çapýnda
çok iyi bilinen akvaryum salyangozlarýndandýr. Elma salyangozu ailesinin üyeleri
dünyada tatlý sularda yaþayan salyangozlarýn
en büyüðüdür (Putnam, 2011). Ülkemizde de
son dönemlerde yaygýnlaþan ve farklý su
canlýlarýný beslemek isteyen akvaristlerin
tercih ettikleri bir tür olmuþtur. Elma
salyangozlarýnýn birçok çeþit ve renkte türü
vardýr. Akvaryumlarýn sessiz canlýlarýndandýr
ve oldukça yavaþ hareket ederler. Göz alýcý
renkleri ile bitkili akvaryumlarda güzel
kombinasyonlar oluþturmada oldukça fazla
raðbet görmektedir. Saldýrgan bir tür deðildir
ve sakin balýklarla uyumlu yaþayabilir.
Bilimsel Sýnýflandýrma
Alem
Animalia
Þube
Mollusca
Sýnýf
Gastropoda
Altsýnýf Prosobranchia
Takým Architaenioglossa
Familya Ampullariidae
Cins
Pomacea
Tür
Pomacea canaliculata (Lamarck, 1828) (URL-1) (Þekil 1).
Þekil 1. Pomacea canaliculata
Yaþam Alanlarý
Elma salyangozlarý bataklýk, göller,
göletler ve hatta çaylar ve nehirler gibi çok
farklý ekosistemde yaþarlar. Bu türlerin çoðu
daha çok durgun sularý tercih etmektedir.
Sadece birkaç tür akarsulara adapte olmuþtur
(Lukhaup ve Klotz, 2009). Bu aileye ait
cinslerden Asolene, Felipponea, Morisa ve
Pomacea; Güney Amerika, Orta Amerika ve
Batý Hint Adalarýnda, Afropomus, Lanistes ve
Saulea ise Afrika'da daðýlým göstermiþtir. Pila
cinsi hem Asya hem de Afrika'da doðal olarak
bulunur (Putnam, 2011) (Þekil 2).
Þekil 2. Bölgesel daðýlým (URL-2).
Akvaryum salyangozlarý arasýnda en
dekoratif türlerden biri olduðu kabul edilen
elma salyangozu, dünya çapýnda birçok
tropikal bölgeye yayýlmýþtýr. Pomacea canaliculata ve Pomacea bridgesii türleri akvaryumculukta en çok tercih edilen türlerdendir
(Lukhaup ve Klotz, 2009).
Þekil 3. Pomacea canaliculata (a) ve Pomacea bridgesii
(URL-3)(b)
Yýlmaz vd. / Yunus Arþ. Bül. 2013 (4): 37-41
Morfoloji
Salyangoz türlerinden Pomacea canaliculata ve Pomacea bridgesii þekil ve büyüklük olarak birbirine benzerdir ve doðal yaþam
alanlarý Florida'dýr. Elma salyangozlarýný hýzlý
bir þekilde ayýrt etmek için pratik yöntemlerden biri de kabuk þekillerine bakmaktýr. Tek
bir tür içinde dahi birçok renk varyasyonlarý
bulunabilir. Akvaryumlarda üretilen ya da
ticareti yapýlan yerlerde albino, sarý ve hatta
maviye kadar deðiþik kabuk rengi varyetelerine rastlamak mümkündür. Sarý renkte olaný
“altýn sarý salyangoz” olarak bilinmektedir
(Putnam, 2011) (Þekil 4).
39
saðlamaktadýr. Böylece salyangozun kendisi su
altýnda kalsa bile bu hortum aracýlýðý ile taze
havayý solumasý mümkün olmaktadýr. Elma
salyangozunun kuþlar gibi düþmanlarýndan
gizlenmesi bu özellik sayesinde mümkün
olmakta ve yaþama þansý artmaktadýr (Lukhaup
ve Klotz, 2009) (Þekil 5).
Þekil 5. Sifon organý.
Þekil 4. Altýn sarý salyangoz (Pomacea canaliculata).
Anatomi
P. canaliculata ve P. bridgesii'nin
kabuðunda yaklaþýk 5-6 sarmal vardýr. Kabuk
açýklýðý oval ve geniþtir. Umbullicus (göbek)
ise büyük ve derindir. Erkeklerin diþilere göre
daha yuvarlak bir diyaframa sahip olduðu
bilinmektedir (Putnam, 2011). Güney Amerika'daki Pomacea cinsi dikkate deðer bir
anatomik özellik geliþtirmiþtir. Bu da solunum
amaçlý bir adet sifon (hortum) organýdýr. Bu
organ, ensenin arkasýnda soldaki bir katlanma
(plika) aracýlýðý ile oluþturulmaktadýr.
