ıstanbtjl mahkemesı

$er'iyye Sicillerine Gore
irtanbul Tarihi
ISTANBTJL MAHKEMESI
Iztl{umaralt
$ER'IYYE SICILI
Tarih : rz3r-rz3z /1816
-firy
Metni HazrcIayan: $evki Nezihi Aykut
Halil Inalcrk Aragtrrma Projesi
PROJE
BILIM KURULU
Onursal Bagkan:
Heril
INercrK
NunHeN AresoY
Asurr EviN
Cpuer Kereoen
Gurnu Npcipodru
Editor: NEJorr Enrud
Koordinator: ZEyNnp Tenru Enrud
Packard Humanities Institute ve
Sabancr Universitesi'nin
iebirligi ile
Sabancr Universitesi Yayrnlan
J
$er'iyye Sicillerine Gore istanbul Tarihi
isreNsul
MAHKEMESI r2r NUMARALT SER'iyvE sicir-i
Metni Hazrlayan: $evki Nezihi Aykut
O Sabancr Universitesi zoo(',
Taruttm Qin yaptkcak fusa ahnnkr drymda,
lq)rncmrn ltazit izni olmakszm h4bir yrintemlr gogalnkmaz.
ISBN: 975-\6233-x
Birinci Basrm: iscanbul, Ekim zoo6 (r5oo adet)
Yayrn Yonetmen i: Zafer Karaca
S.U. Proje Sorumlusu: Berna Hartoka
Grafik - Uygulama: lTasarrm
Fotoiraflar: Ersin Alok
Thsanm: Dean Bornstein, DavidW. Packard
Yazrhm: David W. Packard, Wilkins Poe, Steve Waite
Cilt Balkan Ciltevi
Basrm: Promat Basrm Yayrn A. $.
Sabancr Universitesi
Orhanh, Tuzla 8t4z+- istanbul
y av
inlar @s ab an c iun
iv.
e
du
htrp://vav]ffi:':l:T.'.Hv.edu
NSOZ
$eyhtilislim'a bagh mahkemelerde tutulmug gegidi davalara ait onbin kadar defter bugun Istanbul
Mtifttilri$ i't" bafh bir argivd e muhafaza olunmaktadrr. Bu defter koleksiyonu iginde ismnbul, Uskudar,
Eyrip ve oteki kazalara baiL mahkemelere ait ger'iyye sicillitr argivin btiyuk krsmrnr olugturur.'
$er'iyye sicillerinin Osmanh hukuku, sosyal ve ekonomik tarihiizerinde son derece zenginbir kaynak
olug niteligi, r93o'lardan beri anlagrlmrg ve gehir mtizelerinde saklanan bu defterlerin btiyuk krsmr bugun
Milli Kuttiphane'de (Ankara) toplanmrttrr.
Ta.nzimat doneminde, idarede Batr kanunlarmrn uygulanmaslna bir tepki olarak II. Abdtilhamid
donemin de, r894'de islimi kaynaklarrn incelenmesi ve fetvalarrn dtizenlenmesi igin $eyhtilislimLia ba$h
bir $er'i sicillAt argivi ile bir ktittiphane vticuda getirildi. En eskisi , t5r1.' tarihli Usktidar defterinden (no.
4ooz) rgz4'de $er'i mahkemelerin kaldrnlmaslna kadar gSzo $er'i mahkeme defteri, mahkeme kararr
(i'hm), hukuki hriccetler ve Bib-r Ali'y. yaztlan (mar0z) belgelerini iqerir. Bu defterler iginde veya ayrr
defter halinde miras taksim belgeleri (tereke, muhallefit) bulunur. Tereke kayrdanntn, yaLnn ilgililerden
mahkemeye bagvuranlar, veya yetimleri kapsadrgr unutulmamahdrr. Kadr, yalnv bir adli yarglg olarak
kigilere ait anlagmazhHar veya suglular hakkrnda kararlar vermez; yahut ticaret hukuku ve medeni hukuka
ait igleri (evlenme, boganma, miras taksimi) gormez; aynL zernanda bugun belediye reisine ait bir cakrm
gorevler, pazat nizamlarr (narh tayini ve fiyatlann kontrolu, ihtislb) ingaat ve gehrin temizlik igleri, gehrin
genel asayigi de onun sorumlulufu altrndadrr. Keza, kazada hrikrimet kararlannr yerine getirme ve vergi
tahsilatr igleri de kadrya emredilir.' Kadr'nrn genig gorevleri gozonune ahndrfnda, sicillerin hukuk, idare,
sosyal ya;am bakrmrndan egsiz onemi anlagrlrr.
