Salman Mümtaz

Transkript

Salman Mümtaz
САЛМАН МЦМТАЗ
АЗЯРБАЙЖАН ЯДЯБИЙЙАТЫ
(ЕЛ ШАИРЛЯРИ)
БАКЫ - 2005
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Created by Neevia Personal Converter trial version
АЗЯРБАЙЖАН МИЛЛИ ЕЛМЛЯР АКАДЕМИЙАСЫ
МЯЩЯММЯД ФЦЗУЛИ адына ЯЛЙАЗМАЛАР
ИНСТИТУТУ
САЛМАН МЦМТАЗ
Анадан олмасынын 120 иллийиня
АЗЯРБАЙЖАН ЯДЯБИЙЙАТЫ
(ЕЛ ШАИРЛЯРИ)
2 жилддя
БАКЫ – НУРЛАН – 2005
1
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Азярбайжан МЕА Мящяммяд Фцзули адына Ялйазмалар
Институту елми шурасынын 14 йанвар 2005-жи ил тарихли 1 №-ли
ижласынын гярары иля няшр едилир.
Няшря щазырлайанлар:
Жяннят НАЬЫЙЕВА,
филолоэийа елмляри доктору
Тащиря НУРЯЛИЙЕВА,
филолоэийа елмляри намизяди
Редактору:
Паша КЯРИМОВ,
филолоэийа елмляри намизяди
Компцтер ижрачысы:
Ирадя ИСАЙЕВА
Корректору:
Суад ЯЩМЯДОВ
2
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
МЦГЯДДИМЯ
Азярбайжан классик ядябиййатынын топланмасында вя
няшриндя Фиридун бяй Кючярли, Щцсейн яфянди Гаибов,
Мящяммядяли Тярбийят, Яляббас Мцзниб, Салман Мцмтаз,
Щцмбят Ялизадя вя бир сыра башга шяхслярин ямяйи бюйцкдцр.
XX йцзиллийин бу эюркямли шяхсиййятляри ичярисиндя Салман
Мцмтаз
(1884-1941) хцсусиля сечилир. Азярбайжан
ядябиййатына даир материаллары топламаг вя няшр етмякдян
ялавя, цмумян Йахын вя Орта Шяргин бюйцк сяняткарларынын
ясярляринин ялйазмаларыны да топлайыб китабханасында
жямляшдирмиш, зянэин бир йазылы абидяляр коллексийасы
йаратмышдыр ки, бу абидялярин дя мцяййян щиссяси щазырда
Азярбайжан МЕА Ялйазмалар Институтунда сахланылыр.
Салман Мцмтаз Азярбайжан ядябиййаты серийасындан 24
шаирин –Нясими, Нишат Ширвани, Аьа Мясищ Ширвани, Нитги Ширвани,
Гювси Тябризи, Молла Пянащ Вагиф, Баба бяй Шакир, Гасым бяй
Закир вя башгаларынын ясярлярини чап етдирмиш, бир нечя классик
шаирин ясярляринин елми-тянгиди мятнини тяртиб етмишдир.1 О, еляжя
дя ядябиййатшцнаслыьа аид бир сыра елми вя елми-кцтляви
мягалялярля дюври мятбуатда чыхыш етмишдир.
Салман Мцмтазын Азярбайжанын шящяр вя кяндлярини эязиб
топладыьы вя няшр етдирдийи ясярлярдян бири дя 1927, 1928-жи
иллярдя Азярняшр тяряфиндян чап олунмуш ики жилдлик «Ел шаирляри»
китабыдыр. Доьрудур, Салман Мцмтаз бу ясяри тяртиб едяркян
Мящяммяд
Молла
Рза
оьлунун
Тифлисдя
«Шярг»
басмаханасында щижри 1338 (=1920)-жи илдя няшр етдирдийи «Ел
шаирляри» топлуларындан да истифадя етмишдир. Лакин бу китаблар
мцяййян дюврлярдя йашамыш шаирлярин ясярляриндян ибарятдир.
Салман Мцмтазын тяртиб етдийи ясяр ися щямин эюстярилян чап
мянбяляриля бярабяр, мцхтялиф ялйазмалардан, щям дя шифащи
мянбялярдян топланмышдыр. Топлу бир нечя йцзиллийин шаирляринин
ясярляриндян нцмуняляри ящатя едир.
300-дян артыг мянзум парчадан ибарят олан бу китаб Азярбайжан ел ядябиййатынын, ашыг поезийамызын зянэинликлярини
1
Бу ясярляри чап етдиря билмямишдир.
3
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
бариз шякилдя нцмайиш етдирян явязсиз мянбядир. Ону да
демяк истярдик ки, ясярин латын ялифбасы иля 1935, 1936-жы иллярдя
Азярняшр тяряфиндян икинжи няшри дя ики жилддя мейдана
чыхмышдыр. Лакин бу няшр биринжидян мцяййян гядяр фярглянир.
Няшрляр арасында уйьунсузлуглар щяддиндян артыгдыр. Бунлара
мисал олараг ашаьыдакылары эюстярмяк олар.
«Ел шаирляри»нин 1927, 1928-жи ил няшриня дахил олан Шякили
Мцяззинин «Вай эцнц» (с.44), Сабунчи гызынын 32 бянддян
ибарят «мцряббе»си (с.127), Щясян Гасымын «Дейишмя»
(с.64), Мискин Щясянин «Олур» (с.65), Ширванлы Досту ханымын
«тяжнис»и (с.74,75), Дярдли Мящяммядин «Галдым» (с.76),
Дцлэяр оьлунун «Дярдими» (с.77), Дашбулаглы Ашыг Донунун
«Имди» (с.38), Шякили Молла Гасымын «Хоруз», «Олмаз» (с.81),
«Хуршид иля Чобанын дейишмяси» (с.51), Даьыстанлы Ряжябин
«Ня билсин» (с.56), Зярдаблынын «Де эялсин» (с.61), Ширванлы
Ашыг Салещин «тяжнис»и (с.69), «мцстязад»ы (с.70) вя
«Дярдими» (с.72) шеирляри, Зяруринин «Эяляр, кечяр» (с.84),
еляжя дя Чадарлы Абдулланын беш (с.98,100,101,105),
Тикмядашлы Хястя Гасымын беш (с.120-122), Гцдсинин ики
(с.126,127), щямчинин онларла башга шаирлярин бир чох шеирляри
китабын латын графикасы иля икинжи няшриня салынмамышдыр.
Бунлардан ялавя, Шякили Мящяммядин «Тифлисин» адлы шеириндян
(с.289) бязи бяндляр, Мющтярям адлы шаирин щяжвиндян ися бязи
мисралар (ж.II, с.161) 1935-жи ил няшриндян кянарда галмышдыр.
Еля шеирляр дя вардыр ки, бейтлярин дцзцлцшцндя уйьунсузлуьа
йол верилмишдир. Бунлара да мисал олараг Ширванлы Ашыг Салещин
«Кюнлцм сяни истяр» шеирини эюстярмяк олар. Сярлювщялярдя дя
уйьунсузлуглар чохдур.
Ясярин яряб ялифбасы иля няшриндя дя мятбяя хяталары вардыр.
Латын ялифбасы иля няшрдя эедян бир-ики шеир биринжи няшрдя
йохдур. Лакин дейилдийи кими, мягсяд биринжи няшри
транслитерасийа етмяк олдуьундан сонрадан ялавя олунмуш
бир-ики шеири ясяря дахил етмяк лазым эюрцлмяди.
Ялбяття, йухарыда сюйлянилян щаллар тясадцфи олмамышдыр.
Шеирлярин яряб ялифбасы иля йазылышы мцасир ялифбайа кючцрцляркян
бир сыра чятинликляр, щям сюзлярин тяляффцзцндя, щям шеирлярин
вязниндя, хцсусиля дя тяжнислярин транслитерасийасында
4
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
йаранмышдыр ки, нятижядя тяртибчинин юзц мцяййян нюгсанлара
йол вермишдур. Ещтимал ки, еля она эюря дя, икинжи няшрдя чохлу
ихтисарлар апарылмышдыр.
Шеирлярдя эедян бязи тящрифляря эялдикдя, бунлар йерли
лящжялярдян иряли эялся дя, чох ещтимал ки, бязи сюзлярин
охунушундакы чятинликлярин олмасы иля ялагядардыр. Мисал цчцн,
Мяликбаллу Гурбанын бир тяжнисиндя
Алямляр жям олса, йарц йолдашын,
Гонумун, гардашын, а йадын нядир? –
мисрасы китабын щяр ики няшриндя биринжи мисра «Алям жям олса,
йарды йолдашын» кими верилмишдир ки, ялбяття, бу йанлышлыг
тяртибчинин ялдя етдийи ялйазманын юзцнцн нюгсанындан, йа да
ки, охунаглыьыны итирдийиндян иряли эялмишдир. Бу жцр щаллара тезтез тясадцф етмяк олар. Бунунла беля, биринжи, яряб графикасы иля
дцзэцн йазылмыш бязи сюзляр латын ялифбайа транслитерасийа
едиляркян йанлыш верилмишдир. Мисал цчцн, еля Мяликбаллу
Гурбанын «Ярярдян» адлы шеириндя «Тцррейи-тяррар» (ж.1,
сящ.244)1 1935-жи ил няшриндя «Тцррейи-тарары» (с.216), Лязэи
Ящмядля Хястя Гасымын дейишмясиндя «кюлэя» (с.273), икинжи
няшриндя «кцляк», «Тябризин гаряти» (с.148) шеиринин дюрдцнжц
бяндиндя (с.148) Дцнбцлц тайфа ады «дянбяли», Гасирин
«Яскиназ» шеириндя (с.209) «сцфлялярин ойнашы» (Алчагларын
ойнашы) «сяфиллярин ойнашы» кими верилмишдир. Ейни сюзляри
«Илисулу» (с.325), «Гарагуваглы» (с.325), «мялщям» (с.219),
«янкушт» (с.213), «сяваб» (с.234), «дяриндя» (гапысында,
с.157), «ьязал» (с.366) кими ифадяляр щаггында демяк олар.
Бунлар «Ели сули», «Гара гуванглы», «мярщям», «янэушт»,
«тяваб», «дурунда», «эюзял» кими эетмишдир. Бу мисалларын
сайыны артырмаг да олар. Бизжя бу бир нечя мисал фикримизи
билдирмяк цчцн кифайятдир.
Ясярин латын графикасы иля олан няшриндя «вя» баьлайыжысыны
шеирдя явяз едян «ц» изафят тяркиби кими дефисля, бязян дя
яксиня верилмишдир.
1
Бах: ж.1, сящ.243.
5
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Дейилдийи кими, бязи шеирлярдя вязн позунтулары олдуьундан,
шеирляр ясярин латын графикасы иля няшриндя верилмямишдир. Буна
бахмайараг бу шеирляри дя щазырки, ясярин цчцнжц няшриндя
верилмяси лазым эюрцлдц. Чох ещтимал ки, бунлар эяляжякдя
тядгигатчыларын нязяриндян кянарда галмайажагдыр. Шеирлярдя
вязн позунтуларыны нязяря алмадан онларын щамысыны,
Азярбайжан ел ядябиййатынын зянэинлийини мцасир охужуйа
чатдырмаг мягсяди иля верилди.
Ясярин биринжи няшриндя бир мцяллифин, мисал цчцн, Мяликбаллу
Гурбанинин ясярляриндя олдуьу кими бир щисся 1-жи, мцяййян
щисся ися 2-жи жилддя верилмишдир. Бунлар да тяртибчинин юз
цслубуну сахламаг мягсяди иля, олдуьу кими верилди. Чох
ещтимал ки, шеирляр тяртибчи тяряфиндян мцхтялиф дюврлярдя ялдя
едилдийиндян мцхтялиф щиссялярдя дахил едилмишдир.
1927-жи ил няшриндя мцгяддимя, эюстярижи, чыхарышлардакы
шярщ вя изащлар, еляжя дя идаря тяряфиндян ясяр щаггында йазы
верилдийи щалда бцтцн бу мцлащизяляри ясас тутараг китабын мящз
биринжи няшрини транслитерасийа етмяйи лазым билдик. Икинжи няшрин
яввялиндя «Редаксийадан» сярлювщяси иля кичик бир мцгяддимя
верилмишдир.
Жяннят НАЬЫЙЕВА,
филолоэийа елмляри доктору
Тащиря НУРЯЛИЙЕВА,
филолоэийа елмляри намизяди
6
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ы ЖИЛД
7
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Салман Мцмтазын «Ел шаирляри» ады алтында топламыш олдуьу
цч йцздян артыг мянзум парча мцхтялиф мянбялярдян, мцхтялиф
гязалардан топланмасындакы зящмятля бярабяр буну да гейд
етмялийик ки, бу парчалар, эюрцлмямиш вя ешидилмямиш вя
щягигятян шер адыны дашыйа биляжяк парчалардыр. Бунларын ичиндя
Талиб, Забит, Хястя Гасым, М.И.Гасир, Гурбани, Лейла ханым,
Лязэи Ящмяд кими ел арасында чох мяшщур олмуш вя чох
севилмиш ашыглар вардыр ки, бу вахта кими сюзляри диллярдя язбяр
олмушдур. Мясялян, чох йерлярдя унудулмуш олдуьу щалда,
йеня дя кяндлярдя, гязалардакы, ашыгларын вя сазяндялярин,
йашлы кишилярин арасында:
Дяли кюнлцм, ня йанырсан ода сян,
Биллащ бундан щярэиз сяня йар олмаз.
Бивяфанын юзц няди, сюзц ня,
Бивяфада намус олмаз, ар олмаз.
мятляли мцряббеи олсун ки, бцтцнлцкдя унудулмуш; лакин
Бивяфанын юзц няди, сюзц ня,
Бивяфада намус, гейрят, ар олмаз.
Сярв аьажы щяр аьаждан ужады,
Ясли йохду, будаьында бар олмаз.
Габан йаьы шяр тямамя эятирмяз,
Боз сюйцддя щейва олмаз, нар олмаз, - вя илах.
шяклиндя сюйлянир. Онун беля мяшщур олмасына сябяб сон
дяряжя тябии тяшбищля долу олдуьудур. Ел ичиндя шерляри иля
танынан ел шаирляри вя йахуд елчи шаирляр йаздыгларыны яксяриййятля
елин ибрятамиз фялсяфясиня уйьун, онун анлайажаьы дилдя
8
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
сюйлямякля бярабяр вя сазла охуна билиняжяк бир тярздя
йазмаьа нязмляр гурурлар: бунларын чоху йа юзц ашыг олуб,
йахуд ашыглыьы юзцня сянят едян вя йахуд бир кянд вя йа
кясяк молласы олмушлар, йаздыглары щежа вязниля олмагла
бярабяр дилляриндя, тясвирляриндя кинайя вя тяшбищляриндя
олдугжа садя, тябии вя саф олмушлар. Нцмуня цчцн Короьлунун
дава эцнцндя йолдашларына дедийи сюзляри алмыш олурсаг
Короьлуну санки дип-дири гаршымызда эюрмцш оларыг:
Мяням дейян кясляр эирсин мейдана,
Ат сяэдирсин мейданда мярд мярданя,
Утансын намярди бясляйян ана.
Иши даим онун ащу зар олсун.
Ел шаирляринин йаздыгларынын чохусу эюрдцкляри вя дуйдуглары
щадисяляр цзяриня йазылдыьы цчцн щежанын жошгунлуьу тамамиля
ифадя едя билмиш олурду. Бунлар гафийя цчцн эязмямишляр, бир
бейтдян диэяриня кечмяк узун бир янэял тяшкил етмир. Бунларда
хявас ядябиййатынын тязичи шаирляриндян айрылмыш олурлар. О бири
тяряфдян, хявас ядябиййатчыларынын ясярляриндяки яряб вя фарс
лцьятляринин дальалары йериня, гафийяпярдазлыьына гаршы бурада
бам-башга бир сянят эюрцлцр. Гафийяляриндя айры-айры фикирляр
эизлятмяк вя охуйаны, ешидяни дцшцндцрмяк истямякля
бярабяр, кялмяляр цзяриндяки щюкмранлыьыны да эюстярмяк
цчцн тяжнисляр йаратмышлар. Йалныз бурада бир шейи унутмамалыдыр: йени шаирляр гафийялярдя мусиги ащянэини эюзляр, шери сырф
гулаг цчцн йаздыглары щалда, кющня шаирляр эюз цчцн
йазардылар. Она эюря дя шерляриндя инжи дцэцмляри киби илмяляр
салардылар. Мясялян:
Нийаз аьлар, гям дярйасын цзэяляр (цзцб эяляр),
Севдижиэим бахчасында юзэяляр (юзэяляр),
Щяржаинин гашы ойнар, цз эцляр (йцз эцляр),
Еля эцл, севэилим, йа мян дя эцлцм (еля эцл ки, мян дя
эцлцм).
Бунунла да шаирин гцввяси мейдана чыхмыш олурду. О бири
9
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
тяряфдян, бир-бириндян айрылмаг цчцн мцхтялиф шякля мцражият
едирдиляр ки, бу эцнкц шаирляримиз арасында чох аз эюрцнцр.
Мясялян, жыьалы мцсялляс, жиьалы мцхяммяс, шябядейи-сярапа,
бир шердя бцтцн ялифбаны садаламаг вя саиря…
Бунунла бярабяр, шерлярин чоху сазла охумаьа
уйдурулдуьу да эюзя чарпыр. Бунларын щамысындан дяйярли бир
шей вар ки, ону да демядян кечмяйяжяйям. О да ян гядим
нязмляримиздян олан «эярайлы» гисми олмушдур. Бунлар сяккиз
щежалы олмагла бярабяр сон дяряжя ойнаг вя ахыжы цслубла
гурулан нязмлярдир.
Усан бир наля чякмякдян,
Сящяр эюз йашы тюкмякдян,
Бивяфайа жан вермякдян,
Ня аьларсан, ня сызларсан.
кими рягсан парчалар, тябии вя жанлы тясвирляр вардыр. Шаирлярин
ещтисасы чох дашгын олмаьына эюря шякил етибары иля эюзя чарпан
бязи дцшцклцкляря дя эюз йуммаг олар.1 Онларын шерляриндя
яряб вя фарс тяркибляриня чох аз тясадцф едилмякля бярабяр
оланлары да ел дилиня табе тутулур.
Сцвяри-бяйан жящятиндян хявас ядябиййатындан даща артыг
олуб яскик дейилдир. Мясялян, айры-айры мисралардан алалым.
«Ялиф гяддим йайя дюндц»,
«Ялиф гяддим бцкцлмцшдцр».
«Шящяр йарсыз, кюнлцм шящри вирандыр»
«Ай кими ящли-шящяр бир-биря эюстярди мяни».
«Гоч иэидляр юйцд верир юзцня».
Дцшмянин алдадыжы олдуьуну анлатмаг истяркян:
«Гары дцшмян йа саьдадыр, солдадыр,
Гачар-гачар рягибини алдадыр,
Гайытмамыш щачаг олур, султаным».
1
Йуммаг олмалыдыр (тяртибчиляр).
10
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Севэилисини тясвир едяндя:
«Гырьы башлы туйьун, тярлан жилвяли,
Эюрмямишям беля назлы гямзяли,
Сярасяр йахасы гызыл дцэмяли,
Бахдыгжа юзцня фяхарят ейляр».
Рягиб щаггында «Ганлы ряьиб; сяэ ряьибляр» кими, чцрцк,
дцнйа, эцняш жямаллы, тяркиб вя сифятляр бцсбцтцн ориъиналдыр.
Шерлярин мязмунуна эялдикдя илк яввял ону гейд етмялийик
ки, ел шаирляринин щамысы инанса, йа инанмаса бир тясяввцф
тясириня дцшмцшлярдир. (Тясяввцф цмумиййятля ики гисимдир: 1.
Явам тясяввцфи. 2. Хявас тясяввцфи. Бизим бурада бящс
етдийимиз хявас тясяввцфидир). Она эюря дя щамысынын
шерляриндя Аллащ, Пейьямбяр, ювлийа, Шащи-мярдан вя и.а.
адларыны ешидяжяйик. Арабир там бир тясяввцфдян доьан
«няфяс»ляр дя эюрцляжякдир. Бунлардан маядя «Вцжуднамя»
кими дини вя етигади парчалары да эюряжяксиниз. Бунлар о
заманын инаныгларыны1 тамамиля мейдана гоймуш олурлар.
Индики пролетар ингилабы ясриндя, техника вя тябият елмляринин
тяряггиси дюврцндя бюйля етигад цзяриня сюйлянмишлярин чоху
эцлцнж вя ибтидаи бир мащиййят алажаьы мялумдур. Лакин
эяляжяк тядгигатчыларымызын ещтийажыны нязяря алараг бюйля
шейляри няинки файдалы, бялкя дя важиб саймаг лазымдыр. Чцнки
бунларсыз кечмиши бцтцн эенишлийи вя дяринлийи иля эюрмяк, онлар
щаггында мцяййян фикир щасил етмяк олмаз. Дцшмяни дюймяк
цчцн онун силащыны яля эятирмяк вя ящвали-рущиййясини билмяк
эярякдир. Бурадакы ел шаирляринин щамысы йалныз бюйля шерлярля
эцнлярини кечирмямиш, бязян еля шерляр дейиб йазмышлар ки,
онлар эениш ижтимаи гиймятя маликдирляр. Мясялян: «Яскиназ»,
«Гул», «Дул арвад», «Эянжя», «Тябризин гаряти», «Тифлис» вя
саиря. Бунларын бязиси щятта тарихи нюгтейи-нязярдян чох
дяэярлидирляр. Она эюря дя бунлары тяб вя няшр етдик.
1
«Инамларыны» мянасында ишлянилмишдир (тяртибчиляр).
11
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Азярняшр.
БИР-ИКИ СЮЗ
Азярбайжан хявас ядябиййатынын тарихи ня гядяр гядим ися
Азярбайжан ел ядябиййатынын тарихи дя ондан даща яски вя
даща гядимдир. Ингилабадяк ел ядябиййаты наминя бир шейимиз
йох иди. Аз-чох щяр ня мейдана чыхмышса о да иэирминжи илдян
сонра чыхмышдыр. Хявас шаирляри иля ел шаирляринин ясярляри бцтцн
варлыьы иля мейдана чыхмадан (Азярбайжан тарихи-ядябиййаты)
доьру, йяни йалан-йанлышсыз йазыла билмяйяжякдир. Чцнки
яскидян галма бир ясяр бюйцк бир тарих-ядябиййатын алтыны цст вя
цстцнц алт едя биляр. Шящярляр олмадан кяндляр, кяндляр
олмадан обалар, алачыглар вар иди. Хявас ядябиййатындан да
гядим ел ядябиййаты, исламиййятдян дя яввял бир тцрк ядябиййаты
мювжуд иди. Бязи лящжядя олдуьу кими, Азярбайжан лящжяси дя
бу хцсусда эеридя галмамышдыр. Мязщяб вя дин, ел вя улуса
нисбятян даща эянж, даща жавандыр. Тцрклярин ислам динини
гябул етмядян яввял мцяййян бир ядябиййата малик олдуглары
бяллидир: «Лцьят ит-тцрк»дяки кялмялярин, шерлярин чоху
Азярбайжан лящжясиндядир. Дядя Горгуд юзц дя азярбайжанлы
12
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
вя Дярбянд шящяриндя мядфундур.1
Азярбайжан ядябиййаты эюзяллийи щаггында вахт икян
османлы ядибляринин бири бир бюйля шер демишди:
«Кимся кясмяз бюйля гяба шащид2 нязмя Ширвани зярдуз3
Яжям башга кисимдир». Ел шаирляри ады иля адландырдыьы бу ясяр
дцрлц-дцрлц мювзуларда йазылмыш мцхтялиф ел шаирляринин цч йцзя
балиг парча шерлярини щавидир.
Бунларын йалныз он бир парчасы йетмиш-сяксян ил бундан
габаг бир кяря тяб едилмишдир. Йердя галан цч йцз парча
ясярляр гейри мятбу олмагла бярабяр ешидилмямиш шерлярдир ки,
бу анадяк бунларын щеч бир парчасы «Тязкирейи-Нявваб»,
«Рийазцл-ашигин» вя Фиридун бяй Кючярлинин китабларына
дцшмядийи кими, щеч бир йердя тяб вя няшр едилмямишдир. Бу
шаирляр онларжа мящжулдур. Бу шерлярин йцздя он фаизи яруз,
дохсан фаизи ися щежа вязниндядир. Бу парчаларын гаилляриндян,
назимляриндян мяня щялялик 156 сима мялумдур ки, онларын
щаггында нюгсанлар иля долу мялумата маликям. Одур ки, ел
халгы алдатмаг, йалан-йанлыш йазы йазмаг мяня лайиг
олмадыьындан онлары йазмагдан имдилик ижтинаб етдим. Вя
адлары, тяхяллцсляри олмайан шерляри дя тамамиля айырыб китабын
айаьына кючцрдцм. Бу шерляри мян узун иллярин ярзимцддятиндя аьызлардан ешидиб йазмышам. Бязилярини дя даьыныг
китабларын, бяйазларын жилдляриндян, бир дя гопмуш, дцшмцш вяряглярдян дяфтярчямя кючцрмцшям. Бунлары йазанларын
савадсыз олмалары да мяня бир бюйцк янэял тюрятди. Чцнки щеч
бир парчадан щанкы ясрдя йазылдыьы бялли дейилди ки, имласыны щифз
етмяйя чалышайдым. Амма щяр щалда шерлярдя эюзя чарпан
«билмян», «эетмян», «эедярмян», «гяму», «олайим»,
«анда», «айд», «мунда шул», «ишиэя» кялмялярини гаврымагла
охужулар цчцн шерлярин охунмасыны асанлашдырдым. Йухарыдакы
кялмяляр бизя щялялик бир изчи хидмяти эюстяря биляжякляр. Бу
1
Дярбянд зийарятэащларыны садалайаркян Ювлийа Чяляби Дядя
Горгуд щаггында бюйля мялумат верир: Зийарятэащдыр. «Дядя
Хорхут, улу султандыр. Ширванлылар бу султана мютягддирляр.
Ювлийа Чяляби «Сяйащятнамя»си, ж.2, с.312.
2
Шащед: эялин, ярус мянасындадыр.
3
Ширвани: палтар адыдыр.
13
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
шерляр ичярисиндя тарихимизя вя ижтимаи щяйатымыза даир гиймятли
вясигяляр дя вардыр ки, онлар бизя бир чох гаранлыг нюгтяляри
айдынлатмагла бярабяр шерлярин щанкы ясрдя сюйлянилдийини
юйрянмякдя бюйцк кюмяк едяжякляр. Мясялян, Гурбани: бу
шаир ел шаирляринин ян гцввятли вя ян эюркямлиляринин биридир. Шейх
оьлу Шащын ким олдуьуну биз мцяййян етдикдя Гурбанинин
Шащ Хятаи вя Фцзули иля мцасир олдуьуну эюряжяйик. Асан
охунмаг цчцн шаирлярин адларыны вя тяхяллцслярини ялифба сырасы иля
гейд етдим. Доьулдуьу йерин щансы йер олдуьуну мцяййян
едя билмядикдя вя йеня мянасыны анламадыьым кялмялярин
гаршыларына бир суал ишаряси гойдум. Ел шаирляринин ичярисиндя
гадынларын парламалары иля бярабяр ермяни ел шаирлярини дя тцркжя
шерляр сюйлядикляри цчцн бурайа гейд етдим. Гадынларымызын
бажарыглы олдугларыны бурада йазылан шерлярдян дярк етмяк
олажагдыр. Бурада гейд едилян ел шаирляри барясиндя мялуматы
олан шяхслярдян рижа едирям ки, гязетя вя мяжмуяляр васитяси
иля юз мялуматларыны тянгид вя йа мягаля тярзиндя йазмагдан
чякинмясинляр. Бу кими йолдашлара имдидян тяшяккцр едирям.
Салман Мцмтаз
Бакы, 10 ийун, 1927.
Салащлылы Аьгыз оьлу Пири
ЧЫЬАЛЫ МЦСЯЛЛЯС
Дад ялиндян сянин йаман щямсайя,
Щяг рящмят ейлясин Бядирнисайя.
О ки, бянзямязди щеч бир кимсайя.
Ня файда дцнйадан
Эетди намурад,
Олмады бир зад,
Дцшмян олду шад.
Дцшмянин ки, фцрсят ола дястиндя,
Етимад булунмаз бяндц бястиндя,
14
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Няйин вар дурурсан гуйу цстиндя,
Бялкя ярин бундан
Анлайа бир зад,
Тюряйя фясад,
Дцз отур арвад.
Арвад, биллащ, сянин чыхажаьын вар,
Йохдур сяндя мяэяр намус иля ар,
Нядир бюлцк-бюлцк бу гатар-гатар,
Дцзцбсян ардына
Газаг, якрад
Эцржц, тавад
Шамц бамидад.
Бамидад вягтиндя Новруз уймушду
Апарыб гатыры ота гоймушду.
Нохтасын, сярчюлцн лязэи сюймцшди.
Кирвя Мящяммядхан бяй
Дювлятин зийад,
Щям евин абад,
Сцмцйцн полад.
Поладдан бярк олур жаны лязэинин,
Щеч кяся гайнамаз ганы лязэинин,
Яэяр хябяр алсан саны лязэинин,
Он сяккиз мин олду
Щесаби-е’дад,
Щягг истя имдад
Дайанмаз Баьдад.
Баьдад, Бясря, Бярдя, бир дя Ярдябил.
Мящяммядгулу бяй бизя эюндярмишди щил,
Кярпи кянди Хялаж йяхай кяндя бил (?)1
Шамахы, Сялйан,
Пяракяндя бад,
1
Бу суал Мцмтазын юзц тяряфиндян гойулмушдур.
15
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Биинуни-вяссад.
«Сад» сурясин оху эежя вя эцндцз,
Аь гыз оьлу Пири, ол йолуна дцз,
Нейлярсян истямиш иняк, йа юкцз.
Чякил бир эушяйя,
Щягги ейля йад.
Тапылса бир жад,
Ол она мютад.1
Аьасы
АЬЛАРАМ
Чярхи-фяляк чякдин гяза гылынжын,
Яййамымы сийащ етдин, аьларам.
Мяни вятянимдян гылдын аваря,
Ахыр елдян еля сатдын, аьларам.
Эцндян-эцня кини зийад ейлядин,
Тяхти-бяхтим йыхдын, бярбад ейлядин,
Мцддяини щямишя шад ейлядин,
Мяня чох жяфалар етдин, аьларам.
Сяня нейлямишдим, ей чярхи-гяддар,
Мян жяваны гылдын ясир, эирифтар.
Сяни ня саятдя чаьырды яьйар,
Филщал фярйадына йетдин, аьларам.
Шярбят йерня мяня ичтирдин аьи,2
Гювмц гардаш тамам олдулар йаьы,
Йусиф кими олдум зиндан дустаьы,
1
Бу жыьалы мцсялляс илк дяфя Эерманийада 1867-жи тарихимясищидя Беръе тяряфиндян басылмышдыр. – Мцмтаз.
2
Зящяр. - (Тяртибчиляр).
16
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йягцбам, Кянана атдын, аьларам.
Чаьырарам сяни, гадир Аллащи,
Мискин Аьасынын цмцдэащи,
Ей падишащларын падишащи,
Бяхтимин эцнцнц тутдун, аьларам.
Абдал
МЦРЯББЕ
Бащар фясли, йаз айлары эяляндя
Охур бизим йерин газалахлары.
Нарынж, турунж, щейва иля, нар иля
Долар тамам кцлли-гора баьлары.
Кяндимиздя бахча, бостан якярляр,
Нярляря йцкляйиб шящря тюкярляр,
Сечмяк цчцн мцштяриляр чюкярляр,
Айры олур тярхун, рейщан баьлари.1
Бизим йерин йахшы олур ишляри,
Биширярляр дадлы шилан ашлары,
Мараьа дцйцсц, аь лавашлары,
Дадлы гаймаглары, кяря йаьлары.
Ашыг Абдал алса яля сазлары,
Долар чюврясиня Эянжя гызлары,
Чякди Сялминин ала эюзляри
Ямращын кюксцня йахшы даьлары.
Нахчыванлы Аллащверди
ДЯРДИМИ
Аллащы севирсян, а лоьман щяким,
1
Баь: дястя.
17
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Варым, дейим даьа, даша дярдими.
Сянядим Алосман зябт ейлямяди,
Варым, дейим даьа, даша дярдими.
Бцлбцлдян, эцлдян ютрц йалварым хара,
Дилим, жиэярим олду сяд щезар пара,
Сяни сятаня дедим, олмады чара,
Варым, дейим гызылбаша дярдими.
Аллащверди дейяр, вясфя эялмяз сюзцм,
Щейф ки, эен дцнйаны эюрмяди эюзцм,
Биржя Аллащ билир, бир дя мян юзцм,
Ня хан билир, ня дя паша дярдими.
Атяши
МЯНЗУМЯ
Йеня билмирям бу ня кцфтардыр,
Ня рясмц ня айини-кирдардыр.
Жаванширдя вардыр нечя бищесаб,
Онун зцлмц алямдя изщардыр.
Тцтцб чцн началник бу ишдян хябяр,
Эялиб гейзя, йа рябб, ня ряфтардыр.
Жянаби жялалятмааб Мирзя бяй,
Бяли, шащмярдан она йардыр.
Йазыб намя ирсал едиб щяр йана,
Йыьылсын щамы бир йеря жардыр.
Эяряк жям ола бир сипащи-кясир,
Ол ляшкярдя Шащмар сярдардыр.
Сцфуфи-сипащи низама салан,
Бащадур бяйц али мигдардыр.
18
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Жаван Исмайыл бяй жявани-дилир
Ки, щям сащиби-нянэ, щям ардыр.
Ящатя гылыблар ики евляри
Ки, султани-агил эцзяркардыр.
Давам етмяйиб онлар етди фярар,
Давам етмяк орда дцшвардыр.
Габагжа гачан рцбящи-щийляэяр,
Далыжа гован шири-хунхардыр.
Жащанбяхштяк баш ачыг жянэ едян,
Мащали-Жяванширдя Шащмардыр.
Вуруб Зейналы бир чобани-дилир,
Хирядмянд Фярзаня щцшйардыр.
Олуб Лейли дами-бялайя дцчар,
Кямянди-бялайя эирифтардыр.
Чякиб Лейли аьушя «оьлум!» дейяр,
«Демядим оьул, чярх гяддардыр?»
Демядим оьул, сян фяраьят отур
Ки, мязлумун ащи шярярбардыр.
Гачаьа ня лазым отаг тикдидин,
Гачаьын йери кцнжи-дивардыр.
Мясялдир ки, зцлм иля абад олан,
Ядалят цзиля тябящкардыр.
Будур Атяши, адяти-рцзэар,
Кямал ящли щяр йердя вар, хардыр.
19
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мцскцрлц Ибращим
ИСТЯМЯЗ
Севдийим, ляблярин сярмясти олан,
Йягин бил, сагидян шяраб истямяз,
Мяшугя кюнлцндя мцрцвят олса,
Ашигин баьрыны кябаб истямяз.
Жящд ейля ашиги кямала йетир,
Рягиби куйиндян зявала йетир.
Мян тяки хястяни вцсала йетир,
Мяэяр эюзялляр сяваб истямяз.
Пяришан теллярин яссцн, бад олсун,
Рягиб куйиндян варсун, йар олсун,
Эютцр, бцргя цздян, кюнцл шад олсун,
Эцняшдир жямалын, нигаб истямяз.
Эюзлярин хумардыр, гашларын жяллад,
Бу щикмятдя сянсян шащи-Кейгубад,
Йыхма кюнцл шящрин, ейлямя бярбад,
Щеч падишащ мцлкцн хяраб истямяз.
Мцскцрлц Ибращим дюнмяз ращындан,
Щяр дям имдад истяр падишащындан,
Цммидини кясмяз щягг дярэащындан,
Кечяр эцнащындан, щесаб истямяз.
Ибращим
МЯНДЯН
Башына дюндцйцм, а назлы дилбяр,
Эялирми эушиня сядалар мяндян.
Эярдиши-зяманя, щийлейи-яьйар,
Демядимми сяни дя йад ейляр, мяндян?
Сяндян гейри, ашигин бир мядары йох,
20
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Жан чыхды жясяддян, ихтийары йох.
Гярг олдум дярйайа бир кянары йох,
Эюряндя ховф ейляр адяляр1 мяндян.
Ибращим дер тярса севдим, залими,
Фяляк яэди мяним гядди далими.
Мян кимя сюйляйим ярзи-щалими,
Кцсси сахлыйуб мялякзадяляр мяндян.
Ширванлы Ящмяд
ЩЯРЖЦМЯРЖ
Чярхи-жяфапишя эютцр эярдишя,
Бюрк алды гач олубду Ширванымыз,
Шювкятли шащын нязяри бир дцшя,
Зцлмят эедяр, ишыг олар йанымыз.
Император шащяншащц гибляэащ,
Шювги басыб мисали-хуршидц мащ,
Ярзимиз вар гуллуьуна, падишащ,
Рящм еля ким, сяня эятирдик пянащ,
Щярки-щярки олубду диванымыз.
Саги, гядящ башымыза эетди лов,
Урус гачмаг, Нур Мящяммяд даш, нярдя гов
Тоггушдулар Ширвандан чыхды йелов
Сащиби-щюрмят Богос, Эеорг, Гачгачов
Косбар сящянэ олубду дартанымыз.
Чох газандыг щяфтядя сяккиз чюряк,
Нашяр туман, без архалыг, йохду кцрк,
Товжц бизи ейляди хоруза йцк,
Узун саггал Мяжнун, йцзбашы Мялик,
Сянлик ня вар, дейярсян йаманымыз.
1
Адя: ада, жязиря.
21
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Саь оласан, ай Истепан йцзбашы,
Йахшы адам, йахшыларын йолдашы,
Ашырырсан яэяр ола ган иши
Шанын цчцн гяминдатлыг йараши,
Ейлясяляр «ща» верярик щамымыз.
Кюпяк оьлу, эялди биж Оружяли,
Устакара апармаьа карэяри,
Йа билети, йа эятир манатлары,
Беля зцлмц эютцрярсян, ай Тары!
Эирдян дцшцб, цзцлцб аманымыз.
Сойду бизи Жяфяр иля Мещралы,
Щесаб верир, жярт чякяр, яксик салы,
Бири йазар, икиси артыг алы,
Ешитэилян, сян, ей Щажы Мяликалы,
Гулаьына йетишсин йаманымыз.
Щеч эюрмязсиз Лужу тяки устакар,
Сатар яэяр дининя версян динар,
Щаны медал ай щимар оьлу, щимар,
Бу шящярдя ня ки муздур ящли вар,
Атан цчцн, ялдяди туманымыз.
Жандар аьа, ня йахшыжа кимсяня,
Йахшылыгда щеч кимся йетмяз сяня,
Эцнбяэцндян щюрмятин артсын йеня,
Ливон, Касбяр чох йеди, дцшди дяня,
Щябс олубди гяляйи-зинданымыз.
Казым кяззаб кими эюрсцн хяннасы,
Йаман йеря анд ичиб олду аси,
Ижабятя йетишмяди дуаси,
Бцрж учуб язилди габырьасы,
Эюр нежя кясди ону Гуранымыз.
22
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Полисяни доландырды беш ямир,
О жцмлядян бириси Яллаф Нясир,
Бяззаз Яли эежя эедир ев кясир,
Атакиши гоймайыбди кям-кясир,
Устакардыр йаллы ев щейванымыз.
Аллащ, бизя чох эюрмя Аьабяйи,
Чятин дцшяр бир беля диванбяйи,
Ня битямя, йумушагдыр цряйи,
Нурмяммяд бяй гапды бели, кцряйи,
Йыхды евц даьытды дцканымыз.
Мцрвятдирми Ящмяд тяки карэяри,
Щардан версин бу гядяр манатлары,
Он дюрт шащы йохду дювляти, вары,
Илдя бир йол ейлямяз ят новбары,
Эяр олмаса гурбанц байрамымыз.1
Сялмаслы Артцн
КИМДИ
Ай аьалар, ай газылар,
Эюй чадырда дуран кимди.
Язял мизан, тярязини
Ура чякиб гуран кимди.
Щаггэулларын юз вятяни,
Бянд ейляр йолдан ютяни,
Дярйа цзцндя котаны
Ону гошан, сцрян кимди.
1
Бу мянзумя илк дяфя 1856-жы тарихдя Темурханшура гялясиндя
Мирзя Йусиф Гарабаьи тяряфиндян тяб едилмишдир. – Мцмтаз.
23
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Адам оьлу мат галанда,
Иса йедди гат оланда,
Йусиф гуйудан чыхарыланда,
Сюйля, ону эюрян кимди.
Сян инсансан, жин дейилсян,
Торпахдан сян тин1 деэилсян,
Сялмаслы Артун чин2 дейилсян
Сирри сяндян соран кимди.
Аслан
СЕВДИЙИМ
Бурада кюнлцм асайыш тутмаз,
Истяр ки, йанына варя, севдийим,
Сян тябиб олмасан бу йаралара,
Шяфа олмаз мян бимара, севдийим.
Кюнлцм гушу дурмаз мяндя бир заман,
Гурбан олум сяня, ей гашы кяман,
Та ки, мцъэанындан чыханда пейкан,
Мяни етди зяхмдаря, севдийим.
Ганлы сиришкимдян дцнйа долубдур,
Яглим итирмишям, билмян нолубдур.
Чцнки дярдим даьдан зийад олубдур,
Баьламышам мян тумаря, севдийим.
Бцлбцл ял эютцрмяз эцлдян юлцнжя,
Кясмяням адыны дилдян юлцнжя,
Гойманам дамянин ялдян юлцнжя
Лянят олсун бииграря, севдийим.
1
2
Тин: рущ, жан.
Чин: сящищ, садиг, доьру.
24
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Диэярэун олубдыр щалц ящвалым,
Кечяр бу нюв иля яййамц салым,
Ашуфтя талеям, щям бяд игбалым,
Асланам мян бяхти чаря, севдийим.
НЯ ДЕДИ?
Сеййид щавадарын, гям хяридарым,
Ярзим жанана дедин, ня деди?
Ол шащи-теллимдян хябяр эятирдин,
Йусифи-Кянана дедин, ня деди?
Бцлбцл олан учар гонар эцлшяня,
Ат охуну бу синямдян нишаня,
Яййуб кими жисмим олду шан-шаня,
Щакими-Лоьмана дедин, ня деди?
Аслан ня мцддятдир чыхмаз эцзаря,
Фяляк пиращянин эейдириб гаря,
Гям мяни эятирди щижриндя заря,
Жан алан тярлана дедин, ня деди?
Яфшарлы
Яфшар
Гасым
ЭЯРАЙЛЫ
Йахшы олур гощум, гардаш,
Ел, башына дюнцм сянин,
Мяним бу гямэин кюнлцмц
Ал, башына дюнцм сянин.
Эюйдян еняр шямсц гямяр,
Ашиг олан лябдян ямяр,
Хуб йарашыр эцмцш кямяр,
25
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ел, башына дюнцм сянин.
Бцлбцлляр эейибди гара,
Жиэяр олду щезар пара,
Йалвар, йапыш назлы йара,
Эял, башына дюнцм сянин.
Бу дцнйа фанидир, фани,
Тяхтдян салыр Сцлейманы,
Яфшар Гасымын жананы,
Эял, башына дюнцм сянин.
Якбяр
ЙАНДЫРДЫН МЯНИ
Йанасан, йанасан, йандырдын мяни,
Сян дя мяним тяк йанасан, кюнцл,
Кафырсан, рящмин йох имиш, залим,
Йанасан, йанасан, йандырдын мяни.
Яьйарлар сюзцмц гялят гандырмыш,
Арада рягиб вар, о инандырмыш,
Мяним, ащц налям даьы йандырмыш
Йанасан, йанасан, йандырдын мяни.
Щеч кимсяня, хублара майил олмасын,
Анларын адына гайил олмасын,
Щеч кимин аьасы жайил олмасын,
Йанасан, йанасан, йандырдын мяни.
Якбярям, олмушам дяли, диваня,
Мяскяним олубдур беля вираня,
Йанарам шяминя нежя пярваня
Йанасан, йанасан, йандырдын мяни.
26
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Аллащи
МАЩ ОЛАН ЙЕРДЯ
Доьармы айц эцн эюйдя,
Цзцнтяк мащ олан йердя.
Гул олур жцмля султанлар,
Сянинтяк шащ олан йердя.
Яжябми дуди-ащимдян
Гарайя бойаня эюйляр,
Гаралыр шол хятти сябзин,
Бу дуди-ащ олан йердя.
Эедим куйиня ол йарын,
Эюзцмцн ганлу йашыйля.
Хячян1 йалгуз эедяр мярдцм
Йола щямращ илан йердя.
Зяняхданы эюрцб йарын,
Кюнцл зцлфцн дцта эетди.
Ясасыз эежя йол эетмяк
Хятадыр чащ олан йердя.
Шяща, мян етмя ганундан,
Аллащи дад едиб эялся.
Ки, эящ-эящ дад ешидирляр,
Улу дярэащ олан йердя.
Ямир
КЯКЛИК
Жаным кяклик, эюзцм кяклик,
Йеришин йарыма бянзяр.
1
Хячян: гячян, гачан, щачан.
27
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Дюнцб, дюнцб гыйа-гыйа,
Бахышын йарыма бянзяр.
Варуб даьа дайананда
Ешг одуна бойананда,
Сящяр-сящяр ойананда,
Эцлцшцн йарыма бянзяр.
Гайалардан эялир цнцн,
Чямянлярдя кечир эцнцн,
Яйниндя вар сянжаб донун,
Эейишин йарыма бянзяр.
Юзцнц чякмисян даьа,
Эюрмядим цзцндян аьа (?)
Сийащ зцлфи тяк бухаьа,
Салышын йарыма бянзяр.
Ямир айдыр1 хцлг-хуйин,
Аь цзцня дцшмцш муйин,
Ишин, эцжцн, рянэц руйин,
Охушин йарыма бянзяр.
Овшары
ТЯЖНИС
Чыьрышыб, чыьрышыб ютян соналар,
Йашым нядян олду йарадя билмян.2
Башун цчцн чюврц ситям ейлямя,
Мян гяриб, бинява йярадя билмян.3
1
Айытмагдан эялир – йяни сюйляр.
Йярадя билмян: билмям йар нечцн йашымдан ата (ада –
тяртибчиляр) жязиря олду.
3
Йярадя билмян: жюврц ситям етмя ки, мян гяриб, бинява йарада
билмям.
2
28
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бир дярд вар жанымда, йара демишям,1
Тябиб йох, дярдими йара демишям,2
Яжял бир жаным вар йара демишям,3
Бир жан да сянинчцн йарада билмян.4
Рягиб тяк дцшсцн юзэя дяриня,5
Гой дцшся дя дцшсцн юзэя дяриня,6
Йар сянин дяриндян юзэя дяриня,7
Юлсям дя бир гядям йярадя билмян.8
Овшары, йатыбдыр о йар9 нейляйим,
Байгуйа щямдямдир, о йар10 нейляйим.
Тябиб милляр салмыш ойар11 нейляйим,
Пейканмы галыбдыр йарада12 билмям.
Бащир
АЬЛАРАМ
Чярхи-фяляк мяни гылдын диваня,
Айры салдын, йары аныб аьларам.
Эежя-эцндцз ган йаш тюкян кирпикляр,
Дярйаларын мювжц саныб, аьларам.
Мягалаты ширин, сюзц мязяли,
Шякяр эцлцшцндя жанлар тязяли,
Алаэюз дилбяри, дцнйа эюзяли,
1
Жанымдакы дярдя йара демишям, ону йара адландырмышам.
Тябиб йохдур, дярдими йара демишям.
3
Бир жаным вардыр ки, ону да йара гурбан демишям.
4
Ня жцр олур олсун, рягиб йеня юзэядир.
5
Дяриня дцшяндя гой юзэя, йадлар дцшсцн.
6
Бу 8-жи изащат эюстярилмямишдир. – (Тяртибчиляр)
7
Юзэя дяриня: юзэя гапысына.
8
Юлсям дя бир гядям йерийя билмям.
9
О йар, о дилбяр йатмышдыр.
10
Байгуйа щямдям олдуьу цчцн она уйур, нейляйим.
11
Тябибляр мил салмыш овур, нейляйим.
12
Йарада охму галмышдыр.
2
29
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Салыбды щижрана йаныб, аьларам.
Эял адилсян охшама щеч гащиря,
Мяхфи сюзцм йетди имди защиря.
Шяфгят едиб, бир буся вер Бащиря,
Йягин бил, вяслини аныб, аьларам.
Шякили
Молла
Тураб
Бцржи
МЦХЯММЯС
Ал, йашыл, абы, сары, бянюфшя, гара, гырмызы,
Аласан, эейдирясян щямишя йара гырмызы,
Чяпкяни1 атлас ола, дизлиэи харя гырмызы,
Сурятя шюля салыб дюняр бящара гырмызы,
Йандырма нащяг бизи, йанарсан наря гырмызы.
Щяр кимин вары ола ев тикдиряр ханяси аь,
Доланар чыраьынын башына – пярваняси аь,
Бир ушаь ки, аь ола олур онун аняси аь,
Ким эюрцбдцр ки, йарын суряти эцл, чаняси2 аь,
Лябляриндян ямясян дюняр шекаря3 гырмызы.
Тары йахшы йарадыб эюй иля асыманы абы,
Диби йох, кянары йох, доланыр дюрд йаны абы,
Баша-баш эейдирясян эюзял Тцкязбаны абы,
Юрпяэи зяралафа, чаргаты, туманы абы,
Дутулуб дюрт тяряфи ляли-эющаря4 гырмызы.
Дярдимя ейля дява, ей йцзц аь, халы гара,
Гойма дцнйада галым бяхти гара, щалы гара,
Чох кечир ашигинин айы гара, салы гара,
Бцржинин беля олуб нейляйим, игбалы гара,
1
Чяпкян – габаьы дцймяли кофта. - (Тяртибчиляр).
Чаня: чяня.
3
Шекар: шекяр, гянд.
4
Эющщар: Эющяря демякдир.
2
30
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йалварым тары гыла тезлижя чаря, гырмызы.
ТИФЛИСИН ТЯРИФИ
Мяжму щяр вилайятдян аьырды даьы Тифлисин,
Бащар чаьы жяннятя охшайыр баьы Тифлисин,
Бир йекя тямашадыр ялван отаьы Тифлисин,
Юлцсц мяляк кими, маралды саьы Тифлисин.
Дил иля тярифлянмяз арвад, ушаьы Тифлисин.
Тифлисин бярабяри Чечен, Даьыстан да деэил,
Бакы, Дярбяндц Губа, Гызлар, Щяштярхан да
деэил,
Иряванц Гарабаь, Эянжя, Начхыван да деэил,
Хойц Сялмас, Мяраьа, Тябризц Тещран да деэил,
Шам, Щяляб, Миср, Тогат, Исфящан да деэил,
Йыьасан Иран, Туран олмаз дырнаьы Тифлисин.
Шящри-Тифлис ичиндя йетмиш ики миллят эязар (эязяр),
Кимиси йашыл эейяр, кимиси эейяр лалязар,
Эенерал, полковники эяр сайасан олур щезар,
Мин дяфтярханяси вар, диван цчцн йазы йазар,
Эежя та йарыйадяк ачыг олур дцкан, базар,
Чох щесабсыз сатылыр чахры, яраьы Тифлисин.
Тифлис эюзялляринин суряти бянзяр лаляйя,
Щяр кяс эюрся олар о саят дцшяр бялайя,
Минярляр дурушканы, эедярляр Орта чалайя,
Ейляйярляр кефц зювг, сясляри чыхар наляйя,
Щяр кяс ки, виноват олур салырлар Нарин галяйя,
Дейирям ки, беш йцздян чохдур дустаьы Тифлисин.
Аьалар гулаг асын, вясфи-Эцржцстаны дейим,
Жями-Тифлисдя олан миллятлярин саны дейим,
Баш ачыг эцржц, урус, фрянэ, мцсялманы дейим,
31
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Лязэи, гябярдин1, ярмяни, инэилис, молтаны дейим,
Эцндя чыгуйан (?) эцлц мятац карваны дейим,
Эцн батандан эцн доьан билур сораьы Тифлисин.
Тифлиси эюрян кими йекди2 дярдим олду чащар,
Кцр дашыб арасындан ачылыбдыр тазя бащар,
Тавадлар эейинирляр щяр бири, бир юзэя тящяр,
Атяшсиз щямамы вар, ким эюрцбдцр беля шящяр,
Мискин Бцржи эяшт едяр Тифлиси ахшамц сящяр
Чунки галыг (?) олмуш тазя гонаьы Тифлисин.
Бяэим ханым
ЕЙЛЯР
Ай аьалар, мяни нечцн гынарсыз,
Ейляся дярдимя бу дярман ейляр,
Ешгя дцшянляри ахырда бу дярд,
Яридяр, инжялдяр, натаван ейляр.
Эюрцм аралыгдан йох олсун йаман,
Цзцм пайяндаздыр, башым тяржцман,
Сяндян гейри мяним дярдимя дярман,
Ня Яфлатун билир, ня Лоьман ейляр.
Эюз йашымдан ярзя йаздым сяттара,
Бялкя бизи гям, гайьудан гуртара,
Синя ачыг, зцлф пяришан, цз йара,
Мяни беля эюрян сяня ман3 ейляр.
Шяри гойуб хейря гядям басарлар,
Щяггцлнас сюзляря гулаг асарлар,
Тясяддиг верибян гурбан кясярляр,
Бяэим Ибращимя жан гурбан ейляр.
1
Нцсхя: бардин.
Нцсхя: йекдц.
3
Ман: ейб демякдир.
2
32
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бцлбцл1
МЦРЯББЕ
Бу мяканда мцшки-янбяр йери вар,
Гара эюзлцм эязян йердир бу йерляр.
Сяэрягибляр олсун, йа рябб, шярмсар,
Ялим йардан цзян йердир бу йерляр.
Мян эярякдир, юпцм йарын айаьын,
Йада салмаз юз дутдыьу дустаьын,
Инжя-инжя гызыл эцлцн будаьын,
Саь ялилян цзян йердир бу йерляр.
Язял башдан гара йазылды йазым,
Ган аьларам, йара йетмяз авазым.
Хумар-хумар гыйа бахан шящназым,
Гашын, эюзцн сцзян йердир бу йерляр.
Мян бцлбцлям, эцлшян олур мяканым,
Ачылмамыш солду эцлли эцлшаным.
Бяхти гара йазан эцнц йязданым,
Гялям алыб йазан йердир бу йерляр.
ЭЯРАЙЛЫ
Сящяр чаьы ютян бцлбцл,
Сян аьлама, мян аьларам.
Дярдин дярдя гатан бцлбцл,
Сян аьлама, мян аьларам.
Сян эеймисян йашыл чагчур,
Зцлфцни бойнундан ашур,
Аьламаг мана йарашур
1
Бу дярбяндли вя гарабаьлы
шаирлярдян башга «Бцлбцл»дцр.
«Бцлбцл» тяхяллцс шаир,
33
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Сян аьлама, мян аьларам.
Бцлбцлляр эеймишдир сары,
Охур, ануб лалязары,
Сян эцли итирдин, мян йары,
Сян аьлама, мян аьларам.
Бцлбцлляр эейиниб гара,
Жиэяр олду пара-пара,
Эцля щясрят сян, мян йара,
Сян аьлама, мян аьларам.
Бцлбцлляр эейибдир аьы,
Синямя сян чякдин даьы,
Щцснцнцн чешмим чыраьы,
Сян аьлама, мян аьларам.
Эюзцм ачыб эюрцндцм эцл,
Йасямян, эцл сачы сцнбцл.
Сызылдама бунжа, Бцлбцл,
Сян аьлама, мян аьларам.
БЦЛБЦЛ
Бу севда одудур мцшкил,
Бещягги-суряйи-Инжил,
Нежя сябр ейлясин, дурсун,
Эцлцндян айрылан бцлбцл.
Дцшцб Мяжнун сящрайя,
Кюнцл баьланды мювлайя,
Бахармы ящли-дцнйайя,
Эцлцндян айрылан бцлбцл.
Фяган ейляр бу бичаря,
Нежя сябр ейлясин наря,
34
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йетишсин щури эирдаря,
Эцлцндян айрылан бцлбцл.
Сянин бимар кюнлцндян,
Эял етмя зар кюнлцндян,
Кечирмя йар кюнлцндян
Эцлцндян айрылан бцлбцл.
Бу Бцлбцл сцбщц шам аьлар,
Едиб Яфган, тамам аьлар,
Эежя-эцндцз мцдам аьлар,
Эцлцндян айрылан бцлбцл.
Бяндя1
МЦРЯББЕ
Бир ала эюзлцнц севибди кюнцл,
Дящани пцстядир, додаьы баллы,
Эцфтаря эялярся2 йцз мин ган ейляр,
Бцлбцл садя лябдир, тути мягаллы.
Яжайиб новжаван, нищал нюврястя,
Суращи эярдяни, гамяти бястя,
Гюнчяляр ачылмыш ал йанаг цстя,
Бири ай пяртовлидцр, эцняш жямаллы.
Эцл яндамы вардов тазя гар кими,
Вяжщинин вясфи новбащар кими,
Бянюфшя сачлары, эцллц хар кими,
Ювсафы бяллидир тамам бу щаллы.
Кюнцл ейляр эцндя йцз мин хяйалы,
Дювр едяр чюлляри, эязяр щявалы,
1
Бу «Бяндя» тябризли Мирзя Мящяммяд Рязи дейил.
1927-жи ил няшриндя «Эялся», 1935-жи ил няшриндя ися
«Эялся бу» кми верилмишдир. Яслиндя «Эялярся» олмалыдыр. –
(Тяртибчиляр).
2
35
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бянд олур эюрся ол эцняш жямалы,
Олмаз гцрбят йердя гяриб мисаллы.
Дярдим дярд билмязя демязям ващи,
Эюрмядим щцснцнтяк бир эцняш мащи.
Ады эизли, юзц эюзялляр шащи,
Едибдир Бяндяни йцз мин хяйаллы.
ЙАН ИНДИ
Кюнцл дцшдцн бир эюзялин одуна,
Чяк жязандыр, щяшрядякин йан инди,
Нежя ки, пярваня йанар чыраьа,
Мян ща йандым, сяни дутар ган инди.
Ганлы йашым ахар мцдам дидямдян,
Гямзялярин кечди мяжрущ синямдян,
Сян кими мящвяшдян, эюзял сянямдян,
Ял эютцрмям чыхса яэяр жан инди.
Мяжнун тяки сящра эяздим аваря,
Вясиййятим будур сян эцл цзаря,
Гям чякмякдян дцшдцм дярдя, азаря,
Чаря булмаз эялся йцз Лоьман инди.
Йар севибян вцсалына ирмядим,
Бахчасынын гюнчя эцлцн дярмядим,
Щясрят галдым жямалыны эюрмядим,
Фиргятиндян олду жиэяр шан инди.
Дцшмцшям севдадан, галмамыш щявяс,
Йавярим олмады дцнйада бир кяс.
Ейди-гурбан эялди олду кяса-кяс,
Сян дя бу Бяндяни кяс гурбан инди.
Шякили Осман Бичаря
36
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
ШЕЙХ ШАМИЛ
Шейх Шамил ки, бу эцн гейряти-Ислам еляди,
Нцсряти-бяхш буна ийзядц йяздан еляди,
Вермяз щаггы нащага чун играри-иман еляди,
Фятщи-Хянзяк (?) цстцндя щалыны бяйан еляди.
Мин беш йцз кафир гырыб жящяннямя идхал еляди.
Насири-Ислам онун гылынжын кяскин ейлясин,
Кафирин дя щяшмин мящвц мцнщязим ейлясин,
Нцсрятянэиз бюйцмцш, кафиря галиб ейлясин,
Гязавяти бядр кими кяшфи-Даьыстан ейлясин,
Гадир Аллащымыз бизим мянсур мцзяффяр ейлясин,
Шири-йяздан щцнярин эуйа мялум ейлясин.
Ял эютцрцб сидги-дилдян Шамиля дуа ейляйян,
Мцршиди-камил олур жащан фярамуш ейляйян,
Ашиги-садиг олур ешги мин нуш ейляйян,
Агибяти хейр эялир кафир динин пуч ейляйян,
Динин йыхыб кафирин, мяьмун ейляйян,
Эялиб Шамил шанына шаныны бяйан ейляйян.
Гадир Аллащ, йет дадына, эялди Дярвянд1 цстцня,
Иншаллащ щифзиндядир сонра Губа цстцня,
Илисуй, Гарабаьда, Чари дурмаз гясдиня,
Губадан кечяр эялир Ширван, Эянжя цстцня,
Шякини, мащалларын2 тамамян алур дястиня,
Йяни тясхир едиб щюкми-Сцлейман ейляди.
Осман, ей Бичаря, сян лаф етмя, эял яй башыни,
Ешидиб ей дин дцшмяни, йаман йцрзляр чякини (?),
Гяндялаг ай ялляриня, зинданя гойарлар гычыни,
Пящ-пящ бу сюз ща дейил, мовлайа тапшыр ишини,
Гязавати-кафир ичиндя шящид ейля башини,
1
2
Дярбянд.
Нцсхя: мящялля.
37
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эюрян десин Шамил йолуна жаныны гурбан ейляди.1
Маралийанлы Ашиг Пяри2
ЭЯЛИБ
Мирзяжан аьадан, дясти-сяхадан,
Тифлис юлкясиндян бир нишан эялиб.
Янам едиб кялисанын цстцня,
Ежази-мюжцзат, хош нишан эялиб.
Эюрян пящ-пящ деди шювкяти шана,
Биз дя майыл олдуг гашы кямана,
Алов-алов шюля салуб щяр йана,
Санасан ки, ляли-Бядяхшан эялиб.
Намы жар(?)дыр йулдуз кими сяэриди3
Йедди чыраь чар тяряфин бцрцди,
Эюрмясиня гыз, эялинляр йериди,
Нечя-нечя зцлфи пяришан эялиб.
Ещтийат эюрцндц, шамлар алынды,
Тойлар тутулубан шянлик олунды,
Пак намаз гылынды, сцфря салынды,
Чар тяряфин кясди мяжмуан эялиб.
Пярийям, дярди-пцнщанын ичиндя,
Хал доланыр зяняхданын ичиндя,
Сян билирсян кялисанын ичиндя,
Юмрцня дуачы йцз мин жан эялир.
1
Шамил давасына даир ялимиздя чох аз материал вардыр. Она
эюря Османын бу йазысыны бурайа кючцрмяэя мяжбур олдум. –
Мцмтаз.
2
Ашыг Пяри гарабаьлы Ханымыдыр. Гасым бяй Закир вя
Мящяммяд Ашиг иля мцасирдир.
3
Сяэриди, сяйриди, эюзлярин сяйриди.
38
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Полад
ЕЛЛЯРЯ
Мясщяф ачдым, ялиф эялди фалымыз,
Дал олду, эедялим бизим елляря,
Гощумун-гардашын ажы сюзляри,
Бал олду, эедялим бизим елляря.
Эютцрцлдц намуслар, галмады арлар,
Анармы бизляри бивяфа йарлар,
Сюкцлдц кирявяляр, яриди гарлар,
Йол олду, эедялим бизим елляря.
Ангасын1 санжмышдыр чяриляр башы,
Аьалар дурмаз, ейляр савашы,
Гызыл булаг кими эюзцмцн йашы,
Сел олду, эедялим бизим елляря.
Мянсур кими варыб дардан асылды,
Ялинин жянэиндя намярд басылды,
Полад дейяр: рягибин дили кясилди,
Лал олду, эедялим бизим елляря.
Шякили Мцяззин Тураб
ВАЙ ЭЦНЦ
Эюр нежя дюнцбдцр дюврц зяманя,
Вай эцнцдцр мцсялмана, вай эцнц.
Мющтаж олдуг ахирятя иманя,
Вай эцнцдцр мцсялмана, вай эцнц.
1
Анга – ясэярляр баша-баш чатдыьы тцфянэин йыьымына
дейирляр.
39
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Каш ки, бина гоймасейди бу ишя,
Кимин даря чякди, кимини шишя.
Йаз эцнин дюндярди зямщярир гыша,
Вай эцнцдцр мцсялмана, вай эцнц.
Ягилсизлярдир бу ишляри ейлийян,
Ялдян эялмяйяни дилдя сюйляйян,
Ата чатмайыб фили бяйлийян,
Вай эцнцдцр мцсялмана, вай эцнц.
Йыьды ляшкяри-бинизам, хан олду,
Щяр кяс дуруб юз башына хан олду,
Пишяси дилянмяк, хан щачан олду,
Вай эцнцдцр мцсялмана, вай эцнц.
Дурду Газы Ящмяд бир ад ейляди,
Йыхды юлкяляри, бярбад ейляди,
Гачды юз башыны азад ейляди,
Вай эцнцдцр мцсялмана, вай эцнц.
Позгун дцшдц гошунуна, санына,
Бахмадылар ня султана, ня хана.
Даьылды, даьарлары щяря бир йана,
Вай эцнцдцр мцсялмана, вай эцнц.
Гязавата щцжум етди йцзцмиз,
Ах, вай олду ахырымыз, эцнцмиз.
Щейиф зайя эетди эюзял динимиз,
Вай эцнцдцр мцсялмана, вай эцнц.
Йыхды башбиляни, тюкдц галайа,
Дцшдцк мцсибятя, йаман бялайа,
Бахмадылар ата, ана, балайа,
Вай эцнцдцр мцсялмана, вай эцнц.
Авар, кумык, Гафгаз тажц тяхтини,
Дярбянд, Бакы, Губа, Санбур бяхтини.
Йандырды куйини шящри-Ахтини,
40
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Вай эцнцдцр мцсялмана, вай эцнц.
Шащц хан дейиб, эялди бир юкцз,
Бир шяля саггалы бяслянмиш донгуз.
Дява иля щеч олмады цзбяцз,
Вай эцнцдцр мцсялмана, вай эцнц.
Мцсялманын ахырыдыр, ахыры,
Щягг юзцдцр бу ишлярин пахыры.
Сиркяни дюндяриб верир чахыры,
Вай эцнцдцр мцсялмана, вай эцнц.
Галмады алямдя йазы йазаны,
Ня эюйдя учаны, ня йердя эязяни,
Мискин Тураб нежя версин азаны,
Вай эцнцдцр мцсялмана, вай эцнц.
Ясбярли
Садиг
бяй
Сабит
ЭЯЛМЯСИН
Ешитмишям йар йанында мцддяи
Дейиб Сабит бу самана эялмясин.
Ня рявадыр олуб зяьян мяскяни,
Шейда бцлбцл эцлцстаня эялмясин.
Рявадыр сар ола тайири-чямян,
Эяркяс эцлцстани ейляйя мяскян.
Бу нежя йарашыр, дейя Ящримян,
Асяф тяхти-Сцлейманя эялмясин.
Тикан йцзцн сцртяр эцл айаьына,
Хар дюняр гюнчянин солц саьына.
Эцлчин дейяр юз тикдийи баьына,
Мане олду баьыбаня, эялмясин.
Ешг атяши жанда чякяр зябаня,
Зцлмяти-щижридян йетишдим жаня,
41
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мцмкцн деэил, ода йанмыш пярваня,
Шями эюрцб йаня-йаня, эялмясин.
Сабит бу дящрдя Мяжнуну Вамиг,
Олмазлар ешгдя сяня мцвафиг,
Тявафи-Кябяйя олармы лайиг,
Дейя кафир мцсялмана, эялмясин.
Шякили Молла Жами
БАРАМА
Усталар, гулаг верин тяриф едим бараманы,
Ибтида сярто чыхмыр щей дюйцрям бараманы.
Алтындан гамчы салыб галдырырам бараманы,
Чятмяйядяк галхмаьа, йохдур онун щеч аманы.
Ня дейим, бу сюзцмцн йохду хилафы, йаланы.
Чох мяшяггятля кечириб маьарадан, баьладым,
Йахшы ишлясин дейибян маьараны йаьладым,
Аста-аста басыбан чярхин щявасын сахладым,
Щеч доланмады, гырылды, ахыр зар аьладым,
Ня дейим, бу сюзцмцн йохду хилафы, йаланы.
Чун гырынты иля долдурду чярхин голуну,
Сащиби-мал эялцбян, эюстярди она йолуну.
Устанын бели сыныр, тярпядя билмяз голуну,
Ня дейим, щеч эюрмямишдим йенэилцнцн чюлцнц,
Инанын, бу сюзцмцн йохду хилафы, йаланы.
Нювбяти бу зцлм иля мян ейлядим тамам, камал,
Пендир, яппяк йемяйя щеч йохдур мяндя мяжал,
Чун дцшцрцб баьларам, эюрцняр о мисли гяжал,
Яййари астар йарым, бялкя дя анданды сцщал
Ня дейим, бу сюзцмцн йохду хилафы, йаланы.
Молла Жами бу ишя дцшмямиш иди щеч вахт,
42
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ня дейим бараманын нявадыдиряз, сянэи-сяхт,
Су ичиндя дцзялир инжялмякдян яэри диряхт,
Сяй иля инлядир, эютцрмяк истяр вягт-вягт,
Ня дейим, бу сюзцмцн йохду хилафы, йаланы.
Илисулу
Молла
Жцмя
СЯРЧЯЛЯР
Аллащдан горхуб, бир инсаф един,
Аз инжидин бизи сары сярчяляр.
Дцнйа йыхылмады, юлкя батмады,
Бундан гейри йохму дары, сярчяляр.
Эялмяйиб илимиз деэилдир боллуг,
Тахылымыз олмаса ажлыгдан юллцк.
Йемяйин, ахырда цч йаня бюллцк,
Сиз дя олун бизнян йары, сярчяляр.
Кярим йцзбашы тохмын сяпибдир,
Фаьыр Рцстям чох зящмятля якибдир,
Алаьына щядсиз язйят чякибдир,
Айаг йалын Рейщан гары, сярчяляр.
Сиз демяйин дары якян нашыдыр,
Выйылдайан голларынын дашыдыр.
Гядир дайы аьыр няфяс кишидир,
Сизя едяр ащц зари, сярчяляр.
Тцфянэимя дцйцнц1 долдурарам,
Динэ башында сизи эюрчяк гырарам,
Гамыш дамдан йуванызы йыхарам,
Кясмяйин сиз етибары сярчяляр.
1
Сярчя гыранда гырма явязиня тцфянэя дцйц долдурардылар.
43
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Молла Жцмя эяряк юзцн гавруйа,
Ня дцшцбсиз азьын-азьын йорьуйа,
Ярзя веррям чалаьаня, гырьыйа
Бахсаныз эяр дары сары, сярчяляр.
Яряшли Жюври
ТЯЖНИС
Ики мяляк хяттат хяттин йазанда,
Адыны мясщяфдя йазмыш йасиня1
Ялиф гядин, жим жямалын, мим аьзын
Дишин бянзяр щярф ичиндя йасиня.2
Мяжнун кими йеня дцшдцм диля мян,
Доьра кабаб баьрым дилин дилямян,3
Жямал эюрцб, ляб дишляйцб, дил ямян,4
Хызыр олмазмы эярдян гужан йа синя.5
Эей ряхтини баьы эяшт ет йери6 щей,
Мцрьцзар ет дост эяздийи йери7 щей,
Жан гушунун гонажаьы йери8 щей,
Йа бухагдыр, йа зяняхдан, йа синя.9
Рявамыдыр ялляриндя о хына,10
Ярзям йетмяз, гуллуьунда охуна,11
Нишаня тяк мяни мцъэан охуна,
1
Йасиня: Тури Сина, Сина даьы.
Йасиня: Гуранда мяшщур Йасин суряси ичярисиндя «син»
щярфи.
3
Дилямян, дилямям, истямям.
4
Дилямян: дил ямян.
5
Йа синя: синя, кюкс, сядр.
6
Йери: йцри, эет демякдир.
7
Йери: мягамы, мювгеи.
8
Йери: мяканы, мяскяни.
9
Йа синя: дюш, синя.
10
О хына: хына, щяна.
11
Охуна: гираят олуна.
2
44
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ганлы гямзян эярдянимдя йа синя.1
Щясрятиндян баьрым башы йцз йаря,
Байгу мейли доланыбдыр йцз йаря,
Зцлф даьыныг, щал пяришан, йцз йаря,
Яманятдир, эялсин Жюври йасиня.2
Щамид
ЭЯРАЙЛЫ
БИР
Кюнлцм истяр эюрям йары,
Цч эцндя бир, беш эцндя бир.
Арзуларам вяфадары,
Цч эцндя бир, беш эцндя бир.
Олмушам ашиги-дидар,
Башыма дцнйа олду дар.
Эюрмясям гыллам ащц зар,
Цч эцндя бир, беш эцндя бир.
Гурбанам, йарын адына,
Щаг йетишсин фярйадына,
Мяни салырмы йадына,
Цч эцндя бир, беш эцндя бир.
Йола тикмишям эюзцмц,
Унутмушам юз юзцмц.
Пайына сцртцм цзцмц,
Цч эцндя бир, беш эцндя бир.
Шикястя Щамидям, жанан,
Дярдиндян олдум яламан,
Сяэ рягибим дутсун йаман,
Цч эцндян бир, беш эцндян бир.
1
2
Йа синя: сына, гырыла.
Йасиня: йас, матям, яза.
45
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
МАРАЛ ЭЮЗЛЦМ
Ащ чякиб ган, йаш тюкярям,
Сяндян ютрц, марал эюзлцм.
Чох-чох жяфалар чякярям,
Сяндян ютрц, марал эюзлцм.
Айрылыг йамандыр, йаман,
Ей цзц эцл, сярви-ряван,
Бцлбцл тяк ейлярям яфьан,
Сяндян ютрц, марал эюзлцм.
Сянсян юмрцмцн чыраьы,
Чякярям синямя даьы,
Овчу тяк эязярям даьы,
Сяндян ютрц, марал эюзлцм.
Гурбанам сян кими йара,
Бир нязяр гыл бу бимаря,
Эцнцмцз гарядир, гаря
Сяндян ютрц, марал эюзлцм.
Гамятим охшайыр даля,
Эялмяням мян щеч хяйаля.
Щамидям, ейлярям наля,
Сяндян ютрц, марал эюзлцм.
Щамиди
ТЯЖНИС
46
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мясщяф 1 жямалындан, йай гашларындан
Охудум бир кялмя айя2 мян, дилбяр.
Хызра табе олур мот,3 олмаз баги
Лябин жцрясиндян ай ямян,4 дилбяр.
Шцкцр щагга бир пай алдым аьямдян,5
Щягигятдян, мярифятдян, а гямдян,6
Ащц мющнят, щижран иля, агямдян7
Гуртулмасын эюрцм ай яман,8 дилбяр.
Ня йарашмыш йашыл цстян бу харя,9
Эял севдиэим мейлин вермя бу харя.10
Халын салмыш йяьма Бялхя, Бухаря11
Ямриня щазырдыр, а Йямян,12 дилбяр.
Ачылыбдыр фясли-бащар, а лаля,13
Бир жаным вар дост йолунда алаля.14
Инжи дишин бярабярдир, а лаля.15
Гашларын охшатдым айя16 мян, дилбяр.
Щамиди дер, дост куйиндя дямадям,17
Ахар чешмим йашц йцздян дямадям.1
1
Мясщяф: Гуран.
Айя: Гуран айяси.
3
Мот: Юлцм.
4
Яммян: Яммяк.
5
Аьа, бюйцк гардаш.
6
Гям, гайьу.
7
Аьу, аьы, саьу, мярсийя, нифрин.
8
Йаман, пис адам.
9
Харя: Ипяк парча, хара.
10
Хар: Тикан.
11
Бухара шящяри.
12
Йямян шящяри ямриня щазырдыр.
13
Лаля, шягайиг, гызылдаг.
14
Алаллар.
15
А лаля: Лцал: люляин жями.
16
Йени ай, щилал, мащи-но.
17
Дямбядям, дямадям.
2
47
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эежя, эцндцз сызылдарам дямадям,2
Сцбщидян ейлярям ай ямян,3 дилбяр.
Шякили Щатям
ОЛДУ
Яййами-нящсдя, гямяр ягрябдя,4
Бир нечя кясляря сийасят олду.
Кцффари-батилин зяхми-тиьиндян,
Мюминлярин гялби жяращят олду.
Фцзяла ящлиндян бир нечя адям,
Фяляк дийарында ягли фяращям,
Охунду эушиня фярмани-матям,
Гялбинин щасили мяламят олду.
Тутмасын кафиря щеч кяс ихласы,
Гящриня уьрайан тапмаз хыласы.
Сябр едиб, гязайя олмады аси,
Минуда рцтбяси бялаьят олду.
Мялул бахыр щяр бири бир дийаря,
Бир кимся йохдур ки, ейлясцн чаря,
Эюзлярин баьлайыб чякдиляр даря,
Эюр ки, ня бидадц ня афят олду.
Бянд едиб онлары аьажлара тянэ,
Низама дурдулар, эуйа едир жянэ,
Чатлады бир дяфя ики йцз тцфянэ,
Мятаи-юмрцмцз хясарят олду.
1
Дям: ярябжя ган мянасындадыр.
Дям чякмяк.
3
Ай яман, дад етмяк. – Мцмтаз.
4
Чар ордусу Шякини алдыгдан сонра Шякидя ойнанылан
фажиянин бир пярдяси бу мянзумя иля тясвир едилмишдир. –
Мцмтаз.
2
48
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Кафирляр бунлары етди нишаня,
Булашды яндамы ал гызыл ганя,
Эюрцбян хялайиг дцшдц яфьаня,
Мящшярдян бу да бир яламят олду.
Чевириб ятрафын ики сяф салдат,
Доланыр ялиндя тиьи кямендат,
Жязм олду бунлара щяйатдан мямат,
Ган йашы чюлляря рявайят олду.
Йыьылыб башына гювмц гардашы,
Чешми-нядамятдян тюкдцляр йашы,
Беля нягш еляйиб гяза няггашы,
Щяр ня олду, щягдян инайят олду.
Щяр ата ки, айры дцшдц пясярдян,
Яйляшиб щцзндя,1 сорар щяр йердян,
Эял ешит хябяри пири-пядярдян,
Итирмиш Йусифин, гийамят олду.
Бу заман ягли башындан учду,
Вай оьул дейибян торпаьа дцшдц,
Фярйадц фяьанын дяфтярин ачды,
Чешми тяниня (?) бяфазят (?) олду.
Йа ряб, нежя олур ишляр янжами,
Йетиш фярйадя, ал интигами.
Кафир ялиндя ясирди щамы,2
Мцсялманын иши бегайят олду.
Ялбяття ки, мяхфи дейил щцшйаря,
Эцнбяэцн мяишят дцшцр дцшваря,
1
2
Нцсхя: мяхзяндя.
Нцсхя: Кафир ялиндя ясир дами.
49
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Щатям1 бу мцлкцдян юзэя дийаря,
Кюч имди, вягт рящалят олду.
Вархийанлы Щясян
ЩЯСЯНИН
Йаря дейяк биздян гарьыш алмасын,
Йердя галмаз ащц зары Щясянин.
Эежя, эцндцз щясрятини чякмякдян,
Галмайыбдыр жаны йары Щясянин.
Кюнцл ялдян гоймаз эцл цзлц йары,
Сцбщц шам куйиня ейляр эцзары.
Дейиб данышмаьа эялмир щеч вары,
Цзцлцбдцр ихтийары Щясянин.
Бахча сянин, баьбан сянин, бар сянин,
Алма сянин, щейва сянин, нар сянин,
Алям билир йар сяниндир, йар сянин,
Жаны, башы, кцлли вары Щясянин.
Эянжяли Щясян
ЭЯНЖЯНИН ГЫРЬЫНЫ
Эюрян, билян, ешидянляр йансынлар,
Эюр ня йаман олду щалы Эянжянин.
Бизя имдад вермяз падишащзадя,
Мяэяр тутулубдур йолу Эянжянин.
Байраглары бцрж цстцндя гурдулар,
Тифил ушаглары, щамы гырдылар.
О заман ки, Жавад ханы2 вурдулар,
1
Нцсхядя матям йазылмышдыр ки, бу мянасыздыр. Гяриня иля
сящищин Щатям олмасы ещтималдыр. – Мцмтаз.
2
Мярщум Яли Ямири яфянди: Османлы тарихи вя ядябиййаты
мяжмуясинин 3-жц сайында бу тарихи мянзумянин йалныз бир
50
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Сонасан гырылды бели Эянжянин.
Байрам эежясиндя галаны алды,
Дюрд йаны чевириб гылынжын чалды,
Яркяэи гырылыб, дишиси галды,
Ал гана бойанды чюлц Эянжянин.
Эянжяли Щясяням, цряэим ажы,
Мяско фцрсят тапыб чалды гылынжы.
Шямшядинли, Газах, Борчалы, эцржц,
Талады галмады малы Эянжянин.1
Щясян – Гасым
ДЕЙИШМЯ – БЯДИЙЙЯ
Щясян – Эюстяряндя гашларынын тайыны,
Хяжил едир чярхин тазя айыны,
Тяр бухагда зцлфи-сямян сайыны,
Эюрян олур эирифтары Пяринин?
Гасым – Эюстяряндя гашларынын таьыны,
Лаля йанаьыны, тяр бухаьыны,
Бищуш едир мяжлис ичря сагины,
Чешми-мясту фитнякары Пяринин.
Щясян – Вясмя чякир тез-тез гашы цстцня,
Кяж бахмаг адятдир чешми-мястиня,
бяндини тящриф едяряк йазмышдыр ки, (сящищи йухарыда
йаздыьымыз кимидир) о тарихдя Эянжядя Жяфяр адлы хан
олмамышдыр.
Бцрж цстцня байраглары гурдулар,
Бюйцйцн, кичийин, щамын гырдылар.
Ол заман ки, Жяфяр ханы урдулар,
Санасан ки, бели сынды Эянжянин.
Османлы тарих вя ядябиййаты мяжмуяси, сяня 1, ядяд 3, с.42.
1
Бу тарихи шерин 18-жи илдя мцяллим Аббас Аббасзадя
тяряфиндян тяб едилдийи йягиним олду. – Мцмтаз.
51
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йеня чякир чяри кюнцл гясдиня,
Цздя зцлфц тармары Пяринин.
Гасым – Ня лазымдыр вясмя гашы цстцня,
Жаным нишанядир тири-шястиня,
Тягсим едяр ашнасына, достуна,
Аз деэилдир гоншулары Пяринин.
Мискин Щясян
ОЛУР
Зярряжя ьям чякмя, али-щязрятим,
Гадири-мювламыз сяня йар олур.
Бу кямалы, елми бяхш едян аьа,
Йетишир дадына, мядядкар олур.
Аллащ сяни язиз гылсын дцнйада,
Щямишя чатасан, арзу, мурада.
Хяжалят чякмяйясян дари-цгбада,
Хатямцл-янбийа шяфадар олур.
Фирдовси-ялада буласан мягам,
Щурийц гылмандан аласан та кам,
Жяннят шярабындан ичясян йцз жам,
Сагийц кювсярин вяфадар олур.
Алям арасында оласан хошху,
Мцсяххяр олсун сяня вящш, ащу,
Шейх нягшбянди кими чякясян «йа щу»,
Мцршидц мцридин камкар олсун.
Хцлуси-гялб илян ейля ибадят,
Гафил оланлара эюстяр щидайят.
Бу Мискин Щясяня гыл сян шяфаят,
Йягин дцшмянляри шярмсар олур.
Щясян
ЙОХДУР
52
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ей жаным жяллады, юмрцм йаьысы,
Мяэяр сяндя, залым, дин, иман йохдур?
Эежя эцндцз щясрятини чякмякдян
Цзцлцбдцр, дяхи мяндя жан йохдур.
Сяэрягибин бир даш дцшцб башиня,
Гоймаз ки, йар илян олум ашиня.
Щягди, йанан чохди ешг атяшиня,
Мяним тяк од тутуб алышан йохдур.
Ей гашлары щилал, йанаглары эцл
Зцлфляри рейщанц халлары филфил.
Ей ашиг юлдцрян, бирящм, бидил.
Сянинтяк алямдя ев йыхан йохдур.
Сяни севянляр олуб щямишя дилшад,
Нясилдя адямсян, щцсндя пярзад.
Гамятин ярярдир, голларын шимшад,
Бу шанц шювкятдя щеч инсан йохдур.
Дцшэцн щалын ситямкара демяйин,
Йалварубан варя-варя демяйин,
Бу Щясянин ярзин йаря демяйин,
Мяэяр бу арада мцсялман йохдур?
Хялил
ЭЯРАЙЛЫ
Дяли кюнцл ня мялулсан,
Мяэяр ол назлы йар эетди.
Севэили йаридан айры,
Фяляэя ащц зар эетди.
Язял башдан сянсян йарим,
Вяфалы назлы дилбярим.
53
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Кясилди сябрц гярарим,
Ялимдян ихтийар эетди.
Гурбанам цзцндя халя,
Йанаглары эцлц лаля.
Гяддими дюндярди даля,1
Бу эцн сярвяр фитар2 эетди.
Севдим бойц бястяни,
Яжайиб тющфя нястяни,
Салды Хялил шикястяни,
Эюрцн ситямкар эетди.
Ибращим бяй Хялили
ТЯЖНИС
Гяни мювлам, будур сяндян диляйим,
Эяля бир эцн бу дийаря севдийим.
Сызылдарам эежя, эцндцз онсызым,
Алды жанц жисмим йаря, севдийим.
Кюнцл гушу бянд олубдур бу дямдя,3
Ахар, дурмаз эюзляримдян бу дям дя.4
Эюзцн истяр, жаным ала бу дямдя,5
Тиьи-гямзян баьрым йаря, севдийим.
Эейинмишсян бу эцн йашылдан, алдан,6
1
Дал щярфи яэри, бцкцк олдуьу цчцн бцкцлмцш беля
охшадырлар. «Бари-гям тяхтиндя гяддим бищцдя хям олмамыш
ляфзи-гяддимдя билибдир, гаф эяждир, дал кяж» (Накам).
2
Фитар – хумар демякдир. 1935-жи ил няшриндя сящв олараг
«сярвц ряфтар» кими верилмишдир. – (Тяртибчиляр).
3
Бу дямдя: бу дамда, бу торда, бу дузагда.
4
Бу дямдя: дям – ган, хун.
5
Бу дямдя: мялум.
6
Алдан: ал рянэли палтар.
54
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Горхурам фитнядян, щийлядян, алдан.1
Сяэрягиб сюзцня алданма, алдан.2
Жанц дилдян йар ол йаря, севдийим.
Аьламагдан дидям дюндц бахчяйя,3
Щцснцн гатда ишыг вермяз бахчяйя.4
Бцлбцл аьлар, ган йаш тюкяр бахчяйя,5
Байгу дцшяр цзцн йаря, севдийим.
Хялили дер сиррин вермя (?) дцнйадя,
Тяшня дилим лябляриндян дцнйадя (?).
Сяндян гейри яэяр олса дцнйдя,
Мейл етмязям йцз мин йаря, севдийим.
Хуршид
СЕВДИЙИМ
Ня мцддятдир доланырсан елляри,
Елляр ня дийаря эетди, севдийим.
Ганя дюндц бу чешмимин селляри,
Селляр ня дийаря эетди, севдийим.
Сизя мян сюйляйим гайалар, дашлар,
Илдя бир кяз6 мейвя верян аьажлар,
Устасындан дястур алмыш анашлар,
Гушлар ня дийаря эетди, севдийим.
Эюйдя сцзян ал вя йашыллы гушлар,
Аь-аппаг гулар, гара гарангушлар,
1
Алдан: ал, щийля, хидя.
Алдан: алдансан, алданмасан жанц дилдян йар ол.
3
Бахчя: аьламагдан баьчайа дюндц. Ъаля, шябням, шещ.
4
Бахчийя: Щцснцн йанында эюр ки, о дурулугда шябням беля
ишыг веря билмяз.
5
Бахчийя: бахча, эцллцк.
6
Кяз: дяфя, йол.
2
55
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йолун гыраьында ялван чичякляр,
Чичяк ня дийаря эетди, севдийим.
Аьлайыб-аьлайыб эирдим йолларя,
Эюзцм йашы дюндц ахар селляря,
Мещри эетди гяриб-гяриб елляря,
Елляр ня дийаря эетди, севдийим.
Бундан сонра йахын олду ираглар,
Сянинля севдийим, олду фяраглар.
Цзцн цстя ахан дуру булаглар,
Булаглар ня дийаря эетди, севдийим.
Хуршидям, мян дя эирдим бу щаля,
Инжялди гамятим, дюндц щилаля,
Шцкр етдим мовлайя, эялдим бу аля,1
Бу ал ня дийаря эетди, севдийим.
Хуршид
АЬЛАРАМ
Эеня йени башдан дярдляря дцшдцм,
Алышдым, тутушдум, йандым, аьларам,
Йарын обасины, кючцнц эюрдцм,
Йурдун эюрдцм, аны андым, аьларам.
Бялайи-мющнятя, дярдя туш олдум,
Кейфиййятим будур, зящря2 нуш олдум,
Гям хиргясин эейдим, сийащпуш олдум,
Бяла кямярин гуршандым, аьларам.
Тярки-вятян олдум ханыманымдан,
Лаляляр ал эейди ахан ганымдан,
1
2
Ал: дудман, ханявадя, ожаг.
Зящря: юд мянасында ишлянмишдир.
56
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Щижран яли тутду эирибанымдан,
Гям фювжиня мян таландым, аьларам.
Кичижик чаьымда дцшдцм, гожалдым,
Бяйлик мяртябясин кюнлцмдян салдым,
Дцнйаны говмагдан дяхи йорулдым,
Кечян эцнлярими андым, аьларам.
Хуршидям, сейранда, йар, сяни эюрдцм,
Йох етдим юзцмц, вар сяни эюрдцм,
Намусдан да кечдим, ар сяни эюрдцм,
Гяфлятдян индижя ойандым, аьларам.
Хуршид
МЯНЯ
Эцн тяки парлады, чыхды гясрдян,
Эюзцмя эюрцндц мащтаб мяня,
Мцъэанлары дяйди, баьрымы дялди,
Дяхи нейнийяжяк о китаб мяня.
Гайыдыб жананы мян бир булейдим,
Щейрятдян гуртарыб щаля эялейдим,
Гойейдин йарыма гурбан олейдим,
Бимцрцвят нечцн сяпдин аб мяня.
Назлыжа дилбярим йцзиня эялмян,
Ешгин сювдасындан юзцмц билмян,
Бу дярди сян вердин, дяхи айылмян,
Эцндцз гярар эялмяз, эежя хаб мяня.
Жямалын шогиндян олдум сярсяри,
Эюзцмцн шюляси, яглим пярэяри,
Бичаря Хуршидин олдун дилбяри,
Тапа билмян сяндян гейри баб мяня.
Ширванлы Досту ханым
ТЯЖНИС
57
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ряхтин ал эеймиш бахчайа эедир,
Башына эютцрмцш бута1 баьлары.
Бцлбцл сайрийиб баь сары эедир,
Цзцня дутубдур бу табаьлары.2
Севдийим атланды, тярся мяни3 эюр,
Ачылды баьларын тяр сямяни4 эюр,
Ейляди ахырда тярся,5 мяни эюр,
Шейх Сянан кими бута6 баьларам.
Нийазмяндям цзцн йарын7 эюряндя,
Байгулар чыьрышыр (?) йарын эюряндя.
Аьлар щясрят эюзцм йарын эюряндя,
Булур бир дям тутса бута8 баьлары.
Жананыма дейин жанымя эялсин,9
Тяшняни эюндярсин, жаным яэилсин,10
Ат тир охларын жаныма эялсин,11
Кямандарсан эюзля бута баьлары.12
Бизя жовр ейляди кялби цзцндян,13
1
Эцл буталары.
Табаь: тябяг.
3
Тярс минмиш, тярс атланмыш демякдир.
4
Тяр сямян, сямян чичяйи.
5
Мяни тярса еляди.
6
Бцтя, бута баьладыг.
7
Йарын, фярда.
8
Мятндян дцшцб – (Тяртибчиляр).
9
Тадыб итмяэя эялсин (? – Тяртибчиляр).
10
Яэилсин.
11
Мялум.
12
Бутасы олан баьлар.
13
?
2
58
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Гал дися галарыг кялби цзцндян,1
Досту дейир, эюрясян кялби цзцндян,2
Бойнума салубсан бута баьлары3.
Дярдли
Мящяммяд
ГАЛДЫМ
Йанарам, йанарам, дилим [щеч] дюнмяз,
Гяриб-гяриб гцрбят еллярдя галдым.
Севдиэимин сювдасы эетмяз башымдан,
Аьызда сюйлянян диллярдя галдым.
Бир кимсям йох сорушуб щалымы биля,
Аьлайан эюзцмцн йашыны силя,
Горхурам дцшмянляр цстцмя эцля,
Щейф олсун бу дямдя яллярдя галдым.
Эюрцрми мювлам бу Ясли хани?
Йолуна гурбан гоймушам бу жани.
Тярк елядим гювмц гардаш, вятяни (?).
Даьларда, дашларда, чюллярдя галдым.
Дярдли Мящяммяд айдыр: юлямяз олдум,
Аьлайан эюзцмц силямяз олдум.
Йаланчы дцнйада эцлямяз олдум,
Эюз йашымдан йыьышан эцлляря галдым.
1
?
Ит, кялб.
3
Баь: бойун баьы.
2
59
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Жалутлу Дцлэяр оьлу
ДЯРДИМИ
Бабят-бабят йцз мин мяним дярдим вар,
Кимя дейим йана-йана дярдими.
Дярдсизляр ня билир дярдлиляр дилин,
Эяряк дейим дярдли ганя дярдими.
Дярд ялиндян жиэяр дюндц бирйаня,1
Аьламагдан дидям дюндц цмманя.
Салдын фяляк, чцнки мяни щижраня,
Дяхи вермя бир инсаня дярдими.
Кяжров фяляк, дярди мяня бар етдин,
Эежя, эцндцз ишим ащц зар етдин.
Артыра-артыра бярабяр етдин,
Дянизя, дярйайя, цмманя дярдими.
Бунда эцн кечирирям мян нийаз иля,
Бцлбцл наля едяр чох эцдаз иля,
Дцлэяр оьлу эяряк дейя саз иля,
Эцн доьандан, эцн батана дярдими.
Дашбулахлы Ашыг Дону
ИМДИ
Эюз йашындан намя йаздым, йолладым,
Охуйуб дярдими ганалар имди.
Гцрбят елдя щижран тутду йахамдан,
Мцшэцлдцр щалыма йаналар имди.
Гожа бцлбцл тярк ейлямиш баьлары,
Нашы гушлар тутмуш зяр будаглары,
Нежя олду кюнлцмцн лачын чаьлары,
Эязяр авлаьымда соналар имди.
1
Бцрйан олмалыдыр. – тяртибчиляр.
60
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Худам хуб йарадыб бу эюзялляри,
Щяр йаня тюкмцшляр яфшан телляри,
Йада дцшцр йеня йарын ялляри,
Йаха дястимя хыналар имди.
Учду тярлан, йерин алды байгулар,
Доланыб эюйляри, гожалды гулар.
Ашыг Дону кечян эцнц арзулар,
Нежя ащ чякмясин синалар1 имди.
Шякили Молла Гасым Закир
ЖЫЬАЛЫ МЦХЯММЯС
(Шякили Сцлеймана нязиря)2
Яьйары, эял, ей дост, кянар ет, сяни тары,
Бир рясми пясяндидя шцар ет, сяни тары,
Бир йаныма лцтф иля, эцзар ет, сяни тары,
Бир лящзя кянарымда гярар ет, сяни тары.
Бимунисц зарям,
Дилхястя, фикарям,
Бисябрц гярарям,
Мян ашиги-зарям.
Фикри-дили бу ашиг зар ет, сяни тары.
Щяр накяси билмя юзцня ашиги-садиг,
Щяр сющбят цчцн тап юзцня йари-мцвафиг,
Щямжинс эярякдир, ола щямжинся мцтабиг,
Нажинс иля сющбят сяня, ей дуст, ня лайиг.
Сян бир бцти-зиба,
Сян бир эцли-ряна,
Мяшуги-дилара,
Йохдур сяня щямта.
Бир рясми-пясяндидя шцар ет, сяни тары.
1
2
Сина: синя, дюш демякдир.
Шякили Сцлейманын «Жыьалы мцхяммяс»иня бах, сящ. 45.
61
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ет нуш мейц мещрц жяфа жами-сяфадян,
Эял цлфятини кясмяэилян ящли-вяфадян,
Эуш ет сюзцмя, чяк ялини жюврц жяфадян,
Яндишя гыл, ей тажи-сярим, гящри-худадян.
Сярвярляря сярвяр,
Бир лцтфини эюстяр,
Ей шухи-ситямэяр,
Бясдир бу жяфаляр.
Бир йаныма лцтф иля эцзар ет, сяни тары.
Йцз ханейи-зяррин ола, сянсиз ня сяфасы,
Йцз мянзили-мцшкин ола, сянсиз ня сяфасы,
Йцз гончейи-рянэин ола, сянсиз ня сяфасы,
Йцз бязми-хош айин ола, сянсиз ня сяфасы,
Ей зиняти-алям,
Ей хялги-мцкяррям,
Ей шащи-мцяззям,
Фярйад ки, бир дям.
Бир лящзя кянарымда гярар ет, сяни тары.
Эял етмя мяни дярдц гямц щижря эирифтар,
Сянсиз чякярям ащи-жиэярсцз, шярярбар,
Юлдцрмя мяни щижриля, ей шухи-ситямкар.
Ялгисся, мяням Закири-дилхястяйи, бимар.
Ей надири-дювран,
Мян бяндейи-фярман,
Гыл дярдимя дярман,
Эял-эял сяня гурбан.
Фикри-дили-бу ашиги-зар ет, сяни тары.
Шякили Молла Гасым Закир
ХОРУЗ
Йатардын аьажда шад, бипярва,
Ня эялди, дцшдцн бялайа хоруз?
Беля сувалындан еля ястяьфируллащ,
Щаша суал олмаз гязайа хоруз.
62
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Щяр яшйа ки, мясащиби-гут олур,
Мин йашасан ахыр бир эцн фювт олур,
Кцлли-няфсин заигятцл-мювт олур,
Цмид йохдур бу эцндян фярдайя, хоруз.
Тавус жилвяли, эцлэуня либас,
Бу эуня щеч етмядин сян гийас,
Дейирдин айылын, йа еййцщяннас,
Йетирди фярйадын сямайя, хоруз.
Сяндян язял кечян шащи-мцяззям,
Нечя падышащлар, Жямшид иля Жям,
Олары да сянинтяк бу тиьи-ситям,
Жялладивяш верди жяфайя, хоруз.
Яэяр ешитмисян олурсан тясэин,
«Язажая яжлящцм» айясин.
Закиртяк гялбини тут мцтмяин,
Эедярсян жяннятцл-мявайя, хоруз.
ОЛМАЗ
Эяляндя зцщура нури-тяжялла,
Жамалын тяк мцняввяр олмаз.
Эярдуни-щикмятдян чыхан афитаб,
Зярряжя сяня бярабяр олмаз.
Мещрц мащ фялякдя вар ися щярчянд,
Зиняти-рухсарын олардан бищяд.
Сяфщейи-руйиндя хали-зябяржяд,
Щяр бяни-адямя мцйяссяр олмаз.
Кямащи щцснцня йетмяди идрак,
Афяти-чешминдян олдум хофнак.
Ей эюзц жялладым шащи-гязябнак,
Сян кими Закиря ситямкар олмаз.
63
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
ЭЯЛИН
Салды ол гюнчя дящанын мяни сювдайя, эялин,
Нежя ки, эцл йанаьы бцлбцлц говьайя, эялин,
Эюрдц эюз, дцшдц жаным ащиля йцз вайя, эялин,
Мяжнун олду дцшцбян вадийи-сящрайя, эялин,
Ня эялин, вящ ня эялин, зинятц зибайя эялин.
Хош эцлцш, хош данышыгдыр, мязяли жцмля сюзц,
Хуйи хош, хисляти хош, мащи-мцняввярди цзц,
Цзцлцр, жан цзцлцр, эяр сцзцлцр аля эюзц,
Мязяли, чох мязяли, гямзяли гайятдя юзц,
Аь цзц, эцл йанаьы, лалейи-щцмрайя эялин.
Сач узун, эярдян узун, гамятидир сярви-ряван,
Гаш гара, эюз пийала, дишляри дцрр, пцстя дящан,
Шух йанаг, лял додаь, лящжяси дя жанлар алан,
Синя мейдан, мямяси гцббя, эюзял, инжя мийан,
Долу буд, жанлы топуь, сярбясяр аь майя эялин.
Гырмызы йайлыг ялиндя, кцлли дястмал лячяэи,
Сары кюйняк эейиниб, жцмля мидахыл ятяэи,
Нимтяня халиси-зибайи, мцзяййян бязяэи,
Зяр балаь, дизлик айаьында бянюфшя чичяэи,
Саьры башмаг, жорабы хямся эейиб пайя, эялин.
Ики пустани арасында щямайил асылыб,
Йяни финжан эюбяйи цстя гызыл эцл асылыб,
Дцзцлцб йахасына гызыл йахалыг кясилиб,
Голда голбаьы, ятяэиндя ятяклик асылыб,
Мярщябалар бу гядяр сурятц симайя, эялин.
Наэящан эюрди эюзцм, чыхды мцяллайя кцлим,
Дедим, ей гюнчя дящан биржя йаваш эет, мян
юлцм,
Дярдим артылды, дайан бир данышаг аьрын алым,
Йыхылым пайина мян, дярдими бу жаня салым,
64
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Дурубан сярв кими, башыма сал сайя, эялин.
Аьы аь, гырмызысы лалейи-ящмяр кимидир,
Яти аь, яндамы аь, синяси мярмяр кимидир,
Чякилиб гядди онун сярвц сянубяр кимидир,
Мямяляр шящд, шякяр гянди мцкярряр кимидир,
Эялди жяннят пяриси сян кими, обайя эялин.
Мана бир, шащи-жящан, рящм еля, гурбанын олум,
Юлцрям, юлмяэими фящм еля, гурбанын олум,
Тутарам дамянини зящм (?) еля, гурбанын олум,
Зцлмц гящщаря бахыб сящм еля, гурбанын олум
Вермя эял тары цчцн, Закири рцсвайя, эялин.
Закир
МЯНДЯН
Башына дюндцйцм, а назлы дилбяр,
Эялирми эушина сядалар мяндян?
Беля бяд зяманя, щийлейи-яьйар,
Горхурам сяни дя йад ейляр мяндян.
Сяндян гейри ашигин бир мядары йох,
Жан чыхыб жясяддян ихтийары йох,
Гярг олдум дярйайя щеч кянары йох,
Хоф ейляр эюряндя адалар1 мяндян.
Мян Закирям, тярса севдим залими,
Фяляк яэиб мяним гяддц галими (?),
Бяс мян кимя гылым ярзи-щалими,
Кцсцбдцр, о мялякзадалар мяндян.
1
Ада, атя, жязиря.
65
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Шащбалутлу Молла Йусиф Ражи
ХАНА МЦРАЖИЯТ
Мяни йардан айырдылар,
Сяня олсун хябяр, ханым.
Мяним кими бу яййамда,
Ким бу зцлмц эюряр, ханым.
Щясрят идим мян ол эцля,
Жяфалар галды бцлбцля,
Ситарям дцшдц сцнбцля,
Ким бу жюври чякяр, ханым.
Бу эцн ялдян йарым эетди,
Намус иля арым эетди,
Нощ яфлакя1 зарым эетди,
Гыл ащимдян щязяр, ханым.
Йары гылдын бу эцн мяндян,
Доланнам ол сябяб эендян,
Кцсцбдцр бу гулун сяндян,
Уман йердян кцсяр, ханым.
Ишим эялди йаман олду,
Эюзцм йашы ряван олду,
Дярдляр жанда нищан олду,
Щясрят гяддим бцкяр, ханым.
Сян гылыбсан ашиги зар,
Ей олан алямя сярдар,
Эежя-эцндцз йанар аьлар,
Ганлу йашын тюкяр, ханым.
Мяни гойма бу эирйанда,
1
«Доггуз фяляк» демякдир.
66
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Галмышам хейли дярманда,
О кялляэюз Мирзяжанда,
Эюрцбсян ня щцняр, ханым.
Ярзим будур о дювлятя,
Щюкм ейляйя ьуряйятя,
Ким эюрцбдцр бир юврятя,
Дцнйада ики яр, ханым.
