LNG Piyasası

LNG Piyasası
Şubat 2013
Hazırlayan: Dnz. Uzm. Yrd. Muhammet Kubilay ATLAY
1
İçindekiler
Doğalgaz ve Doğalgaz Piyasası
3
Gemi Yapımı / Navlun Piyasası
7
LNG Tanker Taşımacılığı
Piyasasındaki Son Gelişmeler
8
Sonuç
11
2
Doğalgaz ve Doğalgaz Piyasası
Doğal gaz1, atmosferik basınçta yaklaşık olarak -125°c sıcaklığına kadar
soğutulduğunda sıvı hale geçer ve sıvılaştırılmış doğal gaz LNG olarak
adlandırılır. Birim hacim LNG buharlaştırıldığında yaklaşık olarak 600 birim
hacim doğal gaz elde edilir. LNG su yoğunluğunun yarısından daha düşük bir
yoğunluğa sahiptir. LNG doğal haliyle kokusuz, renksiz, korozif
2
olmayan ve
zehirleyici bir özelliği bulunmayan bir sıvıdır. Buharlaştırıldıktan sonra kolayca
fark edilmesi için içerisine kokulandırıcılar eklenerek kullanıma sunulur. Hava
ile karıştırıldığında yanma limitleri hacimce %5 ile %15 arasındadır. Temel
olarak metan (%90 ve üzeri) ve daha düşük oranlarda etan, propan ve daha ağır
hidrokarbonları içeren doğal gaz az oranda azot, oksijen, karbon dioksit,
kükürtlü bileşikler ve su gibi kirleticiler içerebilir. Sıvılaştırma sırasında
kirleticiler uzaklaştırıldığından LNG doğal gaz ile kıyaslandığında daha
temizdir.3 Doğalgaz, üretimden tüketime boru hattı, tanker, tüpler ve diğer çeşitli
yollarla taşınmaktadır.
Son yıllarda doğalgazın fiyatı, tüm diğer enerji hammaddelerininki gibi artmakla
birlikte, ABD’nin kaya gazı üretiminin ve doğal gaz arama çalışmalarının
artması nedeniyle başta ABD olmak üzere tüm dünyada geleceğe yönelik
doğalgaz fiyatı beklentisi düşmüştür. ABD’de üretim bu şekilde arttığı takdirde,
doğalgaz ithalatına ihtiyaç duymayıp bilakis ihraç etmeye başlayacağı
beklenmektedir. Bu durum, şu anda Avrupa Doğalgaz piyasasını domine eden
Rusya’nın elindeki bu gücü kaybedebileceği anlamına gelmektedir. Mevcut
durumda, Rusya doğal gazı Avrupa’ya birim fiyat olarak 10 ABD doları
karşılığında ihraç ederken, ABD iç piyasasında bu rakam 3 dolara kadar
1
Sıklıkla birleşik yazılmakla birlikte Türk Dil Kurumu ve BOTAŞ ayrı yazımını tercih etmektedir.
Kimyasal aşındırıcı
3
www.lpghaber.com
2
3
düşmüştür. 4 Avrupa’nın ve Türkiye’nin başlıca doğalgaz tedarikçisi olan Rusya,
ABD’nin yükselen üretimini baltalamak için çevre örgütlerine para yardımı
yapmakta, kaya gazı üretiminin azaltılması veya çevresel maliyetlerinin üzerine
eklenerek fiyatının artması için lobicilik faaliyetlerinde bulunmaktadır.
Dünyanın en büyük doğalgaz üreticisi olan Gazprom 2011’de 44 Milyar dolar
kâr etmiştir. Bu rakamın azalan fiyatlar nedeniyle 2012’de 30 Milyar dolar
civarına düşeceği beklenmektedir. Ülkelerin tahmini kaya gazı rezervleri
aşağıdaki tabloda görülmektedir.
2010 ve 2011 yıllarında LNG gemi talebi hacim ve alınan yol artışı nedeniyle
%50 civarında artış göstermiştir. Bu süreçte filo da %14 büyüdüğünden dolayı
gemilerin günlük kiralarında 2,5 katı aşan yükselmeler meydana gelmiştir.5
2012’nin ilk 8 ayında taşınan hacimde 2011 yılına göre %1’lik bir azalma olsa
da toplam taşınan yol artmaya devam etmiştir.
Fiyat beklentisi göstergesi olan future piyasaları fiyatları aşağıda görülmektedir.
4
5
http://www.businessinsider.com/russia-and-shale-gas-2012-10
RS Platou
4
Hem yüksek maliyetler, hem de 2009’da Ukrayna ile Rusya’nın arasındaki
problem sürerken Rusya’nın Ukrayna üzerinden Avrupa’ya gönderdiği gazı
kesmesinin yol açtığı arz sürekliliği problemleri nedeniyle Avrupa ülkeleri başta
olmak üzere kaynak çeşitliliği sağlamanın yollarını aramaktadırlar. Burada ilk
akla gelen ABD ve Kuzey Amerika ve diğer üreticilerden doğal gaz satın almak
olup,
bu
ticaret
sıvı
doğal
gaz
(LNG)
tankerleri
vasıtasıyla
gerçekleştirilmektedir.
