Slayt 1 - 3.BAHAR PEDİATRİ GÜNLERİ

TÜRKİYE’DE ÇOCUK HEKİMİNİN YETKİ
VE SORUMLULUKLARI
DR.MAHMUT GÖKÇE
ADANA KADIN DOĞUM VE ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESĠ
MÖ 1700 - 1500
yıllarındaki tıp
uygulamalarına ilişkin
kurallar ve yasalarıda
içeren Hammurabi
Kanunları’nda 282
maddeden 10 tanesi
cerrahların alacakları
ücretler ve uygulamada
hata yaptıklarında
çarptırılacakları cezalara
ilişkindir
HAMMURABİ KANUNLARI
• Bir doktor, operatör bıçağı ile derin bir yarık
açarsa ve onu tedavi ederse ya da bıçağı ile
gözünün üstünde bir tümörü açarsa ve gözü
kurtarırsa on Ģikel alır
• Hasta eğer azat edilmiĢ bir adamsa; beĢ Ģikel
alır
• BaĢka birinin kölesi ise; sahibi doktora iki Ģikel
verir
HAMMURABİ KANUNLARI
• Bir doktor, operatör bıçağı ile derin bir yarık
açarsa ve hastayı öldürürse ya da bıçak ile bir
tümörü açıp gözü keser ise doktorun elleri kesilir
• Bir doktor, operatör bıçağı ile azat edilmiĢ bir
adamın kölesinde derin bir yarık açarsa ve onu
öldürürse; o köleyi baĢka bir köle ile ikame
etmelidir
• Bir doktor, operatör bıçağı ile bir tümörü açıp
kölenin gözünü keser ise kölenin değerinin
yarısını öder
HEKİMLİK MESLEĞİ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Tababet ve Ģuabatı sanatlarının tarzı icrasına dair kanun (1928)
Türk tabiplar birliği kanunu (1953)
Tıbbi deontoloji tüzüğü (1960)
Sağlık hizmetleri temel kanunu (1987)
Hasta hakları yönetmeliği (1998)
TTB hekimlik meslek etiği kuralları yönetmeliği(1999)
Uluslararası sözleĢmeler
Dünya tabipler birliği bildirgeleri
Sağlıkta dönüĢüm programı (Tam gün yasası,Tıbbi kötü uygulamaya
iliĢkin zorunlu mali sorumluluk sigortası)
• 657 sayılı devlet memurları kanunu,tüzük ve yönetmeliği
• Hususi hastaneler kanunu
• Türk ceza kanunu
HEKİM HAKLARI I
• Yeterli eğitim alma ve sürekli mesleki geliĢim hakkı
• Yeterli ücret alma ve yeterli gelir düzeyi talep etme hakkı
• Mesleğini serbestçe, baskı altında olmadan icra etme
hakkı
• Modern teknoloji ve bilimi kullanma hakkı
• Yönetimsel kararlara katılma hakkı
• Hastayı reddetme hakkı
• Konsültasyon isteme hakkı
• Sağlığını koruma ve mesleki risklerden korunma hakkı
HEKİM HAKLARI II
• ĠyileĢme garantisi vermeme hakkı
• Etik ilkelere bağlı olma hakkı
• Hastasına yeterli zaman ayırma hakkı
• Tanıklıktan kaçınma hakkı
• Tedavi yöntemini belirleme hakkı
• Bilgi alma-tavsiye ve tedavisine uyumu isteme hakkı
• Cezalandırma eylemlerinde bulunmama hakkı
• Kendi değerlerine ters düĢen durumlardan kaçınma
hakkı
HEKİMLİK ETİK KURALLARI I
• Hekimin öncelikli görevi: Hastalıkları önlemeye ve
bilimsel gerekleri yerine getirerek hastaları
iyileĢtirmeye çalıĢarak, insanın yaĢamını ve sağlığını
korumak ve bunu yaparken insan onurunu
gözetmektir.