Эютцрмядин эцлцн харын,
Унутдун ешг бимарын,
Эцжлц эцжсизлярин йарын
Алыр ялдян мяэяр, ханым.
Абдалтяк эеймишям шалы,
Олмушам щижр памалы,
Гылсынлар дярдими щалы,
Вязирляр, мирзяляр, ханым.
Соналар кечмяз эюлцндян,
Бцлбцл айрылмаз эцлцндян,
Мян дюнмязям йар йолундан,
Саь олдугжа бу сяр, ханым.
Игбал дюндц, бяхтим йатды,
Эюрян фяляк ня шяр сатды,
Алды яглими, алдатды,
Белиндя зяр кямяр, ханым.
Чешмин яшкин тюкя галды,
Гяддим гяддин бцкя галды,
Ражи щясрят чякя галды,
Ол бал лябдян ямяр, ханым.
ОЛСУН
Мяни йардан айры салан,
67
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эюрцм цзцн сийащ олсун,
Дярдя дцшцб мяним кими,
Ишин щяр эцндя ащ олсун.
Ялиф гяддин дюня йайя,
Щяр ишлярин эедя зайя,
Жащанда тапма сярмайя,
Юмрцн, эцнцн кцтащ олсун.
Дири юмрцндя кам алма,
Хялайиг ичря нам алма,
Щярэиз мягсяд, мярам алма,
Йахшы щалын тябащ олсун.
Зялил ол сян ки, мян харам,
Кимим вар, кимя йалварам.
Сяня щяр эцндя гарьа рам,
Истяр мяня эцнащ олсун.
Дюндярдин йашымы чайя,
Дцшясян сян дя ащ-вайя,
Гисас ялбяття, фярдайя,
Галмаз беля, аэащ олсун.
Бейтцл-щцзн мяскянимдир,
Ким бу ишдя дцшмянимдир,
Вираняляр мямянимдир,
Она дцшмян Аллащ олсун.
Ражи бу эцн йардан олду,
Кечди намус, ардан олду,
Малц мцлкц вардан олду,
Манеляри эцмращ олсун.
МЯНДЯН
Яли Якбяр хидмятиня,
68
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Салам олсун ряван мяндян.
Бахма рягибин сюзцня,
Чох дейирляр йаман мяндян.
Мяни йаря вцсул ейля,
Истяр гапунда гул ейля,
Юп, ал яля гябул ейля,
Эялся каьыз нищан мяндян.
Мурад шямини сюндцрмя,
Мяни мящрумя (?) эюндярмя.
Эял, башынчын, цз дюндярмя,
Амандыр, яламан, мяндян.
Яли сяня едя йардым,
Артырма гцссейц дярдим,
Чякяр олса ащи-сярдим,
Йанар жцмля жящан мяндян.
Йара гылма рягиб йары,
Мцряххяс гыл мяним сары,
Юзцн инсаф еля бары,
Артыгмы Мирзяжан мяндян?
Йетиш Ражинин дадына,
Рящмин эялсин фярйадына,
Щеч ашигляр ешг одуна
Олмаз артыг йанан, мяндян.
Рази
ЭЯЛМЯДИ
Эежя эцндцз интизарын чякярям,
Аман Аллащ, йар яэлянди, эялмяди.
Щясрятиндян ялиф гяддим бцкярям,
Аман Аллащ, йар яэлянди, эялмяди.
69
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эяллям деди, вядя ейляди эетди,
Сюзц хилаф олду, вядядян ютди,
Сябяб нолду бизи йаддан унутду,
Аман Аллащ, йар яэлянди, эялмяди.
Бади-сяба дост куйиндян эяляндя,
Верэинян бир хябяр мян дярдимяндя,
Бизим илян играр етди эедяндя,
Аман Аллащ, йар яэлянди, эялмяди.
Эялян вармы, эюрцм йары эюрдцми,
Варыб ярз ейляйим она дярдими,
Билмян онда гейря кюнцл вердими,
Аман Аллащ, йар яэлянди, эялмяди.
Ашкар олду мяним дярди-нищаным,
Овж етди фяляэя ащц яфьаным,
Разийям, щижриндя цзцлдц жаным,
Аман Аллащ, йар яэлянди, эялмяди.
МЦРЯББЕ
Гынамайын мяни, доьрысын дейим,
Мяни йцз мин дярдя салан йар будур.
Чох жяфасын чякдим, вяслин эюрмядим,
Щясряти жанымда галан йар будур.
Ахырында зай ейляди ишими,
Тамам ган ейляди бу эюз йашими,
Идракц фящмими, яглц щушими,
Сювдасы сяримдя галан йар будур.
Чох олурду арамызда ихтилаф,
Эащ вурардыг мящяббятдян лаф-каф,
Сонрасы сюзцндя эюрцндц хилаф,
70
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Щяр бир сюзц йалан олан йар будур.
Ей Рази, доьру йардан йол кясмя,
Йарамамыш сяэ рягибдян дил кясмя,
Цммидини гят едибян ял кясмя,
Йеня чюврясиндя долан, йар будур.
Рящим
ВАРМЫ?
Мянимля щямдям бу эцн, бу эежя,
Бир бцлбцлцм вардыр, сянин дя вармы?
Фикрц хяйалымы вермишям она,
Бир бцлбцлцм вардыр, сянин дя вармы?
Эащ наля чякяр, эащ фяьан ейляр,
Эял-эял дейиб жиэярими ган ейляр.
Кюнцл жящ-жящиня жан гурбан ейляр,
Бир бцлбцлцм вардыр, сянин дя вармы?
Рящм ейляйиб эялиб мян бинявайя,
Рази-дилин дейиб дуруб нявайя,
Мяням Рящим, тяк дцшян башы сювдайя
Бир бцлбцлцм вардыр, сянин дя вармы?
Рясул
НУХА
Тяриф едим Нуха йерин, йерляри эцлшян кимидир,
Сюйляйиб данышмаьы щяр бири бир жан кимидир,
Бахарсан малц дювляти дювлятли султан кимидир,
Ядли, ядаляти адил Нуширяван кимидир,
Ичинин мящбубяляри щурийц гылман кимидир.
Чыхыбан бащар фясли мящбублары чюлдя эязир,
Эюрянин тамам жана цряэин йаьы ярийир,
71
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Онлары эюрян оьлан он беш йашындажа гарийир,
Либаслары зярц зиба, белляриня тирмя сарыйир,
Йанаглары эцл йарпаьы, гашлары каман кимидир.
Йа Илащи, йетмясцн щеч вахт нюгсан булара,
Щури дейим, пяри дейим, йохса ки, инсан булара,
Щяр эюрян кимся десин щурйц гылман булара,
Мян юзцм инжимярям яэяр верям жан булара,
Бахышлары марал кими, йеришляри жейран кимидир.
Голлары эцмцш кими, эярдяни мина мисли,
Тюкмцш гыврым телини сцнбцлц ряна мисли,
Онлары эюрян олар Мяжнуни-рцсва мисли,
Йарадыб Бари-илащи жяннятдя сона мисли,
Сачлары эцлабатун, киприэи пейкан кимидир.
Ня йаман дярдя салды бу гашлары каман мяни,
Билирям юлдцряжяк бу дярдляр-нищан мяни,
Гуртара бу дярддян гадири-сцбщан мяни,
Юлсям яэяр эютцря бир сащиби-иман мяни,
Бу дярдилян юлся Рясул, бил шящид олан кимидир.
Ашыг Рза
ГАЛДЫ
Кюнцл гуллуг ейля камил устада,
Кямаля йетмядин, ишин хам галды.
Камаллылар кючдц эетди дцнйадан,
Ня щяким, ня алям,1 ня имам галды.
Ашыг Рза тули-кялам ейлямяз,
Тякяббцрлц адама салам сюйлямяз,
Чохлар дцнйа ишин тямам ейлямяз,
Щяр кяс жящд еляди натямам галды.
1
Бизжя «алим» олмалыдыр. – (Тяртибчиляр).
72
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Рза
БЯНЗЯРСЯН
Эюзял адам, щансы йердян эялирсян?
Мян ща биллям сян жанана бянзярсян.
Эялдийин йоллара гурбан олайим,
Жан ичиндя ширин жана бянзярсян.
Кялисадан бахдым хачын эюрцндц,
Тумаьын алынды: мачын эюрцндц,
Ялван йайлыг алтдан сачын эюрцндц,
Сярв ичиндя хурамана бянзярсян.
Бизим йердя юрдяк олур, газ олур,
Эюзяллярдя ишвя олур, наз олур,
Щцсн ичиндя сянтяк эюзял аз олур,
Мцлк ичиндя Сцлеймана бянзярсян.
Аллащ Мящяммядц али севдиэим,
Аь цзцндя сийащ хали севдиэим,
Етмя мяня фитня, али севдиэим,
Эюзляриндян ев йыхана бянзярсян.
Гурбан олум назлы йарын юзцня,
Эцняш жямалына эюйчяк цзцня,
Хылаф демя кцчцк Рза сюзцня,
Валлащ, биллащ, эцлцстана бянзярсян.
БАШЫНА ДЮНДЦЭЦМ
Узун илляр арзусуну чякдийим,
Эетмя, бяри эял, башына дюндцэцм.
Мян олмушам дярди-щижран тапдаьы,
Йетир мяня ял, башына дюндцэцм.
Рцсва гылды мяни сювдайи-ешгин,
73
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ешгин дярйасы дашгындыр, дашгын.
Кялаьайи эцлэяз, тикмя арашгын,
Инжя белдя шал, башына дюндцэцм.
Бир сифариш йолламышды йар мяня,
Салды жиэярими одлара йеня,
Гыйьаж щашийяси, зярбаф нимтяня,
Архалыьы ал, башына дюндцэцм.
Эетди мцтриб, эцлшян галды бцлбцля,
Бир дярдмянд йохду дярдими биля,
Гяди сярв аьажы, эярдяни миня,1
Ал йанаьда хал, башына дюндцэцм.
Ала эюзляр мяни дярдя салыбдыр,
Мцъэанларын баьрым башын дялибдир,
Рзанын бир гуру жаны галыбдыр,
Эял ону да ал, башына дюндцэцм.
Заман2
ЭЯРАЙЛЫ
Бир мяст олмуш йаьыйа мян,
Юлдцм йалвара-йалвара.
Бир мяст олмуш йаьыйа мян
Юлдцм йалвара-йалвара.
Ня гялямдир чякмиш гаша,
Эяряк щцснцн щалаллаша,
Мяжнун кими даьа, даша,
Дцшдцм йалвара-йалвара.
1
Миня: Минанын мцхяффяфидир.
1935-жи ил няшриндя шаирин ады «Сяфил Заман» кими
верилмишдир. – (Тяртибчиляр).
2
74
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бади-сяба, сюйля йара,
Жиэяримдир пара-пара,
Бир эцл цчцн йцз мин хара,
Юлдцм йалвара-йалвара.
Сяфил Заман беля эязмяз,
Эюзцм гейри эюзи эюрмяз,
Алыбдыр жанымы вермяз,
Юлдцм йалвара-йалвара.
Салик
ЕЙЛЯР
Ей туба бахышын йыхды алями,
Хумар эюзцн эеня гийамят ейляр.
Кябяи-куйини эюряндян бяри,
Щачан гибляни бир зийарят ейляр.
Гырьы башлы туйьун, тярлан жилвяли,
Эюрмямишям беля назлы-гямзяли,
Сярасяр йахасы гызыл дцэмяли,
Бахдыгжа цзцня фяхарят ейляр.
Защид бахса зцлфи-пяришанына,
Тярк ейляр мясжиди, эяляр йанына,
Сидги-дилдян жанын гатар жанына,
Щцрийц гылмана мяламят ейляр.
Щяр кимся ки, сяня бахарса эендян,
Бил ки, юйрянибдир о щалы мяндян,
Юзэя тявяггем йох ясла сяндян,
Хястя Салик сяня зарафат ейляр.
75
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
ЖЫЬАЛЫ МЦХЯММЯС1
Шякили Сцлейман
Ей симбядян, мещри-дяряхшяндя Зцлейха,
Ей кани-мялащят, ляби пцрхяндя Зцлейха.
Гылма сачыны мунжа пяракяндя Зцлейха.
Ей эюзляри шящла,
Ей гамяти ряна,
Ей санийи-Лейла,
Яла, дяхи яла,
Рцхсары эюзялдир,
Ряфтары эюзялдир,
Тути кими щяр лящжяйи-куфтари эюзялдир,
Ким эюрди ки, йцз рущ ола бир тяндя, Зцлейха.
Ким вясмя йахыб гашына эизлятди щилали,
Ябруйи-кяманын кими ганрылды хяйали,
Ол биядябин йохди мяэяр яглц кямали,
Йох вясмядя сювда,
Гылды айы рцсва,
Ей дохтяри-тярса,
Ей зцлфи чялипа,
Бясдир дяхи йандым,
Щяр жювря дайандым,
Ей гюнчя дящан, рящм еля, зцлмцндян усандым,
Бундан сонра йох табц тяван мяндя, Зцлейха.
Нясрин тюкцлцб шащи-рцхун тярфиня щейщат,
Нярради-гяза шешдяри щейрятдя галыб мат,
Щягга ки, сянин щцснцн олуб алямя исбат,
Бир мащи-лигасан,
Бир аби-бягасан,
Бир ейни-сяфасан,
1
Вагифя етдийи тясир щаггында «Азярбайжан ядябиййаты» сай
икидя Вагифя бахылсын.
76
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Сян ящли-вяфасан,
Йох щейф ки, йарын,
Сян тцрфя ниэарын.
Бу зинят иля дцшся яэяр Мисря эцзарын,
Щцснцн едяжяк Йусифи шярмяндя, Зцлейха.
Эцл, эцл йцзцнц эюрмяк цчцн баьа чякилмиш,
Лаля дюшцнц даьлайыбан даьа чякилмиш,
Гар синяни эюржяк о да йалаьа чякилмиш,
Ей Хосрови-хавяр,
Ей шямси-мцняввяр,
Ешгин мяня йексяр,
Йандырды чу азяр,
Ей дилбяри-сярэяш,
Ей щури-пяривяш,
Хашаки зяифям мяня вурма дяхи атяш,
Бу жцря ядалят нядир ей сяндя, Зцлейха.
Щягга ки, сянин тцрфя жямалында ейиб йох,
Йагут лябиндя, рцхи-алында ейиб йох,
Щцснцндя вя ня яглц кямалында ейиб йох,
Бир сярви-рявансан,
Ашуби-зямансан,
Сян афяти-жансан,
Ей афяти-дювран,
Вей мещри-диряхшан,
Ей шащи-Сцлейман,
Гыл дярдимя дярман, сян яйа Хосрови-дювран,
Галмаз бу эюзяллик сяня пайяндя, Зцлейха.
Саили
СЯНИН
Назлым, щцснцн Эцлшяниндя
Ачылмыш эцллярин сянин,
Ону эюрцб яфьан ейляр
77
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Баьда бцлбцллярин сянин.
Гурбан олайим елиня,
Йетмядим ясли1 фелиня,
Тюкцлмцш назик белиня,
Сона тяк теллярин сянин.
Ашиглярини зар ейляр,
Гям ялиндя щям хар ейляр,
Шяккяр кими эюфтар ейляр,
Тути тяк диллярин сянин.
Хястясийям, чун дюзмякдян,
Бящри-щижранын цзмякдян,
Олубдур баьрым язмякдян,
Лалярянэ яллярин сянин.
Ялиндян эялмишям зара,
Сийащ мярдцмляри, гара,
Саили гойду авара,
Аь цздя халларын сянин.
Ябдцррящман аьа шаир Газахлы
ЭЯНЖЯНИН ГЫРЬЫНЫ
Ей газылар, эялди гязадан бяла,
Бир олмаз мцсибят, дювран ейляди.
Цз верди говьайи-дяшти-Кярбяла,
Рус Эянжя шящрини виран ейляди.
Нейлясцн бисащиб евдя галан жан,
Сцбщц шам ащ чякиб ган аьлашан ган,
Эял йетиш имдада, йа Сащибцззяман,
Кафир, Ислам щалын йаман ейляди.
Эянжя халгы олду хакиля йексан,
1
Бу сюз «ясла» олмалыдыр. – (Тяртибчиляр).
78
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бойанды галасы, олду гызыл ган,
Эюрдц мялякляр, щур иля гылман,
Ярш цзцндя ащц фяьан ейляди.
Жавад хандан олду мяликляр разы,
Позулмаз гязадан йазылан йазы,
Хябярдар олмады жянэавяр газы,
Ня бир кюмяк Шяки, Ширван ейляди.
Жавад хан ки, зцщур етди анадан,
Бир мярд иди язял башдан, бинадан,
Шящид чыхды, эетди дари-фянадан,
Мянзилин рювзейи-ризван ейляди.
Гырдылар алями, мясум жанлары,
Тюкдиляр мясжидя сеййид ганлары,
Аналар наляси, ащ, яфьанлары,
Тцтду яршин цзцн, думан ейляди.
Шаир, онда мязлум олан жанларын,
Щягг ейляр диванын ол йаманларын,
Мян дя щейранийям ол заманларын,
Эюрцм Уьурлухан диван ейляди.
Сямяд
АЩЫНДАН
Илтимасым будур, ей шащлар шащи,
Щязяр ейля бичаряляр ащындан.
Аьа Кярямсиз олмаз, гул хятасыз,
Азад ет булары зар никащындан (?).
Ямр едиб кяламында халиги-яллязи,
Вял казимин ял гейз вял афияиниззи.
Сян адил падшащсан, эял ейля гийаси,
Ял чяк буларын жцрмц-эцнащындан.
79
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ня галиб олмуш сяня бу щирсц итаб,
Бу гядяр мяхлуга верирсян язаб,
Мящшяр эцнц щяггя ня верярсян жябаб,
Хяжалят олмазсан дяфтяр сийащындан.
Ашиг олан билир ешгин ишини,
Ягли олмаз башда, жошар, дашини,
Юз ялилян эирдабя салар башини,
Мцряххяс ет бунлары зяр никащындан (?).
Шащ Сямяд сяндян бу минняти ейляр,
Эялибдир гапына бир диляк ейляр,
Зцлм адятинжя ей шащ, дадэяр,
Ейлямя, утан юз Аллащындан.
Шикястяхатир
АЬЛАРАМ
Фикр ейлярям, дидям долур йаш илян,
Мян олмушам бяхти гаря, аьларам.
Щяр тяряфдян гары дцшмян севинир,
Мяня дерляр чун бижаря, аьларам.
Жаным, йарым зцлми-бидад ичиндя,
Кюнлцм галыб ащц фярйад ичиндя,
Шярмсарям чунки устад ичиндя,
Онун цчцн мян щямаря1 аьларам.
Кимя едим, йа рябб, ярзи-щалими,
Итирмишям вятяними, елими,
Алдырыб ялимдян гюнчя эцлцми,
Бцлбцлсифят дцшцб заря, аьларам.
Тяк отахдан дюрд тяряфя бахарам,
1
«Щямваря» олмалыдыр, йяни щямишя. – (Тяртибчиляр).
80
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Гям, гцсся, одуна жаны йахарам,
Дустагдан билмяням ня вахт чыхарам,
Гямляр чякир мяни даря, аьларам.
Анам йохдур чун аьлыйа щалыма,
Атам йохдур мяни гойа йолума,
Гардаш йохдур ялин дюэя далыма,
Чун галмышам мян авара, аьларам.
Бибим йохдур мян юляндя щай дейя,
Халам йохдур мян юляндя вай дейя,
Бажым йохдур эюз йашына чай дейя,
Атыб фяляк чун кянара, аьларам.
Гям ляшкяри гылынж чякиб цстцмя,
Йахшы дуруб жаван юмрцм гясдиня,
Дцшмянлярим хына гойар дястиня,
Юмрцм эедяр тарц маря, аьларам.
Анам, бажым эяряк назымы чякя,
Гонум, гоншу эяряк эюз йашы тюкя,
Истяклиляр няшим цстя диз чюкя,
Цзцн еля паря-паря, аьларам.
Сиррими ачмаьа биржя сирдаш йох,
Дярдими демяэя биржя йолдаш йох,
Кимим вар, дейим гощум, гардаш йох,
Йалварубан мян яьйаря, аьларам.
Билмям нийя бяхти гаря олмушам,
Щейва кими саралыбан солмушам.
Бурда йалгыз, гямэин, мящзун галмышам,
Эащи эизли, щям ашкаря аьларам.
Ня гядр фярйад етдим, сюз олду йалан,
Ахырда олунду нащягдян диван,
Чун олмушам дустаг, дамяндя галан,и
81
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эюз тикярям дюрд диваря, аьларам.
Шикястяхатирям чякярям ащи,
Истямязям кюмяк султани, шащи,
Сяндян мядяд дилярям, йа илащи,
Эяр етмясян сян дя чаря, аьларам.
САЛДЫН
Ганлы фяляк, нейлямишдим сяня мян,
Ахыр мяни йцз мин бялайя салдын.
Айры салдын вятянимдян, елимдян,
Эюр эютцрцб щардан щярайя салдын.
Ялиндян валлащи, эцнцм хош олмаз,
Ейлядийин мяня йахшы иш олмаз,
Ня ата, ня ана, ня гардаш олмаз,
Щамысындан мяни ирайя1 салдын.
Бясдир, мяндян дяхи сян чяк ялини,
Йаман демя, гой юзцня дилини,
Бир ащ чякиб йандырарам елини,
Няйя беля мяни жяфайя салдын.
Тцф олсун цзцня, утан утанмаз,
Бир сюз десян кимся она инанмаз,
Ди эюрцм нейлядим сяня а ганмаз,
Мяни сатлыг едиб сядайя салдын.
Мяэяр сянин йохдур горхун худадан,
Ня истярсян билмям, мян бинявадан,
Йетим гойдун мяни ата, анадан,
Щям гощум гардашдан узайя2 салдын.
Кимя едим билмям сяндян шикайят,
1
2
Ирайя: ираьа демякдир.
Узайя: узаьа демякдир.
82
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мянимля башладын мунжа ядавят,
Чякярсянми эюрян биржя хяжалят,
Мяни ки, нащягдян ащ-вайя салдын.
Сян ки, мярдляри намярд едярсян,
Халгын бир дярдини йцз дярд едярсян,
Индян беля дяхи ня шярт едярсян,
Саьалмаз дярдими дявайя салдын.
Щяр кяс эюрся мяни, диваня дейяр,
Чохлары севиниб биэаня дейяр,
Индян сонра щамы пярваня дейяр,
Жанымы йандырыб чирайя1 салдын.
Шикястяхатирин бяхти гарадыр,
Бура ки, сярбясяр долу йярадыр,
Де эюрцм дярдиня бян ня чярадыр,2
Онун ки, бяхтини гарайя салдын.
Шикястя
ЭЯРАЙЛЫ
Ала эюзлц назлы йардан,
Мян дюнярям, кюнцл дюнмяз.
Чешми жаду фитнякардан,
Мян дюнярям, кюнцл дюнмяз.
Савуг сулар эялир даьдан,
Эцл, бянювшя гохур баьдан,
Эцмцш ьябьяб, аь бухагдан,
Мян дюнярям, кюнцл дюнмяз.
Ня эюрмцшям дяхи елдян,
1
2
Чирайя: чыраьа демякдир.
Чярадыр: чарядир мянасындадыр.
83
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Жан мцрьцня вермяз халдян,
Ляби шяккяр, дили балдян,
Мян дюнярям, кюнцл дюнмяз.
Ня умарсан зцлфи мардан,
Гуртулмадым ащц зардан,
Бу бимцрвят, залим йардан,
Мян дюнярям, кюнцл дюнмяз.
Бу Шикястя дцшди дилдян,
Гужмаг истяр назик белдян,
Йанаглары гызыл эцлдян,
Мян дюнярям, кюнцл дюнмяз.
Тябризли Щажы Мещди Шцкущи
БИР БЕЛЯ
Ябяс-ябяс чекмя зящмят, севдийим,
Вермя зинят хяттц халя бир беля.
О эцндян ким, сяня ашиг олмушам,
Етмямишям эцл жямаля бир беля.
Мян саги жан бу сювдадян доймарам,
Эцл цзцня тямашадан доймарам,
Мян бу мейдян, бу минадан доймарам,
Ня тутажаг бир пийаля бир беля.
Баш гоймушдум астананын дашына,
Рящм етмядин эюзляримин йашына,
Мяни сяндян айыранын башына,
Эюрцм танры бир даш сала бир беля.
Шяриля мян сяни гоймарам, залым,
Истясян молладан щюкмцнц алым,
Сян мяним эцлцмсян, сян мяним малым,
Вар ялимдя бир гябаля бир беля.
84
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мяжлиси-ишрятин хялвят оланда,
Рягибляр даьылыб фцрсят оланда,
Вяслин Шцкущийя гисмят оланда,
Она ейля ламящаля бир беля.1
ЭЯРАЙЛЫ
Сяни бир шащи-эцлрухан,
Мян юзцмц зялил эюрдцм.
Сяни бир нюврястя жяван,
Бу ашигин ялил эюрдцм.
Йар йанында яэляшяндян,
Алдым йцз мин буся сяндян,
Цзцн дюндярмядян мяндян,
Мяни сяни чох щямил2 эюрдцм.
Щцммятини эюрдцм али,
Дярдимдян ейлядим щали,
Лябляриндян гяндц бали,
Сел-су кими сябил эюрдцм.
Мян истярям сяни йейим,
Дилин, додаьын чейнийим,
Ажлыгдыр ахыр нейлийим,
Или йаманжа ил эюрдцм.
Ярийибдир жисмц жаны,
Галмайыб табц тяваны,
Шцкущийи-биняваны,
Бу гапыйа дяхил эюрдцм.
1
Шцбщясиз, Сабирин «Тющмят едир гязетчиляр мяшяри-наси
бир беля?» мятляли шери Шцкущинин бу шериня нязирядир. –
Мцмтаз.
2
Щямил: Мцтящяммил олан.
85
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
ЯТТАР
Дцкан ня дцкан, чар тяряф мцшки-мурдар – Нясруллащи-Яттар.
Щяр тяблядя ядвийяйи-кям, фязлейе-бесйар – НясруллащиЯттар.
Бир эушядя вар чюлмякц бир эушядя мянгал – бир эушяшимязбял,
Эцн истиси, од тцстцси, ялгисся туланбар – Нясруллащи-Яттар.
Вазещди ки, сян алдыьыны вермясян ясла – алям билир ямма,
Чякмяз йеня ял сяндян о зянгящбя тялябкар – НясруллащиЯттар.
Дюрд жанявяря бянзясян, ей щерсдя чун муш – вей хабдя
хяргуш.
Ей щийляси чун рцбящц вей рявиййяти кяфтар – Нясруллащи-Яттар.
Дюрд жанявяря бянзяр яжяб дал габаьын – щям башц
яйаьын.
Тусбаьавц гурбаьавц кяртянкялявц мар – Нясруллащи-Яттар.
Дюрд гуш кими ей йумнидя чун бум – вей гарьа кими шум,
Ятамдя бир кяркясц кирдарида бир сар – Нясруллащи-Яттар.
Няггаш вериб нягшиня йалгыз еля дудя – дцшдцн бу нямудя.
Верди ня сяфид абц ня шянжярф, ня зянжар – Нясруллащи-Яттар.
Дюрд мядяниййят ишлядиб язвайдан атан … – дылгыр иля тяхмир,
Зярнихля рянэин сары, заж иля эюзцн дар – Нясруллащи-Яттар.
Щяжвин демяйя ейлядиляр бяндяни мямур – олдум беля
мяжбур,
………… кясмя деэилям фаили-Мухтар – Нясруллащи-Яттар.
ЭЮРЦМ
Бцлбцл кими бу эцлшяня эялмишям,
Лаля эюрцм, сцнбцл эюрцм, эцл эюрцм.
Дейирляр сяндя вар чох ишвя, хяндя,
Биржя кялмя даныш эюрцм, эцл эюрцм.
Бир йол эюрдцм, йыхдын ханиманымы,
Итирдин алямдя адц санымы,
86
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бир дя цзцн эюстяр, эял ал жанымы,
Эялмишям тарыйа тявяккцл, эюрцм.
Мян разыйам щяр ня олса мцгяддяр,
Зцлмцн Шцкущийя хошдур, ситямкяр,
Бу мян, бу баш, бу йол, бу сян, бу хянжяр,
Зящмят чякиб айаьа дур, эял эюрцм.
БЕЩИШТИН
Лоущяшяллащ бу ня щцсндцр, жямал,
Мяэяр сянсян дябистани бещиштин.
Дящанин чешмейи-шярабян тящур,
Щцсни-руйин эцлцстани бещиштин.
Щеч пяри сян кими ишвяэяр олмаз,
Щеч мяляк сянинтяк лябшякяр олмаз,
Эюзялликдя сяня бярабяр олмаз,
Ня щуриси, ня гылманы бещиштин.
Ваизя бир эюстяр ол хяттц халын,
Кябеи-рухсарын, таги-щилалын,
Юлцнжя ейлясин вясфи-жямалын,
Де гой итсцн адц сани бещиштин.
Жялцл-халиг бу ня эюздцр, ня мцъэан,
Гцдрятин эюстяриб халиги-сцбщан.
Защид сянин олсун рювзейи-ризван,
Беля эцлчющряси щаны бещиштин.
Севин, ей дил, йеня йари-назянин,
Бу эежя сян илян олду щямнишин.
Ялщямдулиллащц ряббцл алямин,
Шцкущидир камрани бещиштин.
САЗ КЕЧЯР
87
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бир дя йолум дцшся йар отаьына,
Мяним ишим щамы кясдян саз кечяр.
Ишя дцшяр дейиб, данышыб, эцлмяк,
Аралыгдан йцз мин яркц наз кечяр.
Эцл эцля сюйкяшиб, лаляйя лаля,
Гумриляр, бцлбцлляр чякярляр наля.
Саги, бу мювсцмдя эятир пийаля,
Бир аз кечмяз пайыз эяляр, йаз кечяр.
Саги доландырсын жами-эцлрянэи
Дцзцлсцн мяжлися лаля мярдянэи1
Охусун ханяндя, ойнасун жянэи,
Хяйалымдан сетар кечяр, саз кечяр.
Йящярляйин кящяр аты дцбаря,
Тцфянэи дя верин, эялмишям заря.
Мян истярям бир дя чыхам шикаря,
Чох дейирляр бу эюллярдян2 газ кечяр.
Аз мяним баьрымы ган иля долдур,
Дярдин бу жанымда щамыдан болдур,
Дейирляр кюнцлдян кюнцля йолдур,
Шцкущи кюнлцндян нийя аз кечяр?3
Шейдайи
АЧЫЛДЫ
Яглим башдан эетди, хяйалым чашды,
Эирибан чак олду, белляр ачылды.
1
Лаля мярдянэи: чыраь адыдыр ки, шям иля йаныр. Шар ися лаля
шяклиндя гайрылырды.
2
Нцсхя: эушиндян.
3
Шцкущинин бу шерляри тяркиббянд рясминдя цч йцз бянд
гязялляри иля бярабяр Тябриздя басылмышдыр. Тарихи ися мяня
мялум деэилдир. Шцкущинин Сабиря бюйцк тясири олдуьу цчцн бу
шерлярин бурайа кючрцлмялярини важиб билдим. – Мцмтаз.
88
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Сярасяр алями гылды мцяттяр,
Даьылды эисуляр, телляр ачылды.
Ашигиням, яйа нясли-пяризад,
Сяня щижр ялиндян дад ейлярям, дад.
Бу виран кюнлцмц ейлядин абад,
Нитгя эялиб, ширин дилляр ачылды.
Дярдин жанда ей мящ, олубдур, яйан,
Яглим зайил етдин, жиэярим бцрйан.
Ащу гядин цзря тюкцлдц щяр йан,
Пцрпич олан шу какилляр ачылды.
Сяни севдим, дцшдцм дярди-щижрана,
Щясрятиндян баьрым дюнцбдцр гана,
Йеня шейда бцлбцл дцшдц яфьана,
Йаз олду, сцнбцлляр, эцлляр ачылды.
Эирифтарам онун эюзц гашына,
Мющняти-щижранла олдум ашына,
Гярг едиб алями, алды башына,
Шейдайи-чешминдян селляр ачылды.
Шякили Мустафа аьа Шухи
ДАЬЛАР
Салырсан, баш чякиб ювжи-сямайя,
Нязяри-щягарят жящаня, даьлар.
Сейрин едян султанлардан, ханлардан,
Галмайыб бириндян нишаня, даьлар.
Едян эяшти-сяфа чямянэящанын,
Башында сейд едян но ьязаланын,
Сяня ляшкяр чякян падышащанын,
Эюрирсян йурдуну вираня, даьлар.
89
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йайлагларын фирушиля1 сятщ едян,
Язщарц яшжарын эюрцб мядщ едян,
Гылынж иля гялялярин фятщ едян,
Нязяр гыл хак олан хананя даьлар.
О эюзляр ки, сяня салды нязярляр,
Олду торпаьиля аьуштя йексяр,
Сян иля йериндя бяржа, мцгярряр,
Бахарсан ширтяк щяр йаня, даьлар.
Маликям дейянляр балавц пястиня,
Набуд олуб дов2 чякянляр цстцня,
Эцлэцн таж эейиб фярги-мястиня,
Бигейд дурмусан шащаня, даьлар,
Булутлардан пярдя чякиб щяр дямдя,
Щярэиз вяфа эюрмямисян адямдя,
Тямашалар сейр етмисян алямдя,
Бахдыгжа эярдиши-дювраня, даьлар.
Аби-зцлалындан сирабдыр алям,
Сянинля эюрцшцр шямси-мцяззям,
Сайейи-лцтфцндя фираван цмям,3
Гяргдир немятц ещсаня, даьлар.
Шухийа, замани-эцзяштя щалын,
Бу даь цзря кечян жцмля ящвалын,
Вяфасыз жящанын едиб хяйалын,
Гярг олур цряэим ал ганя, даьлар.
ЭЮЗЛЯРИН
1
Фируш: фяршляр демякдир.
Дов: щцжум демякдир. «Чякди нярради-гяза гяляйи-фит
цстцня».
3
Цмям: цммятляр.
2
90
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эцлзари-Хцтяндир дюврейи-зцлфцн,
Чярайя дурубдур ащу эюзлярин.
Мийани-мяхлугя фясадц йяьма,
Салур доландыгжа щяр су эюзлярин.
Билейдим щягигят, ейни мятлябин,
Наздыр ашигя йа ки, гязябин,
Баьрымы ган едиб йагути-лябин,
Кюнлцмц вираня жаду эюзлярин.
Шям рцхсарына, дидя пярваня,
Тцррейи-мишкини едяр бир йаня.
Олуб няшясиндян мястц мястаня,
Алдыгжа зцлфцндян хошбу, эюзлярин.
Эцлшяни-немятдя, ещсан ичиндя,
Аризц эцлэунц табан ичиндя,
Дурубдур щяр заман ал ган ичиндя,
Чякярми гятлдян гайьу эюзлярин.
Дювляти вяслиня олан мющтажя,
Ханейи-фиргятдян сяй ет ихражя,
Тюкцбдцр цстимя гясди-таражя,
Бир бюлцк ляшкяри щинду эюзлярин.
Хяйалц фикримдир мещрц Сцрушим,1
Овгати-бидарым йандыгда душим.2
Дцшяндя йадыма мящв олур щушим,
Эцл йцзцн, ду таги ябру, эюзлярин.
Йетишмяз дилбярим щярэиз фярйадя,
Шухини гямлярдян етмяз азадя,
Гясдидир щяр заман фитня, фясадя,
1
2
Сцруш: мяляк адыдыр.
Душ: тцркжя ройа, вагея, хаб демякдир.
91
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ейлямяз бир кари-нику, эюзлярин.
Ширвани
ЭЯРАЙЛЫ
Ашиглик пешясин гылдым,
Намусдан, ардан айрылдым.
Мянзили салдым Ирага,
Йахшы йоллардан айрылдым.
Тявяккцл гылдым Кяримя,
Йетишдим, дцшдим дяримя,
Бир щава иди сяримя,
О хяйаллардан айрылдым.
Эюзялляр дястиндя миня,
Йаха чак, ганлудыр синя.
Охшатдым зянбур евиня,
Яжяб шанлардан айрылдым.
Йетмяди ашиг щалиня,
Уйубдур дцнйа малиня,
Чар бюлцк тюкмиш белиня,
Зцлфи-шащмардан айрылдым.
Ширвани, одлара дцшдцм,
Дярдимин дяфтярин ачдым,
Мина бойлу, гялям гашлым,
Чешми-хумардан айрылдым.
Шикястя Ширин
ТИФЛИС ФАЖИЯСИ
Ай аьалар, тарихлярдя эюрян вар,
Чох олубдыр галма-галы Тифлисин.
92
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Нечя-нечя шащлар эялиб эедибдир,
Щеч олмамыш беля щалы Тифлисин.
Кимся гынанмасын Ирагли Хана,
Гошун йетишяндя, бахды щяр йана,
Адам эяряк юлишляря дайаня,
Долмыш иди даьы, далы Тифлисин.
Гызылбаш гошуну дюйцшцн ачды,
Намярд Башыачыг1 далдайа кечди.
Топханасын вали туллайыб гачти,
Щяр йердян цзцлдц яли Тифлисин.
Дцшмян долду шящря, евляр чюкцлир,
Эюйчяк оьлан, эюзял гызлар сечилир.
Гачмаг олмаз, мяэяр эюэя учулир,
Щейф ола, йох иди бали Тифлисин.
Бир од иди Тифлис цстя тюкдиляр,
Гызыл, эцмцш, жяващирин чякдиляр,
Дамы, даши, кцнж бужаьи сюкдиляр,
Галмады бир даня ляли Тифлисин.
Одладылар дцкан, базар, сярайлар,
Апардылар гумаш парча, дарайлар,
Чякяжякдир арвад, киши щярайлар,
Щаны дерляр, тирмя шалы Тифлисин.
Жан шириндир, щеч шей эюрцнмяз эюзя,
Аьлыйа-аьлыйа, йаш сцзя-сцзя,
Анасы ушаьын атырды дцзя,
Йандырырды гялби щали Тифлисин.
Ермяни, эцржцнцн гырг кялисасын,
1
Башыачыг – Эцржцстанда бир елин адыдыр ки, бу эцн дя
вардыр. (Башычыгда олса яэяр бир дилбяр. – Вагиф).
93
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Щесабы йох малын, сюйляйим нясин,
Залым дцшмян чыхартжаьын эур сясин,
Мейданя тюкцлдц малы Тифлисин.
Кешиш мащраса, гары вя гожа,
Гырдылар о ки, вар эцндцз вя эежя,
Ган базардан ахды, кцчядян нежя,
Нисбят йаьмуры, сели Тифлисин.
Гызыл, эцмцш, хачлар, Инжилц китаб,
Намаз пярякляриня щеч эялмяз щесаб,
Худайа, сян етдин, ня иди йа рябб,
Щеч беля эялмямишди или Тифлисин.
Ей Шикястя Ширин, дцшмян о эцнц,
Дейирди: Тифлис эюрмямишди бу эцнц.
Щеч кимдян эетмяз даьы, дцйцнц,
Интигамын алыр Вали1 Тифлисин.2
Ширин
ВАР
Йеня эюзцм дцшдц бир мящжямаля,
Аь цзцндя гара мцшки халы вар.
Щялгя-щялгя олуб зцлфи-мишкини,
Машаллащ яжяб хяттц халы вар.
Сяфщяйи-рцхсари мащи-мцняввяр,
Дцшцб цзцня зцлфи-мцянбяр.
Дишляри мирвары, дящаны шякяр,
Лябляринин аь мясяффа балы вар.
1
Бцтцн шяхси адлар шерлярдя мютяризядя олдуьу кими, бу да
мютяризядя верилдийи цчцн ону шяхси ад кими бюйцк щярф иля
йаздыг. - (Тяртибчиляр).
2
Бу мянзумя Аьа Мящяммяд шащ Гажар Тифлисдя ойнадыьы
фажиядян бир нябзядир. – Мцмтаз.
94
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эязясян алями жцмля сярапа,
Тапылмаз бир беля сярви-дилара
Вермярям бир тцкцня щягг билир щаша,
Щяр ня бу дцнйанын мцлкц малы вар.
Де эялсин сагийя, гурсун бусаты,
Мцряттяб ейлясин бязми-нишаты,
Тез олсун йандырсын шями-симаты,1
Дцшцнсцн мяжлися щяр ня хали вар.
Йанаглар лалядир, эюзляр бадамы,
Баьрымы ган етди сагинин жамы,
Чаьырын эялсцн, сиз Диларамы
Диларам Ширинин йцз мялалы вар.
Сабунчили2 Сабунчи гызы
МЦРЯББЕ
Щягг нясиб ейлясцн, йеня варалым,
Баби-сялам гапысындан эирялим.
Щянан, Мянан дирэялярин эюрялим,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Эушясиндя йайылмыш щяжярцл-ясвяд дашы,
Анда варанларын саь олсун башы,
Йеддиляр, гырхлар олсун йолдашы
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
1
Симат: сцфря, дястярхан демякдир.
«Симати-дящрдя щяр кяс нясибини булду,
Нясиби-Зцмряйи-риндан билмяди галды». Накам.
2
Сабунчи Закатал гязасында мямур кянддир. Шаиря о
кянддяндир. Сабунчи гызы: йяни Сабунчили гызы демякдир. Сабун
сатан вя йахуд сабун биширян мянасы чыхарылмамалыдыр. –
Мцмтаз.
95
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Аллащын евидир, цчдцр диряэи,
Ону эюрянлярин ойнар цряэи,
Ол Мящяммяд Мустафанын дураьы,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Кябянин дашларын щеч кимся йонмаз,
Ону эюрян эюзляр ясла усанмаз,
Учар гушлар евин цстцня гонмаз,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Тышы сийащ юрти, ичи гырмызы,
Эюрянин шад олур кюнлц, щям эюзи,
Сафжа мцшк иля янбярдир този,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Кябянин щярями, о фажиг дашлы,
Эюрян щажыларын эюзляри йашлы,
Анда олан гуллар дювлятли, башлы,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Бейтуллащын юртисинин гараси,
Оналмады шол цряэим йараси,
Сяфа илян шол Мярвянин араси,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Эюрмяк истяр сяни бай иля фягир,
Кябянин юнцндя вардыр бир чухур,
Дюрд йанда имамлар, азанын охур,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Эял варалым, йолларыны булалым,
Аьлар икян шад олубан эцлялим,
Йашыл даш цстцндя нямаз гылалым,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Кямярляри йцксяк-йцксяк йапылы,
Щажылар эялирляр чинли-чинли (?),
96
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Дюрт йцз дирякли, отуз доггуз гапылы,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Кябянин даьларынын гара думаны,
Эетмяди шу кюнлцмцн эцманы,
Бир дяхи сыьасам рцкни-иманы
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Орта йер, дюрд бир йаны щярям,
Щягг нясиб ейлясин варыбан эюрям,
Алтун ешиэиня йцзлярим сцрям,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Чевря йан дцппядцз гяндилляр йанар,
Эюйдян йашыл донлу мялякляр еняр,
Щажылар юниндя чярх кими дюняр,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Гара донун бцрцмцшляр бойунжа,
Эюрмядим Бейтуллащы дойунжа,
Дялил юниндя ялвида динижя,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Аби-Зямзям Бейтуллащдан ашаьи,
Йалабяр (?) белиндя сярма гуршаги,
Гапысы эцмцшдцр, алтун ешиэи,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Йцксякдир, эюрцнмяз Кябянин цстц,
Йапмыш Пейьямбяря танрынын досту,
Жцмля мюминлярин эюрмякдир гясди,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Гарадыр Кябянин юртцсц, дону,
Жцмля мюминлярин гибляси, йюнц,
Ону эюрянлярин пак олур тяни,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
97
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Чевря йаны мещраб сыра-сырадыр,
Эюр ки, гадир мювлам няляр йарадыр,
Аби-Зямзям эцн доьандан йанадыр,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Аби-Зямзям Кябя юнцндя бир гуйу,
Ичиндя жанын шяфа булсун йат, уйу,
Щяр йары душиндя эюрцбян йцрц,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Ямир щаж эятиряр алтун ялями,
Йа ряббим, сян эюстяр баби-сялами,
Эярямян катибин чякмиш гялями,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Язм едиб щажылар Кябяйя эедирляр,
Дцнйада ризги, мали недирляр,
Саллана-саллана тяваф едирляр,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Щярям гапылары щяр йандан ачылыр,
Кябяйя мцшкц янбяр сачилир,
Аби-Зямзям суларындан ичилир,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Ямир щаж эятиряр Кябянин донын,
Щажылар сцрярляр ешгиля дямин,
Киши анда кечирся юлинжя эцнцн,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Бейтцл-щярямдя щажылар эязяр,
Гяму иблислярин эцжини цзяр,
Кярямян катибин саваби йазар,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Кябянин гапусу эюзял гапыдыр,
Ешиэи алтундан эцмцш йапыдыр,
98
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Дцнйа фани, амма ахирят багидир,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Йапысы дцппядцз мисали-жяннят,
Йарын шяфаят ейляр Мящяммяд,
Анда юлцб галсам жаныма миннят,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Вясфин кясляр билмяз сыьмаз кянаря,
Йапмыш щярямдя йедди минаря,
Эежя эцндцз Аллащ рящмят йяьаря (?),
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Варсам шол гябис даьына чыхсам,
Чевриля-чевриля дюрд йана бахсам,
Кябянин эцллярин мян эеня гохсам,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Ишдя1 эялди щажыларын байрамы,
Яряфатда сурярляр шовгля дями,
Кябянин юнцндя Ибращим мягами,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Вармаг эюзял, амма фяраг дюниши,
Шюля верцр гяндиллярин йаниши,
Щажылар тяваф едяр, дюняр, долаши,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Беляжя нягл етмиш Сабунчи гызы,
Кябяйи-Аллащдадыр щям кюнлц, щям эюзи,
Анда варанларын аьарыр цзц,
Арзум сяндядир, гара донлу Бейтуллащ.
Сяфяряли
1
Ишдя: иштя.
99
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
ЭЯРАЙЛЫ
Ей аьалар, нежя олур
Щалы йардан айрыланын,
Ахыр дюняр йашыл олур,
Алы, йардан айрыланын.
Сцт аьзы, гаймаг додаьы,
Яммяйя лябин гаймаьы,
Даьылыр улус оймаьы,
Яли йардан айрыланын.
Сцсян сцмбцлцм яйилир,
Тцтцнцм яршя чякилир,
Он дюрд йашында бцкцлцр,
Бели йардан айрыланын.
Бу бир бяладир ичилмяз,
Мярд намярддян сечилмяз,
Лал олур щярэиз ачилмаз,
Дили йардан айрыланын.
Сяфяряли, булар имиш,
Пейманямиз долар имиш,
Гюнчя икян солар имиш,
Эцлц йардан айрыланын.
Зяиф
БАШЫНА ДЮНДЦЙЦМ
Сян эедяли цзцм, эюзцм эцлмяйир,
Мяндя йохдур щал, башына дюндцйцм.
Эцндцз хяйалымдан, эежя фикримдян,
Гяддим олду дал, башына дюндцйцм.
100
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ахды эюзцм йашы, дюндц селляря,
Мяжнун олуб дцшдцм яжяб чюлляря,
Бир гядям бас бу эцн бизим елляря,
Эцлшян олсун эял башына дюндцйцм.
Хячян1 эирдим дост баьына эцл дярдим,
Фиргятиндян гядим нцня дюндярдим,
Эюз йашымдан намя йазыб эюндярдим,
Сян дя щалым бил, башына дюндцйцм.
Сян эедяндян бяри одлара дцшдцм,
Ял эютцрдцм башц жанымдан кечдим,
Алышдым тутушдум, атяшя дцшдим,
Йандым, олдум кцл, башына дюндцйцм.
Зяиф дейяр, бцлбцлсцз щеч баь олмаз,
Йар севянин цряэиндя йаь олмаз,
Кюнцл бир шцшядир дащи саьалмаз,
Шикяст олди дил, башына дюндцйцм.
Забит
ЭЯРЯК
Бир кяс ки, бящс едиб эюзялям деся,
Аь цзцндя цч мютябяр хал эяряк.
Зярряжя щцснцндя ейиб олмайа,
Гашы фитня, гямзяляри ал эяряк.
Эцлябатын кюйняк зярдян тикиля,
Эцлтяк жамалындан эцлаб чякиля,
Данышанда шящдц зцлал тюкцля,
Бир додаьы шякяр, бири бал эяряк.
Щцри гылмандан эярякдир сойи,1
1
Гачан, гячян, щачан демякдир.
101
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мялаик сифяти, пяридян хойи,
Сцращидян гядди, минадан бойи,
Эярдяни цстцндя гара тел эяряк.
Мящбубун мат едя жцмля жящанын,
Ящли-Сифащанын, Азярбайжанын,
Эюзяллик бабында йанынжа, анын,
Йусифи-Кянантяк нечя гул эяряк.
Зярнишан шяддяляр чала мийаня,
Щяр сящяр салланыб чыха сейраня,
Забит, бу дювлятя, бу ханыманя,
Бу малц ящваля бир игбал эяряк.
А ЗАЛЫМ
Мяэяр мяшуг ашигинин дярдиндян
Щали олмаз, хябяр билмяз, а залым.
Бир йар ки, йарындан жцда дцшяндя,
Дяхи ону йадя салмаз, а залым.
Кюнцл ял эютцрмяз бу бивяфадан,
Бол мющнятляр чякяр щижрц бяладан,
Йар олан усаныб жюврц жяфадан,
Мяэяр щеч инсафя эялмяз, а залым.
Лейлийя Мяжнуням, Шириня Фярщадям,
Сорсан ящвалымы, кюнлц бярбадям,
Щясрятиндян ган аьларам дямадям,
Эюз йашымы силян олмаз, а залым.
Гашларыны охшатмышам кяманя,
Жямалын тян едяр мащи-табаня,
Демя беля эедяр дюврц зяманя,
Бу эюзяллик сяня галмаз, а залым.
1
Сой: жинс демякдир.
102
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Забит щягигятдян лафц каф ейляр,
Гашын мещрабына етикаф ейляр,
Дост олан достуна бир инсаф ейляр,
Бирдян дуруб жанын алмаз, а залым.
ФЯЛЯК
Нейлямишди сяня, ей чярхи-эярдун,
Бизим иля дцшцбсян инадя, фяляк.
Мяэяр щеч горхмазсан, утанмазмысан,
Эетсцн тажц тяхтин бярбада, фяляк.
Эцнбяэцн артырдын ащц зарымы,
Кясдин жан евиндян ихтийарымы,
Нейлямишям сяня, алдын йарымы,
Щясрят гойдун мяни дцнйада, фяляк.
Дярдц гямдян мян фягири бай етдин,
Ялиф гяддим дюндярибян йай етдин,
Фярщада, Мяжнуна мяни тай етдин,
Ейлядин дярдими зийадя, фяляк.
Сяни эюрцм мян тяк эирйан галасан,
Щяр ики жящандан мящрум оласан,
Мяним кими саралыбан соласан,
Эюрцм йетмяйясян мурада, фяляк.
Мян Забитям, ейлямяням таб она,
Дярдц гями йыьыб верирсян мана,
Аман чякцб гювря эялдим гапына,
Ня гювря йетишдин, ня дадя, фяляк.
МЦКЯКРЯР
Кюнцл, галх дурма, жош, жош, жош,
Тюк атяш кяф, кяф, кяф,
103
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мялякляр олду топ, топ, топ,
Гурубдур тазя сяф, сяф, сяф.
Мящяммяд азжа йат, йат, йат,
Вар меража мин ат, ат, ат,
Жябрайыл, дурма эет, эет, эет,
Эялир авазя ряф, ряф, ряф.
Цзцндя щинду хал, хал, хал,
Эейинмиш йашыл ал, ал, ал,
Де мцтрцб дурма чал, чал, чал,
Йарашыр сяня дяф, дяф, дяф.
Бу дцнйа бир гуру сяс, сяс, сяс,
Эялир рягиб няс, няс, няс,
Десям шу халгда пяс, пяс, пяс,
Олур шащбазя хяф, хяф, хяф.
Забит деся йар ох, ох, ох,
Демя лалайи йох, йох, йох,
Эцнащ бищяд чох, чох, чох,
Едя Фяййаз яф, яф, яф.
ДЕДИМ, ДЕДИ.
Дедим: ей назянин гашларын йайдыр,
Деди: гювси-гцзещ кяманидыр бу,
Дедим: дост, жямалын тян едяр айя,
Деди: эюзяллиэин нишанидир бу.
Дедим: дилбяр, мян севмишям ща сяни,
Деди: нясиб ется йарадан ьяни,
Дедим: синян цстя алэилян мяни,
Деди: мярд иэидляр мейданидир бу.
Дедим: салланышын мин жана дяйяр,
Деди: бялкя щури, гылмана дяйяр,
104
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Дедим: гойнун ичи ризвана дяйяр,
Деди: ашиглярин мяканидир бу.
Дедим: зцлфцн мат ейляди сцнбцли,
Деди: сян ня билдин, ягилсиз, дяли,
Дедим: ачылыбдыр жямалын эцли,
Деди: фясли-бащар заманидир бу.
Дедим: сян Забитя етэилян вяфа,
Деди: мян, ашигя вермяням жяфа,
Дедим: лябин ямян булурму шяфа,
Деди: хястялярин дярманидир бу.
ДИЛБЯР
Салланыбан йцз наз илян,
Бу сейраня эялян дилбяр.
Хязан дяймиш гончя кими
Саралыбан солан дилбяр.
Жаван юмрцн вердин бада,
Ня эцн эюрдцн бу дцнйада,
Йетди щяр бир кяс мурада,
Сянсян мящрцм галан дилбяр.
Гашларын фитнядир, фелли,
Бухагларын гоша халлы,
Шум талели, бяд игбаллы,
Бяхти гара олан дилбяр.
Шейда бцлбцлтяк ютдцм,
Варыб бир юзэя йар тутдум,
Дяхи сяндян мян ял эютдцм,
Дон эял, сюзц йалан дилбяр.
Ямиб ляблярини гандым,
105
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Юзцм юзцмдян усандым,
Забитям, бу дярдя йандым,
Йохдур сяни алан, дилбяр.
ЕЛЯДИ
Ей газылар, кимя гылым шикайят,
Бир бимцрвят мяни жандан еляди.
Дил шящриндя абаданлыг гоймады,
Малц мцлкц ханымандан ейляди.
Эирдяляниб баш верибдир мямяси,
Бядирлянмиш айя бянзяр синяси,
Саллананда щяр бир назц гямзяси,
Санасан ки, дин, имандан еляди.
Яжял пейманяси долсун рягибин,
Саралыбан рянэи солсун рягибин,
Эюрцм цзц гара олсун рягибин,
Вяфалы йарими мяндян ейляди.
Мяэяр олмаз эюзяллярин бейяти,
Щяржайилыг олур, еля сяняти,
Бцлбцлц юлдцрдц харын тющмяти,
Жцда салды, о эцлшяндян еляди.
Забитям, сярими салдым сювдайа,
Кимся рящм ейлямяз мян бинявайа,
Рягиби дост билиб салдыг арайа,
Сяни мяндян, мяни сяндян еляди.
Талиб
ГЯЗЯЛ
Эетмяз гонаг будур ки, али мядардан,
Та йетмяся хябяр она фясли-бящардан.
Чыхмаз бу гыш эцнц йувасындан ня мар, мур,
106
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эет, ал хябяр хязинядяки шащмардан.
Ол кцфтя, щиндиваня сифят, бяндиванийям,
Мцшэцлдцр ки, кечим беля бозбаш зардан.
Анд олсун аь лавашларя, хошрянэ цзцмляря,
Гойду йягин гыл, мяни щяр карц бардан.
Бцрйан дошаб, шящд, кяря, сябзя, шябчиря,
Щейван кечяр бу нов мяэяр, сябзязардан?
Гяймагц гянди кясмяэилян щяр нящарляр,
Та бир эцн олмаса эедярям ихтийардан.
Чайц чилодан юзмя алым та цзцлмясин,
Цммид ялим жяза эцнц дцлдцл сявардан.
Щярэиз эедян дейил, юзцна вермя гцссяляр,
Салма юзцн ябяс йеря, сян етибардан.
Кцрсц башында гыш эцнц сющбят ширин дцшяр,
Сян бир тяряфдя, мян дя дцшям бир кянардан.
Талиб вцсали-йар иля мясрур, дилхорям,
Мцшкилдц айрыла беля гярбц живардан.
ОЙНАСЫН
Сцрмя чякмиш сийащ чешми-мястиня,
Сящаб алтдан чыхыб мащим ойнасын.
Бассун айаьыны синям цстцня,
Гцрур иля падшащым ойнасын.
Салланыб эедяндя о назлы шащбаз,
Цзцм пайиня эяряк пайяндаз.
Бирдян туйьун кими ейлясин пярваз,
Таждарым, шащяншащым ойнасын.
107
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эюрмямишям эцл жямалын мцддятдир,
Тямашайа гойса хейли миннятдир,
Ала эюзляриня эюзцм щясрятдир,
Иззц жащим, гибляэащим ойнасын.
Яжяб зинят вермиш гаша, габаьа,
Кясик тел салламыш о ай габаьа,
Талиб интизардыр йар ойнамаьа,
Дейин танрым, о Аллащым ойнасын.
ГЫЗ
Ашыг олдум мян сяня, ей эюзляри мястаня гыз,
Ня гядяр ки, истярям, мяндян дурасан йаня гыз,
Эялмишям гямзян ялиндян дяхи лап мян жаня,
Аь эейиб башдан айаьа чыха эюр сейраня гыз,
Ня олур рящмин эяля мян хястяц наланя гыз.
Йыьылар тойин цчцн мяшшатяляр йыьнаьына,
Чаьырарлар гыз, эялини жям олуб отаьына,
Вясмявц сцрмя чякярляр гашына габаьына,
Чох эюзял щяна йахарлар ялиня, айаьына,
Апарыбан тапшырарлар эетдийин оьлана, гыз.
Йада эетмя, мяня эял ки, етибар ялдян эедяр,
Мяни гойуб уйма йада, доьру йар ялдян эедяр,
Шящрийарсыз бу кюнцл мцлки учар, ялдян эедяр,
Дцшярям пайина ол вягт ихтийар ялдян эедяр,
Сонралар пешман оларсан лянят ет шейтана, гыз.
Щейф олар, билмяз инан, лаля йанаьын ляззятин,
Ойнамаьын, эцлмяэин, щязлин, мязаьын ляззятин,
Тяр мямян, аь дюшин, нясрин бухаьын ляззятин,
Гянд дилин, шяккяр дящанын, бал додаьын ляззятин,
Нежя олмаз хястя Талиб дяли, йа диваня, гыз.
Тащир
108
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
ТЯЖНИС
Бади-сящяр1 бир эюзяля туш олум,
Андан мяня дяйди айа сяринди.2
Яглим зайил олду, щалым диэярэун,
Тямамян яндамым ай ясяр инди.3
Сяни эюрян ашиг дцшяр бу дярдя,
Нясими сойулду, дцшяр бу дярдя,4
Бир кялб олуб йасланайым бу дярдя,5
Сцртяйим пайына яйа сяр инди.6
Катиб гялят йазмыш шул гяза ишин,
Эял беля сейр едяк шул гяза7 ишин,
Лачын эюзлцм алмыш шул гяза8 ишин,
Тярлан овун алмыш айа сар9 инди.
Фясли-бящар олду айа лалянди,10
Сянинля ичялим айа лалянди,11
Зцлф даьылды цздян айа лалянди,12
Тюкцлдц сядриня,13 айа сяр инди.14
Тащир бу налядян йетмяз алямя,15
Яэяр тябибимсян йетмя залимя,1
1
Сящяр мещи, сящяр йели, нясим.
Ондан мяня сярин дяйди.
3
Тамам яндамым ясир.
4
Нясими шаир сойулду, будур дцшяр дярисини йыь.
5
Бу гапуда йасланым.
6
Сярими, башымы яйаьына, пайына сцртим.
7
Гязанын, мящалын ишини эял бярабяр сейр едяк.
8
О гязайи шцйун алмыш.
9
Тярлан авыны сар гуши инди алмышдыр.
10
Фясли-бящар олдуьу цчцнми лаляляди.
11
Лял кими гырмызы шярабы сянинлями ичялим.
12
Ай аллаланды.
13
Сядр, дюш.
14
Башын, сярин дюшцнями тюкцлди.
15
Алямя, сялалящя йетмяз.
2
109
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Рясул дуа ейляр йетмяз алямя,2
Ейляр цммятиня ай ясяр инди.3
БЦЛБЦЛ4
Тайир Мирзя
Галхыб щявадан эедирсян,
Доланырсан баьы бцлбцл.
Охудун, яглим апардын,
Сян олубсан йаьы бцлбцл.
Эежяляр чякдийим зардыр,
Гяни мовлам мяня йардыр,
Хябярин олсун, эцжцн вардыр,
Парчасан даьи (?) бцлбцл.
Севдим эюзялляр хасындян,
Соналар тяк сонасындян,
Эетмяз Тайир синясиндян,
Зющря йарын даьы, бцлбцл.
Ариф
ТЯБРИЗИН ЬАРЯТИ
Йеня тягдири-гязадан беля фярман олду,
Зялзяля кечди, вяли айрыжа дювран олду,
Нюви-адям еля билди ки, иш асан олду,
1
Яэяр тябибимсян залимин дадына йетмя.
Рясулун дуасы алямя йетмир.
3
Инди цммятя ясяр едяжякми?
4
Бу парча 1338-жи тарихи-щижридя Истанбулда Игбал
китабханяси тяряфиндян тяб вя няшр едилян «Тащир иля Зющря»
китабчасына дцшмямишдир. – Мцмтаз.
2
110
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Наэящан дцшмяни-бядхащ нцмайан олду.
Кечди яййам, эюзцм, эюр нежя виран олду.
Мцлки-Тябризя о дям басды Шягаги ки, гядям,
Бир тяряф шащсевяни-мцлщядц бимязщяб щям,
Тарымар ейляйибян одлады, йандырды о дям,
Танрыдан олду мцсяллят бизя бу мющняти-гям,
Эцнбяэцн ишляримиз ащ иля яфьан олду.
Бир сящяр буйурубян Ейняли даьыны эюрцн,
Сяф чякян ляшкяри-яшрари-шягаьыны эюрцн,
О гурумсаь Ялихан-мцлщядц йаьыны эюрцн,
Яввяла алды гошун Баьмешя баьыны эюрцн,
Санасан жанымыза атяши-сузан олду.
Цз гойуб Тябризя билдик бизя сярдар эялир,
Бахябяр олду олар дцнбцли, яфшар эялир.
Гошуну эежя нямяд, щям сяри дястар эялир,
Даьылыб ит кими сящрайя гара мар эялир,
Бу щяйасызлыг иля эялди бизя хан олду.
Химя, хярэащ гурубян ляшкярин щяр йан еляди,
Ялиханы бяэяниб Тябризя щям хан еляди,
Та мцбаряк гядями юлкяни виран еляди,
Галмады кянд, кясяк, малины талан еляди,
Бу бюйцк шящрдя сан, бир йекя туфан олду.
Наэящан дцшдц эюзцм ордуйа, бахдым эюзцня,
Ня гяви залим Пусйан (?), онун туф цзцня,
Сан ки, Шяддад иля Фирон кими мяьрур юзцня,
Ямр едиб кючдц о дям Шянб ьазанын1 дцзцня
Яэляниб бир нечя эцн онда мцгиман олду.
Бири напак Нязяр хан пялид, ханяхяраб,
Юзц шяббадяйи-эцлэун иля сярмясти-шяраб,
Тяхти1 тараж ейляди, галмады щям шейхц шябаб,
1
Нцсхя: шябн ганун.
111
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Верщавер зцлм Жяванширя дяхи галмады таб.
Даьулыб щяр бири бир эцшядя пцнщан олду.
Пящливандыр, орадан ейлясцн ол чярхи-фяляк,
Рцзц шяб щалымызя бяс ки, йаныб инсц мяляк,
Ханымыз хатири ьямнак олуб истярди кюмяк,
Хани-ханани-жящан, йяни Няжяф хан зиряк,
Жям едиб ляшкярини хялгя ниэащбан олду.
Рцзц шяб дясти-дуа ейляр иди Арифи-зар,
Тюкцбян яшк эюзиндян нежя ким, ябри-бящар,
Нола йа рябб, бунунла ола бу ахыр кар,
Щалийа бу хани-яла йериня тапды гярар,
Шцкрцлиллащ ки, дяхи ямн иля аман олду.
Ашиг оьлу
АЬЛАРАМ
Сянин илян кечирдийим эцнляри,
Ей севдийим имди аныб, аьларам.
Щясрятиндян олдим дяли, диваня,
Дцшцб ешг одуна йаныб аьларам.
Шамц сящяр адын сюйлярям язбяр,
Сяня жан гурбанды, ей мяляк мянзяр,
Кечян щалларымы ейлядим дяфтяр,
Охуйуб, охуйуб, ганыб аьларам.
Йолунда кечмишям баш иля жандан,
Онун цчцн олмушам мян ханымандан,
Бир щядис охунса щури-жинандан,
Хяйалым ьювр ейляр диниб аьларам.
1
Нцсхя: тяхтя.
112
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Яскик олмаз щярэиз эюзляримдян ням,
Ащц зардыр ишим мцдам, щяр дям,
Ешитдим яьйара олубсан щямдям,
Инанмайыб, эащ инаныб, аьларам.
Ашыг оьлу ейляр щямишя яфьан,
Щижриндян олубдур жисми натяван,
Тяряфи-жанандан, жаниби-йардан,
Эялмяди бизя бир мяктуб, аьларам.
Сялащлылы Ялиаьа Алим1
ЕЙЛЯРСЯН
Дил мяня верибсян, кюнцл яьйара,
Билмяням ки, сян ня хяйал ейлярсян,
Бяс ки, кяж нязярсян, шухи-ситямкяр,
Ган едирсян эцндя, чох ал ейлярсян.
Зцлфцн шяби-йелда, жямалындыр ай,
Кимся ола билмяз щцснцня щямтай,
Пейвястя гашыны гуруб мисли-йай,
Киприэини оха мисал ейлярсян.
Ей эюзляри жаду, йцзи мащтаб,
Кюнлцм шящярини ейлядин хяраб,
Мяни эюряндя йцзя чякярсян нигаб,
Гейриляря ярзи-жямал ейлярсян.
Та жямалын шюля сачды жящана,
Айц эцн юзцнц чякди нящана,
Кювсяр кими ширин эялир дящана,
Ляблярини аби-зцлал ейлярсян.
Эюрмямишям сянин кими залими,
Одлайыб йандырдын пярц балими,
Алимям билирсян мяним щалими,
1
Алим: Молла Пянащын оьлыдур. – Мцмтаз.
113
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Яэяр зцлфляриндян суал ейлярсян.
Бяйатлы Аббас
БИСМИЛЛАЩ
Гашына йазылмыш сятри-бисмиллащ,
Щябибин сурейи-нясрц мин иллащ,
Цзцн эюрян дейяр: ялщямдцлиллащ,
Ады кафир ися имана эялир.
Бади-сяба мцъдя вермиш эцлляря,
Бахча барын тюкмцш саьа соллара,
Нярэис эюзятчи дурмуш, бахыр йоллара,
Ешитмиш ки, жанан сейраня эялир.
Щцснцнтяк ачылмаз чямяндя щяр эцл,
Нежя жан вермяди вяслиня бцлбцл,
Жямалын шяминя йанды мцрьи-дил,
Эежя ким, шюляйя пярваня эялир.
Кимин вар сян тяки эцл цзлц йары,
Мян тяк шикястядир, ашиги-зары
Сян Исмайыл куйин мина базары,
Бяйат Аббас онда гурбана эялир.
ДЯРДИМИ
Бади-сяба, йараданын ешгиня,
Елдян нищан сюйля йара дярдими.
Яманят, яманят, етмясцн изщар,
Щяр бир йердя ашикаря дярдими.
Жяван, сяндян айрылалы эцлмядим,
Эюздян ахан ганлы йашы силмядим,
Ушаг икян ешгя дцшдцм, билмядим,
Яфзун етди варя-варя дярдими.
114
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мунжа щалым изщар етдим щябибя,
Рящм етмяди щеч мян тяки гярибя,
Ня гядяр йалвардим ганлу тябибя,
Йетцрмяди бир тимаря (?) дярдими.
Нежя ким, дад етдим дадя йетмяди,
Бивяфанын дярди жандан эетмяди,
Бу эцндя дя эюрцб щеч рящм етмяди,
Мян ня дейим ситямкаря дярдими.
Жаным гурбан олсун щамыдан хася,
Гаралар эейибян батмасын йася,
Дост демиш ки, дейин Бяйат Аббася,
Мян сатарам ол хяридаря дярдими.
ЭЯРАЙЛЫ
Рцхцн ятрафында ня хош,
Дцшцбдцр даня халларын,
Олубдур атяшя мящрям,
Горхмазсян йана халларын.
Хан атланды параь кими,
Эцлшяня гонду заь кими,
Лаля баьрымда даь кими,
Галды нишаня халларын.
Какилин сцнбцли-тярдир,
Цзцн эцл бярэи-ящмярдир,
Мяскян тутмуш ня кафярдир,
Эялмяз имана халларын.
Кафярдир, гясди-жан ейляр,
Варыб Кябядя ган ейляр,
Чыхыб тяхтя диван ейляр,
Бянзяр султаня халларын.
115
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бяйат Аббас сярфя ганды,
Ешгин атяшиня йанды
Чапыбдыр Бялх1 иля Щинди,
Эялир Ираня халларын.
Зяэямли Аббас
АЬЛАЙЫБДЫР
Сящярдян вардым куйуна,
Эюрдцм йарым аьлайыбдыр.
Алыжы сяййад йурдуна,
Сяййад сары баьлайыбдыр.
Щясрятям эюрцм бойуну,
Дястя тутубдур муйуну,
Щижран архынын суйуну,
Бизим сары баьлайыбдыр.
Аббасам, кючдцм йурдумдан,
Дцшмянляр эялир ардымдан,
О назлы йарын дярдиндян,
Рянэим сары баьлайыбдыр.
ЭЯРАЙЛЫ
Йери эет, ей кафир гызы,
Яйниня эей ал гырмызы,
Сящяр жаьы дан йылдызы,
Доьунжа эюзлярям сяни.
Аь чичякляр тюкяр йарпаг,
1
Бялх: шящяр адыдыр.
Буд дяр шящре-Бяль бяггали
Биэяран дашт дяр докан мали. (Сяди).
116
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Кяфян тикярляр аьаппаг,
Ала эюзя гара торпаг,
Долунжа эюзлярям сяни.
Аббас дейяр кючмцш щамы,
Дцнйадян алмамыш камы,
Сяккиз учмаг,1 йедди дамы2
Долунжа эюзлярям сяни.
ЭЯРАЙЛЫ
Аьалар, бивяфа йардан,
Мян дюнярям, кюнцл дюнмяз.
Иши жюврц жяфа йардан,
Мян дюнярям, кюнцл дюнмяз.
Яли ялван хыналыдан
Йаны алтун миналыдан,
Тцляк тярлан синалыдан,
Мян дюнярям, кюнцл дюнмяз.
Цстц зярли нахышлыдан,
Гойну янбяр гохушлыдан,
Аь, гар чыгай бахышлыдан,
Мян дюнярям, кюнцл дюнмяз.
Дявяляр йцклянди бардан,
Янкябут асылды дардан,
Аббасам, вяфалы йардан,
Мян дюнярям, кюнцл дюнмяз.
ГАЛМАСЫН
1
2
Учмаг: бещишт.
Дами: жящянням.
117
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Алямляри бабат-бабат йарадан,
Ня галды ки, гул башына эялмясцн,
Асылыбан назлы йарын телиндян,
Дцшцб юлсям щеч кяс ганым алмасун.
Фяляк имиш бу ишляри гайыран,
Аж эюзцмц торпаг илян дойыран,
Мяни сяндян, сяни мяндян айыран,
Щеч иллярля цзц, эюзц эцлмясин.
Бичаря Аббасам, галдым гязадя,
Ашиглярин жаны чыхды жяфадя,
Пярвярдиэар бялкя едя ирадя,
Щеч гисасдар гийамятя галмасун.
ЭЮРМИШЯМ
Эюзялликдя сян тяк пяри тапылмаз,
Мян Мисри, Истамбули, Шами эязмишям.
Щарадакы ады бялли эюзял вар,
Эязибян адбаад щамы эюрмишям.
Айна алыб мящ жямалын эюрсяня,
Шаня алыб зцлфлярини юрсяня,
Эюзялликдя щеч ким олмаз тай сяня,
Мян Йусифц-Эцляндамы эюрмишям.
Аббас бир ьубардыр, сянсян афтаб,
Эцняш цзцн эюржяк ейляйяр щижаб,
Сянин олсун защид, мясжидц мещраб,
Мян юзцм юз мцсялламы эюрмишям.
Падарлы Абдулла
ТЯЖНИС
Ей севдийим, мяни астанандан
118
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Айры салды сяэ сифятли Гара баь.1
Дедим гямя ьяргям, дцт ялимдян чяк,
Демядим ки, эял башыма гара баь.2
Эяштя чыхыб сцсян сцнбцл дяряндя,3
Эцл цзцня инжу дцзмцш дяриндя,4
Кялбин олуб йасланмышам дяриндя,5
Инанмасан сал бойнума гара баь.6
Эюрян, дуран бизя айя тян ейляр,7
Алим олан охур айя тян ейляр,8
Мцняввяр жямалын айя9 тян ейляр,
Аь синян истиьна гылар гара баь.10
Сяррафам истярям, эярякдир мяня,11
Лцтф ейля бцргяин эярякдир мяня,12
Йар сяндян айрылсам, эярякдир13 мяня,
Бир молла, бир табут, бир дя гара баь.14
Ешгин мяня верир ай15 аьлар эюзцм,
Дярдц гямин эялиб айаьлар1 эюзцм,
1
Баг ки, ит сифятли Гара мяни сяндян айры салды. Гара адам
адыдыр.
2
Гара баь: дедим ялимдян тут, демядим ки, гярг олмаьымы эюряэюря гара, бах, гарамаг, бахмаг.
3
Эяштя чыхыб сцсян сцнбцл дяряндя.
4
Дяр-тяр, тярин, ярягин эцл цзцня инжу дцзмцшдцр.
5
Итин олараг дяриндя, гапунда йасланмышам.
6
Инанмырсанса бойнумдакы гара рянэли баьа, ипя бах.
7
Эюрян дуран бизи айа, гямяря тян тутур, бярабяр едир.
8
Алим олан киши айяти, айяляри охур вя айдар, сюйляр.
9
Мцняввяр жямалын айа лаь ейляр, тян ейляр.
10
Аь синян ися гара истина едир.
11
Мян сярраф олдуьум цчцн мяня дцр, алмас эярякдир.
12
Лцтфян бцргяйи мяним цстцмя эяр вя мяни эейиндир.
13
Эярякдир: лазымдыр.
14
Мяня бир молла, бир табут, бир дя гара – йер эярякдир.
15
Щай верир. Ешгин щай вердийи цчцн эюзцм аьлайыр.
119
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Абдулла дер: дурмаз, ай аьлар2 эюзцм,
Хяйалыма щяр дцшяндя Гарабаь.3
ЕЙЛЯ
Саламц ялейкцм чайлы Исмайыл,
Ахирят щяггини сядагят ейля.
Бу достуну эял ейлямя тягафцл,
Бялаьят кансан фясащят ейля.
Хатириндян бу фягири унутма,
Яьйар иля бойля цлфяти тутма,
Индян беля мящяббяти сойутма,
Алямляр алями зякавят ейля.
Мяним кими хястя, гядди кяманы,
Дости-гядими, дцз ашнаны,
Сян ейлямя хатириндян нящани,
Баша йетир буну тямамят ейля.
Мян эюндярдим щцзуруна жявабы,
Йадыма эятирдим гямяр нигабы,
Бу мискин ашиги, баьры кябабы,
Бир йада сал, саь вя сяламят ейля.
Сян эедирсян, мяни гойуб бурада,
Халиг сяни йетишдиря мурада,
Истярям ки, намя эязя арада,
Бу ярзимя йетиш, ижабят ейля.
Сявар ол ешг мцстямяндиня,
Дцшмяйясян бу шейтанын фяндиня,
1
Дярдц гямин айаглайыр. Эюзцм ишыьы дярдц гямин эялиб мяни
айаглайыр.
2
Эюзцм дурмайыб щей аглайир.
3
Гарабаь шящяри.
120
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Чунки эедяр олдун шад кяндиня,
Бир ширин данышыб мягалят ейля.
Мяним кюнлцм ня минмясин бярагя,
Щцнярин вар, гатлашсана фярагя,
Достум эедир йанымыздан ирагя,
Сур чалунур дуруб гийамят ейля.
Пясянд олсун о дярэащя бу говлим,
Зцлмят олуб мяним нящару лейлим,
Ня дурмисан, мяним ай дяли кюнлим,
Йолдашымыз эедир, жясарят ейля.
Ей Абдуллащ, ня юэцрсян юзцнц,
Исмайылын дик йолуна эюзцнц,
Даща бясдир тямам ейля сюзцнц,
Азжа даныш буну мягалят ейля.
ОЛСУН
Булут эюйдя дцзцм-дцзцм дцзцлцр,
Эет, эюзял, сяфярин мцбаряк олсун.
Эюзляримдян аби-нисан сцзцлцр,
Эет, эюзял, сяфярин мцбаряк олсун.
Ня дутмусан гызыл йящяр гашымдан,
Гям чякмя сян эюздян ахан йашымдан,
Сян ки, эетсян яглим эедяр башымдан,
Эет, эюзял, сяфярин мцбаряк олсун.
Сян ки, варсан бу алямин алысан (?),
Жцмля бу дцнйайя шяфяг салысан,
Йцз ил эетсян Абдуллащын алысан,
Эет, эюзял, сяфярин мцбаряк олсун.
ЭЦЛЛЦ ХАНЫМ
121
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Гцррятцл-цйунум, ай эцлли ханым,
Щцнярин вар бу мейдана эял инди.
Гязавц гядярдян щяр ня ки, олса
Гябул ейля, бу ризвана эял инди.
Мян истярям бу ишляри битиряк,
Синямизи синя цстя йетиряк,
Сяэ рягиби аралыгдан эютцряк,
Эежя-эцндцз дярси-ханя эял инди.
Дярси-ханын щясрятини чякирик,
Яли баьлы гуллуьунда нюкярик,
Эюзцмцзц мцдам йола тикирик,
Йени йетмиш бу оьланя эял инди.
Тутдуьумуз иши ялдян гоймайаг,
Ямяк, ямяк ляблярини доймайаг,
Эежя-эцндцз эязяк чюли динмайаг,1
Йанаьы эцл, ханыманя эял инди.
Мян билирям мяни гойуб эетмисян,
Хяфи-хяфи сирляримя йетмисян,
Эюрейдим ки, орда няляр етмисян,
Сян маралсан, бу жейраня эял инди.
Инди беля щцнярин вар эюрясян,
Сайаг олуб пусгусунда дурясян,
Щеч олмаса яли яля верясян,
Гашы гювси, мящвяшаня эял инди.
Ня олур ки, бир дя эедяк орайа,
Ачыбан гапыны эиряк сярайа,
Кимся эялиб йетишмяйя щярайа,
Кямалы чох нцктяданя эял инди.
1
Динмайаг: ращат олмайаг.
122
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Хястя гылыб мяни зцлфцн шащмары,
Чох мцддятдир чякярям бу ащц зары,
Эюзялляр сярвяри, хублар сярдары,
Жаным алан, алишаня эял инди.
Ай ащу бахышлы, фитняли фелли,
Ай эюзляри хумар, ай ширин дилли,
Ай эцлшяни эцлли, баьы сцнбцлли,
Дярдя тябиб, бу лоьмана эял инди.
Тябибсян дярдимя етэилян дява,
Шащи-шащбаз олуб ашигя бяла,
Айейи-Гураны шямсц вяз-зцща,
Жяннят баьы, дин, иманя эял инди.
Жяннят баьы, эюзяллярин сярвяри,
Щясян, Щцсейн, шащи-Яли Щейдяри,
Яндамы аь, дярйаларын мярмяри,
Мцрдя жисмим жан вер, жаня эял инди.
Мцрдя жисмим ня чякмисян ьям, ялям,
Гцдряти-илащи нун вял-гялям,
Эюрмямисян мяэяр бейт вял-щярям,
Гювси-гцзещ, гашы кяманя эял инди.
Гювси-гцзещ, ай эярдяни сцращи,
Йерлярин султаны, эюйлярин шащи,
Чыхартма йадындан бу Абдуллащи,
Шащи-яжям, Сцлейманя эял инди.
ЭЯЛМИШЯМ
Аман Аллащ, чярхи-фяляк ялиндян,
Гямляр чякиб ахыр жана эялмишям.
Бир гятряйям вцсалындан жцдайам,
Цз дутубан ол цммана эялмишям.
123
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Руйятин ешгиндя сядрейи-мцнтяща,
О аь бухаьына булунмаз бяща,
Мцняввяр олду ярз вяс-сяма,
Бир айяйям о Гурана эялмишям.
Чаьырмадын бу мян баьры кябабы,
Эютцрмядин аралыгдан щижабы,
Чох ейлядин мяним цчцн язабы,
Фярйад цчцн о рящмана эялмишям.
Мцгярряр кюнлцмдя лами-истиьас,
Мялякцл-мювтдян дцшмязям щярас,
Кяламыны чох ейлярям игтибас,
Цз чевириб о жананя эялмишям.
Чаьырырам о халиги-ялями,
Мцзяййян ейляйян ярши-язями,
Нябийуллащ ол рясули-якрями,
Абдцллащям, жан аланя эялмишям.
ЭЮРМЯДИМ
Ва щясрята чярхи-фяляк ялиндян,
Чунки дости-мещрибани эюрмядим.
Жямалц кямалын дилдян ешитдим,
Ня файида зяняхданы эюрмядим.
Нечя мцддят кюнлцм интизар иди,
Фикрим, зикрим, хяйалымда йар иди,
Дедиляр ки, йахшы дювран вар инди,
Мян чох эяздим, о дювраны эюрмядим.1
1
Ахырынжы ики мисранын йери китабда сящв эетмишдир. (Тяртибчиляр).
124
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Дюврейи-руйини алмыш тяравят,
Йандырды жиэярим нари-фярагят,
Язраилтяк эялди рузи-гийамят,
Эетдим, сядрейи-мцнтящани эюрмядим.
Сяндян айры ащц фяьан едирдим,
Бу сиррими халга нищан едирдим,
Кюнцл мяжлисиндя сейран едирдим,
Бахдым шями-шябистани эюрмядим.
Абдцллащам, ба ш ачмадым бу сирдян,
Фяляк цз дюндярди мян тяк фягирдян,
Мюжцзляри хябяр алдым хяфирдян,
Жаваб верди, Мясищаны эюрмядим.
ГАЙЫТДЫ
Бир назянин щури, мяляк сималы,
Эялди мяни эюрди, эцлди, гайытды.
Пцнщани эюстяриб эцл йанаьыны,
Тяр цзцня шябням долду, гайытды.
Вясф елямяк олмаз хяттц халыны,
Сорушмады шикястянин щалыны,
Наэящан эюстярди эцл жямалыны,
Бичарянин жанын алды, гайытды.
Мян эюрмишям эюзяллярин чохуну,
Беля олмаз ямма бойи, бухуну,
Мцъэанындан чякди хядянэ охуну,
Йаралы жаныма чалды, гайытды.
Эюзляр икян эюзляримя йетишди,
Мцрдя жисмим ешг одуна тутушди,
Шащращдан гийа бахыб ютцшди,
Йолларында эюзцм галды, гайытды.
Бичаря Ябдцллащ эяшт етди баьы,
125
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Зцлмятлярин нуру, алям чираьы,
Чащаршянбя эцнц, илкянди чаьы,
Эялди сяни дярдя салды, гайытды.
ТЯСЯЛЛИ
Абдцллащ иля Шащсямядин бир-бирляриня тясялли вермяляри.
Абдцллащ – Чыхды ялимиз ата, анадан,
Мяним дярдимя йанан гардаш.
Бу дярд сянин деэилдир, мяним дярдимдир,
Бу дярдя щямдямим олан гардаш.
Шащсямяд – Сябр еля, гардашым, гяза ишидир,
Данышма бу сюзляри яламан, гардаш,
О жан сянин деэилдир, мяним жанымдыр,
Ики тяндя варыг биржя жан, гардаш.
Абдцллащ – Эежя-эцндцз дуам будур худадан,
Йетирсин мятлябя бизи йарадан,
Щеч кясин олмасын язял бинадан,
Ох дейиб данышыбан йанан гардаш.
Шащсямяд – Эежя, эцндцз дилярям щягдян
щажяти,
Мювлам бизя версин ишдя нижати,
Тары башадяк верся щяйати,
Йетярик мятлябя, щявадан гардаш.
Абдцллащ – Эялибян дцшдцк гяриб елляря,
Чох йашлар ахытдыг биз бу чюлляря,
Гялби сыныг бахырыг даим йолларя,
Зцлмин ожаьында гыврылан гардаш.
Шащсямяд – Эял аьлама Абдцллащ, сян бир дя
щярэиз,
Аллащын ямриня ол эцлян, дцмдцз,
Ахыр ки, мятлябя йетяжяйик биз,
126
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Сян фикир чякмя щеч йандан, гардаш.
Абдцллащ – Чевир цзцнц сян о дярэаща,
Эял дцшмя бу гядяр фярйада, аща,
Сидгини баьла гадир Аллаща,
Йан дутма сидгини худадан, гардаш.
Шащсямяд – Дцшцбян ешгя эцлмяди цзцм,
Алямя сядд олду мяним бу сюзцм,
Жейщуни долдурду йаш иля эюзцм,
Ашыб, дашыб кечди дярйадян, гардаш.
Абдцллащ – Ашиг олан тюкяр эюздян йашини,
Йар йолунда гойар жану башини,
Фикр едяр юзцня щяггин ишини,
Ким гачыб гуртулар гязадан, гардаш.
Шащсямяд – Шащсямядям, ащ чякибян аьларам,
Ал чыхарыб мян гаралар баьларам,
Щижр одиля баьрым башым даьларам,
Гачмарам дахи йцз бяладан, гардаш.
Хяйахлы1 Ябди
ТЕЛЛИ
Бяняфшятяк сцнбцл зцлфцн буй веряр,
Щяр йуйуб сяряндя щявайа Телли.
Онун ятрин дямаьындан цзмясин,
Яманят ет бади-сябайя, Телли.
Гаша вясмя, эюзя сцрмя чякяндя,
Сачларыны дал эярдяня тюкяндя,
Салланыбан кяклик кими сякяндя,
Дюняр бир йашылбаш сонайа, Телли.
1
Хяйах: Дярбянд кяндляриндяндир.
127
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Сяни эюрян чох бялайя туш олур,
Ягли башдан эедяр, фярамуш олур,
Авазын эяляндя жан бищуш олур,
Щейранам, бу нарын сядайя, Телли.
Йанаьы лалясян, гамяти далсан,1
Аьзы шяккярсян, додаьы балсан,
Санасан бир йорнуг, вящши маралсан,
Олурсан йарашыг обайа, Телли.
Сянсян падишащи, ханы Ябдинин,
Яглц щушу, дин, иманы, Ябдинин,
Щясрятиндян чыхды жаны Ябдинин,
Ня олур эялясян бурайя, Телли.
Хястя Яли
ГЫЗЛАР
Бир бюлцк сонатяк эцлляр цстцндя,
Дцзцлцб дюнцбдцр дурнайя гызлар.
Хишмя эялиб гямзяляри жошубдур,
Гясд едибдир бизи гырмаьа, гызлар.
Ят басыбан балдырлары битишиб,
Вахты кечиб бир бириндян ютишиб,
Гойнунузда шямамяляр йетишиб,
Дюнцбдцр лябиниз хурмайя, гызлар.
Ал эейиниб зярц зивяр тахарлар,
Кюнлцмцзц бярбад едиб йыхарлар,
Жилвяляниб щяр сящярдян чыхарлар,
Дцшярляр зцлфлярин бурмайя, гызлар.
1
Мцяллиф бурада сящв едиб: Жаванын гамятини дцз олан ялифя,
гожанын гамятини ися яйри дал щярфиня охшадарлар. (Тяртибчиляр).
128
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ешги олан чох да билмяз арыны,
Тяр эюрмишям аь дюшцнцн гарыны,
Эюз эюряндя кюнцл истяр йарыны,
Ахыр салыр бизи жярмайя,1 гызлар.
Мяст едибдир ешгин мяни тутубдур,
Щяр ким мяням дейиб, фяляк удубдур,
Гойнынызда тазя нарлар битцбдур,
Хястя Яли эедяр дярмайя, гызлар.
Яли
ЭЯЛИН
Эежя-эцндцз истяйирям мян сяни,
Щамы дцнйанын малынжа, эялин.
Бир саят эюрмясям бил ки, юлярям,
Гаршыма эялибян эюр нежя, эялин.
Адям олуб диляэими тутасан,
Иэит кими мятлубуна йетясян,
Эежялярдя йанымдажа йатясян,
Гой-бойун сармашыб дойунжа, эялин.
Яли дейяр мян ща сяндян дойманам,
Бяйан едиб сиррин хялгя йайманам,
Язял севиб, сонра ялдян гойманам,
Яжялим йетибян юлцнжя, эялин.
ТЕЛЛЯРИН
А севдиэим, бизя доьру гядям бас,
Эюзлийя-эюзлийя галдым йолларын.
Бу тяриф сяниндир, йахшы гулаг ас,
1
Жярмайя: жяримяйя.
129
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Долансын бойнума гулаж голларын.
Бу ешгин ужундан жаным алышыр,
Гяриб кюнлцм биржя сянля барышыр,
Баьда эязян бцлбцл кими данышыр,
Мяним иля ширин-ширин диллярин.
Яли майил олду сянин юзцня,
Гялям гаш алтындан ала эюзцня,
Эюр нежя йайылыбдур цзцня,
Айна габаьына сийащ теллярин.
ЭЮЗЯЛИН
Эюзи бадамидыр, эярдяни мина,
Шушядяндир солу, саьы эюзялин.
Кябя гяндилидир, пцстани-ряна,
Гойну ичи жяннят баьы эюзялин.
Башына юртмцшдцр аь, назик жуна,
Йахылмыш ялляря ал, ялван хына,
Жямалы лаь едяр эцня, щям дана,1
Йанаьлары эцл йарпаьы эюзялин.
Эюрмямишдим сянин тяки новжяван,
Щюкмцндядир Эянжя, Шяки, Иряван,
Сящяр йели ясди, ашды карван,
Гуруь олуб эежя баьы эюзялин.
Сяни эюрян яглц щушин даьыдыр,
Гашын жяллад, мцъэанларын йаьыдыр,
Гойнундакы тяр шямама таьыдыр,
Йетишибдир дярмяк чаьы эюзялин.
1
Дан: сящяр, сцбщ.
130
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мян Ялийям, ешг одуна дцшмишям,
Бир жаным вар йаря гурбан демишям,
Бир мяляксиманын йцзин эюрмишям,
Айналанмыш гаш, гябаьи эюзялин.
Ашиг Юмяр
СЯНДЯДИР
Эетмяням обандан, чыхмасын адын сянин,
Сюйлянмясин щеч бир йердя йемяли задын сянин,
Ямим ширин додаьларын, бал дадыр, дадын сянин,
Кцсмя дилбяр, барышалым, щяр гябащят мяндядир,
Версяляр дцнйа хяражын бил ки, эюзцм сяндядир.
Эирдим достун бахчасына, нцбар цздцм йемяйя,
Йаря бир жцт сюзцм варды, утанырдым демяйя,
Ол гядяр ки, мян йанарам айда, илдя эюрмяйя,
Кцсмя дилбяр, барышалым, щяр гябащят мяндядир,
Версяляр дцнйа хяражын бил ки, эюзцм сяндядир.
Эирдим достун бахчасына, эцл ачмыш финжан кими,
Аь цзцндя ики хал вар, щяр бири мяржан кими,
Эял сойунаг, бирэя йатаг, ики тян бир жан кими,
Кцсмя дилбяр, барышалым, щяр гябащят мяндядир,
Версяляр дцнйа хяражын бил ки, эюзцм сяндядир.
Ашыг Юмяр эеймясяйди айаьынын мястини,1
Залым бяйляр кясдирмишдир аь мямянин цстцни,
Мян бяс кимя шиквя едим алды садиг достуми,
Кцсмя дилбяр, барышалым, щяр гябащят мяндядир,
Версяляр дцнйа хяражын бил ки, эюзцм сяндядир.
Юмяр
ШЦБЩЯНМИ ВАР?
Ей кюнцл, дари-фянадан кючмяйя шцбщянми вар?
1
Мяст: чуст, папуш.
131
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ол яжял жам шярабын ичмяйя шцбщянми вар?
Язраил эялинжя кюксцн цстцня сян горхудан,
Эюзляриндян ганлы йашы тюкмяйя шцбщянми вар?
Йер цзцндя чалыныб сур, жцмлямиз галхсаг эяряк,
Фанидя йетмяз дейиб, дюрт бир йаня бахсаг
эяряк,
Топраьы вятян тутуб бир нечя ил йатсаг эяряк,
Тяр тураб ичря тянин ил кюммяйя шцбщянми вар?
Эцнбяэцн, саятбясаят юмримиз кечмякдядир,
Шол гяфясдян жан гуши фярйад едиб учмагдадыр,
Буна фани дцнйа дерляр, йыхылыб учмагдадыр,
Жям олуб мяхлуг, кяфянин бичмяйя шцбщянми
вар?
Ащ едиб цсйаныма дярди-дяруним таб иля,
Бирлийин билдирди мювла бизя дюрд китаб иля,
Сян юнцндя ужа, йашыл санжаьын ясщаб иля,
Ей Юмяр, мящшяр эцнц диз чюкмяйя шцбщянми
вар?
БИЛМЯН КИМИНДИР
Тойьунми, гужу, йохса сонамы,
Шунда бир телли вар, билмян киминдир.
Нясиб олуб бизим эюля гонамы,
Бир пярли, баллы вар, билмян киминдир.
Вящдятиня дялил етмиш худасы,
Мяфтундур шящярин байц эядасы,
Мяст ейляди алями ширин ядасы,
Бир дадлы дилли вар, билмян киминдир.
Гямзяси жялладдыр, эюзляри хуни,
Вялвяляйя верди чярхи-эярдуни,
Манянди-тцбадыр гядди-мювзуни,
132
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бир инжя белли вар, билмян киминдир.
Шякяр дады верян ляби гяндидир,
Онун цчцн алям дярдмяндидир,
Санма Йягуб оьлу Йусиф кяндидир,
Йанаьы эцллц вар, билмян киминдир.
Юмяр айдыр: нуш едяли ешгин сяминдян,1
Гуртулмади эетди дярдц гяминдян,
Сюйляся дцр тюкяр гончя фяминдян,2
Бир йцзц халылы, билмян киминдир.
Ейваз
ТЯЖНИС
Танры цчцн, ялаж ейля дярдимя,
Сяндян ютрц мян ща дцшдцм йцз дярдя.
Лябляриндян юзэя шяфа билмяням,
Яэяр эялся мян хястяйя йцз дяр дя.3
Халларын тяк жан гушуна йа сяр дян,4
Щарда эюрсян щязяр ейля, йасярдян,5
Сяни эюржяк яглим эетди йа сярдян,6
Диванятяк эюзцм галды йцз дярдя.7
Цстцмцзя эятирибсян баьи8 сян,
Тах бойнуна эцлабатын баьы сян,
Наз илян эир, сейр ейля эял баьы сян,
1
Сям: зящяр, аьу.
Фям: ярябжядир, аьыз, дящан.
«Фяимин рянэи якс едиб тяниня». Намиг Камал.
3
Дяр: яряг, тяр.
4
Йа сяр дян: жан гушина дян сяр, даня сяр.
5
Йасярдян: йанпаг, ажиз, йарар, йасардан щязяр ейля.
6
Йа сярдян: яглим башымдан учду, сяр-баш.
7
Йцз дярдя: йцз гапуда, дяр – гапу, баб.
8
Баьи: баги щесаб гальысы.
2
133
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Сцсян, сцнбцл, эцл, гюнчяни цз дяр дя.1
Ат охуну бу Ейваза, дярйаны (?),
Гяввас олан бойламазмы дярйаны,
Кялбин2 олсун, сяня галсун дяр йаны,3
Сярэярдан мян доланмырам йцз дярдя.
Яскяр
ЕЙЛЯСИН
Бир кимся йох изщар едим дярдими,
Дейим дурсун дярдя дярман ейлясин.
Рящми эялсин мян ашигин щалына,
Шикястя кюнлцмц хяндан ейлясин.
Эежя-эцндцз чаьырырам мян тары,
Кюнлцмин мятлябин сян йетир бары,
Щяр кимин ки, вардыр вяфалы йары,
Ширин жанын она гурбан ейлясин.
Мян фягиря чох ейлядин ситями,
Эцнбяэцн артырдын мющняти, гями,
Хар олубдур гызылэцлцн щямдями,
Шейда бцлбцл ащу фяьан ейлясин.
Сяня гурбан олум эюзялляр хуби,
Мина эярдян синя мярмяр, гядд туби,
Щяр ашигин айры дцшся мящбуби,
1
Цз дяр дя: дярмяк, эцл дярмяк, чичяк дярмяк.
Кялб: ит, сяэ, жями: кцллаб.
3
Дяр йани: гапу йаны.
2
134
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йаха йыртсун, дидя эирйан ейлясин.
Аь цзя дцзцбдцр сийящ халлары,
Яжяб мцшки-Хцтян, гюнжя эцлляри,
Ясэяр дейяр янбяр буйли телляри
Тюксцн сядрим цстя, яфшан ейлясин.
ВАР
Йарц ряфиг хябяр алса ящвалым,
Дейя билмян мяни ода салан вар.
Дахи бундан артыг там ейлямяням,
Интизарям эюзц йолда галан вар.
Рящмин эялсин эюздян ахан йашына,
Тяяжцб галдым гящбя фелин ашына,
Щярдям-щярдям эяллям йоллар башына,
Дерям бялкя йар йанындан эялян вар.
Эюз йашымдан намя йаздым мян сяня,
Йаман айрылыьын кар етди мяня,
Ахды эюзцм йашы дюндц умманя,
Гяввас олуб дярйалара далан вар.
Язял ахыр мян йарынам, йар мяним,
Нечцн гужар гызыл эцлцм, хар мяним,
Бу сябябдян интизарым вар мяним,
Мяндян гейри щясрятиндян юлян вар.
Кичикликдян мян чякмишям жяфасын,
Сяэ рягибляр нечцн сцряр сяфасын,
Яскяр дейяр эюрмямишям вяфасын,
Назлы йарын эюзляриндя йалан вар.
Жаэирли Абдуллащ
ЩАНДАДЫ
135
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ай аьалар, щясрятини чякярям,
Бу мяляк мянзярим билмян щандады.
Эюзяллик бящсиндя йохду щямтайи,
Руму Яжямдя, ня Ирандады.
Янбяр муйин цзя яфшан едяндя,
Ряна йерийиб, сярхош эедяндя,
Ягл башда галмаз, рущ бядяндя,
Сювдасы сяримдя, ешги жандады.
Эцняшди руйи, назик мцщялщял,
Бу ясрдя эюзяллиэи бибядял,
Эярдяни сцращи, зцлфи мцсялсял,
Абдуллащын йары бу нишандады.
Кялибярли1 Ашыг Яли
ОЛМУШАМ
Ня саятдя эялдим дцнйа евиня,
Шум сяттаря, бяхти баьлы олмышам.
Талеим бяд, эцнцм гара, жяфакеш,
Щижран евли, дярд отаглы олмушам.
Фяляк гоймады ки, биржя йарыйам,
Эюзцм ачдым, эюрдцм юзцм гарыйам,
Дярдц мющнят, щижран, гям сярдарыйам,
Бу дцнйада дярд сыьнаглы олмушам.
Ялийям, чох чякдим дярдц бяладан,
Гям ял эютцрмяди мян мцбтяладан,
Алями-ярващдя галц бяладан,
Хун жиэярли, гара даьлы олмушам.2
1
Кялибяр: Гарадаь кяндляриндяндир.
Бу мцряббе илк дяфя 1852-жи ил тарихиндя Мирзя Йусиф
Гарабаьи мяжмуясиндя чап олунмушдур.
2
136
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Яндялиб
ПИЛО
Биз нежя шцкр еляйяк гадири-сцбщана, пило,
Ки, нясиб етди сяни зцмрейи-инсаня, пило,
Ня бу ким, щяр йетяня ханыля султана, пило,
Йетмисян шцкр еля бу шювкятиля шана, пило,
Щямнишин олмусан ол Хосровц хагана, пило.
Сяни хош хялг еляйиб гадири-щейц мцтяал,
Цзцня вермисян ядвиййя иля зибц жямал,
Эяр сяни тябх ейлийя бир бцти-пакизя хясал,
Йеся даим сяни щяр кимся тапар кясбц кямал,
Шцбщя йохдур эятирярсян юлцнц жана, пило.
Беля рянэин пиловун дцрлц мцяммасы эяряк,
Йахшы долмавц фисинжанц мцсяммасы эяряк,
Иштяща ачмаг цчцн саьярц сящбасы эяряк,
Тябх едян кишилярин бойля мцщяййасы эяряк,
Та кцвара ола ким, шаири-дюврана, пило.
Тюкяляр касейи-бядмцшк ичиня шяккяри-хам,
Дура гяндаби-хоняк1 мяжмяидя бир долу жам,
Ола бир рущи-мцтящщяр, веря яндама низам,
Саташа бяэриня бир мян кими иштащи тямам,
Чянэя-чянэя эютцря лоьманы мярданя пило.
Дящрдя щяр эцлц юз бцлбцлиня туш едяляр,
Ашиги-севдийи мяшугля щямаьуш едяляр,
Мейи чох тцрфя тяарифляр иля нуш едяляр,
Нуш едиб гцссейи-дцнйани фярамуш едяляр,
Сонра мейл ейляйяляр гящвяц гялйана пило.
Бу сябябдян касыбын дцнйада бяднамдыр ады,
1
Хоняк: сярин.
137
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Тапа билмир эятиря гонаьа бир дари жады,
Яндялибин о заман щасил олур щяр мурады
Ки, бу дедикляринин щазыр ола жцмля зады,
Бу сяйаг иля эютцря та мяни мещмана пило.1
Гайиби
