Repertuar kapsamı için tıklayınız.

-REPERTUAR-
Las Cantigas de Santa Maria Santa Maria Şarkıları
(las Cantigas de Santa Maria – E Codex)
“Bilge kral” ve Santa Maria Cantigaları: 13.yy İspanya’sı,
ortaçağ’ın en ilginç liderlerinden birini, son derece dramatik bir hayat
öyküsüyle tarih sahnesine taşır. Eski Visigot Krallığının varisi, Castile,
Leon ve Galicia hükümdarı olan X. Alfonso’ya (1221 – 1284) “ el
sabio” (bilge) unvanını kazandıran bilim ve sanat alanındaki
çalışmaları, papalıkla ilişkilerinin bozulmasına yol açmış ve oğlu
tarafından tahttan indirilmesiyle sonlandırılmıştır.
Hıristiyan, Müslüman ve Yahudi bilim adamlarını ve sanatçıları, ayrım
gözetmeksizin himayesine alan Alfonso’nun, tarih, hukuk, astronomi,
edebiyat gibi birçok alandaki çalışmaları arasında en spektaküler olanı,
dönemin şarkılarını notaya aldırdığı “las cantigas de santa
maria”dır. 420 şarkılık bu elyazması, ortaçağdan günümüze kalan en
geniş monofonik derlemedir. Liriklerde kullanılan dil “Galiçya
Portekizcesi”dir. Bestecileri bilinmeyen bu parçaların X. Alfonso’nun
emriyle derlenip yazıya geçirildiği, bir kısmının da büyü ihtimalle bizzat
kendi derlemesi olduğu sanılmaktadır.
Des Oge mais (CSM 1)
(Anonim XIII.YY) Galiçya Portekizcesi
Non a Gran Cousa (CSM 26)
(Anonim XIII.YY) Galiçya
Portekizcesi
Miragres Fremozos (CSM 37)
(Anonim XIII.YY) Galiçya
Portekizcesi
Maria virgine (CSM 41)
(Anonim XIII.YY) Galiçya
Portekizcesi
Santa Maria Strela Do Dia (CSM 100)
(Anonim XIII.YY) Galiçya Portekizcesi
(las Cantigas de Santa Maria – E Codex)
Como Poden Per Sas Culpas (CSM 166)
(Anonim XIII.YY) Galiçya Portekizcesi
Que por al non devess (CSM 295)
(Anonim XIII.YY) Galiçya Portekizcesi
Llibre Vermell de Montserrat –
Montserrat’ın Kırmızı Kitabı
(Montserrat Manastırı -İspanya)
1399 tarihinden kalan bu el yazmasının aslı 174 sayfadan oluşmuş,
ancak zaman içinde bu sayfalardan 35 tanesi kaybolmuştur.
Katalonya’da, Barselona’nın kuzeyindeki “Montserrat” (Sarp Dağlar)
dağlarında Hıristiyanlık öncesi bir Pagan tapınağın yıkıntıları üzerine
kurulan ve Ortaçağ boyunca “Kutsal Kâse”nin burada korunduğu
söylentileri yüzünden efsaneleşen ünlü Montserrat Manastırı’nda
kaleme alınmıştır. 19.yy da kırmızı bir cilt ile kaplandığından
“Montserrat’ın Kırmızı Kitabı” (Llibre Vermel de Montserrat) olarak
anılır. Günümüze ulaşan kısmında yalnızca 10 şarkı bulunur. Ancak
gerek bu şarkıların Latince, Katalanca ve Occitian olarak 3 ayrı dilde
olması, gerekse hem tek sesli, hem de çok sesli notasyonlar içermesi
Llibre Vermel de Montserrat’ı Ortaçağ müziği açısından son derece
değerli kılmaktadır. Elyazmasında bestecileri hakkında bir bilgiye
rastlanmaz.
Los set Gotxs
(Anonim XIII.YY) Katalanca
Mariam Matrem Virginem
(Anonim XIII.YY) Latince
(Llibre Vermell De Montserrat)
Piæ cantiones
1582 yılında Jacobus Fino tarafından derlenen yazma, geç ortaçağ’a ait
dini ve din dışı Latince şarkıları içeren bir koleksiyondur. O dönemde
İsveç Krallığının bir parçası olan Finlandiya’da yazıya alınmasına
rağmen şarkılardan büyük çoğunluğu Orta Avrupa orijinlidir. İçerdiği
74 parçanın bazıları o dönemde okullarda öğretilen öğrenci şarkılarıdır.