• Hekimin yansızlığı
• Vicdani ve mesleki kanı
• Sır saklama yükümlülüğü
• Acil yardım
• MeĢru ve yasak yöntemler
HEKİMLİK ETİK KURALLARI II
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Hekimliğin kötü uygulaması(Malpraktis)
Aracılık etme ve aracıdan yararlanma yasağı
Endüstri ile iliĢkilerde çıkar sağlama yasağı
Yetkinlik dıĢı faliyet yasağı
MeslektaĢlar arası saygı
Mesleki dayanıĢma
DanıĢım (konsültasyon) ve ekip çalıĢması
Odaya bildirme yükümlülüğü
Hasta haklarına saygı
Hekim seçme özgürlüğü
HEKİMLİK ETİK KURALLARI III
• Hasta üzerindeki etkinin kullanımı
• Muayenesiz tedavi yasağı
• Tedaviyi üstlenmeme ve yarıda bırakma
• AydınlatılmıĢ onam
• Bilgilendirilmeme hakkı
• Terminal hastalara yardım
• Ücret
• Gereksiz harcama yaptırma yasağı
• Hastayla ilgili bilgilerin hastaya verilmesi ve kullanımı
• Rapor düzenleme
HEKİMLİK ETİK KURALLARI IV
• Uluslar arası sözleĢmelere uyma zorunluluğu
• ĠĢkenceye yardım yasağı
• Tutuklu ve hükümlülere verilecek tıbbi yardım
• Ölüm cezasına etkin katılım yasağı
• Olağanüstü durumlar ve savaĢ
• Cinsel iliĢki muayeneleri
• Ġnsan üzerinde araĢtırma ve denek onamı
TEMEL TANIMLAR I
• HUKUK: Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım
gücünü belirleyen kurallar (yasalar) bütünüdür
• ETĠK (ethicus - ethica) : Ahlakın temellerini inceleyen
felsefe dalı olarak tanımlanır.Bir kimsenin
davranıĢlarına temel olan ahlak, gelenek, töre,
alıĢkanlık kavramlarını içerir
• DEONTOLOJĠ (deonta-logos) : Bir mesleği belirleyen
ve onu icra edenlerin uymaları gereken kurallardır
• TIBBĠ DEONTOLOJĠ: Hekimin mesleki etkinlikleri
sırasında uymak zorunda olduğu yasal ve ahlaki
yükümlülüklerdir
TEMEL TANIMLAR II
• YÜKÜMLÜLÜK: Bir emir ya da yasağa uyma
zorunluluğunun kiĢiye yüklenmesi demektir.
• SORUMLULUK: Uyulması gerekli hukuk
(davranıĢ) kurallarına aykırı düĢmenin hesabını
verme durumudur
• KUSUR : Olması gereken davranıĢta gösterilen
irade eksikliğidir
• DĠKKATSĠZLĠK: Bir tıbbi giriĢim sırasında
yapılmaması gerekeni yapmaktır
• TEDBĠRSĠZLĠK: Önlenebilir bir tehlikeyi önlemede
yetersiz kalmak, geç kalmak, unutmaktır
TEMEL TANIMLAR III
• MESLEKTE ACEMĠLĠK-YETERSĠZLĠK: Meslek
ve sanatın esaslarını ve optimal klasik bilgilerini
bilmemek, temel beceriden yoksun olmaktır
• ÖZEN EKSĠKLĠĞĠ: Dikkatsizlik ve tedbirsizlik
dıĢında evrensel tıp değerlerini uygulamamaktır
• EMĠR VE YÖNETMELĠKLERE UYMAMAK:
Kanun, tüzük ve yönetmelikler ile yetkili idari ve
mülki amirin verdiği emirlere uymamaktır
HEKİM SORUMLULUĞU
• Eğitim hastanelerinde Asistan Hekim, uzmanlık
aldığı alanda kıdemli bile olsa ancak bir
pratisyen hekim kadar yetki ve sorumluluğa
sahiptir.
• Uzman “tam yetkili” kiĢidir. Kabul edilebilir
zorunlu bir neden olmadıkça yetkisini
devredemez.
• Konsültan uzmanın sorumluluğu, müdavi
hekimden daha az değildir
HEKİM SORUMLULUĞU
• Cezai sorumluluk
(adli yargı-ceza
davası)
• Hukuki sorumluluk (adli yargı-hukuk
davası)
• Ġdari sorumluluk
(kurum içi soruĢturma)
• Mesleki sorumluluk (Tabip Odası Onur
Kurulu-6023 sayılı TTB yasası)
KUSUR
• Hekim herhangi bir hata sonucu hastaya
zarar vermiĢse kusurlu sayılır
• Kusur sorumluluk getirir
• Kusur yoksa sorumluluk da yoktur
• Kusursuz suç olmaz
• BağıĢlanabilir kusur söz konusu değildir
• Zarar ile kusur sayılan eylem arasında
illiyet (nedensellik) bağı olmalıdır
KOMPLİKASYON
VERİLEN RİSK)
(İZİN
• Yapılan tıbbi müdahale, klasik tıp
bilgilerinde (uluslararası kitaplarda ve
yayınlarda ) komplikasyon olarak
adlandırılıyorsa ve bu müdahale, tıbbın
kabul ettiği normal risk ve sapmalar
çerçevesinde yapılmıĢsa, kötü sonuçlar
meydana gelse bile, hekime sorumluluk
yükletilmeyen olumsuzluklardır.
