Sunuma Ulaşmak için TIKLAYINIZ - hacettepe üniversitesi sağlık

Sunuma Ulaşmak için TIKLAYINIZ - hacettepe üniversitesi sağlık

ST
IT
U
SU
"Pseudo" bilimadamı
“Pseudo”bilim !
SI
SA
LC
G
IL
LI
K
ER
BI
KO
LI
N
M
SE
LE
R
Farmakoloji Anabilim Dalı
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi
[email protected]
YI
IE
N
Prof. Dr. M. Oğuz Güç, MD PhD
O
G
R
EN
C
ET
AC
H
Göbeğe Yazı Yazma Tedavisi
IT
TE
EM
PE
Cıva Buharıyla Sifiliz Tedavisi
1
ST
IT
U
SU
“Sahte bilim”in karakteristik özellikleri
Rory Coker, Distinguishi ng Science and Pseudoscience, www.quackwatch.com
• İspat etmeye çalışmaz, ikna etmeye çalışır
• İnançlara ve imana hitab ederek saf değiştirmeye zorlar
!
• Güvencesi kişisel beyanatlar ve hikayelerdir
• Literatürü (eğer denebilirse) sade vatandaşa yöneliktir
• Araştırması (eğer varsa) istisnasız sallapati yapılmıştır
IE
N
Standartları, ölçüm hassasiyeti, validasyonu yoktur
Başarısızlıklar göz ardı edilir, mazeret ileri sürülür
• Bilinçli olarak detaylar gizlenir ve mistik bir hava verilir
R
YI
• İleri sürülen iddia hiçbir suretle terk edilmez, değiştirilmez
SI
SA
LC
G
IL
LI
K
ER
BI
KO
LI
N
M
SE
LE
• Hiçbir ilerleme olmaz, somut bir ürüne varılmaz
EM
PE
“Gerçek” (Kanıta Dayalı) İlaç
C
EN
R
O
G
H
AC
ET
IT
TE
• 100.000 molekülden 1 adet
• 200-800 milyon Dolar
• 7-12 yıl
• İyi Klinik
(Araştırma)
Uygulamaları
• 4.000 – 12.000 insan denek
• Etkin, güvenli, uygun (maliyet)
2
1. Cevaplandırılabilir klinik soru sormak
ST
IT
U
SU
Kanıt
piramidi
Kanıta-dayalı Tıp Uygulamalarının
Beş Adımı
Meta
analiz
Randomize
kontrollü çalışma
2. Mümkün olan en kaliteli kanıtı bulmak
Kohort çalışması
3. Kanıtları “kritik” olarak değerlendirmek
IE
N
Olgu-kontrol çalışması
4. Kanıtları uygulamaya koymak
Olgu raporu
5. Performansı izlemek ve değerlendirmek
SI
SA
LC
G
IL
LI
K
ER
BI
KO
LI
N
M
SE
LE
Hayvan verileri, in vitro çalışma, vd
Kanıta Dayalı Tıp - SIGN kriterleri
EM
PE
http://www.sign.ac.uk
(Scottish Intercollegiate Guidelines Network)
IT
TE
1++ Yüksek kalitede meta analiz, randomize kontrollü çalışmaların
(RKÇ) “review”ları, yan tutma ihtimali çok düşük RKÇlar
O
G
R
EN
C
ET
AC
H
YI
R
“Editorial”, klinik görüş, vd
1+ İyi yapılmış meta analizler, RKÇların “review”ları, yan tutma
ihtimali düşük RKÇlar
1- Meta analizler, RKÇların “review”ları, yan tutma ihtimali yüksek
RKÇlar
2 ++
Vaka kontrol ve kohort çalışmalar ın
yüksek kalitede “review”ları ......
A düzeyi kanıt
B ...........
C .......
2 + .......
2 - .......
3 .......
4 Uzman görüşü
D .....
3
“Kanıta-dayalı tıp sadece
meta analizler ve randomize
denemelerden ibaret değildir.
Sorduğunuz klinik soruya
yanıt olabilecek
mümkün olan en kaliteli
kanıtın aranmasıdır”
SI
SA
LC
G
IL
LI
K
ER
BI
KO
LI
N
M
SE
LE
R
Sackett ve diğ. Editorials:
Evidence based medicine: what it is and what it isn't
Br Med J 312: 71-72, 1996
YI
IE
N
ST
IT
U
SU
http://www.cochrane.org
IT
TE
O
G
R
EN
C
ET
AC
H
“Dışınızda var olan
kanıtlar size bilgi verir.
EM
PE
http://www.nice.org.uk
Ancak, tecrübelerinizin
yerini alamaz”
Sackett ve diğ. Editorials:
Evidence based medicine: what it is and what it isn't
Br Med J 312: 71-72, 1996
4
ST
IT
U
SU
Bir “İnsan Hakları”
sorunu
yaşlıların kanıta-dayalı
Çocuklarda
tıp uygulamalarının
az sayıda olması
insan hakları ihlalidir
BMJ 327: 1459-1461, 2003
(The Best Medical Practice)
EN
C
IT
EM
Hastaya
özgü durumlar
O
G
H
Etik
kaygılar
Hastanın
tercihi
AC
ET
Bulunan
Kanıt
R
TE
PE
En İyi Tıbbi Ugulama
SI
SA
LC
G
IL
LI
K
ER
BI
KO
LI
N
M
SE
LE
R
YI
IE
N
Dolayısıyla, çocukların
yaşlıların kanıta-dayalı tıp
uygulamalarının ürünü olan
daha iyi ilaçlarla tedavi olmayı istemek
en doğal haklarıdır
5
6
EN
YI
SE
N
KO
ST
IT
U
SU
IE
N
R
LE
M
LI
BI
ER
IL
LC
K
LI
G
SA
SI
EM
IT
C
PE
TE
ET
AC
R
O
G
H
ST
IT
U
SU
SI
SA
LC
G
IL
LI
K
ER
BI
KO
LI
N
M
SE
LE
R
YI
IE
N
"Pseudo" bilim
EM
PE
Sahtebilimin Yedi Belirtisi
1. Buluş önce medyaya açıklanır
IT
TE
2. Mucit tek başına keşfetmiştir
4. Güç odakları mucidi baskılıyordur
EN
AC
5. Bilimsel etki saptanma sınırındadır
C
ET
3. Buluş bir tesadüf sayesinde olmuştur
R
7. Buluş asırlardır bilindiği için saygındır
O
G
H
6. Etki yeni bir doğa kanunuyla açıklanır
Robert L. Park, Seven Warning Signs of Bogus Science
http:\\www.quackwatch.com
7
18 Ocak 2005, Milliyet
ST
IT
U
SU
Şarlatanlık Konusunda Yanıltıcı Önyargılar
Şarlatanlık kolay anlaşılır
Sadece akılsızlar kurban olur
Devlet bizi şarlatandan korur
IE
N
Alternatif tıp bilimselleşiyor (?)