Bu argiv mal'emesini ilk kez Amasla Tarihi yazar: Huseyin Hiisamettin (Yagar) kullanmlg ve daha
sonra Osman Nuri (Ergin) bu malzemeden istanbul Belediyesi uzerine olan eserinde yararlanmrg, belge
yayrnlamrgtrr.l
$er'iyye Mahkemesi sicil defterierinin yerel mrih igin egsiz kaynak niteliii nedeniyle, r93o'tarda
Halkevleri e&inlikleri arasrnda bu belgelerin yaytnlanmasr ve yerel tarih aragtrrmalan ele airnmrgtrr. Bu
gibi belgeler, belli bagh gehirlerimizin (Bahkesir, Bursa, Gaziantep, Isparta, Kastamonu, Konya, Kutahya
vb.) Halkevi Dergilerinde yayrnlanmaya baglamrg; sicillere dayanan onemli monografiler negredilmigtir
(mesela Q.agaray Ulugay'rn Manisa'da egkiyahk ve esnaf tizerindeki yayrnlarr). Biz, rg4z'de (,,{. U. nfCf
Dergisi, r-r, 89-96) v" r954'd" (i. U. iktlsat Faktibesi Mecmuast, XV r-4, jr-7j) yayrnlanan yazrlanmtzda
ger'i1ye sicillerinin tarih bakrmrndan onemine dikkat gekmeye gahgtrk.
ilkirr, 1947'de Fatih donemi aragtrrmalartyla ilgili olarak Bursa $er'iyye sicilleri uzerinde gahqmaya
bagladrk. ry4o'larda Bursa Muzesi'nde bir hi.icrede perigan bir halde bulunan sicillerin onemi hakkrnda
Egitim Bakanhgr'nrn dikkatini gekmigtik. Bunun tizerine Fatih doneminden baglayan ve 827 ciltten olugan
bu onemli koleksiyon, Topkapr Sarayt Mizesi'nde cilt atolyesine gonderilerek onanlmrg, ciltlenmig ve
i Mtizesi'nde aragttrtcrlarrn yararma sunulmugtur.
Daha sonra istanbul Mrifttiltilu argivinde 629 cilt halinde mevcut Eyiip Sicil defterlerinden segilerek
belgelerden bir y^ylnserisi meydana getirmek izere,TarihVakfi'na bagL bir proje olugturduk. Neticede ug
Bursa Arkeolo
j
VII
IsreNBUr-
Mnrrrsussi rzr. $un'iyys Sicir-i
defterin cizedemeleri AhmetHezarfen araftndan yeylnehazrclanmrgtrr. TC. Ktiltur Bakanhir bu projeye
mali destek sailamrg olup Tarih Vakfi'nca yayrnlanmasr beklenmektedir.
istanbul Mtifttiltifri'ndeki $er'iyye sicilleri iizerinde gahgmalare rg1o yrllarrnda bagladrk ve ornekler
yavnladtk (bkz. "Ottoman Galata", Premiire Rencontre International sur I'empire Ottoman et lnTurquie modernq ed.
E. Eldem, istanbul r99r).
Burada yeyl.rre bagladrgr-l, itt-bul $er'iyye Sicilleri serisi igin ilk proje, taraftmtzdan r99o'larda
ortey^ aulmtg, bunun igin bir kurul olugturulmugtu (oteki tiyeler: Nurhan Atasoy, Gtilru Necipo$lu,
Cemal Kafadar, Abdullah Kuran, ZaferToprak). Bu proje igin ong6rtlen vakrf kurulamadr; onun yerine
istanbul Universitesi Edebiyat Faktiltesi Dekanr Nurhan Atasoy, projenin Faktilte Sanat Tarihi Aragrrma
Merkezi'ne bagL bir proje olarak uygulanmasrnr onerdi; r99o'da Kog Vakfr'nrn destefi ile proje gahgmalan
bagladr. Bu arada Halil inalcrk, Nurhan Atasoy, Cemal Kafadar, Gtilru Necipoilu'ndan olugan yeni bir
bilim kurulu tegkil olundu. ilki.r, Mtifttiltik argivinden segilen tig defter tizerinde, tespit edilen kurallar
gergevesinde okuma ve bilgisayara yi.i{deme igi Aragurma Merkezi'nde Tulay Artan, Zeynep Tlrrm ve
Do$an Yavag tarafindan baglauldr. Daha sonra ryg1'de Universite ogretim tiyelerinden olugan bir grup
uztnnmr, segilen yedi defteri okuma ve yayuna hazrrlama igin gahgmaya bagladr.
