Hafif Arama ve Kurtarma

T.C Başbakanlık
Afet ve Acil Durum Eğitim Merkezi
AHMET DİNDAR
1
Hafif Arama-Kurtarma
ve
Bina Değerlendirmesi
Emniyet, Verimlilik ve Haberleşme
2
Amaç

Sınırlı kaynaklarla en kısa zamanda en
çok sayıda insanı kurtarmak.

Kurtarmacının kendi emniyetini
sağlamak.
3
Hedefler

Hafif Arama ve Kurtarma Planlamasını
anlamak.

Hafif Arama - Kurtarmanın rolünü
anlamak.

Hafif Arama ve Kurtarma çalışmalarına
katılacaklar için bina hasar
sınıflandırmasını öğrenmek.

Eğitim Almış Gönüllülerin ilk saatlerde
ve profesyonel müdahaleciler geldikten
sonra neler yapabileceğini öğrenmek.
4
Kurtarma Hakkında Ne Biliyoruz?
Enkaza
Sıkışmış
Enkaz
Boşluklarında
Mahsur Kalmış
Yapısal Olmayan
Elemanlar Altında
Kalmış
Yaralanmalar, Sıkışma Yok
KAZAZEDELERİN DURUMU
5%
Teknik
Kurtarma
15%
Profesyonel
Müdahaleciler
30%
Eğitim Almış
Gönüllüler
50%
Aileler, Komşular ve
O Anda Yardıma Koşanlar
AFET SONRASI MÜDAHALE
5
Çökmüş Yapılarda Kurtarmanın 6 Evresi
(I.N.S.A.R.A.G.)BM Uluslararası A-K Grubu)
1. Evre…Bilgi Toplama ve Araştırma
2. Evre…Tesisatların Kapatılması
3. Evre…Kaba Yüzey Taraması
4. Evre…Bütün Boşlukların Aranması
5. Evre…Giriş Yolu Açarak Kazazedeye Ulaşılması
6. Evre…Kimse Kalmadığından Emin Olana Kadar
Enkazın Aranması
6
Hafif Arama-Kurtarmanın Bileşenleri
ZAMAN
 Zaman:
• ALTIN GÜN
 İnsan:
• Eğitimli Kurtarmacılar
• Destek Ekipler / Gönüllüler
 Malzeme:
• Uygunluk
• Olayın Gerektirdikleri
7
Enkaz Altından Çıkarılanların
Zaman / Hayatta Kalma Oranları







İlk 30 Dakika
1. Gün
2. Gün
3. Gün
4. Gün
5. Gün
5. Günden Sonra
93%
81%
36%
33%
19%
7%
2%
8
Bir afet sırasında, yaralanmış veya enkaz altında
kalmış kazazedeler ilk 24 saat içinde kurtarılırsa
%80 yaşama şansına sahiptir.
9
İnsan Kaynakları
 İNSAN
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Sivil Savunmacılar
Askerler
Madenciler
İtfaiyeciler
Polisler
Eğitimli Gönüllüler
Tesisatçılar
Marangozlar
Elektrikçiler
İş Makineleri Operatörleri
Yabancı Dil Bilenler
Doktorlar, Hemşireler, Sağlık
Personeli
• Mühendisler ve Mimarlar
10
Teçhizat / Ekipman
1 Testereler
2 Jeneratör
3 Demir makası
4 Levye
5 Balyoz
6 Balta
7 Kürek
8 Kova
9 Kırıcı
10 Delici
11 Vinç
12 Kaynak Makinesi
13 Sprey Boya
14 Ağaç Kalaslar
15 Kazma
16 Bisikletler
17 Motorsikletker
18 Merdivenler
11
Emniyet Önlemleri
 “Eş”li Çalışma
 Kişisel Tehlikeler
•
•
•
Keskin nesneler
Toz
Düşen Yıkıntı Parçaları
 Yedek Ekipler
 Emniyet Malzemeleri
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kask
İş Gözlüğü
Toz Maskesi
İş Eldiveni
Lateks Eldiven
Çelik Burunlu Ayakkabı
El Feneri
Kılavuz İpi
Zorunlu Olmayanlar:
• Dizlik
• İşaretleme için Tebeşir,
Sprey Boya
12
Hafif ve Ağır Arama - Kurtarma
 Eğitim Almış Gönüller daha çok makine ve
teçhizat gerektirmeyen ve risk taşımayan
Hafif Arama ve Kurtarma işlerini yapar.
 Daha ileri bir teknolojiye sahip makine ve
teçhizat gerektiren Ağır Arama ve Kurtarma
işleri profesyonel ekiplere bırakılır.
 Profesyonel ekipler geldiğinde Eğitim Almış
Gönüllüler yaptıkları çalışmalar hakkında
profesyonel ekiplere bilgi verirler.
13
Çöken Binada
Hafif ve Ağır A-K Rolünü Anlamak
 Çökmüş bir binada öncelikle gözle arama yaparak
kurtarılacaklar varsa ve kazazede için riskleri en
aza indirerek çalışmak.
 Enkazın çevresinden dolaşarak arama yapmak,
kurtarılacaklar varsa alet ve makine
gerektirmeyen kurtarmayı yapmak.
 Ağır kurtarmayı gerektiren işleri profesyonel
kurtarma ekiplerine haber vermek.
14
Hafif Arama ve Kurtarma Planlaması