HEKİMLİĞİN KÖTÜ UYGULANMASI:
MALPRAKTİS
• Hekimin, kasıt veya kusur veya ihmal ile standart
uygulamayı yapmaması, bilgi ve beceri eksikliği
ile yanlıĢ veya eksik teĢhiste bulunması veya
yanlıĢ tedavi uygulaması veya hastaya tedavi
verilmemesi ile oluĢan ve zarar meydana getiren
fiil ve durumdur(Dünya Tabipler Birliği)
• Hekimin tıbbi giriĢim sırasında bilgisizlik,
deneyimsizlik yada ilgisizlik nedeniyle hastaya
zarar vermesi „„Hekimliğin kötü uygulanması ‟‟
(“tıbbi malpraktis”) dır (TTB Hekimlik Meslek
Etiği Kuralları 13. Maddesi)
MALPRAKTİS
• Komplikasyon
– Zamanında fark edilmez ise
– Fark edilmesine rağmen gerekli önlemler alınmaz
ise
– Fark edilip önlem alınmasına rağmen, bu
önlemler yerleĢmiĢ standart tıbbi giriĢim olarak
değerlendirilmez ise
• Hekim tarafından yapılan tedavi veya tıbbi
giriĢimler beklenen sonucu vermemiĢ olsa
bile, tıp bilimi kurallarına uygun olarak
yapılmıĢsa, kiĢiye kusur yüklenemez, tıbbi
malpraktisten söz edilemez
MALPRAKTİS
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Tıbbi bilgi yetersizliği (tıp eğitimi, STE)
Beceri sorunu (yetenek, deneyim )
Karar verebilme yeteneğinde eksiklik
Kendini yenilememe ve değerlendirmeme
Çevreyle iletiĢimde baĢarısızlık
Karakter (sorumluluk duygusu,vicdan)
Altyapı ve fiziki koĢulların yetersizliği
Nitelikli insan gücü yetiĢmemesi
Ekipman/araç-gereç hatası ve eksikliği
MALPRAKTİSTEN KORUNMA
• Düzgün kayıt tutmak ve saklamak
• AydınlatılmıĢ onam almak
• Tıpta benimsenmiĢ klasik bilgilere sahip olmak ve
buna uygun davranmak
• Diğer hekimler ile iĢbirliği içinde çalıĢmak
• Olası komplikasyon veya olumsuzluğun üstesinden
gelinemiyorsa konsültasyon veya ileri merkeze sevk
mekanizmasını kullanmak
• Hasta haklarına saygı göstermek
• ĠletiĢimde baĢarılı olmak
• Mevzuatı, yasaları asgari ölçüde bilmek
MALPRAKTİS DAVALARI
• ABD de 1991-2005 yılları arasında 25 uzmanlık alanında
40916 hekimin değerlendirilmesinde
• Malpraktis iddiası yıllık %7.4
• Tazminat ödenme oranı yıllık %1.6
• Ġddiaların %78 in de ödemeye neden yok
• Pediatri düĢük riskli uzmanlık alanı
• Ġstanbul Tabip Odası ve Adli Tıp Ġhtisas Kurulunun
kararların da dünya literatürüyle uyumlu olarak %20
civarında bir oranla malpraktis iddiaları sabit
bulunmuĢtur
MALPRAKTİS DAVALARI
• Ülkemizde 2000‟li yıllardan itibaren malpraktis
davalarında progresif bir artıĢ var
• Uluslararası literatürdeki bilgiler sıklıkla tıbbi
mesuliyet sigortası yapan Ģirketlere ait
• Ülkemizde Sağlık Bakanlığı verileri Yüksek
Sağlık ġurası kaynaklı
• Ceza davalarında artık Yüksek Sağlık ġurası
baĢvurulması zorunlu bilirkiĢilik kurumu değil
• Türkiye Sigorta ve Reasürans ġirketleri birliği
23.06.2011 tarihinde bazı verileri bildirdi
AYDINLATILMIŞ ONAM I
• Standartları olan bir prosedür
• Anayasa 17.madde ve TCK 26. madde nedeniyle
yasal olarak zorunluluk açıkça görülmektedir.
• Hastadan çok hekimi korur
• Hekimin sorumluluk alanını daraltır
• Ancak AO alındığında hekimin yasalar karĢısındaki
sorumlulukları mutlak koruma altına alınmıĢ demek
değildir.