tggo'da Cemal Kafadar ve Gtilru Necipoilu transkripsiyon alfabesine gevrilmig mednleri bilgisayar
vasrtasryla indeksleme ve harita dzerinde igleyerek istanbul tarihi dokusunu gorsel olarak tespit etme
tasanslnl onerdiler. Bilim Kurulu, ilk proje gergevesinde olarak bu tasarlyl onayladr ve tasarl igin
okunacak siciller Kafadar'rn isteii izerine, gehrin ilk ayrrntrL sokak haritalannrn bulundugu rg. ynryl
baglarrndan segildi. Cemd Kafadar ve Gtirlru Necipoflu Pro[ Howard Burns'rn Vicenza gehri tasansrnln
ornek alnmasrnr onererek, Harvard Aia Han Mimari Tarih Programr btitgesinden fon safladrlar. r99o
yaztnda MIT universitesinden bir "data structuring" trzrrrerrr davet edilerek tasannln teknik yap$l
:drzerine gaLgmalar bagladl Harvard Aga Han programrnm r99o'dan itibaren yedi yrl stiren mali deste$inin
yan$rra, Lgg)-g4'de Cenevre'de bulunan Aia Han KilttirVakfr tarafindan saglanan fonlar sayesinde uzrrran
okuma ekibi gaLgmaya bagladr, ve bu gahgma igin ry94de Kog Vakfi'nrn mali destefiyle yeni bilgisayarlar
ahndr.
HazrLanan defterlerin metinleri Halil inalcrk tarafindan gozden gegirildikten sonra, y^yLn iglerinin
tek elden yuniti.ilmesi igin Nejdet Ertui genel editor segilmig ve koordinasyon igini de Zeynep Thrrm
ustlenmigtir. Proje kapsamrnda mrihi bir ismnbul haritasrnrn ilk orneii Eskigehir Anadolu Universitesi'nde
dijitize edilmig, harita galgmalarrna Harvard Universitesi'nde ryg4'ten bu y{La devam edilmigcir. Btipik
ktiguk anrdan igeren haritanrn sradan insanlann konut ve igyerleri ile genigletilmesi dtigtintilmektedir.Veri
bankasr btiyudtikge, gehrin birkag
y"ryilkmrihini,
devir devir, semt semt, mahalle mahalle, hatta malzeme
elverdi$ince ev ev, haritada ve ekranda gcistermek mtimktin olacaknr.
projenin devamr igin fon
araitrrma faaliyeti sonucunda, ABD'nde Packard Humanities Institute (PHI)'rn mali desteiini sallamrg
bulunmaktadrr. Bir bilim orgiitti olan PHI, bilgisayar kullanrml ag$ndan gok ilging buldugu bu tasarryr
mali agrdan desteklemekle kalmayrp kadrolarmm teknik becerileriyle de yardrm etmeyi stirdtirmtigttir.
PHI, Cambridge'de (ABD) satrn ahp vakfetti$i aragtrma projeleri binasrnda bu tasan igin ofis mekanlarr
avrmrgtrr. Boylece, Gi.ilru Necipoglu ve Cemal Kafadar'rn gabalarl sonucu, istanbul $er'iyye Sicilleri
iizerinde gaLgmalarlrrrtz uluslararasr bilimsel dtizeye erigmig bulunmakmdrr. Nitekim zoor yth Mayrs
Bilim kurulu tiyesi Cemal Kafadar yay:lra haz:r defterlerin
yay:r;rl ve
ayrnda, Harvard Universitesi ve Berkeley Universitesi igbirli giyle, Harvard Universitesi'nde Cemal Kafadar
VIU
IsreNBUr Menrrussi rzr. $sn'iyyr Siciri
tarafindan dtizenlenen uluslararasl workshop'a dtinyanrn gegitli tilkelerinden $er'iyye Sicill ei izerine
galgur bilim adamlan katrlmrglardrr.
Son kez, Sabancr Universitesi, projeninTtirkiye bilimsel faaliyederi igin onemini mkdir ederek Kurul
igbirligine karar vermit; rggg yrhnda bir igbirli$i sozlegmesi imzalanm$i o srrada Sanat ve Sosyal
ile
Bilimler Fakultesi Dekanr olan Ahmet Evin komiteye tiye olarak katrlmayr kabul etmigrir. Hazrrlanan
metinler Sabancr Universitesi yayrnevi tarafindan basrlmakmdrr.
Bu projeyi baglatan ve ilk yedi defterin yayna hazrrlanmasmda emefi gegen Halil inalcrk, Bilim
Kurulu kararryla onursal bagkan segilmig ve projeye "Halil inalcrk Aragtrrma Projesi" adr verilmigtir. Bilim
Kurulu, yeni bagkanr Nurhan Atasoy idaresinde galgmalarlnr stirdrirmtigtr.ir.
