(Picea sitchensis (Bong.) Carr.)

T.C.
ORMAN ve SU İŞLERİ BAKANLIĞI
ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
DOĞU KARADENİZ ORMANCILIK ARAŞTIRMA
ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ
ARAŞTIRMA BÜLTENİ
SİTKA LADİNİ [Picea sitchensis (Bong.) Carr.] ORİJİN DENEMESİNİN 30
YILLIK SONUÇLARI
GİRİŞ
İdare süresi genelde 30-40 yıl olan,
elverişli yetişme ortamında, uygun kültür
yöntemi kullanıldığında hektar başına yılda
10 m3’ün üzerinde dalsız, kabuksuz hacim
artımı gösteren türler, “hızlı gelişen tür”
olarak tanımlanmaktadır.
Türkiye’de hızlı gelişen türlerle
endüstriyel ağaçlandırmalar, ilk olarak
1950’lerde düşünülmeye başlanmıştır.
1980’lerden itibaren orman ürünleri
talebinin karşılanamayacağını düşünen
ormancılar, odun hammaddesi açığını
kapatabilmek için hızlı büyüyen yerli ve
yabancı tür ağaçlandırma çalışmaları
yapılmasını kaçınılmaz zorunluluk olarak
görmüş ve gündeme getirmiştir.
Doğu Karadeniz Bölgesinde iklim
koşulları orman yetiştirmeye uygun
olmasına karşın yöredeki yerli ağaç
türlerinin çoğu yavaş büyümektedir. Bu
türlerin doğal yayılış alanlarının rutubetli
iklimi nedeniyle oluşan yoğun ve boylu
diri örtü de, dikim alanlarında önemli bir
sorun olmaktadır.
Doğu Karadeniz Bölgesinin asli ağaç
türlerinin çoğunun yavaş büyümesi, hızlı
gelişen türlerin bu bölgedeki yetişme
şartlarının araştırılmasına neden olmuştur.
1975 yılında başlayan bu çalışma ile
Doğu Karadeniz Bölgesinde en iyi uyum
sağlayan
Sitka
ladini
orijinleri
belirlenmeye çalışılmıştır.
YAPILAN ÇALIŞMALAR
Sekiz adet Sitka ladini ve bir adet
Doğu ladini orijinlerine ait tohumlar 1975
yılı ilkbaharında tesadüf parselleri
yöntemine göre üç yinelemeli olarak
Meryemana Araştırma Ormanı Fidanlığına
ekilmiştir.
1978 yılı ilkbaharında, 3+0 yaşlı Sitka
ladini
fidanları
belirlenen
deneme
alanlarına tesadüf blokları yönetimine göre
ve üç yinelemeli olarak dikilmişlerdir.
Deneme alanları; Sitka ladini orijin
denemesi için pilot bölge olarak kabul
edilen Maçka Orman İşletme Müdürlüğü
sınırları içerisinde 700–1100 m yükseltiler
arasında 4 adet olarak seçilmiştir. Sitka
ladini
doğal
yetişme
alanlarında
çoğunlukla 1100 m yükseltinin altında
yetiştiğinden, deneme alanları da genellikle
bu yükseltilerin altında alınmıştır.
2005 yılında 30 yaşındaki orijinlerin
boy ve çapları ölçülmüş ve yaşama
yüzdeleri belirlenmiştir.
Elde edilen veriler daha önce
yayınlanan 11. yaş verileri ile kıyaslanarak
değerlendirilmiştir.
SONUÇ ve ÖNERİLER
Proje kapsamında denemelerde en iyi
gelişmeyi gösteren 2 ve 3 No’lu orijinler
Oregon bölgesine aittir. Bu orijinlerin
alındıkları ve denendikleri alanlar benzer
enlem derecesinde bulunmaktadır. Deneme
alanlarındaki iyi gelişmeleri diğer
orijinlere göre benzer enlem derecesine
sahip olmaları ile açıklanabilir.
Sitka ladininin idare müddeti yaklaşık
90 yıldır. Bu çalışmanın 30. yılındaki
sonuçlarla fidanlık ve arazi aşamasının ilk
yıllardaki
sonuçlar
benzerlik
göstermektedir.