In Stadio Laboris
(Anonim XV. YY) Latince
Personent Hodie
(Anonim XV. YY) Latince
(Piae Cantiones)
Tuscan Manuscript –
Tuscan Elyazması;
İtalyan ortaçağ “saltarello”larına ait ilk yazılı kayıt 13.yy sonu ve
14.yy başına tarihlenmiş olan “Tuscan elyazması” dır. Bugün British
Library de korunan bu yazmadaki 15 parça arasında dört adet
Saltarello ve bir de Lamento (ağıt) bulunur. Hareketli bir dans formu
olan Saltarello’nun ilk kez 13. yy da İtalya - Napoli’de ortaya çıktığı
sanılmaktadır. Giovanni Boccaccio’nun Decameron’unda da sözü geçen
bu dans türünün sözcük kökeni İtalyanca sıçramak anlamına gelen
“saltare”dir. Ortaçağ saraylarında 15. yy a kadar son derece popüler
olmuş bir dans formudur. Ortaya bir saray dansı olarak çıkmasına
rağmen kısa sürede halk içinde de büyük kabul görmüş ve zamanla bir
halk dansına dönüşmüştür. Tuscan Elyazması’ndaki ağıt ise dönemin
en ünlü aşk hikâyesi “Tristan & Isolde” ün kahramanına adandığından,
“Lamento di Tristano” (Tristan için Ağıt) olarak adlandırılır ve
geleneksel olarak bir diğer İtalyan dans parçası olan “La Rotta” ile
bağlanarak çalınır.
(Tristan & Isolde)
Saltarello 2
(Anonim XIII. YY)
dans parçası
Saltarello 4
(Anonim XIII. YY)
dans parçası
Lamento di Tristano & La rotta
(Anonim XIII. YY)
ağıt ve dans parçası
Trubadour, Trouvere, Minnesänger
Troubadour,
Touvere
ve
Minnesänger Şarkıları; 11.yy da
ilk olarak Güney Fransa’da filizlenen
ve Arap şiiri ile Kelt-Germen “Bard”
geleneğinin izlerini taşıyan bu müzikal
akım, kısa sürede Avrupa’nın büyük
bölümünde yaygınlaşmıştır. Geniş bir
coğrafyada farklı birçok yerel dilde ve
farklı
üsluplarda
bestelenen
bu
şarkıların ortak temaları “kahramanlık
ve erişilmez aşk”tır. İlk örnekleri
Provencia bölgesinde, Langue D’oc
lisanındadır. Bu dilde eserler veren
ozanlara “troubadour” adı verilir.
Bundan kısa süre sonra Kuzey
Fransa’da Langue D’oil lisanında
benzer şarkılar yazan “trouvere” ler
ve 12.yy.da Almanya’da “orta yüksek
almanca”
(Mittelhochdeutsch)
lirikler kullanan “Minnesänger”ler ortaya çıkmıştır. 13.yy başında
düzenlenen, 20 yıl süren ve farklı kaynaklara göre 200 bin ile bir
milyon kişinin katliyle sonuçlanan Albigensian Haçlı seferleri ardından,
göçlerle İspanya’ya ve Kuzey Avrupa’ya dek yayılan bu gelenek 14.yy
da büyük veba salgını sonrasında yavaş yavaş Avrupa sahnesinden
silinmiştir.
Kalenda Maya
troubadour
(Raimbaut de Vaqueiras-Geç XII. YY) Langue D’oc
A Chantar Mer
troubadour
(Beatriz de Dia- XII YY) Langue D’oc
C’est La Fin
trouvere
(Guillaume d'Amiens – Geç XIII. YY) Langue D’oil
Nu Al Rest
Minnesäng
(Walther von der Vogelweide 1170- 1230) Mittelhochdeutsch
Fransız dans şarkıları;
Dans Parçaları; 12. Ve 13.yy lar
Fransa’da seküler müziğin ve dans
parçalarının
notaya
alınmaya
başlandığı dönemlerdir. Kilise her
ne
kadar,
yaygın
pagan
ritüellerinin bir kalıntısı olarak
dansı tehlikeli bulsa da halk
arasında,
özellikle
gezgin
kumpanyalardaki
Jonglörler’in
sokak gösterilerinde dans mutlaka
yer almaktadır.