$irndiki halde istanbul tarihi, Osmanh gehircilifi, sosyal ve ekonomi tarihi konusundaki bu genig
kapsaml projenin devamr igin gerekli onlemler ahnmrg; proje sallam temellere oturmuttur. Projemiz,
kugkusuz Ttirkiye ve dtinya bilimsel faaliyederi arasrnda en onemli projelerden biri olarak devam
edecekdr.
Halil inalcrk, lHazftan zooo
r.
$er'irye sicil defterleri uzerinde genel olarak, bkz. Ahmet Akgtindtiz, $er'i1tw Srcilbri; Mahiyti,Toplu Katalogu ve Segme Htikiimbr,
(Turk Diinyasr Aragtrrmalarr Vakfi, isanbul 1988), c. I, s. 6v$. Bu eserde Turkiye'de mevcut $er'irye sicil defterlerinin bir
katalogu verilmig (s. 83-zr5); bu arada $eyhtilislAm'a balh iscanbul'a ait defterler gosterilmigtir (s. 85-r66).
L.
Kadrnrn yecki ve gorevleri hakkrnda bkz. H. inalcrk, "istanbul: An Islamic City", Journal oJ Iskmk Studies (r99o);
Kadt Sicilbri lSgrndaElup'te SoslalYaSam (TarihVakfrYayrnlarr, istanbul 1998); A. Akgundliz, a.g.e, c. I, s.9-8r.
).
Meelb-i l.Jmftr-i Bebdje, (istanbul r9z8), c. I.
IX
d.Yiizll
FOREWORD
The Ottoman Court Records Project aims to organize the ocean of information in the sharia court
records of Istanbul towards a deeper understanding of the history of that ciry and to collaborate with
colleagues working on similar archives pertaining to other cities that were once administered within the
Omoman imperial system. The project was launched in r99o when Nurhan Atasop Cemal Kafadar, and
Gulru Necipoglu joined forces with Halil Inalcik, the doyen of Ottoman studies, who had pioneered the
use of these sources as early as the r94os.
ApproximarcTy ten thousand volumes (defters) survive from the proceedings of the courts of Ismnbul
during the Ottoman era, and each volume contains several hundred case entries. Despite some gaps due to
fires or physical damage, the defters constitute one of the most complete series of its kind for any major
ciry of the world from the sixteenth to the early twentieth century. The collection was housed in the headquarters
of the Mufti of Istanbul,
also known as the Sheikhulislam, when Abdtilhamid
decided to have the records bound and organized chronologically for each
II (tfi76-
r9o8)
of the district courts that func-
tioned within the metropolis. These archives have remained in the same building during the republican era
when secularization of the legal system has rendered the sharia courts themselves obsolete.'
The court records are of inestimable importance for reconstructing the fabric of social and economic
life of a ciey that was the capital of an empire that covered most of the Middle East and southeastern
Europe for the better part of four or five centuries. They arc vital for understanding critical aspects of
the political, administrative, Iegal, economic and social structures of the empire and their transformation
over time. The kadis, who presided over these courts, were more than merely judges in the strict sense of
the term. They also performed a variety of notarial and even some mayoral functions, and the registers
therefore contain not only details of pleas entered and decisions rendered, but also registration of properties, certification of official and private documents, recording of business transactions, and information
on economic matters such as prices and taxes. The cases heard by the kadis cover a broad range of issues,
including marriage and divorce, disputes over inheritance or among neighbors, business partnerships and
licensing agreements, petitions from individual proprietors and guild members, and crime. The parties
included rich and poor, men and women, Muslims and non-Muslims alike.'
Our prim ary goal. has been to edit and publish the defters, both in print and in electronic format.
Since this will be the first full publication of an Ottoman court register with scholarly transcription and
facsimile, we have pondered carefully the appropriate conventions and protocols for editing such a corpus,
hoping to contribute to the ongoing refinement of the scholarly toolkit of Ottoman studies. This phase
of our project is limited to the courts of "Istanbul itself" (the ciry intramuros), but we hope eventually
to include the courr records of other townships that were part of the metropolis stretching across land
and water to Eyup, Galata, and Uskudar, which can boast of the earliest extant defters in all of Greater
Istanbul, going back to r5rl, and to glean other kinds of records as well. Beyond Ismnbul, we hope that
the project will serve as a model for research projects on other cities under Ottoman rule-e.g., Aleppo,
Cairo, Jerusalem, and Sarajevo-where similar records exist in abundance and await organization.l
XI
IsreNBUr- MAHKEMEST rzr. $rR'iYve
Sicili
A sccon.i component of the project involves mapping the information in these records to provide a
graphical illusrration of rhe social ropography of Istanbul between the sixteenth and nineteenth centuries.