Kullanýlmadýðý sýrada görülmesi neredeyse mümkün deðildir. Salyangozun taze
havaya ihtiyacý olduðu zaman plika içerisindeki kaslar kasýlarak bu oluþumun esnek ve
hortum benzeri çýkýntýya (sifon) dönüþmesini
Biyolojisi
Elma salyangozlarýnýn solunum sistemleri ýslak ve kuru mevsimleri içeren tropikal
iklimlere uyum saðlayacak þekilde geliþmiþtir.
Suyun mevsimsel bolluðuna göre hem solungaç, hem de akciðer solunumunu bir arada
yapabilmektedir. Elma salyangozlarý çevresel
þartlara baðlý olarak yýl boyunca aktif veya pasif
duruma gelebilirler. Elma salyangozunun
etkinliðini belirleyen faktörler sýcaklýk, yaðýþ
ve gýda teminidir. Sýcaklýk ve yaðýþ belirleyici
ana faktördür. Elma salyangozlarý uyuþukluk
döneminde çamura gömülürler ve metabolizmalarý yavaþlar. Tüm elma salyangozlarý
subtropikal veya tropikal sýcaklýk gerektiren ve
sýcaklýðý kýþ aylarýnda 10 ºC'nin altýna düþen
bölgelerde yaþamazlar (Putnam, 2011).
Üreme
Nadiren daha büyük boylarýna rastlansa
da 7,5 cm'ye kadar büyüyen elma salyangozlarýnýn en büyük özellikleri, onlarý diðer
salyangozlardan ayýran cinsiyetlerin farklý
40
Yýlmaz vd. / Yunus Arþ. Bül. 2013 (4): 37-41
(ayrý eþeyli) olmasýdýr. Ancak çiftleþtikleri
sýrada veya diþi yumurtalarýný býraktýðý sýrada
güvenli bir ayrýmýn yapýlmasý mümkün
olmaktadýr (Lukhaup ve Klotz, 2009). Elma
salyangozlarýnda kabuk rengine bakarak
cinsiyet farklýlýðýný belirlemek kesin olmamakla beraber bazen mümkündür. Bazý
kaynaklarda açýk renk kabuklu erkek, koyu
renkli olan da diþi þeklinde belirtilmektedir
(URL-2) (Þekil 6). Diþi elma salyangozlarý 140
gün boyunca sperm depolama özelliðine
sahiptir (Estebenet ve Martin, 2002). Bir çift
diþi ve erkek elma salyangozundan yavru
alýnabilmesi mümkündür.
200-600 adet yumurtayý birbirine yapýþýk halde
býrakýr. Dikkat edilmesi geren en önemli nokta
yumurtalarýn nemli kalmasýnýn saðlanmasýdýr.
Yumurtalar nemsiz ortamda kalýrsa kuruyabilirler ve fazla suda kalmalarý durumunda da
boðulma durumu gözlenebilir. Elma salyangozlarýnýn yumurtalarýný akvaryum þartlarýnda
nemli olan üst kýsýmlara dizdikleri Þekil 7'de
görülmektedir.
Þekil 7. Salkým þeklindeki yumurtalar.
Þekil 6. Elma salyangozlarýnda diþi (sol) ve erkek (sað)
Elma salyangozunun bir diðer dikkat
çekici özelliði de üreme biçimleridir. Diþi
salyangoz dýþarýya sarkan bitkiye,
aðaç
kütüðüne, kaya parçasýna veya suyun dýþýnda
sert bir nesneye yumurtalarýný býrakmak için
suyu terk etmektedir. Bu amaçla yumurtalar
kompakt bir madde içerisinde saklanmakta ve
böylece ayný zamanda yumurtalarýn korunmasý
da saðlanmaktadýr. Bilindiði kadarýyla bu tür
davranýþ biçimi elma salyangozlarýna aittir
(Lukhaup ve Klotz, 2009). Ampullaridae
ailesine ait salyangozlar yumurta oluþumunda
kullanýlmak üzere albümin bezi-kapsül bezinde kalsiyum depolarlar ve depoladýklarý yoðun
kalsiyum (kireç maddesi) ile yumurtalarýný
çevreleyerek zemin üzerine býrakýrlar (Catalan
ve ark., 2002). Diþi elma salyangozu suyun
üzerinde nemli bir bölgeyi seçer ve yaklaþýk
Yumurtalarýn kabuklarýndan çýkýþ süresi
türe ve pek çok çevresel faktöre (sýcaklýða, nem
vb.) baðlý olarak yaklaþýk 2-4 hafta arasýnda
gerçekleþir. Kontrollü þartlar altýnda 3 hafta
sonunda açýlmayan yumurtalar zarar vermeden
el yardýmýyla da açýlabilir (Þekil 8).
Þekil 8. Yumurtalarý saran kompakt maddenin el ile
açýlmasý.