Bu
gezgin
sanatçılar,
küçük
komedilerden, akrobasiye, ateş ve
kılıç yutma numaralarından eğitimli hayvanlarla yaptıkları gösterilere
kadar birçok hünerlerini sergilerken, mutlaka şiir ve şarkı söyleyip dans
da ediyorlardı. Soylular, kilise ve asilleri sıklıkla eleştiren bu sanatçıları
küçük görseler de, Jonglörler sundukları gösterileriyle, şarkıların ve
dansların bu coğrafyada yayılmasına büyük katkı sağlamışlardır.
L'autrier m'en aloie
(Anonim - XIII. YY)
dans parçası
Nous voici Dans La Ville
(Anonim – XV. YY)
dans parçası
Tourdion 1
(Anonim - XV. YY)
dans parçası
Tourdion 2
(Anonim - XV. YY)
dans parçası
Sefarad & Romanslar
1492 de Müslümanların İberya’daki son kalesi Grenada (Gırnata)
Emirliği de düştüğünde, Kastilya’lı İsabel ile Aragon’lu Ferdinand
Katolik bir İspanya yaratma amacıyla din değiştirmeyi reddeden tüm
Müslüman ve Yahudileri ülkeden sürerler. Sayıları 200 bin’e yaklaşan
Yahudilerden yaklaşık yarısı II. Bayezid tarafından kabul edilerek
Osmanlı coğrafyasında yerleşime tabi tutulmuştur. Bu topluluğun
beraberinde getirdikleri şarkılara Sefarad adı verilir. Kullanılan dil
15.yy İspanyolcasıdır. Ancak zaman içinde İspanya’da bu dil değişime
uğrarken göç eden Yahudiler tarafından korunarak günümüz
İspanyolcasından tamamen ayrılmış ve Judeo-Espanol yani Yahudi
İspanyolcası olarak adlandırılmıştır.
(Grenada’nın düşüşü, Arap- Haçlı savaşları)
Morena me Yaman
Sefarad
(Anonim XV.YY) Judeo-Espanol
Avrix me Galanica
Sefarad
(Anonim XV.YY) Judeo-Espanol
Pasea Base El Rey Moro Romance
(Anonim XV.YY) Judeo-Espanol
Muwashshah –Muvaşşah
(Riyad ve Bayad adlı Arap masalından – 13.yy)
Klasik Arapçada yazılmış bir
şiir ve şarkı formudur. İlk
örnekleri 9. ve 10 yy larda
Endülüs’te ortaya çıkmıştır.
Konularını
klasik
Arap
şiirindeki gibi aşk, şarap ve
saray hayatından alır. Ancak
dize sayısı ve kullanılan
ölçülerle klasik Arap şiirinden
kesin
olarak
ayrılır.
İspanya’da Yahudi şairlerin
de
İbranice
muvaşşahlar
yazdığı bilinmektedir. 12.yy
dan itibaren önce kuzey
Afrika’da sonra tüm doğu’da
yaygınlaşmıştır. Yine bu form
Avrupa’daki
troubadour
şiirlerine de esin kaynağı
olmuştur.
Lama Bada Yatathanna
Muvaşşah
( Anonim XI.YY ) Klasik Arapça
Adir Lana Akwab
Muvaşşah
( Anonim XI.YY ) Klasik Arapça
Bardic –Kuzey Bard Geleneği
Kelt-Germen geleneğine dayanan bu
şarkılar, anonim hikâyelerin müzik
eşliğinde anlatımı üzerine
kurulmuştur. Bard adı verilen
ozanların işlediği temalar
kahramanlık öykülerinden,
geleneksel didaktik masallara, geniş
bir çeşitlilik gösterir. Bir kısmı
soyluların hizmetinde olsa da
çoğunluğu halk ozanları olan Bardlar
özellikle Yeniçağ başlarına dek
şarkıların oral gelenekle aktarıldığı
kuzeyli toplumların kültürel mirasının
korunmasında son derece önemli rol
oynamışlardır.
(Wife of Bathe – Canterbury Tales 14.yy)
Wife of Bathe
(Chaucer -Canterburry Tales - XIV. YY.)
Herr Mannelig
(Anonim -XIV. YY)
Orta İngilizce
İsveç halk şarkısı
Eski İsveççe