ЭЯРАЙЛЫ
Хябяр алсун йарц доста,
Бу фянадан кючдц Губад.
Кямалында зявал олду,
Яжял жамын ичди Губад.
Ким вар кямяндя салмады,
Щеч бир кяся бу галмады,
Дцнйада камын алмады,
Эетди эюзц йашлы Губад.
Бахарсан дцнйа ябясди,
Бу аьламаг бизя бясди,
Дурна аваз, кяклик сясди,
Тярлан бахышды Губад.
Багиди дцнйанын няси,2
Гурулу галды чяшдя (?) кяси (?),
Йусиф кими эяляр сяси,
Мяэяр чащя дцшди Губад.
Кям олсун юмр иля йашын,
Зящр иля йоьрулсун ашын,
Анан иля гыз гардашын,
Мяэяр баьры дашды, Губад.
Гайибийям, ган аьларам,
1
2
Шцбщясиз, Сабир бу шери охумуш вя игтибаслар етмишдир.
Няси: ня шейи, ня зады демякдир.
138
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ня дцнйайя бел баьларам,
Лаля тяк синям даьларам,
Йеня йадя дцшдц Губад.
Гяриб
ГАШЛАРЫН
Дярйа кянарында балыг тутаркян,
Эюрцндц эюзцмя майя гашларын.
Дярйаны, гарани гаплади шювгцн,
Бянзяр цч эцнлцк айя гашларын.
Щцснцн жящаня вурубдур товьи,
Йаз эялинжя артар бцлбцлцн зювги,
Чакды дяруними жямалын шювги,
Яглими уьратды зайя, гашларын.
Башына дюндцйцм, ей ящли-црфан,
Эюзцмцн йашыдыр мисали-цмман,
Йараларсан мяни щярэиз, ей жяван (?)
Бянзяр бир гурули йайя гашларын.
Гашларын базярэан, эюзлярин хожа,
Бахышын эцлцстан, рцхсарын ужа,
Севиндир Гяриби бир йары эежя,
Салмасын дцшэцнц пайя, гашларын.
АЬЖА ГЫЗ
Сяни эюрдцм олду яглим пяришан
Яриди цряэимин йаьы, Аьжа гыз.
Мян юз мурадымы алдыьым заман,
Танымазсан солу, саьы, Аьжа гыз.
Ешг иля дцшмишям мян бу сювдайа,
Йалварырам эежя- эцндцз мювлайа,
Чцнки Мяжнун олдум сачы Лейлайа,
139
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бир зяман бяклярям даьи, Аьжа гыз.
Эярдяниндя даня-даня филфили,
Кимя дейим мян бу ямри-мцшкили,
Ачылмаз эцлляри, ютмяз бцлбцли,
Кечмишдир бу баьын чаьы, Аьжа гыз.
Голларыны сян Гярибин гялям ейля,
Бир йеря жям едиб дцз, ялям ейля,
Мяндян эедиб Шащсянямя салам ейля,
Бяклийялим бурда баьы, Аьжа гыз.
Ашыг Гяриб
ТЯБРИЗ
Башына дюндцйцм бяйляр, аьалар,
Уьурлу ожагдыр алы1 Тябризин.
Язиз эцнляр сейря, эяштя чыхарлар,
Эейиниб йашылы, алы Тябризин.
Билмирям ки, бу щесаблар нежяди,
Адамлары тямам лоти бечяди,
Сяккиз мин мящля, дюрд мин кцчяди,
Олмаз бир бош йери, хали, Тябризин.
Ашыг Гяриб сюйляр цч ханябянди,
Щеч сайа эялмяз мясжиди, кянди,
Щиндустандан эяляр шякяри, гянди,
Эцржцстандан эяляр бали Тябризин.
1
Ал: дцдуман, сцлаля, ханявадя, ожаг.
140
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
ЙАР МЯНИ
Бир сюз иля мян дузаьа тутулдум,
Бу гяриб еллярдя йахды йар мяни.
Щясрятин нарына йандым, кцл олдум,
Ащу эюзлцм ня щалдайам, эюр мяни.
Ня сября тагятим вар, ня дилдя гярар,
Кюнцл Мяжнун олмуш Лейласын арар,
Ваз кечярсям сяни йад елляр сарар,
Эюр нечя абдал ейляди ар мяни.
Мян садиг ашигям, щийля билмязям,
Щяржайи деэилям, цзя эцлмязям,
Йар йолунда щеч сювдадян дюнмязям,
Саф дяруням алямя ет жар мяни.
Ашиг Гяриб кюнцллярин оьрусу,
Кечяр, демиш бу сювданин аьрисы,
Сяня мян сюйлядим сюзин доьрусу,
Ал яфяндим, эял яфяндим сар мяни.
Ширванлы Молла Ясядулла Фаиг
КЕЧЯР ЭЕДЯР
Дцнйа ишиндя щяр ня тутарсан, кечяр эедяр.
Щяр никц бяд ичиндя гыларсан, кечяр эедяр.
Йа сялтянятля тажи-сяриря гыл ифтихар,
Йа гул кими нязярдя дурарсан, кечяр эедяр.
Эяр гясри-зярниэар, мцняггяш тикилмяся,
Учгун хярабядя отурурсан, кечяр эедяр.
Эяр ряхтхаб тирмявц мяхмяр дюшянмяся,
Кющня палас ичиндя йатарсан, кечяр эедяр.
Мяркуб зярлцжамц тялапуш минмясян,
141
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мянзилляри пийадя эедярсян, кечяр эедяр.
Эяр мятбяхиндя аш, пило, нан бишмяся,
Гапы-гапы вязифя йыьарсан, кечяр эедяр.
Эяр олмайа кябаб, мцзяфяр чилов, кцкц,
Бир гядяр нани-хцшк йейярсян, кечяр эедяр.
Гяндц набат, чайи-хятайи тапылмаса,
Бир жцря аби-эярм ичярсян, кечяр эедяр.
Эяр касейи-мцшяббяк яртянэ олмаса,
Зярфи-хязяфдя шярбят ичярсян, кечяр эедяр.
Эяр симц зяр, хязанейи-Гаруни йыьмасан,
Бир дирщямин гямини чякярсян, кечяр эедяр.
Мящбуби-хошжямал щямаьуш олмаса,
Бир чиркинин одуна йанарсан, кечяр эедяр.
Фаиг, сяня жящанда мядядкар олмаса,
Чун дамяни-Щцсейни тутарсан, кечяр эедяр.
Фягир
ЭЮРЦНМЯЗ
Эежя-эцндцз щясрятиндя галмышам,
Ол сящмили тярлан щаны, эюрцнмяз.
Йандырыбдыр мяни ешгин атяши,
Ала эюзлц хубан щаны, эюрцнмяз.
Халг ичиндя мяни Мяжнун ейляйян,
Дямбядям чешмими пцрхун ейляйян,
Сящраларда мяни эцлэун ейляйян,
Ол эюзляри фяттан щаны, эюрцнмяз.
Ол мяляк мянзярим, пяри пейкярим,
142
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эцняш тяяллцлцм, гюнчя дилбярим,
Голлары шимшадым, гядди ярярим,
Ол сярви-хураманым щаны, эюрцнмяз.
Жисмим щижр одунда бцрйан олубдур,
Бу шящла эюзлярим ал ган олубдур,
Хублара бу жаным гурбан олубдур,
Жаным алан жанан щаны, эюрцнмяз.
Яглими башымдан едян сярсяри,
О тавус нишанлы, фириштя пяри,
Фягирин севдийи эюзял дилбяри,
Ол мащи-мещрибан щаны, эюрцнмяз.
ЕДЯЙДИ
Ей аьалар, йар щясрятин чякирям,
Нолейди танры нясибим едяйди.
Чатайдыг гол-гола, эязейдик беля,
Гялбини гялбимя гяриб едяйди.
Щеч кяс севмясин ширин Лейланы,
Бикясям чаьыррам гадир сцбщаны,
Щямишя ейлярям зикр Гураны,
Щагг юзц дуамы мюжиб едяйди.
Ей туба бойлум, эцлэяз бухаглым,
Айина яндамлым, ящмяр йанаглым,
Дишляри мирварим, лял додаглым,
Истяр ки, шямся мцяййяб1 едяйди.
1
Бу сюзцн йанында суал ишаряси гойулмушдур. Лакин бу сюзцн
«шямси утандырайды» мянасы айдынлашдыьындан щямин ишаря
эютцрцлдц. - (Тяртибчиляр).
143
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Гынамын севмишям щурц гылманы,
Юзцмя фярз етдим чащи-зинданы,
Олейдым назлы йарын мещманы,
Шад олубан достлар яжиб едяйди.
Тазядян ешг галиб олду эяня,
Сачлары сцнбцлдцр, эярдяни миня (мина),
(Фягир)м йар йолунда йандырдым синя,
Жям олуб гомц-гардашым мцриб1 едяйди.
Фейзуллащ
СУАЛ
Алим,2 сяндян мян бир хябяр алайим,
Жяннятин чыраьы ня ичиндядир?
Нядян пилтя тутду, нядян йаьланды?
Ким алмыш дястиня, ня ичиндядир?
Билирмисян Пейьямбярин йашыни?
Нечя эцн ол гырхдырыбдыр башыны?
Щансы эцндя шящид етди дишини?
Няйя чульаланды, ня ичиндядир?
Ня эцндя Яййцба енди бялалар?
Ол нядир ки, щяр жцмядя балалар?
Ол нядир ки, ярш цзцндя бал алар?
Немяти нядяндир, ня ичиндядир?
1
Бу сюз щаггында да йухарыдакы сюзляри демяк лазым эялир.
«Мцриб етмяк» – шцбщялянмяк мянасы верир. - (Тяртибчиляр).
2
Мцхатяби Молла Пянащын оьлу Ялиаьа «Алим» тяхяллцсдир.
144
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ня ешг илян йарадыбдыр инсаны?
Нядян ютрц эюйя чякди Исаны?
Нечя кяря диндирибдир Мусаны?
Мяскяни ня йердядир, ня ичиндядир?
Фейзуллащ сюзцнц билмяся демяз,
Устаддан пайыни алмаса демяз,
Совми сялатини гылмаса демяз,
Йедди нар жям олмуш, ня ичиндядир?
Тикмядашлы Хястя Гасым
МЦРЯББЕ
Дяли кюнцл, ня йанырсан ода сян,
Биллащ бундан щярэиз сяня йар олмаз.
Бивяфанын юзц няди, сюзц ня?
Бивяфада намус, гейрят, ар олмаз.
Нязяр ейля, эюр бу дцнйа нежяди,
Кими базярэанди, кими хожади,
Сярв аьажы щяр аьаждан ужади,
Ясли йохду, будаьында бар олмаз.
Гоч ийидляр юзцн щяддян ютцрмяз,
Мярд кимсяляр щягг сяйини итирмяз,
Гябаг таьи тяр шямамя эятирмяз,
Боз сюэцтдя щейва олмаз, нар олмаз.
Няшядир ашигин анжаг сяриндя,
Эцл бярэиди яндялибин пяриндя,
Ня йатырсан бивяфанын дяриндя,
Башын ал эет, дцнйа сяня дар олмаз.
Хястя Гасым, нолди йарын сяфасы,
Сяфасындан артыг олур жяфасы,
Олса яэяр бцлбцлцня вяфасы,
Гызыл эцлцн чеврясиндя хар олмаз.
145
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
ЙАХШЫДЫР
Дяли кюнцл мяндян сяня яманят,
Демя бу дцнйада галым, йахшыдыр.
Мящшяр эцнц гонум-гоншу тапылмаз,
Демя ки, вар олсун елим, йахшыдыр.
Бир йеря эедяндя юзцнц юймя,
Шейтана баж вериб, кимсяйя сюймя,
Яэяр эцжли исян фягири дюймя,
Демя вар гцввятим, голум йахшыдыр.
Гочагдан олубсан сян дя гочаг ол,
Гададан-бяладан эен эяз, гачаг ол,
Ачыг габахлы ол, мцдам алчаг ол,
Демя пулум вардыр, малым йахшыдыр.
Хястя Гасым кимя гылсын дадыны,
Жаны чыхсын, юзц чяксин одыны,
Йахшы ийит йаман етмяз адыны,
Йаман ад етмякдян юлцм йахшыдыр.
ЯЛИМДЯ
Цч эцндцр чыхмышам о Тикмядашдан,
Гапына эялмишям жаным ялимдя,
Айаьын топраьы, говма гапындан,
Сызылдарам эирибаным ялимдя.
Вящши бцлбцл кими йаман аьларам,
Синям башын дцэцнлярям, даьларам,
Лязэи1 кими йцз ашиги баьларам,
Яэяр олса сцхянданым ялимдя.
1
Мцхатяби Лязэи Ящмяддир.
146
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Хястя Гасымам, кясилибдир хитабым,
Гызыл эцлтяк чякилибдир эцлабым,
Билур гашлы, гызыл жилдли китабым,
Йохдыр зярли гялямданым ялимдя.
САЗ
Уста мяни эюзляриня фяда ет,
Сяндян саз истярям, амма саз ола.
Диндиряндя имран1 дили даныша,
Шейда бцлбцлляр тяк хош аваз ола.
Йаманы йамана, йахшыны мярдя,
Тярифини едим щяр дцшян йердя,
Долашмайыб яэри вурмайа пярдя,
Эюзялляр тяк онда ишвя, наз ола.
Хястя Гасымам сюз сюйлярям мян яйан,
Тяр кими ахыр бядяндян бу жан,
Гиймятин сорушсан тамам он тцмян,2
Ня ондан артыг, ня дя аз ола.
АШНАЛЫЬЫ
Ей аьалар, сизя бяйан ейляйим,
Йеня йахшы олар йар ашналыьы,
Сян севибян, йар сяни севмийя,
Олур бцлбцл илян хар ашналыьы.
Ляззят олур йар илян йар дилляшя,
Щижран чякиб чичякляня, эцлляшя,
Эцжсиз яэяр эцжли иля ялляшя,
Олур тярлан иля сар ашналыьы.
1
2
Ибрани дилдир.
Тцмян он маната бярабярдир.
147
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Хястя Гасым дер мей ичян мяст олур,
Абдал олан гырхда сащиб пуст олур,
Бир адам ки, лоьма илян дост олур,
Олур йаьыш илян гар ашналыьы.
ОХУРДУ
Бир назянин севмишям мяктябханядя,
Щягг кяламын дил язбярдян охурду,
Ялиня алмышды ешгин китабын,
Мяним дярсим дил язбярдян охурду.
Мян танырам юз йарымы няфясдян,
Ол сябябдян кюнлцм дцшмяз щявясдян,
Тавус кими сяда веряр гяфясдян,
Бцлбцл кими хош дяфтярдян охурду.
Хястя Гасым кюмяк диляр мювладан,
Наз гямзяси ашигляри алдадан,
Щяйа ейляр, щижаб ейляр мювладан,
Эащ йавашдан, эащ щцндцрдян охурду.
КИМИ ЭЯРАЙЛИ
Ня бахырсан марал эюзлцм
Мяна биэаняляр кими,
Дурум доланым башына,
Шямя пярваняляр кими.
Эялмишям гапына бу чаг,
Сяэ рягибляр дцшсцн начаг,
Ялин вер ялимя, гачаг,
Чюля биэаняляр кими.
Хястя Гасым Тикмядашлы,
Яли ганлы, эюзц йашлы,
148
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эюлдян чыхды йашылбашлы,
Силкинди соналар кими.
ТЯЖНИС
Йатмыш идим цстцмя тюкцлди чяри,
Эеня йар севдасы щямайил олду.1
Дярдц гямин жана ясяр ейляди,
Голларын бойнума щямайил олду.2
Тябиб эюрсцн йараларым синям ач,3
Юз ялинля бу дцэцнцм сяням ач,4
Демиш идин щяр эцн веррям сяня мач,5
Эцнцм айа дюнди щям ай ил олду.6
Вардым дост куйиня сяэ сяня дурду,7
Дярдим тяк бир икян сяксяня дурду,8
Дост бизи эюржяэин сяксяня дурду,9
Эюзялляр гяфлятдян щям айыл олду.10
Сейрана дурубан аьлайя эялди,11
Эцлдцрмяйя эялмяз аьлайа эялди,12
Хейрин, шярин билиб аьла да эялди,13
1
Щайил олду.
Щямайил олду.
3
Синям ач.
4
Сяням ач.
5
Сяня мач верярям.
6
Щям ил олду.
7
Сяэ – ит сана, дястяйя, низамя дурду.
8
Сяксян, щяштад.
9
Сяксянди, диксинди.
10
Гяфлятдян айылды.
11
Аьил, мал-гара аьили.
12
Эцлдцрмяйя эялмяз, аьлатмаьа эялди.
13
Ягля, усаэялди.
2
149
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йарым жайил1 икян щям айил олду.2
Гара баьрым о эюзялляр ичиндя
Ялилян сяня о эюзялляр ичиндя,
Хястя Гасым о эюзялляр ичиндя,3
Голларым бойнума щямайил олду.4
Гасым
СЕВДИЙИМ
Гядям басдын дидялярим цстцня,
Сян хош эялдин, сяфа эялдин, севдийим.
Гурбан олум сийащ чешмин мястиня,
Мяэяр сян инсафа эялдин, севдийим.
Сябащядяк дидялярим уймазды,
Сяэ рягибляр ганымыздан доймазды,
О залимляр сяни мяня гыймазды,
Сян ейлядин вяфа, эялдин, севдийим.
Яндялибтяк айырдылар эцлцмдян,
Ащ чякярям цряэимдян, дилимдян,
Яьйар тянясиндян, мяним елимдян,
Чякдин жюврц жяфа эялдин, севдийим.
Йар гапында йасланарам мян йцз ил,
Сян тазя гюнчясян, мян шейда бцлбцл,
Бу дярд мяни юлдцряжяк, йягин бил,
Сян дярдимя шяфа эялдин, севдйим.
1
Жаил, жяван, жащил иля гатышдырылмамалыдыр. Бу
тцркжядир.
2
Ящли олду.
3
Мялум.
4
Бу бянддя бязи сюзлярдя анлашылмазлыг олса да онун изащыны
охужуларын ющдясиня гойуруг. Бу барядя бизя йардым едянляря
габагжадан юз миннятдарлыьымызы билдиририк. – (Тяртибчиляр).
150
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мян Гасымам, синям щяггин кяламы,
Шцкцр Щяггя, йар ешитди, налями,
Жямалын шюляси басмыш алями,
Дцшмцш Гафдан Гафа эялдин, севдийим.
ТЯЖНИС
Ящядц лямйязял ващиди-йекта
Салма мяни эюздян айаьа1 щярай
Мцнтяща гаврылдым тяняли сюздян,
Пярванятяк йандым, а йаьа2 щярай.
Севдиэим ал эеймиш яля йапышыр,3
Бу сыныг кюнлцмцз яля йапышыр,4
Биздя бир нишан вар яля йапышыр,5
Мцхянняс йапышыр6 айаьа щярай.
Кабилдян эялдин Дямяш кцлцня,7
Бцлбцл ярзи-щалын демиш кцлцня,8
Шикястя Гасымын демиш кцлцня,9
Сян юзцн йетиш эял, ай аьа, щярай.10
Гаража Оьлан
ЭЯРАЙЛЫ
1
Айаьа: айаь алтына.
А йаьа: йаьа, пийя. Кейчянлярдя писуз йандырардылар. Яски
парчаны йаьа булайыб йахардылар – ону андырыр.
3
Яля йапышдыр: севдиэим ал рянэли палтар эейдийи цчцн йеня
дя ал рянэя йапышыр.
4
Яля йапышыр: аля, сцлаляйя, ду-думан ожаьа йапышыр.
5
Яля йапышыр: бизим аилядя бир имтийаз вардыр ки, о да
йыхыланын ялиндян йапышмаг, голундан тутмагдыр.
6
Айаьа: мцхянняс, намярд ися инсаны йапышыб йыхар.
7
Дямяш кцлцня: Кабилдян эялдин Дямяшг елиня, гябилясиня.
8
Демиш эюлцня: Бцлбцл ярзи-щалын эцлцня демишдир.
9
Демиш кюлцня: юз Гасымындыр, мцшкцлцня йетиш, имдадына
йет.
10
Айаьа: ай аьа щярай. Йяни, ай аьа сян юзцн щярайа йетиш.
2
151
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ей саги, долана-долана
Долдур вер мцштаг олана.
Эюй цзцнц алды булуд,
Мащы долана-долана.
Кими бяйдир, кими газы,
Щягг олсун ондан разы,
Сящяр вахты гыл намазы,
Тясбищ долана-долана.
Кими бяйдир, кими паша,
Йолдан чыхан уьрар даша,
Бцлбцл эязяр гоша-гоша,
Баьы долана-долана.
Кими бяйдир, кими аьа,
Йолдан чыхан уьрар даьа,
Овчу эязяр ювлад буьа,
Даьы долана-долана.
Гаража Оьлан эюрцн нетди,
Ханыманын тяркин етди.
Нювбят эялди сизя йетди
Саьы долана-долана.
ЭЯРАЙЛЫ
Шцкцр олсун ол Худайя,
Йенижя йазлар эяляйир.
Муштулуг сяня, сюйцтляр,
Кюлэяня гызлар эяляйир.
Эялир бир бюлцк эюйчякляр,
Аь цздя гара бирчякляр,
Бахчада ялван чичякляр,
Дярмяйя назлар эяляйир.
152
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эялир бир бюлцк эюзялляр,
Аь цзя инжи дцзялляр,
Баьчада ялван хязялляр
Дюшянян назлар эяляйир.
Эялир, ах, йатмалы чаьлар,
Эцл, рейщан, гюнчяли баьлар,
Гаршыдакы гарлы даьлар,
Йол верин, назлар эяляйир.
Гаража Оьлан дилин диляр,
Йайлыг алыб эюзцн силяр,
Кафирдян галма кюрпиляр,
Бярк дурун, назлар эяляйир.
ЭЯРАЙЛЫ
Ала эюзлц назлы дилбяр,
Вахтын кечяр демядимми?
Эюзлярин жяллад йаьыдыр,
Ганым ичяр, демядимми?
Бах бу гаша, бах бу эюзя,
Жаным гурбан олсун сизя,
Йахасыз кюйнякляр бизя
Фяляк бичяр, демядимми?
Гаража Оьлан мярдлян,
Ишим йохдур намярдлян,
Фяляк мяни бу дярдлян,
Салцб кечяр, демядимми?
Ширванлы Молла Исмаил Гасир
1
ЯСКИНАЗ
1
Бир бяндин дюрд мисрасы яскикдир.
153
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ей бцти-рянайи-зяман яскиназ,
Шащиди-зибайи-жящан яскиназ,
Жисмляря рущи-ряван яскиназ,
Вязни йцнэцл, гядри эиран яскиназ,
Ращати-дил, бещжяти-жан яскиназ,
Лаля рцхц гюнчя дящан яскиназ,
Гасири-бинамц нишан яскиназ,
Вясфин едяр шярщц бяйан яскиназ.
Сян кими бир эцл цзлц дилбяр щаны,
Шуху эцляндам, сямянбяр щаны,
Сяндя олан зинятц зивяр щаны,
Арифц щцшйар, гяляндяр щаны.
Нярмбядян, шухц эцляндамсан,
Сурх рцхц сябзц сийащ фамсан,
Мякри-зянан, фитнейи-яййамсан,
Ящли-жащан ичря никунамсан,
Щюкми ряван, сащиби-ещкамсан,
Жцмля кюнцлляр гушуна дамсан,
Бизляря йох, юзэяляря рамсан,
Эащи Няриман, эящи Самсан,
Мярщями щяр дярди-нящан яскиназ.
Эащи цзцн сурх, эящи аждыр,
Эащ тянин жцфт, эящи тагдыр,
Халц хятин шющрейи-афагдыр,
Щяр кимя варсан дамаьы чаьдыр,
Чохларынын башы шишиб гахдыр,
Бу нечя сурят, нежя яхлагдыр,
Жцмля хясисляр сяня цшшагдыр,
Щажы Нясир вяслиня мцштагдыр,
Бир дя филан оьлу филан, яскиназ,
Халц хятин вясфи бяси тулдур,
Щяр вярягин люлейи-шянэцлдцр,
154
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Щажы Щажыаьа сяня гулдур,
Щяр ня данышса сюзц мягбулдур,
Фаил олцб олар ки, мяфулдур,
Бу иллят иля чоху мялулдур,1
Вяслини истяр о ки, мяслулдур,2
………………………………
Жцмля олур тяби ряван, яскиназ.
Бир-бириня вурдун ата-гардашы,
Чох адамын башына салдын дашы,
Тяби-дяни сцфлялярин ойнашы!
Гящбярявиш, мин лотунун йолдашы,
Няьыйова ейлядин сян эюз гашы,
Инди олуб Бакыда тажирбашы,
Бизляря дя йаван йедиртдин ашы,
Сяндян олуб устабашы щяр нашы,
Инди йонар тирц кяман, яскиназ.
Бу мащру щяр кимя игбал едяр,
Рцстями дастан, пясяри Зал едяр,
Бир пара бядхцлги хошящвал едяр,
Истяся бир дювляти памал едяр,
Бцлбцли-ширинсцхяни лал едяр,
Йолчулары малики-ямвал едяр,
Тажири бир лящзядя щяммал едяр,
Истяся щяр кары бещяр-щал едяр,
Эащ чянин, эащ жинан, яскиназ.
Бирин едяр сащиби-лябби-лцбаб,
Эащ бирин ханясин ейляр хараб,
Бир няфяря лцтфля ется хитаб,
Ялли тяряфдян ешидяр мин жаваб,
Дящря салыбдыр ня яжяб ингилаб,
Йахшы дяйиб бир-бириня шейхц шаб,
1
2
Мялул: иллятли, мяабун – ябня.
Мяслул: сил хястялийиня тутулан.
155
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Шишя чякиб чохларын ейляр кябаб,
Каш юлейди дири Щажы Тураб,
Эюрейди ейляр ня фяьан, яскиназ.
Эащ ажы тох, эащи тоху аж едяр,
Фягр одуна синясин амаж едяр,
Арифи накясляря мющтаж едяр,
Мцфлися сярмайя вериб щаж едяр,
Чох щажынын мцлкини тараж едяр,
Чох папаьы кяллядя гыйьаж едяр,
Бир пара йыртыг эцлащы таж едяр,
… ……………………………
Суд веряр, эащи зийан яскиназ.
Ящдиня варсан нечя бади-сяба,
Йа сянями-жилвяэярц дилрцба,
Хасийятц жювщяриня мярщяба,
Ейлямисян чохлары зяррим гяба,
Чохлары сян пуч елядин чун вяба,
Аьа Яли-Якбяри етдин аьа,
Бир эежядя йорьаны олду яба,
.………………………………
Бир кечя шалвары туман, яскиназ.
Бир дейилям талиб олан мян сяня,
Ачмамышам эушейи-дамян сяня,
Талиб олур мярдля щяр зян сяня,
Йохду бизим ясрдя дцшмян сяня,
Пяст олур щяр кимся дура тян сяня,
Эюзляр олур баханда рювшян сяня,
Тябийя олмуш нечя рцьян сяня,
Маил олубдур эцлц эцлшян сяня,
Лаля рцхц гюнчя дящан яскиназ,
Ей бцти-зибайи-жящан яскиназ.
ЯРЯ ВЕРДИ
156
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Щажы филаны юз гызыны шювщяря верди,
Йяни ки бизим тцрки дилижян яря верди.
Йахшы-йаманын ейлямяйиб щеч тяфящщцс,
Ялщягг о бичаряни симц зяря верди.
Юз нюкяриня верся иди эяр бу айаьдан,
Щеч кимся демязди ки, гызы, нюкяря верди.
Сюйляр таныйанлар щамы яфсус, о гыздан
Ащу, бярряни бир йекя нярря хяря верди.
Сюйлцбля гызы вер итя амма ити алдат,
Бу сящв еляйиб, гойду ити, янтяря верди.
ОДУН
Чыхды йай, олду пайыз, гыш йетишцр ляшкяр илян,
Чырпысыз кимся дуруб мян кими яшки-тяр илян.
Одуну олмаса щяр кимсянин гыш фясли,
Аьлашыр тифл, чыхар йумруьа арвад яр илян.
Бязи илляр мешядян сел эятирирди щимя,1
Йыьмаьа халг дарышырды пясярц дохтяр илян.
Зейдц ямр иля бахуб юзцмя оллам аси,
Чыхарам жянэя худавянд илян, Пейьямбяр илян.
Шцкрцллащ ки, ня сел вардыр инди, ня одун,
Кечирир бязи адамлар гышы чуби-тяр илян.
Вай, мян Гасири-Исмайилин ящвалына, вай
Ки, одунсуз чыхарар башя гышы Щажяр илян.
1
Щимя: одун, щизям.
157
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Киши мяктябдар олунжа бу вилайятлярдя,
Йейдир ондан, долана эав, хярц ястяр илян.
Бир нечя шяхсля цлфят етмякдян йейдир,
Эедиб цлфят едясян Артур илян, Кясбяр илян.
Бизим ябнайи-зяманя ейлямяз щеч тясир,
Зцлфцгарын эютцрцб эялся Яли Гянбяр илян.
Чякярям чярх цзя новки-гялямимлян яшкал,
Вурарам бир-бириня елмиля, бящри бяр илян.
Лянкяранда нечя илдир едирям няшвц нцма,
Бурда мян анламадым доьрусу, хейри шяр илян.
Тян щяр щеййизи-дянидян мяня хоштярдцр бу,
Едяляр жисмими йцз паря яэяр хянжяр илян,
Гопса эяр гышда гийамят ки, мцшяхяссдир бу
Ки, одунсызлар юзцн наря салыр кафяр илян.
Аз галыб бир пара арвад гойа башына папаг,
Долана бир пара накяс кишиляр мяжяр илян.
Бяс дяэиб зоуряги-игбалыма ямважи-зяман
Чякмишям сащиля юз няфсими бир лянэяр илян.
Индидян хялг одун фикри едир амма ким,
Олуб янэешт1 бярабяр мяня мцшки-тяр илян.
Эяр симавяр кюмцрц олса мцщяййа, эюндяр,
Ешшяк Алверди, супа Мещди, годуь Жяфяр илян.
МЦРЯББЕ2
1
2
Янэешт: кюмцр.
Юз мцасири шаир Мяжрущун щаггында йаздыьыдыр.
158
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Сяня, ей пядярим, бу ики сюзц
Атбашы эюндярдим Аьамураддан.
Нечя эцндцр хидмятиня эялмирям,
Бялкя чыхартмысан бизляри йаддан.
Кюнлцмдя чох вящшят, чох яза олуб,
Мяндян бу вираня йцз жяфа олуб,
Тазя кярбялайи бивяфа олуб
Доьрусу дцшмцшям мян етигадддан.
Йеня сяня дейим гой бары дярди,
Сянсян зяманянин мярданя мярди,
Щярчянд чякярям бяхтимя нярди,
Мещрейи-талеим чыхмаз кясаддан.
Эедяр эцлцстана хяйалы рущун,
Эюрясян нежя олду мяскяни Нущун,
Дейирляр вар Гасиря лцтфи Мяжрущун,
Щягигят дилшадам бу гуру аддан.
ГАРА ПУЛ
Щялали-мцшкилати-жящан олду гара пул,
Ейляр ики дягигядя мин дярдя чаря пул.
Щяр эцлцстани истяся бир дям хяраб едяр,
Йа бир хяраби дюндяри баьц бящаря пул.
Эащ наз ящлин истяся нур ящли ейляйяр,
Эащ нур ящлини сали бир дямдя наря пул.
Щяр жилдя, щяр либаса эиря вардыр иззяти,
Олмаз гяриб гойса гядям щяр дийаря пул.
Артыгды щюкмц гейсярц хагани-Чиндян,
Жязби-гцлыб едяр ися эяр ишаря пул.
Мяккя йолунда сярф олунур, эящ Мядинядя,
Эащи шярабя хярж олунур, эящ гумаря пул.
159
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Билмям ня гцввядир, бу ня тясирдир ки, пул
Алямдя истяся эяли щяр нов каря пул.
Бир ейби вар ки, чох мцтякяббирди бязи тяк,
Даим юзцн чякяр фцгярадан кянаря пул.
Дцнйада никц бяд йетишяр хялгя пулдан,
Эящ янкябиня, эащ дюняр зящри-маря пул.
Салмыш хялайиг ичря бяси шурц ьяльяля,
Дурмуш юзц о щалятя ейляр нязаря пул.
Бир паря ягднамявц гябзя басыр печат,
Шялтук зар касыбы ейляр ижаря пул.1
Бязиляря фяращим едяр фярш, ряхти-хаб,
Бязиляря гярар верир пустпаря пул.
Бязилярин бу ясрдя Фирона дюндяриб,
Ясщаби-кящфтяк нечясин салды гаря пул.
Эящ Лянкяранда Щажы Нясиря нясир олуб,
Зейдя вериб щясир салыбдцр щясаря пул.
Щажы филан Аьайевя чохдур мящяббяти,
Салмыш онун мящяббятини ашкаря пул.
Йа рябб сябяб нядир ки, бу нои-щярисдир,
Щяр йердя олса адями-биетибаря пул.
Эящ Бакыда Няьийова вермиш курур иляр,
Янэцштнцма едиб ону хурдц кцбаря пул.
1
Бязян чялтик йерини ичяри салмаг цчцн моллайа пул
басылырды вя сащиби дя мцздя иля ишлядилярди. Бунлары гануни
етмяк цчцн «печат» лазым олурмуш.
160
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эящ Щажы Щажаьаны милйончу еляйиб,
Ящли-жащан ара эятириб ифтихар пул.
Бязи ляимц накяся вермиш бяс игтидар,
Ейлиб ону зяманядя сащиби-идаря пул.
Бахса бясирят иля эюряр мярди-щцшйар,
Дамын гурубду, даня сяпиб щяр эцзаря пул.
Цз дюндяряндя ясби чыхардар гатардан,
Цз эюстяряндя гатыры баьлар гатаря пул.
Эящ бяччяйи-ряййяти ейляр о, кяндхуда,
Эящ дюндяряр бяй оьлуну щяр эцн бийаря пул.
Бир паря шяхс юляндя гойар йердя бикяфян,
Эящ кися-кися хярж олунар бир мязаря пул.
Эящ бир щясар даири зирц зябяр едяр,
Эящ бир хярабя йердя тикяр бир минаря пул.
Чох тазя кярбялайиляри тажир ейляйиб,
Мяржанц кящраба иля сянэи-ситаря1 пул.
Моллаву шейхц сейидц тцллаби сейд едяр,
Эащи цгаб кими чыханда шикаря пул.
Эящ шащы филбянд гылар, эящ вязири мат,
Рух эюстяриб пийадяни ейляр сяваря пул.
Щяр ишдян ютрц истядийин истяся ейляр,
Эяр ейлясин о барядя мин истихаря пул.
1
Салман Мцмтаз «ситаря» сюзцндян сонра суал ишаряси гойуб вя
«сянэ» сюзцнц «сянин» кими ишлядиб. Бизжя лянкяранлылар
чярисиндя ишлянян «сянэи» ситаря, мяржан, эювщяр вя б. кими
гиймятли даш адыдыр. - (Тяртибчиляр).
161
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йох Гасир иля щеч бу пирин цлфяти,
Шамя яэяр тапылса, тапылмаз нящаря пул.
МЯЩЯММЯДЯЛИ БЯЭ МЯЖРУЩЯ1
Ябуи мягами зидя шаня,
Щямишя вяслиня олмушам талиб.
Ягря бямяницл-ябяд вяжящя,
Зийарятин бизя олубдур важиб.
Шцьлцмцз щяддян олуб зийада,
Эащи сяварийиг, эащи пийада,
Щямдямсиз галмышам беля сящрада,
Ня мунис тапылыр, ня бир мцсащиб.
Ня аьлайан яля дцшяр, ня эцлян,
Тапылмаз бу йердя биржя дилбилян,
Сян дя йарым, тезлик илян эялэилян,
Бялкя тясир едя шцщабя сагиб.
Мяня инди хяйал олуб мяшьяля,
Фикрим щейятимдян едир мясяля
Тясириндян защир олур зялзяля,
Нцжцми-бяхтимя бахыр кявакиб.
Йалгызлыгдан дама дюнцб башымыз,
Тяббахи-гязадан бишмяз ашымыз,
Аз галыбдыр гырха йетсин йашымыз,
Кимичцн цз вериб беля яжаиб.
Ады вар, дцнйада йох имиш щцммят,
Няйя мцнасибдир мещрсиз цлфят,
1
Мящяммядяли бяй Мяжрущ Муьанын Гарадонлу кяндиндя
сакин иди. Юзцнцн тяб-шери чох мовзун вя тяби садя иди.
162
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йцз кяря кярямдян олсан биряьбят,
Щягигят мян сяня раьибям, раьиб.
Гяза щяр рящровдя гурубдур дамын,
Айаьын баьлайыр пцхтянин, хамын,
Яжял яйдащасы ачыбдыр камын,
Ня йаш гойажаг, ня гуру галиб.
Бу сюзляр тябимя эялди мцвафиг,
Яэяржи тящриря деэилди лайиг,
Щямишя гулуна дейилиб садиг,
Гасирям, дейилям дцнйада казиб.
БАЛАХАНЫМ
Йаздым сяня бу намяни дилбярим,
Оху мязмунуну ган, Балаханым.
Дили ширин, додаглары шяккярим,
Натявам, жисмимя жан, Балаханым.
Ешитдим сющбятин Молла Ялинин,
Данышдыьым дяли оьлу, дялинин,
Ня рявадыр гожа киши эялинин,
Тансун вцсалындан жан, Балаханым.
Ня лайигдир мяни ялдян атасан,
Гожа, щиряк кишиляри тутасан,
Эялсян мяня гоймам сяни йатасан,
Хорузлар чякинжян бан, Балаханым.
Мяндя варды нечя жцря сющбятляр,
Апармаьа жцря-жцря ляззятляр,
Йягин ейля ариф олан юврятляр,
Дцшмяз мяслящятдян йан, Балаханым.
163
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Сян тярлан жинсисян дюнцб сар олма,1
Тай-тушларын ичиндя эял хар олма,
Мяни гойуб юзэяляря йар олма,
Дцшяр орталыьа ган, Балаханым.
Гасирин артыбдыр мющняти, гями,
Сяндя йарасынын вардыр мярщями,
Щяр эядязадянин олма щямдями,
Таны мяртябяни, ган, Балаханым.
Вяняндли Мир Ябдцррящим Гцдси
МЦРЯББЕ
Йеня йада дцшдц сярхош ниэарым,
Башымдан яглц щуш олду фярары.
Бу эцнащ мяндядир, юзцм севмишям,
Язял эцндян нейдим бивяфа йары.
Эюз саташды язял эюрчяк жямала,
Алданды мцжтяк данейи-хала,
Ашигсян щижраня, йахуд вцсала,
Валлащи ешгдя йох ихтийары.
Йох мязяммят йери мяндя, а достлар,
Ашиг олур юз-юзцндян бихябяр,
Эюрмядиниз Сянани ейляди кафяр,
Бир тярса беччянин о хошэцфтары.
Мцшкцлдцр йар илян цлфят ейлямяк,
Данышыб хялвятд я, сющбят ейлямяк,
Йардан чох йейдир цзлят ейлямяк
Щижрандыр ашигин биллащ, бящары.
1
Сар: сыьырчын демякдир.
164
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Додаьы эцл бярэи, гюнчя дящанын,
Гамятин сярвдир, бцлбцл зябанын,
Гужмаг мцшэцл олса ишэя1 мийанын,
Зиндандыр ашигя эцлшян кянары.
Ешитмядиз гыса олду сярэяштя,
Шящярдян баш гойду дамяни-дяштя,
Ешг ялиня ахыр верди сяриштя,
Мядфянин ейляди Лейли мязары.
Демя пир олубсан, йохдур тяванын,
Бари-гям чякмяйя гцдряти жанын,
Сян кими сяййадын, сяхти-кяманын,
Мян кими натяван олур шикары.
Мян пири-ажизям, сян шухи-сяркяш,
Кюнлцмц щижр иля гылма мцшяввяш,
Рящм ейля, севдийим, ахыр бу атяш,
Йандырар, сюз йохдур, Гцдсийи-зары.
НИЩАЛЫМЫ ВАР?
Мястаня эюзлярин хумарланыбдыр,
Жан алмаьа йеня хяйалымы вар?
Юлдцрмякдя, ган тюкмякдя севдийим,
Бу якри гашларын мисалымы вар?
Наз иля дур йери, ряфтаря бир эял,
Ей мащи-бикяняф сярви-мцкяллял.
Мейдани-щцсндя кимдир мцкяммял,
Сян кими жан алан жамалымы вар?
Тутар ахыр сяни бу нанц нямяк,
Атяши-щижрана чох вурма ятяк,
Зцлфцн гара эейиб ящли-язатяк,
1
Ишэя: инжя, назик йериня ишлянмишдир.
165
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Олмайа щцснцнцн завалымы вар?
Даныш тутисифят, тякяллцм ейля,
Тиь алыб гашындан баьрымы пейля,
Лябиндян бир нечя сюйцшляр сюйля,
Тутидя та эюряк мягалымы вар?
Бир дяфя бахмаьын мин дяфя гандыр,
Мин Лейли зцлфцндя биллащ нищандыр,
О щансы эцлшяндир, йа бустандыр,
Гядди-мювзунунтяк нищалымы вар?
Билмирям щардадыр фикрц хяйалын,
Артырыр бахдыгжа шювгими халын,
Эюстярир хямйазя1 щяр дям жямалын,
Олмайа Гцдсийя вцсалымы вар?
Бычагчылы Гядир яфянди
ШЯЛТЦК
Гуртармышдыг щяр янэялдян, йеня бир янэялим чыхды,
Жянабын бяхш едян шялтцк ичиндян чох бялим чыхды.
Гурутдум, динэя салдым, чох мяшяггятля биринж
етдим,
Биширдим ашыны, ондан ня шорба, ня щялим чыхды.
Гарадаьлы чапыбдыр бизляри, талан едиб йексяр,
Беля олса гаму чыхды, няинки бир сялим чыхды.
Гонаг эялди бизя бир эцн нечя бир лязэи молласы,
Зийафят етдим, ортайа яжайиб хинэялим чыхды.
1
Хямйазя: эярняшмяк.
166
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Низами-ляфсини эюрдцм, язизим, хейли габилдир,
Мяним дя бяд яз ан шаирлик етмякдян ялим чыхды.
Йетишди бцлбцли-нязмин, эцлцшдцк гюнчя эцлляр тяк,
Мяним дя тяби-шуримдян бу нязми-эцлмялим чыхды.
АЛЧА
Алчадан юзэя мяэяр йохдур тяамын, Йусиф?
Алчадан олду мяня тющфя сяламын, Йусиф.
Дцйцнц, арпаны, буьданы гойуб анбарда,
Алчадыр етдийин янами-эирамын, Йусиф.
Бякмязц ирчалц нарданча адын чякмязсян,
Бяркдир бунлара охшар ки, низамын, Йусиф.
Кявярин, сиркя хийарын, дяхи аби-горанын,
Бунларын дявятиня йохдур дявамын, Йусиф.
Алча о гядярдир, ей дуст, бизим баьларда,
Еля бурдан да олур щасили-камын, Йусиф.
Долудур каьызыныз алча иля мала-мал,
Алчадандыр бу гядяр тули-кяламын, Йусиф.
Тями шитдир, гара су кими, сизин алчаларын,
Щейфдир, йемя ани, тялх олу камын, Йусиф.
Эюрмямишсянми мяним тябимин ялалыьыны,
Чох мяним иля кечир сцбщиля шамын, Йусиф.
О гыраглы деэилям, алчадан ютрц йцйцрцм,
Тярк гыл бюйля хяйалати-явамын, Йусиф.
Йохдур аьзымда дишим алчаны мян чейнямяйя,
Дири удсам да олур тяни-явамын, Йусиф.
167
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Удмалы олсам яэяр алча боьазымда галар,
Мяни юлдцрмяйя вар йохса мурадын, Йусиф.
Щатямин гябриня урдун бу сяхавятля тяпик,
Йайылар алямя бу вяжщля намын, Йусиф.
Алчадыр мейвялярин жцмлясинин алчаьы,
Алчадан гейря эялиб мащи-сяйамын, Йусиф.
Бары тут йемяйя чаьыр мяни чох йумшагдыр,
Мещрибанлыг иши та ола тямамын, Йусиф.
Цстцмц унлу эюрцб санма дяйирманчы мяни,
Хам хяйал ейлямя чох чиэди бу хамын, Йусиф.
Зянн гылма ахар аьзым суйу алча эюрсям,
Долудур алча иля баьы халамын, Йусиф.
Чох саь ол, мярщямятин эцнбяэцн яфзун олсун,
Юз евиндир сянин ол ханя хяйамын, Йусиф.
Иншаллащ эялярям тезликля гуллуьуна,
Аларам ляззятин ол сющбяти-тамын, Йусиф.
Алчанын вахты яэяр кечся дя фикрим йохдур,
Мейи-вцслят иля долсун тяки жамын, Йусиф.
Молла Ибращимя ьайятдя саламым вардыр,
Халиг етсин ону мясжиддя имамын, Йусиф.
ЧУСТ
Чуст сцрцшцб мяни палчыгда йыхыр, ай Закир,
Тярс кими йол да олуб чала-чухур, ай Закир.
168
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Гярязим йадына салмагдыр юз ящд етдийини,
Хатириндян унудуб бялкя чыхыр, ай Закир.
Гожалыг да мяни салыбдыр яля бир йандан,
Дизимин тагятин алыб, бурахыр, ай Закир.
Мянисин йахшы билир Щажы Мящяммяд кирвя,
Верясян каьызымы ачыб охур, ай Закир.
Гялят ейляр гожалыбдыр чяняси таггылдар,
Йохмадыр бу гожалыг, она йохдур, ай Закир.
Дирили Гурбани
МЯНЯМ
Мцршиди-камилим шейх оьлу Шащим,1
Бир ярзим вар гуллуьуна, шащ, мяним.
Язиз башын цчцн оху ярзями,
Аэащи-щалымдан, эащбяэащ мяним.
Дярин-дярин дярйалары бойлады,
Хянжяр алыб гара баьрым пейляди,2
Оьлу юлмцш вязир гяза ейляди,
Эетмяз дямаьымдан дуди-ащ мяним.
Шаир олан дярси алыр пириндян,
Баш ачмадым сяэ рягибин сирриндян,
Голу баьлы кечдим Худафяриндян,
Цзцм эцлмяз, щеч ачылмаз, ащ мяним.
Гурбани дер, бащар олур эялир йаз,
Эюллярдя цзцшцр юрдяк иля газ,
1
Шейх оьлу шащ: Шащ Исмайыл Хятаидир. Бу шер она
йазылмышдыр.
2
Пейлямяк: хянжяр иля вурмаьа дейир.
169
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Сярим тяваладыр, цзцм пайяндаз,
Йохдур бундан гейр яз биз мятащ мяним.
БЯНЯФШЯ
Башына дюндцйцм, ай гяшянэ пяри,
Адятдир дярярляр йаз бяняфшяни,
Аь, назик ялинля бир дястя баьла,
Тяр бухаг алтында дцз бяняфшяни.
Танры сяни хош жямала йетирмиш,
Сяни эюрян ашиг яглин итирмиш,
Мяляклярми дярмиш, эюйдян эятирмиш,
Щейф ки, дярибляр аз бяняфшяни.
Гурбани дер, кюнлцм бундан сайрыдыр,1
Ня етмишям йарым мяндян айрыдыр,
Айрылыгмы чякиб, бойну яйридир,
Щеч йердя эюрмядим дцз бяняфшяни.
ТЕЛЛЯНИР
Эежя-эцндцз вахт, бивахт аьларам,
Чешмим йашы Жейщун олур селлянир.
Йаз мювсцмц бцлбцл дил-дил ютяндя,
Баь-бахчалар нярэизлянир, эцллянир.
Гайытмаг истямяз эюзцм эюзялдян,
Гайгуму артыран, дярдим тязялдян,
Еллярдя гайдадыр рузи-язялдян,
Эюзяллярин шамамасы яллянир.
Мярд одур ки, ишин тута мярд илян,
1
Сайры: хястя, мяриз демякдир.
170
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Яр истясян кеч намярддян яр дилян,
Рямз анлайан, сюз дцшцнян, дярд билян,
Алямлярдя шющрятлянир, бяллянир.
Кюнлцм тяляб едиб ахтарыр йарын,
Халг ичря щифз ейляр намусу арын,
Йар йарына эцндя олса мягарын,
Кюнлц шян олур, рущи теллянир.
Гурбанийям, дярд чякмишям нищанлар,
Хяйалым севмякдир сянтяк жананлар,
Йанашса цзцня мцштаг дящанлар,
Няфси-диэяр жиьалари1 йеллянир.
ОЛМАЗ
Гям чякмя бу гядяр, диваня кюнцл,
Щямишя рузиэар беля дар олмаз.
Он бир ай чякясян зимистан гящрин,
Нежя эцлдцр жюврясиндя хар олмаз?
Щяр бир адам юз йериндя отурмаз,
Яглин зайе вермяз, фящмин итирмяз,
Ийитляр кюнлцня шиквя эятирмяз,
Нежя даьдыр гузейиндя гар олмаз?
Сийащ зцлфц дараь илян дара эюр,
Юз кюнлцнц юз дярдиня дара эюр,
Гурбани дер бир нечясин дара2 эюр,
Юзэя баьда беля щейва, нар олмаз.
Мяликбаллу Гурбан
1
2
Жиьа: бу эцн жигга шяклиндя йазылыр.
Дара: дяр демякдир.
171
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
ОЛСУН
Бир эюзял истярям бу овсафда,
Эюзялляр ичиндя хубтяр олсун.
Гашы гювси-гцзещ, киприйи хунриз,
Эюзляри нярэизтяк хошнязяр олсун.
Телляри хурмайи, зцлфи сийащи,
Жямалы мящв едяр шямсиля мащи,
Эярдяни чякилмиш санки суращи,
Мялаик хойиндя сярбясяр олсун.
Жябщяси мцдяввяр, бядртяк1 бяйаз,
Жяфасында ишвя, сяфасында наз,
Жанлар алмаьа баха чяпяндаз,
Жяллади-хуняфшан, ялщязяр олсун.
Йанаьы иннабы, бухаьы щцбаб,
Тели чющрясиндя едяр изтираб,
Сибзянях, пцстядящан, ляли-наб
Няфяси эцл кими мцшк-янбяр олсун.
Синяси аь ола, юзц мейданлы,
Гцббятяк мямяляр, зяр эярибанлы,
Беля назик ола, саьрысы жанлы,
Гяддц гамят сярвц сянубяр олсун.
Сцмцкляри хырда, яндамы садя,
Ял-айаьы бянзяр ола шимшадя,
Яля дцшся бир беляси дцнйадя,
О кясин игбалы сярасяр олсун.
Йашы юн дюрд ола, данышан ящвал,
Сющбятиндя щушмяндц пцркямал,
Йашадыгжа эюзялликдя бизявал,
1
Бядр: он дюрд эежялик ай.
172
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Яввял-ахыр щцсни бярабяр олсун.
Лящжяси ащястя, юзц хош эцлян,
Нцгтяшцнас ящли-кямал, дярд билян,
Ашина олмайа она щяр эялян,
Ящдц играрында мютябяр олсун.
ШЯБЯДЕЙИ-СЯРАПА
Бир эюзялин осафындан бу заман
Данышам дейярям, сюйлярям хитаб.
Баьларам китаб,
Оллам сярщесаб.
Сярщесаб олубан сящрайя дцшдцм,
Тапмадым сянинтяк бир али нясаб.
Бир цлулялбаб,
Зцлфц пичц таб.
Пичц таб олмагда эяздим жящаны,
Тифлиси, Эянжяни, Шяки, Ширваны,
Даьыстан, Гябяля, Бакы, Губаны,
Гарабаь мящалына етдим иртикаб
Алтында игаб,
Айаг бяр рикаб.
Айаг бяр рикаб мян олдум сцвар,
Кянди, обаны билдим ня ки, вар.
Чайыллы, Нимряли, Хунашын, Дизмар,
Сярву, Чартаз, Дилялидян ижтинаб
Йох бир ичим аб,
Билмязляр сяваб.
Сяваб билмяз Тяклягозлу, Гарадах,
Муьанлымы, Мульадуз, Кялянтяр, Дизах,
173
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Кары, Бящарлы, Алпавут, Гайтах,
Гийаслы, Хыдырлы, о Ябдцлэцлаб
Хяриля ялгаб,
Тамам Щажы Тцраб1.
Тамам Щажы Тцрабды Кючярли, Газийан,
Бильузлу, Нумалы, Гяривянд, Цчоьлан,
Щясянли, Имряли, Яряб, Хынзырстан,
Билмязляр Аллащы, етмязляр сабаб
Йерляри зираб,
Йохду бир адаб.
Адаб билмяз Садыгбяйли, Яйрижя,
Гараман, Тирновут, Аьдам, Эцллижя,
Жябилли, Кянэярли, Жинли, Йаримжя,
Бярэцшад, Чялябляр, Мяржанлы, Дярйаб,
Яжяб ингилаб,
Тюкялляр сейлаб.
Силаб олду сиримкимиз о йердя,
Бярбад олсун Мараьа, Тумаслы, Бярдя,
Дюндцк о тяряфдян, дайандыг Кцрдя,
Башдан баран тюкцб, тутушду сящаб,
Габагда эирдаб,
Ишимиз хараб.
Хараб олду ишляр, дцшдцк дяриня,
Атылдыг, лотканын миндик бириня,
Кечдик ондан, эялдик Ширван йериня,
Ня эюзял адамлар йарадыб Вящаб
Сяхавят ярбаб,
Биз эюрян ясщаб.
Ясщабиля эетдим эяздим Сялйаны,
Жавады, Нарлыьы, куйун таланы
1
Щажы Тцраб: Сюйцш явязиня ишлянир.
174
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Шащсянями, Бцзавянд (Бяйат), Ялижанлы,
Ужарлы, Гараэюз, Эямикечян, Зярдаб,
Йейярляр кябаб,
Оларлар сираб.
Сираб иля йандым, алышдым щярай,
Кюрпцкянд, Бычагчы, Сейидляр, Гахай
Куйтван, Аьзыбир, Пирязя, Щямтай,
Гараоьлан, Абада, етмя изтираб.
Рянжидя ясбаб,
Чякярсян язаб.
Язабсыз йер бир Шуванды, бир Аьдаш,
Сейр едиб бунлары эяздим баш-баш,
Варды чох арифляр, тцрфя баш няггаш,
Щяр бири бир эуня едяр наз, итаб,
Пцстаны щцбаб,
Мящяббят, гцллаб.
Гцллаб мящяббятди Тофигли кянди,
Алышан бяйляри тамам билинди,
Жардамда тюряйиб тазя яфянди,
Йохду онун кими бир алижянаб,
Пушидя нигаб,
Эуфтугуси наб.
Эуфтугусу наб Цчгуваг, Падар,
Щазыр майещтажи ичиндя базар,
Кимдир яввял йазыб, сонрадан позар,
Ким ки, гадир олса олунмаз яйаб,
Версин бир жаваб,
Нуш едяк шяраб.
Нуш едяк шярабы, олаг сярмястя,
Мящбублар дящаны, додаьы пцстя,
Сийащ телляр дцшцб йанаьын цстя,
Ясди бади-сящяр, доьды афитаб,
Ойнады гураб,
Чешминдя тураб.
175
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Тцраб чешмимдядир, дилиндя сясдир,
Эюзяллярин ешги мяндя щявясдир,
Мяликбаллу Гурбан, бу сющбят бясдир,
Чох сюйлямя эюзцмцзя эялди хаб,
Истясян сяваб
Эятир ряхти-хаб.
ГУРБАН ОЛДУЬУМ
Йеня салды мяни ешги-жцнуня,
Лаля цзарына гурбан олдуьум,
Щяр дям бахыб ишвя верир наз иля,
Чешми-хумарына гурбан олдуьум.
Зцлфи-пяришаны тюкцб далына,
Жаным гурбан аь цзцндя халына,
Йахшы щяйасына, хош мягалына,
Ширин гюфтарына гурбан олдуьум.
Мяликбаллу Гурбан, майыл дишиня,
Хялвятханясиня, ялван ишиня,
Жяннят щейвасыны гойуб дюшцня,
Тазя нариня гурбан олдуьум.
БИЛИРМИ?
Ярзи-щалым, гасид, сюйля дилдаря,
Эюр ки, мяним ащу зарым билирми?
Доланыб башына юп яйаьыны,
Цзцлцбдцр ихтийарым, билирми?
Сахларам щижранда гямэин башымы,
Ахтарыб тапарам о сирдашымы,
Эюзляримдян ахан ганлы йашымы,
Ала эюзлц назлы йарым билирми?
Йандым щижр одуна йохду йаланы,
176
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Жабяжа, ярз ейля эедиб филаны,
Мяликбаллу Гурбан чякян бяланы,
Бимцрцввят, бииграрым билирми?
ВЦЖУДНАМЯ1
Ярбяяйи-янасир шеш жящатдян
Хялг ейляди мяни гадири-гяффар,
Бир гятря атадан йендим анайя,
Мисалымда гырх эцн ейлядим гярар.
Ики гырх оланда щцмрайя дюндцм,
Цч гырхда бир мяляк эюрдцм сяксяндим,
Дюрд гырхда дцзялдим, бешдя тярпяндим,
Алты гырхда олдум хейли эиранбар.
Йедди гырх оланда эялдим жящана,
Шад олду бу ишдян щям ата, ана,
Жисмим хак, хундя дцшдим фяьана,
Гундагдан бешиэя ейлядим сявар.
Ана пцстанындан нуш ейлядим зад,
Йыьылыб эялдиляр гонум, гардаш, йад,
Жяддим силсиляси гойдулар бир ад,
Дедиляр фянада галсын йадиэар.
Бир йашымда юз анамдан шир2 алдым,
Ики йашда яклц шцрбя йюнялдим,
Цч йашда данышдым, ойнадым, эцлдцм,
Гяддц гамят дюрддя ейлядим изщар.
Беш йашымда дяллак сцнняти чалды,
Охумаьа мейлим алтыда олду,
1
Намик Кямалын «Жязми»синдяки:
Мадярля пядяр олуб бящаня
Сювг етди гяза мяни жящаня.
мятляли узун мянзумясини бунунла мцгаися етмяк олур.
2
Шир: сцд.
177
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йеддидя зещнимя зиряклик долду,
Сяккиздя Гураны ейлядим тякрар.
Доггуз йашда шцру етдим мянайя,
Он йашымда эетдим елми йыьмайя,1
Он бириндя башым дцшдц севдайя,
Он икидя ешгим олду ашикар.
Он цчцмдя мяжлислярдя отурдум,
Он дюрдцмдя щяр ня варса эютцрдцм,
Он бешдя Аллаща иман эятирдим,
Фярз иля сцнняти билдим ня ки, вар.
Он алты йашымда олдум хирядмянд,
Он йеддидя бир ханя етдим пясянд,
Он сяккиз йашымда олдум пайибянд,
Зювгц сяфа иля кечди рузиэар.
Он доггузда гямдян олдум азада,
Ийирмидя дярким2 олду зийада,
Отузда бяргтяк эяздим щавада,
Гырх йашымда етдим зикри-кирдэар.
Ялли йашда йары етдим мянзили,
Алтымышда сечдим хар илян эцли,
Еля ки, йетмишя йетирдим или,
Аьзымдан дишлярим тюкцлдц пярэар.
Йетмишдян ютяндя дцшдцм ащ-вайя,
Сяксяндя яэлибян дюндцм бир йайя,
Дохсанымда пянащ эетдим ясайя,
Йцз йашымда щягдян эялди бир азар.
Ярийиб жясядим тцктяк инжялди,
1
2
Йыьмаьа демякдир.
Дярким: дярракя мянасында.
178
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Язрайыл эялибян чянэини чалды,
Мцрьи-рущум алды бядян бош галды,
Бяга мянзилини етдим ихтийар.
Йыьылыбан, аьлайубан, дурдулар,
Ряхити-вцжудуму тамам сюйдулар,
Намазымы гылыб гября гойдулар,
Някир, мцнкяр иля олдум хош эюфтар.
Суал едиб мяндян жавабын алды,
Бир нечя ил жисмим гябрдя галды,
Ямр иля Исрафил суруну чалды,
Билдим гийамятди, чякдим интизар.
Йыьылыб шащя эялдик, гурулду диван,
Шяфиим дярдимя ейляди дярман,
Мювлам газы олду, чякилди мизан,
Сирляри фаш етди о, ейби-сяттар.
Ряббим шяфгят етди сирати кечдим,
Фирдовси-яладя кювсярдян ичдим,
Мяликбаллу Гурбан жяннятя дцшдцм,
Мювламызы онда1 ейлядим дидар.
БУ НЯ ЭЮВЩЯРДИР?
Бир эюзял севмишям эцняш жямаллы,
Эярдяни минадыр, гядди ярярдир,
Эюзляри жялладдыр, киприк хуняфшан,
Жцмля эюзялляря о бир сярвярдир.
Голлары шимшаддыр, ялиндян назик,
Хянданы шякярдир дилиндян назик,
Зцлфи йасямяндир телиндян назик,
Хятти бир бянювшя, мцшки-янбярдир.
Ваизин кяламы эюстярир дамы,
1
Орада.
179
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мцтрибин мягамы лязиздир щамы,
Титряйир тямамян мярмяр яндамы,
Мяликбаллу Гурбан бу ня эювщярдир?
ЭЯЗЯР
Шякярсян, шящдсян, шякярхасян сян,
Сянин йанаьында лалязар эязяр,
Сачын эярдяниндя сяласил тяки,
Рейщан телляриндян интизар эязяр.
Дящанын щоггядир, инжя дянданын,
Ня ширинди дилин, лязиз хянданын,
Ашигляр айаьы сянин зинданын,
Ахыр ки, жанында ихтийар эязяр.
Дярйадан тяшняни атдын кянаря,
Щижран атяшиня сян ейля чаря,
Сяндян айры эется щансы дийаря,
Мяликбаллу Гурбан хаксар эязяр.
АЬЛАСЫН
Язраил эялибян жаным аланда,
Анам-бажым гара эейиб аьласын.
Баш йастыгда, эюзцм эирйан галанда,
Яйин-башын тямам сойуб, аьласын.
Синям цстя жяллад яэляшир бир дям,
Йыьылсын, йас тутсун бир нечя адям,
Эялсин гонум-гардаш, эюрсцн дямадям,
Гямляр чякиб, гцсся йейиб, аьласын.
Чыханда яфлакя налейи-зарым,
Тюксцнляр цстцмя соха палтарым,
180
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Башым цстя ялим тутсун юз йарым,
Мяликбаллу Гурбан дейиб аьласын.
ТЯЖНИС
Жямалыны эюржяк майил олмушам,
Билмядим эюзялим, ай адын нядир.1
Сябрим алды тямам тцрфя сянямляр,
Сянямлярдя мязщяб айа-дин2 нядир.
Бу дцнйада вармы йару йолдашын,
Фярщад кцлцнэ чалды йарды йол дашын,3
Алямляр жям олса йарды4 йолдашын,
Гонумун гардашын, а йадын5 нядир?
Гурбан дейяр йарсыз эцня6 эцндя мян,
Хызра йетяр лябляриндян эцндя мян7
Зийаряти-щцсня варам эцндя мян
Тямами-эцнлярим ай адын нядир?
ЯРЯРДЯН
Ай аьалар, сизя бир ярз ейляйим,
Рювзейи-ризвандан, щурц гылмандан.
Тцррейи-тяррары шящмаря бянзяр,
Бу тюври инсандан, бюйля жанандан.
Синяси мярмярдян, гядди ярярдян,
Бир мцшки-янбярдян, мащи-янвярдян,
1
Адын (Ай адын) нядир.
Айа дин нядир.
3
Йол дашыны йарды.
4
Йолдашын йарды, йардыр.
5
Йад нядир, нячидир.
6
Эцн демякдир.
7
Лябляриндян ямян Хызря йетяр.
2
181
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Гянди мцкяррярдян, дили шяккярдян,
Зцлфи пяришандан, гашы камандан.
Мящбубцл мящбубан, хосрови-хубан,
Залими-жанситан, телляри рейщан,
Мяликбаллу Гурбан йохдур беля жан,
Бир йаны Сфащандан, йа Хорасандан.
1
Гярби
ТЯЖНИС
Чякмиш йар охуну, салмыш йайына,
Баьламыш белиня бу сядаглары.2
Гоймаз шикарыны бир дям йайына,3
Сызылдадыр йеня бу сядаглары.4
Лайиги дястиня деэил о хына,5
Щясрятим жямалын вясфи охуна,
Эялибдир синям гямзян охуна,
Чякилмиш кюксцмя буся даглары.6
Бойнуну узатмыш ай гулар кими,
Пцнщани овжуну сай гулар кими,
Йарыны итирдин байгулар кими,
Эежя-эцндцз эяряк буся даглары.7
Йар кимлярля эедяр, йаьы (?) севдийим,
Севир жиэяримдян йаьы севдийим,
Ютцбдцр, эюрмядим йаьы1 севдийим,
1
Чыхарышларын нюмряляри дцз гойулмамышдыр. Биз йериндя
гойдуг. - (Тяртибчиляр).
2
Бу сядаглары: сядаг, ох габы, тиркяш.
3
Йайына: эюздян итмяк, эюздян йайынмаг.
4
Бу сядаглары: ох габларыны сызылдадыр.
5
О хына: яля йахылан хына, щяна.
6
Буся даглары: буся даьлары.
7
Буса (Бусмагдан) даьлары.
182
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Салын эюзляримя бу сяд аьлары.2
Алыбдыр жанымы мяндян ол йары,3
Сюйля ашиглярин олсун ол йары,4
Аьлама Гярби эюрсян ол йары,
Хябярдар ейляр бу сядаьлары.5
Катиби
НЕЙЛЯЙИМ
Бащар олду гуру чайлар дашали,
Сюкцлдц кюнлцмцн бянди, нейляйим.
Хублар сярдарына кюнлцм дцшяли,
Жиэяр кябаб олду, йанды, нейляйим.
Бахын имди шол бцлбцлцн зарына,
Ашиг олдур ким, сарыла йарыня,
Эятирмяди ящд-играри йериня,
Дилбяр играрындан дюндц, нейляйим.
Мюмин гулун жяннят олур мязары,
Достун доста кимийадыр нязяри,
Йарым йадлар илян гурмуш базари,
Эялмиш, мяня ичяр анды, нейляйим.
Катиби, айдыр сил кюнлцнцн пасыны,
Арайыб бул эюзяллярин хасыны,
Долдурмуш ялиндя зящяр тасыны,
Су-су дейиб аьусундан нейляйим.
Кешиш оьлу
ЩАРАСЫНДАДЫР
1
Йаьи: дцшмян, яду.
Йары эюрмядийим цчцн эюзляримя йцзляри иля аь салын.
3
Йари: жанымын йарысыны алыбдур.
4
Йари: мялум.
5
Бу сяда даьлары хябярдар ейляр.
2
183
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Тярлан гушум итирмишям, арарам,
Эюрцм бу даьларын щарасындадыр.
Аь цзцндя халын вясфин сюйляйим,
Ики ябрулярин арасындадыр.
Чун мцштаг олмушам мян бу дилбяря,
Вятянимдян чыхдым, дцшдцм чюлляря,
Гашлары гара, киприк гара, эюз гара,
Щесаб о эюзяллярин гарасындадыр.
Башына дюндцйцм хасларым хасы,
Щеч жанымдан чыхмаз йарын сювдасы,
Кешиш оьлу, дур эяз Иран юлкяси,
Эюр бу вилайятин щарасындадыр.
Кярям
ЯСЛИ
Раст эялдик шцкр, эюрдцм жямалын,
Мящшяря галды диваным, Ясли.
Мян билирям сяни мяня вермязляр,
Аь мямян таьийя доланым, Ясли.
Дцнйанын дювляти эялмяз ейнимя,
О гулаж голуну дола бойнума,
Эирэилян, Кярям гыл, эялиб гойнима,
Аралыгда чохду пейманым, Ясли.
Мян Кярямям, нейлямишям билмярям,
Гара баьрым хянжяр иля пейлярям,
Бир жаным, вар сяня гурбан ейлярям,
Гурбандыр башына бу жаным, Ясли.
ЭЕДИРСЯН
184
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мал сащиби, нежя эюрдцн щалыны,
Фяляк пянжясиня дцшмцш эедирсян.
Бяйянмяздин дцрлц либас эеймини,
Нечцн жисми црйан олмуш эедирсян.
Тутмаз идин бир фягирин ялини,
Сормаз идин бир йохсулун щалыни,
Щалал-щярам газандыьын малыни,
Бу дцнйада ачмыш-тюкмцш эедирсян.
Малым вардыр, дейиб эюйя учардын,
Мяжлисляр гурубан бадя ичярдин,
Эюзял-эюзял мящбублары гужардин,
Инди гара йеря чюкмиш эедирсян.
Дярдли Кярям айдыр – нечолур щалын,
Мяня сяндян олду ей ганлы, залым,
Щеч вядяйя бахмаз йетишир юлцм,
Яжял шярабыны ичмиш эедирсян.
МЯНИМ
Мцшкцл ишя дцшяндя чаьыррам сяни,
Йетиш фярйадыма, йа Иса, мяним.
Бир сярв бойлунун сярэярданийям,
Сусуйубдур ганыма бу тярса мяним.
Сянан тяки ода атдым Гураны,
Донгуз эцддцм, яля алдым ясаны,
Тярк етдим Мещдини, тутдум Исаны,
Мясжидим олубдур кялиса мяним.
Мян Кярямям, бу сюзляри сюйлярям,
Дярин-дярин дярйалары бойлярям,
Йедди илдир хача гуллуг ейлярям,
185
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йолдашым олубдур мащряса1 мяним.
ЭЯЛСИН
Отуран аьалар, дуран газылар,
Нящлят2 бу дцнйанын ишиня эялсин.
Мяни йардан, йары мяндян айыран,
Щяггин бяласынын пишиня эялсин.
О кимдир ки, габагда вар шатыри,
Гадир Аллащ беля зцлми эютири,
Мян йанырам Ясли йардян ютири,
Рящмин бу эюзцмцн йашиня эялсин.
Зийадхан оьлуйам, сиз дя билярсиз,
Дявасыз дярдимя дярман дейярсиз,
Дад газылар, мяни нечцн гынарсиз,
Мяни гынайанын башына эялсин.
Хан Кярямин дястин верин дястиня,
Дцшмян эялир дюрд бир йандан гясдиня,
Гой юляндя Ясли эялсин цстцня,
Аьласын, сядасы эушиня эялсин.
Варданлы Кярим3
ЙАЛВАРЫМ ОНА
Мунда ким вар дейим йари-вяфадарым она,
Чякубян хялвятя бир сирр ачым, ясрарым она.
Эюстярим даьи-дилим, сюйляйим азарым она
Щаны бир дярд билян, бир пара йалварым она.
Гиблядян гашлары йай, килсяйя дюндярди мяни,
Ай кими ящли-шящр бир-биря эюстярди мяни,
1
Мащряса: бюйцк кешиш демякдир.
Лянят.
3
Кярим шерляриндя эащ Мцжрим, эащ садяжя Кярим тяхяллцсни
ишлядир.
2
186
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ащ ким, яйди бу бидярдлярин дярди мяни,
Щаны бир дярд билян, бир пара йалварым она.
Пяри тялятли сяням чох, вяли адямлийи йох,
Башадяк бир кяс илян щямрящц щямдямлийи йох,
Ейляся мещрц вяфа зярряжя мющкямлийи йох,
Щаны бир дярд билян, бир пара йалварым она.
юлцм,1
Щачанадяк гями-щижрана дцшцм, гямдя олум,
Рузи-вяслиня онун йетмяся ол дямдя юлцм,
Дяймя Мцжрим Кяримя, гой мяни юлсям дя
Щаны бир дярд билян, бир пара йалварым она.
ТЯЖНИС
Сящяр дост зцлфцня шаня чякяндя,
Йайылар алямя, а булар, булар,2
Щяр кяс сидгиля мурад ейляйя,
Ялбяття мятлябин а булар, булар.3
Сяррафын дястиня ня даня4 дедим,
Халын жан гушуна ня даня5 дедим,
Сиррими дярд билмяз няданя6 дедим,
Анламаз башыны а булар, булар.7
Байгу цчцн мяскян олду о дийар,8
Гямзян илян баьрым башын оди йар,9
Евдян чыхды йалын гылыж, оди йар,1
1
Юлцм: юлсям дя юлцм.
Бу: гугу, райищя, яшр.
3
Булар: булмаг, тапмаг.
4
Няданя: ня данядир дедим.
5
Няданя: ня дян, ня чинядир дедим.
6
Няданя: надана дедим.
7
Булар: башыны буламаг, баша щярякят вермяк.
8
О дийар: о юлкя, о мямлякят.
9
О дийар: овмаг, баьрымын башыны овди.
2
187
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Билирям ганыма а булар, булар.2
Ашиги кялбин тяк ким дярдя3 салды,
Кюнлцнцн шябнямин ким дярдя салды (?),
Мцжрими-Кярими ким дярдя салды,
Ащ чякиб эюстяряр а булар, булар.4
ЙЕТИШСЯМ
Ейлярям варымы жцмля тясяддцг,
Мялякмянзяр, о султана йетишсям.
Ейля биллям бу дцнйаны тутмушам,
Бир дя мян сайейи-мцъэаня, йетишсям.
Галмаз мющнятим зярряжя филщал,
Йетцшся дадыма чярхи-кущянсал,
Ган аьларам яэяр кечся бу минвал,
Шад олманам щяр инсаня йетишсям.
Ширин дилли о дилдары эюряйдим,
Эцлбярэи ляблярин бир дя сорайдим,
Эежя-эцндцз габаьында дурайдим,
Ня дейирсян Кярим, жаня йетишсям.
ТЯЖНИС
Сящяр-сящяр эцняш пярто саланда,
Истяр ки, сямадан ай аза5 гаршы,
Эащ мцняввяр олур, артырыр кямал,
Эащ юзцн йетирир айаза6 гаршы.
Ешг бящриня далдым дярдиндя галдым,
1
Оди йар: йар одыр чыхды.
Булар: ганыма булайажаг, гялтан едяжяк.
3
Дярдя салды: гапыда бурахды.
4
Булар: бунлар, дейиб эюстярир.
5
Сямадан ай азмаг истяйир.
6
Айаза гаршы юзцн итирир.
2
188
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мянсуртяк чякилдим дяриндя1 галдым,
Кялбинтяк йасландым дяриндя2 галдым,
Эежяляр сызларам айаза3 гаршы.
Говси-гузещиндя4 йай илан олду,
Зцлфцн дал эярдяндя йайилан5 олду,
Гыш няр сювдасында йай илан6 олду,
Бцлбцл наля едяр айазя (?) гаршы.
Эир баьа кяшт ейля ол анда,7 йар щей,
Ярзи-щалым йара оланда,8 йар щей,
Юзцн Султан Мащмуд оланда,9 йар щей,
Кярими дя охшат Айаза10 гаршы.
ДУЛ АРВАД
Бяндядян утанмаз, щакимдян горхмаз,
Ня дя бахмаз, о Мювлайа дул арвад.
Эязяр гоншулары, хябяр юйряняр,
Онлары юлкяйя йайа дул арвад.
Ишляря жан вермяз, кюндялян йатар,
Долусун йейибян, бюшларын атар,
1
Дарда галдым. Мянсурун дара чякилмяйини андырыр.
Гапында галдым.
3
Ит кими ай ишыьына, айаза мещтаба щцрцр.
4
Пейьямбяр гуршаьы, кящкяшан
5
Йайылмаг
6
(7)
7
Ол анда, ол вахтда.
8
Олан дямдя.
9
Султан Мащмуд Гязнявийя ишарядир ки, Фирдовсийя зцлм етди
2
10
Айаз: Султан Мащмудун вязири иди ки, чох агил иди.
189
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Арпаны, буьданы эизлижя сатар,
Веряр ямялляри зайя дул арвад.
Дул арвад аланлар бихяйал олур,
Дул арвадда гяриб-гяриб щал олур,
Эежя-эцндцз иши гейлц гал олур,
Салар сяни бир дявайя дул арвад.
Ешидин Кяримин бу нясищятин,
Гыз аланлар сцряр юмри-вящдятин,
Эятирмяк асандыр, сахламаг чятин,
Валлащ дяймяз бир парайа дул арвад.
МЯНИМ
Ей мяним илян щямдям олан бивяфа,
Дярд ялиндян ащу зарым вар мяним.
Тябибимсян ейлямязсян дявасын,
Ня саьалмаз йараларым вар мяним.
Яфганымдан щязяр ейля, вящм ейля,
Беля олмаз ашиналыг, рящм ейля,
Сийащ зцлфцн щясрятиндян фящм ейля,
Гара эцнлц рузиэарым вар мяним.
Кяримям щцснцня олмушам майил,
Гям дустаьы эярдянимдя сяласил,
Башымызда бу сювдадян ня щасил,
Бищудя-бищудя йарым вар мяним.
ОЛЕЙДИ
Бари-иллащи бу дящри-фянада,
Ня олар бир щявадарым олейди.
Ящдц вяфадя кюнлц мцгярряр,
190
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Юзэяляр кими бир йарым олейди.
Мян олмушам йаман дярдя эирифтар,
Бари-иллащи сян мяни гуртар,
Эялдикжя мющнятим эцнбяэцн артар,
Дярд чякмяйя гямкцсарым олейди.
Эежяляр налям яршя дайанды,
Бичаря Кярим одума йанды,
Шящбази-алям мяндян усанды,
Сябр етмякдя бир гярарым олейди.
ЙЕТИРРЯМ
Кюнцл, сябр ейля, етмя яламан,
Сяни бир эцн о дилдаря йетиррям.
Аьлайыб нювщя етмя шивяни,
Шащгубада (?) о сярдаря йетиррям.
Билирям гяриблик алды гярарым,
Чякяжяксян щяля дярдини йарын,
Кясилиб сябри бцлбцли-зарын,
Фясли-бящар о эцлзаря йетиррям.
Кяримям, щалым хейли пяришан,
Яритди жисмими атяши-щижран,
Щансы дцнйада йохди бир инсан,
Дейя ким, сяни йаря йетиррям.
МЦРЯББЕ
Ей эюзялляр шащи шухц назянин,
Йетишибдир щюкмин кцли-жящаня.
Билирсян нежя йахшы йарашыр
Зяряфшан кямярин инжя мийаня.
Эялмяйиб жящаня сян кими дилбяр,
Эцлбярэ ляблярин йагутя бянзяр,
191
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Доланым башына, ей пяри пейкяр,
Зцлфцня сцбщляр ейлямя шаня.
Пяришан теллярин алды гярарым,
Маилям щцснцня, севэили йарым,
Чешми-сийащимсян, лаля цзарым,
Мян олайым щейран сян кими жаня.
Шящбази-алямсян мян сяни биллям,
Дцшцбян торпаьа йолунда юллям,
Данейи-халынын гурбаны оллям,
Гябул ейля, сян ей шащи-зяманя.
Жямалын артыгдыр шямсц гямярдян,
Йолунда кечмишям жан иля сярдян,
Бичаря Кярими салма нязярдян,
Яэярчи кафирям эялдим иманя.
ДЦШЦБДЦР
Чярхи-фяляк гисмят едяндя юзц,
Гями-эярдцн бу дилфикаря дцшцб.
Жяфасын чякдийим тцрфя ножяван,
Мяндян кцсцб, хейл кянаря дцшцб.
Ня зяман дцшмцшям йардан айры,
Чякярям дярдин мющнятя гаршы,
Рящм ейля щалимя, ей бцти-хошху,
Демязсян ашигин аваря дцшцб.
Яритди жисмими атяши-щижран,
Йетиш фярйадыма гадири-сцбщан,
Бичаря Кяримин щалы пяришан,
Мяжнун олуб, бу даьларя дцшцб.
192
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
ГЫЛМЫСАН
Ешитмишям бир нечя ящвалыны,
Бир юзэяйя ящдц вяфа гылмысан,
Тярк ейляйиб йари-вяфадарыны,
Рягиб иля зювгц сяфа гылмысан.
Яжябди бу сян кими дилдардан,
Йарымы фярг етмядин яьйардан,
Жаным олуб бу жисми-бимаридан,
Щяр йетяня хейир-дуа гылмысан.
Зянн ейлядим бу достлуьун бинасы,
Тярк олмайыб кясилмяйя арасы,
Та оласан дярдли кюнцл дявасы,
Йохса эедиб гейря дява гылмысан?
Щеч йох имиш сяндя вяфа, дяйанят,
Беля олу дост, ашина, сяйагят?
Тярк ейлямяк мян фягири ня щажят?
Мялум ки, бир юзэя щява гылмысан.
Дедийинжя биятиниз вар имиш,
Мятлябиниз бир юзэя дилдар имиш,
Кярим сяня рягибц яьйар имиш,
Ахыр мяни беля жцда гылмысан.
ЭЕДИБДЦР
Йеня башыма гопду гийамят,
Мяэяр бу эцлшянин новбащары эедибдцр.
Усаныб нювщядян бичаря бцлбцл,
Унудуб налясин, гярары эедибдцр.
Даьылсын фяляйин тагц ряваги,
Гылубдур кюнлцмц щижран йатаьы,
193
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
О гямзяси жаду, эюзляри йаьы
Салыб бу шикястя яшкбары эедибдцр.
Позулуб рювняги бу чямянэащын,
Доланым башына сян кими шащын,
Кяримин яфлакя йетириб ащын,
Салыбян жисминя шярары эедибдцр.
ЭЯЛМЯДИ
Ей аьалар, кюнлцм чапды ялямляр,
Султаным, сярдарым, аьам эялмяди.
Дярдц ьям тапдаьи олмушам щямин,
Эюз галды йолларда, сонам эялмяди.
Кцлбейи1-щижранда галмышам щязин,
О шящбазымын чякярям гямин,
Бу дярдля юлмяйим олубдур йягин,
Цстцмя эюзляри алам эялмяди.
Щямишя ащу дярддир мяним язбярим,
Билирми щалымы шащц сярвярим,
Йазыг бу щалыма, бичаря Кярим,
Жан чыхынжа дедин, балам эялмяди.
КИМ ОЛА?
Фяляйин ялиндян гылан ащу зар,
Бири мяням, бири йа ряб, ким ола?
Эцли-рцхсарыма чякян интизар,
Бири мяням, бири, йа ряб, ким ола?
Ей эюзляри жяллад, гамяти мювзун,
Бу гядяр бяндяни ейлямя дилхун,
1
Кома, дахма.
194
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Сярэяштейи-алям, щали диэярэун,
Бири мяням, бири, йа ряб, ким ола?
Кяримин кюнлцнц ейлямя виран,
Зцлмцндян усаныб, щалына бир йан,
Щижран яляминдян дидяси эирйан,
Бир мяням, бири, йа ряб, ким ола?
Короьлу
ОЛСУН
Йолдашларым, бу эцн дява эцнцдцр,
Щазырлашын, мовлам сизя йар олсун.
Гейрят ящли гызыл гана булансцн,
Гейрятсизи гой тяр бассын, хар олсун.
Мяням дейян кясляр эирсин мейдана,
Ат сяйдирсин мейданда мярд-мярдана,
Утансын намярди бясляйян ана,
Иши даим онун ащу зар олсун.
Щязрят Яли кими няряляр чякян,
Ийитлярин баьыр-юпкясин сюкян,
Яйри гылынж чякян, гызыл ган тюкян,
Ясирэямя, вур яллярин вар олсун.
Мешядян еняркян Чамлы даьыдан,
Чякинмяйин щярамидян, йаьыдан,
Сяфляр позан, дцшмянляри даьыдан,
Онда ки, дцшмяндян хябярдар олсун.
Ийит одур юз-юзцнц гайнада,
Дява эцнц мейданда баш1 ойнада,
Намусу, гейряти вермяйян бада,
Мейдандан гачана намус ар олсун.1
1
Башга бир йердя «ат ойнада» кими эюрмцшдик. – Идаря.
195
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
ГОЧ
Гоч гузудан доьан гузу гоч олур,
Гочаглардан гочаг олур, султаным.
Говьа эцнц гоч ийитляр шад олур,
Мцхяннясляр2 начаг олур, султаным.
Гоч иэитляр юэцд веряр юзцня,
Мцхяннясин юзц нядир, сюзц ня,
Бир гоч иэит дцшмянинин эюзцня
Ужу алмас бычаг олур, султаным.
Бир гоч ийит бир ордуйа далдадыр,
Гары дцшмян йа саьдадыр, солдадыр,
Гачар-гачар рягибини алдадыр,
Гайытмамыш щачаг олур, султаным.
Тцрк атынын кящяриндян, кюкцндян,
Гочаг миняр йцэряэиндян, йеэиндян,3
Бир гоч иэит хябяр алды бяэиндян,
Бялтяр4 саваш щачаг олур, султаным.
Короьлу дер, йарын говьа гурулур,
Гоч ийидин яввял аты вурулур,
Ачыхланур йцзя галхан бурунур,
Сивря гылынж йайаг5 олур, султаным.
1
Бу китабда Короьлунун беш парча шери эетмишдир ки, бу
шерляр Тцркийядя щ. 1336-жи ил тарих «Китабханейи-суди»
тяряфиндян «Короьлу щекайяси» ады иля чыхарылан китабчайа
дцшмямишдир. – Мцмтаз.
2
Мцхянняс: ду руйя, ики цзлц демякдир.
3
Йеэ – йахшы мянасындадыр.
4
Бядтяр.
5
Йайог пийада демякдир. Йайа бцтцн мцхяффяфидир.
196
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
ЭЯЛСИН
Щясян паша тутуб, Ейваз малымы,
Эюндяр тцркманлардан ханларым эялсин.
Ейвазсыз нейлярям дцнйа малыны,
Эюндяр тцркманлардан ханларым эялсин.
Ийит истярям ки, йайым яйя,
Бу шешпярим ала, синямя дюйя,
Хейр-дуачы оллам, дцшярям юня,1
Эюндяр тцркманлардан ханларым эялсин.
Дява эцнц дялилярим, бу эцндцр,
Синям цстя бу даьылан дцэцндцр,
Короьлу дер: мящшяр эцнц бу эцндцр,
Эюндяр тцркманлардан ханларым эялсин.
ЭЦНЦДЦР
Мяням-мяням дейиб дява гыланда,
Яряб аты гоч ийидин эцнцдцр.
Ат сяэирдяндя, нал гырыланда,
Габаьында дуран дайын эцнцдцр.
Йол йцрцркян раст эялдим давада,
Эцлля дяйяр, нишан галыр арада,
Ганым гиймяти дя олса яэяр ирада,
Чяркяс пейкан, хядянк охун эцнцдцр.
Ики ясэяр бир-бириня варанда,
Аралыьа гуру дава саланда,
Ат йорулуб йердя йайан2 галанда,
Гара полат шол гылынжын эцнцдцр.
Короьлу, эялдиляр саваш гурмаьа,
1
2
Юня: габаьа.
Йайан: пийадя.
197
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Гочагларын мурадыны вермяйя,
Кус, наьара чалыныр ган алмаьа,
О шейх оьлу шейх Аббасын1 эцнцдцр.
НЕЖЯ ОЛДУ?
Йери бяйим, дцшдцмц эюр йадына,
Мян дялини тутан эцнляр нежя олду?
Эюрцм имди кимляр йетяр дадына,
Короьлуну тутан эцнляр нежя олду?
Ики бяйляр бир арада дурмасун,
Ашиги аьладанлар дяхи эцлмясцн,
Бу гисасдыр, гийамятя галмасун,
Мян дялини тутан эцнляр нежя олду?
Йеня салдын мяни ащу вайлара,
Йохсул олан гуллуг едяр байлара,
Голу баьлы аттырырдын чайлара,
Мян дялини тутан эцнляр нежя олду?
Короьлуйам, мян сюзцмц сюйлярям,
Яьйарымдан бир ящвалат дилярям,
Горхма намярд, сяни азад ейлярям,
Короьлуну тутан эцнляр нежя олду?
ЭУМУРЛАНЫР
Мярд дюйцшяндя, намярд гачар,
Даьлар эумур эумурланыр.
Шащи-мярдан мейдан ачар,
Мейдан эумур эумурланыр.
1
Шащ Аббас демякдир.
198
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Гоч ийит юзин юйяндя,
Эцлля мянзили дюйяндя,
Гылынж галхана дяйяндя,
Галхан эумур эумурланыр.
Топлар атар галасындан,
Щагг сахласын бяласындан,
Гоч Короьлу наласындан,
Даьлар эумур, эумурланыр.
Кямтяр
МЦРЯББЕ
Ня фяьан ейлярсян, ей дяли кюнцл,
Дцнйа хубларынын йохду вяфасы.
Мяня галыр ябяс йеря жан чякмяк,
Яьйар иля кечяр зювгц сяфасы.
Дцшмя яйаьына беля хубларын,
Дяф ейля юзцндян дящр ашцбларын,
Мяня сюйля эюрцм бу мящбубларын,
Щансинда вар сядагятин бинасы.
Бунларынын щанкысы билир мящяббят,
Гядрц гиймят гойуб эюстярир цлфят,
Эящ зяман сянинля едирляр сющбят,
Эящ зяман биляндяр олур щявасы.
Дярдляриндян тамам дилляр олду ган,
Едя билмяз чаря эяр ола Лоьман,
Рящм еля Кямтяря, ей тазя жяван,
Билим нядир беля дярдин дявасы.
БЯРИ БАХ!
Ала эюзлцм, сярв бойлу дилбярим,
Щясрятин чякдийим жанан, бяри бах!
199
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эежя-эцндцз фикрим, зикрим язбярим,
Цзцлдц тагятим аман, бяри бах!
Ким дюзяр мянимтяк беля фиргятя,
Рянжц мяшяггятя, бари-мющнятя,
Щачандыр дцшмцшям тари-зцлмятя,
Чякилсин цстцмдян думан, бяри бах!
Пайибяндям, ьями-ешгя эирифтар,
Щижрин атяшиндян жан олду бимар,
Рази-дилим едя билмян ашкар,
Чякярям дярдини пцнщан, бяри бах!
Эцнбяэцн кюнлцмцн артыр гцбары,
Пяришандыр булмяз о гямкцсары,
Юлсин,1 итэин олсун беля яьйары,
Эязмясин арада йаман, бяри бах!
Чох чякяр щижрини Кямтяри-хястя,
Лейлц нящар, шамц сящяр пейвястя,
Ей йанаьы лаля, лябляри пцстя,
Аьзы нябат, шяккяр зябан, бяри бах!
Эювщяри
МЦРЯББЕ
Щцш ейля, севдийим, динля зарымы,
Щеч бундан зийадя ащц зар олмаз.
Щязяр гыл, эюзялим, алма ащымы,
Ашиги аьладан бярхурдар олмаз.
Ешгин иля жисмим йанар, тутушяр,
Санма синям зяхм олубан битишяр,
Саь олурсам мяня ешгин йетишяр,
Жащанда бир беля йадиэар олмаз.
1
Юлсцн.
200
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бир мяляк няслидир яглими алан,
Билдириб адыны, дейилмяз филан,
Бизи тян ейлямяз ящли-дил олан,
Диваня мяшрябик биздя ар олмаз.
Эювщяринин йары бир симбядяндир,
Булунмаз алямдя бир назик тяндир,
Талеим щеч йохдур, билмян нядяндир,
Кимя дост олдумса, гачар, йар олмаз.
Эюйчяк
ЭЯРАЙЛЫ
Йеня фясли-бящар олду,
Йаныб-йаныб ютяр бцлбцл,
Гюнчя эцлцн щясрятиндян
Гайьулара батар бцлбцл.
Гюнчя эцлцн щямдям йары,
Жисмимя салыбсан нары,
Ейлямя фярйадц зары,
Сяня бир эцл йетяр бцлбцл.
Эялиб баьы долананда,
Дяриб гюнчясин аланда,
Бащар фясли, йаз оланда,
Эцл дамянин тутар бцлбцл.
Эялиб эязяр бу даьларда,
Мякан тутар дуваэларда,
Йеня бахчада, баьларда,
Гюнчя эцлляр битяр, бцлбцл.
Дцшцбсян эцлцн бяндиня,
Инанма гюнчя фяндиня,
201
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Дяли Эюйчяйин дярдиня,
Даьы дартыб гатар бцлбцл.
ЛЯЗЭИ ЯЩМЯД ИЛЯ ХЯСТЯ ГАСЫМЫН
ДЕЙИШМЯЛЯРИ
Лязэи Ящмяд - Сяндян бир хябяр алым, а Хястя Гасым,
О ня шящрдир, йердян яршдя йолу вар?
О ня гурддур гузулар иля эязяр,
Гурд гузуну йейя билмяз фели фар?
Хястя Гасым - Сяня хябяр верим, а Лязэи Ящмяд,
Кюнцл шящридир, йердян яршя йолу вар,
Мюмин гузудур, шейтан ися гурд,
Гурд гузуну йейя билмяз фели вар.
Лязэи Ящмяд - О нядир ки, юзц вардыр, сяри йох?
О нядир ки, илдя доьар, ары йох?
О нядир ки, ганады вар, пяри йох?
О нядир ки, ганадында халы вар?
Хястя Гасым - Сохулжандыр юзц вардыр, сяри йох,
О аьаждыр илдя доьар, ары йох,
Йарасадыр ганады вар, пяри йох,
Кяпянякдир ганадында халы вар.
Лязэи Ящмяд - О нядир ки, лаля ону бцрцмяз?
О нядир ки, йаз, гыш гары яримяз?
О нядир ки, чох аз хариж ейлямяз?
Инсан иля фитня гурар, фели вар?
Хястя Гасым - Тур даьыдыр, лаля ону бцрцмяз,
Шащ даьыдыр, йаз, гыш гары яримяз,
О шейтандыр, чох аз хариж ейлямяз,
Инсан иля фитня гурар, фели вар.
Лязэи Ящмяд - О нядир ки, юзц вардыр, заты йох?
202
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ня хялятдир тикиши йох, гаты йох?
О ня шейдир дявяси йох, аты йох,
Узун эедяр, бир тцкянмяз йолу вар?
Хястя Гасым - О кюлэядир, юзц вардыр заты йох,
О тулуьдур тикиши йох, гаты йох,
О эцн, айдыр дявяси йох, аты йох
Узун эедяр, бир тцкянмяз йолу вар.
Лязэи Ящмяд - Сяндян хябяр алым, а Хястя Гасым,
О ня шящрдир, дили йохдур данышар?
Ня гумашдыр, сатмаг олмаз алалар?
О нядир ки, димдийиндя балалар?
О нядир ки, балдырында балы вар?
Хястя Гасым - Сяня хябяр верим, а Лязэи Ящмяд,
Кюнцл шящридир, дили йохдур данышар,
Ягил бир гумашдыр, сатмаг олмаз алалар,
О арыдыр, димдийиндя балалар,
Шяккяр гарьусудур, балдырында балы вар.
Лязэи Ящмяд - О нядир ки, ляпя вурмаз, буланар?
Ня баьбандыр, он ики баь доланар?
Ня шейдир ки, о Аллащдан суланар?
О нядир ки, эюзляриндя йуху вар?
Хястя Гасым - О кюнцлдцр ляпя вурмаз, буланар,
О эцндцр ки, он ики баь доланар,
Йер цзцдцр, о Аллащдан суланар,
О дашлардыр, эюзляриндя йуху вар.
ЛЯТИФ ИЛЯ ЛЕЙЛА ХАНЫМЫН ДЕЙИШМЯЛЯРИ
Лятиф ейлярям,
Даьыстандан эялян эялин, мян сяни мещман
Ох атарам, сазын сынар, кюнлцнц виран ейлярям.
Лейла ханым - Сян мяни мещман ейлясян, жан сяня гурбан
203
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
ейлярям,
Ох атсан ган тюкцляр, ряхтини ялван ейлярям.
Лятиф назын,
Йахшы эюрсям мян авазын, чякярям ишвейиСойарам
ейлярям.
палтарын
сазын,
мян
сяни
црйан
Лейла ханым - Мяним адым Лейла ханым, жясядимдя ойнар
жаным,
Абдулла бяйдир жяваным, Лятифи бцрйан ейлярям.
Лятиф шаны,
Лятифям, сян мяни таны, эюрэилян бу шювкяти,
Гойнундакы
ейлярям.
шамаманы
йцк
тутуб
кярван
Лейли ханым
ЕЙЛЯМЯ
Тути гушу, эял Аллащи севярсян,
Мяним сиррим хялгя бяйан ейлямя,
Ярз едирям, ярзи-щалым билясян,
Мяним сиррим хялгя бяйан ейлямя.
Бир севдадыр баша дцшмцш нейлярям,
Бычаг алыб гара баьрым дялярям,
Юлдцряйям сяни азад едярям,
Мяним сиррим хялгя бяйан ейлямя.
Хажя йаман олуб онун ишидир,
Ешгим тойын едян кюнцл гушидир,
Сирр сахламаг шащи-мярдан ишидир,
Мяним сиррим хялгя бяйан ейлямя.
Сящяр-сящяр сярин йелляр истярям,
Дост йанындан тязя хябяр истярям,
204
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Сяни гызыл гяфясдя мян бяслярям,
Мяним сиррим хялгя бяйан ейлямя.
Тути гушу, сяня гурбан оларам,
Ял-ял цстя гуллуьунда дурарам,
Лейли айдыр: сяня гурбан оларам,
Мяним сиррим хялгя бяйан ейлямя.
Лисани
ХЯБЯР ВЕР
Бади-сяба, апар мяним пейьамым,
Башын цчцн о дилдара хябяр вер.
Йалвар, йапыш, аьла сызла, йавынжы,
Ярзи-щалым ситямкара хябяр вер.
Чярхи-фяляк хуб дурубдур гясдимя,
Мцшэцлдяйям, ялин йетир дястимя,
Гям ляшкяри щцжум едяр цстцмя,
Алишандыр о сярдаря хябяр вер.
Лисанитяк жисмим дцшди баьына,
Рящмин эялсин синям цстя даьына,
Йетишкяж юп ялин, дцш яйаьына,
Ал башына, варя-варя хябяр вер.
Шякили Ляля
АХТЫ
Ахтынын бах нежя эюр йахшы, эюзял щаллары вар,
Данышан ширин-ширин фарси, яряб дилляри вар,
Ачылан щяр тяряфя ал вя гызыл эцлляри вар,
Эюзцдцр Даьыстанын кямаллы, чох елляри вар,
Бах, бу Ахты шящрин эюр нежя эюзялляри вар.
205
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ябу Мцслцм бурада мясжид тикиб даш гойду,
Гырыбан кафирляри, гяляляри бош гойду,
Бир нечя мяляк ениб, сяждя едиб, баш гойду,
Щеч бяла эюрмяз олар талевц игбаллары вар.
Он беш йердян язан сяси йетир о ярши-рящманя,
Шейтани-мялул ешидиб дюнцр жиэяри ал ганя,
Гылыжын зярбятиндян кафирляр эялди иманя,
Алямя мякандылар, зикри дя моллалары вар.
Йцзбашылар отуруб сющбят едирляр жан кими,
Эейцбян зяр хяляти щяр бириси бир хан кими,
Кимкидя (?)1 диван гурарлар Мисридя султан кими,
Беля ядалятли йерин билин ки, ащыллары вар.
Гоч ийитляр атланыб дцшмян габаьына чыхар,
Едярляр жянэц сяваш, су йериня ганлар ахар,
Нечя сянэяр даьыдыб бцржи галалары йыхар,
Бу йер аслан йеридир, йыртыжы жащилляри вар.
Шящярин щяр тяряфи ачылмыш лаля кимидир,
Билмяк олмаз йолуну хейбяри галя кимидир,
Ешгдян мяст олубан эюзляр пийаля кимидир,
Шяки, Ширван, Гарабаь алмаьа хяйаллары вар.
Шящярин ящлц гямц йахшыжя щюрмятлцдцряр,
Чякилир адлары щяр юлкядя щейбятлцдцряр,
Ня гядяр эялся гонаг мещманя хялятлцдцрляр,
Шякили Ляля тяки бир талесиз гуллары вар.
1
Бу кялмяни охумаг олмады. Доьрусу «Кимкя» вя йахуд «Дцнке»
дя олмалыдыр. – Мцмтаз.
206
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Шякили Мащтабханым
БУ ЭЦН
Башына дюндцйцм, ай Мащ ханым,
О эцллц баьлара вармышам бу эцн.
Эежя-эцндцз жанц дилдян севдийим,
Гюнчя эцллярини дярмишям бу эцн.
Сящярдян вардым о эюзял баьа,
Бири туту гушу эялиб гонду будаьа,
Мцбаряк гядямин басды отаьа,
Эизли сиррими вермишям бу эцн.
Доланым башына, дцшцм яйаьа,
Бир жаным вар йара гурбан, сядаьа,
Ялимдя пийаля габаг-габаьа,
Йарымы йухуда эюрмцшям бу эцн.
Мащтабям, йаман эцнцм кичилди,
Доланды сагиляр, бадя ичилди,
Эюзцн айдын олсун, бяхтим ачылды,
Бир али нясяби севмишям бу эцн.
Шякили Мащ ханым
СЮКЦЛДЦ
Аьзын бал, дилин шяккяр Мащтаб,
Йеня жиэяримин башы сюкцлдц.
Эцндцз гярарым йох, эежяляр бихаб,
Кор олду эюзлярим, белим бцкцлдц.
Йеня йарахлылар дурмуш гясдимя,
Йа Аллащым, дамян дцшдц дястимя,
Бу щижран ляшкяри эялди цстцмя,
Щяр тяряфдян щцжум етди, тюкцлдц.
207
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Щижран одунда олмушам кябаб,
Эцндцз гярарым йох, эежяляр бихаб,
Башын цчцн доьру сюздцр, Мащтаб,
Цряк парчаланды, жиэяр сюкцлдц.
Мащ ханымам, бу синями даьларам,
Юз йарамы юз ялимля баьларам,
Эежя-эцндцз сызылдарам, аьларам,
Гям чяриси синям цстя чюкцлдц.
Вархийанлы Мящяммяд
ЭЕДЯР ОЛДУМ
Бир ишди дцшдц мяним башыма,
Эялин щялаллашаг, мян эедяр олдум,
Эялиб-эялмяйиб сизи бир дя эюрям,
Эялин щялаллашаг, мян эедяр олдум.
Цряйимдя йанар бунжа атяшляр,
Жанымда ьям ялиндян йаралар ишляр,
Эцлцб, мяним ойнадыьым йолдашлар,
Эялин щялаллашаг, мян эедяр олдум.
Эюзцмдян ахытдым ган иля йашлар,
Мянимля дуз-чюряк йейян гардашлар,
Бахын, бу фяляк, бу да етдийи ишляр,
Эялин щялаллашаг, мян эедяр олдум.1
ЭЦНЦДЦР
Гям, гясавят бу эцн баша верилди,
Аьлыйалым, айрылыьын эцнцдцр.
Гисмятимиз гцрбят елдя верилди,
Аьлыйалым, айрылыьын эцнцдцр.
1
Бундан сонракы бянд охунмады.
208
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мяни кцл ейляди елин дилляри,
Бундан сонра эюзлямяйин йоллары,
Мян эязирям эедиб гцрбят елляри,
Аьлыйалым, айрылыьын эцнцдцр.
Жаным Уста, тявяггеим сизядир,
Фяляйин етдийи мяня жязадыр,
Бялкя гисмятим вар мяни эюзляйир,1
Аьла, Мящяммяд, айрылыьын эцнцдцр.
АЬЛАРАМ
Бир бяри бах, ай гадасын алдыьым,
Хябяр эялмяз елляриндян аьларам,
Дедим абад олсун, бцлбцл ойнасын,
Хар гурусун эцлляриндян аьларам.
Хыналы бармаьы, назик ялляри,
Эюрмяз олдыг дяхи кясик телляри,
Кючдц, биздян ираг дцшдц елляри,
Эюз кясилди йолларындан аьларам.
Хястя олуб йар йанында галмадым,
Жанан, сяня нечцн гурбан олмадым?
Эцнащкарам, мян йолунда юлмядим,
Интизарям йолларындан, аьларам.
Мящяммяд дер зцлмятдя галмышам,
Цз тутубан айаьына эялмишям.
Эюр игбалым, нежя шикяст олмышам,
Айры дцшцб дилляриндян аьларам.
1
Бялкя дя «эцзядир» олсун.
209
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
ГЯРИБЛИК
Ахц вай чякибян, ган аьламагдан,
Дюндц жиэярим ганя гяриблик.
Щайаня бахырам бир кимсяням йох,
Дцшцбдцр йадимя аня, гяриблик.
Азарым чох олуб, аьрайыр башым,
Дидямдян тюкцлцр ал ганлы йашым,
Йахамы чцрцтдц залым эюз йашым,