Çalışmanın
fidanlık
aşamasında ve arazi aşamasının ilk
yıllarındaki başarı durumu aynen devam
ederse bundan sonra Sitka ladini ile
yapılacak çalışmalarda daha kısa sürede
sonuçlar alınabilecektir.
Türün Yetişme yeri koşullarının Doğu
Karadeniz
Bölgesi
ile
benzerlik
göstermesi, 30 yıllık fidanlık ve arazi
aşamasında iyi gelişmesi, Doğu ladinine
oranla ilk yıllarda daha hızlı büyümesi
nedeniyle kültür bakımı giderlerinin az
olması Sitka Ladini’nin Doğu Karadeniz
Bölgesinde 1100 m’ nin altındaki alanlarda
uygulanabilirliği
konusunda
olumlu
ipuçları vermiştir.
Yörenin asli ağacı olan Doğu ladini ile
Sitka ladini’nin gelişimlerinin irdelenmesi
bu iki türün kıyaslanması açısından
önemlidir. Sitka ladini, gençlikte hızlı
büyüyen bir tür olmasına rağmen Doğu
ladini gençlikte yavaş büyümektedir. Her
tür, idare süresi boyunca farklı dönemlerde
farklı gelişim göstermektedir. Ayrıca bu iki
türün optimum yayılış alanlarının da farklı
olduğunu belirtmek gerekmektedir. İki
ladin
türünü
elimizdeki
verilerle
karşılaştırmak yanıltıcı olabilir. Bu nedenle
ileriki yıllarda Sitka ladini ile Doğu ladini
arasındaki gelişimin nasıl gerçekleşeceği
izlenmelidir.
Seçilen deneme alanlarının sadece Trabzon
Maçka Orman İşletme Müdürlüğü sınırları
içerisinde kalarak sınırlı bir alanı temsil
etmesi, az sayıda orijinin kullanılması ve
denenen türün yabancı bir tür olması
nedeniyle
bu
türe
çok
temkinli
davranılmalıdır. Orijinler hakkında sağlıklı
karar vermenin, bu aşamada biraz zor
alabileceği gözden uzak tutulmamalı ve
çok geniş ağaçlandırma çalışmalarına
gidilmemelidir.
Bölgedeki ağaçlandırmalarda türün
kullanımı % 10-15 olacak şekilde sınırlı
tutulmalıdır.
Denenen alanlarda 2 no’ lu Oregon
orijini diğer orijinlerden daha iyi bir
gelişim gösterdiğinden dolayı, bundan
sonra bölgede Sitka ladini ile yapılabilecek
çalışmalarda bu orijinin göz önünde
tutulmasında yarar bulunmaktadır.
Bu çalışmada 30. yıl ve 11. yıl
sonuçları birlikte düşünüldüğünde; Maçka
yöresinde en iyi gelişimi sağlayacak
orijinlerin Oregon orijinleri olabileceği
söylenebilir. Bundan sonra Sitka ladini ile
ilgili yapılacak çalışmalarda Oregon
orijinlerine daha çok yer verilmelidir.
Orijin denemeleri uzun soluklu
çalışmalardır.
Orijin
denemelerinin
sunduğu veriler ilerleyen yıllar ile daha da
önem kazanacaktır. Bu çalışmalar ıslah
programlarına
değerli
bilgiler
üreteceklerdir.
Deneme alanlarının daha uzun yıllar
hizmet edeceği de göz önünde tutulursa,
bakımların periyodik olarak ve zamanında
yapılması oldukça önemlidir.
Yıl: 2007, Teknik Bülten No: 19
Yazışma Adresi: Doğu Karadeniz
Ormancılık
Araştırma
Enstitüsü
Müdürlüğü 61040-TRABZON
Proje Lideri: Dr. Fatma FEYZİOĞLU
Proje Yürütücüleri: Dr. Süleyman
ALKAN, Necmettin EREN
Tel: (0 462) 230 59 90 - 91
Fax: (0 462) 230 59 92
E-posta: [email protected]
Web: www.doka.ogm.gov.tr