08 Ekim 2012 itibariyle spot fiyatlarını ABD Doları/MMBtu (Milyon British
Thermal Unit) bazında aşağıdaki haritada görülmektedir.
5
Aşağıdaki tabloda 1997 yılından günümüze kadar ABD’nin doğal gaz ithalatının
fiyat gelişimi ABD Doları cinsinden yer almaktadır. 2006 ve 2008’den sonra
ABD hiç Avrupa, Çin, Hindistan ve Türkiye’nin maruz kaldığı fiyatlarla
doğalgaz ithal etmemiştir.
Türkiye’de doğal gaz elektrik üretiminde halen yüksek oranda kullanılmaktadır
ve Sayın Bakanımız Binali Yıldırım’ın da üyesi olduğu Yüksek Planlama
Kurulu’nun 2009 tarihli “Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Stratejisi
Belgesi”6 gereği bu oranın %30’un altına indirilmesi hedeflenmektedir. Yine de
kullanılacak doğalgazın kaynağının çeşitlendirilmesi önem arz etmektedir. LNG
tankerleri ile ithal edilecek doğal gaz, Rusya’ya olan enerji bağlılığımızı
azaltacaktır.
6
http://www.enerji.gov.tr/yayinlar_raporlar/Arz_Guvenligi_Strateji_Belgesi.pdf
6
LNG Gemi yapımı / Navlun piyasası
LNG gemi piyasası, çok hareketli bir piyasa değildir. 2011 yılında toplam 51,
2012 yılında ise toplam 33 gemi sipariş edilmiştir. 2013’te Ocak ayı sonu
itibariyle yalnızca 5 gemi sipariş edilmiştir. Bunların 4’ü en küçük boy olan
10.000-50.000 m3’lük gemilerdir. Gemi yapım maliyetleri, 2009’daki malum
krizden sonra oldukça düşmüştür. Aşağıdaki grafikte, son 10 yılın gemi yapım
maliyetleri görülebilir:
Navlun piyasası da son 2 yıldır toparlansa da 2013 yılı başından bu güne ciddi
bir düşüş sergilemektedir. Bu trendin devam edip etmeyeceği izlenmektedir.
Aşağıdaki grafikte son 8 yılın navlun piyasası değerleri görülebilir:
7
LNG Tanker Taşımacılığı Piyasasındaki Son Gelişmeler
 İsveç’te sülfür ve parçacıklı emisyonları yasaklayan katı emisyon yasaları
nedeniyle 2015’ten itibaren sanayinin ve elektrik üretim şirketlerinin petrol
ve kömür’den daha temiz yakıtlara geçmeleri gerekmektedir. Bu sayede
sülfür ve parçacıklı emisyon oranı sıfırlanacak, karbon emisyonu da %25 ile
%40 arasında azaltılacaktır. Hâlihazırda gerekli doğal gazı ülkeye ithal
etmek için yeterli bir LNG tesisi olmadığı için Göteborg Limanı ile VOPAK
LNG7 ve SWEDEGAS8 arasında bir anlaşma imzalanmıştır. Söz konusu
anlaşmayla mevcut LNG terminali geliştirilecek ve iç piyasanın doğal gaz
talebine yetişilmeye çalışılacaktır. Söz konusu terminal 2015’te hizmete
açılacaktır ve ülkeye doğal gaz ithal etmek isteyen bütün kurum ve
şirketlerin kullanımına açık olacaktır. Göteborg limanında ayrıca özel bir
terminale girmeden yakıt alımı mümkün olacaktır. İthal edilecek LNG’nin
sadece ülke içine değil, bu yolla gemi yakıtı olarak da kullanımının artması
planlanmaktadır.9 Göteborg limanı ayrıca Rotterdam limanıyla LNG
terminallerinin yapımını hızlandırmak amacıyla bir mutabakat belgesi
imzalamıştır.10
 Clarkson’un verilerine göre yakın zamanda önde gelen 8 Yunan armatör
toplam maliyeti 7,4 Milyon Euro olan 38 LNG tankeri sipariş etmiş
durumdadır. Dünyada yapımı sipariş edilmiş 82 adet tankerin 46 adedi
Yunan armatörlerce sipariş edilmiştir. Bir LNG tankeri yaklaşık 200 milyon
ABD Dolarına mal olmaktadır. Günlük LNG tankeri kiraları şu anda 130 bin
ABD Doları civarında gezinmektedir. LNG ticaretinin artması ile 2013’ün
ilk yarısında 150 bin ABD Dolarına çıkacak fiyatların yeni siparişlerin
teslimi ile 125 bin ABD Doları seviyesine düşmesi beklenmektedir. Hali
7
VOPAK Royal’in alt firması olan dünyanın önde gelen LNG depolama şirketidir.
İsveç’in doal gaz altyapısından sorumlu şirkettir.
