Toplum Sağlığı İçin Besin Endüstrisi

Toplum Sağlığı İçin Besin Endüstrisi: Mevcut Sorunlar ve Çözümleri
Geçtiğimiz üç yüzyıl boyunca, insanların yaşam alanlarında ve beslenme alışkanlıklarında
önemli değişiklikler meydana gelmiştir. Paleolitik dönemden günümüze kadar gelişen modern tarım
ve üretim uygulamaları,
içinde bulunduğumuz yüzyılın yoğun enerji içerikli beslenme örüntüsünün
oluşmasına zemin hazırlamış ve insan sağlığının olumsuz yönde etkilenmesine neden olmuştur. 2015
yılı itibariyle dünya çapında 700 milyondan fazla bireyin obez, 2,3 milyar bireyin ise fazla kilolu
olacağı
tahmin
edilmektedir.
hastalıklarının %23'ünün
Dünya
çapında
gözlenen
diyabetin
% 44'ünün,
iskemik
kalp
ve bazı kanser türlerinin % 7- 41 'inin temelinde yatan en önemli nedenin
obezite olduğu bilinmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü ve Gıda ve Tarım Örgütü'nün
çalışmada önemli toplum sağlığı problemlerinin
2003 yılında ortaklaşa yaptıkları bir
önlenebilmesi
için diyetle alınan toplam yağ, trans
yağ asitleri, şeker ve tuzun azaltılması gerektiği bildirilmiştir. Bu besin öğelerinin tüketimine bağlı
olarak besin endüstrisinin,
fazla kiloluluk ve obezite artışına katkıda bulunduğu düşünülmektedir;
ancak kronik hastalıkların
önlenmesi
için gerekli olan yaklaşımların
birçok sektörün iş birliği ile
sağlanabileceği ve bunun büyük oranda besin endüstrisindeki yenilik ve verime bağlı olarak gelişeceği
açıktır. Bu kapsamda Dünya Sağlık Örgütü, 2004 yılında yayınlamış olduğu Fiziksel Aktivite ve
Sağlık
ile
İlişkili
Küresel
Stratejiler
bildirgesinde,
besin
endüstrisine
sağlıklı
beslenmeyi
destekleyecek uygulamalar için eylem çağrısında bulunmuştur.
Dünya Sağlık Örgütü'nün
eylem çağrısını yanıtlayabilmek
amacıyla Mayıs 2008 tarihinde
kurulan Uluslararası Yiyecek ve İçecek Birliği (The International
Food and Beverage Alliance -
IFBA) toplum sağlığının korunması için beş önemli vaatte bulunmuştur. Bunlar: Besin içeriklerinin
yeniden
formüle
uygulamaları,
sağlıklı
oluşturulmasıdır.
tarafından
edilmesi,
yaşam
tüketicilerin
tarzının
bilgilendirilmesi,
desteklenmesi
ve
sorumlu
ve
güvenilir
toplumsal
ve
kişisel
Bu hedefler, en önemli uluslararası besin endüstrisi şirketlerinin
imzalanmıştır.
Sağlıklı
yaşam
tarzının
desteklenmesi
için
gerekli
pazarlama
işbirliklerinin
üst yöneticileri
olan
alanların
belirlenmesinde yukarıda belirtilen taahhütlere bağlı olarak çalışmalar devam etmektedir. IFBA, 27'si
Avrupa Birliği'nden ve 6'sl diğer ülkelerden olmak üzere birçok ülkenin farklı ihtiyaç ve sorunlarına
bölgesel ve ulusal çözümler
getirmek amacıyla alt birimler kurmuştur.
Dünya çapında üretilen
28,000'in üzerinde yiyeceğin besin değeri ve kalitesi geliştirilmiş veya yeniden formüle edilmiştir.
Spesifik olarak 18,000 üründe trans yağ asitleri azaltılmış veya elimine edilmiştir. Birçok üründe
enerji içeriği, doymuş yağ asitleri, şeker, rafine karbonhidrat ve sodyum azaltılmış; aynı zamanda
birçok ürün vitamin, mineral, tam tahıl ve posa ile zenginleştirilmiştir.