Эятирди жанымы жаня гяриблик.
Алям билир ки, мян нежя сярхошам,
Бир тути диллийя мядщуш, бищушам,
Аьыздан од тутмуш сямяндяр гушам,
Гойди мяни йаня-йаня, гяриблик.
Анам йохдур, ачыб башын баьлыйа,
Бажым йохдур, гардаш дейиб аьлыйа,
Торпаг эяряк Мящяммяди сахлайа,
Бялкя эялди йар бу йаня, гяриблик.
САЛДЫН
Гулын оллам биналы йар,
Мяни эюздян нядян салдын?
Дярдя дярман билмяз идин,
Мяни эюздян нядян салдын?
Баьында эцл бяйаз олмаз,
Олса да йар рянэи солмаз,
Щяржайинин анды олмаз,
Мяни эюздян нядян салдын?
Аь йцзцндя халдан ютрц,
Лябиндяки балдан ютрц,
210
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бу пуч олан малдан ютрц,
Мяни эюздян нядян салдын?
Мящяммяд дер: дярдим чохдур,
Синямя вурдуьун охдур,
Сяндян гейри йарым йохдур,
Мяни эюздян нядян салдын?
ОЛСУН
Гыз аланда эюзлярини ачэилян,
Цзц ширин, рянэиндя дя ган олсун.
Эюйчяклярин бойлусуну сечэилян,
Жанлар алан сярви-хураман олсун.
Йанаьы гырмызы, лябляри халлы,
Гашы эюзц гара, тели жыггалы,
Шяки шащибазы, Эянжя маралы,
Ащу баласы тяк бир жейран олсун.
Ясл, зати олсун услу, кямаллы,
Бой-бухуну сцращи, шякилли, щаллы
Мяжлислярдя мяляк, пяри мисаллы,
Отагларда хан, йа султан олсун.
Цзц дяйирми олсун, эюзляри ири,
Эцнин алтда шямамятяк нювбяри,
Сачы йасямяни, гядд сянубяри,
Шащин бахышлы бир тярлан олсун.
Йанаьы ал олсун, бухаьы ятли,
Фириштя шякилли, пяри сурятли,
Истярсян шящярли, истярсян кяндли,
Анжаг няжиб олсун, ганы ган олсун.
Ишвяли, чям-хямли, шивяли, назлы,
Гарычгай жилвяли, дурна авазлы,
211
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ажыглы, мцлайим, щям мцщцббя сазлы,
Нишанлы сяня дя мещрибан олсун.
Эюзялляря чох-чох олур нишанлар,
Эащ бир, эащ бир беля-беля жананлар,
Мящяммяд дер: Ей ешгли жяванлар,
Еля жяванлара жан гурбан олсун.
НАДИР ИЛЯ МЯЩЯММЯДИН ДЕЙИШМЯЛЯРИ
Мящяммяд - Биздян сялам олсун Ашыг Надиря,
Эюйдян йеря нечя вяряг енибдир?
Кимин хошлуьуна йаранды дцнйа?
Кимин ежазына Бцраг енибдир?
Нечя ганады вар, нечя баши вар?
Нечя дырнаьы вар, нечя диши вар?
Сян билирсян онун нечя йаши вар,
Бил ки, нечя йердян ряваг енибдир.
О кимди жяннятдя йаранды баги?
О кимди мяжлисдя олубду саги?
Ня илян йанар пилтянин йаьи?
О кимди ялиндя чыраг енибдцр?
О кимди йапдирди Кябя сяраны?
О нядир, йазар аьи, гараны?
О кимди жанында сахлар йараны?
О кимди имандан ираг енибдцр?
Надир -
Биздян салам олсун ашиг Мящяммядя,
Эюйдян йеря йетмиш вяряг енибдир,
Мящяммяд хошлуьа йаранды дцнйа,
Яли ежазына Бцраг енибдир.
Йетмиш ганады вар, йетмиш баши вар,
Йетмиш дырнаьы вар, йетмиш диши вар,
212
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Сян билирсян онун нечя йаши вар,
Сядряцл-мцнтящадан ряваг енибдир.
Адямдир жяннятдя йаранды баги,
Мящяммяд мяжлисиндя Ялидир саги,
Зейтун иля йанар пилтянин йаьы,
Фатимя ялиндя чыраг енибдир.
Ибращим йандырды Кябя сяраны,
О гялямдир йазар аьы, гараны,
Еййцбдцр жанында сахлар йараны,
О шейтанды имандан ираг енибдир.
Шякили Мящяммяд
ТИФЛИСИН
Газылар, сиз дя билин нежядир щалы Тифлисин,
Яйляшиб сярдар Орбил жащц жялаллы Тифлисин,
Полковник, майор башы, щям йаранали Тифлисин,
Ясэяри, щям ляшкяри, щяр бир кралы Тифлисин,
Алями-овсафда йохдур мисалы Тифлисин.
Щяр сящяр йцз мин дявя йцкляр чякярляр щяр йаня,
Мин мешок бирдян тюкярляр арпа-буьда бир йаня,
Мцмкцнат йохдур ки, бир саат тяразу дяйана,
Йедди йцз яснаф чякяр, йохдур мяжалы Тифлисин.
Тифлися вапур эялир ипякдян йундан ютрц,
Хали, тирмя, халыча, барама, эюндян ютрц,
Гунсу (?) эялир дцйцндян, ундан ютрц,
Щяфтядя сурсат эялир гяму гошундан ютрц,
Пул кясир щяр эцндя чох баркяши, щямбалы Тифлисин.
Сювдаэяр, тцжжар цчцн гафиля эялмиш базара,
Парчаны тутмаз даланлар, гянди щям карвансяра,
Анбарын эюрдцм яжяб охшарды алчаг даьлара,
213
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Хязня чох милйон эюрцр эуйа хязялдян пул, пара,
Бир бириндян варлыды кянди, мащалы Тифлисин.
Тифлисин барханасын чякярляр чох Даьыстана,
Ирявана, Инэилися, Исламбула, Исфящана,
Мисря, щям Шама эедяр, Тябризя, Иран, Турана,
Бу тяряф кющня шящяр, Бакы, Губа, Щажытярхана,
Габаьы Русийядир, Гафгайди далы Тифлисин.
Дарандаз, дурушкалар, файтон гошарлар атлара,
Йери сярдар баьына, гол-бойун ол таватлара,
Йедди даьын чичяйи ачылыбдыр щяйатлара,
Чыхмаз сяря (?) жаняшиня, бярсиз бахыб татлара (?)
Бахарлар артырмадан эюзял маралы Тифлисин.
Тифлисин ежази вар исти сулар, йахшы щямам,
Саь олан, сайри олан эцндя эялир йцз мин адам,
Щяр заман йетмиш ики миллят олур орда тамам,
Чалыжы, чаьрычы, охужулары нам бенам,
Гарышыр бир-бириня гитал, жидалы Тифлисин.
Тифлися тел эяляжяк, гошун-гара галхды щяман,
Йербяйер низам дурур, вурулур тяблц балабан,
Ялли мин салдат иля, бол гарабюрк, олду туфан,
Топ-тцфянэ эурулдайыб олду долу эцн, ащ, фяьан,
Олмаз щям саз, эярынай, мизгани, халы Тифлисин.
Тифлисин кюрпилярин йердян эютцрмцш усталар,
Кяж илян, кярпиж илян цстц отаг артырмалар,
Гургушун, дямир тюкцб, цстляри таг, алты сулар,
Юзэя хяржин десяляр, дцнйа пул олса гуртарар,
Эцнбяэцн цстя эялир дювляти, малы Тифлисин.
Базарын алты дцкан, цстц отагларды тамам,
Балкон атыбды лимон, шащ будагларды тамам,
Эежяляр шамлар, йаныр, лампа чырагларды тамам,
214
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эянэи он, он беш йашындакы ушагларды тамам,
Чалыныр кяманчалар, тяблц гявалы Тифлисин.
Сулары Кцрдян олур, йерляри йайлагды, сяфа,
Биширирляр шякярчюряк, юзляриня йохду жяфа,
Зяр бцрцнжяк эютцрцрляр, ятляс, харавц истафа,
Бир тяряф сынжаг (?) олур, бир тяряфи Аьыстафа,
Араба, карван олурмуш йолу салы Тифлисин.
Мирзяйев йапыбдыр Кцр цстцндя бир йашыл отаг,
Гызылдан гяндил асылмыш, гартофли шами чыраг,
Кцрсиляр гу тцкидир, фярши зябяржядди сяйаг,
Гырх сцтун, алты гапы, мяртябяси йедди ряваг,
Зярц зибади тямам дямир зцщалы Тифлисин.
Тифлиси мядщ гылан бир шаир йохдур йарана,
Щяр кимин дцшяр йолу бахар о сярдар дюврана,
Шякили Мящяммяд ол эцн ки, чыхар тел вураня,
Чох узун сюйлямяйи Аллащ йарадыб Гураня,
Йахшы имарятляри вар гейр бащалы Тифлисин.
Насиряддин шащ эялир йанынжа топу топхана,
Намесник Тарханов габаьынжа бас (?) хана,
Вар онун отаглары, дюндц эежя алишана (?),
Ялли пут барыт йаныб дцнйа тутулду думана,
Ярясат гопду, эюрцн нолду зявали Тифлисин.
Кюйнякли Мящмуд яфянди
МИНАЖАТ
Яла ей жцмлятян мязлум олуб мящбус олан
жанлар,
Хцсусян алижащлар, щажылар, бяйляр, мцсялманлар,
Сялам олсун сизя чох-чох язизляр, но чешманлар,
Худайа, ейля бу мязлумларын дярдиня дярманлар,
Булары сян хилас ейля алан халиг, аман мювла.
215
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Илащи бунларын ящвалына ящли-жящан аьлар,
Гяму пяряндя, чяряндя мяканиля зяман аьлар,
Хялайиг жцмляси щятта мялаик инсц жан аьлар,
Зямин, йедди фяляк, кцрсиля яршц асиман аьлар,
Бунлары сян хилас ейля аман халиг, аман мювла.
Буларын ящли-яйали рузу шяб, щяр вахт, ан аьлар,
Йемяз, ичмяз, йуху эюрмяз, чякиб ащц фяьан
аьлар,
Олуб Жейщун тяки эюзляр, ахар йаши ряван, аьлар,
Кимиси йаш тюкяр, кими ирин, кимиси ган аьлар,
Булары сян хилас ейля аман халиг, аман мювла.
Буларын цзляриня ач гапысын баби-рящмятдян,
Йазыг гулларыны дур ейлямя дярэащи-иззятдян,
Юзин юз немятинля бясляйибсян, салма адятдян,
Гямц мцшкиллярини щялл едиб гуртар мяшяггятдян,
Булары сян хилас ейля, аман халиг, аман мювла.
Сялати-пянжян ардынжа гапында дурубан чох-чох,
Минажат ейляйиб дярэащиня йалварырам артыг,
Кяламында бизя яду дейцбян ейлядин буйруг,
Сянин гапындан юзэя йалварасы гейри гапы йох,
Булары сян хилас ейля аман халиг, аман мювла.
Яйа хяллаги-алям, халигмисян, зцлжялалымсан,
Гмури-хейр иля шяри хялг едянсян, бимисалмысян,
Кярямли падшащмысян, эюрирсян зяф щалим сян,
Фягирям
гапына
эялдим,
мяьишим
вер,
сувалимсян,
Булары сян хилас ейля аман халиг, аман мювла.
Щябиби-якбяр, мяна вердийин меража баьышла,
Сянин дявятиня эялдикдя, гойан тажа баьышла,
Эейиб хялят, миниб бяраг, эязян минщажа
баьышла,
216
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мядиня,
Мяккяйя,
Гцдся,
эялян
щцжжажя
баьышла,
Булары сян хилас ейля, аман халиг, аман мювла.
Баьышла янбийайя, ювлийайя, зати-ирфаня,
Вя щям йцз дюрт китабя, Инжиля, Товратя, Гураня,
Гялямя, лювщя, яфлакя, зяминя, ярш-рящманя,
Мялякляря, эирами хялгна, жин иля инсаня,
Булары сян хилас ейля, аман халиг, аман мювла.
Баьышла вящдятиня, гцдрятиня гадири-мяннан,
Бизя шяфгят нязяриля бахыбан, ейля сян хяндан,
Кярям дярйаларыны щяггимиздя ейлясян жушан,
Юзцн лцтфц кярям бящриндян ейля бизляря ещсан,
Булары сян хилас ейля, аман халиг, аман мювла.
Шярикин
йох,
нязирин
йох,
мцняззящ,
пак
йязданим,
Ятуфимсян, Гяфурумсан, гяму цсйана гяфраним,
Ешидирсян минажатим, сямиимсян, кярямканым,
Гаму дярдляр дявасисян, ижабят ейля дярманим,
Булары сян хилас ейля, аман халиг, аман мювла.
Фягири-бичаря, мискин, ей язизляр, улу гардашлар,
Сизин ящвалыныза эюзляриндян ахар йашлар,
Жиэярим йанди ох-ох, жисмц жаня дцшдц атяшляр,
Деэил мцмкцн сизи эюрмяк йолум долу тикан,
дашлар,
Булары сян хилас ейля, аман халиг, аман мювла.
Шящабяддин Авархани Даьыстандан чякиб ляшкяр,
Енцб Кишдян йериди Гухмуьа дякин олуб сярвяр,
Гайыдыб гачды, бизи йандырыб йахды урус пуркяр,
Оланда сал Сядьырда тутулду щажылар, бяйляр,
Булары сян хилас ейля, аман халиг, аман мювла.
217
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мцхлис
ОЛУР
Ешг одуна дцшдцм, чякдим жяфалар,
Дцнйа да сяфасыз ня йяман олур.
Доландырдым вяфа ялим башына,
Эюзялляр вяфасыз ня йяман олур.
Бяд олмасын щеч ашигин щямдями,
Йолунда чякмясин мян кими гями,
Гарыдармыш, гожалдармыш адями,
Кишиляр щяйасыз ня йяман олур.
Шащ дцшя ьцрбятя олур бир эяда,
Сащибим Пейьямбяр, о да Мяккядя,
Мяним тяки ганя ьяргдир юлкядя,
Мцхлиси щявасыз1 ня йяман олур.
Мцзниб2
ЭЯРАЙЛЫ
Эял, ей бцлбцл, бящар кечди,
Ня аьларсан, ня сызларсан.
Мювсими-лалязар кечди,
Ня аьларсан, ня сызларсан.
Мяскяниндир эцл будаьы,
Эюзят эцл ачылан чаьы,
Йери, эяз дост эязян баьы,
Ня аьларсан, ня сызларсан.
Эял суйу сяп бу эцлзара,
Щяг етсин дярдиня чара,
1
Щявасыз: йяни кюмяксиз, щявадарсыз.
Бу шаир Мцзниб – Ялаббас Мцзниб дейил, бу, яски бир
шаирдир.
2
218
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Жан вер вяфалы дилдара,
Ня аьларсан, ня сызларсан.
Усан бир наля чякмякдян,
Сящяр эюз йашы тюкмякдян,
Бивяфайя жан вермякдян,
Ня аьларсан, ня сызларсан.
Бой вермяз ешгин дярйасы,
Сярдян эетмяз йар севдасы,
Мцзнибин динц дцнйасы,
Ня аьларсан, ня сызларсан.
Мцртяза
ЭЯРАЙЛЫ
Бир гийа бахышлы йардан,
Жцда булмаг ня мцмкцндцр.
Ики дилли щяржайидан,
Вяфа булмаг ня мцмкцндцр.
Мядяд сяндян, сащиб зяман,
Цз мяним дястими аман,
Чунки яьйар олду жанан,
Сяфа булмаг ня мцмкцндцр.
Гурбаням шащлар шащына,
Шцкр ейлярям дярэащына,
Дцшдцм зяняхдан жащыма,
Ряща булмаг ня мцмкцндцр.
Тифликян уьрадым дярдя,
Эязирям бисябяб йердя (?),
Мящяббят олмайан йердя,
Сяфа булмаг ня мцмкцндцр.
219
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Башым гурбан олсун мярдя,
Бяла версин щягг намярдя,
Мцртяза дер: беля дярдя,
Дява булмаг ня мцмкцндцр.
Мярдан оьлу
АМАНДЫ
Юзцн йахшы-пис гапылар ачарсан,
Бир ох атыб кюнлцм евин йыхарсан,
Ганрылыб-ганрылыб1 наэащ бахарсан,
Ган ейляр эюзлярин, ай гыз, аманды.
Йерийяндя кяклик кими йырьаныр,
Гайнанасы ону мяндян горьаныр,
Щяр телиня беш йцз тцмян баьланыр,
Ган ейляр эюзлярин, аь гыз, аманды.
Юзцн чох эюзялсян, йанаьын лала2
Жаныма салыбсан гяфилдян бала,3
Йазыг мярдан оьлу йанында гала,
Ган ейляр эюзлярин, ай гыз, аманды.
Ширванлы Дялляк Мурад
ЭЮР НЯДИР
Мян фяляйин шярбятини ичмишям,
Щямдям олан, эял щалымы эюр нядир,
Бу дцнйада бостан олур, савулур,
Йемиш нядир, чичяк нядир, бар нядир?
1
Бурада «гайыдыб-гайыдыб» вя йахуд «яйилиб-яйилиб» бахмаг
мянасында ишлянмишдир. - (Тяртибчиляр).
2
Лала: лаля демякдир.
3
Бала: бяла.
220
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йыьылын бир йеря бешц онумуз,
Гибляйя чеврилиб бизим йюнцмцз,
Бешжя аршын без олажаг донумуз,
Ятляс нядир, зярбаф нядир, зяр нядир?
Бейнин гайнар, сцмцк гошар, тюкцли,
Кямик зайил олуб чох бел бцкцли,
Мящшяр эцнц бизя бир дам тикили,
Ешик нядир, бажа нядир, дяр нядир?
Дялляк Мурад, эюзляр доймаз сцрмядян,
Гября эедяр ашиг йарын эюрмядян,
Алты торпаг, цстя даши юрмядян,
Исти нядир, сойуг нядир, гар нядир?
ЕЙЛЯМЯ
Гадир Аллащ будур сяндян диляйим1
Сян мярди намярдя мющтаж ейлямя.
Гейб хязинядян йетир рузусын,
Сян мярди намярдя мющтаж ейлямя.
Гадир Аллащ, сянин кярямин чохдур,
Тяняли сюз хянжярдир, низядир, охдур,
Гардашын гардаша вяфасы йохдур,
Гардашы гардаша мющтаж ейлямя.
Намярд кюрпцсцндян юлсям кечмяням,
Карван олсам мянзилиня дцшмяням,
Ялиндян жами-мей алыб ичмяням,
Саь ялим сол яля мющтаж ейлямя.
1
Ашыгларын дилинин язбяри олан бу парча Азярбайжанын ян
дярин кяндляриня беля йайылмышдыр.
221
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Шаир олан дейяр сюзцн вариси,1
Вариси олмаса олсун йариси,
Гой лап олсун эюзляримин бириси,
Бу эюзцм о эюзя мющтаж ейлямя.
Дялляк Мурад дейяр сюзцн затыны,
Ял ялдян ютэцндцр ишин чянтини (?),
Гурда, гуша гисмят ейля ятини,
Атаны оьула мющтаж ейлямя.
Мискин
ЙАР
Мян нищани сизя гонаг эялмишям,
Дур баьчада, салланыбан долан, йар,
Эцняш жамалына щясрят галмышам,
Ширин-ширин данышыбан эцлян йар.
Фяляк гоймур бизи бир йаня дцшаг,
Ешгин сювдасындан гайнайыб дашаг,
Йери назлым, эял бир доьру данышаг,
Арамызда щеч олмасун йалан, йар.
Мискин дейяр, сян тяк сялатин олмаз,
Сяни эюрян саралыбан щеч солмаз,
Йцз мин эюзял эялся дярдими билмяз,
Сян юзцн эялмясян, дярдя салан йар.
ГАДАСЫН АЛДЫЬЫМ
Сяндян ютрц тярки-вятян олмушам,
Ей бимцрвят йар гадасын алдыьым.
Сянин жямалына майил олмушам,
Ишим ащц зар, гадасын алдыьым.
1
Вариси: варыны демякдир.
222
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Сянинля белядир ящдц пейманым,
Йаныма эялмядин диним, иманым,
Башым дизин цстя, тапшырым жаным,
Гол бойнума сар, гадасын алдыьым.
Мянимля щеч ойнайыбан эцлмядин,
Эюздян ахан ганлы йашым билмядин,
Саьлыьымда, йар, йаныма эялмядин,
Гябрим цстя вар, гадасын алдыьым.
Мискин дейяр, вяфа эюрмядим сяндя,
Аьлым алдын, жан гоймадын бядяндя,
Жан титряшяр, гярар тутмаз бу тяндя,
Пырылдайыб учар, гадасын алдыьым.
Мцштаги
ВАР
Яввял эцндян лянят олсун шейтана,
Ондан ютрц, чохлу фитня, фели вар.
Мян дя хяжил олдум ол вягтдян бяри,
Ол сябябдян бюйцк, кичик йолу вар.
Лянят олсун кор шейтанын эюзцня,
Ол заман ки, гцррялянир юзцня,
Щяр кимся ки, бахар онун сюзцня,
Ня ишинин саьы, ня дя солу вар.
Инжитдим язизим, мян о эцн сяни,
Эцнащым яфв ейля, мязур тут мяни,
Бейниндя чох олур жащилин ганы,
Эуйа ки, ялиндя Иран ели вар.
Бахыбан шад олур досту дцшманлар,
Сяня гурбан олсун назянин жанлар,
223
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бяртяряф1 олубдур чох ханиманлар,
Юзц шейда бцлбцл гюнчя эцлц вар.
Пешиманлыг ял верди, эюндярдим гасид,
Йаман бялалара туш олсун щасид,
Ящдц играрында олмасын фасид,
Йахандан Мцштагинин тутмуш яли вар.
ХЯБЯР ВЕР
Бади-сяба, апар мяним пейьамын,
Башын цчцн, о дилдара хябяр вер.
Йалвар, йапыш, аьла, сызла, йавынжи,
Ярзи-щалым ситямкаря хябяр вер.
Нисан кими яшким дцшдц баьына,
Рящмин эялсин синям цстя даьына,
Йетжяк юп ялини, дцш яйаьына,
Алишаня, о сярдара хябяр вер.
Дярдц ьям ялиндян чякярям аман,
Йетиш фярйадыма, йа сащибяззаман,
Игбалым сярниэцн, бяхтдир йаман,
Мяни мундя эцнц гара хябяр вер.
Мцштагийям, юмрцм эетди талана,
Гарьымышам мяни дярдя салана,
Илляр иля сяня щясрят галана,
Эюзц йолда интизара хябяр вер.
Мцскцрли Мустафа
МЦСТЯЗАД
1
Бяртяряф – йяни пуч.
224
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ики сялма бойлу йары севмишям,
Бириси пяридир, бириси мяляк,
бир йан дур эюряк,
Гаш-эюз илян бизи тяшриф едян йар,
Истядим отуруб бир дейяк, эцляк.
Гоймады фяляк.
Фяляк гоймаз, дярд жанда галадыр,
баьрым йарадыр,
Щярдям эялиб хяйалыма дурадыр,
рянэим соладыр,
Назянинля данышмаг бир бяладыр,
бялайи-сямадыр,
Диндирмя бядгылыьы, саларсан кяляк
бир щалын биляк.
Бир щалын билмязя сирр вермя йада
йанарсан ода,
Йардан эятирсяляр мяня бир сяда,
жан гылам фяда.
Гяввас идим ов тутурдум дярйада,
щягг йетиш дада,
Эямим гяргя йетди, олмушам щяляк,
тярс ясди кцляк.
Кцляк тярс ясибян думан олмасын
йолум алмасын.
Щеч иэитин эюзц йолда олмасын,
цз саралмасын.
Ит рягибин эюрцм цзц эцлмясин,
йатсын дурмасын.
Ол шащмярдан Ялидян ейлярям диляк,
нежя олур эюряк.
Нежя олур эюряк фяляк ялиндян,
сидги-кюнцлдян.
Зцлфиня бах асылыбдыр бойнундан,
225
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
нары гойнундан.
Мцскурлу Мустафа тутсун ялиндян,
йарын телиндян.
Нежя ки, кяклиэя сармашыр кцляк,
даьыдыр йяляк.
Мягсуд
ОЛДУ
Гящбя фяляк бу эцн бир иш ишляди,
Мяни йардан айры салажаг олду.
Мяним илян ящдц пейман едян йар,
Инди тярки-сярим гылажаг олду.
Мяндян инжийибдир эцл цзлц йарим,
Щеч билмяням кюнлцн ня ийлян алым,
Ей аьалар, батсын мяним игбалым,
Йар-йар икян яьйар олажаг олду.
Мяндян цз дюндярмиш йаря бах, йара,
Эюр мяни салыбдыр ня рузиэара,
Эялян йох, эедян йох, кясилди ара,
Йарым дост куйиндя галажаг олду.
Йарын айрылыьы йандырыр бизи,
Сярасяр баьрыма дцзцбдцр эюзи,
Ей аьалар, кимя дейим бу сюзц?
Биллащ бу дярд мяни алажаг олду.
Мян чякярям ишвя илян назыны,
Эял эюр жанда артды дярд ямразыны (?)
Эютцр нигабыны эюрцм цзцни,
Мягсуд бу дярд илян юляжяк олду.
Мялали
ДЕЙИР
226
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ким эялирся бу жащаня лцтфи-йязданям дейир,
Пящляваням, йер цзцндя ящли-жяваням дейир.
Залц Рцстям таб гылмаз, сюйля кимдир гящряман,
Рузи-мейдан жянэжуйям, шири-дювранам дейир.
Ертикаби лящвц лябя мярифятдян бихябяр,
Чирк дцнйа жям гылмыш мирц султаням дейир.
Кизб иля ьейбят дилиндя, зайе ейляр мязщябин,
Совми йох, гылмаз сялати, мян мцсялманям
дейир.
Бяз щцсни-зянн ичиндя лаф уруб ейляр жяфа,
Нан билир, мянаны билмяз, бящри-црфаням дейир.
Кянди няфсичцн охудур, эейинир салустяк,
Елминя гылмаз ямял, алимц инсаням дейир.
Ряьбяти шцбщя щярамя, рцшвяти пцнщан тутар,
Сатубян динин динаря, ящли-иманям дейир.
Нягд юмрин яклц шцрбя, хофту хизя сярф едяр,
Рцзц шяб дярэащи-щягдя бяндя фярманям дейир.
Бу Мялали хаки-пай, фягрцьям вираняси,1
Интизари-дари-цгба, бунда мещманям дейир.
Мями
ГУРБАН
Бу эцн бир гончяляб йари севмишям,
Дящанында тути дилляря гурбан.
Йанаьы ящмярдир, бянзяр ал эцля,
Аь бухагда гара халлара гурбан.
1
Нцсхя: дираняси.
227
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Зяняхданда халлар филфиля нисбят
Дили аьзында шейда бцлбцля нисбят,
Мишкин тцрряляри сцнбцля нисбят,
Аь алнында кясик телляря гурбан.
Щилал гашын эирифтары олмушам,
Нярэислярин мян бимары олмушам,
Саралмышам, зяртяк сары олмушам,
Йанаьында ачылан эцлляря гурбан.
Дейирям гамятиня сярви-эцлцстан,
Гойны жяннят баьы, йетирмиш бустан,
Йохдур бу жащанда йарымтяк мястан,
Дилбярин эялдийи йоллара гурбан.
Эежяляр, эцндцзляр мяним дейилдир,
Сцзцлян улдузлар мяним дейилдир,
Мями дер бу эюзляр мяним дейилдир,
Демишям мян инжя белляря гурбан.
КЮНЦЛ
Ащц зар чякмякдян, ган аьламагдан,
Дярдими йетирдин сяксяня, кюнцл.
Дилбяр эялир дейя йол эюзлямякдян,
Гал инди сяксяня-сяксяня кюнцл.
Ня эцндцр ки, мяни дярдя салмазсан,
Щавадан енирсян, беля галмазсан,
Нясищят ешидиб юйцд алмазсан,
Йахшы сюзя бойун яйсяня, кюнцл.
Щансы дямдир ешг атыны чапмазсан,
Сыныг саруйубсан, йыхыг йапмазсан,
Сян ща эюрмяйинжя гярар тапмазсан,
Варуб дост куйиня дяйсяня, кюнцл.
228
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Дястя-дястя эцли битмиш баьынын,
Дястиндя гядящи долу саьынын,
Чцнки сяня рящми эялмяз йаьынын,
Сян дя ялин ондан чяксяня, кюнцл.
Мями дост куйиндя уймаз щуй щайа,
Язялдян мящрямдир Адям Щяввайа,
Ки, ясрук1 гуш кими галхар щявайа,
Эащ олур хак иля йексяня,2 кюнцл.
Мянзур
ЭЯРАЙЛЫ
Мяни ешгя салан дилбяр,
Сян ща беля демямишдин.
Жаным ода йахан дилбяр,
Сян ща беля демямишдин.
Сянсян щурийи-гылман,
Мян олмышам сяня гурбан,
Эял ейля дярдимя дярман,
Сян ща беля демямишдин.
Бцлбцл кими дад ейлярям,
Ащ чякиб фярйад ейлярям,
Ханманым бярбад ейлярям,
Сян ща беля демямишдин.
Эюзцм йашы чай я дюндц,
Ялиф гяддим йайя дюндц,
Юмцр кечди, вайя дюндц,
Сян ща беля демямишдин.
Мцшкц янбяр телляриндян,
Гяндц шякяр дилляриндян,
1
2
Ясрук – тцкржя мяст, сярхош мянасындадыр.
Йексяня – йексан демякдир.
229
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мянзур ямсин лябляриндян,
Сян ща беля демямишдин.
ДЦШМЦШЯМ
Ей эюзялим, сяни севяндян бяри,
Яжяб ишдир фелдян феля дцшмцшям.
Сяэ сифятли, сяэ рягибин сюзцндян,
Мяжнун олуб чюлдян чюля дцшмцшям.
Лейлц нящар аьламагдан эюзлярим,
Саралубан рянэим, солуб цзлярим,
Сянлян данышдыьым нищан сюзлярим,
Мяшщур олуб дилдян диля дцшмцшям.
Бяндиваням, эедя билмян бир йана,
Рящм ейля эял, бялкя йетям дярмана,
Ахды эюзцм йашы, дюндц цммана,
Ьяввас кими селдян селя дцшмцшям.
Кюнлцм истяр гойнун ичря эирмяйя,
Сийащ зцлфцн дал эярдяндя юрмяйя,
Узун илляр дидарыны эюрмяйя,
Щясрят галыб елдян еля дцшмцшям.
Бцлбцл ейляр эцлшян ара фярйады,
Гойма баьа эирсин баьбан щурйады,1
Бу Мянзуря ким ейлясцн имдады,
Тярящум гыл, ялдян яля дцшмцшям.
АЬЛАРАМ
Ей жяваным, сян йадыма дцшяндя,
Эюзляримдян ган йаш тюкцб аьларам,
1
Щурйад – алчаг, яьйар ола биляр.
230
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ня мцддятдир щясрят галдым эцля мян,
Бцлбцл кими фярйад чякиб аьларам.
Щижр ялиндя зарц эирйан галмышам,
Гяввас олуб дярйалара далмышам,
Жюврц зцлмин даим жана салмышам,
Фиргятиндян гядим бцкцб аьларам.
Гурбан олум ширин-ширин дилиня,
Тирмя шаллы инжя мийан белиня,
Наз иля салланыб эедян йолуна,
Ащ чякибян цзцм сцртцб, аьларам.
Бизим цчцн бязлц бярат йазанлар,
Ариф олан мянасыны тез анлар,
Яля эирмяз, ялим сяндян цзанлар,
Ешг ялиндян йаха йыртыб аьларам.
Сяэ рягибдир аьу гатды ашыма,
Рящм ейля эял эюздян ахан йашыма,
Мян Мянзурям, няляр эялди башима,
Ешгин дярйасына батыб аьларам.
ЭЯРАЙЛЫ
Мян олдум щцснцня щейран,
А гыз сянин, а гыз сянин.
О хяттц халына гурбан
А гыз сянин, а гыз сянин.
Йандырды мяни фиргятин,
Гойнунда баьи-жяннятин,
Алямляр чякяр щясрятин,
А гыз сянин, а гыз сянин.
Йар сянин сийащ сачларын,
Бянзяр кяманя гашларын,
231
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Сядяфдир инжи дишлярин,
А гыз сянин, а гыз сянин.
Жуда дцшдцм вцсалындан,
Няляр кечди хяйалындан,
Эцн тар олур жямалындан,
А гыз сянин, а гыз сянин.
Эцля бянзяр йанаьларын,
Тяр бянюфшя бухагларын,
Мянзур йесин додаьларын,
А гыз сянин, а гыз сянин.
Мянзури
МЦРЯББЕ
Башына дюндцйцм, ей шащи-хубан,
Шикяст верир йени айя гашларын.
Говси-гцзещ чякилибдир арадан,
Тяня верир ол сямайя гашларын.
Щясрятини чякян мянимтяк щаны,
Ол мина эярдянин оллам гурбаны,
Бядр олур, шюляси тутур жящаны,
Бянзяр нури-тяжяллайя гашларын.
Фиргят даьи ялиф гяддим йай етди,
Зящмятими пуч ейляди, зай етди,
Дярди-щижран бир-бир цстя жай етди,
Салды мяни бу севдайя гашларын.
Билмяз эюзцм баха бунун щасына,
Ики зцлфцн ужу бянзяр йасына,
Горхурам дцшясян ешг севдасына,
Ахыр эяля илтижайя гашларын.
Йохдур бу дцнйада йарц щямдямим,
Эцндян эцня артыр мющнятим, гямим,
Мянзурийям, гярг олду дярйадя эямим,
Гоймаз йетям тямяннайя гашларын.
232
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мещмани
ТЯЖНИС
Назлы йарым, дярди-дилим йазмаьа,
Ня бир каьыз тапдым, ня гялям инди.1
Дярд, гямин баркяши олмушам,
Истярям бир нечя на галям инди.2
Рювняги вар щяр ня десям йаранлар,3
Ьямзя иля баьрым башы йаранлар,4
Бизи мунда тянща гойду йаранлар,5
Кюнцл егш сямяндин на галям инди.6
Ислащ олмаз юйрятмядин йа хами,7
Янбар олса йаза галмаз йахамы,8
Гям ялиндян гуртармышкян йахамы,9
Башым алым эедим на галям инди.10
Рягиб бизи дост куйиндян даьытды,11
Синям цстя дцэцн гойду даьытды,12
Бир топ иля гям чярисин13 даьытды,
Ня ляшкярим галды, на галям инди.14
1
Ня гялям инди – ня гялям инди.
Нагаляминди – нагя, дявя олам инди.
3
Йаранлар – йар анлар, мцлтяфит олар.
4
Йаранлар – кясянляр, йаранлар.
5
Йаранлар – йар! Онлар бизи тяк гойдулар.
6
На галям инди – ня гылым инди.
7
Йа хами – хам адам, тяжрцбясиз.
8
Йахамы – йаг щамы, щамысыны йаг.
9
Йахамы – эярибан, йаха.
10
На галям инди – ня галям инди.
11
Даьытды – ещтимал ки, говду демякдир.
12
Даьытды – даьлады.
13
Чяри – гошун, йени чяри, чярик, ляшкяр, сипа, ясэяр.
14
Нагаляминди – галам да галмады.
2
233
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мещмани бу эцндя, жцмя1 дя эетди,
Арифляр мянайя жцмядя2 эетди,
Достум Ашыг Салещ жцмядя3 эетди,
Онларсыз дцнйада на галям инди.
Мящжури
СЕВДИЙИМ
Ей аьалар, бир пцнщани дярдим вар,
Мющтаж олдум бир дярманя, севдийим.
Десям юлдирярляр, демясям юллям,
Тагятим йох бу щижраня, севдийим.
Бир хябяр эялмяди бивяфа йардан,
Дидям ган-йаш тюкяр шамц сящярдян,4
Нежясян ащ чяким сузи-жиэярдян
Бир од дцшя ханымана, севдийим.
Дад ейлярям ешитмязсян наля сян,
Рящм едибян сыныг кюнлцм алясян,
Дуам будур мяним кими галясян,
Эежя-эцндцз йаня-йаня, севдийим.
Дад истярям бир кяз дадхащымдан,
Кярямли шащымдан, гибляэащымдан,
Фярйадц налямдян, дуди-ащымдан,
Бир од сала бу эцлшяня, севдийим.
Эцли-хяндан олсун беля баьларын,
Гюнчясин дярмядим дал будаьларын,
1
Жцмя – олсун ки, бир адамын адыдыр.
Жцмя – жям демякдир, мцфряд, жям.
3
Мещманымын дости олан Ашиг иля Салещ вя йахуд Ашиг
Салещ жцм’ эцнц вяфат етмишдир.
4
Сящярдян – сящяря кими. - (Тяртибчиляр).
2
234
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мящжуритяк чешми ган йаш аьларын,
Дюндярдим гяддими нуня, севдийим.
Шяггаглы Мещди бяй
ОЛДУ
Мещ цзцня салмыш бу мялякмянзяр,
Мцянбяр зцлфлярин зяряфшан олду.
Ешг атяши мяни салды айагдан,
Демяйясян ашигин бииман олду.
Ня хош эцндя сяни йаратмыш Аллащ,
Юлцнжя динмяням валлащц биллащ,
Ящсянял-халигин, тябярякуллащ,
Нярясидя хяттин нцмайан олду.
Мяшуг эяряк сындырмайа ящдини,
Ямян олмаз шяккяр лябин шящдини,
Бу гядяр инжитмя фягир Мещдини,
Яэяр кафир ися мцсялман олду.
Муса
ЯЛИФБА!
«Ялиф» Аллащ исмин язбяр ейлядим,
«Бей»1 буйурду лцтфц ещсан чаьыдыр,
«Тей» тялал иля «сей» сянасын сярбясяр,
«Жим» жямалын эюржяк яглим даьыдыр.
«Щей» щесабы чякяр, «хей» хяйалдадыр,
«Дал» дцнйадыр, эянжи-истемалдадыр,
«Зал» зцлфцгар, дювран сяни алдадыр,
«Рей» рясул, мцнкцр, кясмяк чаьыдыр.
1
Щярфлярин адында уйьунсузлуг олса да биз ориъиналы
сахладыг. - (Тяртибчиляр).
235
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
«Зей» зябандыр, сяни салырам йада,
«Син» Сцлейман, сяни эюрдцм дярйада,
«Шин» шащмар шащи сянсян йетиш дада,
«Сад» сяляват, гями-щижран даьыдыр.
«Зад» зайя вермясин ейн ямяйин,
«Тей» тябибдир, гаршу тутар сямяйин,
«Зей» защир ейля ки, нядир кюмяйин,
«Ейн» Яли, Кювсяр щювзиня сагидир.
«Гейн» гцрурдан кимся эюзцн уймады,
«Фей» фитнядир, кимся она уймады,
«Гаф» гянаят, кимся ондан доймады,
«Каф» Кяримдир, кярям етмяк чаьыдыр.
«Лам» ли (?) олуб шярбятимдян ичмяди,
«Мим» мащидир, щеч дярйадан кечмяди,
«Нун» нябидир, нищан сиррин ачмады,
«Щей» щейбятдир, юзц щяггцл-багидыр.
«Вав» вялидир, мцшкцлляри щялл едяр,
«Лам» лам ялиф ла мюмцнляря йол ейляр,
«Йей»я йалвар, Муса сяни гул ейляр,
Назлы йара йалвармаьын чаьыдыр.
Мирзя
МЯНИМ
Ганлы рягиб, нядир сюзцн бяргяряз,
Алям сянин олсун, назлы йар мяним.
Яглими, щушуму, ихтийарымы,
Алыбдыр ялимдян бу ниэар мяним.
Гоймазлар бир саат шад олуб эцлям,
Эюзляримдян ахан ал ганы силям,
Ай аьалар, гара эцнлц бцлбцлям,
Щямращ олмуш бу эцлцмя хар мяним.
236
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бцлбцлтяк алышыб одлара йанар,
Ямян ашиг дост лябиндян дад ганар,
Йарым кцсмцш, ня данышыр, ня диняр,
Олубдур башыма дцнйа дар мяним.
Истярям бир нечя кялмя данышам,
Йа нювбяти ешг одуна алышам,
Голбойун олубан бир дям сармашам,
Чыха бу кюнлцмдян интизар мяним.
Мирзя дер, пайяндаздыр йар эялся цзцм,
Варыб дярди-дилим ярз едям юзцм,
Кюнлцм пяришандыр, ган аьлар эюзцм,
Эедибдир ялимдян ихтийар мяним.
Мина
МЦРЯББЕ
Ганлы фяляк сяндян шикайятим вар,
Йар цзцня щясрят галан мян олдум.
Ешг атяши галды мяня йадиэар,
Пярванятяк шямя йанан мян олдум.
Щаны мяним ширин дилли щямдямим,
Эцндян-эцня артар мющнятц гямим,
Нущ тяки эирдабя гярг олду эямим,
Хызыр тяк дярйайя далан мян олдум.
Чярхи-фяляк мяня аз ейля зцлм,
Бцлбцлтяк эцлцмдян цзцлдц ялим,
Алыбсян дилдарым бцкцбсян белим,
Он бир айда бир йол эцлян мян олдум.
Эежя-эцндцз зикр ейлярям сцбщаны,
Лейли, Мяжнун, Ширин, Фярщад бяс щаны?
237
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Миср ичиндя итирмишям Залханы,1
Йусифтяк жанда галан мян олдум.
Мина нежя чыхсын гям отаьындан,
Бцлбцлтяк айрылыб эцл будаьындан,
Гялям гашларындан, ал йанаьындан,
Тярса севдим, Шейх Сянан мян олдум.
ГЫРМЫЗЫ
Бизим баьда бир жцт сона сейр едир,
Башы йашыл, айаглары гырмызы,
Шяккяр язмиш додаьыны, дилини,
Алматяки йанаглары гырмызы.
Баким йохдур солтанындан, ханындан,
Сяни севян кечяр ширин жанындан,
Ялван, ялван ашыгларын ганындан,
Щяна йахмыш, бармаглары гырмызы.
Мяним йарым щям солтандыр, щям хандыр,
Малым йохдур, йаря пешкяш бу жандыр,
Инжу деэил, йагут деэил, мяржандыр,
Голундакы голбаглары гырмызы.
Мина дейяр Хырда2 эейсцн гуршансын,
Сяни севян ашиг баьры бошансын (?)
Ялван-ялван отаглары дюшянсин,
Йанындакы йасдыглары гырмызы.
ЩАНЫ
1
Шер дцз эялмяк цчцн
йазылмышдыр.
2
Хырда Минанын гызыдыр.
«Зцлейха»
«Залха»
шяклиндя
238
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эежя-эцндцз дад-фярйад ейлярям,
Мяни бу щижрана салан йар щаны?
Йахам чцрцйцбдцр дидям йашындан,
Назик ялляр инян силян йар щаны?
Йохдур бярабяри руйи-зяминдя,
Ону севян ашиг ня бахар гяндя,
Дили шящдц шякяр, ляби пцрхяндя,
Бизимлян данышыб, эцлян йар щаны?
Щясрятини чякяр жяннятдя щури,
Тярифи тутубдур Чини, Фяьфури,
Дизимин тагяти, эюзцмцн нури,
Йцз наз илян жаным алан йар щаны?
Мина дейяр хялгдя бу ня мцрвятди,
Билмяням йарымы кимляр юйрятди,
Дярман ейлямяди, бурахыб эетди,
Усаныб мцрвятя эялян йар щаны?
Гарагуванглы Молла Насещ
БУ ГЫЗЫН
Бир хялвятдя фцрсят булуб тутасан,
Тяр хыналы назик ялин бу гызын.
Бяняфшятяк ийляйясян эцлцнц,
Чякясян шаняйя телин бу гызын.
Аь цзцндян бусясини аласан,
Йцз наз илян гол бойнуна саласан,
Гужуб эярдянини сярмяст оласан,
Ямясян додаьын, дилин бу гызын.
239
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Дизбядиз яэляшиб билясян хашын,1
Сонра гатасан ихтилатын, йавашын,
Йалваруб ачасан йахасын, башын,
Дцймясин, кямярин, белин бу гызын.
Насещ сян чаштыны,2 шам ейляйясян,
О щасил мятлябин кам ейляйясян,
Ахырда юзцня рам ейляйясян,
Гонумун, гардашын, елин бу гызын.
ЙАМАНДЫР
Бади-сяба, хябяр апар йарыма,
Сюйля она бир-бир щалым йамандыр.
Щясрятиндян ялиф гяддим бцкцлмцш,
Фиргятиндян жийяр даьы бцрйандыр.
Кимся дюзя билмяз ща беля даьа,
Вцсляти-йар эюрцб дцшя ираьа,
Гылмышам йолуна варым сядаьа,
Жану башым жцмля она гурбандыр.
Мяним тяк дцшмясин кимся бу щала,
Дярд чякиб дюзсцн дцрлц мялала,
Эятирмясин юзэя сюзц хяйала,
Фикрим, зикрим йеня щаман-щамандыр.
Насещ дейяр, гибляэащым эялмямиш,
Мящвяшим щям мещрц мащым эялмямиш,
Лцтфц кярям гылыб шащым эялмямиш,
Шящрийарсыз кюнцл шящри вирандыр.
Илисулу Молла Мящяммяд Назим
1
Хашын – хащишин, истяйин мянасында
(Тяртибчиляр).
2
Чашни – гялйаналты, эцнортадан яввялки нящар.
ишляниб.
-
240
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
ЯЗИЗИМ
Язял сяни севдим, сонра айрылдым,
Олду мяня мцшкцл щаллар, язизим.
Яшким жяллад фярманындан дурулду,
Ахды бу дидямдян селляр, язизим.
Гисмят олсун бир дя тутам ялиндян,
Шякяр ямим додаьындан, дилиндян.
Мятлябимя йетям, гужум белиндян,
Гой салым бойнуна голлар, язизим.
Гойнундур шамама, цзцн эцлдястя,
Щясрятин чякмякдян олмушам хястя,
Назимям, эюндяррям сян тяки достя,
Совгат цчцн гызыл эцлляр, язизим.
ЩАЙ МЯДЯД
Чох чалышдым, мятлябимя чатмадым,
Арзуларым жанда галды, щай мядяд.
Ял узадыб йар дястиндян тутмадым,
Фяляк мяни айры салды, щай мядяд.
Ялиф гяддим йайа дюндц бцкмякдян,
Сел ахышды ганлы йашым тюкмякдян,
Бир эюзялин щясрятини чякмякдян,
Фяляк мяни айры салды, щай мядяд.
Мяэяр мяндян цз дюндяриб дюнярсян,
Аман дилбяр мяня нежя гыйарсян,
Эял юлдцрмя мяни, сонра дейярсян,
Щейф Молла Назим юлдц, щай мядяд.
Назир
241
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
БЯРИ
Ей аьалар, олдум дярдя эирифтар,
Бир чешми-хунхары севяндян бяри.
Эюзцм йолда галды, жаным интизар
Сярдарым, султаным эедяндян бяри.
Вядя тамам олду, жанан эялмяди,
Ахан ганлы йашы эюздян силмяди,
Жяращятлянди бядян шяфа булмади,
Тябиб мяндян узаг оландан бяри.
Эежя-эцндцз мцдам олмушам бидар,
Хястяляниб жаным, булубдур азар,
Сярф ейлядим малц мцлки, щяр ня вар,
Мцъясини1 йарым атандан бяри.
Йар йардан айрылмаг йамандыр, йаман,
Щясрятин чякмякдян олдум биэцман,
Бахырам йоллара эюзляри ал ган,
Эцлцзлц дилбяри эюрмяздян бяри.
Дцшмцшям атяшя, йанырам ахыр,
Нищан сиррим халга олубдур защир,
Играры цстцндя дурубдур Назир,
Йар илян играрын едяндян бяри.
Нясир
СЦЗДЦРЦР
Мяэяр цзя чин салмышды сярвназ,
Хумар эюзцн ня сцздцрцр, сцздцрцр.
Йеня хыналады назик яллярин,
Синям цстя ня эяздирир, эяздирир.
1
Мцъя – киприк демякдир.
242
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Истямяздим йарым эедя бурадан,
Сяни мяня нясиб етсин йарадан,
Сяэ рягиби щягг эютцрсцн арадан,
Йары йолдан ща аздырыр, аздырыр.
Гадир Аллащ, хуб йаратдын алями,
Нясиб, йа Рябб, йарым бизя эялями,
Аллащ алды йеня дяват, гялями,
Ярзи-щалым ня йаздырыр, йаздырыр.
Йарим ярзи-щалын мяня сюйляди,
Шад кюнлцмц бирдян гямэин ейляди,
Салды зцлфцн цзя, чин-чин ейляди,
Эярдян цстя ня дцздцрцр, дцздцрцр.
Мискин Нясир, дюзя билмяз гцрбятя,
Сяэ рягибляр йетишмясцн дювлятя,
Чярхи-фяляк ня салыбдыр фцрсятя,
Ялим йардан ща аздырыр, аздырыр.
Шякили Новруз
ДАЬЛАР
Ей аьалар, тярки-вятян олмушам,
Итирдим Гяндабтяк маралы, даьлар.
Бу чискин, бу думан сяндя мцгярряр,
Чох чыраглар сяндя гаралы, даьлар.
Гарлы даьлар эцндян-эцня ган ейляр,
Бу думан, бу чискин ня йаман ейляр,
Бурада юлмяйми ким эцман ейляр,
Эен дцнйа башыма даралы, баьлар.
Бу даьын ужу Шяки даьыдыр,
Санасан чевряси жяннят баьыдыр,
Туйьун, тярлан, лачын йыьнаьыдыр,
Соналар арзулар саралы даьлар.
243
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мян Новрузам, ичдим йар иля бадя,
Бадя ичиб иришдим хош мурадя,
Сойуг булагларда, чямянли йердя,
Яжайиб йасланыб арали даьлар.
ИМДАД
Гарлы даьлар йеня итти арадан,
Кярям ейля, гойма мяни дярйада,
Яршц кцрси, инсц жинни йарадан,
Кярям ейля, гойма мяни дярйада.
Нежя олду мяним илян варанлар,
Дярйайя гярг олду нечя мин жанлар,
Янбийалар, ювлийалар, ярянлар,
Кярям ейля, гойма мяни дярйада.
Наэящан раст олду мещрабли эями,
Ичиня йыьылды ярянляр щами,
Дадыма йетиш, Мящяммяд няби,
Кярям ейля, гойма мяни дярйадя.
Йцз иэирми дюрд Няби, сящабя,
Сиз дя йетин олан дярдц щесабя,
Тут Новрузун дилбяндини Гяндабя,
Кярям ейля, гойма мяни дярйадя.
Норяс
ЭЯРАЙЛЫ
ДИЛБЯР
Ей цзц эцл, ляби гюнчя
Сийащ зцлфи рясян дилбяр.
Щуримисян, пяримисян,
Мялякмисян, нясян дилбяр.
244
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Су тяк щяр йаня ахыбан,
Жаным одлара йахыбан,
Рягиб сюзцня бахыбан,
Илтифатын кясян дилбяр.
Гашларынын йайи гурма,
Киприк охун жаня вурма,
Эял йери, ей зцлфц бурма,
Ашигиндян кцсян дилбяр.
Новряс дер гыйма жаныма,
Рящм ейля эял яфганыма,
Барышалым, эял йаныма,
Ня мян диним, ня сян дилбяр.
ЭЯРАЙЛЫ
МЯН ОЛДУМ
Чярхин йаман эярдишиндян,
Яжяб сярэярдан мян олдум.
Мяжнунтяк сящрайя дцшдцм,
Рцсвайи-дювран мян олдум.
Гям сипащи дястя-дястя,
Щцжум ейляр мян шикястя,
Галмышам бичаря, хястя,
Дярди бидярман мян олдум.
Шамц сящяр ишим наля,
Наьафил эялдим зяваля,
Фяляк салыб бу ящваля,
Дидяси эирйан мян олдум.
Пярванятяк шямя йандым,
Ширин жанымдан усандым,
Лейлисиз Мяжнуня дюндцм,
Диллярдя дастан мян олдум.
245
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Новрясям, щясрятям йаря,
Гюнчятяк дцшдцм кянаря,
Йари тапшырдым яьйаря,
Бу дярдя пасбан мян олдум.
Нури
НЯФЯС
Илащи, нейлясин, нетсин
Кюнцл сянсиз гярар етмяз.
Яэяр дурсун, яэяр эетсин,
Кюнцл сянсиз гярар етмяз.
Жащан баьында бир саят,
Ня мцмкцндцр ола ращят,
Олурса ровзейи-жяннят,
Кюнцл сянсиз гярар етмяз.
Йендир, ол баьу бустаны,
Йендир, ол щуру гылманы,
Фяраьынла йанар жаны,
Кюнцл сянсиз гярар етмяз.
Муради сянсян, ей мювла,
Дилиндя гейри йох ясла,
Олурся мяскяни Туба,
Кюнцл сянсиз гярар етмяз.
Чу сянсян Нуринин йары,
Йендир, ол гейри яфкары,
Фяраьынла йанар дари,1
Кюнцл сянсиз гярар етмяз.
1
Дари – дар дцнйасы демякдир.
246
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
НЯФЯС
Юлмяздян яввял юлдиляр,
Щягг йолунун ашигляри.
Баги щяйати булдиляр,
Щягг йолунун ашигляри.
Чун шащращя эетдиляр,
Вцслят елиня йетдиляр,
Ярш цзря сейран етдиляр,
Щягг йолунун ашигляри.
Жани жящани гойдулар,
Бу дцнйадан ял йудулар,
Йарын жямалын эюрдцляр,
Щягг йолунун ашигляри.
Дярйайи-ешгя эирдиляр,
Йетмязми Аллащ, дедиляр.
Дцрри-мящяббят дярдиляр,
Щягг йолунун ашигляри.
Ей Нури, эялсян дахи вар,
Бу йолда гыл жанын нисар,
Ялбяття булур вясли-йар,
Щягг йолунун ашигляри.
Нийаз
ТЯЖНИС
Ей Сялатин, ня хишмли бахырсан,
Сян дейян эцнащкар йа мян1 дейилям.
Щяр шящярин бир ады вар, саны вар,
Мян Мисир шящрийям, Йамян1 дейилям.
1
Йа мян: мян деэилям.
247
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Щижран гапысында йцз ган2 ейлядим,
Зцлфя шаня чякдим йцз ган3 ейлядим,
Мян бир кюнцл йыхдым, йцз ган4 ейлядим,
Дяхи кимся илян йамян5 дейилям.
Йар гяддиня эейинибдир ол али,6
Нитгя эялиб дейир сяня олали,7
Надан билмяз сярраф тапыр олали,
Зцмрцдям, йагутам, йамян8 дейилям.
Байгулар дейяр бу йер айындыр,9
Эятирдин цстцмя бу йер айындыр,10
Ящли-тяляб дейяр буйур айындыр,11
Тябиб дярман ется йамян12 дейилям.
Нийаз аьлар, гям дярйасын цзэяляр,13
Севдижиэим бахчасында цзэяляр,14
Щяржайинын гашы ойнар, цзэцляр,15
Ейля эцл севдиэим, йа мян дейилям.16
1
Йамян: Йямян шящяри.
Йцз ган (?).
3
Цзцми ган ейлядим.
4
Мялум.
5
Йаман дяэилям.
6
Олали: ол али, о ал рянэли парчайи.
7
Олали: ляали вя йахуд ляли, ляал, люлюцн жямидир.
8
Йямян ягиги демякдир, зцмрцдям, йагутам.
9
Бу йер айындыр, мащындыр.
10
Буйур айнадыр: кечянлярдя хястя цзцня айна тутарларды ки,
юлмядийи билинсин.
11
Буйур айындыр: буйур айылт, щушя эятир.
12
Йамян: йаман деэилям.
13
Цзэяляр: цзцб эяляр.
14
Цзэяляр: юзэяляр, йадлар.
15
Цзэцляр: цз эцляр.
16
Севдийим, юйля эцл ки, мян дя эцлцм.
2
248
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Щалик
ЭЮЗЛЯРИН
Яглими башымдан етдин тяьяййир,
Дилбяр, сянин бу мястаня эюзлярин.
Щяр баханда алыр ширин жанымы,
Билмян ня сусуйуб ганя эюзлярин.
Гашын ешг ящлинин гибляэащидир,
Цзцн эцняш, рухун бядри-мащидир,
Халын щинд ящлинин падишащидир,
Бянзяр бир адлы султана эюзлярин.
Сящяр-сящяр хумарланыб сцзцлцр,
Мцъэан охун шам баьрыма дцзцлцр,
Щяр гыйа баханда жаным цзцлцр,
Эятирди бизи ял-яманя эюзлярин.
Кюнлцм гушу учуб галхар щавайа,
Рящмин эялсин сянин мян бинявайя,
Чыхыбдыр йцзцн ай тяк сямайя,
Тян ейляр асиманя эюзлярин.1
Севмярям дцнйада сяндян масява,
Енибдцр башыма сювдайи-щява,
Щалики ейляди Мяжнуни-рцсва,
Салды дяшц бийабаня эюзлярин.
Щямращ
ГАЛ ИНДИ
Бир сяфярим дцшдц гяриб елляря,
Гал, Сялминаз,1 эюзц йашлы, гал инди.
1
Нцсхя: тян ейляр щяр фядайя эюзлярин.
249
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ащ чякибян бахажагсан йоллара,
Гал, Сялминаз, эюзц йашлы, гал инди.
Мян билирям щансы даьда лалясян,
Эцли гойдун щямращ олдун алясян,
Гойманам ки, эюзц йашлы галясян,
Гал, Сялминаз, эюзц йашлы, гал инди.
Эежя-эцндцз щясрятиндян юлцрям,
Гяввас олуб дярйаларя далирям,
Вядя гойдум йедди иля эялирям,2
Гал Сялминаз эюзц йашлы, гал инди.
Ариликдя гызыл эцлдян арисян,3
Щяг дя билир бизим бахча барисян,
Йцз ил галсан Хан Щямращын йарисян,
Гал, Сялминаз, эюзц йашлы, гал инди.
Зянжанлы Молла Мящяммяд Щидяжи
ГЯЗЯЛ
Ей дост, мян буйурдугуна гоймушам бойун,
Эяр истярсян4 бу кюйняйи мяндян, буйур сойун.
Эяр гуллуьа гябул гылан, ол щялгя, бу гулаг,
Эяр ейлясян ясир, бу зянжир, бу бойун.
Яфсус айрылыг одына йахды жанымы,
1
Яслиндя Сялма олуб сонрадан кясрят истемалындан Сялми
галмышдыр.
2
Кющня ашигляр мяшугяляриндян айрыланда йедди иля
дюняжяклярини вяд едирдиляр. Ашыг Гяриби хатырламалы.
3
Ари – тцркжя тямиз демякдир. Жыьатайжаси «арйиь»дыр.
Мясялляримиздя дя бу ишлянмишдир. «Ня вар Аллаща шцкр айдан
арийям, эцндян дуру» (Айдан ари, судан дуру).
4
Ориъиналда сящвян «истярям» эетмишдир.
250
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эетди о назянин цзцни эюрмядим дойун.
Бир эюзляри ала, бала жейран цчцн кюнцл,
Наля чякяр, нежя баласычун мяляр гойун.
Бу щич-пуч мярщялядян кечди Щидяжи,
Йумду эюзцн, гийамятя гойду гала тойун.
ГЯЗЯЛ
Бящ бящарын йеня эялди йелинин щямщямяси,
Гыш кечиб эетди, о гарц кцлякц дямдямяси.
Олду байрам, аьажлар эцл ачыб, гушлар охур,
Щаны, саги, о эцлцз, аьзыма олсун мямяси.
Ей ки, цгбаны юйцрсян бяйянибсян няйини
Де эюрцм йахшыдыр айя о хярабын нямяси.
Дювлятц сялтяняти жащц жялали бу йерин,
Немятц иззяти бир арпайа дяймяз щямяси.
Бу солян эцлшяни, гям дцшкцни, йанмыш жиэяри,
Сцбщц ахшам дуасында, будур зямзямяси.
Ящли-тяфриш айа, каш ки, сынсын гялями,
Ящли-Тябриз щямишя ити олсун гямяси.
Щидяжи щарда, тямаша щара, ол гаря эцнцн,
Оду чохдан аланыб, мыхда асылды кямяси (?).
ХАМ СЕВДА
Кюнцл, чыхарт башындан
Бу хам севданы,
251
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Сянин ялин чатмаз
Дярян бу щейваны.
Чибин гана билмяз
Шикари-шящбази,
Тойуг тапа билмяз
Мягами-тярланы.
Нежя дяряр шил ял
Аьаждан лимуни,
Чолаг щачаг тутмуш
Гачагда жейрани.
Доландырыр щяр йан
Щямишя сярэярдан,
Далыжа бу сурят
Мин щяйулани.
Мяни умуздурду
О данейи-халы,
Бяли, эедяр щушу
Эюряндя гуш даны.
Яжяб дцчар олдум
Зялилц хар олдум,
Худа хяраб етсцн
Бу шящри-Тещраны.
Аталлар щяр йан ох
Кечиб эедиб йол йох,
Дутубла щяр сямти
Кясцбля щяр йаны.
Бу щуридир чыхмыш
Жящаня жяннятдян,
Фириштядир эеймиш
Либаси-инсаны.
252
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Апарды бир эюржяк
Бу эюзляри эюйчяк,
Црякдян арамы,
Ялимдян иманы.
Эцлцз, едяр вясфин
Бу ашиги-мискин,
Щямишя бцлбцлдцр
Эцлцн гязялханы.
Эялиб бу бимара
Юзцн ейля чара
Олур мяним дярдим
Сянинля дярманы.
Саьалмады даьи
Кюнцл эял, ей саги,
Ялиндян ол жами
Алым, верим жаны.
Айаьа дур, саги,
Бу дярдц ьям чаьы
Жащан дейил баги
Бу юмцрдцр фани.
Бу кцнжи-мющнятдя
Дарыхдым ялбяття
Едяр йеня кюнлцм
Щявяс эцлцстани.
О чаь ки, мян кечдим
Бу дар дцнйадан
Щяр ол ки, ашигдир
Охур бу дивани.
Фяляк мяни атды
Гыраьа Щидяждян
253
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Гайытмаьа йохдур
О кяндя1 имканы.
Валещ
ЭЯРАЙЛЫ
Дурум, доланым башына,
Ашигиндян кцсян дилбяр.
Цзим сцртцм айаьына,
Ня мян диним, ня сян дилбяр.
Итирмишям маралымы,
Бир синяси йаралымы,
Эцндцз сябрц гярарымы,
Кечя йухум кясян дилбяр.
Бу ня адятдир инсанда,
Ихтийар гоймады жанда,
Бу зцлм олмаз мцсялманда,
Кафирмисян, нясян дилбяр.
Эюрмядим сянтяк йаьы,
Синямя чякмисян даьы,
Гара эейим мян, сян аьы,
Эюрян десин усан дилбяр.
Валещ язялдян бяй иди,
Гашларын гяддини яйди,
Мян ня дедим сяня дяйди
Бу мян дилбяр, бу сян дилбяр.
ГЫЗ ВЯ ЭЯЛИН
Бир гыз илян бир эялинин бящси вар,
Эялин дейир бу эцн мейдан мяндядир.
1
Щидяж: Зянжан-зянэан кяндляриндяндир.
254
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Гыз да дейир, ачылмамыш гюнчяйям,
Фясли-бящар, баьи-рейщан мяндядир.
Эялин дейир: юрдяйим вар, газым вар,
Юзц хырда сялабятли сазым вар,
Саллананда йцз гыз гядяр назым вар,
Щяйа, иман, ядяб, яркан мяндядир.
Гыз дейир: мян охшамышам анама,
Лялц мяржан дцзцлцбдцр танама,1
Ял вурсалар сындырарлар шамама,
Ял дяймямиш таьу-бостан мяндядир.
Эялин дейир: эял, гыз, дцшмя арайа,
Мян юлсям эюр алям батар гарайа,
Бязянмяням салмян сяни бялайа,
Шювг салан жямалц жан мяндядир.
Валещ дейир: икинизя дя мян гурбан,
Сиздян ютрц чешми эирйан мяндядир.
Вясфи
ЭЯРАЙЛЫ
Мяндян юзэя, эюзял йарым,
Гядир, иззят билян олмаз.
Мяним тяк ешг ращиндя
Йасланыбян галан олмаз.
Ешгиндян дцшмцшям дярдя,
Рящмин йох бу рухи-зярдя
Дярдлиляря сизин йердя,
Мяэяр дярман едян олмаз.
1
Тана: тяня, эцшваря, сырьа, кцпя.
255
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Жябининдир фяляк мащи,
Гашын ашиг гибляэащи,
Аьларам щяр сящяр эащи,
Эюзцм йашын силян олмаз.
Алыр яглим чешми-мястин,
Юлдцрмякдир мяни гясдин,
Мящяббят айаьын кясди,
Дяхи сяндян эялян олмаз.
Язялдян ичмишям бадя,
Кюнцл вермя бу эцн йадя,
Вясфи кими бу дцнйада
Арсыз-арсыз эцлян олмаз.
Вяли
ЭЯРАЙЛЫ
Кюнцл, эял севмя хублары,
Язялжя бай едяр сяни,
Яли гайнаьына эедяр,
Лачын эюзлц дидяр сяни.
Бивяфайа вермя ямяк,
О ня билир нанц нямяк,
Дара дцшяндя олмаз кюмяк,
Сали, бир эцн эедяр сяни.
Мян Вялийям, сяня мцштаг,
Сян етдин яглими нювраг,
Айаг алтда галан торпаг,
Ахыр бир эцн удар сяни.
Йящйа
256
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
БУ ЭЕЖЯ
Дюндц мурад цзря фяляк,
Дювран бизимдир бу эежя.
Саги доландыр саьяри,
Сейран бизимдир бу эежя.
Биняшя-щуй, щайи гой,
Защид йери, говьайи гой,
Ей мцддяи, дявайи гой,
Бцрщан бизимдир бу эежя.
Бязми-шяраб етмяк эяряк,
Жиэяр кабаб етмяк эяряк,
Ряфи-щижаб етмяк эяряк,
Мещман бизимдир бу эежя.
Эялдим дили-мящзун иля,
Чешми нур етдик хун иля,
Жами-мейи-эцлэцн иля,
Жанан бизимдир бу эежя.
Йящйа, ня хошдур бязмимиз,
Эцлзара эялдик чцнки биз,
Бцлбцлляри сюйлятмяйи,
Яфьан бизимдир бу эежя.
Гызйетяр
ЭЯРАЙЛЫ
Елляр йайлагдан гайытды,
Ня йатыбсан ойан, йарым,
Язял башдан ширин жаным
Дост йолуна гойан йарым.
Кечмишям елдян-елляря,
Дцшмцшям дилдян-дилляря,
257
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ялван хына аь ялляря,
Цзяриндян гойан йарым.
Шащдаьидир ясл сойум,
Шаня инжитмясцн муйум,
Гийамятя галды тойум,
Мящшяр олсун диван йарым.
Гара эейди мяним бяхтим,
Йыхылыбдыр ужа тяхтим,
Сойулубдур фярящ ряхтим,
Гям хялятин эейян йарым.
Билмян кимя эедим дадя,
Яман, сиррин вермя йадя,
Гизйетяри бу дцнйада
Эюзц йашлы гойан йарым.
АДСЫЗ ВЯ ТЯХЯЛЛЦССЦЗ ШЕРЛЯР
ЯФЯНДИМ
Дилбяр, сянинля мейляр ичялим,
Бу дцнйа кимсяйя галмаз, яфяндим.
Бу фани дцнйада ляззят чякялим,
Бу дцнйа кимсяйя галмаз, яфяндим.
Дцнйанын бил ады фанидир фани,
Беш эцн гонаг сахлар анжаг инсани,
Тяхтиндян ендирмиш чох Сцлеймани,
Бу дцнйа кимяся галмаз, яфяндим.
Байгулар мяскяни чохдур язялдян,
Бцлбцлцн дилбяри эцлдцр язялдян,
Аталардан галма сюздцр язялдян,
Бу дцнйа кимяся галмаз, яфяндим.
Дцнйанын бир ады гуру гяфясдир,
258
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Она кюнцл баьламаг тамам ябясдир,
Бу сюзц сюйляйян шащи-Яббасдир,1
Бу дцнйа кимяся галмаз, яфяндим.
Учурма бцлбцлц ялиндя икян,
Гачырма шящбази голунда икян,
Сцря эюр дюврани ялиндя икян,
Бу дцнйа кимяся галмаз, яфяндим.
ЦСТЦНЯ
Мирзя Щцсейн2 бир кяс олса вяршикяст,
Чох адамлар алыр айаг цстцня.
Одур ки, Кярбалайи бу биняванын,
Чюкцбдцр бир юзэя сайаг цстцня.
Бяй ки ня данышса данышыр дюшдян,
Короьлутяк бешдян, ондан, он бешдян,
Хатиржям олубдур кцллцщцм ишдян,
Нечя эцндцр эялиб дямаь цстцня.
Хынзырстан беш он евдир кясбикар,
Йерли тайфасы чомагдан горхар,
Бяйин таты, тцркц, тямам ня ки вар,
Чякярляр фягирин чомаг цстцня.
Ит ушаьы гойуб боркцнц дяля,
Щяряси бир дяэяняк алыбдыр яля,
Бядбяхт Хынзырстана салыб вялвяля,
Санасян саь эялир начаь цстцня.
Азар дцшцб жамышыма, малыма,
Эюрян кясляр ган йаш тюкяр щалыма,
1
Чох ола биляр ки, бу шер шащ Аббаслардан биринин ола, чцнки
щям биринжи, щям дя икинжи шащ Аббас шаир олмушдыр. –
Мцмтаз.
2
Мирзя Щцсейн бяй «Салар» тяхяллцс олмалыдыр.
259
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Фяляк йыхыб ьям йцкцнц далыма,
Бир зад галмайыб гойаг цстцня.
Дейирляр моуруди давасы дярдин,
Даруйи-шяфасы рцхсари-зярдин,
Мцшкцлцн щялл олмаз яэяр намярдин,
Тутасан сцбщятяк чыраг цстцня.
Даьын о цзцндя бир кянддир, бир мян
Гагарза, Цчоьлан мцлки мцстящсян,
Бир овуж торпаьа эюз дикмишям мян,
Нежя ки, гуш гонар будаг цстцня.
БЮРК
Ей мяня бюркцн ейляйян пешкяш,
Пешкяшин баша йетишмиб йягин,
Беля мцшяххяс олунуб бизляря,
Бяс дяриси аша йетишмиб йягин.
Щеч эюрмядик сюзцнцн тясирини,
Сюйля эюряк нядяндир тяхирини,
Чякдирярдим о бюркцн тясвирини,
Дидейи-няггаша йетишмиб йягин.
Сян эюрмисян гуллугда исбатыми,
Пешкяшими, йанында совгатыми,
Сифаришля истяйибсян атыми,
Билирсян фяррашя йетишмиб йягин.
Гяряз сюзцм вардыр бундан зийадя,
Шащи-рцхям фил кими арадя,
Алуб аты, гойма мяни пийадя,
Бяс айаьым дашя йетишмиб йягин.
Мян эюрмцшям афтабц мащими,
Тярк етмишям налявц щям ащими,
260
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Башы ачыг гоймусян Ибращими,
Бяс бу бюрк гардаша йетишмиб йягин.
Хатиримя йетишмязди бюрк иши,
Сян юзцн етдин бизя фярмайиши,
Бир кишийя сюз дейяндя, бир киши,
Онун сюзц башя йетишмиб йягин.
ЩЯЖВ
Ей гяминдати-Шяки, жцмля ямирц яйан,
Йох имиш эярчяэи Аслан тяки бир йахшыжа хан.
Жанишиндир Зянэи Мирзя Яли Султан бяэ,
Ики дцнйада она ким, ола Аллащ кюмяк.
Бири ол Аьаси бяй, ешикаьасы мялум,
Ейлямяз бяндяни лцтфц нязяриндян мящрум.
Бири Исэяндяр, ады ясли будур ким лашяк,
Саьсаьан тяб, сохулжан сифятц ляк-ляк бяэ.
Ешидиб бу сюзц ляк-ляк, тюкцбян яшки-ряван,
Деди, ей шаир, аман, сюйлямя яфсаня, аман.
Гушларын мискинийям, зцлмдян олмаз хябярим,
Гычым охшаса она, кимсяйя дяймяз хятярим.
Мяни охшатма еля тярк сялат, идбаря,
Йеня филжцмля онун охшары вар щцггаря.
Ешидиб бу сюзц щцггар эириб мейданя,
О да аз галды ки, щирсиндян ола диваня.
Дидя эирйан деди, ей шаири-яфсурдя щявяс,
Мяни охшатма беля бяд сифятя бясдир, бяс.
261
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
О ки, бир яйрижя чянэял баьадыр, щали зяиф.
Бихябяр сюйлямяйин, гарьадыр ол, ягли кясиф.
Ала гарьа, о да йахды юзцнц етди фяьан,
Чянэяля бахды, чякилди, ейляди ащу аман.
Мяни охшатма она бялкя едяк бир чаря,
Ады ляк-ляк бяй олан охшайыр бир кяфтаря.
Ешидиб бу сюзц кяфтар, чякиб наля хцруш,
Деди, ей шаири-мцхлис, гулунам щялгя беэцш.
Мяня тяшбищ ейлямя сян еля мцрдари, няси
(нящси),
Ифлиж тази тяки яйриди бянди, бяряси.
О готур тазиди йа мян ки, дийармачя йяляк (?)
Ня рявадыр ки, мяним адым ола ляк-ляк бяэ.
Деди, тази, бу ня сюздцр ки, яйа ящли-цгул,
Бу ады ейлямяз ялбяття ки, молтани гябул.
Кящлан ат тяркиня минням, ейлярям шири шикар,
Щашалиллащ мян олам ейля ляинц мурдар.
Шяхси-агилдян олубдур она бир ад нцзул,
Гийа кялтянкялязи, йа суйя дцшмцш сичовул.
Кяляз иля сичовул тутти язац матям,
Бизя бу ад дейилинжя гара эейсцн алям.
Ня йарашыр сяня, ей ягли сяфищ, диваня,
Наиби-шир шцжаятля эириб мейданя.
Бойнуни, башыны гийгажы тутуб ат чапасан,
Пиши-сярдардя сян рцтбейи-яла тапасан.
Йыхылыб, алями юз цстцня сян эцлдцрдин,
Дцшцбян йадына яввялки эцнцн билдирдин.
262
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
ПЕТЕРБУРГ
Худа йараданда гяму жящани,
Щамыдан хош нишан дцшдц Петербург.
Бир дя тяриф ейляйярляр Ираны,
Яэяр о бирдирся, бешди Петербург.
Петербург дедийин бир эцли-ряна,
Эюзялляри чохдур пяридян яла,
Тай олмаз она щеч Тещран, Бухара,
Дярйада алмастяк дашды Петербург.
Яэяр билмяк истясян о эювщяр каны,
Елм илян газанмыш бу ады, саны,
Ганвойдур орада дцнйанын ханы,1
Щамы вилайятдян башди Петербург.
Эюрцнмяйиб щяля беля бир шящяр,
Дцканлары вар тящярбятящяр,
Йоллар йуйулур сящярбясящяр,
Башдан баша ейля фяршди Петербург.
Тяриф етди Петербурьын шящрини,
Бир эюрейдим хубларынын бящрини,
Яэяр эюрсян эейимлярин тящрини,
Эюзялляри йашылбашды, Петербург.
Тясниф
ЭЯРАЙЛЫ
Бир баьда бцлбцл олмаса,
Эцлцн ня мигдары, дилбяр.
Дал эярдяня тюкцлмяся,
Телин ня мигдары, дилбяр.
Ялин йардан цзцлмяся,
Хумар эюзляр сцзцлмяся,
1
Кечянлярдя ханзадяляри Петербурга ганвой апарардылар.
263
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Аь бухаьа дцзцлмяся,
Халын ня мигдары, дилбяр.
Бир ашиг ки, аж олмаса,
Щцснцня мющтаж олмаса,
Бир эярдян ки, гужулмаса,
Белин ня мигдары, дилбяр.1
ТЯБРИЗИН
Эюр ня яжайиб эцли вар Тябризин,
Дил-дил ютян бцлбцли вар Тябризин,
Зяндя олан чох дили вар Тябризин,
Фитняси чохдур, фели вар Тябризин.
Тябриз юзц жяннятц ризван кими,
Адамлары щурийц гылман кими,
Мирзяляри диван едир хан кими,
Вясфя эялмяз вясфи-щали Тябризин.
Тябризя тай олса олур Исфащан,
Исфащана дейибля нисфи-жящан,
Эюз тикибдир Тябризя кцлли-аран,
Шамахытяк бол ели вар Тябризин.
Эялин эедяк хан баьына лаляйя,
Ханын гызы эятди бизи наляйя,
Гурбан олум онун кими баляйя,
Баьында щейва, щцлц вар Тябризин.
Лотулары тялим едяр гочлара,
Ушаглары дил юйрядир гушлара,
Пянжяряляр бахыр даьа, дашлара,
Шыршыр ахан чай, сели вар Тябризин.
1
Бу эярайлыны Гарабаьлы мяшщур ханяндя Мяшяди Иса тясниф
мягамында Ашгабадда охудуьуну мян шяхсян эюрмцшям. – Мцмтаз.
264
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Тябризин дюрд дювряси даь, мешяди,
Ичиндяки ханди, бяйди, пашяди,
Сяккиз мин мящля,1 дюрд мин2 кцчяди,
Эур базары, дцз йолу вар Тябризин.
Чайлары вар Кцр кими, Араз кими,
Тутилары, юрдяк илян, газ кими,
Рянэи йашыл, эярдяни шящбаз кими,
Гянд кимидир сюзц, дили Тябризин.
Пящляванлар кисвят3 эейир сахланыр,
Базарэанлар4 базарларда яэлянир,
Цч йцз алтмыш гятир бирдян йцклянир,
Щиндя, Румя эедир мали Тябризин.
Эюз тикибдир Тябризя русц фирянэ,
Чохлары чякмиш бура топу тцфянэ,
Ганлар ахыб чюлляр олуб рянэбярянэ,
Лаляли даьы, чюлц вар Тябризин.
ЭЯРАЙЛЫ
Бу бас дейил эятирибдир
Башыма йцз кяляк сяндян.
Истяр мяни айры салсын
Чярхи дюнмцш фяляк сяндян.
Ляблярин вардыр шякяри,
Теллярин мцшки-янбяри,
Сяня эялмяз щурц пяри,
Эюзял олмаз мяляк сяндян.
1
Нцсхя: мящялля.
Нцсхя: эушя.
3
Кисвят: палтар, либас, яба.
4
Базарэан: тажир, сювдаэяр, тижарят ящли.
2
265
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Гурбан олум о гамятя,
Бойун бянзяр гийамятя,
Дюнцбдцр баьи-жяннятя,
Бу хараба Кяляк1 сяндян.
ЭЯРАЙЛЫ
Кюнцл чох ащу зар етмя,
Йетирдин жаня сян мяни.
Йари эюр, арзуман эетмя,
Етмя диваня сян мяни.
Йетян мящвяшляря бахма,
Аби-ряван кими ахма,
Кябаб баьрым кюзя йахма,
Салма яфьаня сян мяни.
Ахар йашим эирибаня,
Тюкцлдц, долду цмманя,
Баьышла инди сцбщаня,
Шащи-мярданя сян мяни.
Ня эцндцр ешгя йанмазсан,
Жяфадан щеч усанмазсан,
Нясищятя инанмазсан,
Салырсан ганя сян мяни.
Гул ол, щяр чешми-хумаря,
Халы щиндц ситямкаря,
Дярдим артды варя-варя,
Йетир дярманя сян мяни.
СЕВМИШЯМ
1
Кяляк – кянд адыдыр.
266
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Яряш мцлкцнцн Муьан тайында,
Бир дилбяри-мящжямалы севмишям.
Ала эюзляриня майыл олмушам,
Цзцндяки хяттц халы севмишям.
Яйриликдя гашы охшар кяманя,
Киприкляри бянзяр тирц синаня,
Сяд паря жисмими ейлиб нишаня,
О жидали, о гцттали севмишям.
Гаралыгда бянзяр тцрряси шамя,
Кюнлцмцн гушуну салыбдыр дамя,
Мян дюндцм Бящрамя, о Эцляндамя,
О сябябдян бу ьязали севмишям.
Ляби мейэун, жямалыдыр мейханя,
Гаши йаьи, эюзляридир пейманя,
Бир ады мей, бирисидир мястаня,
Адындан олмушам щали, севмишям.
СЕВДИЭИМ
Гяриб йердя, йад еллярдя севдиэим,
Дидям ган йаш тюкяр, дилим дад ейляр.
Язял башдан эюз ачыбан эюрдцэцм,
Мяня сяндян гейри ким имдад ейляр.
Инжи дишляриня гурбан олдуьум,
Гялям гашларына щейран олдуьум,
Бир дил билмяз (?) олдуьум,
Мяни гямэин, юзэяляри шад ейляр.
Сящяр-сящяр киприкляри сан верир,
Мцддяи сюзц илян биздян йан верир,
267
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ашигин1 юлдцрмцш, йада жан верир,
Йахшы2 адын гоймыш, йаман ад ейляр.
Бу дцнйада дцз эюрмядик беш эцни,
Щямдямсиз адамын пуч олар эцни,
Кюнцл ня бяслядин фяна кюшкини,
Ону фяляк бир эцн бярбад ейляр.
АЛЛАЩ
Базара тюкцлдц пийала,
Касыблар дцшдц хяйала,
Щеч буьда тюкмядик чувала,
Зяманяни дюндяр, Аллащ,
Щажы ханы эюндяр, Аллащ.
Дарыны йапа билмирцк,
Буьданы тапа билмирцк,
Ажындан йата билмирцк,
Зяманяни дюндяр, Аллащ,
Щажы ханы эюндяр, Аллащ.
Ажхямира дюндц даша,
Сцфряляр баьланды баша,
Рящм етмяз гардаш гардаша,
Зяманяни дюндяр, Аллащ,
Щажы ханы эюндяр, Аллащ.
Салдат эялди йавуьа,
Шапкасы дюндц гуваьа,
Гызын бири бир товуьа,
Зяманяни дюндяр, Аллащ,
Щажы ханы эюндяр, Аллащ.
1
2
Ашыг Абдуллащ щалятиня ишарядир.
Йахшы Ашыгын мяшугясидир.
268
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Салдат дцшдц хяндяэя,
Кцммя1 дюндц дцнбяэя,
Гызын бири бир сянэякя,2
Зяманяни дюндяр, Аллащ,
Щажы ханы3 эюндяр, Аллащ.
НЯЗЯР ГЫЛ МЯНЯ
Йазмышам ей жан, нязяр гыл мяня,
Мян сяня гурбан, нязяр гыл мяня.
Йетди бизя, йяни сюзцн гардашым,
Мащи-мцняввярди цзцн гардашым,
Жавабында намя верин гардашым,
Йазмышам ей жан, нязяр гыл мяня,
Мян сяня гурбан, нязяр гыл мяня.
Эятди Сямяд бяй бизя ол намяни,
Тутдуг о дямдя яля биз хамяни,
Ятрля лябриз елядик дамяни,
Гыл цзя яфшан, нязяр гыл мяня,
Мян сяня гурбан, нязяр гыл мяня.
Шцкр щяггя тябиниз мювзун олуб,
Щалятиниз йяни диэярэцн олуб,
Сян дя эялиб мян тяки Мяжнун олуб,
Олма пяришан, нязяр гыл мяня,
Мян сяня гурбан, нязяр гыл мяня.
Сян эцля, мян гюнчяйя пабястяйям,
1
Салдатлара мяхсус биширилян гара галаж.
Сянэяк: Чынгыл дашынын цстиндя биширилян назик чюрякдир
ки, лавашдан бир гядяр галын, бойу ися бир аршиндян узун олур,
дуатяшиси чох лятиф олур.
3
Щажы хан шцжаятли вя ещсан сащиби бир шяхс имиш ки, чар
ордусу Тябризя щцжум едяндя орада дейилмиш.
2
269
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бейля сябябдянди ки, дилхястяйям,
Эащи пяракяндя, эящи дястяйям,
Эцш еля бир ан, нязяр гыл мяня,
Мян сяня гурбан, нязяр гыл мяня.
Варды бизим эцлшян ара садяляр,
Сярв кими гамяти азадяляр,
Ялдя сцращивц мейц бадяляр,
Жцмля гязялхан, нязяр гыл мяня,
Мян сяня гурбан, нязяр гыл мяня.
Битиб эцлцстаным ара лаляляр,
Цстцня шящд1 тюкцлцб ъаляляр,
Даирейи-чярхя салыб наляляр,
Лящчейи-мцрьан, нязяр гыл мяня,
Мян сяня гурбан, нязяр гыл мяня.
ЩЯЛАЛ ЕЙЛЯ
Эедяр олдыг дийарындан,
Щцммят ейля, щялал ейля.
Айрылдыг, назлу йар, сяндян,
Щцммят ейля, щялал ейля.
Баьлары сейр едяр олдуг,
Дярдя дярман едяр олдуг,
Йар салыбян эедяр олдуг,
Щцммят ейля, щялал ейля.
Гяриб йерлярдя галмышам,
Жан вериб, дярдин алмышам,
Бир зад галмайуб гойан цстиня,
Эюрян кясляр ган йаш тюкяр цстцмя.
1
Шящд – шещ, ъаля, шябням демякдир.
270
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йар цзцн бянзятдим айя,
Гярибляр уьрасун вайя,
Ял эютцр хейр-дуайя,
Щиммят ейля, щялал ейля.1
ЩАЙ ЮТДЦ
Дяхи чыхмыш эюзцм эюря,
Эялиб йар ютдц, щай ютдц.
Хябярдар олмадын, кюнлцм,
Вяфадар ютдц, щай ютдц.
Сянин гямзян хядянэиндян,
Эялян нав эялярик бир-бир,
Мцжярряд кечди кюксцмдян,
Ялямдар ютдц, щай ютдц.
Гязябнак синейи-чакя,
Чякибдир хянжярин кафир,
Эюрцн щай-щай ол ганлы,
Жяфакар ютдц, щай ютдц.
Эялир бир шюлейи-атяш,
Эюзц мястдир, юзц ясрцк,
Эял, ей жанын сатан ашиг,
Ки, базар ютдц, щай ютдц.
Ешит бу Вясмяти (?) пяндин,
Эюзяллик пайидар олмаз,
Мятаын эял фцрцш ейля,
Хяридар ютдц, щай ютдц.
ПУЛ
1
Ики сонунжу бейт бизжя башга шердян бурайа дцшмцшдцр. (Тяртибчиляр).
271
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йа ряб, ня шурдур ки, тутубдур жящаны пул,
Вурмыш бири-бириня зяминц зямани пул.
Чох тажир оьлу тажири щяммал ейляйиб,
Вермиш гапан дибиндя далина паланы пул.
Щям Бадкубя шящрини абад ейляйиб,
Бир нювилян ки, шярщя йетишмяз бяйани-пул.
Бир кярпичин гызыл ейляйибдир, бирин эцмцш,
Шяддаг гясриня ейляйиб ани сани пул.
Мяшщури-рузэар едибдир Няьийову,
Мяруфи-яср Щажы Щажыаьаны пул.
Эящ, бир зяман пяшшяни манянди-фил едяр,
Эящ, бир гарынжатяк ейляйяр яъдащаны пул.
Щяр йердя мцмсяк олса ону ахтарыб тапар,
Ейляр онун жибиндя, евиндя мяканы пул.
Бир жювщяри вериб Бакийя, нефт жювщяри,
Бяггаллары щесаб ейлямир милйаны-пул.
Чох ашкаря ейбляря пярдяляр чякиб,
Защир едибди бир пара сирри-нищаны пул.
Етди кяман кими ня гядяр сярвгамяти,
Дюндярди сярвя бир пара гядди-кяманы пул.
Йер ишлярин тамам гылыбдыр йаваш-йаваш
Истяр ки, асымана гойа нярдбаны пул.
Эащи ушаглыг ейбини билмярря мящв едиб,
Орталыьа чякибди филанц филаны пул.
Иранда бир эяда бяхчяни хан ейляйир,
Эащи едир ряиййятя мягбул ханы пул.
272
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
ЭЯЛИН
Булаг башында тярлантяк дурмуш,
Йолчуну йолдан ейляр бу эялин,
Галдыр йайлыьы бир цзцн эюрцм,
Йолчуну йолдан ейляр бу эялин.
Бунун ясли фириштя, йа пяридир,
Бир ащ чяксям даьы, дашы яридир,
Эюйдян енян бялкя эюйчяк щуридир,
Йолчуну йолдан ейляр бу эялин.
Додаьлары ширин едяр сющбяти,
Цзцн эюрмяк ики дцнйа ляззяти,
Суряти эюстярир баьи-жянняти,
Йолчуну йолдан ейляр бу эялин.
МАЙИЛЯМ МАЙИЛ
Яжайиб шящбазсан, яжяб сонасан,
О шахц балына майилям, майил.
Эюзялляр ичиндя щури, мяляксян,
Эцняш жямалына майилям, майил.
Яжяб назянинсян, яжяб дилбярсян,
Диши сядяф, додаьлары шяккярсян,
Сящярдян ачылмыш бир эцли-тярсян,
Яглц жямалына майилям, майил.
Яжайиб султансан, сащиб дюврансан,
Иззятдя, шяфгятдя шащи-жящансан,
Дцррц жяващирсян, эювщяря кансан,
Йагутц лялиня майилям, майил.
273
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Яжяб данышансан, ширин диллисян,
Яжяб сийащ телли, инжя беллисян,
Хублар арасында ады бяллисян,
Ширин мягалына майилям, майил.
БАЩАЛЫГ
Йаран, тутуб афагищамы ьям бащалыгдан,
Яфьаня эялиб мярдцми-алям бащалыгдан.
Щифз ейляйя халиг бизи бундан бетяриндян,
Йалвармайа, намящрямя мящрям бащалыгдан.
Бир ейля жяванмярд щаны, сащиби-дювлят,
Гойсун фцгяра зяхминя мярщям бащалыгдан.
Чох кимсяня хар олду эедиб иззяти ялдян,
Чох кимся олуб хейл мцкяррям бащалыгдан.
Йа ряб, ня бяладыр бу тутуб хялги сярасяр,
Йох ейлямяйян шиквя бир адям бащалыгдан.
Щяр кимсянянин вардыр яэяр дювлятц малы,
Олмыш оларын хатири хцррям бащалыгдан.
Бир тякйяйя тякйя елямишдир нечя йцз шяхс,
Олмуб оларын щаляти дярщям бащалыгдан.
Бу ясрдя йа ряб, щаны Мян ибн Сцлейман,
Бязл ейляйя маняндяйи-Щатям бащалыгдан.
Йа ряб, сян юзцн эюрмя рява накясц дуня,
Та инки, ола эярдянимиз хям бащалыгдан.
Йалвартма бизи бир пара намярд ляимя,
Етмя бизя дярдц гями товям бащалыгдан.
274
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Гыймаз веря бир лоьмя зяифц фцгярайя,
Ейляр гарыны кюксцня мцдьям бащалыгдан.
Ящли-фцгяранын бахыб ящвалына аьлар,
Бялкя баш ачыб Исавц Мярйям бащалыгдан.
Бир илди ки, тядрижля бу пайяйя йетмиш,
Аллащ били артыгды мягяддям бащалыгдан.
Билмям ня зяман каря эялир дювлятц немят,
Бичаря олуб бир паря адям, бащалыгдан.
Ямма елярям бир пара ювзая тамаша,
Тапмыш щяря юз няфсиня бир чям, бащалыгдан.
Гянд мцфтя, дцйц, йаьц гойун, чайц гогалы,
Эюстярмиш юзцн щяр бири Щатям, бащалыгдан.
Биржя мяни-бичаряйя ялщяг дейя биллям,
Хош кечмяди бу мащи-мящяррям бащалыгдан.
ЭЮРМЯЗМИ
Бу нежя зцлмдцр мяня ейлярсян,
Адям мяэяр щеч инсафя эялмязми.
Бир эцн эюрярсян ки, валлащ юлмишям,
Бу гядяр гям чякян ахыр юлмязми?
Эюзялляр адятдир нязакят сатар,
Йеня хяйалыны хяйаля гатар,
Мяшуг олан мяэяр башын дик тутар,
Ашигиня дюнцб щеч яэилмязми?
Хубларын бязиси нежя зад олур,
Йарын гямэин гойар, юзц шад олур,
Бир севэи ки, севэисиндян йад олур,
Мяэяр онун йахшылыьын билмязми?
Жювщяри пак олан галмаз жявандан,
275
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Салмаз юзцн щярэиз шювкятдян, шандан,
Кирпик охун ейля кечирдяр жандян,
Ашигинин вурылдуьун эюрмязми?
ВАР МЯНИМ
Тябиб эялди, мяни эюрди, аьлады,
Инди билдим йаман дярдим вар мяним.
Нясиб олса чаря олар дярдимя,
Яшки-алям, руйи-зярдим вар мяним.
Инанмайын яглин шешц пянжиня,
Мяни салды гям эянжинин рянжиня,
Кустах олуб ял узатдым эянжиня,
Хястя дцшдцм, йаман нярдим вар мяним.
ЩЯЖВ
Эавя пишя, киши, ей мярдяк1 Аьащясяна,
Чох тявазю ейлядин билмядик ахыр ща сяна.
Цряйи ащян оланлар эедиб ащянэяр олур,
Еля иш тутма киши ким, щамы сяндян кцсяна.
Биз дедик дящря иля машавц ярсини гайыр,
Бизи гямдян гутарыб бойнумуза сал рясяна.2
Дящрянин аьзы сыныб эялмяди ярсин, машя,
Икиси варди мяним ял яйаьыми кясяна.
1
2
Мярдяк: кишижыьаз.
Рясян: ип.
276
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
ЙАНЫР МЯН
Жошду дяли кюнцл, жошду,
Жушум щяддян ашды, дашды.
Дырнагдан ашыьа дцшдц
Йаныр мян, Ясли, йаныр мян.1
Ужа даьдан ендик дцзя,
Сцрмя чякмиш ала эюзя,
Одлу эюндяр данды дцзя (?)
Йаныр мян, Ясли, йаныр мян.
Йалварырам ол халигя,
Эял баш гошма набалиья,
Од эялибдир орталыья,
Йаныр мян, Ясли, йаныр мян.
Баьда битмяз ал эцллярин,
Лаля олуб бцлбцллярин,
Сян йандырма аь яллярин,
Йаныр мян, Ясли, йаныр мян.
Мян йаныр мян, Ясли бахар,
Жиэярин одлара йахар,
Ешг оду тяпямдян чыхар,
Йаныр мян, Ясли, йаныр мян.
БАЩАЛЫГ
Салды щейщат, жящан мцлкцня шющрят бащалыг,
Бир пара хялгя верир хейли язиййят бащалыг.
Бавцжуди бу ки, щяр ьялля фираван эюрцнцр,
Ун, дцэилян долуб амбариля дцккан эюрцнцр,
1
Йанарам Ясли, мян йанарам демякдир.
277
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Деэц мцшкил бу ишин чаряси асан эюрцнцр,
Салыб орталыьа хялг етдийи дящшят бащалыг.
Дювлят ящли юзцня жям гылыб ращи-мааш,
Тюкцлцб касиби-бичарялярин башиня даш,
Эюр чюряк тапса нящар вахты йейир, ахшама аш1
Фцгярайя эцнц-эцндян верц зиллят бащалыг.
Назил олмубду щяля юлкямизя дярдц бяла,
Вай о эцндян ки, бяла йер цзцня назил ола,
Эюстяря цз бу зяман ящли цчцн гящтц ьяла,
Пянащ Аллаща, яэяр ейляся шиддят бащалыг.
Сцбщдян шамя кими ейляся щяр кяс щярякя,
Ня гядяр ким газана олмайажагдыр бярякя,
Бу бящалыг салан яшхас эедярляр дярякя,
Олажаглар щамы мцстожиби-лянят бащалыг.
Эцндя мин йцк дцэц вя ун эялян тяк гапана,
Щязарати-дцэичиляр салы гапан-гапана,
Бир дейян йох жиловун чяк эялян атын чапана,
Гоймуйун бюйля йол илдя гала, бидя бащалыг.
Билмяйир чох гожалар ким, нядцр адаби-нямаз,
Таныйыр жцмля жяванлар нядц тянбурякц саз,
Тоху алудейи-цсйан, ажы чун пусти-нийаз,
Тапылыр чох беля яййамда никбят, бащалыг.
Нечяси бадяхорц тирйакивц бянэи олуб,
Нечяси мцтрибц тянбцрзянц чянэи олуб,
Гялянин ящлляринин чоху щямрянэи олуб,
Халг арасына салыбдыр беля миллят, бащалыг.
Дювлят ящли эирявя вягтиди дювлят газаныр,
Молла бичаря зикут (зякат) истяся тющмят газаныр,
1
Аш – бурада шорба мянасындадыр.
278
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Щяря бир молла тутур, хасся ки, рцшвят газаныр,
Касыбын башына салды дашы хялвят, бащалыг.
САБАЩ
Сцбщ тцлу ейляр, чыхмаз афтаб,
Нядяндир ачылмаз бу гара сабащ.
Ешидсян сюзцмц важибцл-ярзям,
Дейярям дярдими мян йара сабащ.
Щиндин хяражиня вермяням сяни,
Мяжнунтяк салыбсан чюлляря мяни,
Шейх-Сянан кими аллам ярмяни,
Сяждя гыллам бястя зцннара сабащ.
Зякяриййа кими юмрцмя чякибсян мишар,
Ишим аьламагдыр, пешям ащу зар,
Эизлин сиррим хялгя олуб ашкар,
Мянсуртяк чякярляр бир дара сабащ.
ГЫЗ СЯНИН
Эюрдцм баь ичиндя пцнщан эязирсян,
Нежя олуб бяс йолдашын, гыз, сянин.
Эюрэяж ашигинин жанын цзцрсян,
Гялямтяк чякилмиш гашын, гыз, сянин.
Сян ки, мяним олдун, тутарам тойун,
Хублыьа йарашыр овладын, сойун,
Мямян яйан олду, узанды бойун,
Эяряк он беш ола йашын, гыз, сянин.
Бу эедян зимистан, эюрцнян йаздыр,
Дястимдя тутмушам хуб дюлбаздыр (?),1
1
Дюлбаз: дюл – баз дюлц, гызыл гуш дюлц, ат дюлц, гойун дюлц.
279
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эюрян дейяр Сямяргянди каьаздыр,
Савалан гарыдыр дюшцн, гыз, сянин.
Щюкм ейляди Бяйим паша,
Кцлли-цнаси-фярраша,
Сиз базары басын даша,
Мян кяфяни эейим, эялим.
Цмми чопур, цмщаны,
Башларынын ахыр ганы,
Бяс буларын яри щаны,
Мян Шяряфя дяйим эялим.1
ЕЛ ВЯ КЯНДЛЯР ЖЯДВЯЛИ
Ел шаирляри китабында гейд едилян еллярин, кяндлярин мювщум
олмайыб вя бу щалда беля мювжуд олдугларыны айдынлатмаг
цчцн бу жядвяли дя ялавя етдик.
Ясбярли:
– Сяраб иля Эярмруд арасында йашайан
мяшщур бир тцрк елинин адыдыр.
Яряш:
– Аьдаш иля Шяки арасында яски вя тарихи бир
гясябя олуб бу щалда Шяки гязасына
табедир.
Яфшар:
– Ювшар, Ювшяр вя Яфшар. Щяр цчи дя бир
тцрк елинин адыдыр. Мяшщур Надир шащ Яфшар
вя «Мяжмяцл-хявас» мцяллифи Садиг бяй
Яфшар да бу елдян йетишмишдир. Бу ел
1
Кечмишлярдя чюрякчиляр, баггаллар бящалыг салыб малын,
чюряэин гиймятини артырарлармыш. О зяман арвадлар да бир
тяшкилат дцзялдиб вя юзляриня арвадлардан паша тяйин
едярлярмиш. Нящайят онун тящти-командасында яввял базары даша
басыб дава саларлармыш. Ахырда давада иштирак едян гадынларын
ярляри эялиб даваны бюйцдяряк гиймятляри ендитдирярлярмиш. Бу
ики парча о нюгтяляри айдынлашдырмаьа кифайятдир. – Мцмтаз.
280
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Илису:
Байат:
Бычагги:
Падар:
Тикмядаш:
Жаэирли:
Жалут:
Хяйах:
Дашбулах:
Дирили:
Зяэям:
Азярбайжанын бир чох нюгтяляриндя, о
жцмлядян Сулдус, Уруми вя Гарабаь
вилайятляриндя отураг етмишдир.
– Беш йцз евли, тябиятля зянэин абу
щявасиля мяруф бир кянддир ки, бир ады да
Илыьсудыр, бу кянд Закатала гязасынын
биринжи кяндляриндян щесаб олунур.
– Байат щаггында мцфяссял мялумат
алмаг цчцн Ашыг Абдулла адына
гараладыьым китабчамыза (Азярбайжан
ядябиййаты, сай 13) мцражият буйурула.
Фцзули, Бяйат Аббас дяхи бу елдяндир.
– Аьдаш гязасына табе Кюрпц кяндинин
йанында ваге бир кянддир вя бу эцн дя
мювжуддур.
– Йцз ялли евдян ибарят бир кянд олараг
Шяки гязасында вагедир. Падарлы Абдулла
яфянди бурадандыр. Башга гязалардакы
Падар кяндляри иля буну гарышдырмамалы.
– Зянжан йахынлыьында Гарачямян кянди
иля Щажыаьа кяндинин арасындадыр. Хястя
Гасымын анадан олан йеридир.
– Шяки гязасында йцз ялли евли бир кянддир.
Зябанзяди Жяйирлидир.
– Йцз ялли евли бир кянд олуб Шяки гязасындадыр.
–
Дярбянд
гязасынын
мяруф
кяндляриндяндир. Ябди шаир бу кянддян
йетишмишдир.
– Шяки гязасында ваге бир кянддир. Ашиг
Дони бурадан йетишмишдир.
– Иран Азярбайжанынын Гаражадаь
гязасында бир кянддир. Дирили Гурбан
бурадандыр.
– Зябанзяди «Зяэян» олан бу кянд
Закатала гязасында ваге йцз евли бир
кянддир.
Зяэямли
Аббас
бурада
281
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Шащпалут:
Шягаг:
Сабунчи:
Салащлы:
Гарагуванг:
Кярар:
Эюйняк:
Эялибяр:
Ляк:
йетишмишдир. Эянжя Зяэями иля гарышдырылмамалыдыр. Ещтимал ки, бу йерлярдя
зяэ мядянляри вардыр вя о мцнасибят иля
Зяэям адланылмышдыр.
– Шяки гязасында абад бир кянддир.
– Мараьа йахынлыьында мяшщур бир елдир ки,
Мещди мяй Шягаги орада доьулмушдур.
– Сабунчи Закатала кяндляриндян биридир.
Сабунчи гызы бурада доьулмушдур.
– Бу ад иля Газах гязасында цч мямур
кянд вардыр. Тяфсилат цчцн Азярбайжан
ядябиййаты, сай 2-йя мцражият буйурула.
– Ещтимал ки, Эцржцстан иля Закатала
гязасы арасында ваге бир кянддир. Бунун
барясиндя сящищ мялуматым йохдур.
– Ялли-алтмыш евдян ибарят олан бу кянд
Кцрдямир иля Сыьырлы кяндинин арасында ваге
бир кянддир. Молла Ясядулла Фаиг бурада
доьулмушдур. Ширванлы кими мяшщур
олдуьу цчцн ширванлыдыр дейя гейд
етмишям.
– Кюйняк икидир. Баш Эюйняк вя Ашаьы
Эюйняк. Баш Эюйняк тягрибян доггуз
йцз, ашаьы кюйняк ися цч йцз евдян
ибарятдир. Щяр ики кянд Шяки гязасында
ваге олуб мящсуллары иля мяруф вя
мяшщурдурлар. Вяжщи тясмийяляри ися йаныг
демякдир. Эюйди, эюймяк, эюйдирмяк,
цряйимин башы эюйняди.