R
YI
Minör şarlatanlık zararsızdır
C
EN
R
O
G
H
AC
ET
IT
TE
EM
PE
SI
SA
LC
G
IL
LI
K
ER
BI
KO
LI
N
M
SE
LE
Stephen Barrett, Common Misconceptions About Quackery
http:\\www.quackwatch.com
8
ST
IT
U
SU
Lancet 361: 2017-2023, 2003
SI
SA
LC
G
IL
LI
K
ER
BI
KO
LI
N
M
SE
LE
R
81 788 patients Vitamin E no effect
138 113 patients Vitamin A mortality increased
YI
IE
N
Sarı Kantaron
IT
TE
O
G
R
EN
C
ET
AC
H
Mesleki bıkkınlık
Düşük mesleki saygınlık
Maddi kazanç dürtüsü
İnançların aklı ele geçirmesi
Gerçekle yüzyüze gelme şoku
Peygamberlik dürtüsü
Paranormal eğilimler
EM
PE
Sağlık Profesyoneller i Neden Şarlatanlaşırlar ?
(paranoid-psikopatik kişilik, konversiyon fenomeni)
William T. Jarvis,
Why Health Professionals Become Quacks
http:\\www.quackwatch.com
9
ST
IT
U
SU
Sahte bilim ürünü tedaviler
neden işe yarıyormuş gibi algılanır?
• Hastalık doğal seyrini izleyerek hafiflemiş olabilir
• Bir çok hastalık dönemseldir
• Plasebo etkisi öne çıkmıştır
• En başta tanı-prognoz konusunda hata yapılmıştır
IE
N
• Geçici duygulanım iyileşmeleri “tedavi” olarak algılanır
• Hastanın psikolojisi hüküm verme hatası yaptırabilir
C
EN
R
O
G
H
AC
ET
unproven
IT
TE
EM
PE
SI
SA
LC
G
IL
LI
K
ER
BI
KO
LI
N
M
SE
LE
Barry L. Beyerstein, www.quackwatch.com
YI
R
• İyileşen kişiler bunu “asıl tedavi”ye bağlamazlar
These statements
have not been
evaluated by FDA
This product
is not intended to
diagnose, treat,
cure or prevent
any disease
10
Bu ürün
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın izni
ile USA’den ithal edilmiş olup
ST
IT
U
SU
Ufak puntolu alt-yazılara dikkat ediniz !
SI
SA
LC
G
IL
LI
K
ER
BI
KO
LI
N
M
SE
LE
R
YI
IE
N
ilaç değildir
C
EN
R
O
G
H
AC
ET
IT
TE
Reçetesiz satılan ilaç..!
Tayvan’da 8 hastane
2609 “Çin İlacı”
% 23.7’sinde
EM
PE
Tezgahüstü (OTC) İlaç
Asetaminofen,
Prednizolon, Kafein
Hidroklorotiyazid,
İndometasin
http://meds.queensu.ca
11
ST
IT
U
SU
Sahte İlaç
(Counterfeit drug)
Sibutramin
eklenmiş
Çin İlacı:
“.. kasten ve sahtekarca
üretilmiş, etiketinde yazan
özelliklere uymayan
IE
N
Zayıflatıcı Yosun
ürün”
World Health Organization, Fact Sheet 275, November 2003
YI
http://www.who.int
SI
SA
LC
G
IL
LI
K
ER
BI
KO
LI
N
M
SE
LE
R
Substandard and counterfeit medicines
Memleketimden insan manzaraları..
IT
C
EN
R
O
G
H
AC
ET
TE
Speak up
Ask questions
Find the facts
Evaluate the effects
Report adverse events
EM
PE
"Sahte İlaç"la mücadele ederken..
12
13
EN
YI
SE
N
KO
ST
IT
U
SU
IE
N
R
LE
M
LI
BI
ER
IL
LC
K
LI
G
SA
SI
EM
IT
C
PE
TE
ET
AC
R
O
G
H
SE
N
M
KO
LI
ER
BI
K
IL
LI
LC
G
SI
SA
IT
TE
EM
PE
Bilim versus "Pseudo"bilim
O
G
R
EN
C
ET
AC
H
YI
ST
IT
U
SU
IE
N
R
LE
Memleketimden insan manzaraları..
14
EN
YI
SE
N
KO
ST
IT
U
SU
IE
N
R
LE
M
LI
BI
ER
IL
LC
K
LI
G
SA
SI
EM
IT
C
PE
TE
ET
AC
R
O
G
H
“Sahte bilim”in çirkin bir yüzü vardır !
15