12 yaşın altındaki çocukları
hedef alan doymuş yağ asitleri, trans yağ asitleri, şeker veya tuz içeriği yüksek olan yiyeceklerin ve
içeceklerin
pazarlanmasında
önemli
ve ölçülebilir
düzenlemeler
yapılmıştır.
Besin
endüstrisi
kurumlarında, yeni ürünlerin üretimi için araştırma ve geliştirme faaliyetlerine yatırımın, bilim adamı,
1
beslenme ve diyetetik uzmanları ile mühendis gibi meslek gruplarının istihdamının artırılması gibi
politikalar uygulanmıştır. Tüketicilerin bilinçlenmesine yardımcı olabilmek için web siteleri, yardım
hatları ve marketlerde bilgi veren broşürleri n tüketicilere sunulması gibi uygulamalar genişletilmiş ve
görsel ve yazılı medyada yer alan reklamların büyük bir çoğunluğu belirtilen hedefler ile uyumlu hale
getirilmiştir.
Besin etiketlerinin
daha açık ve anlaşılır hale getirilebilmesi
için etiketlerde günlük
olarak alınması gereken besin öğeleri miktarları, içerik listesi ve önemli besin öğeleri ile ilgili bilgilere
yer verilmiştir.
Yukarıda belirtilen gelişmeler her ne kadar ilk aşamada kolayolarak
algılansa da, araştırma ve
geliştirme faaliyetleri için gerekli olan ileri bilimsel çalışmalar, besin tedarik zinciri, hammaddeler,
üretici ve satıcılar ile tüketici tutumları gibi besin endüstrisinin karşı karşıya kaldığı bir takım faktörler
dikkate alındığında
konu oldukça
karmaşık bir hale gelmektedir.
Besin endüstrisinin
sorunları
içerisinde önemli bir başlık olan doymuş yağ asitlerinin azaltılması, mevcut olarak kullanılan yağ
kaynaklarının
ekonomik ve üretim açılarından
uygunluğuna
bağlı olarak biraz daha zorlaşan bir
strateji haline gelmektedir. Özellikle tüketicilerin yağ asitleri örüntüsü geliştirilmiş ürünlere maddi,
satın alınabilirlik
endüstrisi
ve karşılama
dışında
aşamalarında
sorunların
oldukça
gücü açısından yaklaşımları
geniş
bir alana taşmaktadır.
göz önüne alındığında
Bu nedenle,
besin
konu besin
endüstrisi
üretim
bir besin öğesinin diğer bir besin öğesi ile kısa bir süre içerisinde değiştirilmesi
çözümü olarak düşünülmemelidir.
Özellikle
bu alanlarda
talep edilen sağlıklı besin
öğelerine yatırım yapılması ve bu uygulamaları destekleyen bilimsel araştırmaların artırılması gibi iyi
yapılandırılmış uzun dönemli planlara ihtiyaç duyulmaktadır.
Küresel çevre değişiklikleri besin endüstrisinin sağlıklı yiyecek ve içecek üretimini etkileyen
diğer bir sorun olarak değerlendirilmektedir.
İklimsel ve mevsimsel
ürünlerinin tedariğini ve maliyetini etkilediği bilinmektedir.
faktörlerin
özellikle tarım
Örnek olarak, Gıda ve Tarım Örgütü
dünyanın birçok ülkesinde iklim koşullarına bağlı olarak pirinç fiyatlarının 2009 yılında 2008 yılına
göre daha pahalı olduğunu
ve üreticilerin
% 89' unun ekin ürünlerinde
belirlediğini bildirmiştir. Bu tür çevresel baskıların, küreselolarak
gibi ürünlerin
beslenmenin
besin tedarikçilerinin
desteklenmesinde
çabalarını
engellediği
daha yüksek fiyatlar
tüketimi ve kullanımı artan mısır
düşünülmektedir.