– Ещтимал ки, Гаражадаь кяндляриндяндир.
Бу кянд барясиндя артыг мялуматым
йохдур.
– Аьдаш гязасында яски бир гясябя иди.
Бу эцн беля Йухары вя Ашаьы ады иля йеня
бу гязада ики бюйцк кянд мювжуддур.
Гасир бу гясябядя доьулмушдур. Ширванлы
дейя шющрятлянмишдир.
282
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Маралйан
Мялик Баллылы:
Мцскцр:
Щидяж:
Щидяжи:
Вархийан:
Вардан:
Вянянд:
– Жябраил гязасында ики йцз евли бир
кянддир.
Шаиря
Ашыг
Пяри
орада
доьулмушдур.
– Аьдаш гязасында бир кянддир. Шаир
Мяликбаллы
Гурбан
бу
кянддяндир.
Мяликбаллы, Мяликбаллылынын мцхяффяфидир,
эюдялмишидир.
– Эюйчай гязасында (Ужар) дюшлиэясинин
йахынлыьында ваге бир кянддир.
– Зянжан шящяринин адлы-санлы кяндляриндяндир.
Молла
Мящяммяд
бурада
доьулмушдур.
– Щидяжли демякдир, сондакы «йа» «йайинисби»дир. Ширвани, Гарабаьи кими.
– Закатала гязасында бир кянддир. Ел шаири
Мящяммяд бу кянддяндир.
– Бу кянд Шяки гязасында ваге олуб бязи
шаирляримизин мясгят-цл рясидир.
– Ордубад кяндляриндяндир.
283
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
ЫЫ ЖИЛД
БИР НЕЧЯ СЮЗ
284
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Азярбайжан ядябиййаты йаваш-йаваш йыпранмыш вя даьыныг
бир щалдан гуртарыб диндарларын сюйлядийи кими, «бяс бяд ял
моут» щалыны йашайыр, дейился чох йарашыр. Индилик системсиз олса
да, материалист бахыш иля олмайыб тематик дя олса да йеня
Азярбайжан шаирляринин, ядябиййатынын йаздыглары тоз-торпаглар
арасында чцрцмяйир; айры-айры шяхслярин йа щафизясиндя вя
йахуд тахчасында кифляниб галмайыр, бялкя эениш тябягялярин
эюзц габаьына чыхарылыр, гцввятли вя гцввятсиз, сялис вя
сялигясиз йазычылар танылыр вя нящайят бу эцня гядяр дилляр
язбяри вя щамынын язизи олмушларын кимлярдян юйцд вя юрняк
алдыьы да арды сырасыйла айдынлашыр.
Лакин бунларын щамысы Азярбайжан тарихи ядябиййатынын
юзцлц, бцнювря дашы дейилдир. Айры-айры азман вя санлы шаирляр
цзяриндя сайсыз гядяр адсыз, бялирсиз елчи шаирлярин юксцз,
йийясиз «коллектив» парчаларын, йяни халг аьыз ядябиййатынын
тясири олдуьу щяр кяся мялумдур. Яввялжя аилясинин, дайа вя
лялялярин, аркадаш вя гонаг эялянлярин аьзындан ешидилян
маниляр, байатылар, гошмалар, дастанлар, наьыллар ясрляр бойу иля
Азярбайжан эянжлярини бяслямиш вя эяряк эениш явам
тябяэяляри ичиндя мяшщур вя эярякся йазылы ядябиййат аляминдя
танынмыш сималар йаратмышдыр. Она эюрядир ки, Азярбайжан
ядябиййат тарихи йазыларкян ян яввял Азярбайжан яски
ядябиййатиля аьыз ядябиййатынын баьларыны булмаг вя сонра елчи
шаирляр иля яски ядябиййатын бир-бириня эюстярдийи тясири тясбит
етмяк вя нящайят ел ядябиййаты иля хявас ядябиййатын айрыжыны
танымаг эярякдир. Эюстярдийимиз бу цч нюгтяйя аид олан
материаллар яввялжя Кючярлинин топладыьы иля башладыса, инди арды
кясилмядян айры шяхслярин йарадыжылыьы щюрмятляря, инайятляря
мязщяр олмагла бярабяр адсыз, сансыз шаирляр дя ярзи-вцжуд
етмяйя башламышлардыр. Бу жящятдян щяр мярщялядян топланан
вя тяб цчцн эюндярилян ядяби вя бязян олдугжа бядии вя дилбяр
шерлярин щанкы мцщитдя, щанкы ясрдя, щанки тясирляр алтында
йазылдыьы охужу цчцн мцбщям галмасы тяяссцф едиляжяк бир щал
олса да, дяниз дибиндян инжи даняляр тонларжасына бунлары
арамаг вя булмаг лазымдыр.
Доьрудур, бунларын бязиси дедикжя гядимли вя ясрляр
эюрмцш олдугларыны ичяриляриндяки яски сюзлярля эюстярмиш
285
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
олсалар да, йеня щаралардан сцзцлцб эялдиклярини анламаг сон
дяряжя эцж олур. Бунларын зяманыны билмяк иля кимин кимя даща
чох тясир етмиш олдуьу да щягигят олажаг вя ядябиййат
тарихчиляри цчцн дя нятижя чыхармаг бир аз голайлашмыш
олажагдыр.
Бу эцн эюбяляк кими битмяк вя йетишмякдя олан аьыз
ядябиййатынын тутдуьу йол эетдикжя эенишлядийи вя бу материалын
топланмасы даща системли вя коллектив бир шякил алдыьы щалда,
Салман Мцмтазын 17-жи сайына гядям басан материаллары
тамамиля башга бир ачыглыьы долдурмагла бюйцк хидмят
сайылмалыдыр. Лакин топладыьы материалларда мцяййян бир силсиля,
бялли бир гаидя эюзлямядийи вя елмин тяляб етдийи заман вя
мякан иля тяржцмя щаллары вермиш олмадыьы жящятдян бу
хидмяти олдугжа нюгсанлы бурахыр. Бурасыны гейд етмякля
бярабяр ону да унутмайаг ки, бу эцн топланмайан бу
парчалар бир ил сонра хатырлардан силиняжяк, изсиз, нишансыз бир
сурятдя йох олуб эедяжякди. Демяк, Салман Мцмтазын
топладыьы бу парчалар дювлят няшриййаты тяряфиндян тяб едилиб
цмумин гаршысына эялмякля щяр бир охужудан вязифя тяляб едир.
О вязифя нядир? Охунулан щяр бир парча щаггында ким ня
билирся мятбуат васитясиля елан етмяли. Бу парчалар кимя нязиря
олдуьу вя кимин бу парчалара нязиря йазмыш олдуьу вя йахуд
бунлардан хябяри беля олмадан даща сайыглы, даща дяйярли
мянзум вя йахуд мянсур шерлярин бир йердя унудулдуьуну да
гязетя вя ъурналларымыз сцтунлары иля эяляжяк цчцн бир из
бурахмалы.
Затян нязирячилик юзц Шярг ядябиййатларында узун вя
йолухма бир азардыр. Бу нязирячилярин мцсбят тяряфляри олубса
да, бязян нязиря иля шериййятя гядям гоймуш бириси
мцряббисиндян дя йцксяк бир фясащят вя бялаьят эюстярмиш
олубса да, чох аз… Яксяриййятля бу нязирячиляр юляня гядяр
юзэянин кюлэяси мисалында олуб галмышлар.
Жанлылыг ясяри беля эюстярмякдян ажиз олмышлардыр.
Тягдим едилян китабын ичярисиндя бюйля нязиряляря тясадцф
едиляжякдир. Мцхтялиф гафийядя, ейни рядифдя Шякили Молла Гасым
Закир, Салещ Ширвани вя Мцжрим Кярим Варданлы тяряфиндян
йазылмыш парчалар эюряжяксиниз.
286
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ширванлы Салещ мцхяммяс шяклиндя:
Мин шащинц шящбаз ола, кюнлцм сяни истяр,
Мин даиря, мин саз ола, кюнлцм сяни истяр,
Мин мцтриби-дямсаз ола, кюнлцм сяни истяр,
Мин шяхси-хошаваз ола, кюнлцм сяни истяр,
Мин щямдямц щямраз ола, кюнлцм сяни истяр.
Шякили Молла Гасым Закир, мясняви шяклиндя:
Йцз кяз мяня жанан ола, кюнлцм сяни истяр,
Йцз афяти-дювран ола, кюнлцм сяни истяр,
Йцз эярдяни шимшад ола, йцз гамяти яряр,
Йцз сярви-хураман ола, кюнлцм сяни истяр вя илахыр.
Варданлы Мцжрим Кярим:
1) Мцхяммяс:
Йцз шухи-диларам ола, кюнлцм сяни истяр,
Йцз симц зяряндам ола, кюнлцм сяни истяр,
Йцз бязми-мейц жам ола, кюнлцм сяни истяр,
Йцз эяр бцти-ходкам ола, кюнлцм сяни истяр,
Йцз мяжлиси-байрам ола, кюнлцм сяни истяр.
2) Мцхяммяс:
Йцз мащи-мцняввяр ола, кюнлцм сяни истяр,
Йцз шямси-мцдяввяр ола, кюнлцм сяни истяр,
Йцз сярвц сянубяр ола, кюнлцм сяни истяр,
Йцз сагийи-кювсяр ола, кюнлцм сяни истяр,
Йцз гамяти-яряр ола, кюнлцм сяни истяр вя илахыр.
Ня гядяр тарихляри бялли олмаса да, бунлар бир ясрин вя
йахуд бири-бириня чох йахын бир заманын адамлары олдуьу
анлашылыр. Вя гяриня иля Варданлы Мцжрцмцн башга шаирляря
нязиря дедийи айдын олмагла бязян гиймятли сянят эюстярдийи дя
бяллидир. Бунлардан ялавя мцяййян мювзуда, бир шер йазанын
гаршысына ондан даща гцввятли бир нцмуня чыхармаг
тяшяббцсляри дя вармыш. Айры-айры шерлярдя щямдц суряни
эятирмяк, ялифбаны дцз вя йа тярсиня олараг нязмя чякмяк
дяхи бу мясялдяндир. Щятта хялг ичярисиндя эязмякдя олан,
287
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
лакин ян чоху яски цсулда охуйан мяктяблиляр арасында мяшщур
олан узун дярйа вязниндяки бу: «Ялиф, бей, тей – терен; сей –
соьан, жим – жиэяр, ще – щамама эедяндя, хей – хялятин
эейяндя, дал, зал – бирсини бал, мян йейям, сян йалвар»
парчасы да, йанылмасаг, щямин бунларын даща сянятсиз, даща
ибтидаи бир шякли олса эяряк. Ел шаирляри материаллары арасында
эюзя чарпан шерлярдя бюйля ялифба садаламаг иши бязян аз, бязян дя чох сянятля эюрцлмцшдцр. Бязи шаирлярин цслуб вя
дилляриндяки йахынлыг онларын щямяср олдуьуну эюстярир
демишдик. Падарлы Абдуллащын1 «щяжви-мялищиня» диггят едился,
Мяликбаллы
Гурбанын
щяжв
сащибинин
вя
бир
чох
танымадыьымызларын бир ясрин шаирляри олдуьу апачыг билиняжякдир.
Шаир бунлары щяжв ется дя, щяр биринин адыны вя йерини
эюстярмякля беля жилдли ясярлярдян даща фясищ бир сурятдя чаш
галмыш охуйужу цчцн бир фянар йахмыш кими олмушдур.
Бюйля щяжвляр биздя даща дяйярли сайылмалыдыр. Чцнки
гярами вя гязял рущунда йазылан мянзумяляр яксяриййятля
гаилинин субйектив щалындан вя йахуд тясвир едилмякдя олан бир
сонанын мяржан додаьындан, алма йанаьындан бящс едир.
Лакин щеч бир ижтимаи вя обйектив бир шей мейданя гоймаз,
щяжв вя щязл рущлу яшара эялдикдя йа шаирляр бири-бирини щяжв
етдийиня вя йа зяманясинин мцщим вя танылан бир симасыны
тясвир едярдиляр. Бу тясвирдя ися мцщитин бцтцн чамурлары вя
писликляри ортайа сцрцлмцш олажагды. Мясялян, Мирзя Адыэюзял
бяй цчцн йазылан щяжвдя:
Сидги-лафын ня рявадыр сяня вурмаг, залим,
Сян тяк адамда эюрян вармы сядагят, Мирзя!
Хейр иля шярдя бу шярт иля тутмян адыны,
Гойасан эяр отурам евдя фярагят Мирзя!
Тапажаг щяжж сявабыны йягин шол кясляр,
Эцнящ2 олмаз едяляр сизя ищанят Мирзя!
Вя йахуд Щажынын щяжвиндя:
1
2
Ел шаирляри, биринжи жилдя, 44-232-дя бах.
Эунащ.
288
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Гайытдын Кябядян, Щажы, унутдун дин, иманы…
Вериб рцшвят алырсан щяр зяман бир тазя фярманы,
Щямишя карбарын шейтянятдир хялг арасында…
Дяниликдя нязирин йох, тямядя яшяс сани…
Барама щаггында йазылан щязл дяхи бунлардан гат-гат
йцксяк вя дяриндир. Бурада шаир базар ящлинин ейбини тамамиля
ачыб, сонунда дейир:
Баьышлайын мяни, ей ящли-базар,
Щярчянд вердим гялбинизя азар,
Йалгыз мян дейилям бу ишя вадар,
Шаирляр жцмляси ейб ачан олду.
Вя йахуд сон дяряжя мцасир бир молла гялями иля йазылмыш
вя заманын бцтцн моллаларынын фисгц фцжур иля йашадыглары ян
йава вя рязиланя бир щяйат сцрдцклярини габарыг бир сурятдя эюз
габаьына гойан шерляр (сухталар) щяп бу гябилдяндир. Йалныз
бойля йазыларын бу эцня гядяр яжайиб бир щалда йашадыьына мат
галмалыдыр.
Ижтимаи ящямиййяти олан шерляр «Ел шаирляри»нин бу жилдиндя
яввялкиндян даща чохдур. Бу жящятдян бурада цч груп
мювзулар эюрцляжякдир. Онлардан бири мямлякятдяки щяржц
мяржлийи, диван ящлинин рцшвятхорлуьуну, ел ичиндя пис адамлар
олдуьуну, бяй иля сейидин ялагясини, усталарын йаланчылыьыны,
мцштярини алдатмасыны, гара пулун ящямиййяти:
Ня гядяр чай иля, гянд иля долуйди евимиз,
Щяр ики эцндя долурду евя мещман, гара пул.
Султанлар вя ханларын щагсызлыьыны, цсярафи моллаларын
йаланчы вя щийляэярлийи:
Гяряз лоту сащиби-яммамядир,
Мящасини-сяфид сийящнамядир,
Щягги батил етмякдя ялламядир,
289
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ня шурц, ня говьа, ня щянэамядир,
Салыб мцлки-ираня …
тясвир едир.
Икинжи груп: ижтимаи щяйатда эюрцлян дяйишиклийи, бунларда
халг кцтлясиндя вцжудя эялян тябягяляшмяляри ирайя едир.
Бунлардан биринжи нцмуня олмаг цчцн ян дяэярли парчаны
алмаг эярякдир.
Фягир касыб олду, яйалдан хяжил,
Щяр нямяня диндирирсян пят гяпик.
Касыб эюрцб дейир: амандыр, аман,
Ишляр олуб бундан бятяр чох эцман.
Дцканларда тарчих олуб бадымжан,
Диндирирсян бирин дейир пят гяпик…
Бурада бащалыгдан щязяр иля бцтцн баггал, гяссаб,
чюрякчи кими хырда буръуа тябягяляриндяки тямядян, йохсул
ганын совуран щюрцмчяклярдян шикайят едир. Шаир бяйлярин
ряиййят цзяриндяки аьалыьыны ачыгдан ачыьа эюрцр.
Ряиййятя минибди бяйзадяляр,
Лянят эялсин варлыларын жяминя.
Башга нцмунядя бир чох шаирлярин гяляминдя жанланмыш
самаварын вя чай дястэащы иля гяндин мядщидир. Бурада да бир
тяряфдян халгын ичярисиндя эюрцнмямиш самаварын илк дяфя
нцмайан олмасы ня гядяр гяриб бир щадися олдуьу эюрцлцр.
Гяндин яввялжя мурдар сайылмасы, кишмиш вя набатла чай
ичилмяси вя нящайят моллаларын да гянди пак билмяси:
Инди ки, пак билиб гянди жянаб гази,
Гойма щярэиз самаварын кясиля сузу годази.
Мал-ямлаки сатыб верди щамы гянд иля чайя,
Чайа тирйакы олуб галмады щеч сябрц гярари.
290
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бурадан мялум олур. Симавардан яввял гара (чуьун)
афтабада чайлыг су щазырлайан йохсул вя чайдандан ичян
ортабаб дястя-дястя симавар тямашасына гонум-гоншудан
эялдикляри вя щяр эялянин юнцня бир стякан чай гоймаг тяарцф
олмасы беля мядщиййяляря баис олмушдур. Симавар чыхдыгдан
сонра бир чохларынын ня «гара афтаба»йа, ня дя чайдана
ряьбятляри олмадыьы ачыгдан-ачыьа эюрцнцр. Щятта бириси чайы
ичмяйин йолуну эюстярмякля бярабяр самавар щаггында:
«сяня чайдан бярабяр дейил, ей али-жянаб»
– дейир. Икинжиси ися бящри-тявил вязниндя чайы вясф етмякля
бярабяр ашаьыдакы сюзляр иля:
«Вяли начарам юзцм, пул йох алам биржя сямавяр, цряэим
чох яжяб истяр ала евимизя зивяр, инди гара афтабада
гайнадырам су, ичярям чайымы бяд бу…» – йохсул олдуьуну
анладыр.
Цчцнжц нцмуня, лампанын нцмайан олмасы иля хялг
ичиндяки щаляти-рущиййялярдя бирузя эялян тябяддцлатдыр. Вахтиля
су иля долу тешт вя йа ляэян ичярисиндя пий йандыран вя буна да
«пийсцз», йахуд, (садяжя «пийсу») адыны верян вя бундан
сонра чыраь йандырмагла щис вя дуда ичярисиндя боьулан
жямаят илк дяфядя лампаны эюрдцйц цчцн буна гаршы бющт вя
щейрят эюстярмишди.
Она эюрядир ки, бу шерляр арасында «чайнамя», «Симавар
эяряк», гящвянин тярифи, чай иля гящвянин мцгаисяси кими
парчалара тясадцф едиляжякдир. Бунларын щяр бириндяки
мцщяссянаты айрыжа гейд етмяк эярякдир.
Цмумиййятля, халг ичиндяки шаирляр яксяриййятля юз
мцщитиндян, вязиййятиндян, щаляти-рущиййясиндян, тябягяляр
арасындакы ялагялярдян бящс етмякля бу гисим ябядиййаты,
классик ядябиййатдан бцсбцтцн айры бир жыьыра эютцрмцш олур.
«Щяр кяси мамур едир бир хидмятин янжамына,
Талиби-рцшвят олуб щям рцшвяти ейляр шцар.
Ат алыр, жамыш алыр, щям мал алыр, щям пул алыр,
Арпа да версян алыр, гайтармайыб дейир: бяри вер!..»
291
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йахуд:
Вары олан шяхс цчцн,
Гыш эцнц чун йай олур.
Йохсул олан адямя,
Ейляйяр азар гыш…
Ат иши мцшкцлди чох,
Йохсул олан нейлясин?
Щалятц ятвар гыш.
Йахуд:
Йохсуллуг йаман гайдадыр,
Дцнйа ляззяти байдадыр.
Дедиляр: щорра файдадыр,
Дярйа кими булан гарным.
Йахуд:
Титрятмя вя гыздырма, иситмя-цчц щямращ,
Бунлар цзцн щеч кафиря эюстярмясин, Аллащ.
Бир кяря эюрян кимсяня саь жана чякяр ащ,
Ажиз галы, жандан бил олур ахири икращ вя илах.
Бунларын щеч бири классик ядябиййатда эюрцлмяз. Ня
йохсулун ащу зары, ня жямаятя мцсяллят олмуш чиновниклярин
алчаг тябияти, ня дя Азярбайжан халгынын гырылмасына, мящвиня
сябяб олан иситмя кими хястяликляр щаггында… классик
ядябиййат бир кялмя дя олса беля сямими бир дил иля йазмаьа
жясарят едя билмяз. Бу жящятдян ел шаирляринин ясярляри
ядябиййатымыза йени жан вермиш олажагдыр.
Щ.Зейналлы
292
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
БОЗ АЛАША
Ата
Оьул1 сяна дедим ата эет ата,
Ня сянтяк оьул ола, ня мянтяк ата,
Гапасан газманы, вурасан йата,
Аласан ганыны боз алашанын.2
Оьул
Далсына чатмышдым бир батман дузи,
Ахыбян эюзляри, титряди дизи,
Ажи кюрписиндя йыхылыб юзи,
Ганлыси мян олдум боз алашанын.
Ана
Базардан алмышдым бир батман ипяк,
Габаьына тюкдцм саманла кяпяк,
Ай ахмаг, гырышмал, аь саггал кюпяк,
Ганлысы сян олдун боз алашанын.
Алаэюзлц3
БУ ЛЕЙЛИ, ЛЕЙЛИ
Ай аьалар, мян бу дярдя дцшмяздим,
Мяни дярдя салды бу Лейли, Лейли!
Щяр сабащ, щяр ахшам, щяр обашдандан,
Чаьырарам гапыда щу, Лейли, Лейли!
Йолумда сян мяним олмусан янэял,
Язраил чалыбдыр жаныма чянэял,
Хястякам юлцрям цстцмя, тез эял,
Сусузам, лябиндян су, Лейли, Лейли!
Сян салмысан мяни елин дилиня,
Щейранам мян йанаьынын эцлцня,
1
Бу сюз 1934-жц ил няшриндя йохдур. - (Тяртибчиляр).
Боз алаша 1935-жи ил няшриндя хцсуси исм кими бюйцк щярфля
йазылмышдыр. - (Тяртибчиляр).
3
Алаэюзлц: ещтимал ки, Гараэюзлц кими ел адыдыр.
2
293
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мювланын ешгиня, танры йолуна,
Мянимля тутэилян ху, Лейли, Лейли!
Жаванширли Молла Шцкцр Атяши
ЯРИЗЯ
Ей Жаваншир мцлкиня Султани-баиззц вцгар,
Жанишини-Щажыбяй Султан жянаби-Шащмар.
Нечя дяфя истядим ки, вариди-хидмят олам,
Вермяди фцрсят мяня бу эярдиши-эярдун мядар.
Агибят тутдум сораьын щяр тяряфдян щяр йана,
Мирзя Жяфярин1 мяня верди сораьын ашикар.
Бу эежя бир нечя атлы истяди гарят едя,
Кяндин ящлин ейляйя мящзунц зарц, дилфикар.
Щязряти-Аббася вердиляр гясям мярд иля зян,
Бахмады ол анда, ол дозди-шягивц набякар.
Эетди жювланя сямяндин ол сяэи-мярдудцдун,
Наэащан бир эцлля етди яшгийани тарцмар.
Бу хябяр чун йетди, Султан пристав атланыб,
Сцбщ вахты етдиляр бир нечя атлыны дцчар.
Кящланын сякдирди ол дям шащмарц шащбаз
Нежя ки, шащбаз едяр Эянжяшк иля кяпки шикар.
Яшщяби-эярдун хцрами-тиз ряфтарын чапыб,
Айналу ялдя атарды бищяддц щясрц шцмар.
Яз гяза Исэяндяри етди сямяндин мукиби,
Ат йыхылды, атлылар фцрсят тапыб етди фярар.
1
Тяк: нцсхядя «нин» шяклиндя йазылмыш иди. «Бяэ» олмасы да эцман
едилир.
294
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Дцшдцляр ряддя, эялиб Жинлцдя мяскян етдиляр,
Бир хябяр эетди ол дямдя Сядник1 чапуксцвар.
Дурмайын, отурмайын, бу дямдя сиз тез атланын,
Баьбанда щесн етмиш бир нечя мярэя дцчар.
Олдулар жцмля сцваря щяр ня пирц нювжяван,
Сядник, Султан приставц щяр ня вар хурд, кубар.
Ол эежя вяхты Эуня (?) кяндини мянзил ейляйиб,
Йаздылар намя йыьылсын бир сипащи-бишумар.
Яввял Алексан бяй, помошник сцбщдян щазыр ола,
Санийян Ялиаьа, Сямяд аьа, наиб ня вар.
Диггят едя жям ола бир ляшкяри-киняшийям (?),
Чалдырыб тябли-бяшарят, чякдиляр щям дахи жар.
Щамы кяс эялсин бу эцн Аьаларовун евиня,
Орда щям шура едяк, эюряк нядир мятляб, ня вар.
Ялгяряз, ордан Хорузлу кяндиня жям олдулар,
Етдиляр Яли Гурбан оьлунун евини тарцмар.
Билмирям щансы гурумсаг сюйлямишдир ким, сизя,
Молла Шцкцр сахлайцр шяхси-зяхмдар.
Билмирям кимдир сизи сярдян салуб щяр йан чякян,
Билмирям кимдир алыр сиздян инанц ихтийар.
Жцстужу етсян яэяр Молланы, вар Гуран, китаб,
Ахтаран Молла евин дярвиш тапар, кешиш тапар.
Ол Алексан бяй помошник бир няжибцл яслдир,
Афярин олсун она, щям ядли вар, инсафы вар.
1
Бурада ишаря гойулса да щеч бир изащ верилмямишдир. (Тяртибчиляр).
295
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ялиаьайи-Жаваншир арифи-дюврандыр,1
Тяби вар, шер, гязял бящсини, щям йахшы йазар.
Бир гулаг ас ярзимя, ей щакими-нязмц нясяг,
Сахла йадында буну сян, ей язизим Шащмар!
Сян щюкцмят ящлисян, тядбир илян иш тутэилян,
Фикр гыл, тядбир гыл щяр лящзя сян, ол щушийар.
Исмайыл бяй бир жяванц нюврясц нохяттдир,
Етмяйибдир тяжрцбя, алямдя чох тядбир вар.
Ей язизим, ахтарырсан, йахшы ахтар евляри,
Бейля ишляр ейляйян дурмаз, Жаванширдян гачар.
Эюр Сялащлу атлысы кимдя йатыб, ня апарыб,
Дястя-дястя атц маля, жамушя йохдур шумар.
Бир тяряфдян Шяфибяйлц, бир тяряфдян Коланы,
Бир тяряф Гызылщажылы, ящли-куран, Кяркинар.
Ящли-щалы, ящли-тядбири нязярдян салмысан,
Жям’ едибсян башына бир нечя юлц мурц мар.
Ган едян, евляр йыхан олубдыр щюрмят сащиби,
Щяр йана эетдикжя йанында эязяр, щям ат чапар.
Аллащ, Аллащ! Кимди оьру, кимди оьру сахлайан,
Бу пристав ичкичи йериня жцлфаны тутар.
Бир эюряйдим, бир билейдим, кимдир ол шейтансифят,
Бир билейдим кимдир ол дяййус, мярди-бядгумар.
Бир билейдим кимдир ол оьраш, гурумсаг, бядямял,
Ейляйяйдим щяжвля рцсвайи-ящли-рцзэар.
1
Бян бу шаирдян бихябярям. – Мцмтаз.
296
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мярдимазар истяйир, щяр эцндя ким, бир ев йыха,
Йыхсын онун юз евин, тез башына пярвярдиэар.
Атяши, тут дамяни-ювлади-паки-Щейдяри,
Хясм олуб, бойнун вурар, бишяк о сащиб-Зцлфигар.
Ящмяд Паша
ЕДЯСЯН
Башына дюндцйцм ядалятли шащ!
Эялмишям дярдимя дярман едясян.
Яфв едясян бу эцн ашыьын ганын,
Щяггин дярэащына ещсан едясян.
Ащц зар кясибдир сябрц гярарым,
Иришцр фяляйя налейи-зарым,
Аьлайа-аьлайа галыб дидарым,
Ащ, мяни вяслиня мещман едясян.
Ящмяд Паша, сюзцн гыл ашикаря,
Елиндян, обадан олдун аваря,
Жяващир йолунда жандыр нисаря,
Кясдирибян башым гурбан едясян.
АШЫГ ЯЩМЯД ПАШАНЫН ДЕЙИШМЯСИ
Ящмяд Паша
Анасы
I
Ана, щалал ейля сцдцн яммишям,
Йад еляйиб бир тярланя эедирям.
Эежя-эцндцз кясиб сябрц гярарым,
Щаким дейиб ол Лоьмана, эедирям.
Дярдин мяня дил эял, ей жаным оьул,
Мян дя билим щансы каня эедирсян.
Ня ятрафдан алды жисмин йаряляр?
Тябиб дейим, ня дярманя эедирсян?
297
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ящмяд Паша
Бир ойнаьан гашлы, бир ай габаглы,
Бир пцстя дящанлы, нясрин бухаглы,
Бир мирвари дишли, гаймаг додаглы,
Щурц пяри, о гылманя эедирям.
Анасы
Валлащ оьул, сянсиз гала билмяням,
Аьламагдан гейри наля билмяням,
Нядяндир уьрадын щаля билмяням,
Сюйля эюрцм сян ня йаня эедирсян?
Ящмяд Паша
Мян шащям, шащ оьлу, адымдыр Ящмяд,
Назлы йар йолунда чякярям зящмят,
Исми Жяващирдир юзц Сялтянят,
Шящрин билиб Ал Османя эедирям.
Анасы
Мялик Мящяммяд ки, эялир сяфярдян,
Башын алыб итяр валлащ, бу йердян,
Щаг сахласын сяни хофвц хятярдян,
Гясд едибсян ширин жаня эедирсян.
II
Ящмяд Паша
Башына дюндцйцм ей мялякзадя,
Тяклиф етмя, назлы йарым вар мяним.
Щижран хястясийям, цзцн эюрмяйя,
Илляр илян ащу зарым вар мяним.
Гыз
Чох данышма оьлан, щяддини таны!
Бу мяканда бир диваным вар мяним.
Эятирдим ахунду, алэилян мяни,
Шякярдян дя ширин жаным вар мяним.
Ящмяд Паша
Дярдим чохдур кимя эедим дярманя,
Бу эцнцмдя олма ситямкар мяня,
Юзц бирдир, ади мин бир кимсяня,
Иришясян интизарым вар мяним.
298
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Гыз
Ня щярзя сюйлярсян, ей яжям оьлу,
Илляр иля щябс ейлярям буховлу,
Кясдиррям башыны ял-голу баьлы,
Эюрмирсянми сярдян каным вар мяним.
Ящмяд Паша
Ящмяд Паша, нядир сюзцн бу щалда,
Эюрцрсян юзцнц говьада, галда,
Жяващиртяк жанан олду арада,
Инсан дейил, эювщяр йарым вар мяним.
Гыз
Эейибсян яйниня ал иля гумаш,
Чцнки олмайырсан мян иля сирдаш,
Мяляк ханым олсун гой сяня гардаш,
Хидмятиндя жисмц жаным вар мяним.
III
Ящмяд Паша
Башына дюндцйцм, ай гары няня,
Яэяр билсян о эювщярдян хябяр вер!
Ня мцддятдир мян диваня олмушам,
Чыхды жаным о сярвярдян хябяр вер!
Гары
Хош эялибсян, оьлан, сяфа эялибсян,
Сюйля эюрцм оьлан эювщярин кимдир?
Ады нядир? Юзц кимин гызыдыр?
Сюйля, эюрцм оьлан, сярвярин кимдир?
Ящмяд Паша
Бир тавар тярлана ашиг олмушам,
Ярьявантяк саралыбан солмушам,
Гяриб-гяриб мян бу йердя галмышам,
Интизарам, о дилбярдян хябяр вер!
Гары
Ай бала, дярдиня дярман гыларам,
Яэяр доьру данышсан мян билярям,
Шащ баласы олса да бил аларам,
Сюйля, эюрцм оьлан, дилбярин кимдир?
299
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ящмяд Паша
Исмим хябяр алсан, Ящмяд Пашадыр,
Инанмарам сюзляриня башадыр (?)
Шащын гызы, гара халы гошадыр,
Ады бялли Жяващирдян хябяр вер!
Гары
Жяващир дедийин бизим еллидир,
Шякяр дящанлыдыр, инжя беллидир,
Юзц шащ гызыдыр, Гарадонлудур,
Инди билдим оьлан, эювщярин кимдир.
IV
Гары
Ня йатырсан, Телли ханым?
Мцъдя олсун, йарын эялди.
Ня верярсян, ай солтаным?
Мцъдя олсун, йарын эялди.
Гыз
Нядир сюзцн, гары няня,
Йар дедийин жяван кимдир?
Ал Османы веррям сяня,
Йар дедийин жяван кимдир?
Гары
Ящмяд Паша эялиб бизя,
О гурбандыр хумар эюзя,
Мян елчи эялмишям сизя,
Мцъдя олсун, йарын эялди.
Гыз
Тез ол няня, ган ейлярям,
Дидями эирйан ейлярям,
Жан сяня гурбан ейлярям,
Йар дедийин жяван кимдир?
Гары
Жанан дейяр баьа эиррям,
Тамам эцллярини дяррям,
Цзцнц нишаня веррям,
Мцъдя олсун, йарын эялди.
300
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Гыз
Няня, гурбан, ня хябярдир,
Аьзындакы дцрр, эювщярдир.
Йара гурбан Жяващирдир,
Йар дедийин жяван кимдир?
Исмайыл
ЙОЛ ИСТЯРЯМ
Арадым, булмадым гапысын,
Сарай, сяндян йол истярям,
Лялц эювщярдян йапусын,1
Сарай, сяндян йол истярям.
Цзц бяри бахан даьды,
Дюрд тяряфи эцлли баьды,
Йа Ряб, эцлцзарым саьды,
Сарай, сяндян йол истярям.
Ол эцндян ки, дедим бяли,
Дярдиндян олмушам дяли,
Аьлатма сян Исмайылы,
Сарай, сяндян йол истярям.
ДЕЙИШМЯ
1
Исмайыл
Башына дюндцйцм, гурбан олдуьум,
Эюзял, ня дярдин вар сюйля, де эюрцм!
Йаныб ешг одуна, бцрйан олдуьум,
Эюзял, ня дярдин вар сюйля, де эюрцм!
Пяри ханым
Ийит, ня дейирсян, жана язазил,
Ийит, дярдим чохдур, нежя сюйляйим?
Йцз мин тябиб эялся саьалмаз йарам,
Мяним дярдим чохдур, нежя сюйляйим?
Йапу: отаг, гяср демякдир.
301
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Исмайыл
Пяри ханым
башым,
Ялажым йох, дярдин билсям эярякди,
Голларымы бойнуна салсам эярякди,
Ялим ойнар, гылынж вурсам эярякди,
Эюзял, ня дярдин вар сюйля, де эюрцм!
Эежя-эцндцз
гямдян
аьрыды
Ахытдым дидямдян ал ганлы йашым,
Жянэя эюндярмишям йедди гардашым,
Ийит, дярдим чохдур, нежя сюйляйим?
Исмайыл
Мян Шащ Исмайылам, мунда галайым,
Хянжяр алыб гара баьрым дилайым.1
Нола щясрятими сяндян алайим,
Эюзял, ня дярдин вар сюйля, де эюрцм.
Пяри ханым
Ийит оьлан, ийитлярин сярдары,
Мцхяннясин олмаз намусу, ары,
Сяня гурбан олсун бу дярдли Пяри,
Ийит, дярдим чохдур, нежя сюйляйим?
Аслан
ОЛСУН
Бцтцн залимлярин йурду илащи, тарцмар олсун,
Фягиря зцлм едян шяхси йаман дярдя дцчар олсун.
Явам ичря тякяббцрля эцжцндян дям вуран залим,
Билиб ейбин бу дцнйада щямишя шярмсар олсун.
Гуйу газса яэяр бир кяс юзцндян эцжсцз яшхася,
Юзц дцшсцн щяман чащя, нясиби-мурц мар олсун.
Вар цмидим яэяр бир кяс бу дцнйада бяхил олса,
1
Дилимлямяк, дилим-дилим етмяк демякдир.
302
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ня жцр рювшян ола юмри, эяряк ахырда тар олсун.
Ямял азса хята ейляр, мясялдир бу биз исламда,
Щамы тцьйанчылар, йа рябб, эюрцм ахырда хар олсун.
Щярамхор, рцшвяхор, хайин, фягир ганын соран жяллад,
Рявадырмы беля адам жащанда бяхтийар олсун.
Эяляр адил олан щаким, эялиб сяндян щесаб истяр,
Буйур дцз вер щесабы, мяхфи зцлмцн ашкар олсун.
Ня гядяр фитняляр йапдын, дуруб бир-бир щесабын вер,
Сянинчин бу эениш дцнйа гаранлыг бир мязар олсун.
Эюрцм, йа рябб, о хайин ким, юзцндян башгасын
севмяз,
Кечиб юмрц зялалятдя, иши щям ащу зар олсун.
Унутдун беш сюзцн, Аслан, чящар ятрафа ял чалдын,
Йарар артыг тямя башын, о даш гялбин губар олсун.1
Оьлан
ГАЙЫТ ИНДИ
Сярсяри йеришлим, гыйгаж бахышлым,
Мян сяня ня дедим, гыз, гайыт инди.
Щижран пилтясин о назик ял илян,
Бу одлу синямя дцз, гайыт инди.
Эюзяллярдя цз бцрцмяк йамандыр,
Ач цзцнц эюрцм, юлдцм амандыр.
Бу эцн айрылыгдыр, ахыр замандыр,
Мяним жюврц жяфамя дюз, гайыт инди.
Эюзял гызда олмаз щаша севдиэим!
1
Бу шерин гаили олан Аслан биринжи жилддя шери йазылан Аслан
олмайыб башга бир шаирдир. – Мцмтаз.
303
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Нийя дюнмцш баьрын даша, севдиэим!
Охшатмышам йашыл баша, севдиэим!
Лачын шыьамамыш тез гайыт инди.1
Ашигли Аслан
ЭЮРЯНДЯ
Кюнлцм тутулур щали-мцсялманы эюряндя,
Бу нювля ювзаи-пяришани эюряндя,
Бу миллят арасындакы нюгсаны эюряндя,
Бу кинц гяряз, гейбятц бющтаны эюряндя.
Мящв олмуш арадан яср мещри-сядагят,
Башламыш щамы бир-бир ейля бяьзи ядавят,
Щеч кимсядя йох зярря гядяр сидгц дяйанят,
Инсан да мяэяр бцьз едяр инсани эюряндя?
Асари-кярям йох, нежя яфради-бяшярдя,
Дювлятлилярин щиммяти йох мядди-нязярдя,
Фягр ящлини эюржяк йан ютяр ращэцзярдя,
Ачмаз эюзцнц йохсулу, наланы эюряндя.
Йох бизляр цчцн мярифяти елм, сянайе,
Мятрук олубан елмдян олдуг нежя зайе,
Бяднамлыьымыз алям ара олдуму шайе
Хижлят чякирям милляти-тярсаны эюряндя.
Асари-гядими щяля биз гоймадыг ялдян,
Та щяшря кими чякмирик ял ляьв-ямялдян,
Олмуш бизя гисмят бу йягин, рузи-язялдян,
Ибрят бизя йох щаляти-дцнйаны эюряндя.
Ижад гылыб харижи миллят грамафон,
Щазырды данышмагдан ютцр щяр йеря телфон,
1
Бу эюзял шерин сон бянди охунмады. – Мцмтаз.
304
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Он эцн йолуну бир эцня тей ейляди вагон,
Ган аьларам ешшякля бу карваны эюряндя.
Инсанлар олуб бир-бириня эюр нежя йаьы,
Кечмиш бунларын гейрятц щимятли чыраьи,
Бахдыгжа гязетлярдя чякир синямя даьы,
Иранда бу нащаг тюкцлян ганы эюряндя.
Бир фикр гылын сиз дя яйа, милляти-ислам,
Миллятляр арасында биз олдуг нежя бяднам,
Биэаняляр етмяз бизя бир зярряжя икрам,
Биздян щамы миллят чякилир йаны, эюряндя.
Щяр дям чякилир фикр едирям, синямя мин даь,
Ким, йох кяфяним харижиляр вермяся эяр аь,
Юлмяк бизя йекдир беля галмагдан ися саь,
Онлар тохуйан атласц дибаны эюряндя.
Ятфали-мцсялман доланыр кцчядя бикар,
Йох мяктябимиз елми-ядяб кясб едя онлар,
Биелмлилик етмиш бизи бу алям ара хар,
Яфсус едирям тифли-нясараны эюряндя.
Памбуьы алыр харижиляр цчжя маната,
Парча гайырыб щяр путуну йцзлцйя сата,
Щям шящря верир парчаны, щям ящли-дещата,
Фикр ейля сян ол дювляти-цзмани эюряндя.
Цч пут йун иля биз едирик бир эябя щазыр,
Щям рянэи эюзял, щям яриш, арьажы жяващир,
Сювдаэяр алыр майясиня эяр ола назир (?)
Чох фяхр едирик бир беля сювданы эюряндя.
Щяр йердя ки, бярпа олунур мяжлиси-ишрят,
Башдан айаьа хяржи-щядяр, чохлужа бидят,
Изщари-тяняффцр ейляйяр ящли-бясирят,
Бир данга иля хянжяри-бцрраны эюряндя.
305
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Цч-дюрдц эюрцрсян эялинин кясди габаьын,
Вер хялятими, зярряжя тяпрятмя айаьын,
Цч аббаси иля о да чаь етди дямаьын,
Щяр иш дцзялир жифяйи-дцнйаны эюряндя.
Той ичря чюряк щазыр едяр бир нечя юврят,
Башларлар олар етмяйя бир нюв щюкцмят,
Щяр ким эяля мяжлисдя веря онлара хялят,
Охлода доланмыш гуру йуханы эюряндя.
Той сащибини ел йыьылыр етмяйя мцзтяр,
Эярдяк эютцрян, ев сцпцрян жаизя истяр,
Тапданды айаг алтда галан балишу бястяр,
Мян дя эцлцрям йердяки йорьаны эюряндя.
Ашыг да чыхыр зурнасы аьзында габаьа,
Ялгисся, верир хейли язиййят о гонаьа,
Яввял пул алыб, дахил едир сонра отаьа,
Мяжлисдя сойар бир дя о, мещманы эюряндя.
Сази она бир бешачыландыр еви виран,
Бир сойгусу «Аллащлама»дыр, щям бири «дювран»,
Башдан айаьа лцт сойунур щяр эежя мещман,
Чох шцкр едир Ашыглы Шир-Асланы эюряндя.1
Елдар
ЭЮРДЦМ
Нямирли, Зянэязур ящлин фяна ишляр едян эюрдцм,
Ня инсан кялмясин ганмыш, ня бир дцз йол эедян
эюрдцм.
Эежя евдя олуб аслан вурарлар дям губернатдан,
Сабащ олдугда солдаты эюрцб заь-заь ясян эюрдцм.
1
Ещтимал ки, шаирин ады Аслан имиш. Сон сятирдян буну чыхармаг
мцмкцндцр.
306
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Узун бойлу, мотал бюрклц, топа саггал мцсялманлар,
Бир аж Кясбяр щцзурунда дуруб бойун яйян эюрдцм.
Мцгабил бунлара щярэиз, дуран олмаз оьурлугда,
Йаланы ейляйиб сянят, сюйцш, щядйан дейян эюрдцм.
Отурмуш гуллуг ямриндя гызыр Вартан, Мыьыртычлар,
Эедиб бахдыгда зинданя Гулу, Мяммяд, Щясян
эюрдцм.
Нечцн дцшмцш бу зиндана мцсялманлар, дейиб
сордум,
Бахыб гулдур, гачаг, оьру, фаьыр башын кясян эюрдцм.
Гойуб баша эюй яммамя щяр бири шуггур ат минмиш,
Бцтцн пейьямбяр ювладын пайыз хярмян эязян
эюрдцм.
Юзц чох варлы бир сеййид, ялиндя йахшы сярмайя,
Дейир лакин ушаьына эютцр торба, дилян, эюрдцм.
Эюзял адамдылар кцрдляр, эюнцн сойсан да динмязляр,
Ня гядри варса гуллугчу щамун рцшвят йейян эюрдцм.
Бири борж ейляйиб чохлу, эюрцрсян тапды бир гуллуг,
Бир илдя жям едиб дювлят, ону ев тикдирян эюрдцм.
Олуб гуллугчудан бядтяр, ня гядри адлы бяй варса,
Бири лоти, бири зани, бирини ган ичян эюрдцм.
Шякили Дяли Бябир
ЖЫЬАЛЫ МЦХЯММЯС
Дилбяр, сянин ол эцлшянц эцлзарына гурбан,
Он дюрд эежялик ай тяки рцхсарына гурбан,
Яйри гашына, тцррейи-зяр тарына гурбан,
307
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Сцзэцн эюзцня, нярэиси-хуммарына гурбан,
Ей севэили йарым,
Ей тцрфя ниэарым,
Сянсян эцлцзарым,
Йох сябрц гярарым,
Хяллагына, пейьямбяриня, танрына гурбан!
Эяр ярши-фялякдян йеня йцз щури жящаня,
Эюрмяз сяня бянзяр эюзяли чешми-зяманя,
Мцрьани-чямян эюрдц рцщцн, чякди зябаня,
Башланды эюзял няьмя, хош ащянэц тяраня,
Йандым мян, аман йар,
Гашлары кяман йар,
Ей рущу ряван йар,
Зцлмцндян усан йар,
Он дюрд эежялик ай тяки рцхсарына гурбан!
Хали-сийащин гара гылыб рянэи-бялалы,
Гюфтари-лябин ширин едиб шящди-зцлали,
Ябрулярин йайтяк яйиб эюйдя щилали,
Йенэи айынын йохду бу дцнйада зявали,
Ей жащц жялалым,
Ей мащ жямалым,
Ей бядрц щилалым,
Эял гаданы алым,
Яйри гашына, тцррейи-зяр тарына гурбан!
Эял ешгиня сярви-хураман сян ол, эял!
Мяжзубуна, мяфтунуна жанан сян ол, эял!
Гара эцнцня мещри-диряхшан сян ол, эял!
Ей сярви-ряван, зцлфи пяришан сян ол, эял!
Вер зиб жямаля,
Йах вясмя щилаля,
Ей биржяйи щаля,
Ей эюзляри аля,
Сцзэцн эюзцня, нярэиси-хуммарына гурбан!
Чун дярдим олуб, рузи-язялдян сяня мялум,
308
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мювзун бяйатиля гязялдян сяня мялум,
Йохдур цзцмцн фярги хязялдян, сяня мялум,
Чякмяз ялин цшшаг эюзялдян, сяня мялум,
Ей дилбяри-тянназ,
Ей сювляти шящбаз,
Етмя Бябиря наз,
Эял ол мяня щямраз,
Хяллагына, пейьямбяриня, танрына гурбан!
Пяри ханым
ОЛУРАМ
Узаг йолдан эялян йарым,
Йолуна гурбан олурам.
Биржя даныш тути кими,
Дилиня гурбан олурам.1
Йохдур сянтяк бир мярданя,
Мяни сян эятирмя жаня,
Эял сарыл бяйаз эярдяня,
Голуна гурбан олурам.
Кючцб бу даьлардан ашаг,
Мюч уруб дярйатяк жошаг,
Пяри дер: эял гужаглашаг,
Белиня гурбан олурам.
Хойлу Кор Таьы
ИРЯВАНЯН ВЯ ШЯРУРА
Бир гулаг вер мяня, ей сащиби-цгяла вя шцура,
Эюзцн ач сейр еля бу алями дящрян вя дцщура,
Етмясин чох сяни дцнйа беля мястян вя гцрура,
1
1935-жи ил няшриндя рядиф «олдуьум» шяклиндя верилмишдир.
Икинжи бянддя мятнляр арасында да фяргляр вар. – (Тяртибчиляр).
309
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Зикрдян гафил олуб гялбиня чох вермя сцрура,
Ичэилян бадейи-вящдятц шярабян вя тящцра.
Инди ки, пак билиб гянди жянаби-гази
Гойма щярэиз симаварын кясиля сузц эцдази,
Ола ярбаби-тяляб бир, ики ил мющлятя рази,
Алма сян вежиня, оьлан, няди мцстягбялц мази,
Горхма ахырда гойарлар сяня гястян вя шцщура.
Инди ки, иш беля дцшдц, ду1 сохул гянд иля чайя,
Чун мунун ясли хятадыр, сал юзцн сян дя хятайя,
Симавара дур одун сал, бу ямял галды худайя,
Ахыры иш галажаг мян билирям ащ иля вайя,
Нацмид олма ки, Аллащ рящима вя гяфура.
Салмасын ращи-хятайя сяни ол чайи-Хятайи,
Симавар далына ахыр веряжякдир эеня тайи,
Эяр ящямтян ола билмяз чякя щярэиз беля йайи,
Эюрцрям пайи-пийадя едясян мискин о тайи
Сатасан гыр иля саггыз Иряванян вя Шярура.
Бу хята дидяни эюр салды тамам халгы хятайя,
Ким эятирди бу щарамзадяни та дцшдц арайя,
Малц ямлаки сатыб верди гями гянд иля чайя,
Борж ялиндян гача Истамбула, йа Кярбцбялайя,
Мцхтясяр йексяр олуб мядяни-шяррян вя Шярура.
Тяпяши-гялбиня баис чай олубдур еля бавяр,
Истяканы яля алмаг йетишир пайина дяфтяр,
Сящяря галмаса гянди олу бядхащ, мцкяддяр,
Ябяди олмайажаг щеч онун гялби мцняввяр,
Эедяр ондан дяхи ейшян вя нишатян вя Сярура.
Чайя тирйаки олуб галмады щеч сябри гярары,
Сатды ев фяршини, щям жяббявц фанус, фянары,
1
Ду – «дур» демякдир.
310
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Доланыр кцчяляри бялкя эюря дуди-бухары,1
Ки, яэяр тцстцни эюрся басажаг тцстцйя сари,
Евбяев, ханябаханя бийцтян вя дярура.
Хялфя Мящяммядтаьы
ПЯТ ГЯПИК
Фягир касыб олду яйалдан хяжил,
Щяр нямяня диндирирсян пят гяпик.
Йох бу хярабянин бир аьсаггалы,
Апарыбан данышдыра баггалы,
Диндирирсян нечяйя гарьыдалы?
Дейир эютцр бирисини пят гяпик.
Гяссабларын иши олубдур жяфа,
Ня ящд вар бунларда, ня бир вяфа,
Чюрякчиляр щеч эялмяйир инсафа,
Диндирирсян бири дейир, пят гяпик.
Хараб олуб бу шящярин сювдасы,
Дадя йетсцн фягирлярин мювласы,
Йох бир шащы, щеч йцз алтун аббасы,
Пят гуруш, дисит гуруш, пят гяпик.
Касыб-кцсуб чох еляйир ащу зар,
Ня ейлясцн ялдя йохдур ихтийар,
Диндирирсян нечийя бу бир хийар,
Нырх олубдур щяр цчцня пят гяпик.
Яйал илян отуранда цз-цзя,
Хяжалятдян бахмыйырыг эюз-эюзя,
Диндирирсян нечяйя бу хярбузя,1
1
Бухари яски евлярдя печ явязиня тикилян бир нюв ожагдыр ки, инди дя
гязаларымызын бир чох евляриндя вардыр. Шякили Гара тяхяллцс Аьаяли
Ясьярин бу фарси бейти бухары цчцн сюйлянилмишдир:
Дящан гошадя, бухари бесани-биядябан, ресатеде кар бежайи ке чуб
михащяд.
311
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Нырх олубдур онуна дисит гяпик.
Дейир киши, чох данышма варсаьы,
Ики гурушду тяняэин йарпаьы,
Алсан хябяр соьаны, сарымсаьы,
Пят гяпикдир, пят гяпикдир, пят гяпик.
Йящярляйиб бир дя минейдим аты,
Эюрсядейдим мян дя сизя исбаты,
Диндирирсян зянжяфили, истиоту,
Яттар дейир: мисгалыдыр пят гяпик.
Бир дя эялся бу гяляйя губернат,
Ярз ейляйин яйилцбян гат бягат,
Ня мцрцввят полис месир, гяминдат,
Турш алчанын сябяти дя пят гяпик.
Касыб-кцсуб дейир, амандыр аман,
Ишляр олур бундан бетяр чох эуман,
Дцканларда тарчих олуб бадымжан,
Диндирирсян бирин дейир, пят гяпик.
Дярйа олан йердя олуб адяляр,2
Мяня эялсцн доста эялян гадяляр,
Ряиййятя минибдцр бяйзадяляр,
Шярмц арын батманыды пят гяпик.
Лянят эялсцн варлыларын жяминя,
Ким, галмырлар йохсулларын гяминя,
Цммщани, Шящрибани, Сякиня,
Нырхи олуб щяр эежяси пят гяпик.3
Кябирли Молла Щейдяр
1
Хярбузя: гавун.
Адя – «жязиря» демякдир.
3
Бу шер чар ордусу Гафгасийаны истила етдикдян бир гядяр сонра
дейилмишдир.
2
312
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
МИШЯДИ
Ей верян моллалара нисбяти-йалан, Мишяди,
Гяним олсун жанына айейи-Гуран, Мишяди!
Мян дейирдим ки, дейим бир дя кялами-цряфа,
Дяхи зикр ейлямяйим щярзявц щядйан, Мишяди!
Мян дейирдим ки, шикар ейляйим ащуйи-Хцтян,
Йяни сейд ейлямяйим рцбящц довшан, Мишяди!
Нейляйим йохдур ялажым йеня гой щяжв еляйим,
Чцнки овгатымыза доьрады соьан, Мишяди!
Тцркя мясялди дейирляр йетишяндя яжяли,
Долашыр чуби-чобаня бязи-надан, Мишяди!
Сцбщи тездян эютцряндя ялиня жаруби,
Санасан Шцмр йыьыбдыр яля пейкан, Мишяди!
Голтуьунда даьары, унлуьа ейля йюнялцр,
Ейля бил гарятя цз дюндярцб цдван, Мишяди!
Зярбиня таб едя билмяз эюря Рцстям ки, эялир
Ялдя эцрзи (чувяжя), тящняси галхан, Мишяди!
Йалайыб арди-дяйирманы яжяб сымрымысан,
Беля галмаз сяня дя эярдиши-дювран, Мишяди!
Щяр йетян кярбялайи, мяшщяди олсайди яэяр,
Щамыдан яввял иди Шцмр бядяркан Мишяди!
Пис цзцн эетди Хорасаныда бяднам еляди,
Тцпцрцбдцр цзцня шащи-Хорасан, Мишяди!
313
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ляьяби Шцмр, ады Абдулла1 ики дяфя эялиб,
Бириси Кярбцбялайя, бири ялан, Мишяди!
О имамын юзинин гатили, бу шиясинин,
Буна шащидди гяму динчийи-налан, Мишяди!
Сяня бир сиккя вурум щяжв иля та щяшря кими,
Сиккясин мящв еляйя билмяйя сущан, Мишяди!
Бундан артыг да сяни щяжв гылардым амма,
Оласан чакяри-Ящмяд бяйя гурбан, Мишяди!
Щейдяр
ЯС ИНДИ
Горхурам ки, гала бу щясрят жанда,
Яс, ей жаным, бади-мурад, яс инди.
Рящм ейля галмышам дарцл яманда,
Яс, ей жаным, бади-мурад, яс инди.
Яввял сяни ол сцбщаня анд веррям,
Падишащи-цнсц жаня анд веррям,
Язимяти-Сцлейманя анд веррям,
Яс, ей жаным, бади-мурад, яс инди.
Тифл икян вятяндян олдум аваря,
Тапылмаз мян кими бир бяхти гаря,
Сян ясмясян олмаз бу дярдя чаря,
Яс, ей жаным, бади-мурад, яс инди.
Ким эюрдц йетишмиш шямя пярваня,
Ябяс-ябяс дцшцб одлара йаня,
Тезлик илян мяни йетир жананя,
Яс, ей жаным, бади-мурад, яс инди.
Сидг иля халигя ейлярям нийаз,
1
Щцжум олунан адамын ады Абдулла, юзц дяйирманчы имиш.
314
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Гуртаран юмрцмц ейлясин дираз,
Бичаря Щейдяри ейля сяряфраз,
Яс, ей жаным, бади-мурад, яс инди.
Ханчобан
САРА
Арпа чайы ашды, дашды,
Сел Сараны эютцрдц гачды,
Сара эюзял, гялямгашды,
Апарды селляр Сараны,
Бир ала эюзлц баланы.
Йцз атлыйдыг чыхдыг дцзя,
Пычаг батсын йаман эюзя,
Саьры башмаг суда цзя
Апарды селляр Сараны,
Бир ала эюзлц баланы.
Арпа чайы дярин олмаз,
Ахан сулар сярин олмаз,
Сара кими эялин олмаз,
Апарды селляр Сараны,
Бир ала эюзлц баланы.
Арпа чайы мяни алды,
Апарды дярйайя салды,
Жиловдарым далда галды,
Апарды селляр Сараны,
Бир ала эюзлц баланы.
Мян бу баьа эирмямишям,1
Гюнчя эцлцн дярмямишям,
Мян Сараны эюрмямишям,
Апарды селляр Сараны,
1
Бунун айры жцряси дя вар.
315
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бир ала эюзлц баланы.
Олдуг яжяб эцнц гара,
Дярдимизя йохду чара,
Сара щясрят галды йара,
Апарды селляр Сараны,
Бир ала эюзлц баланы.
Галды бу синямдя даьын,
Юлдцрдц мяни фяраьын,
Олду гара той отаьын,
Апарды селляр Сараны,
Бир ала эюзлц баланы.
Адахлын эюзляр йолуну,
Бойнуна салсын голуну,
Су алды саьы солуну,
Апарды селляр Сараны,
Бир ала эюзлц баланы.
Дцйцнц тюкдцм газана,
Гайнады галды азана,
Ялаж йох Аллащ йазана,
Апарды селляр Сараны,
Бир ала эюзлц баланы.
Арпа чайы адя эялир,
Кор йенэяляр дадя эялир,
Саьры башмаг суда эялир,
Апарды селляр Сараны,
Бир ала эюзлц баланы.
Эедин дейин Ханчобана1
1
Бу шерин арьажи, яряши, цмумиййятля бцтцн тохунушу, ащянэи
«Ханчобани» сюзляриня охшайыр. «Ханчобани» адынын бянддя чякилмяси
дя сюзцмцзц бир гядяр тясдиг едир. Щяр щалда йеня сянядя вя вясигяйя
316
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эялмясин бу ил Муьана,
Муьан батыб нащаг гана,
Апарды селляр Сараны,
Бир ала эюзлц баланы.
БИЛМЯЗ
Бир ийит ки, дярдя дцшя,
Дярд ялиндян йата билмяз.
Габаьында мин ов эязя,
Щеч бирисин ата билмяз.
Щаг дярэащы айаз имиш,
Жамалы эцн, йа йаз имиш,
Фяляк чох щийлябаз имиш,
Щеч кяс ону тута билмяз.
Ханчобанам Ярясбардан,
Бахчаларым долу бардан,
Ийит галса эяр гатардан,
Тай тушуна чата билмяз.
Ханлар ханы
БАЛА ДЕЙЯ МЯН
Сяня гурбан олум, сювдяэарбашы!
Яжяб галдым бир жцт бала – дейя мян!
Гуруйуб эюзцмцн галмайыб йашы,
Яжяб галдым бир жцт бала – дейя мян!
Тябриздян бир жцт бала эятирдим,
Эятирибян бойа-баша йетирдим,
Бярбад олмуш бу Тифлисдя итирдим,
ещтийажымыз вардыр. Щялялик ещтимал ки, Ханчобани шеридир «демяйи
лазым билирик».
317
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Яжяб галдым бир жцт бала – дейя мян!
Адым хябяр алсан Ханлар ханыйам,
Эюзцм йохдур ачам, сяни таныйам,
Бир жцт оьлу юлмцш сонсуз атайам,
Яжяб галдым бир жцт бала – дейя мян!
ДЕЙИШМЯ
Хуршид – Аман чобан мян йарымы арарам,
Жанымы, башымы фяда гыларам,
Мян буну да кимя ашкар едярям,
Чобан, ня дийаря эетди севдиэим?
Чобан – Бир айдыр ки, мян бу йердя дурарам,
Эетдийи йоллары мян ня билярям,
Мян сяни бу эежя гонаг едярям,
Мяня чох яманят етди дя, эетди.
Хуршид – Чобан гардаш, сян йарымы эюрдцнми?
Эизли сирримизя сян дя ирдинми?
Дярдими, щалымы ондан сординми?
Чобан, ня дийаря эетди севдиэим?
Чобан – Бир ай олду йарын бундан кечяли,
Ешг жамынын шярбятини ичяли,
Эизли сиррлярин мяня ачали,
Чохлу яманятляр етди дя, эетди.
Хуршид – Хуршид дер: диляэин сянин баь олсун,
Йаланчы дцнйада башын саь олсун,
Щягг диванында цзцн аь олсун,
Чобан, ня дийаря эетди севдиэим?
Чобан – Танры говушдурсун назлы йарына,
Уьурлар туш олсун карц барына,
318
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ярз олсун эюзялляр шящрийарына,
Бу йердя цч эежя йатды да, эетди.
Ашыг Дону
МЯНДЯН – СЯНДЯН
Назлы дилбяр, ня йарашыр гяддиня,
Тирмян мяндян, кямяр мяндян, бел сяндян.
Байрам олсун хына йахым дястиня,
Ялван мяндян, эцлэяз мяндян, ял сяндян!
Гоша хал йарашмыш ал йанаьында,
Юлдцрдцн ашиги сярхош чаьында,
Бцлбцл кими гой доланым баьында,
Жяфа мяндян, мющнят мяндян, эцл сяндян!
Дилбяр, ешгин салды мяни бцрйаня,
Щижриндя мян кцл олдум йаня, йаня,
Вяслинля сян гямдян мяни чяк йаня,
Йазы мяндян, дяфтяр мяндян, дил сяндян!
Рящм ейля бу Ашыг Дону говлуна,
Ширин жаным гурбан олсун йолуна,
Шаня кими гой сарылым телиня,
Мцшк мяндян, янбяр мяндян, тел сяндян.
Шякили Рясул Дцлэяр
КЯРАМЯТ
Айа, ей мярдуми-алям, бахын бу бир рявайятдир,
Бу ясрин халгына анжаг мцнасиб бир щекайятдир.
Язял алимляри эюрдцм юз елминя ямял етмяз,
Чаьырсан мяжлися чайц пилоси олмаса кетмяз,
Охурся бир яшри-Гуран, бащасын алмамыш ютмяз,
319
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Сюзи, сющбятляри бир-бириня даим шяматятдир.
Кимиси алими-камил олуб бу ясрдя гази,
Башында бир пут яммамя, сатыр алямляря нази,
Яэяр бир тягсимя эется, дейилдир нисфиня рази,
Санасан мцрдяшир иля бу ортагдыр, шяракятдир.
Кими йасти папаг юртяр мцрид сурят, вяли айы,
Юзц юз щалыны билмяз, дялидиваня, сювдайы,
Яэяр бир мяжлися дцшся ичяр он истякан чайы,
Буларын шейхиня чайы чох ичмяклик кярамятдир.
Эяйирирляр намаз цстя нежя ким, бюйцрцр дана,
Йекя бир жамыш ял чякмяз соха билирся эцлхана,
Яэяр бир иттифаг дцшся сарымсаьдан гачар йана,
Суал етдикдя рям ейляр – ийи писдир, кяращятдир.
Сагин щяггя, яйа Дцлэяр гачыб бу гафил инсандан,
Нечясин тяжрцбя етдим юзцм ящли-мцсялмандан,
Ня дям бир мцшкили олса алыр фятва Александан,
Нядянся мцфтиси онун йанында би дяйанятдир.
Ермяни Давуд
БАЬЫШЛА
Гул хятасыз олмаз, аьа кярямсиз,
Аьа, мяни о мювлайа баьышла.
Щяг дейиб шанында ловлак-ловлак,
Мящяммяд ял-Мустафайя баьышла!
Тягийц Нягийц Мещдидир гаиб,
Чящардящ мясуми щяг юзц сайыб,
Мящшяр эцнц олар олурлар наиб,
Йетмиш ики шцщядайя баьышла!
Давудам, сыьыннам Шащмярданя,
320
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Щяр чаьыранда йетмиш йердян сясланя,
Намаз цстя хитаб етди ящсаня,
Яли едян о сювдайя баьышла!1
Шащбалутли Молла Йусиф Ражи
ГЯЩВЯ
I
Гоймады айинейи-дилдя губары гящвя,
Ня яжяб олса яэяр мясти-хумары гящвя.
Мцбтяласы олалы жандан унутдырды мяня,
Дилбяри-симбярц лаля цзары гящвя.
Щалят яфзайи-сяфа олмаг цчцн цшшагя,
Бир эюзялдян диля нуш олса да бари, гящвя,
Бизя ямдирмяз икян ляли-щялавят бяхшин;
Эюр ня биминнят едир бусц кянары гящвя.
Няшяйи-жами-жями нежя тямянна ейляр,
Бир кясин ки, ола дястиндя цгара,2 гящвя.
Ражийа, сян эцлц мцл3 бязминя мейл ейлямя ким,
Ашигин анжаг олур баьц бящары гящвя.
ЭЯЛМЯДИ
II
Эежя, эцндцз интизарын чякярям,
Аман Аллащ, йар яйлянди, эялмяди!
Щясрятиндян ялиф гяддим бцкярям,
Аман Аллащ йар яйлянди, эялмяди!
1
Гафгаз ханларынын бири щямин ермяни шаиря тянбещ етмяк
истяйирмиш ки, бу сятирляр жаныны гуртармышдыр. - Мцмтаз.
2
Цгар – шяраб демякдир.
3
Мцл – шяраб демякдир. – (Тяртибчиляр).
321
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эяллям деди, вядя ейляди, эетди,
Сюзи хылаф олду, вядя дя ютди,
Сябяб нолду бизи мунжа унутди,
Аман Аллащ, йар яйлянди, эялмяди!
Бади-сяба, дост куйиндян эяляндя,
Верэилян бир хябяр мян дярдимяндя,
Бизим яля играр етди, эедяндя,
Аман Аллащ, йар яйлянди, эялмяди!
Эялян вармы, эюрцм йары эюрдими?
Варыб ярз ейляйим она дярдими,
Билмян анда гейря кюнцл вердими,
Аман Аллащ, йар яйлянди, эялмяди!
Ашкар олду мяним дярди-пцнщаным,
Ювж етди фяляйя ащу яфганым,
Ражиям, щижриндя цзцлдц жаным,
Аман Аллащ, йар яйлянди, эялмяди!
Рза
БАШЫНА ДЮНДЦЙЦМ
Узун илляр арзусун чякдийим,
Эетмя, бяри эял, башына дюндцйцм!
Мян олмушам дярди-щижран тапдаьы,
Йетир мяня ял, башына дюндцйцм!
Рцсва гылды мяни сювдайи-ешгин,
Ешгинин дярйасы дашгындыр, дашгын,
Кяляьайи эцлэяз, тирмя арашгын,
Инжя белдя шал, башына дюндцйцм!
Бир сифариш йолламышды йар мяня,
Салды жийярими одлара йеня,
Нарынж щашийяли, зярбаф нимтяня,
322
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Архалыьы ал, башына дюндцйцм!
Эетди мцтриб, эцлшян галды бцлбцля,
Бир дярдимянд йохду дярдими биля,
Гядди сярв аьажы, эярдяни миня,
Ал йанагда хал, башына дюндцйцм!
Ала эюзлц мяни дярдя салыбдыр,
Мцъэанлары баьрым башын алыбдыр,
Бу Рзанын биржя жаны галыбдыр,
Эял ону да ал, башына дюндцйцм!
Даьыстанлы Ряжяб
НЯ БИЛСИН
Бир кимся ки, шящадяти билмяйя,
Гул яузц ряббцн-наси ня билсин.
Оруж тутуб итаяти гылмайя,
Щяг Аллащи, щяггцн-наси ня билсин.
Ядяб, яркан, мярифятдян билмяйян,
Ел ичиндя адлы-санлы олмайан,
Той эцнцндя шад олубан эцлмяйян,
Вай эцнцндя тутан йаси, ня билсин.
Доьру йолда солу, саьы билмяйян,
Кятан иля бези, аьы билмяйян,
Рягиби юзцня йаьи билмяйян,
Мащут иля ал ятласы ня билсин.
Ряжяб дейяр ешгин жамын ичмяйян,
Ичиб сонра яглц башдан кечмяйян,
Тяжнис илян гафийяни сечмяйян,
Тяхмис илян мцхяммяси ня билсин.
323
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Тябризли
Баба1
Рямзи
СУЛТАН ЯБДЦЛМЯЖИДЯ ХИТАБЯН
БЯДИЩЯ
Ей падшащым, бир дур,
Дярвиши фярящнак ет!
Мирати-зямириндян,
Зянэи-кядяри пак ет!
Бир щяфтя сянин хяржин,
Он ил мяня кафидир.
Он ил мяни ращят гыл,
Бир щяфтя сян имсак ет!
Дярбяндли Зярниэар
ДЯРБЯНДЯ ЭЯЛ
Салам олсун сяня, ей Ашыг Валещ!
Щцнярин вар ися бу Дярбяндя эял!
Йа ашиглик адын эютцр цстцндян,
Йа тябин вар ися бу Дярбяндя эял!
Гырх доггуз ашиги салмышам бяндя,
Айаьында зянжир, бойнунда кцндя,
Гырхына бир чюряк жирядир эцндя,
Иштащан вар ися бу Дярбяндя эял!
Бир нечя сюзцм вар йазмышам хялвят,
Адятдир гонаьа едярляр щюрмят,
Адым Зярниэардыр, вятянин Дярбят,2
Мяня сюзцн варся бу Дярбяндя эял.
Зющрябану
ДЕ ЭЯЛСЦН
Сяня гурбан олум сяадятли1 хожа,
1
2
Анадолу тцркляринжя «баба» дярвиш демякдир.
Дярбят: Дярбяндин тцркляшмишидир.
324
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Гярибхан дадашыма де эялсцн!
Йцкцнц дцтмысан щамыдан ужа,
Гярибхан дадашыма де эялсцн!
Отаьына чякиля мейля шушя (?),
Ираг мянзиллярин йавуьа дцшя,
Мян юляндя жяназямя йапушя,
Гярибхан дадашыма де эялсцн!
Зющрябану дейяр, йаздан олмушам,
Дюйя-дюйя ики диздян олмушам,
Аьламагдан бир жцт эюздян олмушам,
Гярибхан дадашыма де эялсцн!
Шащверди
Шащверди адлы бир кимся дам тикмиш, нядянся
дам цч ай кечмядян йыхылмышдыр. О мцнасибятля
Шащверди щям юзцнцн, щям дя дамын дилиндян
шерляр сюйлямишдир.
ДЕЙИШМЯ
Шащверди –
Гыш фясличцн тикдирмишям бил, сяни,
Бир айлыьа дюз, Аллащы севярсян.
Вядя тамам олуб бир зад галмайыб,
Йахынлашыб йаз, Аллащы севярсян!
Дам –
Галмайыбды мяндя тябц тяваня,
Вурма мяня цз, Аллащы севярсян.
Йыхыллам цстцня, дизлярям сяни,
Чых алтымдан тез, Аллащы севярсян!
Шащверди –
Ялиндян чякярям Аллащ амани,
Эял мяня эцлдцрмя досту, дцшмани,
Щяр дям таггылдайыб горхутма мяни,
1
«Сяадятли» демякдир.
325
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Кефин олсун саз, Аллащы севярсян!
Дам –
Мян билирям баьламазсан ардыми,
Диряйим йох, назик гойдун пярдими,
Щамы билмяз, сян билирсян дярдими,
Чох данышма сюз, Аллащы севярсян!
Шащверди –
Чох йарыны мян нюкярдян гырмышам,1
Цч ай гышдыр, гуллуьунда дурмушам,
Пярди гойуб йахшы диряк вурмышам,
Яйилмя, дур дцз, Аллащы севярсян!
Дам –
Йары пярдим алча, йары ярикди,
Мяни газан щансы белди, кцлцкди,
Пярдим сейряк, щям диварым чцрцкди,
Нежя ейляйяк биз, Аллащы севярсян!
Шащверди –
Йахшы етдин мяни чюлляр сакини,
Ажыьым дутдурма, одларам сяни,
Адам билиб сайа салмырсан мяни,
Эюстярярям эюз, Аллащы севярсян!
Дам –
Пярдим ки, белядир, диварым беля,
Эютцр митил-шитилини ат чюля,
Хатаны сав дяхи, дцшэилян йоля,
Кеч башымдан ваз, Аллащы севярсян!
Жаваб –
Ей Шащверди, дамын йахшы дам имиш!
Гой данышсын сюз, Аллащы севярсян!
Эюрмямишдим дамы десин гафийя,
Демя эюрцр цз, Аллащы севярсян!
Эюр нежя дамдыр ки, варды кямалы
Дярди-дилин сяня ейляйцр щалы,
1
Бу шер «Ел шаирляри»нин 1934-жц ил няшриндя дя верилиб. Бизжя бу
мисра щямин няшрдя даща уйьундур: «Чох йарсыны мян нюкярнян
гырмышам». Бах: 2-жи жилд, сящ.120. - (Тяртибчиляр).
326
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Дяхи истямя сян бу галмагалы,
Чых кянара, эяз, Аллащы севярсян!
Дама шер, гязял сюйлямя бясди,
Пярдиси, дивары тамам шикясти,
Бахырсан йыхылыр, ня зярб-шястди,
Чох да гырма гоз, Аллащы севярсян!
Эюрцрсян ки, киши бахмаз сюзиня,
Та дайанма, ня салмысан цзиня,
Рящм ейля яйаля, оьлан, гызыня,
Аьламасын эюз, Аллащы севярсян!
Хязани дя етди сяня нясищят,
Бахмадын щеч кяся, йохду мязяммят,
Бищяйасан, симтянсян щягигят,
Эял аьартма без, Аллащы севярсян!
Тябризли Щажы Мещди Шцкущи
БАХ
Бу бивяфа, бу бивяфа,
Дцнйайа бах, дцнйайа бах.
Салды мяни Мяжнун кими,
Сящрайа бах, сящрайа бах.
Дцш Мещдинин сораьына,
Эял никжя гцсбаьына,
Тюйляляр бужаьына,
Говьайа бах, говьайа бах.
Эял бир нечя щямрази эюр,
Дцнбякчи едян назы эюр,
Ашыг ялиндя сазы эюр,
Сурнайа бах, сурнайа бах.
Юврятляри сядрняшин,
327
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Кишиляр тярк едиб ишин,
Эюрцнжя аьардыр дишин,
Моллайа бах, моллайа бах.
Мяжлися дцзцлцб йейин,1
Щамы дейяр йейин, йейин,
Йары саман, йары пейин,
Шорбайа бах, шорбайа бах.
Бу шорбайа етмя нязяр,
Ялщязяр гардаш, ялщязяр,
Ичиндя бир юрдяк цзяр,
Дярйайа бах, дярйайа бах.
Бу мяжлися язм ейлядим,
Шорба йедим, щязм ейлядим,
Ютдим2 буни, нязм ейлядим,
Сювдайа бах, сювдайа бах.3
Шуридя
АМАН АНА
Фяраг олду бу жяваня,
Щалал ейля, аман ана!
Рящим ол, олма биэаня,
Щалал ейля, аман ана!
Сяфяр етдим бу мяскяндян,
Жцда дцшдцм бу эцн сяндян,
Йазыьам, инжимя мяндян,
Щалал ейля, аман ана!
Фяраг олдум дийарымдан,
1
Йейян: хюряк, мякулат, йейинти.
Ютдим: ютцрдцм демякдир.
3
Бу шер тяхминян сяксян ил яввял бир дяфя Иранда тяб олунмушдур. –
Мцмтаз.
2
328
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Жцда дцшдцм ниэарымдан,
Щязяр ет ащу зарымдан,
Щалал ейля, аман ана!
Аман ана, аман бажы,
Аман ата, башым тажы,
Бу дярдин сизсиз ялажы,
Щалал ейля, аман ана!
Дилядим сейр едим чяндан,
Ола та кюнлцмцз хяндан,
Ня щасил гафил инсандан,
Щалал ейля, аман ана!
Рясулун гябриня цзц,
Гойуб эирйан едям эюзц,
Щалал цммят един бизи,
Щалал ейля, аман ана!
Сцрцм топраьа цзцмц,
Йаш едим ики эюзцмц,
Ешит рящм ейля сюзцмц,
Щалал ейля, аман ана!
Мяням Шуридя, начара,
Эцнащкар бяндя гяффара,
Ки, лайиг етмя финнара,
Щалал ейля, аман ана!
Ширванлы Ашыг Салещ
ВЕР БИР ХЯБЯР
I
Ей кюнцл, дярйайи-ешг ол, тутма дцнйадан хябяр,
Ариф олдур билмяйя мяжмуи-яшйадян хябяр,
329
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Тутмайа Хуршиддян, няжмц Сцряййадан хябяр,
Жифейи-дцнйа эярякмяз, анла цгбадян хябяр,
Зювг иля тяжрид едян билмязми Исадян хябяр.
Йардан вер бир хябяр,
Дилдардан вер бир хябяр.
Йандырыр ащим мяним, етмяз гуруйля йашя фярг,
Ола билмяз щеч бир ащым кими кюнцллярдя бярг,
Защиди-шяййаддяндир ашигя бу рянэи-зярг,1
Дцшся эяр эирдаби-яшкимдя олур йцз нущ гярг,
Сащиби-кяшти биляр пейвястя дярйадян хябяр.
Йардан вер бир хябяр,
Дилдардан вер бир хябяр.
Карвани-юмр цчцн кюнлцмдядир фярйади-зянэ,
Башыми етмиш ики йцздян гямим чун хейли-дянэ,
Гям эюрцб гяди-тяним сызлар мисали-тарц чянэ,
Ейлярям диванянисбят ешг мейданында жянэ,
Щеч вяжщ иля эерц эялмяз бу говьадян хябяр,
Йардан вер бир хябяр,
Дилдардан вер бир хябяр.
Пяртюв-нури-тяжялланы эюрян шейда олур,
Йандырар пярваня жисмин эярди-хакпа олур,
Ашиги-диваняляртяк алямя рцсва олур,
Кимя ким мящрям фясцбщаняллязи ясра олур,
Та ябяд бир кимсяйя вермяз тямашадян хябяр,
Йардан вер бир хябяр,
Дилдардан вер бир хябяр.
Шювги-рцхсарында зцлфцн, ашигя зцлмят дейил,
Ляблярин йанында дцрц лял пургиймят дейил,
Зювги-вяслин билмяйян кяс васили-жяннят дейил,
Рювзейи-фирдовси-куйин Кябяйя нисбят дейил,
Алмышам йцз кярря Ибращими-бяннадян хябяр,
Йардан вер бир хябяр,
1
Зярг: рийа демякдир.
330
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Дилдардан вер бир хябяр.
Рузцшяб кюнлцм евиндя фикри-дилжуляр мяним,
Яглими мящв етмяди зцлфи-сямянбуляр мяним,
Зярряжя эетмяз хяйалымдан чу мящруляр мяним,
Дяшти-гям Мяжнунийям йолдашым ащуляр мяним,
Галмышам тянща эятирмяз кимся Лейладян хябяр,
Йардан вер бир хябяр,
Дилдардан вер бир хябяр.
Та ки, ол эцндян щявайи-ешгя пейвяст олмушам,
Горхмазам мян, Рцстями-гямдя зябярдяст олмушам,
Бир пяри эисуйи-мишкининя пабяст олмушам,
Бадейи-жами-хяйали-йардян мяст олмушам,
Щяг билир ки, билмязям имрузц фярдадян хябяр,
Йардан вер бир хябяр,
Дилдардан вер бир хябяр.
Дюнмяням ешгин йолундан та ки, юмрцм вардыр,
Кафирям инкар гылсам, етдийим игрардыр,
Чцнки ешгин бадяси ашигляря гямхардыр,
Севдийим тярса гызы, баьладыьым зцннардыр,
Бцтпярястям сюйлярям анжаг кялисадян хябяр,
Йардан вер бир хябяр,
Дилдардан вер бир хябяр.
Алями камил гылар адаби-бящсиля жядял,
Ола мцстясна, яжяб олмаз бу зикри-бибядял,
Мян фягири-дярси-мяктябханяйям чун филмясял,
Салеща, дцнйада гылэил гювли-Гур’аня ямял,
Агибят сяндян сорарлар ол мцжялладян хябяр,
Йардан вер бир хябяр,
Дилдардан вер бир хябяр.
ТЯЖНИС
II
331
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Кялбин1 олуб йасланмышам дярдя2 йар,
Бир кяз3 бизи чаьырмазсан айля,4
Баьа эирдик, кяшт ейля эял дяр дя5 йар
Сцсян, сцнбцл, эцлц рейщан айля6.
Мян ща юлдцм, щаны гябрим газан, эял,
Тапар лачын гыйнаьында газ янэял,7
Йери намярд, дцнйа малын газан8 эял,
Щесаб одур, шадлыг иля айля.9
Мянсур кими мяни салдын мейдадыр,10
Цзцн эюрян зиндя олур, мейдадыр,11
Ким ки, лябин жцрясиндян мей дадыр,12
Инанмазам мящшяряжян айля.13
Пяризадя эяштя чыхмышдыр дцзя,14
Эцл цзцня инжи дцзя, дцр дцзя,15
Цмид вардыр рягиб жанын дярд цзя,16
Фяна руйя (?) йетишмяйя айля (?).
Салещ чешмин эюлляриндя гуашя,17
1
Кялб: ит.
Дярдя: гапудя.
3
Кяз: йол, дяфя.
4
Сясс иля.
5
Дярдя: дярмяк.
6
Айля: ай иля гогула.
7
Газ янэял.
8
Газануб эял.
9
Щай-щуй иля.
10
Мяни Мянсур кими мейит салдын.
11
(?)
12
Мей дадыр.
13
Айля: щцшйар ола.
14
Щямвар дцзя, сящрайя.
15
Дцр дцзя, алмас дцзя.
16
Дярд цзя, дярд жанын ала.
17
Гу гуши, гуьу гуши, эюллярдя цзя, ашя.
2
332
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Щамысыны чаьыр, мящрум гу ашя,1
Рянэц руйин тяня гылыр гуйашя,2
Щилал гашын бярабярдир айля.
МЦСТЯЗАД
III
Ей дил, эежяляр сцбщядякин йар ешиэиндя-яфьаня йетишдик,
Рящми йох олан кафири-бимар ешиэиндя-сан, жаня йетишдик.
Йяьуб кими салды мяни дярдц бялайя-бир щцсни-Зцлейха,
Йусиф кими ол нашийи-хяридар ешиэиндя-зинданя йетишдик.
Сойдурма, дедим ол бунжя юзцн ешг йолунда-манянди(Нясими),3
Мянсур кими гамяти бир дар ешиэиндя-црфаня йетишдик.
Йай гашына гурбан гыла эюр жаныны щяр дям-пейвястя бу
цздян,
Бир анжалын шухи-камандар ешиэиндя-пейканя йетишдик.
Салещ, дута эюр ямри-худа, шяри-Пейьямбяр-ьцфран тяляб ейля,
Иманя эялиб Ящмяди-Мухтар ешиэиндя-Гураня йетишдик.
ОХГАЙ
IV
Эял-эял, ей севэили йарым,
Эютцр цздян нигаб, охгай.
Мцняввяр олсун алямляр,
Эюрцнсцн мащтаб, охгай.
Мцляввяндир йядц бейза,
Кясилди сябрим, язиза,
Бяйаз эярдяндя эюй мина,
1
Щамысыны аша, хюряйя мящрум гой.
Гуйаш, эцняш, эцн.
3
Салещ: щямшящярлиси олан бюйцк
унутмамышдыр. – Мцмтаз.
2
шаиримизин
фажиясини
333
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Санасян тири-шящаб, охгай.
Мяни айырма динимдян,
Утандырма мящжябинимдян,
О зцлфи-мцшк чинимдян,
Эялир буйи-эцлаб, охгай.
Дейяр Салещ ки, намярдям,
Зяри-халис кими зярдям,
Доланым башына щярдям,
Чякиб назц итаб, охгай.
ДЯРДИМИ
V
Гадир Аллащ, бирлийини севярсян,
Йетирэилян бир дявайя дярдими,
Дярди-дилим дяфтярляря зябт етдим,
Ахыр саллам мцжяллайя дярдими.
Йери, йолдаш эетди галдым пийадя,
Пирим Шащи-Мярдан, йетишэил дадя,
Вяряг-вяряг олду щяддян зийадя,
О кимдир ки, бир-бир сайя дярдими.
Гоч иэидляр щягги-сяйин итирмяз,
Намярдя йалварма, ишин битирмяз,
Дярйалара сыьмаз, даьлар эютцрмяз,
Чякмяз гатар илян майя1 дярдими.
Рягиб бизим илян хош саваш едяр,
Цряйим долудур, дидям йаш едяр,
Бился идим сиррим хялгя фаш едяр,
Сюйлямяздим щяр ловьайа дярдими.
Бу дцнйа фанидир, щеч кимя галмаз,
1
Майя – диши дявя демякдир.
334
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Кюнлцмцз ачылмаз, цзцмцз эцлмяз,
Салещ дейяр, щейф гядрими билмяз,
Мян ня дейим щяр яднайя дярдими.
ЗЦЛФЦН
VI
Щяр заман ки, дцшяр башдан айаья,
Олур гяддин иля бярабяр зцлфцн.
Ясиб бади-сяба даьыдар цздян,
Едяр бу алями мцяттяр зцлфцн!
Халын щинд ящлинин шящрийарыдыр,1
Гашын дясти-гцдрят зцлфигарыдыр,
Жямалын айилян эцндян арыдыр,2
Сцнбцл бяняфшядян тазя, тяр зцлфцн!
Чин елиндян эялян яттара бянзяр,
Мцшкц янбяр йцкли тцжжаря бянзяр,
Эянж цстя йатан шящмаря бянзяр,
Эящ дишляр йанаьын, эящ юпяр зцлфцн!
Онунчун горхурам сяриндя телдян,
Бир дям хали олмаз фитнядян, фелдян,
Эящ дцшяр эярдяня, эящ гужар белдян,
Вурар ешг ящлини бихябяр зцлфцн!
МЦРЯББЕ
VII
Бцлбцля эцлшяндя рянэц рцхсарын,
Эюстярэилян мцнжа олмасун щярис.
1
Шящрийар: фарсжа падшащ, хаган демякдир.
Ары: тцркжя тямиз, пак демякдир. Жыьатайжа ариь дейирляр. «Айдан
арыйам, эцндян дуру».
2
335
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Сяадят бцржцнцн афитабысан,
Щцснцн айц эцндян яфсундур тяшхис.
Атяши-щижриндян йаныбдыр жаным,
Ол дявасыз дярдя вясли-дярманым,
Хуни-жиэяримдян чешми-эирйаным,
Пяъмцрдя жисмимя эейдиряр гямис.1
Ня олур щижриндян гылсам шикайят,
Булмадым тяриги-ращи-щидайят,
Рягиби-кяжровя лцтфц инайят,
Бизя йеткяж жювр ейлядин тяхсис.
Эюзцм гарасыдыр мцдяввяр халын,
Фялякляр зиняти ики щилалын,
Эярдиши-дюврандыр эцняш жямалын,
Дцшмясин зяваля, булмасын нягис.
Шикястя Салещям, дярдмяндям мян,
Жямалын эюрмяйя мцстямяндям мян,
Щялгяйи-зцлфцня пайбяндям мян,
Онунчун сювдадан олмазам тяхлис.
ТЯЖНИС
VIII
Ов бяррясин эюзлямяйян овчунун,
Овчуну эюржяйин ня тювр синя.2
Ай жямалын эюрдим, яглим итирдим,
Бу ня гяддц гамят, ня тювр синя.3
Байгунын мейлини, йар, дан1 ейлясян,
1
Гямис: ярябжя пиращян, кюйняк демякдир.
Ня тювр синя: ов йарасыны эюзлямяйян овчу бирдян-биря ов эюряндя ня
тювр сыныб, пярт оларса, бяндясинин ай жямалыны эюржяк ейля пярт олуб
сындым.
3
Ня тювр синя: синя ки, гядц гамятини эюржяк яглими итирдим, бу ня
тювр синяди.
2
336
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мцдам чешмими, йар, дан2 ейлясян,
Йары мяндян, мяни йардан3 ейлясян,
Бяла йетиб кюнлцн ня тювр синя.4
Шикястя Салещям, мцдам о хурам,5
Ай жямалын эюрдцм, олдум ох рам,6
Ики ялиф, ики яйни7 охурам,8
Ики лам9 йазылмыш ня тювр синя.10
ТЯРС ЯЛИФБА
IX
Йейи-йеня бянд олду кюнлцм бир бцти-симинбяря,
Лами-ялиф, ла – ляли-набын бянзяр аби-кювсяря,
Вави-вяли дящр ичря уьрамыш анынтяк дилбяря,
Щейи-щцмай хялятин эяр эейся гядди-яряря,
Нуни-ня нисбят охшадам мян ону мащи-янвяря.
Мими-мцняввяр, пяртюви-мещри рухиндян афтаб,
Лами-люлюляримдир дяндани, йохся дцрри-наб,
Кафи-кцфри-зцлфини севдим, эятирдим мцнжя таб,
Гафи-гцдрятдян йаранмыш бир беля алижянаб,
Фаи-фцзун зиб иля бянзяр тязярви-яхзяря.
1
Йар дан ейлясян: йар сян байгунын мейлини дан ейля, ейбими мяйцб ет.
Тцркжя ейбин мцгабили дандыр. Дандыр: йяни ейбдир. Ушаьы данлама, йяни
ейбляндирмя.
2
Йар, дан, ейлясян: Йар! Мяним чешмими сян мцдам дан – сцбщ ейля.
Тцркжя сцбщя дан дейирляр. Дан, данла, дан йылдызы, дан йери, дан атды.
3
Йардан ейлясян: сян мяни йардан ейлясян.
4
Ня тювр синя: сяня бяла йетишиб кюнлцн ня тювр сына.
5
О хурам: мян шикястяйям мцдим, амма о хурамандыр.
6
Охрам: Ай жямалыны эюрдцм ох… рам олдым.
7
Ики ялиф, ики яйни: йяни ики ялиф, ики яйн щярфлярини.
8
Охурам: охуйурам.
9
Ики лам йазылмыш: йяни о дюрд щярфдян башга ики дя лам щярфляри
дя йазылмышдыр.
10
Ня тювр синя: Бу ня тювр синядир, бу ня гярибя дюшдцр, кюксдир.
Санки тури синадыр.
337
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ьейни-ьейриляря тяк йар олмасун ол нушляб,
Ейни-ейн лцтфдир эяр ейляся гящрц гязяб,
Зейи-зцщуря эялмяйибдир бир беля алинясяб,
Тейи-тяваф куйин етмякдян дюнцбдцр рузц шяб,
Зади-зяф щал иля гядям бу чярхи-чянбяря.
Сади-сярф етдим тямами, яглдян дцр олмушам,
Шини-шяраб, жцрейи-ешг иля мяхмур олмушам,
Сини-сцруди-наля бирля хейли мящжур олмушам,
Зийи-зябани-мярдцм алямдя мязкур олмушам,
Рейи-рягям гылмыш адим цшшаг ара сярдяфтяря.
Зали-зяррати-эцняш щцснцндцрцр шямсц гямяр,
Дали-дювран ичря бир сянтяк тапылмаз мютябяр,
Хейи-хяттин сцнбцл, лябиндир сябзяйи-нохизи-тяр,
Щейи-щяша,1 манянд ола сян кими шащи-дадиэяр,
Жими-жями-Жямшидц хаган, Хосровц Исэяндяря.
Сийи-сянайи-щямдини эяр ейляся ящли-сяфа,
Тийи-тямятядян хячян мящрум олур рузи-жяза,
Бии-бялайи-няфси-шумя уймяги эюрмя рява,
Ялифи-Аллащын адын йад ет, отурма, Салеща,
Сидгц ихлас иля даим табе ол Пейьямбяря.
КЮНЛЦМ СЯНИ ИСТЯР
X
Йцз кяз мяня жанан оля, кюнлцм сяни истяр,
Йцз афяти-дювран ола, кюнлцм сяни истяр.
Йцз эярдяни шимшад ола, йцз гамяти яряр,
Йцз сярви-хураман ола, кюнлцм сяни истяр.
1
Щяша: щаша демякдир, тяхфиф едилмишдир.
338
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йцз халлары филфил, цзц эцл, какили сцнбцл,
Йцз зцлфи пяришан ола, кюнлцм сяни истяр.
Йцз куйи бещишт, цзц пяри, хуйи мялайик,
Йцз щурийц гылман ола, кюнлцм сяни истяр.
Йцз мисли-Зцлейха, чямян ара эцли-щямра,
Йцз Йусифи-Кянан олан, кюнлцм сяни истяр.
Йцз баьи-Ирям, хцлди-бярин тубийи-ряна,
Йцз рювзейи-ризван ола, кюнлцм сяни истяр.
Йцз ляли шякяр хуб, пясяри-шух дилавяр,
Йцз тутийи-хяндан ола, кюнлцм сяни истяр.
Йцз чяркяси-Гейтагц фирянэц Чинц Мачин,
Йцз кебрц мцсялман ола, кюнлцм сяни истяр.
Йцз эцлшяни-эцл, бадейи-мцл, сагийи-ьцл-ьцл,
Йцз эюзляри мястан ола, кюнлцм сяни истяр.
Йцз бцлбцли-эирйанц пяришанц пцр яфьан,
Йцз гюнчейи-хяндан ола, кюнлцм сяни истяр.
Йцз Хосровц Хаганц Скяндяр, Жямц Жямшид,
Йцз мцлки-Сцлейман ола, кюнлцм сяни истяр.
Йцз габили-фящмидявц йцз шаири-дана,
Йцз мярди-сцхяндан ола, кюнлцм сяни истяр.
Йцз йари-Яряш, дилбяри-Эянжя, бцти-Шираз,
Йцз тцрки-Сфащан ола, кюнлцм сяни истяр.
Мягбули-мцзялляф демязям йох бу жящанда,
Йцз нюв ки, инсан ола, кюнлцм сяни истяр.
339
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йцз Салещи-диваня кими, Ашиги1-йекрянэ,
Жцмля сяня гурбан ола, кюнлцм сяни истяр.
МЦРЯББЕ
XI
Щяр кимин дцнйада йары мярд ола,
Ашигиндян гылмаз гяти-мящяббят.
Гядрц гиймят билян ящли-дярд ола,
Рягибя куйиндя ейлямяз цлфят.
Кюнцл щяржайиндян умма эял вяфа,
Чякярсян щижранын, булмазсан сяфа,
Ашигя бир зярря ейлямяз жяфа,
Мяшугин кюнлцндя ола мцрцввят.
Нола бир кяз ол сян мяним гямхарым,
Чыхыбдыр яфлакя налейи-зарым,
Рягиб тянясиндян, севэили йарым,
Алды мющнят мяни, юлдцрдц хиффят.
Эялмишям гапына мящзун, пяришан,
Дилшикястя, гямэин, мян зарц эирйан,
Йандырды баьрымы, ейляди бцрйан,
Олду кцлли-щижран мяня мцсяллят.
Мцлки-Сцлейманда сян, щюкмцн Исэяндяр,
Ямриндян тяжавцз етмян мцхтясяр,
Салещям, куйиндя олмушам чакяр,
Щяр жяфа ейлясян жаныма миннят.
МЯНЯМ СЯЙЙАДЫ
XII
1
Бу сюз шяхси исм кими мютяризядя йазылмышдыр. Анжаг 1935-жи ил
няшриндя кичик щярфля йазылмышдыр. Бизжя, шаир сюзц жинас шяклиндя
ишлятмишдир. - (Тяртибчиляр).
340
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бир эцл цзлц ниэар, сярви-хошряфтар,
Жцмля халга изщар, бяллиди ади.
Зцлфцн эюрдцм тяррар, олдум эирифтар,
Кясди мяндян гярар, чешми-жяллады.
Какили-пцрчиндир, щяблцлмятиндир,
Шухи-мящчябиндир, хуб назяниндир,
Падишащи-диндир, сащиб ниэиндир,
Сурятдя Шириндир, мяням Фярщады.
Бир ляби хянданя, гюнчя дящаня,
Гашы кяманя, синям нишаня,
Дцшдцм щижраня, йетмишям жаня,
Бир адил султаня, ейлярям дады.
Бир яжяб инсандыр, хуб нювжавандыр,
Щюкмц Сцлеймандыр, Язимцшшандыр,
Гювзейи-ризвандыр, щцрц гылмандыр,
Сярви-хурамандыр, гядди шимшады.
Салещям, щялякин чякдим ямяйин,
Щцсни мялякин, зиби фялякин.
Бир эцмцш биляэин, гюнчя чичяйин,
Бир тярлан тцляэин, мяням сяййады.
Гарабаьлы Мирзя Ящмяд Сабир
СИМАВАР
I
Ей олан алям ора лайиги-султан, симавар!
Сяна мцштаг иди мяжмуйи-бяйц хан, симавар!
Сян иля шад олур хатири-мещман, симавар!
Шяклц шямаили хош, сювти хошялщан, симавар!
Сеэащы башла эюряк, сювтиня гурбан, симавар!
341
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ачылыр кюнлц яйярчи баха адям цзцня,
Бу нежя щикмят ися зайил олур ьям йцзцня,
Ашигям, Танры билир мян дя о хцррям цзцня,
Гойуб ортайа баханда нечя щямдям йцзцня,
Ряф олур дярдц гямц мющняти-щижран, симавар!
Сяни мяжлисдя гойан вягтдя щяр шамц сящяр,
Ачылыр ьямли кюнцлляр сяня етдикжя нязяр,
Гялбдян заил олур эяр ола щяр нюви-кядяр,
Бир эцнцм кечя билир халиг юзц, сянсиз яэяр,
Олур ящвалым о эцн хейли пяришан, симавар!
Афтабя1 няди ким, чайи едир хейл хяраб,
Чайы бядбуй едир, няфся верир чохлу язаб,
Гайнайынжа кясилир дилдя олан тагятц таб,
Сяня чайдан бярабяр дейил, ей алижянаб,
Сяни йекта йарадыб халиги-сцбщан, симавар!
Сахламаг лазым олубду сяни дцнйадя язиз,
Истякан, нялбякини пак едясян хейли тямиз,
Сяня хатуни-жящан жарийядир, щям дя кяниз,
Хосрови-Рум сяня хадим олур, щям Пярвиз,
Щейф чайникдян ичир бир нечя щейван, симавар!
Чай ибарятди ичян кимся ону ляззят едя,
Чай арасында да бир щямдям иля сющбят едя,
Ня ки, бу чай ичян кимсяня чох сцрят едя,
Тюкцбян нялбякийя гянди дя щям сиргят едя,
Дящрдя чох тапылыр бир беля надан, симавар!
Чайники башда санасан эцли-щямра кимидир,
Истякан нялбякиси лювлюи-лала кимидир,
Мящряба2 сундцсцн истибрагц диба кимидир,
Гашыги-чай бяйаз бир йяди-бейза кимидир,
Йер йцзцндя ясяри-рювзейи-ризван, симавар!
1
2
Кечянлярдя чайы чугун афтабада гайнадыб ичирдиляр.
Мящряба: ма-ряба олмалыдыр. Ма ярябжя су демякдир.
342
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Сяня эяр хидмят едян бир мящи-эцлпейкяр ола,
Гамяти сярвдян яла, яли назик, тяр ола,
Рямзи-ешги биля, щям ляли-ляби эювщяр ола,
Ясли-затында вяфа, ящди биля жювщяр ола,
Она мцштаг олу чох Сабири налан симавар!
ЖЯМАЯТ
II
Сяд щейф язизан, беля мярданя жямаят,
Эюрмцбдиляр ешгц мейц мейханя жямаят,
Чох щюрмят едир шювгля мярданя жямаят,
Лайигдиля мяжмц бяэц ханя жямаят,
Щям дам гуруб, хялгя сяпир даня жямаят.
Ятфал ки, цсрят чякир ялщал чюрякдян,
Эюрцр кишиляр ишляри жан иля црякдян,
Чох корлуг едиб мешядя аьаж дирякдян,
Щям зящмятиля гайырыбан шаня кцрякдян,
Йексяр йыьышыб эетдиля Сисйаня1 жямаят.
Бу гцсся верибди бизи алямдя эцдазя,
Цч илдян, ики илдян алыр кющнявц тазя,
Йаз вядя верир пайизя, пайиздя дя йазя,
Гыш вахты да биз эюз тикирик жайи-нямазя,
Эяр вермясяляр чаря нядир аня жямаят.
Чохданди эялиб бу йеря Фярщад Ялиякбяр,
Чох нисйя алыр халг галыб ажизц мцзтяр,
Бу йердя отурмахлыгя чох щювсяля истяр,
Валлащи ки, ахырда йетяр жаня жямаят.2
Бир Шащвяляд Жинлцдя сакинди жянабы,
Минляр иля тясбищя салыр щяггц щесабы,
1
2
Сисйан: мащал адыдыр.
4-жц мисра йохдур. – (Тяртибчиляр).
343
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Дяфтярдя йазыр Шащпярийя ийняни, сапы,
Валлащи ки, Фярщад яминин йох бу китабы,
Ахыр бцрцняр кирлижя йорьаня жямаят.
Бу кюнлцм олуб дярдц гямц мющнятя амаж,
Щяр юйня нащар етмяйя бир кимсяйя мющтаж,
Аббасяли вя Кцрд Щясяндир бизя лейлаж,
Ахыр эцнц бизляря дя олартяк галарыг аж,
Эял, анд ичим, ол айейи-Гурана жямаят.
Мяхдуми-мцкяррям Яли няввадейи-щажхан,
Тажирлийи алямдя щесаб ейляди асан,
Ахыр галажаг нисйя вериб дидяси эирйан,
Боржлу апарар щяр ня ки вар гапыда щейван,
Сиз онда бахын налявц яфьаня жямаят.
Молла Ялгулунун эцвя йейиб тазя чухасын,
Хатям юзц тяриф гылыб жудц сяхасын,
Хялгин еляйиб зайе бу гаймаг, йухасын,
Битляр дарашыб, сиркя басыб чунки йахасын,
Гоймаз эяля бичаря ятя, жаня жямаят.
Тул ейлямя бу шери яйа Сабири-мящзун,
Ялщяг бу жямаят ейляйибдир сяни дилхун,
Щяр щярфиня шайястяди бир люлейи-мякнун,
Йохса едярям бунлары мян щяжв иля мяьбун,
Гурбан олалар щягги-нямяк, наня жямаят.
БИРЯ
III
Сизя мян вясфин едим бу еви виран бирянин,
Дини йох, мязщяби йох шумц бядяркан бирянин,
Юлдцрцб атасыны йохса ки, мещман бирянин,
Дцшмясин дамына щеч кибрц мцсялман бирянин,
Гой сизя нягл едим ящвалыны ялан бирянин.
344
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эцн батанда щяряси Рцстями-дастаня дюнцр,
Ган ичян ширц пялянэя, дяхи асланя дюнцр,
Лязэийя, шащсевяня, ящли-Даьыстаня дюнцр,
Чаря йох су сяпясян йцз дяфя, ястаня1 дцшяр,
Галды ажиз ишиня щязряти-Лоьман бирянин.
Чаря олмаз ня гядяр ейляйясян ащу фяьан,
Сцбщядяк балдырыны чейняйяжяк, вермяз аман,
Рящмц инсаф ола гялбиндя бунун йохди инан,