9
http://www.safety4sea.com/page/13621/3/chance-to-play-a-part-in-lng-terminal-in-gothenburg
10
http://www.safety4sea.com/page/13620/3/ports-of-rotterdam-and-gothenburg-in-lng-alliance
8
8
hazırda dünyada 434 LNG tankeri bulunmaktadır. 2030’da LNG tanker
piyasasının en önemli ikinci piyasa olacağı beklenmektedir. Yunan
Armatörler bu pazarda şimdiden kendilerine yer arayışına girmişlerdir. 11
 Det Norske Veritas (DNV) ve Avustralya’nın 9 önemli deniz ticareti, liman
ve enerji kuruluşu ülke gemilerinin yakıt olarak LNG’ye geçmesini
hızlandırmak amacıyla 4 aylık bir “Ortak Endüstri Projesi” çalışma grubu
oluşturdular. Bu projenin sonucunda teknik ve yasal gereksinimler ile
faydalar ve riskler ortaya konmaya çalışılacak. Avustralya’nın 2020-2024
yılları arasında sert emisyon yasaları çıkartması beklenmektedir. Bu çalışma
ile sektörün bu yasalara hazırlanması için bir yol haritası çıkartılacaktır. 12
 Rusya, LNG tankerleri için Kuzey Denizi Yolu’nu (NSR) kullanmaya
hazırlanıyor.
12
Kasım’da
Rusya’nın
devlet
kontrolündeki
şirketi
GazProm’un “Ob River” isimli 84.000 DWT’luk tankeri deneme amaçlı
olarak balastla bu yolu almak üzere Güney Kore’den yola çıkmış, 6 Aralık’ta
yolculuğunu tamamlamıştır.13. Bu alternatif yolun hem daha kısa olması hem
de Süveyş Kanalı ve Cebelitarık Boğazını geçmek zorunda olmaması
nedeniyle Rusya için Çin, Japonya, ABD ve Güney Kore’ye önemli bir
alternatif hat halini alması beklenmektedir. Küresel ısınmanın etkisiyle
Kuzey Denizi yolunun kullanılmasının daha uzun sürelerce ve daha kolay
olması beklenmektedir. Yazın 4 ay boyunca tankerlerin bu yolu sorunsuz
kullanabilecekleri düşünülmektedir. İstanbul Boğazı’nın stratejik önemini
ve Boğazdan geçen tanker sayısını etkileyebilecek olan bu gelişme yakından
11
www.kathimerini.gr
http://www.safety4sea.com/page/13607/3/joint-industry-project-on-assessing-requirements-for-lngbunkering-in-australia
13
http://www.lngworldnews.com/lng-carrier-ob-river-completes-first-voyage-via-northern-sea-route-japan/
12
9
takip edilmektedir. Aşağıdaki haritada halen kullanılan ve Akdeniz’den
geçen eski yol (kırmızı) ve Kuzey Denizi Yolu (mavi) görülebilir. 14
 Japonya’nın nükleer santrallerini kapatmasıyla bu ülkenin LNG talebi
artmıştır. LNG üretim merkezlerinden uzak olan bu ülkenin artmaya devam
eden talebi bu sektörün orta vadede önünü açacak bir gelişmedir. Japonya
2017’de nükleer santrallerinin yarısını yeniden açacağı için 2017 yılına
kadar LNG talebinde bir azalma beklenmemektedir.
 Ayrıca, 2012 yılında LNG talebinin artmasının başlıca kaynağı Japonya’dır.
Japonya dışındaki ülkelerin toplam LNG talebi (özellikle yukarıda belirtilen
kaya gazı sebebiyle) azalırken, Japonya’daki talep artışı toplam talepte artışa
yol açmıştır. Bu yüzden Japonya’nın LNG talebi ve çalışan ve
açılması/kapatılması planlanan nükleer santral sayısı LNG piyasasını
öngörebilmek için yakından takip edilmelidir.
 2012 ve 2013’te filonun %4 ila %5 arasında büyürken mevcut siparişler
nedeniyle 2014’te %14 büyümesi beklenmektedir. Bu büyümeler yine de
14
http://barentsobserver.com/en/arctic/hammerfest-lng-set-sails-japan-arctic-route-06-11
http://www.alaskadispatch.com/article/northern-sea-route-setting-arctic-commerce-records
10
kısa vadede talep artışının altında kalacaktır. Yeni gemilerin navlunları kalıcı
olarak aşağı çekmesi ancak 2017 sonrasında görülebilecektir. Yine de yeni
gemilerle birlikte LNG talebiyle orantılı olarak Navlunlarda dönemsel
azalma görülebilmektedir.
Aşağıdaki grafikte bölgesel olarak LNG kapasitelerindeki artış görülmektedir.15
Sonuç
LNG piyasası, dünya tanker piyasasının en hızlı büyüyen ayağıdır. Özellikle
gemi inşa, kiralama ve denizciliğin diğer alanlarının aksine kârlılığını
koruyabilmiştir. Türk denizcilerinin bu sektörde erkenden yerini alması önem
arz etmektedir.
15
Teekay Corp.
11