Şüphesiz,
birçok küresel kurum ve kuruluşun besin endüstrisi
yapması gerektiği açıktır. Dünya Sağlık Örgütü gibi önemli bilimsel kurumların
geliştirilebilecek
gıda politika ve standartlarının
Bireysel ve ortak sorumlulukların
yöntemlerden
bu alanda çözüm getirebileceği
birleştirilmesinin
biri olduğu unutulmamalıdır.
toplum sağlığının
Besin endüstrisi
sağlıklı
ile iş birliği
verilerine göre
düşünülmektedir.
geliştirilmesinde
en etkili
için gıda politika ve standartlarının
geliştirilmesinin yanı sıra, özellikle gelişmekte olan ülkelerde besin üreticileri, tedarikçileri ve endüstri
uygulamalarını izleyecek ve takip edecek bağımsız kuruluşların oluşturulması da gerekmektedir.
2
Küresel beslenmenin daha sağlıklı hale getirilmesinde besin endüstrisinin karşılaştığı diğer bir
sorun ise beslenme bilimleri alanında araştırma ve geliştirme çalışmalarının yetersizliğidir.
yeni ürünlerin geliştirilebilmesi
konularında
Özellikle
veya mevcut ürünlerin daha sağlıklı bir şekilde formüle edilebilmesi
bilimsel desteğe açıkça ihtiyaç duyulmaktadır.
Dünya nüfusunun
% 40'nı oluşturan
gelişmekte olan ülkelerin, 199 i-2007 yılları arasında beslenme bilimleri alanında yapmış oldukları
bilimsel yayın, bu yıllar arasından son iki yıl için beslenme bilimleri veritabanında
yayınların sadece % 5'ini oluşturmaktadır.
yer alan tüm
Besin endüstrisinin toplum sağlığının korunmasına yönelik
olarak verdiği taahhütler arasında yer alan bölgesel iyileştirme çalışmalarının geleceği için bu alanda
yapılacak olan bilimsel araştırma ve geliştirme araştırmaları büyük önem taşımaktadır.
Besin Endüstrisi
kamu kaynaklarına
ek olarak bilime karşılıksız
Bu nedenle;
destek anlamında
yaratacağı
ekonomik kaynakları arttırmak zorundadır.
Besin endüstrisinin toplum sağlığını geliştirmek amacıyla vaatte bulunduğu stratejiler oldukça
yoğun iş birliği çalışmaları içeren alanlardır; ancak tüketiciterin bu noktadaki görevi de önemlidir.
Bazı tüketiciler sağlık için lezzetten vazgeçme, sağlıklı yiyecekler için daha fazla para ödeme veya
alıştıkları bir üründen vazgeçememe
seçeneklerden uzaklaşmaktadır.
lezzet tercihlerinin
bilgilendirilmesi
gibi endişeler nedeniyle besin endüstrisinin
Sağlıklı beslenmenin desteklenmesinde,
tüketici özümsemelerinin
önemi besin endüstrisi tarafından değerlendirilmeli
ciddi bir sorumluluk
olarak algılanmalıdır.
sunduğu sağlıklı
ve
ve bu konuda tüketicilerin
Ayrıca bu alanda devlet eliyle ciddi
projelerin oluşturulması zorunluluğu da mevcuttur.
Bu kapsamda, 6 Nisan 2012 tarihli VIII. Uluslararası Beslenme ve Diyetetik Kongresi "Toplum
Sağlığı İçin Besin
Endüstrisi:
Mevcut
Sorunlar
ve Çözümleri"
konulu
oturumunda
aşağıdaki
maddeleri deklere etmektedir:
i.
Fazla kiloluluk, obezite ve ilişkili hastalıklar toplum sağlığını tehdit eden en önemli nedenler
arasında yer almaktadır.
2.
Fazla kiloluluk,
obezite
ve ilişkili hastalıkların
önlenmesinde
besin endüstrisinin
rolü
büyüktür. Bu nedenle besin endüstrisi aşağıdaki maddeler konusunda günümüze kadar yapılan
uygulamaları geliştirmeli ve devam ettirmelidir:
a.
Sağlıklı beslenmeyi ulusal yönerge ve uluslararası standartlara göre desteklemek
b.
Ürünlerde doymuş yağ asitleri, trans yağ asitleri, şeker ve tuzu sınırlamak
c.
Ulaşılabilir, sağlıklı ve besleyici seçenekleri geliştirerek tüketiciye sunmak
d.