Ня Кяримханиди, ня шейхиди, ня лутараган,
Тапмадым мязщябини мян бу бяд яркан бирянин.
Билмирям имди гачым, щансы вилайятя эедим,
Йа шикайатя ялиндян аьа салдатя эедим,
Суда, сярдаря вя йа кющня гаминдатя эедим,
Йа миним файтуна Тифлися, губирнатя эедим,
Чарясин бялкя едя сащиби-диван бирянин.
Бит эеня бир йумушаг, ажизц налан кишидир,
Тутуб юлдцрмяк ону хырда ушаглар ишидир,
Кюпяк оьлу бирянин йериши ав йеришидир,
Сцбщядяк йорьанын алты буларын юйришидир,
Бири нахырчы олур, бири дя чобан бирянин.
Бир эежя мянзил олуб Сабиря бу даь дяряси,
Щяр тяряфдян ачылыб йцз мин яжял пянжяряси,
Машаллащ, ня яжяб чохдур о кяндин биряси,
Гуртарыблар мяни, бир диш эютцрцбляр щяряси,
Деди щяжвин о эежя Сабири-налан бирянин.
Забит
БЦЛБЦЛ
1
Астаняйя дюнцр.
345
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Сящяр-сящяр дад, фярйад единжя,
Варыб баь кцнжцндя йатсана, бцлбцл!
Яэяр вяфалысан сян дя мянимтяк,
Буланыб ганына батсана, бцлбцл!
Бир мясялдир: щяр аьажда бар олмаз,
Тур даьытяк щяр даь лалязяр олмаз,
Жяфа чякмя бивяфадан йар олмаз,
Эедиб бир доьру йар тутсана, бцлбцл!
Яэяр йарын бир бивяфа йар ися,
Сцбщц шам чякдийин ащу зар ися,
Фярщадц Мяжнунжя дярдин вар ися,
Эятириб дярдимя гатсана, бцлбцл!
Гызыл эцли гара заьлар дяринжя,
Чеврясиндя харлар сяфа сцрцнжя,
Ешгин мятаини бадя веринжя,
Варыб базарында сатсана, бцлбцл!
Бивяфадан ютрц чякмя ащц зар,
Нечин ящвалына олмаз яшкбар,
Сящяр-сящяр аьлайанда зар-зар,
Забитя бир хябяр версяня, бцлбцл!
Зярури
ЭЯЛЯР КЕЧЯР
Ей дил, щямишя эярдиши-дювран эяляр, кечяр,
Щяр эцн жяфавц мющняти-щижран эяляр, кечяр,
Зцлмати-гям дюняр мящи-табан эяляр, кечяр,
Фясли-бащар, вахти-зямистан эяляр, кечяр,
Щям лалявц-бяняфшявц рейщан эяляр, кечяр.
Щаны эюрян бу мярякянин сяфи-шикянляри,
Нолду бу эцн бу бязмин, о назик бядянляри,
Етдим йягин ки, ханя дюнцб симтянляри,
Эюрдцм жящанда ятлясц диба эейянляри,
346
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Тярки-либас олуб, тяни-црйан эяляр, кечяр.
Галмаз чямяндя бцлбцлц эцлшяндя лаляляр,
Саги ялиндя саьири-зяррин пийаляляр,
Мцтрибдя гцввят, гиссейи-бцлбцлдя наляляр,
Шябням кючяр, эцл цзря гоняр йенэи харяляр,
Фярхяндя гюнжя, няхли-хураман эяляр, кечяр.
Бу зали-дящря уйма ки, цммцл-фясаддыр,
Эяр сюйлясям щезар ки, бундан зийаддыр,
Зибайы сурят иди, вяли бяд нищаддыр,
Бел баьлама бу дящря ки, биетимаддыр.
Етдим эцзар, эюрдцм о сяди-Скяндяри,
Эятдим1 хяйала гцввяти-базуйи-Щейдяри,
Бир зярби-зцлфигар иля фятщ етди Хейбяри,
Эюрдцн, Зярури, шащц эядавц гяляндяри,
Ол Рцстями иля Самц Няриман эяляр, кечяр.
Тащир Мирзя
ЭЯРАЙЛЫ
Фяляк, сяня ня адятдир,
Айырмаг йары йарындан?
Эюз иля эюрмямиш щямин,
Кюнцл йох ола варындан!
Рягиб, евин бярбад олсун!
Саралыб эцллярин солсун!
Айрылан нежя шад олсун,
Беля сярхош ниэарындан!
1
Эятирдим.
347
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ейлярям йцз мин хяйалы,
Пяришандыр кюнцл щалы,
Эежя-эцндцз йар жямалы,
Эетмяйир эюз кянарындан!
Мян Тащирям, бяхт итирдим,
Дярдими щяддян ютцрдим,
Жяфа чякдим баь битирдим,
Дярмядим биржя барындан!
Гыргбулаьлы Хялифя Мящяммяд Ажиз
ЭЯРАЙЛЫ
I
Лов щяшяллащ1 халиги-жан,
Ня эюзял инсан йарадыб!
Щамыны суряти-мящз
Бу эюзяли жан йарадыб!
Гурбан олум о няггашя,
Сурятини эятди башя,
Бу жани ол кяман гашя,
Язялдян гурбан йарадыб!
Защид, сян сахла имани,
Жяннят юзцня ярзани,
Мяна Аллащ бу жанани
Щцривц гыман йарадыб.
Бу эюзяля ейля нязяр,
Беля дя щцсн олур мяэяр,
Сярви-тазя, сцнбцли-тяр,
Эцл цзря рейщан йарадыб!
1
Лов щяшяллащ – ня эюзял, ня гяшянэ. Щярфи мянасы: Аллащ узаг ейля.
– (Тяртибчиляр).
348
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Щяр кяся щикмяти-гяза,
Бир суряти эюрцб рява,
Мяни Ажизц бинява,
Сяни гящряман йарадыб!1
ЭЯРАЙЛЫ
II
Эюря билмям аризини,
Тутубдур сярбясяр зцлфцн!
Гоймаз чыха эцн, габаьын,
Булут кими кясяр зцлфцн!
Едяндя щюкмцнц жари,
Чапар гыпчагц татари,
Юлдцрцр мин дил яфкары,
Щяр телиндян асар зцлфцн!
Демяням зцлфи-жанандыр,
Йягин бир риштейи-жандыр,
Вя йа бир дястя рейщандыр,
Эцл цзцндя ясяр зцлфцн!
Ажизи йетирди жаня,
Ейляди дяли, диваня,
Салыр чащи-зяняхданя,
Ичяр ганим, сусар зцлфцн!
ЭЯРАЙЛЫ
III
Мяэяр бир жан нолур билмям,
Бу гядри дярдц гям чяксин,
Ня мцддятдир илляр илян,
Ситям цстян ситям чяксин.
1
Бу гошмалар бир заман Иранда тяб едилмишдир. Щежа вязнинин
Иранда ишлянмясини юйрянмяк цчцн бурайа кючцрдцм. – Мцмтаз.
349
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Олмушам мяни-бинява,
Дярди-щижраня мцбтяла,
Йа ряб нолур килки-гяза,
Бу йазыйа гялям чяксин.
Чункц айрылдым жанандан,
Мян кечмишям беля жандан,
Кюнцл мцлкцня щяр йандан,
Ляшкяри-гям алям чяксин.
Йар нигабын салыр йана,
Шювги дцшсцн бу жящана,
Дейин хуршиди-табана,
Бу арадан гядям чяксин.
Мяним бяхтимтяк сийащы,
Ким эюрцб, щаны эцващи
Бу Ажизя дярдц ащы,
Фяляк гоймады кям чяксин.
ЭЯРАЙЛЫ
IV
Щачанажан аман чяким,
Бу залым щижран ялиндян,
Бу ев йыхан ялямдарын,
Аман, яламан ялиндян.
Гям евиндя хястя галдым,
Бярэи-хязантяк саралдым,
Кюнлцмц зцлфцндян алдым,
Гуртардым илан ялиндян.
350
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Севдим бир зцлфи-кямянди,
Атыбдыр кюнлцмя бянди,
Гожалдым, юмрцм тцкянди,
Бир тазя жяван ялиндян.
Севдим бир йари-бивяфа,
Ситями Ажизя вяфа,
Йемишям йцз тири-жяфа,
Бу гашы кяман ялиндян.
ЭЯРАЙЛЫ
V
Халхалын эюй чямяниндя
Бир гара тел пяри эюрдцм.
О эюзлярля алан кюнлц,
Рящзяни мцштяри-эюрдцм.
Бир мялякдир ениб йеря,
Бянзямяз щярэиз бяшяря,
Пяри эюрцндц нязяря,
Ол мялякмянзяри эюрдцм.
Ня Шамда вар, ня Щялябдя,
Ня Яжямдя, ня Ярябдя,
Мцхтясяр зцлмяти-шябдя,
Хуршиди-янвяри эюрдцм.
Демя о сярв гамяти,
Гийамында гийамяти,
Гийамыдыр яламяти,
Шуриши-мящшяри эюрдцм.
Ох киприйин, зцлфи пцрчин,
Ажизин ганиля рянэин,
Щям бир алыжы лачин,
351
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Щям бир кяпки-дяри1 эюрдцм.
ЭЯРАЙЛЫ
VI
Сиз эюрцн санеи-бичун,
Ня яжяб сянят ейлямиш,
Бу эюзялин цзцн жяннят,
Гяддин гийамят ейлямиш.
Ким иля вардыр савашын,
Говьадан ачылмаз башын,
Баш-башя чатыбдыр гашын,
Эюзлярин хялвят ейлямиш.
Эязмишям жцмля жящаны,
Сянин кими эюзял щаны,
Язизи-Мисри-Кянаны,
Баиси-шющрят ейлямиш.
Мян етмя эялся яфганым,
Аьласа чешми-эирйаным,
Ажизям, бичаря жаным,
Гям иля цлфят ейлямиш.
ЭЯРАЙЛЫ
VII
Ей фяляк, эцняшдян артыг
Бу эюзялин жямалы вар!
Сянин вар, бир йени айын,
Бунун ики щилалы вар!
Ди, эял щагдан кечмя фяляк,
1
Дяри: Кяпки-дяри о кяклийя дейирляр ки, даьларда, дярялярдя црцйцб
бюйцйя. Эювдя жящятжя дя башга кякликлярдян ири, бязиси дя хоруз
ирилийиндя олур.
352
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Яэяр эялся, йцз мин мяляк,
Эюр щансынын бу эюзялтяк,
Аь цздя хяттц халы вар!
Истярсян ейля имтящан,
Де чыхсын хуршиди-табан,
Йар аризин етсин яйан,
Эюр щансынын зявалы вар!
Мян Ажизям, дярдин алым,
Сяня бяйандыр ящвалым,
Бу дюнцб бахмаьын залым,
Бир ев йыхан хяйалы вар.
Гарабаьлы Мящяммяд бяй Ариф
ДЯРБЯНДЛИ АЬАБЯЙЯ
Ей язизим, бу гядяр раьиби-щяммам олма!
Мярдцми-ьафилц тянпярвярц яййам олма!
Ярзими эцш гыл, ей гиблейи-мян, бясдир, бяс.
Бир дя бундан беля мясти-мейи-эцлфам олма!
Баш аьардывц юмцр кечдивц щям диш дцшдц,
Залими-сцбщ олуб мцзлимейи-шам олма!
Рцтбейи-щяшмяти-Жямшидя бахыб ибрят гыл,
Маили-мцтрибц мей, мцштярийи-жам олма!
Мястц мяхмур эязиб эирмя хярабат ичря,
Мцттясил пири-муьан дювридя бяднам олма!
Назянинляр гями-ешгини эютцр кюнлцндян,
Беля шуридялик исмиля нику нам олма!
Щявяси-какили-дилдари чыхар башындан,
Дяхи бу дюврдя сярэяштявц сярсам олма!
353
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Иштийаги-хями-ябруй иля гылма гяди хям,
Шювги бищудя иля мисли-ялиф лам олма!
Истясян эюрмяйясян ниши-жяфайи-хари,
Ашиги-гяддц рухи-сярви-эцляндам олма!
Истямя дярдиня дярман дящяни-жананы,
Йохдан яфсаня дейиб сащиби-ейщам олма!
Чешми-мяхмуру эюрцб бихуд олуб чох йанма,
Йохдан дур щяггийя (?) мцнтязири-мам (?) олма!
Гыл щязяр гямзяйи-хунриз иля тири-мцъядян,
Валещи-чешми-чяпяндази-диларам олма!
Шярбяти-ляли-ляби шювги иля жан вермя,
Би сябяб дящри жяфапишядя накам олма!
Дамяни-пири-хярабати ялиндян гойма,
Ей кюнцл, пейрявийи-защиди-ислам олма!
Дярбяндли Аьабяй
МЯЩЯММЯД БЯЙ АРИФЯ ЖАВАБ
Мян кими хястяйя ялбяття ки, щяммам эяряк,
Нежя ким, ашигя бир йари-эцляндам эяряк.
Нури-чешмим, демя щяммамя ня чох раьибсян,
Олмушам хястя, язизим, мяня щяммам эяряк.
Гцссядян хунжиэярям, гюнчясифят пцрхундур,
Бу сябябдян мяня шцрби-мейи-эцлфам эяряк.
354
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Чун эюрцрсян ки, кечяр шамц сящяр юмри-язиз,
Хош кечирмяк эяряэиз (?) щяр сящярц шам эяряк.
Агибят чунку эедяр ялдян айаьи-дювлят,
Мцттясил дилдя нява, ялдя бяли жам эяряк.
Демя, тярк ейля бу ешги, сяни бяднам ейляр,
Билмисян ашиг олан кимсяня бяднам эяряк.
Верирям жанымы жананя бу эцн намым цчцн,
Ашиги-шифтя алямдя нику нам эяряк.
Дами-зцлфиня салыб чунки мяни данейи-хал,
Мурьи-дил даняни эюрдикдя, бяли рам эяряк.
Щявяси-какили-дилдары ялимдян гоймам,
Ялдя щяр бабда сярриштя, сярянжам эяряк.
Севмишям бир бцти-зиба, вяли кафир дейилям,
Биллям, ей защиди-худбин мяня ислам эяряк.
Ей язизим, мяня чун шол гязял йазмышдын,
Мян дя йаздым сяня пейьами ки, пейьам эяряк.
Гарадаьли Ашиг Абдулла
ТЯЖНИС
Эюзцм эюржяк сяни истяр кямаля,1
Бцргяин2 цзцндян даьыдыр3 Йахшы.4
Фяляк гоймаз кимся йетсин кямаля,
Бахма бу кяжрявин даьыдыр Йахшы,1
1
Истяр кямаля: истяр кам ала.
Бцргя’: мцгян’я, руйбянд, цз юртцйц.
3
Бцргя’ин цзцндян даьыдараг кам алмаг истяйир.
4
Йахшы: мяшугясинин адыдыр. Тяфсилат
ядябиййаты», сай 13-я мцражият буйурула.
2
цчцн
«Азярбайжан
355
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ярзи-щалым сяня яйанды, гяряз.
Ашиг олуб мяшугиня йанянар,2
Йахмаэилян дярди-дилим йаня нар,3
Деди нядир сядрин4 цстя йаня нар,5
Дедим сян эюзялин даьыдыр, Йахшы,6
Ичярям инанмаз яйанды, гяряз.7
Арифляр мянини эюрдц дяриндя,8
Хястя олан шяфа булар дяриндя,9
Назлы жанан мяни эюрдц дяриндя,10
Деди эетмяэилян даьыдыр, Йахшы,11
Билдин ки, истямяз яйанды, гяряз.12
Чешмим йашын соналара эюл дейим,13
Бижящят мян назлы йара эцл дейим,14
Мян истярдим пцнщан йердя эцл дейим,15
Ол нядцр дишинтяк даьыдыр, Йахшы.16
Ламц би17 алтындан яйанды, ьяряз.1
1
Даьыдыр Йахшы: Бу кяжруфлыьын ашигляр синяляриня чякдийи даьдыр
Йахшы! Сян чох да бахма, бянд олма.
2
Мяшугиня йанянар: Ашиг олуб мяшугин адына йананлар.
3
Йанянар: йанан нар, йанан од, дярдлими бир даща йагма.
4
Сядр: кюкс, синя, дюш.
5
Йанянар: Деди синянин цстцндя йанан нар, йанан од нядир?
6
Даьыдыр Йахшы: Дедим сян эюзял Йахшынын даьыдыр.
7
Яйанди гяряз: Гяряз ай анд ичирям инанмайыр.
8
Дяриндя: Арифляр мя’нийи дяриндя, ямгдя эюрди.
9
Дяриндя: сайру, хястя олан шяфайидир – тяр, ярягиндя эюрдц.
10
Дяриндя: назлы жанан мяни дяриндя, гапысында эюрдц.
11
Даьыдыр Йахшы: Деди даща йахшыдыр, эетмяэилян.
12
Яйанды гяряз: билдим ки, кюнцлдян дейил, истямяйир. Гяряз яйан
етмякдир.
13
Эюл дейим: Йашылбаш соналара эюзцмцн йашыны эюл – щовуз дейим.
14
Эцл дейим: Эцлдян яла олдуьу щалда мян назлы йара бижящят нежя эцл
дейим.
15
Эцл дейим: Мян бир хялвят, пцнщан йердя йаря эцлхяндя ет демяк
истяйирдим.
16
Йахшы! О ня дцр алмасдыр ки, дишлярин даьытмагдадыр.
17
Ламц би: ляб, додаг алтындан.
356
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Шад олубдур билиб алям эцлдиэин,2
Жамалын эюрмясня алям эялдиэин,3
Дцш яванда ачыл ялим эялдиэин,4
Олмаз бу Мислинтяк даьыдыр5 Йахшы,
Щялаллыг сейриня яйанды ьяряз.6
Ашыг Аббас
СЫНДЫРАР
Маймаь ушаг язял башдан бялляняр,
Ев сиррини гоншулара гандырар,
Ахшамажан кцчялярдя велляняр,
Од цфцрцб йад чыраьын йандырар.
Ярьянун чюпи (?) кюпцк веряр йаь олмаз,
Бу сюйцдляр битян баьдан баь олмаз,
Йердян торпаг йыьмаг илян даь олмаз,
Йел ясяндя алчаглара йандырар.
Ашыг Аббас, сюйля сюзцн сяриндян,
Архы арыд суйу чыхсын дяриндян,
Ел бир олса даь тярпяняр йериндян,
Кянд бир олса зярби синдан сындырар.
1
Яйандыр ьяряз: Ьяряз лябин алтындан яйан вя мяшщурдур.
Алям эцлдиэин: Алямин, бцтцн хялгин эцлдиэин билиб шад олмушдур.
3
Алям эялдиэин: Жямалынын тямашасына бцтцн халгын эялмясини,
эялдиэини эюрцб шад олмушдур.
4
Ялим эялдиэин: Ялим-эял-диэин. Яванда дцшцб ачыл. Ей Ялим, эял ки,
бу дцэцн – дцэин ачылсын. Ялим эялмяйир, яэлим эятирмяйир, ялим эялмяди
тябири имди дя вардыр.
5
Даьыдыр: Ещтимал ки, Фярщад кими даь чапан, даьыдан сифятиля
юзцнц сифятляндирмяк истяйир. Дяридян – йыртмаг, даьытмаг
мянасындадыр.
6
Бу Мислинин шери Гарадаьлы Ашиг тяхяллцс Абдулланын олдуьу цчцн
Ашиг адына йаздым, Мисли щаггында мялумат алмаг цчцн Азярбайжан
ядябиййаты сай 13-я мцражият буйурулмалы. Абдулла Ашигин илк тяхяллцсц
Мисли вя мяшугясинин ады да Йахшы иди. – Мцмтаз.
2
357
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Чадарлы Абдулла яфянди
ОЛДУ
I
Сялам олсун сяня, ей Щажы Кярим,
Эюзяллярин эюзц хуняфшан олду.
Дишляри мирвари, гашлары пейкан,
Сачлары сярбясяр зяряфшан олду.
Баьдадда Мящяммяд Паша,
Имди ки, рузиэар дюнцбдцр гыша,
Сайатлу1 жорабы хуб кечир ишя,
Аьдашын базары алишан олду.
Алишан Ящмяд бяй истяди эязя,
Лязэинин гойуну чыхыбды дцзя,
Щажы Мящяммяд ял ейляди хам безя,
Беш аршын йарымы бир туман олду.
Бир туман нисйядян кечмяйир гола,
Голында да бир гызыл гуш, бир тула,
Бязящин алтыси бир гара пуля,
Суфи Мящяммядя чох зийан олду.
Чох зийанды зяманянин эярдиши,
Нежя олду бизим бяйлярин иши,
Бир йеря дяйирди чомаьын беши,
Дцнян Мамайлыда чох туфан олду.
Туфан олду зцлми бизим Аьдашын,
Фягирц фцгяра сахлайырды башын,
Мящяммядяли руся верди гардашын,
Юзц дя базарда йаь сатан олду.
1
Нусхя: Сатилы. Сай атлу – мяшщур атлу демякдир.
358
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йаь сатанын, бир дя бюйцк зярэарын,
Бойахчынын вур башына пяркарын,
Мазалы Ялинин бюйцк сяркарын,
Дюйдцляр башына аьзы ган олду.
Аьзы ган олду дяллак Ялясэяр,
Щаж яфянди гола салды симцзяр,
Севинди моллалар, даьылды хябяр,
Жужуглу (?) йыьылды кариван олду.
Карван эетмяли шящри-Щерата,
Гяндин путу орда алты маната,
Илк1 Мящяммяд сявар олду бир ата,
Сатылды, гуртарды, ханыман олду.
Ханиманды бу ил щейва аьажы,
Щаким Щажы етсин буна ялажы,
Молла Мирялидян кечди арьажы,
Биняванын иши пяришан олду.
Пяришанды тцркманларын ящвалы,
Галыбды сящрада евли, обалы,
Бяс Ашиг Ящмядин нядир хяйалы,
Щажы Щямид гачды ол гачан олду.
Гачан Казым эцвянмишди даьына,
Эетди эирди Пир Щясянин баьына,
Мян щазиням сизин булаь отаьына (?)2
Билмяням бу ишляр бяс щачан олду.
Щачан эялиб рузнамядя бу чилля,
Ня галыбды йазы бу эцндян беля,
Гумлаьлы Жябраил, тялясмя щяля,
Демя ки, гар йаьды, иш йаман олду.
1
2
1934-жц ил няшриндя «Мялик» шяклиндя верилиб. – (Тяртибчиляр).
Бизжя бу «отаьына» сюзц «отлаьына» олмалыдыр. – (Тяртибчиляр).
359
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йаман олду тале, иш дюнди бядя,
Ниййятим вар иди бу ил Мяккядя,
Мцрид Мяммяд дейир эедяк Мяшщядя,
Башбуртсыз эетмяэим биимкан олду.
ЭЦЛ
II
Ей эюзял ол ки, ясл фяслц бабын эцлдц, эцл,
Ол янасир хакц бадын, атяшц абын эцлдц, эцл,
Рущи-пакын жан щям жяннятмабын эцлдц, эцл,
Пярдя эцлдцр, чющря эцл, ситрц нигабын эцлдц, эцл,
Эцл цзцндя сцнбцли-пурпичц табын эцлдц, эцл,
Гямзя эцлдцр, ишвя эцл, назц итабын эцлдц, эцл,
Нитг эцлдцр, сурят эцл, щям изтирабын эцлдц, эцл.
Эцл зяняхдан эцлдц, мцъэанц чешми-хумарын да эцл,
Гаш эцлдцр, диш эцлдцр, рянэц рцхсарында эцл,
Щям лябин эцл, ьябьябин эцл, зуи-январын да эцл,
Жибщя эцлдцр, синя эцл, гойнун да эцл, назын да эцл,
Тцрря эцл, тел эцл, гара эисуйц зяртарын да эцл,
Дяст эцл, па эцл, бядян, буйи-набын эцлдц, эцл.
Ей эцлцм, сян нежя эцлсян, мин сяна щейран эцл,
Гядд эцл, буй эцл, кямяр эцл, наф эцл, финжан эцл,
Щям дящан эцл, щям зябан эцл, эцш эцл, пцстан эцл,
Хал эцлдцр, щал эцл, хислят дя эцл, хяндан эцл,
Дяст эцл, саид дя эцл, базу да эцл, китфан эцл,
Дяб эцлдцр, ляб эцлдцр, кяб эцлдцр, кябан эцл,
Бадя эцл, мейханя эцл, саги, шярабын эцлдц, эцл.
Муйи-жисмин, ейн эцл, башындакы севда да эцл,
Хцлг эцлдцр, саги эцл, зану да эцл, зиба да эцл,
Пушт эцлдцр, мцшт эцл, янэцшт эцл, ряна да эцл,
Бятн эцлдцр, мятн эцлдцр, ляфз эцл, мяна да эцл,
Тути эцлдцр, лящжя эцл, йагут эцл, щямра да эцл,
360
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Шящд, гянд, ярьуван эцл, зир эцл, бала да эцл,
Хейл назик бу мцяммайи-китабын эцлдц, эцл.
Мцхтясяр эцлсян гяму башын эцл, яйаьын да эцл,
Щям либасын, вцжудун эцл, солун, саьын да эцл,
Саги эцл, саьяр дя эцл, сящба эцл, яйаьын да эцл,
Эцлшянин эцл, та эцлцстан, бцстан, баьын да эцл,
Шеш жящятин, ей сяням, щятта ки, топраьын да эцл,
Эярдишин эцл, щяр ишин эцл, гужмалы чаьын да эцл,
Сян дя бцлбцлсян, ей Абдулла, жявабын эцлдц эцл.
ЖИЬАЛЫ МЦХЯММЯС
III
Ей шух, мяним йари вяфадарымсан сян,
Дил эцлшяни, щям гюнчейи-эцлзарымсан сян,
Бу ишвядя чун йари-дилазарымсан сян,
Бир залимц бирящм, жяфакарымсан сян.
Ей афяти-дювран,
Ей Хосрови-хубан,
Жаным сяня гурбан,
Ей дярдимя дярман.
Бишцбщя мяним ешгидя дилдаримсан сян.
Щяр бахышы бир ащу, мяним жаным алыбдыр,
Шяфгят нязяри кюнлцмц сювдайа салыбдыр,
Щейва кими щижр ичря бу рянэим саралыбдыр,
Гям чякя-чякя дяхи эюзцм йолда галыбдыр,
Ей талеи-бярбад,
Мян ямриня мцнгад,
Фярйад ки, фярйад,
Ейля мяни азад,
Ей гашы щилал йари-кямандарымсан сян.
Бясдир бу гядяр жюврц жяфалар, сяня гурбан,
Сейр ейля сцрцб зювгц сяфалар, сяня гурбан,
Мян эюрмямишям сяндя вяфалар, сяня гурбан,
361
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эял дярдимя гыл биржя шяфалар, сяня гурбан,
Эцлдцр мяни щяр дям,
Ет дярдимя мялщям,
Ей сирримя мящрям,
Султани-мцкяррям,
Назик бядяни йени йетян наримсан сян.
Жаным цзцлцб ща, беля дювранын ялиндя,
Ей чярхи-фяляк, галмышам щижранын ялиндя,
Юмрцм тцкяниб бир беля жананын ялиндя,
Бир залими-бидад, жан аланын ялиндя,
Ей йасямян эцл,
Эял ейля тящяммцл,
Манянди-бцлбцл,
Зцлфцн ужа сцнбцл,
Эюзим ачыбан эюрмяйя дидаримсан сян.
Зцлфцн эюрцбян нярэиз, сцнбцл хяжил олду,
Лаля рцхцня бахды о дям эцл хяжил олду,
Бу нарын олан сювтцня бцлбцл хяжил олду,
Шад олмайыбан щижриня бу дил хяжил олду.
Ей мащрц камил,
Ей мащя мцгабил,
Гылма мяни заил,
Ол сян буна гаил,
Абдуллащам, ол валещц гямхаримсан сян.
ТЯЖНИСИ-МЦНШЯБЯ
IV
Ня зийадя хязярати1 ща бу даь2
Сярв жисмим айырыбды ща бу даь3
Мяни эюрцб ня гачарсан ща будаг4
Синяси, эярдяни, руйи ща будаг1
1
Хязярят: йашыллыг, эюйлик.
Ща бу даь, бу кущ, бу жябял.
3
Ща бу даь: бу даь, даьланмыш.
4
Ща будаь: будаг, шах.
2
362
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мяшабещи зцлм олунду ща беля2
Вармы бунун бир сящщяти начаря3
Бу мягамдя ня тикялляр4 ажнан5
Дад ейлярям мян дя вай, аман щярай.
Бундан ягдям щязрятиня щайандым6
Инди дцшцб атяшиня ща йандым7
Гябул ейля шящадятим ща йандым8
Тяшня идим онда бцрйан ща йандым9
О заманда сяни дилбяр щайандым10
Жювр ялиндян ялим олду ща беля11
Он сяккиз мин алимляря нячаря12
Вармы эюрян отуз илдян ажынан13
Дад едярям мян дя вай, аман щарай.
А назянин, саз синямин нейи вар14
Тири-хари-моьиланда нейи вар15
Бу фянада кимин олду, нейи вар16
Мцхалифин дащи биздя нейи вар17
Сяэ рягибин о мяканда нейи вар18
Ким дирилтди буну бари ща биля19
1
Ща будаь: ща будыр аь.
Ща биля: щабеля, щямчинин.
3
Сящщяти ня чаря: сящщятиня чаря вармы?
4
Тикяляр: ня тикирляр, ня йапарлар.
5
Ажнан: а жанан, ей жанан.
6
Щайандим: щайан идим, мящрям идим, янис идим.
7
Ща йандым: щай йандым, щей йандым, йагылдым.
8
Ща йандым: щей андыми, гясямими гябул ет.
9
Ща йандым: щей йандым, бцрйан олдым.
10
Щайандым: сяни щей андым, щей йад етдим.
11
Ща биля: бунун кими.
12
Нячаря: ня чаря, ня ялаж.
13
Ажнан: ажынан, ажыьы дутан, рущи ажыланан.
14
Нейи вар: ней, найи вар, щязин нявалар тяряннцм едян нейи вар.
15
Нейи вар: ня кары вар, ня иши вар.
16
Нейи вар: ня зады вар.
17
Нейи вар (?)
18
Нейи вар: ня ялагяси вар.
19
Ща биля, щямчинин, ща бюйля.
2
363
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ня йаманды жар евляня нячаря1
Жювр ейляди сяня бунда ажынан2
Дад ейлярям мян дя вай, аман щарай.
Бивяфанын бивяфайя жямня3
Бииграрын юзц няди жямня4
Мей верилмяз щяр накясин жямня5
Щярчянд ки, йетцшмязляр жямня6
Лянят олсун зявалымын7 чямня8
Жявабир9 дер сал мящдиня10 ня чаря11
Йар гатлана12 билэя13 дейя ня чаря14
Мцбалиья дил сянэдир ажнан15
Дад ейлярям мян дя вай, аман щярай.
Чярхи-фяляк цстцмцзя гям яляр16
Йар йолуна ща тюкцлмцш гямяляр17
Кюнцл гушу бу гяфясдя гям яляр18
Мяслящятя мунис ола гямяляр19
Ай филани, нядир бу гямгямяляр20
Абдулланын иши олду ща беля21
1
Жар: гоншу, щямсайя, ня йаландыр ки, гоншу евляня.
Ажынан: эюзц аж анан бу барядя сяна жювр етди.
3
Жямня: (?)
4
Жимня: ащястя дейилян сюз, лам бир, жим ики.
5
Жямня: жам, саьяр, пийаля, ляэян, жамын мцхяффяфи жям.
6
Жямня: жям, мяжму, жями-гяфир.
7
Зявалим: залимляр, залимин жями.
8
Жямня: жяминя, тямамыня, щамысына.
9
Жявабир: жабирин жямидир. Жабир сыныгчыйа дейирляр.
10
Мящд: бешик, кящваря.
11
Сыныгчылар дейир ки, сал бешиэя ща бяля.
12
Гатланя: таб едя, дявам эятиря.
13
Билиэя: щякими-данишмянд.
14
Ня чаря: ня чаря.
15
Ажнан: ай жанан.
16
Гямяляр: ьям яляр, ьям яляйяр.
17
Гямяляр: хянжярляр, дяшняляр, гямяляр.
18
Гямяляр: ьям ейляр, гцсся едяр.
19
Гямяляр: гам философ, дащи.
20
Гямгямяляр: няммамлыг, сцхянчинлик, сюз эяздирмяк.
21
Ща биля: щап ейля, щап-куп ейля.
2
364
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ей мцдбяр, бу сяйага на чаря1
Аман юлдцм, инсафа эял, ажнан2
Дад ейлярям мян дя вай, аман щярай.
ЩЯЖВИ-МЯЛИЩ
V
Ола бярбад эюрцм беля йява дювраны,
Бялкя бундан да йаман ола онун пайаны.
Бундан ягдям эюрцнцб надир оларды шцяра,
Жами, Сядийц Фирдовсийц щям Хагани.
Щафизц Хажу Физули вя Низами Эянжя,
Хосровц молла Няваи Щясяни-Исфящани.
Рящмят олсун буларын жцмлясиня та мяшщяр,
Ки, гойублар йадиэар щяр бири бир иншани.
Имди бу чярхи-ситямэяр бу кцчцк кяндиндя,
Садиги шаир едиб, раст гылыб мейдани.
«Сад»ына можямейи-кяср иля «нун» зямм олуна,
Бир хябяр аласыныз онда нядир дярмани.
Бир дя Мящмуд дюнцр Шякилидя чыхмашдыр,
Биржя яскикдир онун арпа иля самани.
Ики гырхын йериня башиня бир «жим» гойсаг,
О зяман шянбя эцнц райиж олур фярмани.
Молла Гурбан тюряйиб бир дя Мяликбаллуда,
Эютцрцрмцш дедиляр о да гылынж галхани.
Йцзцни ялф иля алтымыша тябдил едясян,
Дцшя цштцр далына, банэ вуря щейвани.
1
2
Нячаря: ня чаря.
Ажнан: ажындан юлдцм.
365
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бир дя Аьдашдя бир гярйядя вар Молла Рясул,
Лаф едиб орда чалырмыш дедиляр, зурнани.
Айаьым башиня гойсаг, орадан щязф етсяк,
Ким дюйяр ким дцшцня, эяздиря бу щейвани.
Бир дя Хачмазлы Мящяммядбяй Аьа вар коха,
Йолла эялсин йаныма бир эюрцм ол моллани.
Басыбян баьлайыр имиш о да беш баьламадан,
Данышырмыш дедиляр лафц кяззаф щядйани.
Дер имиш бу сюзими молла филанкяс билмяз,
Юзцня чыхыр имиш Эянжя, Шяки, Ширвани.
Охшадырмыш мяни ювладына ол сящв едибян,
Бу ушаьын мяэяр щеч йохдур баша салани.
Дюрдцнц беш йцзя, гялб, яллийя, лам, ялиф, ласын
Сяккизин охуйалым мюжямейи-фогани.
Сяксан ядяд эютцрцб багисиня шяря эюря,
Газийи-шящр эяряк тейй едя бу дявани.
Тезлик иля она бир дяфтяри-диэяр тутарам,
Чцнки ол … айры эяряк дястани.
Эцн кечир бир дя ня лазым данышаг тул кялам,
Вягт вардыр, сабаща галсын онун дивани.
Бир дя вар Молла Яли Шямсизадя вязншцнас,
Мян ешитдим ки, о да шер дейир пцнщани.
Хейл бабят данышыр шешряк (?) цчцн вердим она,
Кюрпц кяндини Гахай, Алпауту, Газйани.
366
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бир дя бир Молла Щямид Гошагувагда тюряйиб,
Мярифятдян дям вуруб гурдалайыр чуханы.
Исми-жамиддир, эяряк гялб ола лами, ду сядя,
Мирзя хан байидир, Лязэи Гасым алани.
Мян булары нежя эюр алямя рцсва едярям,
Нежя ки, тайифейи-шия … бяни.
Дахи гойди йеря шаирлийи бу Абдулла,
Бир дя мин бяд данышмаз сцхяни-ювзани.1
ЙАР ОЛДЫН
VI
Башына дюндцйцм, хубларын шащи,
Бир де эюрцм имди кимя йар олдун.
Ким юйряти сяни, кимляр айырды,
Кимин ешгиня дцшцб бииграр олдун.
Мян чякдим йолунда жюврц жяфаны,
Сян сцрдцн гейриля зювгц сяфаны,
Йеня цздцн мяндян ящдц вяфаны,
Кимлярин сюзиля мяндян зар олдун.
Щачан дилбяр, ики кялмя данышдыг,
Бир хялвятдя бир-биримизя дарашдыг.
Щачан эюрцм юпцб, гужуб барышдыг,
Щачан дювран сцрцб бяхтявяр олдыг.2
1
Бу шер тящриф едилмякля бярабяр кяндляриндян йетишян ел
шаирлярини бизя ятрафлы таныдыр. Щяля мцасир олдугларыны да тамамиля
айдынламагдадыр.
2
Йягин ки, бурада да рядиф «олдын»дыр. Сящв дцшяряк «олдыг»
эетмишдир. – (Тяртибчиляр).
367
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
О шейтанын эюрим иши зар олсун,
Доьрануб, тюкцлцб, хялгя жар олсун,
Бир йара жан вер ки, сяня йар олсун,
Сян ки, эедиб юзэяляря йар олдун.
Гям чякмякдян жаным цзцлди биллащ,
Дилбяри эюрсяниз дейин сиз Аллащ,
Нейлямишди сяня фягир Абдуллащ,
Яьйара эцл олуб, она хар олдун.
ЧАЙ ДЯСТЭАЩИ
VII
Чу нясими-сящяри сцбщ дил щейрани,
Ет нязяр, эюр нежя тящрик гылыб дярйани.
Кущи-ямважини ихраж кянар ейляйибян,
Баьи-цммидимя вермиш бу гядяр рюйани.1
Шиддяти-фясли-зимистанда йцз рювняг иля,
Яжяба ким, бу ня сирдир ачылыб эцлшани.
Яндялибани-чямян минбяри-шах цзря гонуб.
Башламыш эюр ня няшя бури-нява, говьани.
Риштейи-нязмдя силк иля эющяр силсилясин,
Ня эюзял мядщя йетирмиш бу чайы, чайданы.
Бир явариз йетямяз Чин, Хятавц Хцтяня,
Яжяли йетмиш оланын буди эцл дярмани.
Истякан ичря бу эцлэцня шярабя, ня дейцм,
Нежя тяшбищя гылым буна мейи-сящбани.
Мцшкрянэ, янбярбу, лалясифят ряшящати,
Фярящи-бадейи-ящмярдян ешит имкани.
Тями кювсяр, гядящи сятщи-фяляк поднуся,
Интизамында сяма, янжцмидир финжани.
Тутийа мялугясиля ямяли-кящли-бясяр,
Чешмини рювшянц шайястя гылар ямани.2
Хаби-гяфлят ки, ляинин ясяри-нящсидидир,
1
2
Рюйан: сираб, суварылмыш.
Яма: кор, эюзсиз демякдир.
368
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Жцрейи-ващидяси ражим олур шейтани.
Жаме чайын гяндил чу дярйайи-мцщит,
Эцн доьар бящрдя сан бярг урар нурани.
Нолди ким, ъянэи-кцдурятля пялид олду, кюнцл,
Сагийа, сун бизя бир жами-мейи-рущани.
Эцзар ет, бейтя эятир, бязмдя симавяри гур,
Сян оласан бу язиз Ялиаьанын жани.
Атяши йах кюмцря, гой охусун, жям етсин,
Гырх ики шюбядя ол, отуз ики няьмати.
Вер гулаг сющбятиня, эюр нежя назик данышыр,
Юэрянибдир нясяги-зцмзцмейи-Йунани.
Вягт ки, жцшя эялир гиссейи-Фярщад, дейир
Ешгля мцтриби-хошхан сулуйур мейдани.
Гядями нафейи-пцнщан бяйаз мяжмяидя,
Зярнишан касялярин йохду дяхи пайани.
Санки бу даирядя жянняти-ризван бязяниб,
Нежя бир гюнчя, кюнцлляр ачылыб хяндани,
Пайи-эцлшян шикянц ъаляси чцн ябри-бящар,
Рювзейи-тябими сираб гылыб барани.
Гифли кяшф ейля, щезарпишядян ал гянди-Фирянэ,
Тямин аздырмайа эяр бу шякяри-Ирани.
Лиму бу дяфя дя хош, йа дяхи сяршир эяряк,
Дярибян гятрялярин, ябйяз едя ялвани.
Сцрцбян дуду дцхан,1 етмяли яфлаки думан,
Сайябан та ола сярдя фяляйин ейвани,
Чякмя гям дящрдя бу беш эцн юмцрдян ютяри,
Чунки мян хейл вяфасыз эюрцрям дцнйани.
Чыхды майя батырыб нечялярин ахриня,
Чюряйя мющтаж едиб жастягейи (?) –Ширвани.
Бязиляр тапмады бир няснейи-шяккяр йериня,
Йеня салдылар ишя гейси, зибц2 хурмани.
Мярщяба, Молла Сцлейманын еви абадан,
Гянди-дошаб, чайы эердя чуйи, рейщани.
Ахыры гящвяйя дюздц Щажы Мювлаоьлу,
Имди тапырмы ичя биржя гашыг айрани.
1
2
Дцхан: тцстц.
Зиб: гуру цзцм.
369
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Гырхбуьум, ариоти гайнадыб ей кейф эюрян,
Цстя адям чыхажаг, башына чяк йорьани.
Нахунакчылыг иля, буна даданаг, дцшцняк,
Ющдясиндян эяля бялкя о гяза ряббани.
Йохса рядд етмяйи мцмкцн дейил ол мцфтяхорун,
Ит ялдян дяхи ким, аля билир щалвани.
Щяр эялян вахт о бир цзр, бящаня йасяйур,
Эютириб дейя сизин ит бизим балтани.
Йохди щямтайын, ей Абдулла, сянин, щейф ки, дящр
Жащили-щярфядирир, эетди кямал дюврани.1
Аббас
ЭЯРАЙЛЫ
Барилящим, гисмят етмиш.
Йахшы йолдашлян мяни.
Мян она жан гыйар олсам,
О истяр башлян мяни.
Сянсян мяним гибляэащым,
Алями йандырыр ащым,
Сян зцлм етсян, падишащым,
Ел вурар дашлян мяни.
Аьладырсан, эцлдцрцрсян,
Эюз йашымы силдирирсян,
Мян ща биллям юлдцрцрсян,
О эюз, о гашлян мяни.
Аббас дер: йамандыр щалым,
Щяр йана эется хяйалым,
Эюрянляр ня дейяр, залым!
Бу ганлы йашлян мяни.
1
Бу шердя кечян адлар, Абдулланы тядгиг етмяк цчцн хидмят едя
биляжякляр. О гядяр шериййяти олмайан бу шер бизя бир ох шейляр
юйрядир. – Мцмтаз.
370
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Гийаслы Молла Абдулла
ГАРА ГОРХУ
Ей Аьа Ибращим, яйа дярдмянд,
Йцз фитня билян, йцз ялли мин фянд.
Бязмдя ширин, рязмдя мющкям,
Мясялядя ариф, ягли башда жям.
Сянинтяк жящаня эялмяйиб дялир,1
Тямам исбат сяня алямляр билир.
Говьа эцни жцрят едиб дуружу,
Кямандар щяр йердян атыб вуружу.
Эащ дейирдин мяни арифи-дювран,
Эцфтарыма мцнтязирдир нечя хан.
Ня бабят доландын, олдун йеня хар,
Ня олду тягсирин, олдун эцнящкар.
Билмядин, ня дейиб Бящлули-дана,
Сюзц тямам нясищятдир ганана.
Дейиб: «Истямямиш вермя задыны,
Эетмя чаьырмамыш кимся адыны,
Назим мяням, дейиб юзцнц санма,
Щакимя инанма, дурма, дайанма.
Сян яманят сирри демя арвада,
Ялбяття ки, о да дейяр бир йада».
Хяриф олан яглин нежя олмушду?
Шейтан сянин бяс гялбиня долмушду.
Билмядинми мяэяр ханын щалыны,
Сян йолурдун гушун пярц балыны.
Бу дцнйайя нечя-нечя эялиб жан,
Ядалятдя бу хан кими олмаз хан.
Мцндан беля цз сцрт хаки-пайиня,
Йягин бил ки, чюряк йохдур хайиня.
Сарыжали Имран
ФЯЛЯК
1
Дялир. 1935-жи ил няшриндя бу сюзц «дилбяр» кими вермишляр. –
(Тяртибчиляр).
371
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ялиндян ейляйим кимя шикайят?
Ахыр мяни харц зар етдин, фяляк!
Рузиэары, бу ханейи-дцнйаны,
Хцлася, башыма дар етдин, фяляк!
Эюрцм хяраб олсун беля дювраны,
Дар етди башыма бу эен дцнйаны,
Мющняти-фярагы дярди-щижраны,
Щяр тяряф цстцмя жар етдин, фяляк!
Зцлмля айырдын шух дилбяри,
Аьуши-хак етди ол сямянбяри,
Вурдун жиэяримдян зяхми-шяшпяри,
Олунжя мянимля вар етдин фяляк!
Ейшц ишрятими ейлядин фани,
Яндирдин цстцмя бящрц цммани,
Щялгейи-зцлфиля, чешми-шящлани,
Сакини-ханейи-мар етдин фяляк!
Чякмисян синямя даь цстян даьы,
Ейлядин алямдя гямляр тапдаьы,
Даьытдын бцсаты, поздын нювраьы,
Мяндян ютрц яжяб кар етдин, фяляк!
Эцлшяни-ейшими ейлядин хязан,
Бцсати-бцлбцли поздын наэящан,
Кясряти-зцлмдян ясди бир туфан,
Щясряти-дидари-йар етдин фяляк!
Щямишя маилсян бу тямяннайя,
Ейляйясян зцлми щяр бинявайя,
Рящм, мцривят йох ня бир кимсайя,
Ня дя бир кимсядян ар етдин, фяляк!
Имраня яжялдян ичир бир бадя,
372
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Вцсали-щямдямя йетсцн цгбадя,
Ня лазымдыр галмаг беля дцнйадя,
Ишими ащиля ар етдин, фяляк.
Гавургалы Ибращим Гафил
ЖЫЬАЛЫ МЦХЯММЯС
Олдым йеня бир гашы кяман йаря эирифтар,
Пяргуй шикям, нафейи-татара эирифтар,
Жяллади-жяфапишя, ситямкара эирифтар,
Бир киприэи, ох, гямзяси хунхара эирифтар,
Ол нярэиси-мяхмур,
Ол аризи-пцрнур,
Ол щцснцня мяьрур,
Мян хястявц рянжур.
Олдум йеня бир гаши кяман йаря эирифтар.
Ящдим буду даим доланым башына, ей йар!
Бир хялвят олан йердя мцйяссяр ола дидар,
Вермя гями ешгиндя мяня мунжа сян азар,
Мин жювр ки, эюрдим мяни-щижранзядя начар,
Ягл ойнады сярдян,
Од гачды жиэярдян,
Бу ащи-шярярдян,
Олдум бу сящярдян,
Пяргуй шикям, нафейи-татаря эирифтар!
Гясдин нядир, ей гюнчядящан, сибзяняхтан,
Эцл гюнчяси ряшкиндян олуб чаки-эирибан,
Мунжа ня эейибсян тяниня йашилц ялван,
Мцмкцнмцдц щяр эцндя гылам жанымы гурбан,
Ей эцлшяни эцлзар,
Ей ляли шякярбар,
Ей тцрряси тяррар,
Олдум мяни-начар,
Жяллади-жяфапишя ситямкаря эирифтар!
373
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Щяр сцбщ дуруб сцрмяляйиб чешми-сийащи,
Щяр рцзц шяб аваря едир мещрля мащи,
Бу Гафиля, чох эюрмясян ол яэри ниэащи
Сярэяштя эязирдим, мяня гящр етди илащи,
Дцшдцм беля дярдя,
Мин шур бу сярдя,
Мянзур нязярдя,
Дил дурдуьу йердя,
Бир киприэи ох, гямзяси хунхаря эирифтар!
ЭЮРЦНМЯЗ
Назянин эюзялляр сейря эедярляр,
Ол мящи-табаным щаны, эюрцнмяз?
Бир бахышы тярланым, гамяти яряр,
Киприйи пейканым щаны, эюрцнмяз?
Бир инжя мийаным, рущи-ряваным,
Бир билур яндамым, тцрфя жананым,
Бир назянин ядали, тути зябаным,
Бир гюнчя дящаным щаны, эюрцнмяз?
Бир лябляри шяккяр, мащи-мцняввяр,
Бир йанаьы ящмяр, хуршиди-хавяр,
Бир гянди-мцкярряр, бир эцли-жяфяр,
Бир тели рейщаным щаны, эюрцнмяз?
Бир зцлфц шящмарым, ляби эцлнарым,
Бир шяккяр дящаным, лаля цзарым,
Шикястя Гафилям, ей шух ниэарым!
Рювзейи-ризваным щаны, эюрцнмяз?
Шякили Щцсейн Гямнак
АЬЛАРАМ
Кечян эцнц, ай эцл цзлц дилбярим!
Йадя салыб валлащ, йарым аьларам!
374
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Щяр бир йеря эется мяним хяйалым,
Кюнцл анар мящ рцхсарым, аьларам!
Яввял мящяббяти бцнйад ейлядин,
Сонра бивяфалыг ижад ейлядин,
Алями шад, мяни нашад ейлядин,
Мян эедярям эцл цзарым, аьларам!
Мян валещям, сянин хяттц халына,
Ялванына, йашылына, алына,
Кюнцл гушу мяфтун олмуш щалына,
Эежя-эцндцз ей ниэарым, аьларам!
Дидарына мян мцштагам, мян мцштаг,
Вягтц бивягт чякмякдяйям иштийаг,
Юлдцряжяк Мяжнунуну бу фяраг,
Ол сябябдян, ишвякарым, аьларам!
Гямнак, севибсян дилбяри-рянаны,
Адын-санын бцрцмцшдцр юлканы,
Диваняни, эюзцнц ач, бир таны,
Мяжзубям мян йох гярарым, аьларам.
Дярбяндли Молла Ящмяд Фаиз
СИМАВЯР
I
Бир шух сяням, тцрфяжя дилбярди симавяр,
Бир гядди-сящи, сярв сямянбярди симавяр,
Щяр мяжлис цчцн зинятц зивярди симавяр,
Мин Хосров Пярвизя бярабярди симавяр,
Эуйа дейясян Румда гейсярди симавяр.
Чох накясц биэаняляри ейляди мяшщур,
Чох яжлафи-диваняляри ейляди мяьрур,
Чох ханейи-вираняляри ейляди мямур,
Чох агилц фярзаняляри ейляди мягщур,
Ев йыхмаьа валлащи, мцгяррярди симавяр.
375
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бир ашиги-дилсуз олуб жани шярярдя,
Жан гоймади мяшуги олан чайц шякярдя,
Чох йохсулу милйончу гылыб ящли-нязярдя,
Чох тажирц ярбабя вериб таб зярярдя,
Бир атяши-ешг ичря сямяндярди симавяр.
Щяр ким ону эюрся дцшяр, ялбяття сцжудя,
Щяр бязмдя чун ряшк верир мяжмяри-удя,
Шаггылдамаьы шур салыр чярхи-кябудя,
Ялгисся, о щяр евдя яэяр эялся вцжудя,
Эуйа о евя шями-мцняввярди симавяр.
Падносц гашыг, чайникц финжани-мцляввян,
Щяр бязмдя чун ряшк верир мяжмяри-удя,1
Жинэилтисиня валещ олуб бцлбцли-эцлшян,
Чох кимсяня билмярря вериб дювлятин ялдян,
Мящбуб эюзял, эюр нежя дилбярди симавяр.
Чох зювгц сяфа ондан алыр мяжлисц мящфил,
Ашцфтя олуб чямхяминя чох мцтямяввил,
Чох фягрц гяни цлфятиня баьладылар дил,
Ящвалы тяьяййцр тапыб олду иши мцшкил,
Жан алмаьа билмям нежя кафирди симавяр.
Мцфлцс олубан инди узагдан баханым, вай,
Бир шащыдан ютрц юйцйцб ган гусаным, вай,
Дюрд айлыьыны чай дилиндя саланым вай,
Щяг дост дейиб Руми-Фирянэя гачаным вай,
Гач, башына даш салмаьа истярди симавяр.
Чохлар бу хятадидя чайын эюрдц хятасын,
Ялавц касыб шювгя эялиб гурду ясасын,
Фярщадя дюнцб евляринин йыхды бинасын,
1
Бу бейт яввялки бянддя дя верилмишдир. Бурада тякрар едилир. 1935-жи
ил няшриндя бу, щям дя биринжи бянддян бир мисра дцшмцшдц.
376
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Пул тапмады чохлар, чыхарыб сатды либасын,
Тящгиги будур, бир бцти-азярди симавяр.
Ажы чайа наз иля бахыб эюз сцзяним, вай,
Пярписгя ичиб дишляйцбян зяэ язяним, вай,
Яфсцрдя галыб боржлу ялиндян чезяним вай,
Аваря дцшцб бисярц саман эязяним вай,
Бирдян далы бах, эюр нежя гайнарды симавяр.
Фаиз,1 рявиши-хялгя бахыб ейля бир ибрят,
Тяшвишя дцшцб гяндц чайа салма ирадят,
Билмярря цзцб ял, елямя тяркини адят,
Бир шухдя вар зювгц сяфа, щям дяхи ляззят,
Гям эцндя сяня мцниси-йавярди симавяр.
ГЯЩВЯ
II
Эюрцн ня нцсхяди, йаран, цзц гара гящвя,
Ня чох гара цзц аь ейляйиб гара гящвя.
Яэярче щяр эюзя щиндусифят гара эюрцнцр,
Деэил гара цзц, аьдыр цзц гара гящвя.
Цзц гара, бу цзц гарадан олур цз аь,
Гонаьын щюрмятиня ейляр игтифа гящвя.
Олур ки, гатеи-ноумц2 гатеришящвя.
Бесани-чайи-хята ейлямяз хята гящвя.
Салыбды ьцльцля Руми Ирагц Ираня,
Ачыбды сяфщяйи-алям ара лива гящвя.
Эяр истяся бири гящвя, пул ялдя базаря
Эедяр, сораг едяр, бир гядяр ала гящвя.
Цзин3 бозардар язял мцштярилярин цзцня,
1
Молла Ящмяд ровзяхан имиш. Юзинин диваны олмамыш, лакин айры
няфис парчалары, диллярдя вардыр. Бу парчасы да ражинин «сямавярин»
шери тясириндя йазылмышдыр. - (Идаря).
2
Ан сийящ ру ке, наме у гящвя гатеял-ноум гатецшшящвя.
3
Говрулмамыш гящвянин цз рянэиндя олмасына ишарядир.
377
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Юзцн бящайя сатыб эюстярир вяфа гящвя.
Батар гярайя язаханядя йаныб йахылыр,1
Тутар цмум язадар иля яза гящвя.2
Бири эяр истяся бир мяжлиси-зийафят ача,
Олур о мяжлис цчцн майейи-сяфа гящвя.
Эюряндя гянди цзц аь «туф» салыр цзцня,
О аь цзлини ейляр цзц гаря гящвя.
Ябяс дейил цзцн ейляр щялак атяшдя,
Олубду ашиги-шейда о бинява гящвя.
Ода, суйа вурулур, даь олур жанын яридир,
Чякяр бу иллятя йцз мин ьямц сяфа гящвя.
Цнасц нас ара ялбяял эязиб доланыр,
Ня шащдян, ня эядадян едяр щяйа гявщя.
Юпяр додаьыны щяр мящвяшин гужаьа чыхыб,
Дейялля, «ящсянякяллащ, мярщяба гящвя».
Цзц гарадыр, яэяр тялхнакдыр додаьы,
Ямирц шащя сатар яжяб иддиа гящвя.
Бу тялх камиля щяр тялхкамя шириндир,
Ялавя эюзляр цчцн щям олур дява гящвя.
Одур ки, гящвя ичянляр яввял тутар эюзцня,
Дейялля, ким йетирир эюзляря жила гящвя.
Йанар сябащц мяса Фаиз иштийагында,
Йетиш щярайыма жаным сяна фяда, гящвя.
Олайды каш мяним гящвятяк гара бяхтим,
Ня сюз дяхи бу дуайя, будур дуа гящвя!
Ширванлы Молла Гасым
МЦЯММА
I
Беш йашындан он беш ращя йетишдим,
Беши атдым, беши дутдум, беши ня?
Яхтяр олдум, мещрц мащя йетишдим,
Талиб олдум ювлийанын бешиня.
1
2
Говрулмаьыны андырыр.
Кечянлярдя юлц йериндя, тязийядя гящвя верирдиляр.
378
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бир яр эюрдцм юз ишиндя чарясиз,
Ганлар дамар жясядиндян йарясиз,
Он беш нястя эюйдян енди чарясиз,
Беши кисвят, беши хялят, беши ня?
Он беш нястя хадимани-сцбщани (?),
Беля дцрцр сцбутдур бу нишани,
Боржлу етди он беш нястя инсани,
Беши цсул, беши фцру, беши ня?
Шикястя Гасимям, щейщат ичиндя,
Йедди яркан, сяккиз сифят ичиндя,
Мцсялманлар беш вахт салат ичиндя,
Беши цсйан, беши нисйан, беши ня?
ЭЮРДЦМ
II
Мягабирдян эцзар етдим,
Яжайиб мярдцман эюрдцм,
Гарангу топраг алтында,
Йатар жисмийля жан эюрдцм.
Йолухдум бир эцнащкаря,
Эцнащиндян цзц гаря,
Мятаиндян зийанваря,
Беьайят пешиман эюрдцм.
Сыных сахсы кими башлар,
Чцрцмцш ол гялям гашлар,
Тюкцлмцш инжитяк дишляр,
Йанар пирц жяван эюрдцм.
Йумулмуш ол ала эюзляр,
Гийамят йолуну эюзляр,
Щаны ширин-шякяр сюзляр,
Дящани бизябан эюрдцм.
379
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Чцрцмцш ол эцл яндамы,
Танымаз сцбщ иля шамы,
Алыбдыр жющрясин щамы,
Илан эюрдцм, чяйан эюрдцм.
Кими ейш иля ишрятдя,
Кими зювг иля сющбятдя,
Кими рянж иля мющнятдя,
Гати щалин йаман эюрдцм.
Гцбур ящли сифатини,
Бяйан етдин сян, ей Гасим,
Отурма йол гыраьында,
Дяхи сындыр щяман эюрдцм.1
ТЯЖНИС
III
Кялбинтяк гапында пайбяндям мян,
Санма ки, вяфада йа сяням, сяням.
Юзцн ки, билирсян дярдмяндям мян,
Етмязсян дярдимя йа сяням, сяням.
Бивяфа эюрцбдцр, ей аьлар мяни,
Дярдя, гям щижринин ей аьлар мяни.
Бу эцнцмдя гойдун, ей аьлар мяни,
Гурумаз чешмимдян йа сяням, сяням.
Эюрмцшям зцлфцн кими йазилян,
Янбяр кими ашигиня йаз илян,
Бу тумарда сярдяфтяря йазилян,
Щцснцн китабында йа сяням, сяням.
Эежя эцндцз гурбанындыр, ей цшшаг,
1
Молла Гасымын бир тяжниси дя 1-жи жилдин 204-жц сящифясиндя
дярж едилмишдир.
380
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Зцлф тумары хят ичиндя, ей цшшаг,
Щеч демязсян тифли-ешгя, ей цшшаг,
Сядири-шямсимдян йа сяням, сяням.
Мейдани-ешгиндя йа Сямяд, Сямяд,
Дост-чякмиш исминя йа Сямяд, Сямяд,
Гасымам, чаьыррам йа Сямяд, Сямяд,
Сянантяк демязям йа сяням, сяням.1
Тикмядашлы Хястя Гасым
ТЯЖНИС
I
Пайыз дярдим, гыш мющнятим, йаз гямим,
Щижран тапдаь етмиш йай илян2 мяни.
Ал ялиня, сяр хяттими йаз мяним,
Гойма дярэащындан йайылан3 мяни.
Щцсн ичиндя йар алимсян, йар алим,4
Щеч демязсян щалым нядир, йаралим,5
Эютцрмязям эянж цстцндян йар алим,6
Гой ягряб дишлясин, йа илан7 мяни.
Гасим, сюз ялиндян ямма ня эялди,8
Гяввас дцр ялиндя иманя9 эялди,
Синям ох зярбиндян яманя10 эялди,
Дахи ня бударсян йайилан11 мяни.
1
Бу тяжниси ейн имласы иля бурахмагла бярабяр шярщ вермякдян ваз
кечдим. Жинасларын чохуну ача билмядим. – Мцмтаз.
2
Йай: табистан.
3
Йайылан: йайылмаг – йайынмаг, узаглашмаг.
4
Алям: али, алишан, ужа мягамла.
5
Йаралим: йаралим, мяжрущум.
6
Алим: ялим, дястим.
7
Йа илан: илан, мар.
8
Амма ня: лакин ня, эялди, амма ня эялди.
9
Аманя: иманя эялди.
10
Аманя: иман, дад.
11
Йайилян: йай иля, гювс иля.
381
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
ТЯЖНИС
II
Ярянляр сярвяри Шащигул кяфи,
Шцжаят йарашыр Щясян Моллайя,
Гядир эцни намаз цстя саиля,
Ейляди хатямин Щясян Моллайа.
Мцнкярляр истяся ди йаьы1 сянсян,
Йцз он дюрд сурянин ди аьы2 сянсян,
Биллям йерин, эюйцн дийаьы3 сянсян,
Кцллц мяхлугатя Щясян Моллайа.
Ибращим дин бясляр та бцт4 ичиндя,
Муйи-янбяр зцлфлярин табцт5 ичиндя,
Яряб сифятиндя табут6 ичиндя,
Галхды жаваб верди Щясян Моллайа.
Хястя Гасым, йаха йыртыб гылям дад,7
Хан деэилям ьцрря йетим гылям дад,8
Танры ичцн мян фягиря гыл имдад,9
Бах гуллар ичиндя Щясян Моллайа.10
СЯНЯМ ЭЯЛ
III
1
Ди йаьы сянсян: де йаьи сянсян.
Ди йаьи сянсян: де аьы сянсян. Мцсвяддянин мцгабили.
3
Дийаьы сянсян: дайаьы сянсян, сюйкяняжяйи, пцштабани.
4
Табцт ичиндя: Ибращим бцт ичиндя бясляйир.
5
Табцт ичиндя: зцлфлярин янбярбц, ятр ичиндя.
6
Табцт ичиндя: мялум жяназя, табут.
7
Гылям дад: гыл мядад.
8
Гылям дад: гыллам дад.
9
Гыл ымдад: гыл имдад.
10
Бу шерин арадан ики бянди охунмады.
2
382
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йеня эюзялляря эялщяэял олду,
Йашыллы, зярбафлы, аллы сяням, эял,
Овчусун эюряндя марал бахышлым,
Юзц щаллы, цзц халлы сяням, эял.
Сян мяним мящбубум, султаным, ханым,
Сяня гурбан олсун бу ширин жаным,
Чякиляндя шямширин, аханда ганым,
Юзц щаллы, цзц халлы сяням, эял.
Хястя Гасым, бир гыз севиб щянякли,
Аь цзцндя халлары бян, бянякли,1
Диба нимтяняли, тикмя кюйнякли,
Йашыллы, зярбафлы, аллы сяням эял.
ТЯЖНИС
IV
Бу эцн ики султан бир тяхтя чыхмыш,
Ох атарлар бир-бириня чяпачяп,2
Назлы дилбяр мяня ситям ейляди,
Кюнлцмцн шящриня салды чяпачяп.3
Аьларам дидямдян йаширин4 эялир,
Ямярям лябиндян йа ширин5 эялир,
Дейирляр Бясрядя йа Ширин6 эялир,
Фярщад кими о даьлары чапачяп.7
Хястя Гасым дейир: йар дада1 эялсцн,
1
Тцркжя (бяк), жыьатайжа (мянк), хал демякдир. Яски ядябиййатымызда
щяняк вязниндя олараг (бяняк) кими ишлянмякдядир. – Мцмтаз.
2
Чяпачяп: яйри, гыйгажы.
3
Чапачяп: чапмаг, чапавял етмяк.
4
Йаширин: Йаш, ирин эялир.
5
Йаширин эялир: йа ширин, дадлы, сужи.
6
Ширин сядасы эялир.
7
Чап ща чап.
383
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ешгин атяшиндя йар дада2 эялсцн,
Бир намя эюндяррям йар дада эялсцн,
Гурбаням сяня гасид чяначяп.3 4
ГАЛ ИНДИ
V
Кюч-кюч олду елляр кючдц йурдындан,
Баши-эюзц ганлы даьлар, гал инди!
Ичмяк олмаз аби-кювсяр суйундан,
Ахан чайлар, тяр булаглар, гал инди!
Бивяфасан, йох бир зярря вяфан, йар,
Жаным чыхды, чякдим жюврц жяфан, йар,
Мян юляндя кимляр сцряр сяфан, йар,
Абад олмуш аь отаглар, гал инди!
Йеря дцшмяз Хястя Гасым сюзляри,
Гара баьрым кябаб етди эюзляри,
Гяриб йурдда, йад юлкядя эюзляри,
Вятян дейиб аьлар-аьлар гал инди!
ГАРЫ ВЯ ШАЩСЯНЯМ
Гары -
Отаьымдан дурдум эялдим йанына,
Елчи бяйляр эялди, Сяням, ня дерсян?
Йанар одлары вурдум жанына,
Елчи бяйляр эялди, Сяням, ня дерсян?
Шащсяням - Отаьындан дурдун эялдин йаныма,
Гары, мян ловлуну ня диндирирсян?
1
?
?
3
Чап, йейин эет.
4
Сонунжу бяндин биринжи мисрасындакы «дада эялмяк» йардыма эялмяк
демякдир. – (Тяртибчиляр).
2
384
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йанар одлары сян вурдун жаныма,
Гары, мян ловлуну ня диндирирсян?
Гары -
Щяйятиниз щасарлыдыр, баьлыдыр,
Синям башы дцйцнлцдцр, даьлыдыр,
Юзэя дейил, доьма ямин оьлудур,
Елчи бяйляр эялди, Сяням, ня дерсян?
Шащсяням - Атама деэилян, мярданя дурсун,
Эялян елчилярин бойнуну вурсун.
Мяни верир Ашиг Гярибя версцн,
Кюпяк, мян ловлуну1 ня диндирирсян?
Гары -
Сян ачдыьын йоллар гарлы даь олсун,
Дюрд тяряфин сябзя, чямян, баь олсун,
Сярвяр юлдц, гызым, башын саь олсун,
Елчи бяйляр эялди, Сяням ня дерсян?
Вяняндли Мир Ябдцррящим Гцдси
ВЯНЯНД
I
Сяфщяйи-мцлки-жящанда халя бянзярдир Вянянд,2
Басяфалыгда бещишт иля бярабярдир Вянянд.
Мясжиди бимисл, мейданы, чинары бинязир,
Суйунун щяр жцряси бир аби-кювсярдир Вянянд.
Сярвляр чяхри-бяриня баш чякибдир баь ара,
Дюрд тяряф тяхлц сянубяр, бидц ярярдир Вянянд.
Хошщявадыр, басяфадыр, хасся фярвярдин3 айы,
Зцлфи-мящбубан кими даим мцянбярдир Вянянд.
1
Ловли: ряггася демякдир.
Вянянд: Ордубадын мяшщур кяндляриндяндир.
3
Фярвярдин: яски фарсижядир, бащарын илк айы демякдир.
2
385
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эяр гялям ящли китабя йазся ялгабын гцра,
Шящрлярдян жцмля мяжлисдя мцсяддярдир Вянянд.
Ящли-хцбрят эяр тапыбса кимйа яфсанядир,
Сярбясяр, башдан айаг Кукиряди-ящмярдир Вянянд.
Сящни-эцлзары долуб эцлщайи-рянэарянэля,
Гяти-минакярди, йа дцкани-зярэярдир Вянянд.
Няьмяи-щцдщцд чинар цстцндя тутмуш алями,
Еля шурянэиздир, эуйа ки, мящшярдир Вянянд.
Бцлбцлин шурини эюр, бир йанда гумри налясин,
Эцлшян ичря филмясял чун жяшни-гейсярдир Вянянд.
Кям деэил ким, эюря кущан ичря бу Ялбурздян,
Бугубейсин башына бир тцрфя яфсярдир Вянянд.
Щяр нясими-жанфяза эялся эялир бу юлкядян,
Шеш жящят хцлди-бярин тяк рущпярвярдир Вянянд.
Саф зярдир сюйлясян вясфин, гызыл суля йазыб,
Даьы дашдан сяс эяляр, бундан да бяртярдир Вянянд.
Бир гялят сюздцр Эцлцстани-Ирям тярифдя,
Ач эюзцн, гыл бир нязяр, эюр щансы дилбярдир Вянянд.
Сагийа, сян эюрмяйибсян шол Кялаля чешмясин,
Бир гядящ долдур, сярапа, гяндц шяккярдир Вянянд.
Сящни-эцлзаря гядям гой, эюр эцлцстан никщятин,
Мащрулар бязмитяк даим мцняввярдир Вянянд.
Асийа сейри Мцсялла сейриня вермиш шикяст,
Демясин Хажя ки, Рукнабадя бянзярдир Вянянд.
Дцрри-эуняэун иля лябриздир дамани-кущ,
386
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ляли, мяржан кани, чун дярйайи-яхзярдир Вянянд.
Хош мякандыр, лейк сяд яфсус йох бир ящли-дил,
Бу сябябдян рузи шяб даим мцкяддярдир Вянянд.
Дярд чох, щямдярд йох, мянзил сойуг, бир шуьл йох,
Гыш гаты, мунис тапылмаз, сяслярям кардыр Вянянд.
Хцрдяданлар Гцдсийя ирадлар чох тутмасын,
Чцнки яввялдян она мяскян мцгяррярдир Вянянд.
ГЯЗЯЛ
II
Ня бядхудур, эюзялляр щяр кими эярдикдя нишлярляр,
Чякярляр тиьи-ябрудян, нязяр ящлин гылышлярляр.1
Вурарлар тир тир цстцндян, тюкярляр ашигин ганын,
Дюнцб бир хяндя иля вурдуьу зяхми эиришлярляр.
Яэяр лялц лябин юпдцмся, гящр етмя бу рясм олмуш,
Яла бир алма дцшдцкдя гызармыш олса дишлярляр.
Мяни гоймаз гара хала бахым, ол мярдцми-чешмин,
Мясялдир, даняйя гясд ейляйян гушлары кишлярляр.
Дедим, сцбщцн дямидир бу вя йа чаки-эярибандыр,
Някин щяр ьядр пцргиймят деди олса эцмцшлярляр.
Мяни аьушинар чяк, пири сярма хорди-щижраням,
Щяр ол йер кярмц сярд олса улуслар анда гышлярляр.
Шикайят етмя, Гцдси, хубруляр жюври зцлмцндян,
Фцтат щярчянд ола алтун эеня ахыр чякишлярляр.
1
Гылынжларлар.
387
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
ГЯЗЯЛ
III
Шанянин гясди нядир чякмяз ялин бирчякдян,
Мян кими ашиг олуб зцлфя мяэяр, эюржякдян?
Мащруйин эюряли айиня щейранды сяня,
Эюз эютцрмяз эюзялим, чиркин олан эюйчякдян.
Олса щяр йердя шякяр пяшшя йыьынжаг ейляр,
Ашигин мащи-ряхмикям деки1 бир милчякдян.
Шухлуг иля дедим, жан сяня гурбанды, бахын,
Юлдцряр гямзя иля инди мяни эерчякдян.
Нар пцстанини эюр дишлядим, ей мящ, ня яжяб,
Рясмдир гурда гапа эюрся гузи дилчякдян.
Бу кюнцл йыхмаьа адят ейляйиб тифлсифят,
Эящ тикяр, эащ даьыдар, чякмяз ялин юкчякдян.
Яьряби-зцлфини кюнлцм эюряли, наля чякяр
Ки, мяэяр кясиб ейлийиб бу сифяти чякчякдян.
Истядим йаря дейям дярди эялуэир олдум,
Олса щяр лоьмя бюйцк, кечмяз имиш дилчякдян.
Чешми-мястин гярязи Гцдсийя санжылмагдыр,
Тизи-чянэал цьабя ня эялир сярчякдян.
Бичагчылы Гядир яфянди
ЧЕШМЯК
I
Бир заман шямсдян алырды мяним баж эюзцм,
1
Деки: деэил.
388
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Нури-хуршидя салырды нежя тараж эюзцм.
Дюври-мянзилдя вурарды дяхи тири-нязяри,
Ащуйи-мягсяди ейлярди хош амаж эюзцм.
Мисли-Исэяндяр олуб абдян инди мящрум,
Зцлмяти-Хизря ачан нур иля минщаж эюзцм.
Ейля зцлмятя дюнцбдцр, нязяримдя дцнйа,
Эюстярир рянэдя кафури мяня заж эюзцм.
Аз галыр сечмяйя ахыр эежяни эцндцздян,
Аьдан гараны етмяз дяхи ихраж эюзцм.
Руйи-хубани яэяр ейни иля эюрся йягин,
Бу тамашадян олур шювгля бящщаж эюзцм.
Хяти-Гурани вя йа ется гираят, бишяк,
Чыхар яфлакя, едяр сейр иля мераж эюзцм.
Чаря гыл, ейняэя бу шярт мяним синнимдя,
Эял сян ол баиси, бялкя ола вящщаж эюзцм.
Щяр ишя бир сябяб ялбяття ки, чох лазымдыр,
Ей Аьалар бяй, олуб ейняэя мющтаж эюзцм.
ШАЩПАЛЫТ
II
Шащпалыт, нежя хошжа йарашыр аш цстя,
О да чох хош йазасан эюндярярям, баш цстя.
Шащпалыт ола бир пут, о кифайят ейляр,
Бир йцз алма да гойайдын сян онун каш цстя.
Еля алма ола чун чющрейи-нурани-бещишт,
Гяза чякмиш йени жяннятдяки няггаш цстя.
Эяр гябул олса, язизим, бу рижамыз сяндян,
Эюндяр Аьдашда Аббас аьа гардаш цстя.
Бизя чатмаьыны бу шярт она елан едясян,
389
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эюндяряр ол бизя щям эюз цстявц щям гаш цстя.
Йа мяни йаза иди щагг иля сизин ящли-Гябяля,
Йа сяни йазмыш олайды бизим Аьдаш цстя.
Эюр гябул олмаса, яьйаря буну бари демя,
Бир даш алтында гой ону, дяхи бир даш цстя.
Дирили Гурбани
ШАЩ
I
Йер иля эюй йохкян бир нязяр гылдын,
Яритдин эювщяри, дцрр елядин, шащ!
Йох йердян алями мцхтясяр етдин,
Жямалын гяндилдя1 нур ейлядин, шащ!
Эятирдин кяламы жцмля жящаня,
Гырхлары эюстярдин ящли-црфаня,
Пейьямбяр хитабын эятдин дящаня,
Щябибин сющбятин шир ейлядин, шащ!
Дирили Гурбанийя эятирдин инди,
Бойнундадыр мящяббятин кямянди,
Дярйа цзцндя ойнадырды сямянди,
Юзцн Жябрайиля пяр ейлядин, шащ!
ИСТЯРЯМ
II
Чохду жащан ичря назянин дилбяр,
Юзцмя мцнасиб йары истярям.
Ола тярлан эюзлц щям йашда ушаг,
Мяня ола етибари истярям.
1
Гяндил: чилчыраг, асма чыраг.
390
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эюзяллярин эяряк инжя белляри,
Гянддян, нябатдан ширин дилляри,
Гойнумда исиня назик ялляри,
Мящяббятин мяня сары истярям.
Евляр йыхан ола данейи-халы,
Бирдям яксик олмайа мяндян хяйалы,
Айа, эцня бянзяр ола жямалы,
Щям дя ола нянкц ари истярям!
Ей севдиэим, эял кяс бу галмагалы,
Зайил олду ашигинин кямалы,
Варэял еля, дцзялтэилян сян щалы,
Гурбани дер, шух ниэары истярям.
СЯМЯНД АТ
III
Сян тяриф етдиэин ол сямянд атын,
Кяллямянгу1 дутуб йамандыр имди,
Нали, мыхи дцшцб, чох пис эцндядир,
Ай Нури, бир юлц сичандыр, имди.
Арыг чыхыб гышдан, айрылмасы йох,
Нохталаныб бир йеря чякилмяси йох,
Чохданын юлцсцдцр, дирилмяси йох,
Бир дяри, бир сцмцк паландыр, имди.
Гарьа-гузьун едиб жямдяэин пара,
Цч милдян галыбдыр дишляр аьара,
Умсуж етдин мяни гойдун авара,
Дедим йягин бир шир, асландыр имди.
1
Кяллямянгу: ат хястялийидир.
391
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йаш эюнцн дузлайыб сатмышам пула,
Яввялки гайдада дцшмцшям йола,
Дедим ки, достлугда биржя ня ола,
Гоймайасан кюнлцм вирандыр, имди.
Ня билим беля дя нящс олур мяэяр,
Дцш йола, эязэилян щяр шамц сящяр,
Гурбани, севдиэин атдырса яэяр,
Сюйля ат йеришли гурбандыр, имди.
ЛЯБЛЯРИН
IV
Ей эюзял, теллярин йыхды евими,
Бцрцнмцшдцр ал додаьа ляблярин.
Ращят гоймур бир дям хумар эюзлярин,
Салмыш мяни дашя-даья ляблярин.
Шерц гязял мян сюйлярям шанына,
Олсун варым гурбан сянин жанына,
Мяним йетимям, бир ал мяни йанына,
Эялсин онда кейф-дямаья ляблярин.
Шипшириндир дилин, мямян йемяли,
Сяня Лейла, Ясли, Ширин демяли,
Аь бядянсян, инжя бел, эцл мямяли,
Ишыг салыр ал йанаьа ляблярин.
Тяр гюнчясян, яэяр харын олмаса,
Бир лачынсан сары сарын олмаса,
Мяним кими жан нисарын олмаса,
Дцшяр ол дям чох сараьа ляблярин.
Олсун фяда мцлкц малым зцлфцня,
Чякяр мяни дярд, хяйалым зцлфцня,
Щейран олдум мян, а залым, зцлфцня,
Гоймур мяни данышмаьа ляблярин.
392
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Гурбани дер: бясдир мяни пуч етдин,
Алдын яглим ялдян, дяли, эиж етдин,
Зящмятими, щям сяйими щеч етдин,
Ахыр салды Гарадаьа ляблярин.
ДЕДИМ–ДЕДИ
V
Дедим: дилбяр, эетмя, бир дям данышаг,
Деди: сюзцн йохдур, бящанядир бу.
Дедим: бир нязяр гыл ашиг щалына,
Деди: яжяб дяли, диванядир бу.
Дедим: ей вай, щалым йаман олубдур,
Деди: гожалыгдан белин кяман олубдур,
Дедим: валлащ синям мейдан олубдур,
Деди: мян билмяням, хязанядир бу.
Дедим: гой эюзцмя гыврым теллярин,
Деди: лазым деэил вящши эцллярин,
Дедим: сян бизимсян, биз дя еллярин,
Деди: чякин бурдан, биэанядир бу.
Дедим: сяня ашиг олан жан будур,
Деди: сянин ешгин ахар бир судур,
Дедим: жаван юмрцм чцрцйцб эедир,
Деди: ябяс сюздцр, яфсанядир бу.
Дедим: Гурбаниям, йарын адына,
Деди: еля сянсян дцшян йадына,
Дедим: мян ща йандым ешгин одуна,
Деди: шямя йанан пярванядир бур.
НЯДЯНДИР
VI
Ей назянин, бу эен, эениш дцнйада,
Намусу яьйаря сатмаг нядяндир?
Эяр адына дейилмишся, Шащбаз
393
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Сюйля, эюрцм ону атмаг нядяндир?
Ейлярям щяр йердя сянин сораьын,
Эцндян эцня артар бил иштийаьын,
Юз ялинля йандырдыьын чираьын,
Шюлейи-фяраьла йахмаг, нядяндир?
Щифз ейлясин танры сяни бяладан,
Тапсын жанын сящщят ей эцл, шяфадан,
Щяр икимиз вясля йетяк дуадан,
Щижранын одуна йанмаг нядяндир?
Ня эюзялдир сянин ширин сюзлярин,
Зайил етди мяни ала эюзлярин,
Ай севдиэим гайдасыдыр гызларын,
Эащы-эащи бу сюз атмаг нядяндир?
Сяня яйандыр, ей дилбяр, севдийим!
Гурбани дер: бир шей диляр севдийим,
Ай цзлцнц эюрмяк истяр севдийим!
Сюйля эюрцм, бяс йашынмаг нядяндир?
ЭЯНЖЯ ЩЕЙ
VII
Кюнцл галхыб дярдя сары йериди,
Онда бир юлкя вар, ады Эянжя щей!
Эюзялляри, мящбублары, хублары,
Олар батыб малц мцлкя Эянжя щей!
Эеймяк цчцн йашылы вар, алы вар,
Яммяк цчцн лябляринин балы вар,
Хубларынын бир юзэя жцр щалы вар,
Щяр йетянля вурмаг олмаз пянжя щей!
Гурбани дер: вцсалына ирмядим,
Гул олубан гуллуьунда дурмадым,
Эяздим Иран, Тураны мян эюрмядим,
394
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эюзялликдя, мящбублугда Эянжя щей!
АБАД ЕЙЛЯДИМ
VIII
Дост йолунда йаха йыртдым, баш ачдым,
Эежя-эцндцз дадц бидад ейлядим,
Юз ялимля йыхдым юзцм евими,
Мцддяалар евин абад ейлядим!
Дост йолунда цз гойубан, баш кясдим,
Аьламагдан бу дидямдян йаш кясдим,
Ширин цчцн Биситундан даш кясдим,
Мцнасиб адымы Фярщад ейлядим!
Шащин, Шоньар бяй оьлунун голунда,
Сяэ рягибляр щамы саьы солунда,
Гурбани дер: бир намярдин йолунда,
Жаван юмрцм щейиф бярбад ейлядим!
МЯНДЯН
IX
Даьлар, сянин иля щямдям олмарам,
Ясирэярсян инди гары да мяндян.
Сяэ рягибин о тяняли сюзляри,
Ахыр айры салар йары да мяндян.
Бу илмяйин, бу кюйняйин, бу аьын,
Язял башдан баьбаныйдым бу баьын,
Синям цстя чарпаз дцйцн бу даьын,
Баьбан ясирэяйир нары да мяндян.
Бу дцнйа дедийин бир бош ялякди,
Щаггын мин бир ады онда эярякди,
Гурбани дер: бу ня чярхи-фялякди,
Зцлмля айырырлар йары да мяндян.
АЛ ОЛУ
395
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
X
Дедим, кюнцл севмя хублар хубуну,
Бунун щяр муйиндя йцз мин гал олу.
Наэащ сяни дярдя эирифтар ейляр,
Гаш фитня, гямзясиндя ал олу.
Улу диванларда чякилир адым,
Яршя бцлянд олду дадц фярйадым,
Башым цстя ганым цчцн жаладым,
Саь ялиндя зцлфигары дал олу.
Гямяр ня йандырыб, эцняш ня йахар,
Кюнлцм титряшиб цмманя ахар,
Гурбани дер: щяр ким шащя кяж бахар,
Онун кямалында тез зявал олу.
ДАНДАДЫ
XI
Ибтида ейляйиб эирдим мейдана,
Шаэирдляр устасы эюрян щандады.
Пцнщани дярдлярин чоху жанымда,
Дцррц эювщярлярим щяля кандады.
Назлы йар ялиндян эяр синя даьам,
Сцряййа тяк йатмамышам, ойаьам,
Шащиндян айыьам, газдан сайаьам,
Эюзлярим эюзлцйцр сцбщи, дандады.1
Сяня гурбан олум, ей Щязрят Яли!
Саиля бяхш етдин гатарла мали,
Йетим Гурбанинин фикри, хяйали,
Щяля дейя билмяз пярим щандады?
ЙАРЯ ЙЦЗ
1
Дан: тцркжя сцбщ демякдир.
396
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
XII
Эюзял адам эял Аллащы севярсян,
Далдаланма бир дя эюркяз йаря цз,
Йастана эюр йарын астанасында,
Гуллуг еля, хидмят еля, йаря йцз.
Саьдан вурду, солдан чыхды саь ялим,1
Саь гошунду, сол ляшкярди, саь ялим,2
Наэцманам мян бу дярддян саьялим,3
Тябиб бирди, дярд мин бирдир, йаря йцз.
Гурбани дер: мунда эялдим йар цчцн,
Кяс, кяс, кябаб доьра баьрым йар цчцн,
Йар оду ким, йардан сонра йар цчцн,
Зцлф даьыда, йаха йырта, йаря цз.
ЭЯЛМИШЯМ
XIII
Башына дюндцйцм, гурбан олдуьум,
Валлащ, биллащ Пяри цчцн эялмишям.
Йаныб ешг одуна бцрйан олдуьум,
Валлащ, биллащ Пяри цчцн эялмишям.
Щеч чыхмадым назлы йарын кюшкцня,
Буланмадым янбяриня, мцшкиня,
Шащимярдан Щязрят Яли ешгиня,
Валлащ, биллащ Пяри цчцн эялмишям.
Гызыл эцлц дястя-дястя дярян вар,
Дярцбяни тирмя цстя сярян вар,
Гурбани дер: ону мяня верян вар,
Валлащ, биллащ Пяри цчцн эялмишям.
1
Саьялим: саь ялим.
Саьялим: саь елим, халгым.
3
Саьялим: сагалим, саьалым, сящщят тапым.
2
397
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
ЭЯЗЯ-ЭЯЗЯ МЯН
XIV
Алты йол эялмишдим, бунунла йедди,
Юлдцм бу бахчаны эязя-эязя мян.
Дедим бир йар севдим, унудуб эетди,
Юлдцм, бу бахчаны эязя-эязя мян.
Пяри, сяня гурбан Дирили Гурбан,
Йолунда гойубду о баш иля жан,
Бир ялимдя фанус, йанымда хубан,
Юлдцм о бахчаны эязя-эязя мян.
ДЮНЦБДЦ
XV
Щижран эежяляри гайьы чякмякдян,
Ялиф гяддим яйри йайя дюнцбдц.
Бяд ясилян ешидян тяк сюзлярин,
Йягин етдим, юмрцм зайя дюнцбдц.
Дцнйада галмайыб зярряжя щюрмят,
Гардаш-гардашына ейляр хяйанят,
Эядалар бяй олуб, бяйляр ряиййят,
Аь1 пуллар чеврилиб рибайя2 дюнцбдц.
Охур дурналар, сякир тищуллар,
Намярд адам галиблийин арзулар,
Буланды дярйалар, щям дашды сулар,
Гайнагсыз булаглар чайя дюнцбдц.
Биз дя гонаг олдуг Гарслы Османа,
Йунис тяк лап далдыг гяри-цммана,
Гурбани дер: дюнсцн беля замана,
Эюйдяки улдузлар айя дюнцбдц.
1
2
Бу ещтимал ки, ари пуллардыр. Тямиз пул демякдир.
Тянзил.
398
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
АЧЫЛМЫШ
XVI
Хам щярям баьыны сейран ейлядим,
Санасан бахчада эцлляр ачылмыш,
Цряйимдян эетди дярд илян гцбар,
Хош эцфтарц ширин дилляр ачылмыш.
Щасил олду Гурбанинин диляйи,
Танымам султани, билмязям бяйи,
Мирвари голбаьы, шимшад биляйи,
Дал эярдяндя сийащ дилляр ачылмыш.
САГИНИН
XVII
Вармы мяним кими бир гани долмуш,
Ички гурмуш отаьында сагинин,
Жцмлясини бир-бириня чалижы,
Ганлар ойнар айаьында сагинин.
Щцмай кими дювр едярям щавада,
Бабам юлдц, йетим галдым йувада,
Бир яли яллярдя, аьзу дуада,
Бир яли дя айаьында сагинин.
Гурбани дер: эюзцм йашы тюкцлдц,
Щязрят Яли о ямирдя вякилди,
Ризя-ризя олду, гиймя чякилди,
Гара баьрым бычаьында сагинин.
ШАД ЕЛЯРЛЯР
XVIII
Сизин йердя адят буймуш,
Гямэин кюнлц шад ейлярляр.
399
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йейярляр нан иля нямяк,
Бир эцндя бярбад ейлярляр.
Йери эюр сян бу фяляйин дюврцнц,
Мян чякмишям жяфа иля жюврцнц,
Йазыг Гурбанинин сыныг кюнлцнц,
Эащи гямэин, эащи дя шад ейлярляр.
Мяликбаллы Гурбан
БУ ГЫЗЫН
I
Ня яжяб хуб йарадыб щцснцнц тари бу гызын!
Ня яжяб эцлшяня бянзяр эцлцзари бу гызын!
Ня яжяб мястляниб чешми-хумари бу гызын!
Ня яжяб тазя битиб щейваси, нари бу гызын!
Ня яжяб чичякляниб фясли-бящари бу гызын!
Ня яжяб таьи-мцгяввяс чякилиб гаши кяман,
Ня яжяб хош данышыр ляззят илян тути зябан,
Ня яжяб хятляри рейщанды вя щям пцстя дящан,
Ня яжяб эярдяни мина, ня яжяб инжя мийан,
Ня яжяб бал лябиндян олу жари бу гызын!
Ня яжяб инжийц дцрданя кими аь диши вар,
Ня яжяб бади-сябадян телинин жцнбиши вар,
Ня яжяб наз едибян ишвя иля эярдиши вар,
Ня яжяб ящдц пейманя мцвафиг иши вар,
Ня яжяб эюйчяк имиш тутдуьу кари бу гызын!
Ня яжяб ящмяри-эцл, лаля йанаьын эюрдцм,
Ня яжяб жяннят ичиндя беля баьын эюрдцм,
Ня яжяб фцрсят иля хялвят отаьын эюрдцм,
Ня яжяб дишлямяли, юпмяли чаьын эюрдцм,
Ня яжяб ейляйиб Аллащ мяни йари бу гызын!
400
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ня яжяб сющбяти вар, хырда мягалат, ня яжяб,
Ня яжяб дярди-диля верди кифайат, ня яжяб,
Ня яжяб дцшмцш имиш няьши-хяйалат, ня яжяб,
Ня яжяб истяр имиш буся вцсалат, ня яжяб,
Ня яжяб Гурбана раст эялди базари бу гызын!
БАДИ-СЯБАДЯН
II
Яндущц бяла артды йеня гящри-гязадан,
Гям-гцсся чякиб ляшкярини эялди щявадан,
Вурду синямя щям оху, щям тиьц жидадан,
Бу ляшкяри-гям эялди мяня вижри-фянадан,
Дцшдцм ки, жцда щури мисал гашы гарадан.
Ей вай, ня йаман атяши-щижраня йетишдим,
Бцлбцл кими шейда олуб яфьана йетишдим,
Эцлзари эязяркян бу бийабана йетишдим,
Щям жяд мисл вадийи-вираня йетишдим,
Эюндяр бизя, йар, райищяни бади-сябадан.
Сярэяштя мяням гашы кямаканын ужундан,
Зцлейха нежя Йусифи-Кянанын ужундан,
Сящра вятянимдир беля жананын ужундан,
Мяжнун да мяням Лейлийи-зибанын ужундан,
Чыхды бу тяним чылпаь олуб жцмля гябадан.
Ням жюврц жяфакеш дя олуб ащ едирям, ащ,
Щям кюнлцмя яндишя дцшцр, вясл ола наэащ,
Бялкя ня дейим йари-бииьрар ола щямращ,
Щям дилдя тямянна эежя-эцндцз о эцняш, мащ
Дидарини истяр бу кюнцл бари-худадан.
Аллащ, ня мялал иля мяламятди бу щижран,
Яндишя эялир кюнлцмя ялван иля ялван,
Бу дярди-диля щали олан сащиби-ирфан,
Ей вай, Маликбаллы дейир хястяжя Гурбан
401
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Сян нежя чякирдин бу тювр дярди бинадан.
ВАГТЫДЫР
III
Эежя кечди, дур айаьа ряхтц хявабын вагтыдыр,
Тювбя, истиьфаря эял, инди сявабин вагтыдыр.
Шями сюндцр, йанмаьи щажят дейил бундан беля,
Пярдядар олмаг эяряк чцнки ниьабын вагтыдыр.
Сой либасы, гой кянаря, рювшян олсун ханямиз,
Ябрдян хали олан ол афитабын вагтыдыр.
Хуб олур ляб бярляб етмяк щям дящани бярдящан,
Тяшнянин сирабиня бу дям шярабын вагтыдыр.
Фцрсяти фовт етмяк олмаз, эюзляйир яьйарлар,
Анларын бяд гуларындан ижтинабын вагтыдыр.
Дярдц-гям яндущумун дярманыны етсям суал,
Илтифатын вар ися, сяндян жявабын вагтыдыр.
Гурбанын кюнлцндя даьи-фиргятин дяфтяр тутуб,
Истярям шярщ ейляйим бярхорд щесабын вагтыдыр.
ТЯЖНИС
IV
Мяжнун олуб сящралара дцшмцшям,
Зейдсян Лейлинин сораьыны1 эюр.
Даьдан-даша санки-харя чякмишям,
Шикястя яндамым сораьыны2 эюр.
Щижран эялди вер севдиэим бустаня,3
Гойнун ичи яжяб дюнцб бустаня,4
Аби-зцлал буланыбдыр бустаня,5
Тяшнясян дурма эял сораьыны1 эюр.
1
Сораьини – мялум.
Сораьыны – суал ет, сар. Эюр гани – щани.
3
Бустаня – бир таня, даня буся вер.
4
Бустаня – мялум.
5
Бустаня – пцстан, мямя.
2
402
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Истясян ки, ешг ичиндя йцзясян,2
Нязяр етмя накяс олан йцзя сян.3
Гясдин олса яьйарыны йцзясян,4
Мялик,аллы Гурбан сораьыны5 эюр.
ТЯЖНИС
V
Эюзял олан верир юзцня бязяк,
Эюзц нярэиз, шимшад айаьы эяряк.
Эярибани щяр тяряфдян ола чак,
Эюруня синянин айаьи6 эяряк.
Эял, эир бу бахчайя лалясин биляк,7
Эюряк гюнчялярин, лалясин8 биляк,
Эялмяз тякяллцмя лалясин9 биляк,
Кор олмуш яьйарйя айаьи10 эюряк.
Эейин ал, йашыл, эял алма бянак,11
Кяшт ейля сящраны, эял олма бянак,12
Кяс, Мяликбаллы Гурбан, эял олма бянак,13
Кябабын йанмаьа айаьы14 эяряк.1
1
Сораьыны – мямяни эял сор, аьлыьыны да эюр.
Йцзясян – суда цзмяк.
3
Йцзясян – мялум.
4
Йцзясян – сойасан.
5
Сораьыни – (?).
6
Айаги – бяйази, аьлыьы, ай-аьы.
7
Лалясин – шягаигини, гызыл даьыны биляк.
8
Лалясин – (?).
9
Лалясин – лала, ляля, дай. (няня).
10
Айаьы – дцшмяня ай зящяр эярякдир, ай аьу эярякдир.
11
Бянак – (?).
12
Бянак – (?).
13
Бянак – (?).Бизжя биринжи битки нювц олан «нак», икинжи ?, цчцнжц
ися сахтакар, гейри дягиг мянасы дашыйан йеня «нак» сюзцндяндир. –
Тяртибчиляр.
14
Айаьы – кябабын ай йаьы эярякдир, кабабын йанмасы цчцн йаь
эярякдир.
2
403
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Щейдяр оьлу Гурбан бяй
ЭЯНЖЯ ХАНЛАРЫНА
Дясти-педярям бабат,
Боридц кярдейи мат,
Мян ба ту ин хцсумат,
Ондан ютри дарям.
Ей ал Зийад аьа,
Ей эюзляри гурбаьа,
Эярдянини вурмаьа,
Шямшир, тябяри дарям.
Гяфар Мяшяди Якбяр
Юлади2 бяни-ясьяр
Башдан-айаьа йексяр
Шейтан, шяри дарям.3
Гулу
ЭЯРАЙЛЫ
Ей аьалар, бу эюзялдян
Мян дюнярям, кюнцл дюнмяз.
Играр вермишди язялдян,
Мян дюнярям, кюнцл дюнмяз.
Алыжы лачын дювр ейляр,
Артар йаралар гювр ейляр,
Щяр дям мяня жювр ейляр,
Мян дюнярям, кюнцл дюнмяз.
1
Мяликбаллы Гурбан бу тяжниси сюйлядикдя диэярляриня фаиг эялмяк
цчцн бир щцняр дя эюстярмишдир ки, о да бцтцн мисраларын «каф» щярфи
иля башланыб «каф» иля дя гуртармасыдыр.
2
Желтая роса
3
Бу мцляммя шерин мювзусу мараглыдыр.
404
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Пийаляни ал сагидян,
Зцлфини цзя даьыдян,
Дили дост, кюнлц йаьидян,
Мян дюнярям, кюнцл дюнмяз.
Мянсур тяк асылдым дардан,
Гуртармадым ащу зардан,
Гулу дер: бивяфа йардан,
Мян дюнярям, кюнцл дюнмяз.
Гул Щажы
МЦШТАГЯМ
Ей йари-вяфадарым,
Дидарына мцштаьям.
Ей сящмли шуньарим,
Дидарына мцштагям.
Щижрин мяня кар етди,
Мин дярдя дцчар етди,
Бисябрц гярар етди,
Дидарына мцштагям.
Ей сярвц сяр азадым,
Ей голлары шимшадым,
Ей гямзяси жялладым,
Дидарына мцштагям.
Ей баьчавц бостаным,
Ей тазя эцлцстаным,
Ей сцнбцлц рейщаным,
Дидарына мцштагям.
Ей ляли ляби кювсяр,
Ей мещри-йцзц янвяр,
Ей мащи-пяки пейкяр,
405
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Дидарына мцштагям.
Ей кюнлцмцн арамы,
Вясл ейля бу яййамы,
Долдур мей иля жамы,
Дидарына мцштагям.
Ей дярдимя дярманым,
Дил шящриня султаным,
Ей Йусифи-Кянаным,
Дидарына мцштагям.
Ей Гул Щажынын йары,
Йар ейлямя яьйары,
Шад ет, бу диляфкары,
Дидарына мцштагям.
Щанутли Молла Казым
ЯЛИФБА
Ялиф Аллащ иля йад етдим мян Аллащи-Якбяри,
Бей беьайи лямйязялдир фани олмагдан бяри,
Тей тяалаллащдырыр щяр дям бу кюнлцм язбяри,
Сей сянайи щяггдир бящри-дящаным эювщяри,
Жим жямалын нишаяси, хуршид мащ янвяри.
Ща щямди-бищядц тясбищ ла ящси сяна,
Ха хялги-жцмля алямц вясфиня ейляр сяна,
Дал дярэащындя йохдур мян кими бир пцрхята,
Зал зил алудейи-зянбям мян, ей барихуда,
Рей рящимсян йарлыг мян асийя дамянтяри.
Зи зябаними гярар ет щямдиня, йа зцлмянян,
Син сцбщандыр сифатын тющмятц щяр ейбдян,
Шин шящадят ляфзи яла Аллащдырыр кюнлцм севян,
Сад сидги-зювг иля тясбищц тящлилин гылян,
406
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Зад зяфи-дин олуб чякмяз о щюли-мящшяри.
Тей, тяриги-мясийяти-сяййащым лейлц нящар,
За зилласа сийащруйим, гапунда шярмсар,
Ейн цгбада мяэяр йар ола лцтфи-кердкар,
Гейн Гяффара цз-зцнуб цл-ясмин сян бигярар,
Фани-фаьцфурлу ещсанц лцтфцн мязщяри.
Гаф гыл зикри илащи бирля сян яхва,1 кюнцл,
Каф кцлл-шейи фянадыр, ол деэил ясла кюнцл,
Лам лябин зикри ола тясбещи-ла ящси кюнцл,
Мим мейдани-фянайя чыхма ей шейда кюнцл,
Нун нирянэ ейляйиб, шейтан гурмуш чянбяри.
Щей щцвейда алям ичря олмагын щястц мцгим,
Ва вяли дярмандядирляр кцнщцн цчцн, йа кярим,
Лам ялиф ла лашяриклядир ол щейц гядим,
Йаи-йяздан фязлдин Казим цмидин кясмя ким,
Якси-ряй яглдир етмяк хяйали-ябтяри.
Варданлы Молла Кярим Кяшфи
ЧАЙНАМЯ
I
Тяалаллащ зящи сане, зящи тягдири-йязданы,
Щцвяллащцллязи ламислящц лахалигцшшани.
Салат иля салами-бинищайя фяхри-конейня,
Дяхи алиня, щям ясщабына бищяддц пайаны.
Бащари-дилэцшайи-фейзяда жяннати-ядн олмуш,
Яжяб рювнягнцмадир сцнбцлц нясринц рейщаны.
Сяфасы эцлшянин мират дилдя кярди-жям гоймаз,
Хязан пяъмцрдя етмяз мцтляга, овраги-бостаны.
1
Ещтимал ки, яхфадыр.
407
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эятир, саги, бу бязми-ишрятя дярин симавары,
Фяляк ринданя эюстярди, бизя мяшрябжя дювраны.
Гурулсун мяжлиси-ирфан, дцзцлсцн сяфбясяф йаран,
Симавар ешгиня, оьлан, тез ол пур, ейля гялйаны.
Симавяр сювти дилкяшдир ки, онсиз дил мцшявяшшдир,
Эялиб яэляшся мяжлисдя едяр хош тяб мещманы.
Мцшяббяк тяхт ичиндя яэляшиб шащяншащи-чайник,
Гашыг, сцзэяж, биллурин истяканлар бяндя фярманы.
Хятадыр бяндяфярман олмамаг бейля цлулямря?
Эялир бажы Хятадан сябт едиб Иранц Тураны.
Флатун рцтбявц Бограт-даниш, Жалинус-щикмят,
Хиллафы йох, яэяр вар ися чайдыр мовт дярманы.
Ярясту кянди няфсичун хяйанят эюрмяся жаиз,
Нечун чайдан кечиб Исэяндяр истяр аби-щейваны.
Верир рущя мясяррят, гялбя гцввят, ягля кефиййят,
Дямаьи чаь едяр ящвалы хош, ращат едир жаны.
Эюрянляр рянэи-руйин поднос ичря истяканларда,
Саныр бади-сяба няшр ейлямиш бир вирди-кянданы.
Мязаьын тялх ися, ширин даныш, гайнат симавары,
Шякяр яз, жювщяри-лимуни ал, йад ейля пцстаны.
Бу дямдя ган удар ваиз, бахыб бу чай кцлфамя,
Ичяр бил ки, гязябля тапса хуни-мей пярястаны.
Зямир-янвярин мирати-мещри-мцнжяли дерляр
Ки, кяшф ейляр дяруни-дилдя щяр ясрари-пцнщаны.
408
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Щалал олсун дейиб ращи-тялябдя чякдийин зящмят,
Эютцр подносу тяртиб иля жаь ет кейфи-йараны.
Сипящри-поднос ичря афтаби-истякандыр сан,
Тцлу етдикдя янжцм кими пцнщан етди финжаны.
Кюнцл дярйасына шамц сящяр эяр ахса чай сейли,
Едир мцстяьряги-дярйа, хябяр ет бящри-цмманы.
Едяр бящри-мцщити ба тялатцм олса мювжянэиз,
Шцкущи-гулзуми пурчуш, туфанхиз чайданы.
Щяман бир гятрясиля ябри-ляззятбар чайданын,
Едяр язби1 Фяратя мцнгялиб тялхийи-дярйаны.
Зцлали-луляси та мавярцннящр жаридир,
Худа сярчяшмяйи-фязли ямим етмиш о, бющраны.
Мцщит ляззятин щяр гятряси бир бящри-раигдир,
Яжябмидир, Мухтар олса щяр гятря шайаны (?).
Симавяр зцмзцмя етмякдя мцтриб няьмяпярдаз ол,
Яраг, цшшг, шащназы ………2
Эцрущи-ящли-алям, мащясял мяфтуни-чай олмуш,
Аралыглар ачылмаз та ки, чай, гянд ола ярзаны.
Гяниляр башламыш бу кябейи-мягсудя цз тутмаг,
Тутар дамянини мцфлислярин хари-мцьилани.
Гязаи-рущ едярдим дястимя кечсяйди бир гятря,
Будур ховфим мяни гярг ейляйя бу чай туьйаны.
Зярурят ол гядярдир ким, гязайя разийам инди,
Эютцрмям яьлц фикря гейрят-ямсалц яграни.
1
2
Язб – ширин, ляззятли.
Бу кялмяляр позулдуьундан тулайи охунмади.
409
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ня чаря беля олду щюкм цмзайи-гяза наэащ,
Эярякдир гисмятя рази олаг, ей Кяшфи Варданы.
Чай ичмяк мцшкил, амма ичмясям сювда щцжум ейляр,
Ня тядбир, ей мцсялманлар, ня дяф ейляр бу сювдани.
СУХТАЛАР
II
Алям ичря защирян чох мещрибандыр, сухталар,
Гялбиниз щеч сынмасын ким, яламандыр, сухталар.
Тяби-мювзунун бириси сухтаны мядщ ейлямиш,
Бахубян эюрдим бу ачыг бир йаландыр, сухталар.
Султаны мядщ ейлийян шаир арайя чох эялир,
Йазмышам сиз дя эюрцн щагдыр, йа бющтан, сухталар.
Эярчи защирдя бахырсан бир йазыгдыр, бинява,
Батининя ял апарсан чох йамандыр сухталар.
Гурддулар бунлар бцрцнмцш гцсфяндин жилдиня,
Киняли ягряб вя йа яфи иландыр сухталар.
Щарда эюрся щядди-тяклиф олмайан сябйанлары,
Юлдцрцрляр юзлярин ……… сухталар.
Няфяси-аммаря ялиндя щям ясирц щям яжир,