Mrrny .lgcuments involve real estace transacrions and provide indicacions as to the locations of ProPerty.
-l-6is
information can be used to establish the physical coordinates of residential and corrunercial units
es well as public buildings, including borh the monumenral structures and more modest ones among
will
mosques, churches, synagogues, or baths and founcains.We hope that the computerized databases
enable researchers ro arrive at a picture, for example, of what kinds of shops a Particular neighborhood
were the
had, how rents for homes or shops fluctuated, who were the occupants of various buildings, what
times,
patterns of ownership in various quarrers of the ciry, how many marketplaces existed at different
and how street networks changed over the centuries.
The earliesr exranr map of the ciry providing a detailed layout of streets and blocks dates ftom n1z
A.H. (rg16 - r7). Accordin dy, *" decided ro begin our study and publication with defters from that year.
We have already digitized,the map of 1816 -17, as well as some other historical maPs' and we are working
to
on exrracting rhe relevant information in the sijills as well as gathering further data from other sources
team
be locared on che maps in order ro capture the social fabric of different neighborhoods. The project
basis
the
on
is also mapping dramacic evenrs such as fires and revolts as they unfold in space and time,
of sources that combine narrative accounts with demiled topographic information, so that we acquire an
and
und.erstanding of not only those events themselves but also the transformation of the neighborhoods
from the
streers that constituted rheir serring. Meanwhile, we have turned our attention to earlier defters
sevenreenth and eighreenth centuries, some
of which
we are now preparing for publication.
and it is
In all this activiry since r99o,we have been forrunace to receive the support of various institutions,
Art Historical Institute
a pleasure ro acknowledge their conrributions. Among academic institutions, the
of Istanbul Universicy (dtrring the deanship of Nurhan Atasoy) and the Aga Khan Program for Islamic
Art and Architecrure ar Harvard Universiry (under the directorship of Gulru Necipoilu) have provided
Studies
a home ro cerrain componenrs of rhe project in its early stages. The Center for Middle Eastern
including Pttbat Harvard Universiry and Sabanci University continue to collaborate on various asPects'
Center),
lication. We are also indebted ro rhe muftiship of Istanbul and to ISAM (the Islamic Research
allowing
which is the home of a microfilm collection of rhe whole archive of Istanbul court records, for
us access to the materials we have been working on.
In terms of fundin !, weremain grateful to the Kog Foundation inTirrkey and the Aga Khan Foundation in Geneva for their supporr in the critical early phases of the project. Above all, we have been blessed
(PHI),
since 1999 wirh the generous and consisrenr parrnership of the Packard Humanities Institute
at
which enabled us to work with a Iarge number of comperent readers from among senior academics
differenr universiries, whose narnes will appear on the tide Page of each volume.
pHI's supporr extends from financial and rechnical assistance to scholarly collaboration, and it has
d.u.lop rhe projecr in new direcrions. Upon David W. Packardt suggestion, for instance,
here as a
we decided ro inuod.uce a new appararus, namely a context-sensitive concordance (appended
CD and to be updared in some of che furure volumes), for which software had to be developed that
symbols
would function in conformiry with our rranscription system. The elaboration of the menu of
encouragement'
to indicate differenr rypes of editorial interventions was, likewise, the outcome of his
enabled us ro
XII
IsTINBUI- MeHreMssi rzr.
$r*'iyyr Sicili
Work is in progress to publish a full English translation of the first volume in print, and selections from
future volumes, in order to make these rich sources available to students of comparative law and to nonspecialists around the world. For the time being, such users may benefit from the bilingual table of contents that is here provided. These innovations, as well as the ones we hope to introduce in the future, such
as software for lemmatization and proofreading for Ottoman Tirrkish, would have been unimaginable
without our collaboration with PHI, which we have been fortunate to enjoy thanks to the institutet
enlightened vision of the nature of scholarship and a shared desire to contribute to the international
enterprise of Ottoman studies.
Cemal Kafadar
Istanbul, zoo4
Ahmet Akgundirz, $er'iyye Sicilleri: Mahiyeti, Toplu Katalogu ve Segme Hrikrimler (Ttirk Dtinvasr Araqtrrmalarr Vakfi,
Istanbul, 1988), I:85-166 provides a vear-by-year catalogue of the defters of the courts of Istanbul in chat archive. Bur note
rhat it overlooks several dozen defters, also of the courts of Istanbul, that are in the National Library (Milli Ktittphane) in
Ankara (transferred there from theTopkapi Palace Archives). Some of those defters are being read at Harvard University for
r.
our project.
z. On the functions of the kadis and the courcs, see Halil Inalcik, "lstanbul: An Islamic City)'Journal of Islamic
(r99o); and idem., "Mahkama," Encyclopedia of Islam, new ed., s.r'.