Yüksek doymuş yağ asitleri, trans yağ asitleri, şeker ve tuz içeriği yüksek olan
yiyeceklerin
özelIikle çocuklara tanıtılmasında,
reklamında
veya pazarlanmasında
sorumlu ve güvenilir stratejiler uygulamak
e.
Tüketicilerin
bilinçlenmesine
yardımcı olacak basit, açık ve tutarlı besin etiketleri
düzenlemek
3
f.
3.
Besin kompozisyonları hakkında uzmanlara ve tüketicilere bilgi vermek
Besin endüstrisinde
sağlıklı besinlerin
üretimi için kullanılması
gereken besin öğelerine
yatırım yapılmalıdır.
4.
Gelişmekte olan ülkelerde besin üreticileri, tedarikçileri ve endüstri uygulamalarını
izleyecek
ve takip edecek bağımsız kuruluşların oluşturulması gerekmektedir.
5.
Sağlıklı ürünlerin geliştirilmesi
veya mevcut ürünlerin içeriklerinin
yeniden düzenlenerek
tüketicilere sunulması için yapılacak bilimsel araştırma ve geliştirme çalışmalarına gereksinim
duyulmaktadır.
Besin endüstrisi
bu alanlara "bilime karşılıksız
destek" anlamında
ciddi
yatırımlar yapmalıdır. Buna karşılık devlet besin endüstrisinin yapmış olduğu yatırımları ve
ekonomik kaynakları
mali politikalar açısından besin endüstrisinin
lehine değerlendirecek
politikaları geliştirmelidir.
6.
Tüketici tercihlerinin
önemi besin endüstrisi
tarafından
değerlendirilmeli
ve bu konuda
tüketicilerin bilgilendirilmesi ciddi bir sorumluluk olarak algılanmalıdır.
7.
Mevcut
sorunların
çözümünde
iyi
yapılandırılmış
uzun
dönemli
planlara
ihtiyaç
duyulmaktadır.
8.
Besin endüstrisi yürütmüş olduğu reklam ve bununla ilgili politikalarını
veriler eşliğinde
değerlendirmeli
ve özellikle
çocuklar
güncel bilimsel
başta olmak üzere tüm toplum
katmanlarını obezite, diyabet ve kalp damar hastalıkları başta olmak üzere beslenme ile ilintili
toplum sağlığı sorunlarından korumak amacıyla azami özeni göstermelidir.
Kaynaklar:
i.
Dötsch M, Busch J, Batenburg M, Liem G, Tareilus E, Mueller R, Meijer G (2009).
"Strategies to reduce sodium consumption: a food industry perspective." Crit Rev Food Sci
Nutr. 2009 Nov;49(1 0):841-51
2. Freedhoff Y, Hebert PC (2011). "Partnerships between health organizations and the food
industry risk: derailing public health nutrition." CMAJ 183(3):291-2
3. Grier S, Kumanyika S (2010). "Targeted Marketing and Public Health." Annu. Rev. Public
Health 3 i:349-69
4.
Sharma LL, Teret SP, Brownell KD (2010). "The food industry and self-regulation: standards
to promote success and to avoid public health failures." Am J Public Health. 100(2):240-6
5. World Health Organization (2003) "Diet, Nutrition and the Prevention of Chronic Diseases.
Joint WHO/FAO Expert Consultation." WHO Technical Report Series no. 916
6. World Health Organization (2004) "Global Strategy on Diet, Physical Activity and Health."
Fifty-seventh World Health Assembly. Geneva: WHO.
7.
van Raaij J, Hendriksen M, Yerhagen H (2009) "Potential for improvement of population diet
through reformulation of commonly eaten foods." Public Health Nutr. 2009 Mar; 12(3):325-30
8. Yach D, Khan M, Bradley D, Hargrove R, Kehoe S, Mensah G (2010). "The role and
challenges of the food industry in addressing chronic disease." Global Health. 20 iOMay
28;6:10
9.
Zarocostas J (20 ll). "WHO calls for action to restrict marketing of unhealthy foods and drinks
to children." BMJ. 2011 Jan 25;342
4