Fakat bu ailenin tüm temsilcileri ayný
biçimde davranmaz. Asolene, Felipponea,
Lenistes, Marsia, Afropomus ve Saulea
cinslerine ait salyangozlar jelatin benzeri
yumurtalarýný, su altý vejetasyonun, taþlarýn
Yýlmaz vd. / Yunus Arþ. Bül. 2013 (4): 37-41
veya benzer nesnelerin bulunduðu sulara
býrakýrlar (Lukhaup ve Klotz, 2009). Elma
salyangozlarýnýn üreme döngüsü su sýcaklýðý
ve gýda temini ile belirlenir (Putnam, 2011).
Beslenme
Elma salyangozlarý otçuldurlar ve
genelde yumuþak bitki örtüsünü severler ve
beslenirken seçici deðildirler. Radula denilen
dilleri ile parçalarý kavrayarak sert bitkileri ve
algleri tüketebilirler. Besin temin etmek için bir
diðer strateji de yüzen bir gýda olduðu zaman
yüzey tabakadan beslenme eðilimi göstermektir. Salyangoz yüzeyi tarar ve bir ayak
oluþturarak yüzeydeki partikülleri yakalayarak
beslenir. Birçok elma salyangoz türünün, diðer
salyangoz yumurtalarýný yediði bilinmektedir.
Aþýrý açlýk periyodu süresinde, salyangozlarda
yumurta predatörlüðü oldukça yaygýn
görülmektedir. Elma salyangozlarý böcekler,
kurbaðalar ve balýklarýn yumurtalarýný ve
ölülerini yiyebildiði gibi, salatalýk, ýspanak,
havuç, balýk yemi, yosunlar ve tuzlu su
karidesleri ile beslenebilir (Putnam, 2011;
Lukhaup ve Klotz, 2009).
Akvaryum Ortamýna Ekolojik Etkileri
Elma salyangozlarý bitkisel beslenmelerine raðmen akvaryum þartlarýnda bitkilere
pek zarar vermezler. Akvaryumdaki kopan,
çürümeye yüz tutmuþ yapraklarla beslendikleri
gibi alglerin tüketilmesinde de önemli bir role
sahiptirler. Ayrýca yenmeyen yemleri tüketerek
akvaryum içerisinde nitrit, nitrat, su sertliði ve
pH gibi önemli su parametrelerinin uygun
seviyede tutulmasýna yardýmcý olurlar. Pek çok
tatlý su akvaryum canlýsý için ideal olan 25 ºC
su sýcaklýðýnda da elma salyangozlarý yaþamlarýný sürdürebilirler.
41
Sonuç ve Öneriler
Akvaryumlar çeþitli hayvan ve bitkileri
içinde barýndýran bir ekosistemi teþkil eder. Bu
ekosistemde tatlý su salyangozlarý (Pomacea
spp.), görsel güzelliklerinin yaný sýra ekolojik
dengenin saðlanmasýnda önemli bir rol oynar.
Akvaryuma atýlan fazla yemler ve dýþký atýklarý
gibi organik maddeleri parçalayarak bulunduðu
ortamda doðal bir filtrasyon görevi görürler. Bu
sayede su parametrelerinin dengede kalmasýna
da katkýda bulunurlar. Bu özelliklerinden
dolayý elma salyangozlarýnýn önemi gün
geçtikçe artmakta ve akvaryumcular tarafýndan
ilgi çekmektedir. Son yýllarda akvaristler
tarafýndan ilgi görmelerinden dolayý ekonomik
deðeri de artmýþtýr. Büyük boy elma salyangozlarý akvaryumcular arasýnda 5-10
fiyatlarý arasýnda alýcý bulmaktadýr.
Sonuç olarak elma salyangozlarýnýn
bilinen faydalarýnýn yanýnda bir takým çalýþmalar yapýlarak akvaryumdaki kullanýlabilirliðinin arttýrýlmasý ve daha da yaygýn hale
getirilmesi mümkün hale gelecektir.
Kaynaklar
Catalan, N.M.Y., Fernandez, S.N. ve Winik, B.C. 2002.
Oviductal structure and provision of egg envelops
in the apple snail Pomacea canaliculata
(Gastropoda, Prosobranchia, Ampullariidae).
BIOCELL, 26(1): 91-100, ISSN 0327 -9545.
Estebenet, A.L. ve Martin, P.R. 2002. Pomacea
canaliculata (Gastropoda: Ampullariidae): lifehistory traits and their plasticity. BIOCELL,
26(1): 83-89, ISSN 0327 -9545.
Lukhaup, C. ve Klotz, W. 2009. Salyangozlar. Akvaryum
Dünyasý Dergisi, Yýl; Sayý;30,s.12
Putnam, A. H. 2011. Apple Snails. Commissioner of
Agriculture, Technical Bulletin No. 8.
URL-1. Http://www.itis.gov
URL-2. www. Applesnail.net
URL-3. http://en.wikipedia.org/wiki/Ampullariidae