Studies
3.FordifferentSyriancities,forinstance,z16rdeftersarelistedinCataloguedesregistresdestribunauxottomansconservds
au Cenrre des Archives de Damas, ed., Brigitte Marino and Tomoki Okawara (Damascus, 1999).
XIII
I B VE
rg. ASIR $ER'iYYE :rcrLLEni
YAYIN ILKELERI
I.
Turkge fiil gekimlerinde ve takrlarda gagdag ttirkge esas almmlttlr: olmayup-olmayrp, idup-edip,
geliip-gelip, oldr-oldu, mecmu'r-mecmo'u, idecegi-edecegi gibi.
2.
Kelimelerin asli harfleri aynen yaztlmry, ancak agairdaki gibi ttirkqe kelimelerde
de$igtirilmigtir: Ata-ada, tokuz-dokuz, ton-don.
).
Kelime bagrnda ve sonunda bulunan elif-hemze gosterilmemig, ancak ayrn gosterilmigtir.
4.
Sonu iki sessiz harfle biten kelimeler bir kuruma isim olmugsa veya ttirkge ek almrgsa iki sessizin
araslna uygun sesli harf konulmuttur: vakrf menzil, nazrc-t uakrf, defter-i vakrf gibi; ya da galrslarr,
zikirleil, mezkurii'1-isim, migil, migilleriyle, vecih, kelif, sehim, rehin, nakid, bezir, gehir, vezin gibi.
Ancak kelime sesli harf ile baglayan trirkge bir ek almrgsa veya bir turkge fiille tamamlanryorsa bu
durumlarda iki sessiz araslna sesli konulmamrgtrr: vakflfr harabrnr mocib, uakf olup, habs edip, vezn
olunmak gibi. Tarnlamalarda, iki sessiz harf ile biten tamlanana, ttirkge ek almadrfr veya turkge bir
fiille tamamlanmadrfr durumlarda, mesela tarnarnr arapga olan ibarelerde, sesli harf konulmamlttlr:
teberru'an li'l-vakf gibi.
).
t
harfi
d ile
Kelimenin sonunda kullanrlan -ye harfi ismin -i haline delalet ediyorsa uzatrrra gosterilmeden
yazimrgt;rr zikrT ati-Vikri ad gibi. Ancak kelimenin sonundaki -veharfi, arapgada mensubiyet bildiren
-ye ise uzatrrra gosterilmigtir: istanbul hrsni ebvibrndan gibi.
6.
Kelime sonundaki mensubiyet bildiren -ye harfi geddeli okunmugtur: 'Osmaniye'den 'Osmaniyye,
Stileymaniye'den Stileymaniry", ger'iye'den ger'iyye gibi. Digil isimlerde, ozellikle cali masdar
durumunda da bu kural gegerli tutulmugtur: hurriyyet, tevliyyet, temgiyyet gibi. Sonunda mtiennes
-teti bulunan tesmiyye, tevLiyye, enfryye gibi kelimelerdeki -ye harferi de gedde ile okunmugtur.
7.
Sonu iki aynr harfe biten ve tamlamayla devam etmeyen ya dakrsaca son harfinde durulan kelimelerde,
harferden biri yaztlmarmttlr: hacc-hac, grbb-grb gibi.
8.
9.
ALtZ
"
kabZ gibi yakrn ifadeli olan ibarelerde -ve tercih olunarak abz vekab| geklinde yazrlmrgtrr.
Azel isimlerde butun uzatrnalar gosrerilmigcir: ibt"hi-, isma'il, Y6rgi, Toma, Todori gibi. Ozellikle
gayr-i rnuslim isimlerinde defteri tutan katiblerin duyduklarr gibi yazdt}Jan ve yoresel soylenig
farklrlrklan oldufu bilindiiinden, btitrin uzatmalar belirtilmig, uzatma olmayan harfer ise -a- veya
-e- geklinde okunmu$tur: Ker6pe, Pereddmoz glbi. Ancak gayr-i miislim isimleri :dzerine yaprlan
aragtrrmalarda okunuglarr kesinlik gosteren isimlere bu bilgiler rqrirnda sesli harfler konulmugtur.
Manok, Peraggeve, Metro, Yeneko, Yuan olarak da okunabilen isimlerin Manuk, Paragkeva, Mitr6,
Yaneko, Yoan olmasr gibi. Yalnrz, turkge kelimelerde uzatmalar gosterilmeyip, transkripsiyon harfleri
kullanrlmrgtlr: Tursun, akrntr gibi.