Бир-бириня щям щядяф, щям дя синандыр сухталар.
Щим ганан, рямз анлайан, рямзц ишаря дцшцнян,
Чям-хям иля хям олан йайлы кямандыр сухталар.
Ракибц мяркуб олуб бир-бирляриля цнс едяр,
Щям тяпя, щям пиллякан, щям нярдибандыр сухталар.
410
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Гювми-лутя пейров олмуш, лутилярдир жцмляси,
Эащ хоруз, эащи бечя, эащ макийандыр сухталар.
Бязиси охудуьу елминя амил олмаса,
Даьыдарлар алями бусуст, бцнйан сухталар.
Бир-бириля эяр сядагят эюстярирляр защирян,
Батинян бир рамийи-тирц синандыр сухталар.
Чох мцтяввял гылмайыб гясдян буну гисга дедим,
Ямрядц мабун ляби, ширин зябандыр сухталар.
Молла Кяшфи бющтан иля халгы зямм етмяз йягин,
Бу нищан ясрар гяму ейлья яйандыр, сухталар.1
Варданлы Мцжрим Кярим
ТАПШИРИГ
I
Дила, гафил олма зикри-худадан,
Рузц шяб мядщини етэилян имла,
Бил одур мювла.
Мювласыны щяр кяс бяр щяг билмяся
Атяши-дузяхя олур мцбтяла,
Кафирдир ясла.
Ясли кафир олан билмяз Аллащи,
Кор олур эюзляри, эюрмяз шящращи,
Хуб мящбуб йаратмыш рясулиллащи,
Жямалында пяртов, нур тяжалла.
Жцмлядян яла.
Жцмлядян яладир саьийи-кювсяр,
Щясян иля Щцсейн шябирц шябир,
1
Сухта: цмумян шярият, хцсусян фигщ (щцгуг) елмлярини тящсил едян
тялябяляря верилян аддыр. – Мцмтаз.
411
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йа Зейналабдин Баьырц Жяфяр,
Сизи севянляр эюрмясин бяла,
Эюзляри шящла.
Эюзляри шящладыр Мусейи-Казым,
Ол имам Рзайя вардыр нийазым,
Дюняр башына мисли-мцлазим,
Нежя ки, доланыр чярхи-мцялла,
Йох дилимдя ла.
Ла эятирмян Тяьи, Няьи шащя мян,
Ол Щясян Ясэяри гибляэащя мян,
Мещди цзцн эюрдцм эялдим ращя мян,
Мцжрим Кярим, дяфтяр олду мяжялла.
Охусун мювла.
КЮНЛЦМ СЯНИ ИСТЯР
II
Йцз шухи-диларам ола, кюнлцм сяни истяр,
Йцз сими-зяряндам ола, кюнлцм сяни истяр,
Йцз бязми-мейц жам ола, кюнлцм сяни истяр,
Йцз эяр бцти-худкам ола, кюнлцм сяни истяр.
Йцз мяжлиси-байрам ола, кюнлцм сяни истяр.
Йцз ишвя илян жан алыжы, эюзляри кафяр,
Йцз наз едижи ашигиня шухи-ситямкар,
Йцз пцстя дящан, дишляри дцрр, лябляри шяккяр,
Йцз сярви-сящи, гядди хураман, сянубяр,
Йцз жилвя хошигдам ола, кюнлцм сяни истяр.
Йцз мягсяди-дил, фейзи-нязяр, ник ядалар,
Йцз зцлфи-сямянбу, сачы ашуфтя бялалар,
Йцз гашы кяман, киприйи ох, гящрц гадалар,1
1
Гада – тцркижя бяла демякдир.
412
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йцз чешми-сийящ, бахышы ащуйи-хяталар,
Йцз вящши яэяр рам ола, кюнлцм сяни истяр.
Йцз кафяри-тярсабечя гаряткяри-иман,
Йцз щцсни гямяр щяр бири бир афяти-дювран,
Йцз ляли-ляби аби-бяга, чешмяйи-щейван,
Йцз бадякяши-сагийи-сярмясти-гязялхан,
Йцз эярдиши-яййам ола, кюнлцм сяни истяр.
Йцз дилбяри-Шираз ола, йцз шухи-Сифащан,
Йцз тцрки-Хята, йяни ки, мящбуби-Сямянэан,
Йцз Миср Зцлейха ола, йцз Йусифи-Кянан,
Йцз Мцжрими-дилхястя Кяримин кими хошхан,
Йцз сцбщ иля ахшам ола, кюнлцм сяни истяр.
ГАЛДЫМ АРАДА
III
Мясщяфи-щцснцн, ей эцняш рцхсар,
Охунур щяр эцн ярзц сямада.
Мцъэанын оху ашиг юлдцрцр
Чякилиб гашларын овжи-щавада.
Сянубяр гамятин сярвдян яла,
Нежя олмаз эюрян сяни мцбтяла,
Бидади-гящрин жаня бир бяла,
Йетирин ярзими шащи-Губада.
Яййари-чешмин афяти-дювран,
Щарут иля Марут олду бядэцман,
Пяришан зцлфцндян йохду бир аман,
Нечя сярэяштяни гойду бялада.
Жяллади-гямзян чякди сипащын,
Бяндяйи-фярманым зцлфи-сийащын,
Алыбдыр сябрими оьру ниэащын,
Мялулу бичаря галдым арада.
413
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Шащбази-алям, шащи-бинишан,
Фягирц бинява дярдиня дярман,
Кяримин жаны йолунда гурбан,
Хцлуси-ниййятим олду зийада.
ТЯЖНИС
IV
Дедим ки, хяйалым варды куйина
Деди: эюндяр эялсин, бийаби бийаби.1
Дедим: гяввас2 олдум дил дярйасына,
Деди: дцрр истярсян бийаби, бийаби.3
Дедим: эцл цзцндя дярсиня4 йетдим,
Деди: кялб ол йаслан дярсиня5 йетдим,
Дедим: ялиф гяддин дярсиня6 йетдим,
Деди: бяйан ейля бийаби, бийаби.7
Дедим: рянэим дюндц аби-щейваня,8
Деди: щямдям олмаса аби-щейваня,9
Дедим: лябин бянзяр аби-щейваня,10
Деди: тяшнямисян бийаби, бийаби.11
Дедим: эярдяниндя гийамят12 ейляр,
Деди: кимдир жанын гийамят13 ейляр,
1
Бийа: фарсжа эял демякдир. Бийа-бийа, эял-эял.
Гяввас: цзэцчц, суда цзян.
3
Бийаби: тапарсан.
4
Дярсиня йетдим: дяр = яряг – тярсиня йетишдим.
5
Деди, бу дярдя, бу гапыда ит олуб йаслан.
6
Дярсиня йетдим: елминя, дярсиня йетдим.
7
Бийаби: деди (а) вя (би) щярфсиз бяйан ейля.
8
Аби-щейваня: рянэим аби-щейваня, щейва суйуна дюнмцшдцр.
9
Аби-щейваня: бу щейваня щямдям олма.
10
Аби-щейваня: дирилик суйу, аби-щяйат.
11
Бийаби: би-аб-и – йяни сусизсян, сусузсан.
12
Гийамят ейляр: мялум.
13
Гийамят ейляр: деди мяэяр тай-тушларын жанын гийами?
2
414
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Дедим: ешг сямянди гийамят1 ейляр,
Деди: мянзил кясмяз бийаби, бийаби.2
Дедим: эцл сейраня йашыл лалясян,3
Деди: о тцрфя син ола йашыл лалясян,4
Дедим: Мцжрцм Кярим, йашыл лалясян,5
Деди: кечмяз хяттин бийаби, бийаби.6
ЙАЛВАРЫШ
V
Бар-илаща, зати-пакин ешгиня,
Щич мярди намярдя ейлямя мющтаж,
Гасымцл ряззагсан, жцмлейи-алям,
Цз тутубдур сяня щям гяни, щям аж.
Кяламцл фазилин отуз жцз Гуран,
Сяни бяр щягг билян щеч эюрмяз йаман,
«Кцн» дедин, йаранды зямин, асиман,
Кцлли шей щяр ня вар ямриня ряваж.
Инсц жинц мяляк тамам ня ки, вар,
Охурлар мядщини лейлц ян нащар,
Олубдур дилимдя зикрц щяр кюфтар,
Яня ялзиня ямнц вя силц мцнжащ.
Ящядсян, Сямядсян, Гяййумц, Гядир,
Адилсян, Щякимсян, Сямиц Бясир,
Инсаны доьурду дюрд шейдян бяшир,
Защир ола ондан ол кцрущи-наж.
1
Гийамят ейляр: дедим ешг сямянди гийамы тей ейляр?
Биаби: деди биаблыг – сусузлуг мянзил кясмяйя гоймаз.
3
Йашыл лалясян: йашыла, аля сейр етмяэя эял.
4
Йашыл лалясян: йашлы, синли лаля, лалясян, дайясян.
5
Йашыл лалясян: йашыл ля’лсян сян. Йаинки йашыл аласан, аларса кями.
2
6
Биаби: (?).
415
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мцжрцм Кярим сяня тутубдур цзцн,
Ня ки цзцн тамам щяр ня вар сюзцн,
Алям дярэащына тикибдир эюзцн,
Ей алим, ей фазил, ей биещтийаж.
ЙАР ЭЯЛДИ
VI
Мювлайа шцкцр ки, йар эялди,
Ширин лябц эцлцзар эялди,
Шащяншащы таждар эялди,
Жан мцлкцня шящрийар эялди,
Ол какили-шащмар эялди.
Ей щцсн сяририня шащяншащ,
Гыл ашигя илтифат эящ, эящ,
Манянди-туражц кяпк гящгящ,
Кюнлцм гушу инди ейля жящ-жящ,
Эцлляр ачылыб бящар эялди.
Билмян бу ня щикмяти-худадыр,
Жаным гями-ешгя мцбтяладыр,
Фярзянди-язизи-Мустафадыр,
Щяр муйя бядяндя бир сядадыр,
Хуршиди-филан шцар эялди.
Ей зат, хужястя шащбазим,
Сян шащя мяним будур нийазим,
Жан чыхмаьа сянсиз олду азим,
Дахи бу тяьафцля ня лазым,
Бирящм олан ниэар эялди.
Эцлэцн эейиниб о щурзадя,
Йа рябби, йетир бизи мурадя,
Башда алафа, ипяк лябадя,
Мян ашиги-зар, дилфитадя,
416
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Биздян усаныб кянар эялди.
Йа рябб, бу ня щцсндцр, ня щяшмят,
Олмаз беля зати-пак тинят,
Башдан-айаьа тямам зинят,
Щцри сифятц фириштя тялят,
Эюстярди мяня вцгар эялди.
Ол сярви-нийаз, гядди мювзун,
Эейди тяниня либаси-эцлэцн,
Эюз эюрдц жямалын олду мямнун,
Мцжрим Кярим, олма харц мящзун,
Гямэин кюнцля гярар эялди.
ОЛДУ
VII
Аман фяляк, мцрвят фяляк, дад фяляк,
Бидади-зцлмцн нцмайан олду.
Эежяляр яфлакя йетишди налям,
Эцнбяэцндян щалым пяришан олду.
Щижран евиндя мян галмышам тянща,
Фяляк верди мяня дярди-бидява,
Щцжуми-гям етди кюнлцмц йяьма,
Щалц ящвалым ня йаман олду.
Язялдян бяхтим дюнцб идбаря,
Ясирц сярэяштя, галдым аваря,
Ган аьла щяр зяман Кярим бичаря,
Жяфа яляминдян жиэяр ган олду.
БУ ЙЕРЛЯР
VIII
Язялдя султан йеридир бу йерляр,
Гейсярц хаган йеридир бу йерляр,
Самц Няриман йеридир бу йерляр,
Щикмяти-лоьман йеридир бу йерляр,
417
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эярдиши-дювран йеридир бу йерляр.
Эялди жящан ичря язял Пишдад,
Алды щюкумят ясярин Кейгцбад,
Фярамярзи гылды фяляк намурад,
Мухтясяри олду гяму бярдибад,
Мянзили-мещман йеридир бу йерляр.
Саги, эяряк ялдя билуриня жам,
Бадейи-кцлрянэ мейи-лялц фам,
Кювкябейи-ейш тута бир низам,
Хаби яжялдян олунуз лайянам,
Сющбяти-дястан йеридир бу йерляр.
Саги, эятир бадя пейапей ряван,
Ряф ола дилдян гямц асиби-жан,
Гыл бизи бу шяфгятиля шадман,
Сейри-тяфяррцж еляйяк бир зяман,
Баьц эцлцстан йеридир бу йерляр.
Няшвц нцма тапды бящар йаз иля,
Эцлляр ачылмышды бяси наз иля,
Бцлбцл охур няьмя хош аваз иля,
Гумри сядалянди о шящбаз иля,
Сярви-хураман йеридир бу йерляр.
Гюнчя гылыб наз иля тяхтя жцлус,
Зянбяг, сцсян еляди дястбус,
Нярэиси мяст ейляди авази-кус,
Бади-нясими-сящяри банцфус,
Тяхти-зямиран йеридир бу йерляр.
Лаля басыб кюксиня даьы яйан,
Зянбяг олуб нястяряня мещрибан,
Олду шягайиг сямяня сайябан,
Тутду шцкуфя щяряси бир мякан,
Сцнбцлц рейщан йеридир бу йерляр.
Олду яйан шащиди-рцхсари-эцл,
418
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бойнун яйиб галды бянюфшя хяжил,
Жари олуб щяр тяряфя сялсябил,
Саги, эятир бадя мяня яссябил,
Йяни ки, ещсан йеридир бу йерляр.
Хали гылыб мяжлиси биэанядян,
Щяр йетян идбари-щярифанядян,
Вармы щцнярпишя дялиранядян,
Ня баьлыдыр сян кими диванядян,
Сащиби-ирфан йеридир бу йерляр.
Жянэимя щейран елядим Щейдяри,
Фятщ ейлярям бцржи-фяляк хейбяри,
Гылды фяляк гямзядя Искяндяри,
Эятирмяйин жянэимя щяр ябтяри,
Шащи-Сцлейман йеридир бу йерляр.
Рцстями зярбим еляди тярснак,
Эетди жящандан цряйи дярднак,
Бяс няди сяндян ютяри мунжя бак,
Аьладарам, зар гылыб синя чак,
Пялянэц аслан йеридир бу йерляр.
Кимди мяним жянэимя гылсын щявяс,
Йохду онун щядди ки, чяксин няфяс,
Шири-ъяйан булмады бир дястряс,
Кяс сясини, ит кими чох щцрмя, кяс,
Эцрз иля галхан йеридир бу йерляр.
Гцлзцми-жянэя оларам мян нящянэ,
Чыхсын арадан сцщяфа бидярянэ,
Рязми-мябащясдя эяряк топ-тцфянэ,
Галды щязин гейсяри-шащи-фирянэ,
Мцжрими Вардан йеридир бу йерляр.
Шаир олан мярд эяряк шердя,
Арифи-щяр нязмц нясяг, нясрдя,
Бир мяням анжаг ки, олан шердя,
419
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Дцрри-эяранмайя кими, бящрдя,
Эювщяри-гялтан йеридир бу йерляр.
Ханейи-яшарым олуб тазя, тяр,
Дямбядям изщар едярям мян щцняр,
Яршц зямин хидмятимя баш яйяр,
Эялмя бу мейданя, яйа бихябяр,
Мярди-дялиран йеридир бу йерляр.
Щейф алыбям эярдиши-дюврандян,
Гям йемяням щяр йетян идбардян,
Мцжрими-дилхястя, эцнящкардян,
Хябс, дяьял, лянятц инкардян,
Рящмяти-ьцфран йеридир бу йерляр.
КЮНЛЦМ СЯНИ ИСТЯР
Йцз мащи-мцняввяр ола, кюнлцм сяни истяр,
Йцз шямси-мцдяввяр ола, кюнлцм сяни истяр,
Йцз сярви-сянубяр ола, кюнлцм сяни истяр,
Йцз сагийи-кювсяр ола, кюнлцм сяни истяр,
Йцз гамяти-яряр ола, кюнлцм сяни истяр.
Йцз мащмисал, афяти-жан, эюзляри хумар,
Йцз сибзягян, гюнчядящан, нярэиси-бимар,
Йцз зцлфи-пяришанц-бялажу, бцти-хунхар,
Йцз гаши кяман, шухи-пяризади-жяфакар,
Йцз кирпийи хянжяр ола, кюнлцм сяни истяр.
Йцз ляли-эющярбар ола, йцз эцлшяни-рянэин,
Йцз гаши кяман, инжя мийан, лябляри ширин,
Йцз гамяти ряна ола, йцз какили-пцрчин,
Йцз мащи-мялащят, бцти-зиба, эцли-нясрин,
Йцз зцлфи-мцянбяр ола, кюнлцм сяни истяр.
Йцз симбядян, инжя мийан, эюзляри мястан,
420
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йцз дилбяр ола, щурлига, назики-чясбан,
Йцз хали-щябяш, эярдяни-мина, хяти-рейщан,
Йцз синяси мярмяр, диши дцр, афяти-дювран,
Йцз бакиря дцхтяр ола, кюнлцм сяни истяр.
Йцз шащиди-Ширазц Щяляб, Мисрц Сямяргянд,
Йцз зиняти-алям, фярящяфза, шящи-фярхцнд,
Йцз шям диляфруз ола, йцз ляли-шяккярхянд,
Йцз мян кими бичаря Кярим, щцсниня щясбянд,
Жцмля сяня чакяр ола, кюнлцм сяни истяр.
Короьлу
ЭЯЛМИШЯМ
Жамлыбелдян дуруб сяфяр ейлядим,
Исламбулун1 эцзарына эялмишям.
Йа гисмят эятириб бу йеря мяни,
Йа яжялин базарына эялмишям.
Бир ащ чякдим яршц2 зяминя дцшди,
Алям3 оху бир-бириля ютцшди,
Намя эялиб Чамлыбелдя йетишди,
Мян бир йарын играрына эялмишям.
Мювла исми бил язбярдир дилимдя,
Зярряжя гям эялмяз мяня юлмцмдя,
Башым ятяэимдя, гылынж белимдя,
Эюрмяк цчцн дидарына эялмишям.
Гоч ийидин бу жцр олур играры,
Йарсыз нежя тутар сябрц гярары,
Дямирчи оьлу будур Короьлу,
Йари-ширин дящян эюфтарына эялмишям.
1
Нцсхя: Исанулил.
Китабда «ярши-зямин» шяклиндядир, «вя» баьлайыжысы гойулмайыб. –
(Тяртибчиляр).
3
«Сцрятли» мянасында. – (Тяртибчиляр).
2
421
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
ЭЮРДЦМ1
Гарлы даьлар ашдыьын вармы?
Аж гурдларла улашдыьын вармы?
Ушахлар ажды, хяржлийин вармы?
Хожам, сяни сяфа эюрдцм!
Аршынымыз гарьы жцда,
Сяни мяня йетирян худа,
Ондаки ща дейил бу да
Хожам, сяни сяфа эюрдцм!
Короьлунун кючцн эюрдцк,
Гырх бирчякли сачын эюрдцк,
Йанында бир лачын эюрдцк,
Хожам, сяни сяфа эюрдцм!
Лятиф
ЦЧ ЭЮЗЯЛ
Пирсащат чайындан кечдим,
Чай цстя цч эюзял эюрдцм.
Бириндян су алыб ичдим,
Чай цстя цч эюзял эюрдцм.
Биринин ады Эцлжящан,
Жан алмаьа вермяз аман,
Эюзц жяллад, гашы кяман,
Чай цстя цч эюзял эюрдцм.
Бирсинин ады Пейкяр,
Мцъэанлары синям сюкяр,
Диндиряндя ганым тюкяр,
Чай цстя цч эюзял эюрдцм.
1
Бу шерин илк бянди чцрцмцш иди. – Мцмтаз.
422
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бирисинин ады Лейли,1
Эюзяллийи, щцснц хейли,
Лятифя щеч йохдыр мейли,
Чай цстя цч эюзял эюрдцм.
ДЕЙИШМЯ
Лятиф –
Булаг цстя дуран эюзял,
Бир хябяр вер елляриндян.
Сусамышам, су истярям,
Ал хыналы ялляриндян.
Пяризад – Бизляр су вермярик йада,
Бивяфа чохду дцнйада,
Яслин кцрддц, щарамзада,
Су ич галма йолларындан.
Лятиф –
Мян сяндян щеч сойумарам,
Ямсям лябиндян доймарам,
Тутмушам, ялдян гоймарам,
Ял чякмярям телляриндян.
Пяризад – Сян ня билдин бяс щалими?
Хялвятжя тутдун ялими,
Ям лябими, гуж белими,
Эялся яэяр ялляриндян.
Гарадонлу Мящяммяд Яли бяй Мяжрущ
МОЛЛА ЯСЯДУЛЛА ФАИГ ТЯХЯЛЛЦСЯ
Жянабындан йана биз интизардыг,
Истярдик бир биляк кейфиййяти-щал.
Таинки бир эцн бир гасидя вардыг,
Дедик щаралысан, ейлядик суал.
1
Лятиф иля Лейла ханымын мцшаиряси цчцн «Ел шаирляри»нин ж.1,
с.276 мцражият буйурула.
423
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Деди: ширванлыйам чяпини (?),
Чох бяйяндим лящжясини, эяпини,1
Нежя алыжы гуш овда тяпини,
Деди: иншяаллащ, тапдыг бир нявал.
Дедик: таныйырсан Молла Ясяди,
Эюрдцк жушя эялир жисмц жясяди,
Достам, деэилям онун щясяди (?),
Дежяк кюнлцмиздян ряф’ олду мялал.
Деди: дуасы вар сяня чох онун,
Сющбятиндян олмамышыг тох онун,
Фиргятиндян гейри дярди йох онун,
Йа ряб, йетяжякми вцсала вцсал.
Ня ишя эялмишсян дедик ол мащя,
Деди: каьыз эятирмишям Фяряжцллащя,
Яряс чайын кечиб дцшдцм бир ращя,
Чякди мяни бура фикрилян хяйал.
Дедик: вер каьызы биз дя бир бахаг,
Интизардан бялкя охуйаг чыхаг,
Шям биляк хяттин, жанц дил йахаг,
Биздя ешги вардыр пярваня мисал.
Ачдыг эюрдцк мятлябиндя тазы вар,
Шикарында сабитфя (?) вар, базы вар,
Хялгя демядим ки, кяшфи-разы вар,
Йяни тохунмасын щюрмятя зявал.
Гялйансызлыг мяня верибдир зящмят,
Няшя верди ай жан, мяня бу сющбят,
Мязщякя, зарафат ейлядик гейбят,
Ялбяття Мяжрущя едярсян щалал.
1
Гяп: эап, сюз-сющбят демякдир.
424
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мющтярям
ЩЯЖВ
Гайытдын Кябядян щажы, унутдун динц иманы,
Бурахдын шащиди-цгбани, тутдун хейири-дцнйаны.
Ня евляр тишейи-килки-вязарятля хяраб етдин,
Салыб дяфтярляря жям ейлядин яфради-туманы.
Щянайя адят етдин сян тюкцб мязлумлар ганын,
Тутар ахыр сяни, залым, йягин мязлумлар ганы.
Эцняштяк батдылар чун бу Гарадаь ичря сярвярляр,
Эялиб пярвазя хяффаштяк чу эюрдцн хали мейданы.
Ожаья кяж бахыб етдин хяйанят, ей сяэи-мялун,
Ожаьын кор олуб, олсун хязан юмрцн эцлцстаны.
Ня пястц дунсан, вурдун жящани бир-бириня йексяр,
Инан бир йердя дястэащин алыр ахыр, йягин ганы.
Сянинтяк бир йусусфи1 сцдуряннас йох щярэиз,
Гойубсян йары йолда мцхтясяр, щяр ишдя шейтаны.
Нязирин йох фясадц фитняйи мякрц шярарятдя,
Тутуб яфал ямалын цмум Иран, Тураны.
Ишин дяллакляртяк хайямаллыг олду алямдя,
Вериб рцшвят аларсан щяр зяман бир тазя фярманы.
Щямишя карц барын шейтанятдир халг арасында,
Эятирдин заря, ей мярдуд, щяр яшряфц яйаны.
Кюнцлляр ганя дюндц жюврц зцлмцндян сянин, ей дун,
1
Ганун, гайда мянасы дашыйан щямин сюз «йусу» кими, 1935-жи ил
няшриндя ися «йувясвис» шяклиндя верилмишдир. – (Тяртибчиляр).
425
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Дцшцбсян еля бир дярдя ки, йох алямдя дярманы.
Дялили-жювщяри-зати сяхавятдир бу алямдя,
Дяниликдя нязирин йох, тямядя Яшяси1 саны.
Дцэидян гейри-зярфиндя мясалещ йох зийафятдя,
Учуб гумри ганадиля пиловун эюйц, бцрйаны.
Евиндя немяти-ялаваня мейлин йох дянаятдян,
Севяр кяшк2 иля сяфрайи-мязажын мисли-бораны.3
Цзцня яэляшиб эерди-кцдурят бяс ки, ей идбар,
Едярляр халг нифрят мцрдяширтяк сяндян ей паны (?).
Щямишя кюнлцм истяр ким, вцжудун чярх едя мядум,
Сянин йадынла мямлув етмишям мян таги-нисйаны.
Нядяндир ким, щямишя билмяням бу чярхи-дунпярвяр,
Салыб мейданя щярдям бир сянинтяк дцбби4 наданы.
Юз ямали-бядин катибляритяк намяляр цзря,
Олунмаз ашикаря хейир сюз килкиндян,5 ей заны.
Ики пул версяляр рцшвят данарсан танрыны биллащ,
Оларсян ики гат эюрсян яэяр ямали6-диваны.
Гарадыр гялби-напакын кюмцрдян, нефтдян бядтяр,
Яэярче защириндир сцбщи-казиб кими нураны.
Сичаны овламагда эцрбятяк аслана бянзярсян,
Вяли аслан мясафында сичансан етмя жювланы.
1
Яшяс: Яшяс тамащя ишарядир. Ярябляр ичря мяшщур бир хясис иди.
Кяшк: гурут, гатыг гурусу.
3
Бораны: хюряк адыдыр. Яксярян ири саралмыш хийарлардан
щазырланыр.
4
Дцбб: айы, айу, хырс.
5
Килк: гялям, хамя.
6
Ямал: диван ямяляжати.
2
426
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Яэяр защирдя бир яфи илантяк нярмц рянэинсян,
Вяли батиндясян пцрзящр чун сянэи-Сцлейманы.
Атан кимдир, анан кимдир, юзцн кимсян гцрур етмя!
Йериндя отур, ей ахмаг, утан бир щяддини таны!
Булар бир гятрядир ямваьи-бящри-бяд фяалындан,
Йягин ки, яксик етмяз олмаса бир гятря дярйаны.
Ня динин вар, ня иманын, йягин кафирсян, ей бядбяхт!
Тутуб кцфрун сядасы сярбясяр Гязвинц Тещрани.
Шащц-шащзадяни, Мирзя Бцзурэу салмысан ялдян,
Эящи Касин, эящ Яшкибиз, эящи йайлаьи-Ужаны.
Эцварадыр сяня даим жящянням атяши, олсун,
Янисц мунис ягрябляр ола, гцввятин сягяр наны.
Олур овгат-зайе, Мющтярям, пичидя чох олма!
Щямин бясдир, ябяс кцнд етмя бу килки-сцхянраны.
Дящняли Сямяд яфянди Мящзун
МИШКАТ1
Вящ, ня хуршидсифят, бязмсярадыр мишкат,
Сярбясяр мящфил ара бязл-зийадыр мишкат.
Щяр дянизадялярин йахмасы они ня рява,
Ашигц арифц ринданя сязадыр мишкат.
Демясин шями-шябистан она бищудя сагин,
Афтаби-фяляки-мящфяли-жадыр мишкат.
1
Бу шер лампа тязя чыхдыьы заман сюйлянилмишдир. Пийсуздан жаня
эялмиш, бизар олмуш халг лампаны шадлыг иля гарлшыламышдыр. Мишкат
ярябжя чыраг, лампа демякдир.
427
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мцттясил шюляфикянлик рявишин неййирдян,
Кясб едиб та бесящяр зевнцмадыр мишкат.
Бязм ким, сющбяти-хубани-нязакят кишан,
Олмаз ол бязмдя йандырма хятадыр мишкат.
Атяши-ешгя йанан ашиги-мющнятзадяйя,
Тутмаьа сябр ятяйин нящжи-щудадыр мишкат.
Ода бянзяр дящяниндян узадыб дил сюйляр,
Ешгя майилдир о бир нари-бяладыр мишкат.
Бцти-зярнуш шяряфдар билурин яндам,
Шюлякяр, нихвятясяр, шащи-синадыр мишкат.
Йанмаьын шиквясини ейляди Мящзун бир шяб,
Деди: сябр ейля ки, ол мяндя дутадыр мишкат.
Мящяммяд
ЭЯРАЙЛЫ
Ня бахарсан оьрун-оьрун,
Охшар марала эюзлярин!
Бир ов итирмиш овчуйа,
Олсун щяваля эюзлярин!
Шямамяляр даьда битяр,
Гызыл эцлляр бойнун яйяр,
Бяднязяр чохду, эюз дяйяр,
Эедяр зяваля эюзлярин!
Нигаб алтдан бахан пцнщан,
Эял дярдимя ейля дярман,
Нащаг йердя ейляр бир ган,
Батар вябаля эюзлярин!
428
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Дашгын чайлартяк ахмасын,
Ешгин жаня бурахмасын,
Разы дейилям бахмасын,
Юзэя жямаля эюзлярин!
Зцлфцн мяни аж ейляди,
Куйиндян ихраж ейляди,
Мящяммяди мющтаж ейляди,
Ягля, кямаля эюзлярин!
Вархийанлы Мящяммяд
ЖЫЬАЛЫ МЦХЯММЯС
I
Салланыб йцз наз илян эялян кимин йарыды бу,
Гамятц гядди гийамят, пяри сярдарыды бу,
Кирпийи хядянэ оху, эюзляри хумарыды бу,
Сябт олунмуш синядя дилимин язбяриди бу,
Язбяр дя бястя,
Бир дадлы нястя,
Тазяжя рястя,
Ялван либастя,
Гыврылан бирчяклярин, йа гара шащмариди бу.
Машаллащ, долашыб сырмалары шанясиня,
Алц ялван йайылыб ялляринин хинясиня,
Олмушам майил онун гар кими аь синясиня,
Авлаьында доланыб тикмишям эюз бинясиня,
Бинасы эюйчяк,
Чямяндя чичяк,
Башында лячяк,
Мян дейим эюржяк,
Цзцндя бирчяк,
Инанын сиз газилар, эюзялляр цлкарийди1 бу.
1
Цлкар: цлкяр, улдуз.
429
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эюйдя мяляк, йердя чичяк шух сухянданы дейим,
Лял инжийц жяващир, дцри-хяндани дейим,
Нярэиз, лаля, эцлц гюнчейи-хяндани дейим,
Елляря вясфи чыхан, диллярдя дастаны дейим,
Дастан олмуш щалы вар,
Йашыл цстдян алы вар,
Лябляринин саф бали вар,
Алнында кясик тели вар,
Сюзц хош, сющбяти хош, лящжяси мяккарды1 бу.
БАРЫШАГ
II
Язиз йарым, нийя мяндян кцсцбсян?
Эял бизим баьлара эязяк, барышаг!
Ахыдыб дидямдян ганлы йаш тюкмя,
Ал гялямдан ялиня йазаг, барышаг!
Мян сяни севмишям бундан язяли,
Тярк етмярям сянин кими эюзяли,
Данышан дилиндир ширин мязяли,
Сал аьзым ичиня язяк, барышаг!
Йазыг Мящяммяди салэилян йада,
Щясрятин чякмякдян эялдим фярйада,
Ряббим йетирсин бизи мурада,
Гол-гола салыбан эязяк, барышаг!
Дялляк Мурад
ОЛМАЗ
1
Мяккар: шякяр, гянд.
430
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Адам оьлу йол, ярканын таны бир,
Йол, яркан билянин йери дар олмаз.
Сиррини сюйлямя гаму алямя,
Бивяфа дилбярдян сяня йар олмаз.
Иэид одур тяня охун атмайа,
Щялал майясиня щарам гатмайа,
Бир оьул ки, рягибиня чатмайа,
О оьулда гейрят, намус, ар олмаз.
Юз сцрцндян гурбан десян дейярсян,
Юз йунундан шал тохуйуб эейярсян,
Бяслядийин баьын барын йейярсян,
Йад баьындан сяня щейва, нар олмаз.
Дялляк Мурад чякмя бунжа бир гями,
Бурда дуран олмаз, эедярляр щами,
Фяляк бичинчидир, бу дцнйа зями,
Бичилян зямидян мурьзар1 олмаз.
ФЯРЩАД ОЛМАЗ
Дярдц гямин ярбабыйам,
Дярдляр мяндян ирад2 олмаз.
Эцндя йцз мин хяйал ейляр,
Мяним кюнлцм бир шад олмаз.
Эюйя чякся баш тайалар,
Фяляк ону тез пайалар,
Щяр кцлцнэ чапмаз гайалар,
Щяр иэиддян Фярщад олмаз.
Дярвиш билян бахмаз пуста,
Ясли олан олар уста,
Эцвянмя бивяфа доста,
1
Мурьзар: эюй чямянлик демякдир.
Ирад: рядд етмяк. Бейтдя эедян «ирад» сюзц бизжя «ираг» олмалыдыр. –
(Тяртибчиляр).
2
431
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бивяфадан имдад олмаз.
Сящяр баьын ясяр бади,
Гощуму гов, истя йади,
Мовлам йарадыб Мурады,
Щяр кяс Дялляк Мурад олмаз.
Мцшкцл
ГАРЬЫШ
Мяндян цз дюндярян залым, бивяфа,
Сяни эюрцм бир азаря эялясян.
Ляьв елядин мяндян ящдц вяфаны,
Икибашлы зцлфцгара эялясян.
Бир дярдя дцшясян тапылмайа дярман,
Йанына эялмяйя кафир, мцсялман,
Мяжнун кими оласан дцзлярдя, эирйан,
Мянсур кими чякилиб дара, эялясян.
Диваня Мцшкцлц ешг одуна йахан,
Жцнунлуг зянжирин бойнуна тахан,
Ал, йашыл эейиниб гаршыма чыхан,
Гийамятя цзц гаря эедясян.
Балымлы Мями
ЙАДИЭАР
Салланыб салланыб наз илян эедян,
Йа ряб, билмян кимин назлы йарыдыр?
Алыб яглим, мяни жцнун ейляйясян,
Щансы хейря олмушун хош ниэарыдыр?
Гуршамыш белиня мцряссе кямяр,
Яйниня эейиниб чох зярц зивяр,
Гамяти ярярдир, рухсары гямяр,
432
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Йанаглары гызыл эцлдян арыдыр.
Яжяб назяниндир, яжяб дилбярдир,
Хялги-алям она жцмля кямтярдир,
Аьзында дишляри люлюйи-тярдир,
Синяси даьларын тазя гарыдыр.
Ол эюзялин хислятиндя, хуйиндя,
Зцлфи-сийащында, мцшкин буйунда,
Ялц яйаьында, рянэц руйиндя,
Эюзяллик ящками жцмля жаридир.
Сцбщц шам бцлбцлляр ютцр йанында,
Йцз мин эцл ачылыр щяр хязанында,
Бу гафийя бир дилбярин шанында,
Балымлы1 Мяминин йадиэарыдыр.
Ящярли Мирзя Аьажан
ГИТЯ
Назиря сюйлядим, мяня шам эятир,
Деди: валлащ доланмырам яляйи.
Сярт итя ад гойубдулар Сяртиб,
Ширя бянзярми тцлкцнцн тцляйи.
Щейф аьайа ким, дыьайя эедиб,
Щейф щурайя ким, кюмцр хряэи.
……………………………..
Нясирабадц барзилц йцряэи.1
1
Балымлы: бизжя бу кяндин ады Баламли олмалыдыр. Бала, балалар,
мяним балам, мяним ювладым. Йахуд «Бялямли» олмалыдыр. «Бялям» от
адыдыр. Яляфин бир гисминя бялям дейирляр. Бир дя чялтийин ичиндян
чыхан хушяляря «бялим» ады верилир.
Гуртармышдыг щяр янликдян йеня би янэялим чыхды,
Жянабын бяхш едян шялтцк ичиндян чох бялям чыхды.
433
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мир Мещди
СУАЛ-ЖАВАБ
Сеййиди-мцкяррям, язизи-якрям,
Бу эцн щява яжяб туйьан олубдур.
Йаьыр йаьыш, мяьшушдур ящвалым,
Комамыз сцбщядяк эирйан олубдур.
Инди Зейняб ханым эялибдир гейзя,
Пушидя ишляри чыхардыб цзя,
Мян дя хащиш етдим, апардым дцзя,
Десинляр ки, ханым жейран олубдур.
Билмярря ял эюттцм ана, бажыдан,
Ахшамажан сюзц адам ажыдан,
Ня эяляжяк Гогузлудан, Гажыдан (?),2
Жырыг-мырыг щамы Ширван олубдур.
Эюрмцшдцк ки, щяр вахт адам гожалы,
Хейр сюз данышар сяжля (?) салы,
Гейлц галдан олмаз бу бир дям халы,
Эуйа ки, атяши-сузан олубдур.
Дцнян дедим эюндяр бир нечя гязял,
Шадлыг олан йердя вяба тапмаз ял,
Сяркары эюрсям бир олур чох эюзял,
Цряйим дярдиля бцрйан олубдур.
Эюндяр мяня мцхяммясдян, гязялдян,
Шери-щягигятдян, мядщи-эюзялдян,
Сяркар таныр мцхлисини язялдян,
Мящбублар цзцня щейран олубдур.
1
2
Мягтянин илк мисрасы охунмады.
Чох ещтимал ки, бунлар кянд адларыдыр. – (Тяртибчиляр).
434
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мир Мещди
ЖАВАБ
Ей Мящмуди-биьям, мяхдуми-якрям,
Ешитдим щяр ня ки, дювран олубдур.
Беля щалда ня лайигдир бу ишляр,
Эюрмцрсянми алям виран олубдур.
Тутуб бу юлкяни таунц вяба,
Бизи щифз ейлясин пянж Али-яба,
Аз галыб мящалы ейлясин щяба,
Бу эцнлярдя хейли тцьйан олубдур.
О жцмлядян эюр нежядир заманя,
Щорадиздян бири эедир араня,
Эедиб эязиб эялян вягти бу йаня,
Булаг цстя, йолда гурбан олубдур.
Биз дя адам эюндярмишик елиня,
Онын … маьи1 орда билиня,
Бахан йохдур щярэиз галц гейлиня,
Щяр шейдян биурват инсан олубдур.
Беля ишляр иля ня ейшц ишрят,
Ня лайигдир дява, нядир кцдурят,
Ня дамаь, ня ляззят, ня яр, ня юврят,
Инди эюзя эялян бир жан олубдур.
Мян дя дцнян эялдим ол щаля,
Уьрадым бир нечя вящши ьязаля,
Эялдим говьа салдым ящлц яйаля,
Дедим бяс эюзцмя сцбан1 олубдур.
1
Бизжя бу сюз «олунмаьа» олмалыдыр. – (Тяртибчиляр).
435
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Щярчянд ки, сяня дейилди лайиг,
Ким, Зейняб ханыма оласан фаиг,
Амма ня тягсирин, дейилсян лайиг,
Ешг ящлисян, ханя зиндан олубдур.
Яряшли Молла Нийаз Нийази
ПЯЛТЯК АДАМЫН ДИЛИНДЯН ГЯЗЯЛ
Шяшяшя шяща жямалын кякякя кямал олубдур,
Ляляля лябин шярабы зузузу зцлал олубдур.
Тятятя тябарикцллащ жяжяжя жямалын, ей мащ,
Эцэцэц эцн иля айя мямямямями мисал олубдур.
Бябябя бялайи-щижрин яяя ясирийям мян,
Хяхяхи хяйали-вяслин мямямя мящал олубдур.
Эюэюэю эюзцн щярами ооо олали, ей жан,
Сяся сяна бу ганым щящящя щялал олубдур.
Нинини Нийази щалин сусусу севяр гямяр ким,
Ьяьяья ьямин йемякдян щящя щилал олубдур.2
Шякили Лятиф Няггаш
МИЧЯК
Гурдум щяр жцр торуму, вермяди файда мичяэя,
Саташыр эцндя эюзцм хюрякдя, чайда мичяэя.
Щцнцляр чатмаз инан, иддядя, сайда мичяэя,
Йохду бир щакими-адил гойа гайда мичяэя.
Даданыб гыз-эялиня, жюврц жяфадыр щяр иши,
1
Бурада гойулан щашийя ишарясинин мянасы чыхышда верилмямишдир.
Сцбан бюйцк илан, яъдаща демякдир. – (Тяртибчиляр).
2
Щяким Гаани дяхи бу мювзуда бир шер сюйлямишдир ки, мятляи «Пир
ке, лал сящяр эащ бетефли-юлкян»дир. Тарих етибариля Нийази Гаанидян
бир яср габаг йашамышдыр. Гаанинин шери даща эюзял олмагла бярабяр
шярафят йяни Нийазийя аиддир. – Мцмтаз.
436
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эцж илян щяр шяб алыр щяр аь бухагдан юпцши,
Бу сябябдян арайыр бакиря гызлар да гыши,
Уьрайя чиркин оланлар нола йайда мичяэя.
Дайы-дайы дейибян дайайыр аьзын цзцмя,
Ями-ями дейибян сохур юзцн лап эюзцмя,
Йалварыб «эет» дейирям, бахмайыр ясла сюзцмя,
Разийям вермяэя баж беш тцмян айда мичяэя.
Щаны гейрятли иэитляр ки, бу дярдя галалар,
Сцбщяжян эюзлярини чун йума билмир балалар,
Тикилиб мичяэя гаршы палыд цстя галалар,
Ясяр етмяз чякилян ащиля вай да мичяэя.
Няггашын бу гяляминдя еля бир гцввят щаны,
Мичяэин шяклини чякиб, веря щям она жаны,
Эюстяриб ювладына дейя бу йаьыны таны,
Олмайа туш олалар щяр илдя, айда мичяэя.
Шякили Ашыг Новруз
ТЯЖНИС
Дедим: эял дост, икимиз щямдям олали,
Аьы мян охуйум, гарасан1 гара,
Дедим: бир дям ган салмайын арайа,
Йери рягиб, цзц гарасан, гара.
Дедим: гялйан эятир чякялим имди,
Еллярдян дярдин чякалим2 имди,
Дедим: дястэирим ол чякалим3 имди,
Демядим: башыма гарасан4 гара.
Дедим: дост, сачларын йахалайыбдыр,1
1
Гара: баг демякдир.
Чяк алым: тямам дярдини мян алым.
3
Ялими чяк дедим.
4
Демядим башыма гара, тяня ет.
2
437
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Жаным ешг одуну йахалайыбдыр,2
Гям Ашиг Новрузу йахалайыбдыр,3
Узагдан верирсян гара4 сян гара.
Щямращ
КИМДИ?
I
Бир аьламаг сядасы эялди эушима,
Аман ана, дур эюр аьлайан кимди?
Еля сан, дцнйаны чалды башыма,
Аман ана, дур, эюр аьлайан кимди?
Синям дцйцнлцдцр даь арасында,
Пилтя кими йандым йаь арасында,
Йарым одур эязир баь арасында,
Аман ана, дур, эюр аьлайан кимди?
Мяним йарым эюзяллярин хасыды,
Яйниня эейдийи гям либасыды,
Бу эялян сяс Сялминазын сясиди,
Аман ана, дур, эюр аьлайан кимди?
ПЯРИ
II
Сярасяр сяриндя мцряссе эцлащ,
Сийащ пиращянсян симтян, Пяри!
Бу щцсндя инсан олмаз жящанда,
Щурисян, мяляксян, пярисян, Пяри!
Сусян, сцнбцл, о да эцлцн ашнасы,
1
Йыгамаг, йуймаг.
Ешг одуна галамышдыр.
3
Йагаламышдыр.
4
Сян анжаг узагдан гара верирсян, кюмяйя эялмирсян.
2
438
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бяняфшя гоншусу, нярэиз айнасы,
Чак олуб эярибан, ачыг синяси,
Мцянбяр теллярин пяришан, Пяри!
Янбяр яфшан олур ийи мяшаминдя,
Бцлбцл жцббя эеймиш йарын дяминдя,
Данышанда шяккяр язир фяминдя,
Диндиряндя ляли-дцряфшан, Пяри!
Щакимсян гювр ет, алма вябалы,
Сярасяр гялянфил, мяхмяр ябалы,
Йашыл нимтяняли, эцлэяз гябалы,
Башында дястары зяряфшан, Пяри!
Башына дюндцйцм, ей эцлцзлц йар!
Ял чатмаз, дил тяшня, кюнцл интизар,
Щямращын сянинля хош эцфтары вар,
Эял эюр щясрятиндян чыхды жан, Пяри!
ДЮНЯН ДЕЙИЛЯМ
III
Ихтийар сяниндир, вяфалы дилбяр!
Мян сянин кюнлцня дяйян дейилям.
Ня сябябдир мяндян кянар эязирсян,
Сиррини йадлара дейян дейилям.
Тавус кими сыьал вер эцл цзцня,
Данышанда маил оллам сюзцня,
Илляр илян эюзцм бахса эюзцня,
Танры билсин сяндян дюнян дейилям.
Щямращын йарысан тазя, норястя,
Жаным гурбан олсун вяфалы достя,
Баш гойуб йатарам аь синян цстя,
Юпярям, дишлярям, йейян дейилям.
Абдал Валещдян
439
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
САНБУР
I
Ясрийиб, ясрийиб, кцкряйиб ахан,
Аьзы аь кюпцклц диваня Санбур!
Атанын, ананын биржя оьлуйам,
Гыймаэилян сян бу мещманя, Санбур!
Ганлы, ганлы гайалардан чыхарсан,
Шаггаланыб щяр дярядян, ахарсан,
Йердян тярпяняндя евляр йыхарсан,
Бахмазсан щеч йахшы, йамана, Санбур!
Валещ дейир: булаглардан эюзцн вар,
Эцжлцсян сян, гцввятли дя сюзцн вар,
Ня чох шаггаларын, ня чох изин вар,
Нечясин вермисян зийаня, Санбур!
НЯДАМЯТ ЧЯКЯР
II
Саллана-саллана баьа эяляндя,
Сярв гамятиндян хяжалят чякяр.
Лаля йанаьындан, нярэис эюзцндян,
Гюнчя эцлцшцндян нядамят чякяр.
Нястярян, бяняфшя чалышса йцз ил,
Чятиндир гямзяня йеишсин мцшкил,
Мяэяр зцлфляриндян бящс едяр сцнбцл,
Дцшяр айаглара гарамят чякяр.
Валещин баьрыны ейлядин бцрйан,
Йандырдын йолунда ей, ябри-кяман!
Бир мян дейилям щцсниня щейран,
Щясрятини кцлли-вилайят чякяр.
ТЯЖНИС
440
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
III
Адям ата цчцн фярман еняндя,
Йетмиш ики миллят сюйляр аман щей!
Бир падшащ гаим олса йериндя,
Сагиси, сящбаси сюйляр, аман щей!
Аь гар анда, гатыр анда, ат анда,
Оху титряр овчу ову атанда,
Щажы Мянсур памбыьыны атанда,
Тохмаг дяйяр кяриш сюйляр, аман щей!
Хястя Валещ, мин сямяндин сцр, йери,
Гийамятдя чалынанда сур йери,
Говьа эцнц мин юкцзцн сцр, йери,
Котан дяйяр дашя, сюйляр, аман щей!
КЮНЦЛ
IV
Эюрян дейяр ня аьларсан,
Щяр дярди баш1 олан кюнцл,
Ахырда зцннар баьларсан,
Гямя йолдаш олан кюнцл!
Доймадым мян эюз-гашындан,
Йандым ешгин атяшиндян,
Эетмяз думан щеч башымдан,
Бащары гыш олан кюнцл!
Валещ дейир: эцллц харсан,
Бивяфа, биетибарсан,
Дедим, бялкя дюзян йарсан,
Эял баьры даш олан кюнцл!
ТЯЖНИС
1
Чибан: йара «баш» верди кими.
441
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
V
Жяннят шящяриня варид олмушам,
Билмяням йар цчцн ня алям1 инди.
Зцлфцн ляшкяр чякмиш эянжин цстцня,
Ня байдаг эюрцнцр, ня алям2 инди.
Тцкянмяз зцлфлярин щясай3 ейлядим,
Муса дястиндя щасай4 ейлядим,
Бир бядхуй тярлана щасай5 ейлядим,
Ня мяня рам олду, ня алям6 инди.
Валещ, инан сяэрягибди бядянсян,7
Кюнцл бярг алмадын халдан бядянсян,8
Ня гядяр ки, жан чыхмайыб бядянсян,9
Кясилмяз дярдиндян ня алям10 инди.
ДЕЙИШМЯ
Яфянди – Гарабаьдан до чякибян эялмисян,
Алям билир мян ялайям, сян нясян?
Юзцн юз ялинля дцшдцн эиримя,
Щягдян сяня бирбялайям, сян нясян?
Валещ –
Гарабаьдан до чякибян эялмишям,
Алям билир мян йектайям, сян нясян?
Гуллуг ейлямишям нечя устада,
1
«Алым» мянасында. – Топлайыжылар.
«Алям»: байраг.
3
Ща сай ейлядим, ща сайдым.
4
Яса ейлядим.
5
Ща сяй ейлядим.
6
Ня мяня рам олду, ня дя ялимя бинди.
7
Бядансан.
8
Бяд инсан.
9
Бядян сан.
10
Ня алям: доггуз алям – ня алим гапундан кясилмяйяжякдир.
2
442
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ешг ичиндя долу пайям (?), сян нясян?
Яфянди – Сян мяним щярфими сечя билмязсян,
Гуртарыб ялимдян гача билмязсян,
Бойларсан, бойларсан кечя билмязсян,
Бу щикмятдя мян дярйайям, сян нясян?
Валещ –
Ай яфяндим, сяня ал ейлярям мян,
Говьасыз башына гал ейлярям мян,
Дярйанын цзцндя сал1 ейлярям мян,
Бу щикмятдя мян Мусайям, сян нясян?
Яфянди – Мазун дейяр сяни чякдиррям дара,
Башында гурдуррам кялля минара,
Саллам сяни бу еллярдян авара,
Мян ашигам, пур сювдайям, сян нясян?
Валещ –
Устадым Сямядди, сакини-Абдал,
Эюрянтяк цзцнц нитгин олур лал,
Дейишяндя Щафизя вермир мяжал,
Мян Валещям, она гцрря, сян нясян?
АДСЫЗ ВЯ ТЯХЯЛЛЦССЦЗ ШЕРЛЯР1
1
«Сал» нечя задын адыдыр. Бурада цзяриня минилян аьаж, парам
мянасында ишлянилмишдир. Дянизин, чайын цстцня гайыг явязиня бир узун
диряк салараг минярляр вя онунла сащиля йанашарлар. – Мцмтаз.
443
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
БЯХТЯВЯР
Аьдаш елиндя, Шяки мащалында,
Сянин тяки эюзял азды, бяхтявяр!
Эежя, эцндцз пешям олду аьламаг,
Санасян бящарды, йазды, бяхтявяр.
Янбяр йахмыш гыврым-гыврым мулара,
Синясиндян охшатмышам гулара,
Сящяр-сящяр чимяр сойуг сулара,
Еля бил юрдякди, газды, бяхтявяр.
Кяклик кими дал гайадан учарлар,
Жяннят нары кими пцстан ачарлар,
Танры гонаьыйам мяндян гачарлар,
Кимляр сизя щалым йазды, бяхтявяр.
ГАРЬЫШ
Йери вязир гарьамышам,
Щягг ишини битирмясин.
Эюйдян мин бир бяла енся,
Бирин сяндян ютцрмясин!
Бирдян оласан сян начаг,
Эюзляриня батсын пычаг,
Елин олсун сяндян гачаг,
Якдийин бар эятирмясин!
Бярк нцзля енсин башына,
Сонра тюкцлсцн дышына,
Эялян тцпцрсцн няшина,
1
Бурада эедян шерляр мцхтялиф заманларда йашамыш мцхтялиф шяхсляр
тяряфиндян сюйлянилмиш шерляр ола биляр. Ня адлары, ня йерляри бизжя
бялли олмамыш. – Салман Мцмтаз.
444
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Молла эюрся эютцрмясин,
Мящляниздя ит щцрмясин!
ПИС АРВАД
Пис арвадын гайдасыдыр ийитляр!
Илкиндидян салар йер-йатаьыны.
Диндиряндя ганжыг кими чимкиряр,
Тярпяняндя тапдар юз ушаьыны.
Эежя-сящяряжян дил аьзя салмаз,
Гоншуйя ун вериб боржуну алмаз,
Вахтында тяндирдя щеч чюряк салмаз,
Салса да йандырар дюрд гыраьыны.
ЗЯРАФЯТИМ ВАР
Гурбан олум сяня, вяфалы дилбяр,
Яфв ейля тягсирим, хяжалятим вар.
Гуллуьунда сянин олдум шярмсар,
Эцнащкарам щядсиз, нядамятим вар.
Доланым башына эюзялляр шащы,
Ашигляря гылма сян тцнд ниэащы,
Лцтф ейля, ята гыл тутдум эцнащи,
Кямтяр гуламынам, зялалятим вар.
Мязур тут сюзцм, ей шухи-дилдар,
Ажыгланыб мяня, чох вермя азар,
Бу сирря аэащ олмамыш яьйар,
Яфв ейля тягсирим, бяшашятим вар.
Мяни-бичарядян олма биэаня,
Ня билир сюзцнц мян тяк диваня,
Диваняйям, амма ишим мярданя,
445
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эяр билсян ящвалым, дяйанятим вар.
Шащлар гуллуьунда бюйцк кядхуда,
Вязирц вцзяра олурлар эяда,
Олмаз бир нядим беля хош яда,
Кцстахям йанындя, зярафятим вар.
ВАРДЫР
Мяни чякярляр диваня,
Ярзими ейлярям ханя,
Бу жан гурбан ширин жаня,
Башын бир султаны вардыр.
Ялиндя эюр нарынж вардыр.
Шябням дцшяндя сцнбцля,
Шейда бцлбцл эялир диля,
Нашы баьдан, дяймя эцля,
Бу баьын баьбаны вардыр,
Ялиндя рейщаны вардыр.
Ялиндя эюр, нарынж сойар,
Габыьын бошгабя гойар,
Сяни эюрян бяйям, дойар?
Елин бир жананы вардыр,
Эюзял-эюйчяк жаны вардыр.
Гямяр цзлц чыхды даья,
Лаля дюшцн верди даья,
Нашы баьбан, эирмя баья,
Бу баьын баьбаны вардыр,
Ялиндя рейщаны вардыр.
Дейин щямайил тахмасын,
Баьбаны баьдан чыхмасын,
Вящши гушлар охумасын,
446
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бу баьын баьбаны вардыр,
Ялиндя рейщаны вардыр.
СИМАВЯР ЭЯРЯК
Дящрдя арифляря,
Чай, симавяр эяряк,
Ондан язял бир эюзял,
Назлыжа дилбяр эяляр.
Мящряба халис кятан,
Биллур ола истякан,
Чайы гойан гыз жяван,
Зцлфи мцянбяр эяряк.
Паднус ола рянэбярянэ,
Нарынж, лиму бадрянэ,
Чай гутусу да гяшянэ,
Беля мцгярряр эяряк.
Чайи-Хятавц Хцтян,
Тажири-ящли-Йямян,
Йяни Паповдан эялян,
Ляля бярабяр эяряк.
Чай верян арвад ола,
Тябхдя устад ола,
Голлары шимшад ола,
Лябляри ящмяр эяряк.
Чайын цчц гайдады,
Дюрдц жана файдады,
Чай ки, йетишди бешя,
Ону ичян хяр эяряк.
ТЦЛКЦ
447
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Эязирдин кущ, сящра, сейр едиб, ей бинява тцлкц!
Иришди сяня дюврандан йеня наэящ жяфа, тцлкц!
Сяфайи-ейш едярдин бир зяман бу кущи-сящрада,
Ня щасил ким, сяня уьрашды та ким, бир бяла, тцлкц!
Нишати-зювг цчцн чыхдын, яжял тутду эирибанын,
Ня чаря эяриза жаял-гяфа, заь ял-гяфа, тцлкц!
Бу ордуйи-мцялладя мцинин олмады бир кяс,
Йаратмышдыр, мяним тяк ким сяни бикяс худа, тцлкц!
Гара, боз, ала атлар дцшмцш ардынжа аман вермяз,
Язялдян чох эялибдир мян кими бяхтин гара, тцлкц!
Дцшяр ялбяття эирдаби-бялайя гярг олар, бишякк,
Эяр олмазса бу кяштидя щцнярвяр, нахуда, тцлкц!
Тюкцлдц атлар ардынжа гачагдыр чцн аман вермяз,
Йеддинжи эюйляря та йетди сяндян бир сяда, тцлкц!
О сурахи-ямин ичря отурсайдын сян ей мющтал,
Тяядди ейлямязди жанына суялгяфа, тцлкц!
Яжяб щейвани-лайялям олуб гачдын бийабана,
Фяляк дюндярди чярхин, галды бу кущц гойа, тцлкц!
Кечяр зиняфс цчцн дцнйада, галмаз, ямри-мювладыр,
Бяга дарын эюзят, баги дейил, дарцлфяна, тцлкц!
Юлцмдян зярря ащ етмя, бу да бир гейри-немятдир,
Фяна мцлкиндя бясдир етдийин зювгц сяфа, тцлкц!
Сянин бу зцлмля фювт олмаьын щеч эюрмясин эюзляр,
Яжяб бяхти-бялайа дцшдцн олмазсан ряща, тцлкц!
Рубащимсян юлцнжя, олся йекдир мин кюпяк жандан,
448
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Недим ща бюйля дювр етди бу чярхи-бивяфа, тцлкц!
Шяьалц хирсц меймун щям габанлар гара эейсинляр,
Тутуб матям сянинчцн, аьласын щяр бир тула, тцлкц!
Шяьали-вящшинин банэи-гяриви олса эяр щяр шяб,
Сянин бу матяминчцндцр, дейилдир маяда, тцлкц!
Эялиб дцрлц бялаляр башына ардын эедяр…
Бу ня фелц яда олду, бу ня дярдц бяла, тцлкц!
ГАРДАШЫМ
Сян тяки бир дярдя мян дя дцшмишям,
Гойма ажыглансын аня, гардашым!
Эял беля йалвараг биз анамыза,
Бялкя дярдимизи ганя, гардашым!
Анам истяр ешгимизи савуда,
Биз бахмарыг щярэиз беля юйцда,
Фяляк салыб бизи йанар бир ода,
Эяряк галаг йаня-йаня, гардашым!
Биз дцшмцшцк бир бялалы давайа,
Эедяжяк жанымыз бади-фянайа,
Цз дюндяриб чюля, даья, сящрайа,
Сян Мяжнун ол, мян диваня, гардашым!
ГАРА ПУЛ
Доланым башына ей эюзляри мястан гара пул!
Ня язиз етди сяни халиги-сцбщан, гара пул!
Щяр кясин кисясиня сян эирясян шад олажаг,
Биляжякдир юзцнц хосровц хаган, гара пул!
Ня гядяр чай иля, гянд иля долуйду евимиз,
449
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Щяр ики эцндя долурду евя мещман, гара пул!
Та ки, гуртулду шякяр, чай тцкянди йексяр,
Дцшдц йар иля бизим арайя щижран, гара пул!
Дедим: ей достц ящибба, бизя щеч эялмирсиз,
Дедиляр: эет щяля сян кясб еля, газан гара пул!
УСТАЛАР
Ярз едим мян сизя бу усталарын йаланын,
Нящйини язбяр едибляр о язиз мювланын.
Дейясян йохду суал онлар цчцн мящшярдя,
Кяфи-зцлматыны нур ейлядиляр мизанын.
Жцмля алайиш олуб кизб, дцрцьц бющтан,
Доьрудур эяр десяляр бирлийини сцбщанын.
Жабяжа бир нечясин кяшфи-хялайиг едяйим,
Етигади ола саф чюлдя эязян чобанын.
Дярзи, сярраж, кулащдуз, дямирчи, зярэяр,
Бу бешин вясфиня сабитдир иши галанын.
Дярзи он дюшлцк апарды, пайызын ибтидасы,
Атды филфювр ону эушясиня дцканын.
Деди: бу щяфтя, эялян щяфтя тямамян тикярям,
Жцмля мцстящкям едиб дцймя иля гайтанын.
Сюз узундур ня дейим, алты айы етди тамам,
Щяр дейяндя дюшяди гаршысына иманын.
Тикди беш данясини, хейл мяшяггят иля,
Йаз олубдур няйиня лазым олур аланын.
БУ ЙЕРЛЯР
Бу мяканда мцшк, янбяр буйи вар,
Гара эюзлцм эязян йердир бу йерляр.
Сяэ рягибляр эюрцм олсун шярмсар,
Ялим йардан цзян йердир бу йерляр.
Мян цзцми дюшяйим йар айаьына,
450
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Бялкя рящми эяля юз дустаьына.
Дястя-дястя гюнчя эцл йар бухаьына,
Саь ялимля дцзян йердир бу йерляр.
Язял башдан гара йазылды йазым,
Ган аьларам йаря йетмяз авазым,
Хумар-хумар, шащин бахыш шящбазын,
Гашын, эюзцн сцзян йердир бу йерляр.
Бир бцлбцлям эцлшян олуб мяканым,
Ачылмамыш солду эцлцм, рейщаным,
Мящбубямя гяза язял эцни, жаным,
Гялям алыб йазан йердир бу йерляр.
МЯЖНУН
Нящсянин (?) даьы Мяжнун,
Лейли дейиб долан Мяжнун.
Он бир ай чешмя башында,
Отуруб мяскян салан Мяжнун.
Эирди бейтуллащя,
Цз чевириб о дярэащя,
Ярзини ейляйиб падшащя,
Йцз мин щажят гылан Мяжнун.
Нофял падшащ ляшкярин эятирди,
Юзцн ол Гейся йетирди,
Зейдин хябярин эятирди,
Щани гядир билян Мяжнун.
Охудум сурейи-кялам,
Ащимдян тутулур алам,
Йарын алмыш Ибн Сялам,
Тякц тянща галан Мяжнун.
ИНЯК
451
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Щаж Ибращим верди бизя бир иняк,
Щярямизин ялиндя бир дяэяняк,
Ща дюйцрцк дура билмяз йериндян,
Баш ачмырыг бу иняйин сирриндян.
Бизим щажы эежя, эцндцз отарды,
Яляфмизи тамам йеди гуртарды.
Гышын дцшдц йарысында эютцрцм,
Бу иняйин мян вайиня отурдум.
Бу инякдя биз игтидар эюрмядик,
Беш-алты эцн буну чюля сцрмядик,
Эятирибян буну салдыг газмайа,
Та ки, чюля чыхыб йолун азмайя.
Нечя мцддят буна биз йахшы бахдыг,
Ондан сонра чыхардыбан бурахдыг.
Щеч демяйин ала гарьа эюрцрмцш,
Бу щейванын гясдиняжя дурурмуш.
Саьсаьанлар йыьышдылар башына,
Гайнаг дцшдц бу иняйин гашына,
Бир дя эюрдик гачыбды малдан эялир,
Саьсаьанлар тямами-бейнин дялир.
Гача-гача юзцн сохду пяйяйя,
От, яляфи орда дойунжа йейя,
О эежяни иняк галды орада,
Мяшьул олду сцбщядякин фярйада.
Сящяр вахты тапшырдыг нахырчыйа,
Йыхылмайя, ня учмайя, азмайя,
Нахыр иля сцрцб апарды чюля,
Иняк сохуб юзцн коса вя кола,
Варыб юзцн бир коллуьа атыбдыр,
Бошалыбан арды чох бярк йатыбдыр.
Нахырчы ахтарыб даьи, щям даши,
Эюзляриндян тюкцб ал ганлы йаши.
Мцхтясяр ахырда тапыб иняйи,
Санбаллайыб, силкяляйиб дяймяйи.
О вурдугжа бу йериндян дурмайыб,
Бу да дуруб даща артыг вурмайыб.
452
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ялажы кясилиб бурулуб кяндя,
Комамызда отурмушдум мян кянддя,
Бир дя эюрдцк гапыдадыр нахырчы,
Ня нахырчы, кюпяк оьлу чахырчы,
Ажыгланыб деди ки, дур эял эедяк!
Бир хяндяэя йыхылыбдыр бу иняк.
Щасил кялам, ишин йцзцнц эюрдцк,
Сухталары тамам йыьыб йцэцрдцк.
Эетдик, эюрдцк бир хяндякдя эябяриб,
Йыхылыбан далы цстя сябяриб.
Йыьылыбан биз хяндяэи тез поздуг,
Мин зящмятля ахыр буну дурьуздуг,
Ахыр кялам ня лазымдыр биз етдик,
Йаваш-йаваш кяндя тяряф тярпятдик.
Гышын зярби лап тярк етди щейваны,
Арыглады, галмады гушжа жаны,
Йахшы олса Щаж Ибращим вермязди,
Бу иняйи бизя рява эюрмязди,
Билирди ки, бу иняк щеч дирилмяз,
Ня чюля чыхмаз, ня мала сцрцлмяз.
Бахды, эюрдц юлцм йаьыр гашындан,
Анын цчцн тез ейляди башындан.
Бу иняйи вермяйиндян галейди,
Бабам эедиб айры иняк алейди,
Саьсаьанлар чыхартдылар ганыны,
Истямядик йаьыны, айраныны.
Нечя мцддят ушаглар да отарды,
Ахыр иняк юлдц щамы гуртарды.
ТАПМАДЫМ
Ей аьалар, бяйляр, жям олун ханлар!
Налям кими ащц зары тапмадым.
Эяздим бу дцнйаны сярбясяр, тамам,
Синям кими даьыдары тапмадым.
Сянятимдир мяним ганлар аьламаг,
453
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Гощуму гардаша гаря баьламаг,
Дярдц гям чярисин санда сахламаг,
Мяним кими гям сярдары тапмадым.
Аьлайа-аьлайа йыхдым евими,
Аьартдым саггалы, бцкдцм белими,
Ащ иля зарымы, дярдц гямими,
Ярз етмяэя Шящрийары тапмадым.
КЮНЦЛ
Ей аьалар, эялин сизя сюйляйим,
Габаьа кясилмиш тел истяр кюнцл.
Истямирям фярйад, цзмя гюнчяни,
Йапрагы солмамыш эцл истяр кюнцл.
Инжи, мяржан дцзцб дишя, додаьа,
Жаным гурбан, башым она садаьа,
Йусифи-Кянана веррям гадаьа,
Цчжя эцн йанаьында хал истяр кюнцл.
Ешгим китабыны алмаз нязара,
Мящ жямалын салды мяни азара,
Мян сяррафам, дуруб эетмям базара,
Жяващир бойнундан лял истяр кюнцл.
ВЯСФИ-ЩАЛ
Бир дяллакын вясфи-щалын сюйляйим,
Амма адын дейя билмям, нейляйим,
Язял эялиб мяня о олду гонаг,
Биз биширдик сцдли пило, гайганаг.
Йейиб деди чаьыр кянди йыьылсын,
Кясиб щаггым, сонра дуруб даьылсын.
Йыьылдыг биз бир мящялляйя щамымыз,
454
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Дедик: йохдур дащы дярдц гямимиз.
Коха деди: сюйля сюзцндян ганаг,
Юзц кясди саггаллыйа цч чанаг.
Дедиляр ки, бу сювдажыг йахшыды,
Габаьына гаршы эялян нахшыды.
Мян дедим ки, бунун сюзц йаланды,
Евим йыхыб буьдамызы аланды.
Деди: валлащ евинизи йыхманам,
Гуран щаггы сюзцнцздян чыхманам.
Бир эцн иди эялди гийамят илян,
Цлэцж илян, чомаг илян, ат илян,
Щцжум едиб эялди башым гырхмаьа,
Ял-айаьым баьлайыбан йыхмаьа.
Фитясини доландырды бойнума,
Кющня галан тцк тюкцлдц гойнума.
Папаьымы алды гойду йаныма,
Лярзя салды яндамыма, жаныма.
Щай эюзлядим гыздырмады тасыны,
Цлэцжцнцн щеч силмяди пасыны.
Гармалады суйу, тюкцд башыма,
Ахды, эялди габаьыма, гашыма.
Ажыгланыб шаэирдини вурурду,
Щярдям бир дя гулаьыны бурурду.
Дедим: дялляк, башым щеч исланмады,
Бир ял тярпят, гуртар башым, аманды.
Деди: оьлан, бу саатда гуртаррам,
Дайан, кясяр цлэцж башын, горхарам.
Цлэцжцнц чякди билюй дашына,
Щеч бахмады бу эюзцмцн йашына.
Ушаг эюрдц мяня ганлар аьлатды,
Еля гырхды, цряйими даьлатды.
Дайананда жясядимя жан эялир,
Гужаьыма тцк гарышыг ган эялир.
Тцкцм йыьыб о йюнялди бучаьа,
О эялинжя юзцм вердим ожаьа.
Эялди деди: ня йатырсан, йери дур,
Хяттин вурум, чевир цзин бяри дур!
455
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Мян чеврилдим су вурмады цзцмя,
Щарай вурдум щеч бахмады сюзцмя.
Бурду бойнум чийним цстя гатлады,
Гужаьымда отду, дизим чатлады.
Нежя олса, хяттими дя гайырды,
Чийним ован йердя голум айырды,
Бахдым, эюрдцм итирибдир дараьын,
Гоншулардан эедиб ейляр сораьын.
Хуб чыхарды жийяримдян о даьым,
Гайчы иля кясди уста додаьым.
Эцзэцсцнц ачды, верди ялимя,
Тасмасыны баьлады саь голума.
Бахдым, эюрдцм нештяр илян ган алыр,
Язраилтяк чянэял илян жан алыр.
Мян гуртарсам шцкцр олсун Аллаща,
Чаьырманам тювбя бир дялляк даща.
Гой узансын башым тцкц, йал олсун,
Устакарда кямал, ядяб, щал олсун.
ГАЗИ
Яла, ей муниси-дириня гази!
Йетибдир синниниз ситтейня,1 гази!
Кечирдин ики жцмя эцнлярини,
Тутубсан бизим илян киня, гази!
Охударам билирсянми эюряндя,
Сяня вялфяжрини тярсиня, гази!
Санырсыз чиня йохдур чун, бу йердя,
Эязяр гуш ганда олса чиня, гази!
Мяэяр щеч чыхмайырсыз бястяр цстя,
Эирибсиз щцжрянин кцнжиня, гази!
Сизинчин газылыгдан галмайыб няф,
Тикибсиз эюз мяэяр кабиня, гази!
Йаваш-йаваш едирсиз дяст дараьи,
1
Ситтейн – ярябжя алтымыш демякдир.
456
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Ешитдим ки, шящин эянжиня, гази!
Бу щядйаны ешится Молла Шянбя,
Гулаг ас онда эял тящсиня, гази!
БАРАМА
Хярабя галасан беля вилайят,
Щяр йетян тохум пайлайан олду.
Яввял григ иди тохум эятирян,
Аьдамлылар григдян чох йаман олду.
Щаж Мялик, Щаж Жямшид, Щаж Аьа,
Щажы Мещди, Щажы Щясян, Сейид Аьа,
Бу илдян дя бунлар дцшдц габаьа,
Щяр бириси баьатда бир пящляван олду.
Сейид оьлу Якбяр, Хяййатов Аслан,
Мяшщяди Имамгулу сащиби-ийман,
Щяря беш тцмяня алыб бир гулан,
Щяр сабащ минибян йолланан олду.
Кечял Мухтар няввадейи-Кор Садыг,
Дейян йох, сяня ня дцшцбдц годыг,
Отур дцканында ичэилян аби-дуг,
Барамадан сяня ня щасил олду.
Щажы Сейид Мириш, о али-жянаб,
Ибадятдян олуб эюзляри хараб,
Мечит барясиндя вермямиш щесаб,
О да дуруб тохум пайлайан олду.
Эюрцрсянми бизим Молла Дадашы,
Диши тутмаз йесин биржя лавашы,
Тязядян олуб сювдаэяр башы,
Алями-биямял, бииман олду.
Норузлу Бяндалы, кирвяси гожя,
457
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Адам башын етмишдиляр бир жцжя,
Щяряси олубдур инди бир хожя,
Хубларов, Саьманов саф йалан олду.
Сайбалы Молла Мящяммядов, щярзя йаншаг,
Баща алыб ужуз сатан гурумсаг,
Ящли-шящяр олсун башныза топраг,
Сайбалы да сизи алдадан олду.
Жямаят тюкцлцб, башыныза кцлляр,
Жюврц зцлм ящли, Йязид Ялиякбяр,
О да тутуб инди жящани йексяр,
Адама мцгабил кор шейтан олду.
Арамыздан чыхды бир баба Гязяр,1
Мцштярийя бу тянэ ейляди эцзяр,
Тохум пайлайанлар кяндляри эязяр,
Бу да Аьдамда бир буд атан олду.
Баьышлайын мяни, ей ящли-базар!
Щярчянд ки, вердим гялбинизя азар,
Йалгыз мян дейилям бу ишя вадар,
Шаирляр жцмляси ейб ачан олду.
УЗУН ДЯРЙА
Бящ-бящ йеня бу чай нядяндир, бу йягиндир ки, бунун
яслини Аллащ йарадыб, хялгя вяли эизли имиш, тапды бу дцрри-ядни
харижи мязщяб, едиб афагя щцвейда, салыб алямляря говьа, гылыб
щяр ишряти ижад, ейляйиб чайи-Хятани, адыны гойди Хятайи, беля
пцрмякр, хятадыр бу Хятайи, буну истяр щамы жисмц щами жанц
щамы лябляр, щамы ьябьяб, нежя тяриф еляйим чайи-Хятани, буна
мян жисм дейим, жанмы дейим, тяминя шяккярми дейим, ятриня
янбярми дейим, немяти-сябущ дейим, жисмляря рущ дейим,
1
Баба Гязяр: бир гожа ермяни имиш.
458
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
рянэиня бах, ятриня бах, ляззятиня, вяждятиня вящдятиня,
сющбятиня, цлфятиня, биржя дцрцст мцлтяфит ол, эюр няди мятляб,
беля щейфим бир пара надан улаь, анламайыб дящрдя щеч шцр
нядир, шцрба нядир, фярг гойар чайиля айраня, сорушсан дейяр
артыгды о айран, о щейван, о надан йеня няхнякчи олур, чай
ичянин чайиня бу зцлмди бу, чай ичяня ейлир о ганмаз,
утанмаз бищяйайя, нязяр ет, эюр ня пис адямди щягигятдя
мцляггяб, гулаг ас ярз еляйим, эюр бу симавярдя нежя щцснц
щям ляззят, щям ишрят вар оли – сясди ки, она су тюкясян, од
саласан та охуйа жцмля мягамати, тамам ейляйя, щям бцлбцл
ола лал, йуйуб падносу, пак ейляйибян истяканын нялбякисин,
щям силясян, щям дцзясян улдуза бянзяр, зящи хоштяр, гашыьы
дяст иля йексяр, аралыгда ола гянддан, шякяр долдурасан,
истякана чай тюкясян ки, ичясян, эащ бахасан, тцрфя мцсащибля
о дям яэляшясян, няшяли сющбят едясян, ешг иля, мящяббятля,
мцддятля веря ягля сяфа, рущя зийа, ола мцяддяб, вяли
начарам юзцм, пул йох алам биржя симавяр, цряйим чох яжяб
истяр ола евимиздя зивяр, инди гара афтафада гайнадырам су, едир
чайими бядбу, бу гярарла буду баис ня гядяр чох да
газансам, алыр чай ялимдян, ялими цзди елимдян, чякярям ащ
дилимдян, йеня боржлу дцшцбян ейлямишям мяскяни чюлляр,
тялябкар кюнлцнц ейляр, кюнлцм вятян истяр, ики алямдя йеня
дярдиня бу гямдидянин цммиди, о мювлайи-жящаня, веря бир
кариня рювняг, кянара чыха зювряг, едя ишрятя мцлящщяг,
Ясядцллащ, Йядцллащ, Ялини чаьырыр, дадына йет щяр сящярц шяб.
АЬЫ
Норястя Жявадым,
Эцлдястя Жявадым,
Щейф ола ки, эетдин сян,
Ей хястя Жявадым.
Галды бядявин жярэя дцзцлмиш башы баьлы,
Цсти бязянян хялятин ясбаблы, йараглы,
Щяр дям йолуну эюзляр атын охлу, сядахлы.
459
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Пейканлы Жявадым,
Саф ганлы Жявадым,
Чыхдын нежя тез сандан,
Ей санлы Жявадым.
Диванханана бахыб гулларын аьлар,
Гапында яли баьлы дуруб еллярин аьлар,
Бцлбцлин охур, баьда гызыл эцллярин аьлар.
Щюрмятли Жявадым,
Мцрвятли Жявадым,
Щясрятля йуман эюзлярин,
Щясрятли Жявадым.
Эцлзарына, аранына, йайлаьына гурбан,
Кашаняси вираня, бош отаьына гурбан,
Эетдин ай оьул, нежя дюзцм, даьына гурбан,
Щцммятли Жявадым,
Гейрятли Жявадым,
Гайыт эерийя, гапланым,
Сювлятли Жявадым.
Йайынма эюзцмдян диним, иманым, оьул вай,
Фикрим, хяйалым, тяндя ширин жаным, оьул вай,
Дярдини чякян елляр илян йаным, оьул вай,
Щейбятли Жявадым,
Гцдрятли Жявадым,
Эял етмя фярамуш мяни,
Иззятли Жявадым.
Мяни эюзц йашлы гойуб атайя (?)1 эедирсян,
Йяни бу фянадан кючцб цгбайя эедирсян,
Хейря дюня оьлум, йолун щяр жайя эедирсян,
Кямаллы Жявадым,
Зяваллы Жявадым,
Тойу йаса дюнян,
1
Бизжя бурада «щарайа» сюзц олмалыдыр. – (Тяртибчиляр).
460
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Гара игбаллы Жявадым.1
МИРЗЯ АДЫЭЮЗЯЛ БЯЙЯ2
Йохду щярчянди жянабында дяйанят, Мирзя!
Цзцлц немятиня етмя хяйанят, Мирзя!
Айда бир йердя доланмаьына инсаф ейля,
Щеч кяся сян бу гядяр сатма мятанят, Мирзя!
Шцбщя йох, ойнадысян жцмлясини бир сюз иля,
Вар чцн али-Хялилидя щямагят, Мирзя!
Сюйляйярдим гязяли-ямлящц хубу мяргуб,
Олмасайды мяня мане бу нигащят, Мирзя!
Хцляфа бящсин едир щинд иля Руму Иран,
Салма бу Шишяйя сян бящси-хилафят, Мирзя!
Сидги-лафин ня рявадыр сяня вермаг залим,
Сянтяк адамда эюрян вармы сядагят, Мирзя!
Щансы ханда отурурсан баш вурурсан хана,
Дуймусан али-Хялилидя сяфащят, Мирзя!
Охуйан дямдя деся бири фядямдямя дейир,
Бири дамдан дама, билмяз ки, гябащят, Мирзя!
Тапажаг щяггя сявабыны йягин шол кясляр,
Эцнащ олмаз едяляр сизя ящанят, Мирзя!
Адыдыр Адыэюзял, ямма юзц бядмянзяр,
Мябняи-фитнявц ашыб шярарят, Мирзя!
Буду мяшщур ки, бикар олан дямдя киши,
Мейл едяр сющбяти-наданя нящайят, Мирзя!
1
Щейф олсун ки, бу мярсийянин нечя бянди яскикдир. Бцтцни кимдя вар
ися арайа чыхармасыны арзу едярям. – Мцмтаз.
2
Бу Мирзя Адыэюзял чар щюкцмятинин жасуси вя ян гяддар бир капитан
иди. Бу щярифин бир «Гарабаьнамя»си вардыр.
461
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Чулуну эяр щимарын зярифи-мащут едясян,
Ясли-мащиййятя ондан ня щимайят, Мирзя!
ТЯСНИФ
Жан нягдим яэяр етсян,
Ей шух, тямянна сян.
Бир эушейи-чешм иля,
Ейля мяня има сян.
Сахларды явяз биллащ,
Юз Йусифини Йягуб.
Кянанда эяр юлсяйдин,
Ей шух дилара сян.
Ашиг ганыны мейтяк,
Ол шух щялал етмиш,
Ей пири-Муьан йохса
Вердин беля фитва сян.
СОРЬУ-ГАЙТАРЬУ
Сорьу – Танры бу дцнйаны нечя эцндя йаратды?
Яэяр арифсян сюйля, сян ашыг!
Нечядир бу эюзял Гуран суряси?
Яэяр арифсян сюйля, сян ашиг!
Нядян олду Мящяммяд Фатимат?
Нядян защир олду зямзямдя мат?
Нечядир Гуран ичиндя айат?
Яэяр арифсян сюйля, сян ашиг!
Гайтарьу –
Танры бу дцнйаны алты эцндя йаратды,
Дилимдя язбярдир, эюзял яфяндим!
Йцз он дюрддцр эюзял Гуран суряси,
462
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Дилимдя язбярдир, эюзял яфяндим!
Щязрят дярэащы да охуду тящиййат,
Хызр ичди зцлмятдя аби-щяйат,
Алты мин алты йцз алтмышды айат,
Дилимдя язбярдир, эюзял яфяндим!
Мящяммяд шяфаятиндян жяннят, Фатимат,
Зябищ щюрмятижцн олду зямзямдя мат,
Дохсан мин дохсан йцз Гуранда кялямат,
Дилимдя язбярдир, эюзял яфяндим!
СУАЛ
Яйлян, чобан, яйлян, хябяр сорайым,
Чобан, бу йоллардан марал кечдими?
Бир жаным вар, сяня фяда гылайым,
Чобан, бу йоллардан марал кечдими?
Чобанлар ардында эяздирир гузу,
Севдиэим эеймишдир алу гырмызы,
Сюйля чобан, сюйля аьлатма бизи,
Чобан, бу йоллардан марал кечдими?
ЭЮЗЯЛИН
Бойи сцращиди, эярдяни мина,
Нясринтяк лятиф бухаьы эюзялин.
Пцстанлары санки Кябя гяндили,
Гойну ичи жяннят баьи эюзялин.
Башына юртцбдц ал зярли жуня,
Йахыбдыр ялиня гырмызы хиня,
Жямали тян едир айя, щям эцня,
463
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Додаглары зяр вараьы1 эюзялин.
Эюрмямишдим сянтяки бир нювжяван,
Сяня гурбан олум, ей рущи-ряван,
Дан йери аьарды, кючдц кариван,
Шяфяги гызартды цзц эюзялин.
АРТЫГДЫ
Баш ашаьы эедян дилбяр,
Бойун чинардан артыгды.
Додаьын гарпыз габыьы,
Бурнун хийардан артыгды.
Шана кими бармагларын,
Кярки кими дырнагларын,
Кюнтюй-кюнтюй айагларын,
Хырманда вялдян артыгды.
ГАРС ДАВАСЫ
Галанын башында топлар гурулду,
Ики низами бир-бириня вурулду,
Алаэюз османлы тамам гырылды,
Бу ня йаман, Аллащ аман, эедян эялмяди!
Кор оласан Мухтар паша, жаван галмады!
Атымы баьладым Гарсын дашиня,
Эцлля атыланда дяйсцн дюшиня,
Нишанлым эюйчякдир, эетдим гошуня,
Бу ня йаман, Аллащ аман, эедян эялмяди!
Кор оласан Мухтар паша, жаван галмады!
Йеридим, йеридим, йорулдум, йатдым,
Айналы тцфянэи Масгова атдым,
1
Кечянлярдя эялинин цзяриня зяр вяряг йапышдырырларды.
464
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Атамы унудуб, анамы атдым,
Бу ня йаман, Аллащ аман, эедян эялмяди!
Кор оласан Мухтар паша, жаван галмады!
Галанын башында говдум маралы,
Сари Масгов эялир жиби паралы,
Алаэюз османлы тямам йаралы,
Бу ня йаман, Аллащ аман, эедян эялмяди!
Кор оласан Мухтар паша, жаван галмады!
Тцфянэим дирякдян асылы галды,
Палтарым бохчайа басылы галды,
Нишанлым мяндян кцсцлц галды,
Бу ня йаман, Аллащ аман, эедян эялмяди!
Кор оласан Мухтар паша, жаван галмады!
Галанын алтында бир нар аьажы,
Йарпаьы ширин, даняси ажы,
Бир дярдя дцшмцшям йохдур ялажы,
Бу ня йаман, Аллащ аман, эедян эялмяди!
Кор оласан Мухтар паша, жаван галмады!
Галанын дибиндя бир сцрц гойун,
Хынали яллярин гойнуна гойун,
Йарымы эюрмядян мян нежя дойум,
Бу ня йаман, Аллащ аман, эедян эялмяди!
Кор оласан Мухтар паша, жаван галмады!
Галанын алтындан бир булаг ахар,
Анам аьлар, бажым йоллара бахар,
Нишанлым эюйчякди, дцнйаны йыхар,
Бу ня йаман, Аллащ аман, эедян эялмяди!
Кор оласан Мухтар паша, жаван галмады!
Анама дейин сиз атымы сатсын,
Айнали тцфянэи чийниндян ассын,
Нишанлым эюйчякди, гардашым алсын,
Бу ня йаман, Аллащ аман, эедян эялмяди!
Кор оласан Мухтар паша, жаван галмады!
465
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
Нишанлым эюйчякди, гардашым алсын,
Гардашым алмаса, йолдашым алсын,
Йолдашым алмаса евмиздя галсын,
Бу ня йаман, Аллащ аман, эедян эялмяди!
Кор оласан Мухтар паша, жаван галмады!
Галанын дибиндя сярилдим, йатдым,
Йцзбашы эяляндя ган тяря батдым,
Анамы, бажымы вятяня сатдым,
Бу ня йаман, Аллащ аман, эедян эялмяди!
Кор оласан Мухтар паша, жаван галмады!
Яйил даьлар, яйил, цстцндян ашым,
Тазя тялим чыхды, нежя алышым,
Гисмят олмаз назлы йарла данышым,
Бу ня йаман, Аллащ аман, эедян эялмяди!
Кор оласан Мухтар паша, жаван галмады!
466
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
КИТАБЫН ИЧИНДЯКИЛЯР
I жилд
Мцгяддимя
1. Азярняшр. Идарядян
2. Салман Мцмтаз. Бир ики сюз.
3. Салащлы Аь гыз оьлу Пири. Жыьалы мцсялляс1
4. Аьасы. Аьларам.
5. Абдал. Мцряббе.
6. Нахчыванлы Аллащверди. Дярдими.
7. Атяши. Мянзумя.
8. Мискирли Ибращим. Истямяз.
9. Ибращим. Мяндян.
10. Ширванлы Ящмяд. Щяржмярж.
11. Сялмаслы Артун. Кимди.
12. Аслан. Севдийим.
13. Ня деди.
14. Яфшарлы Яфшар Гасым. Эярайлы.
15. Якбяр. Йандырдын мяни.
16. Аллащи. Мян олан йердя.
17. Ямир. Кяклик.
18. Овшары. Тяжнис.
19. Бащир. Аьларам.
20. Шякили Молла Тураб Бцржи. Мцхяммяс.
21. Тифлисин тярифи.
22. Бяйим ханым. Ейляр.
23. Бцлбцл. Мцряббе.
24. Эярайлы.
25. Бцлбцл.
26. Бяндя. Мцряббе.
27. Йан инди.
28. Шякили Осман Бичаря. Шейх Шамил.
1
Китабын эюстярижисиндя шерлярин сярлювщяси дейил, биринжи
мисралары верилмишдир. Бурада ися сярлювщя верилмяси лазым эюрцлдц.
467
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
29. Маралйанлы Ашыг Пяри. Эялиб.
30. Полад. Елляря.
31. Шякили Мцяззин Тураб. Вай эцнц.
32. Ясбярли Садиг бяй Сабит. Эялмясин.
33. Шякили Молла Жами. Барама.
34. Илисулу Молла Жцмя. Сярчяляр.
35. Яряшли Жоври. Тяжнис.
36. Щамид. Эярайлы.
37. Марал эюзлцм.
38. Щамиди. Тяжнис.
39. Шякили Щатям. Олейди.
40. Вархийанлы Щясян. Щцснцн.
41. Эянжяли Щясян. Эянжянин гырьыны.
42. Щясян, Гасым. Дейишмя-бядийя.
43. Мискин Щясян. Олур.
44. Щясян. Йохдур.
45. Хялил. Эярайлы.
46. Ибращим бяй Хялили. Тяжнис.
47. Хуршид. Севдийим.
48. Аьларам.
49. Хуршид. Мяня.
50. Ширванлы Досту ханым. Тяжнис.
51. Дярдли Мящяммяд. Галдым.
52. Жалутлу Дцлэяр оьлу. Дярдими.
53. Дашбулаглы Ашыг Дони. Имди.
54. Шякили Молла Гасым Закир. Жыьалы мцхяммяс.
55. Хоруз.
56. Олмаз.
57. Эялин.
58. Закир. Мяндян.
59. Шащбулутлу Молла Йусиф Ражи. Хана мцражият.
60. Олсун.
61. Мяндян.
62. Рази. Эялмяди.
63. Мцряббе.
64. Рящим. Вармы?
65. Рясул. Нуха.
468
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
66. Ашыг Рза. Галды.
67. Рза. Бянзярсян.
68. Башына дюндцйцм.
69. Заман. Эярайлы.
70. Салик. Ейляр.
71. Шякили Сцлейман. Жыьалы мцхяммяс.
72. Сайили. Сянин.
73. Ябдцррящман аьа Шаир Газаьи. Эянжянин гырьыны.
74. Шащ Сямяд. Ащындан.
75. Шикястяхатир. Аьларам.
76. Салдын.
77. Шикястя. Эярайлы.
78. Тябризли Щажы Мещди Шцкущи. Бир беля.
79. Эярайлы.
80. Яттар.
81. Эюрдцм.
82. Бещиштин.
83. Саз кечяр.
84. Шейдайи. Ачылды.
85. Шякили Мустафа аьа Шухи. Даьлар.
86. Эюзлярин.
87. Ширвани. Эярайлы.
88. Шикястя Ширин. Тифлисин фажияси.
89. Ширин. Вар.
90. Сабунчылы. Сабунчы гызы1
91. Сяфяряли. Эярайлы.
92. Зяиф. Башына дюндцйцм.
93. Забит. Эяряк.
94. А залым.
95. Фяляк.
96. Мцкярряр.
97. Дедим-деди.
98. Дилбяр.
99. Ейлядим.
100. Талиб. Гязял.
1
Шеря сярлювщя верилмямишдир.
469
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
101. Ойнасын.
102. Гыз.
103. Тащир. Тяжнис.
104. Тащир Мирзя. Бцлбцл.
105. Ариф. Тябризин гаряти.
106. Ашиг оьлу. Аьларам.
107. Сялащлы Ялиаьа Алям. Ейлярсян.
108. Бяйатлы Аббас. Бисмиллащ.
109. Дярдими.
110. Эярайлы.
111. Зяэянли Аббас. Аьлайыбдыр.
112. Эярайлы.
113. Галмасын.
114. Эюрмцшям.
115. Падарлы Абдуллащ. Тяжнис.
116. Ейля.
117. Олсун.
118. Эцллц ханым.
119. Эялмишям.
120. Эюрмядим.
121. Гайытды.
122. Тясялли.
123.
124. Хяйахлы Ябди. Телли.
125. Хястя Яли. Гызлар.
126. Яли. Эялин.
127. Эюзяллик.
128. Ашиг Юмяр. Сяндядир.
129. Юмяр. Шцбщянми вар?
130. Билмян киминдир.
131. Ейваз. Тяжнис.
132. Ясэяр. Ейлясин.
133. Вар.
134. Жаэирли Абдулла. Щандади.
135. Кябирли Ашиг Яли. Олмушам.
136. Яндялиб. Пило.
137. Гайиби. Эярайлы.
470
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
138. Гяриб. Гашларын.
139. Аьжа гыз.
140. Ашыг Гяриб. Тябриз.
141. Йар мяни.
142. Ширванлы Молла Ясядулла Фаиг. Кечяр эедяр.
143. Фягир. Эюрцнмяз.
144. Ет инди.
145. Фейзуллащ. Суал.
146. Тикмядашлы Хястя Гасым. Мцряббе.
147. Йахшыдыр.
148. Ялиндя.
149. Саз.
150. Ашналыг.
151. Охурду.
152. Эярайлы.
153. Гасым. Севдийим.
154. Тяжнис.
155. Гаража оьлан. Эярайлы.
156. Эярайлы.
157. Эярайлы.
158. Ширванлы Молла Исмаил Гасир. Яскинас.
159. Яря верди.
160. Одун.
161. Мцряббе.
162. Гара пул.
163. Мящяммядяли бяй Мяжруща.
164. Бала ханым.
165. Вяняндли Мир Ябдцррящим Гцдси. Мцряббе.
166. Нящалымы вар?
167. Пычаггылы Гядир Яфянди. Шейтук.
168. Алча.
169. Чуст.
170. Дирили Гурбан. Мяням.
171. Тясялли.
172. Теллянир.
173. Олмаз.
174. Мяликбаллу Гурбан. Олсун.
471
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
175. Шябядейи-сярапа.
176. Гурбан олдуьум.
177. Билирми?
178. Вцжуднамя.
179. Бу ня эювщярдир.
180. Эязяр.
181. Аьласын.
182. Тяжнис.
183. Ярярдян.
184. Гярби. Тяжнис.
185. Катиби. Нейляйим.
186. Кешиш оьлу. Щарасындадыр.
187. Кярям. Ясли.
188. Эедярсян.
189. Мяням.
190. Эялсин.
191. Варданлы Кярим. Йалварым она.
192. Тяжнис.
193. Йетишсям.
194. Тяжнис.
195. Дул арвад.
196. Мяням.
197. Олейди.
198. Йетиррям.
199. Мцряббе.
200. Дцшцбдцр.
201. Гылмысан.
202. Эедибдир.
203. Эялмяди.
204. Ким ола.
205. Короьлу. Олсун.
206. Гоч.
207. Эялсин.
208. Нежя олду.
209. Кюмцрлянир.
210. Кямтяр. Мцряббе.
211. Бяри бах.
472
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
212. Эювщяри. Мцряббе.
213. Эюйчяк. Эярайлы.
214. Лязэи Ящмяд иля Хястя Гасымын дейишмяси.
215. Дейишмя. (Лятиф иля Лейла ханым).
216. Лейли. Ейлямя.
217. Лисани. Хябяр вер.
218. Шякили Лаля. Ахды.
219. Шякили Мащтаб ханым. Бу эцн.
220. Шякили Мащ ханым. Сюкцлдц.
221. Вархийанлы Мящяммяд. Эедяр олдум.
222. Кцнидир.
223. Аьларам.
224. Гярибин.
225. Салдын.
226. Олсун.
227. Надир иля Мящяммядин дейишмяси.
228. Шякили Мящяммяд. Тифлисин.
229. Кюйнякли Мащмуд Яфянди. Мцнажат.
230. Мцхлис. Олур.
231. Мцзниб. Эярайлы.
232. Мцртяза. Эярайлы.
233. Мярдан оьлу. Аманды.
234. Ширванлы Дяллак Мурад. Эюр нядир.
235. Ейлямя.
236. Мискин. Йар.
237. Гадасын алдыьым.
238. Мцштаги. Вар.
239. Хябяр вер.
240. Мцскцрлц Мустафа. Мцстязад.
241. Мягсуд. Олду.
242. Мялали. Дейир.
243. Мями. Гурбан.
244. Кюнцл.
245. Мянзур. Эярайлы.
246. Дцшмцшям.
247. Аьларам.
248. Эярайлы.
473
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
249. Мянзури. Мцряббе.
250. Мещмани. Тяжнис.
251. Мящжури. Севдиэим.
252. Шяггаги Мещди бяй. Олду.
253. Муса. Ялифба.
254. Мирза. Мяням.
255. Мина. Мцряббе.
256. Гырмызы.
257. Щаны.
258. Гарагуваглы Молла Насещ. Бу гызын.
259. Йамандыр.
260. Илисулу Молла Мящяммяд Назим. Язизим.
261. Щай мядяд.
262. Назир. Бяри.
263. Нясир. Сцздирир.
264. Шякили Новруз. Даьлар.
265. Имдад.
266. Нювряс. Эярайлы.
267. Эярайлы. Мян олдум.
268. Нури. Няфяс.
269. Няфяс.
270. Нийаз. Тяжнис.
271. Щалик. Эюзлярим.
272. Щямращ. Гал инди.
273. Зянжанлы Молла Мящяммяд Щидяжи. Гязял.
274. Гязял.
275. Хам сювда.
276. Валещ. Эярайлы.
277. Гыз вя эялин.
278. Вясфи. Эярайлы.
279. Вяли. Эярайлы.
280. Йящйа. Бу эежя.
281. Гызйетяр. Эярайлы.
АДСЫЗ ВЯ ТЯХЯЛЛЦССЦЗ ШЕРЛЯР.
282. Яфяндим.
474
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
283. Цстцня.
284. Бюрк.
285. Щяжв.
286. Петербург.
287. Эярайлы, тясниф.
288. Тябризин.
289. Эярайлы.
290. Эярайлы.
291. Севмишям.
292. Севдийим.
293. Аллащ.
294. Нязир гыл мяня.
295. Щялал ейля.
296. Йай ютдц.
297. Пул.
298. Эялин.
299. Майилям майил.
300. Бащалыг.
301. Эюрмязми.
302. Вар мяним.
303. Щяжв.
304. Йанар мян.
305. Бащалыг.
306. Сабащ.
307. Гыз сянин.
308. Эялим1
II жилд
1. Бир нечя сюз
2. Боз алаша2
3. Алаэюзлц. Бу Лейли, Лейли.
4. Жаванширли Молла Шякяр Атяши. Яризя.
1
Бу шеря сярлювщя верилмямишдир. Рядифя ясасян «Эялим» сярлювщя
йазмаьы лазым билдик.
2
Бу шерин мцяллифи верилмямишдир.
475
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
5. Ящмяд Паша. Едясян.
6. Ашыг Ящмяд Пашанын дейишмяси.
7. Исмайыл. Йол истярям.
8. Дейишмя. (Исмайыл иля Пяри ханымын дейишмяси).
9. Аслан. Олсун.
10. Оьлан. Гайыт инди.
11. Ашыглы Аслан. Эюряндя.
12. Елдар. Эюрдцм.
13. Шякили Дяли Бябир. Жыьалы мцхяммяс.
14. Пяри ханым. Олурам.
15. Хойлу Кор Тяьи. Иряванян вя Шярурян.
16. Хялифя Мящяммяд Тяьи. Пят гяпик.
17. Кябирли Молла Щейдяр. Мишяди.
18. Щейдяр. Яс инди.
19. Хан Чобани. Сара.
20.Билмяз.
21. Ханлар Ханы. Бала дейя мян.
22. Дейишмя. (Хуршид иля Чобанын дейишмяси).
23. Ашыг Дону. Мяндян-сяндян.
24. Шякили Рясул Дцлэяр. Кярамят.
25. Ермяни Давуд. Баьышла.
26. Шащбалутлу Молла Йусиф Ражи. Гящвя.
27. Рза. Башына дюндцйцм.
28. Даьыстанлы Ряжяб. Ня билсцн.
29. Тябризли Баба Рямзи. Султан Ябдцлмяжидя хитабян.
30. Дярбяндли Зярниэар. Дярбяндя эял.
31. Зющрябану. Де эялсцн.
32. Шащверди. Дейишмя.
33. Тябризли Щажы Мещди Шцкущи. Бах.
34. Шуридя. Аман ана
35. Ширванлы Ашыг Салещ. Вер бир хябяр.
36. Тяжнис.
37. Мцстязад.
38. Охгай.
39. Дярдими.
40. Зцлфцн.
41. Мцряббе.
476
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
42. Тяжнис.
43. Тярс ялифба. Кюнлцм сяни истяр
44. Мцряббе.
45. Мяням сяййади.
46. Гарабаьлы Мирзя Ящмяд Сабир. Симавар.
47. Жямаят.
48. Биря.
49. Забит. Бцлбцл.
50. Зярури. Эяляр кечяр.
51. Тащир Мирзя. Эярайлы.
52. Гырхбулаглы Хялифя Мящяммяд Ажиз. Эярайлы.
53.Эярайлы.
54.Эярайлы.
55.Эярайлы.
56.Эярайлы.
57.Эярайлы.
58.Эярайлы.
59.Гарабаьлы Мящяммяд бяй Ариф. Дярбяндли Аьа бяйя.
60.Дярбяндли Аьа бяй. Мящяммяд бяй Арифя жаваб.
61.Гарабаьлы Ашиг Абдулла. Тяжнис.
62.Ашыг Аббас. Сындырар.
63.Чадарлы Абдулла яфянди. Олду.
64.Эцл.
65.Жыьалы мцхяммяс.
66.Тяжниси-мцншябя.
67.Щяжви-мялищ.
68.Йар олдун.
69.Чай дястэащи.
70.Аббас. Эярайлы.
71.Гийаслы Молла Абдулла. Гара горху.
72.Сарыжалы Имран. Фяляк.
73.Гавурьалы Ибращим Гафил. Жыьалы мцхяммяс.
74.Эюрцнмяз.
75.Шякили Щцсейн Гямнак. Аьларам.
76.Дярбяндли Молла Ящмяд Фаиз. Симавяр.
77.Гящвя.
78.Ширванлы Молла Гасым. Мцямма.
477
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
79.Эюрдцм; Тяжнис.
80.Тикмядашлы Хястя Гасым. Тяжнис.
81.Тяжнис.
82.Сяням эял.
83.Тяжнис.
84.Гал инди.
85.Гары вя Шащсяням.1
86.Вяняндли Мир Ябдцррящим Гцдси. Вянянд.
87.Гязял.
88.Гязял.
89. Бычагчылы Гядир яфянди. Чешмяк.
90.Шащбалут.
91.Дирили Гурбани. Шащ.
92.Истярям.
93.Сямянд ат.
94.Ляблярин.
95. Дедим деди.
96. Нядяндир.
97.Эянжя щей.
98.Абад ейлядим.
99.Мяндян.
100. Ал олу.
101.Дандады.
102.Йаря йцз.
103.Эялмишям.
104.Эязя-эязя мян.
105.Дюнцбдц.
106.Ачылмыш.
107.Сагинин.
108.Шад ейлярляр.
109.Мяликбаллу Гурбан. Бу гызын.
110.Бади-сябадан.
111.Вахтыдыр.
112.Тяжнис.
113.Тяжнис.
1
Мцяллифи китабда эюстярилмямишдир.
478
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
114.Щейдяр оьлу Гурбан бяй. Эянжя ханларына.
115. Гулу. Эярайлы.
116. Гул Щажы. Мцштагям.
117. Щапутлу Молла Казым. Ялифба.
118. Варданлы Молла Кярим Кяшфи. Чайнамя.
119.Сухталар.
120. Варданлы Мцжрим Кярим. Тапшырыг.
121. Кюнлцм сяни истяр.
122. Галдым арада.
123. Тяжнис.
124. Йалварыш.
125. Йар эялди.
126. Олду.
127. Бу йерляр.
128. Кюнлцм сяни истяр.
129. Короьлу. Эялмишям; Эюрдцм
130. Лятиф. Цч эюзял.
131. Дейишмя. (Лятиф иля Пяризадын дейишмяси).
132. Молла Ясядулла Фаиг тяхяллцсля. Гарадонлу
Мящяммяд Яли бяй Мяжрущ.
133. Мющтярям. Щяжв.
134. Дящняли Сямяд яфянди Мящзун. Мцшклат.
135. Мящяммяд. Эярайлы.
136. Вархийанлы Мящяммяд. Жыьалы мцхяммяс.
137. Барышаг.
138. Дялляк Мурад. Олмаз.
139. Фярщад олмаз.
140. Мцшкцл. Гарьыш.
141. Балымлы Мями. Йадиэар.
142. Ящярли Мирзя Аьажан. Гитя.
143. Мир Мещди. Суал-жаваб.
144. Жаваб.
145. Яряшли Молла Нийаз Нийази. Пялтяк адамын дилиндян
гязял.
146. Шякили Лятиф Няггаш. Мичяк.
147. Шякили Ашыг Новруз. Тяжнис.
148. Щямращ. Кимди.
479
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
149.Пяри.
150.Дюнян дейилям.
151. Ябдал Валещ. Санбур.
152. Нядамят чякяр.
153. Тяжнис.
154. Кюнцл.
155. Тяжнис.
156. Дейишмя. (Валещ иля Яфяндинин дейишмяси).
АДСЫЗ ВЯ ТЯХЯЛЛЦССЦЗ ШЕРЛЯР.
157. Бяхтявяр.
158. Гарьыш.
159. Пис арвад.
160. Зярафятым вар.
161. Вардыр.
162. Симавяр эяряк.
163. Тцлкц.
164. Гардашым.
165. Гара пул.
166. Усталар.
167. Бу йерляр.
168. Мяжнун.
169. Иняк.
170. Тапмадым.
171. Кюнцл.
172. Вясфи-щал.
173. Газы.
174. Барама.
175. Узун дярйа.
176. Аьы.
177. Мирзя Адыэюзял бяйя.
178. Тясниф.
179. Сорьу-гайтарьу.
180. Суал.
181. Эюзяллик.
182. Артыгды.
480
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com
183. Гарс давасы.
481
Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com