• Tıbbi uygulama hatalarından korumaz
• Hastaneye giriĢte alınan matbu onam belgesi hukuki
olarak geçerli değil
• Acil olgularda da aydınlatılmıĢ onam
AYDINLATILMIŞ ONAM II
• Sağlıkla ilgili her türlü giriĢim, kiĢinin özgür ve aydınlatılmıĢ onamı ile
yapılır
• Baskı, tehdit, eksik aydınlatma ve kandırma yoluyla alındıysa
geçersizdir
• Hasta istediği zaman geri alabilir
• Yasal temsilci
– ReĢit değil
– Bilinci kapalı
– Karar veremeyeceği durumlar
• Adli merci
• „Üçüncü kiĢi lehine haklı savunma‟ ya da „Üçüncü kiĢi lehine zorda
kalma‟
• Acil durumlarda müdahale etmek hekimin takdirindedir (Hekimlik
meslek etiği kuralları madde 26)
• Toplum sağlığını tehdit ettiği için tedavisi yasalarla zorunlu kılınan
hastalıklarda onam alınmasa da gerekli tedavi yapılır
AYDINLATILMIŞ ONAM III
•
•
•
•
•
•
Hastanın sağlık durumu ve konulan tanı
Önerilen tedavi yönteminin türü
BaĢarı Ģansı ve süresi
Tedavi yönteminin hasta için taĢıdığı riskler
Verilen ilaçların kullanıĢı ve olası yan etkiler
Tedavinin kabul edilmemesi durumunda
hastalığın yaratacağı sonuçlar
• Olası tedavi seçenekleri ve riskleri
VEKALET SÖZLEŞMESİ
• Hasta ile hekim arasında doğal bir
sözleĢme vardır. Bu sözleĢme “vekalet
sözleĢmesi” olup burada hekim, tıp ilkeleri
ve kurallarına göre gereken tedaviyi
yapma sözü vermiĢ kabul edilir.
ŞİFA GARANTİSİ
• Hasta ile Tıp biliminin sınırları haricinde sözlü
veya yazılı anlaĢmalar yapılamaz, güvenceler
verilemez
• Hekim yöneldiği sonucun elde edilememesinden
değil, bu sonuca ulaĢmak için yaptığı uğraĢların
özenle görülmemesinden sorumludur
• Ġstisna „Eser sözleĢmesi‟
HASTA KAYITLARI VE SAKLANMASI
• Hukuksal bir yükümlülük
• Yataklı Tedavi Kurumları ĠĢletme Yönetmeliği,
Ayakta TeĢhis Ve Tedavi Yapılan Özel Sağlık
KuruluĢları Hakkında Yönetmelik: Bu kayıtlar,
sağlık kuruluĢunun arĢivinde 5 (beĢ) yıl süre ile
saklanır.
• Özel Hastaneler Yönetmeliği: Ġlgili diğer mevzuat
hükümleri saklı kalmak kaydıyla, özel hastanede
tutulan hasta dosyaları, en az 20 (yirmi) yıl süre
ile saklanır.
HEKİMLER NEDEN ŞİKAYET
EDİLİYORLAR?
• Önemsenmeme-kötü davranıĢ-iletiĢimsizlik
• Beklentilerin yüksek olması ya da yükseltilmesi
• Yapılabileceklerin ya da mevcut güçlüklerin iyi
tanımlanmaması
• Yönlendirilme
• Tazminat beklentisi
• Hak arama ve doğruyu öğrenme isteği
• Medyatik ve ilgi çeken davranıĢ
SAĞLIK HUKUKUNDA DÖNÜŞÜM
• Tıp hukukunda hızlı geliĢmeler
– Hasta hakları kavramı
– Hasta-Hekim iliĢkilerine hukukun ilgisi
• Tıpta Paternalizmin sonu (Hastanın sağlığı/ Hastanın
iradesi)
• Beklentilerine uygun olmayan her türlü sonucun
malpraktisten kaynaklandığı inancı
• Tıbbın bir endüstri haline gelmesi ve tazminat miktarının
artması
• Risk hukukunun ortaya çıkması ve Tıp ceza hukuku
• 2005 yılında kabul edilen 5237 sayılı Türk Ceza
Kanunu
SAĞLIK HUKUKU HASTA KADAR
HEKİMİ KORUR MU?
• Tam bir malpraktis yasası yok
• Sağlık hukuku ilgili mevzuat bütünsellikten uzak ve birbiri
ile çeliĢen hükümleri var
• Hukuki zorunluluklar tıp uygulamasının gerçekleri ile
örtüĢmüyor
• Hukuki metinler hazırlanırken hekim hakları ve etik
kurallar gözardı edilebiliyor
• Sorumluluk sigortalarının kapsamı yeterince tanımlı değil
• Meslek örgütünün etki ve yetkisi
• Hasta Ģikayetinde uzlaĢma komisyonu (Hasta-HekimSigorta Ģirketi temsilcisi)
HEKİMİN HUKUK KARŞISINDAKİ
KONUMU
•
•
•
•
Hekim Hakları
Özen yükümlülüğüne uygun davranıĢ
Ġzin verilen risk ve güven ilkesi
Aydınlatma yükümlülüğünün koruyucu etkisi