XV
isroNBUr Mnnrsnassi rzL. $r*'iyyr Siciri
Ozrlisimler
ve
niteleyiciler (gahrs
ve yer) hal ve
iyelik eklerinden kesme igareti ile ayrrlmrgtrr: Ahmed'ifr,
Anadolu'da, Balat'da, Ahmed Efendi'nifr, 'Ali Aga'nrfr, 'Ayige Uacun ufr, Htiseyin Beg'iff, $erife Uadice
Hanrm'rfr, Balat kaprsr'nda gibi.
Allfi
ismi -li ve -bi cer harferiyle birlikte oldugunda kesme igareti kullanrlmayLp, dofrudan billah,
lillah, bismillah geklinde yazrlmrgtrr.
Millet
r3.
ve
dil isimleri ktigtik harfe baglatrlmrgtrr.
Harf-i tarife
baglayan isimlerde
harf-i tarif satrr bagrnda olmadrkga kuguk harfe yazrknrytrr: el-Hec
Mahmad gibi.
birinci kelimenin ilk har6 btiyuk sonraki
kelimenin ilk har6 ktiguk yazrlmrgtrr: Divan-r htimryrrn, Barutbane-i 'imire, Topfrane-i 'amire,
Bagmuhasebe kalemi, Asitane-i'aliyye gibi. Ancak tamlamah gehir isimlerindeki buttin kelimelerin ilk
harfleri btiyuk yazrlmrgtrr: Bender-i Kili gibi.
r4. Birden fazla kelimeden olugan yer ve miiessese isimlerinde
r5.
Meslek isimlerinde -ci eki tercih olunmug (simidci gibi) ve biitun meslek isimleri ktigtik harfe
baglatrlmlgtlr: bakkalYorgi, muh2rr Silih Bege, ketltida Ahmed gibi. Satrrbaglarrnda, gahitler krsmrnda
ve (vakrf gibi) bir kurumun ismi iginde gegtiklerinde, meslek isimleri btifik harfe baglatrlmrttrr.
Ancak gahidin meslefi ilk srrada yer almamrgsa yine ktigtik harfe belirtilmigtia gtinkti her qahit bir
satrr olarak deierlendirilmektedir. Muh2rr Salih Bege, $alth Bege, muh2rr gibi.
16.
Mahalle, vakrf, cami, mescid gibi yer ve kurum belirten isimler, kelimeler araslna bogluklar konularak
ayrrlmrgtrr: Veled-i Karabag mahallesi, 'Ali Paga-i 'atik mahallesi, Ilapan-r d{ik kaprsr, Koca Mustafa
Paga gibi. Ancak, kuruma defil de bir mahalle igaret edip birden fazle kelimeden olugan isimler mecin
indekslerinde birlikte bulunmaktadrr. Mesela,
17.
"Ali
Paga-i 'atik'indeksde
bir arada goninecekdr.
istanbul kaprlan ve bu gibi yer isimleri, kelime tek bagrnayu:J&frnda o yeri, mahalli ifade edemiyorsa
ve ancak camlayrcr kelimeyle anlagrhyorsa birlegik, aksi durumda ayrr kelimeler halinde yazrlmrgtrr.
Birinci duruma Topk"p,, Kumkapr, Yefrikapr, Odunkapr, Baggekapr, Alrurkapr, ikinci duruma Balat
[<aprsr, L*k"Yefrikaprsr, Kapan-r dakik kaprsr, Cib'ali kaprsr ornektir.
cerle kullanrldrir, kefilu bi'l-mil, ga'ibu 'ani'1-meclis gibi
tamlamalarda kefil bi'l-mal, ge'ib 'ani'1-meclis yazrmlarr tercih olunmugtur.
18. Masdar,
fail ve sair kelimelerin harf-i
ry. Harf-i taifli tamlamalarda ti'lii
salifi'z-4ikr, marni'v-4ikr,
ma'lamti'1-esimi gibi. Tamlama bulunmayan kelimelerde sesliden sonra gelen sessizin kahn veya ince
okunugu u veya ti kullanrmlnr belirlemigtir: muhala'a, mtitekarrir gibi.
gegigler tercih olunmugtur: guhudti'l-hal,
zo. Qogul (cem'-i muzekker salimin ref hali igin) ve ikileme (tesniye) halindeki kelimeler umlamalarda
kullanrldrfrnda, sonlarrndaki nun harfi, katip tarafindan arapga kaideye uygun olarak yazimaktadrr.