Benzer belgeler

Cənnət Nağıyeva - AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu

Cənnət Nağıyeva - AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu БАКЫ – 2005 Азярбайжан МЕА Мящяммяд Фцзули адына Ялйазмалар Институту елми шурасынын 21 май 2004-жц ил тарихли 4 №-ли ижласынын гярары иля няшр олунур.

Detaylı

XVII əsr Azərbaycan lirikası - AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar

XVII əsr Azərbaycan lirikası - AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar АЗЯРБАЙЪАН МИЛЛИ ЕЛМЛЯР АКАДЕМИЙАСЫ МЯЩЯММЯД ФЦЗУЛИ адына ЯЛЙАЗМАЛАР ИНСТИТУТУ

Detaylı

Mərziyə Paşayeva Zahidə Hacıyeva

Mərziyə Paşayeva Zahidə Hacıyeva Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com Created by Neevia Personal Converter trial version

Detaylı

Əliabbas Müznib Seçilmiş əsərləri

Əliabbas Müznib Seçilmiş əsərləri АЗЯРБАЙЪАН МИЛЛИ ЕЛМЛЯР АКАДЕМИЙАСЫ МЯЩЯММЯД ФЦЗУЛИ адына ЯЛЙАЗМАЛАР ИНСТИТУТУ

Detaylı

Tahirə Nurəliyeva

Tahirə Nurəliyeva АЗЯРБАЙЖАН МИЛЛИ ЕЛМЛЯР АКАДЕМИЙАСЫ МЯЩЯММЯД ФЦЗУЛИ АДЫНА ЯЛЙАЗМАЛАР ИНСТИТУТУ

Detaylı

Əlimərdan bəy Topçubaşov Azərbaycan mətbuatı səhifələrində

Əlimərdan bəy Topçubaşov Azərbaycan mətbuatı səhifələrində Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com Created by Neevia Personal Converter trial version

Detaylı

Məmməd Səid Ordubadi Əbülqasim Əminzadə Əlabbas Müznib

Məmməd Səid Ordubadi Əbülqasim Əminzadə Əlabbas Müznib АЗЯРБАЙЖАН МИЛЛИ ЕЛМЛЯР АКАДЕМИЙАСЫ МЯЩЯММЯД ФЦЗУЛИ адына ЯЛЙАЗМАЛАР ИНСТИТУТУ

Detaylı

Şeyx Mahmud Şəbüstəri - AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu

Şeyx Mahmud Şəbüstəri - AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu Ясярин фарсжадан чаьдаш Азярбайжан дилиня филолоъи тяржцмяси илк дяфядир ки, ишыг цзц эюрцр. Китаб мцтяхяссисляр вя эениш охужу кцтляси цчцн нязярдя тутулмушдур.

Detaylı

İsmayıl bəy Nakam - AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu

İsmayıl bəy Nakam - AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu Мящяммядяли Тярбийят, Яляббас Мцзниб, Салман Мцмтаз, Щцмбят Ялизадя вя бир сыра башга шяхслярин ямяйи бюйцкдцр. XX йцзиллийин бу эюркямли шяхсиййятляри ичярисиндя Салман Мцмтаз (1884-1941) хцсусиля...

Detaylı

Йусиф Вязир Чямянзяминли (Мягаляляр вя фелйатонлар)

Йусиф Вязир Чямянзяминли (Мягаляляр вя фелйатонлар) басмаханасында щижри 1338 (=1920)-жи илдя няшр етдирдийи «Ел шаирляри» топлуларындан да истифадя етмишдир. Лакин бу китаблар мцяййян дюврлярдя йашамыш шаирлярин ясярляриндян ибарятдир. Салман Мцмта...

Detaylı

бисмиллащир – рящманиир рящим

бисмиллащир – рящманиир рящим Салман Мцмтазын тяртиб етдийи ясяр ися щямин эюстярилян чап мянбяляриля бярабяр, мцхтялиф ялйазмалардан, щям дя шифащи мянбялярдян топланмышдыр. Топлу бир нечя йцзиллийин шаирляринин ясярляриндян н...

Detaylı

Yusif Vəzir Çəmənzəminli - AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu

Yusif Vəzir Çəmənzəminli - AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu Created by Neevia Personal Converter trial version http://www.neevia.com Created by Neevia Personal Converter trial version

Detaylı

Bəxtiyarnamə

Bəxtiyarnamə Салман Мцмтазын тяртиб етдийи ясяр ися щямин эюстярилян чап мянбяляриля бярабяр, мцхтялиф ялйазмалардан, щям дя шифащи мянбялярдян топланмышдыр. Топлу бир нечя йцзиллийин шаирляринин ясярляриндян н...

Detaylı