Mesela be'igun gogulundaki nun harfi tamlama yaprldrirnda dtigmekte ve ba'iso'l-vegika geklinde
yazrlmaktadrr. Yine tesniye kelimelerde, mesela iki veled demek olan veled.Ft kelimesinde de tamlama
halinde nun dilgmektedir. Dimitri ve Toros veledey-i Karabet ornefiinde oldugu gibi.
XVI
IsreNBUl MeHrsuesi rzr. $u*'ivvs Sicir-i
zr. Harf-i cer ve edat ve edatlar bir arada kullanrldrfrnda bitigik yaztlmattercih edilmigtir: fima, keyfema,
hasbemi gibi. Harf-i cer ve edatlar tek bagrna gegti$inde ise herhangi bir kelimeyle birlegtirilmemigtir:
ma vaka'a, 'an nakd gibi.
zz.
Ot
llikle hriccetlerin bitiminde/sonunda bulunan gahitler bazensafdan sola, bazen soldan saga dofru
veya huccetin kenanna yazimaktadrr. Ancak bu yayrn dizisinde hergey saldan sola okunarak mecne
aktarrlmrt ve satrr srralamasrna dikkat edilmigtir. Bunun tek istisnasr olan "ve gayruhum" ibaresi ise
her zaman gahitler ktsmtntn sonuna yazrlmrgrtrr.
z).
Genel olarak, hiiccetlerde egya isimleri ve rakamlar iki gekilde srralanmakmdrr. Birisinde, egya isimleri,
fiyatlan, adetleri ve olguleri kendi iginde bir grup halinde yer alrr. Katip bu gruplardan herbirini dtiz
bir satrr halinde yezx ve satlr bitince difer grubu bir alttaki satrrdan baglatrr. Difer qekile ozellikle
bina ve ingaat igin yaprlan kegiflerde rastlanrr. Burada bazen birimler yukarrda anlatrldrgr gibi diiz
bir satrr halinde yazfu; ancak bazen de, mesela binanrn herbir boltimti bir grup yaprhp varafrn aynr
yerinde yan yana satrr sayrlarr oldukga fazla bir kag grup verilir. Dolayrsryla her iki gekilde yazrlmrg
huccetlerin transkripsiyonunda, gruplar
esas aLnmrgtrr.
24. Rakaml erln yazllmasrnda kolay okunmayr sa$layabilmek gayesiyle binler, y:dizler ve onlardan herbir
grup kendi arasrnda birlegik yazrlmrg ve gruplar arasmda bogluklar brraktlmrgtrr: bifr, ikibifr, tigbifr;
ynz, ikiyuz; oruzdort; ikibifr begyuz seksensekiz;birt dokuzytiz onsekiz gibi.
25.
Defterin orijinalinde sarr numarasl bulunmamakla birlikte, transkripsiyonlu metne, metin iginde
aranrlan noktalara kolayca ulagmayr saglamak amacryla { } iginde satr numarasl verilmigtir.
26. Ay isimleri ile
ilgili krsaltmalar herbir cildin bagrnda listelenmigtir. Bu krsaltmalar metnin orijinalindeki
ile aynrdrr.
XVII
YAYINDA KIJ LLANILAN I$ARETLER
]
N
t
Yrrtrk, gunimug ve buna benzer tahribattan dolayr artrk okunmasr mumktin olmayacak alanlar.
Metin iginde bog brrakrlmrg alanlar. (Kimi zaman katip, metni deftere kaydederken, belki
de
ileride tamamlanmasl gerektigini diigunerek, mesela mahalle isminin, ya da baba isminin yerini
bog brrakmrgtrr.)
(
)
Katip tarafindan yaprlan krsaltmalarrn agrhmr. (Ozellikte tarihlerde ve srk kullanrlan kalplarda
katipler krsaltmaya gitmiStit: rzgz yerine 3z gibi. Mesela bu tarih
Qz)32 geklinde gosterilmigtir.)
(r
"
Katip tarafindan y"tlr; yazidrgr igin duzeltilenler. (En srk kargrlagrlanr nokta hatalal drgrnda
kelimeyi bozan harf hatalarrdrr, ihtiyar yerine ihriyar yazrlmastgibi.)
(
)
Katip tarafindan unutulan ve eksik brrakrlan ha{ veya kelimeler.
A
v
(<
)>
Katip tarafindan izeri
gizi7enl,er.
Editoriin metin igine eklenmesini gerekli gordtikleri.
Harf ve kelime tekrarlarr. (Katibin fazladankullandrgl veya grftyazdr[r kelimeleri belirtmektedir.
Mesela -ve- konulmayacak yerde -ve- konulmasr durumunda bu -veigaretleri igine
ahnmaktadrr.)
?
...?
"
Okunugunda gtipheye dtigtilen kelimeler.
Okunameyenkelimeler.
Editor notu.
XIX