Emniyet Konuları

Bilgi İhtiyacı ve Değerlendirme

Bina Değerlendirmesi

Bina Hasar Sınıflandırması

Hafif Arama-Kurtarmada Önceliklerin Belirlenmesi
ve Kaynak Kullanımı
15
Gönüllü Çalışanların Emniyeti İçin
Bina Hasar Değerlendirmesini Öğrenmek

Eğitim Almış Gönüllüler öncelikle arama
veya kurtarma işlerinde RİSK
TAŞIMAYAN binalarda çalışmalıdır.
Binanın artçı bir depremde yıkılma
ihtimali varsa bu binada çalışılmamalıdır.

Tam olarak yıkılmamış bir bina, yıkılmış
bir binaya göre çok daha tehlikeli ve
risklidir.
16
Profesyonel Kurtarma Ekipleri Geldiğinde
Eğitim Almış Gönüllülerin Neler Yapabileceğini Anlamak

Kurtarma ekiplerine olayın oluş saatinden bu zamana
kadar neler yaptıklarını ve ekipleri yönlendirmede
kendi fikirlerini söylemek ancak ekiplerin nasıl veya
niye yaptıklarına karışmamak.

Kendisinin de kurtarma ekibinde yer alabileceğini
belirterek, bu konuda görev verilmişse verilen
görevleri eksiksiz yaparak fazlasını yapmamak.

Kurtarma ekipleri tarafından uygulanan kurallara
kendisinin de uyması gerektiğini bilmek.
17
Durumun Belirlenmesi
Mahallede Sürekli Durum Değerlendirmesi
 Olayın Tipi:
• Yoğunluğu / Ciddiyeti /
Süresi
• Tarih, Gün, Saat
• Mevsim / Hava Durumu
• Tehlikeler
• Binanın kullanım amacına
göre değerlendirilmesi /
Dolu mu? Kaç kişi vardı?
• Hasar Tespiti
18
Değerlendirmeler
Genel Tehlikeler
Tehlikeler:
1. Boyu aşanlar
2. Yer seviyesi
3. Yer altı
 Diğer hasarlı komşu binalar
 Elektrikle ilgili olanlar
 Yangın:
• Doğal Gaz
• LPG
• Soba
 Su
 Nükleer, Biyolojik ve Kimyasal Tehlikeler
 Tehlikeli maddeler (parlayıcı-patlayıcı)
19
Değerlendirmeler
Tehlikeli Maddelerin Kontrolü
AŞINDIRICI
SIVI
Sınırlayın
İzole Edin
Yok Edin
Ayırın
PATLAYICI
OKSİTLEYİCİ
• Yerini tespit et.
• Bilmiyorsan dokunma.
ZEHİRLİ
MADDE
• Profesyonellere haber ver.
20
Bina Değerlendirmesi
Yerleşim Türünün Tanımlanması
 Kullanım amacı, Ev, Okul,
İşyeri, Sanayii, Kreş,
Huzurevi, vb...
 Bina Dolu / Boş
 Kullanım Düzeni ve Zamanı
 Kişi Sayısı
Riski Belirler!
21
Bina Değerlendirmesi
Yapı Türünün Tanımlanması






Betonarme
Yığma
Ahşap
Kerpiç
Çelik
Geleneksel
(ör:bağdadi, hımış)
 Diğer
22
Emniyet için
Yapısal Hasar Sınıflandırması
Arama ve Kurtarma çalışmaları süresince,

Hafif Hasar –İçeri girip çıkmak için güvenlidir. İçeride ilk
yardım yapılabilir.

Orta Hasar- İçeri girmek ve uzun süre kalmak risklidir.
Mecbur kalınmadıkça, içeride ilk yardım yapılmamalıdır.
Sadece sağ kalanları arama ve dışarı çıkarmak için, sınırlı
sayıda insan içeri girmelidir. Bina kapısında ekibin
emniyetinden sorumlu bir haberci beklemelidir.

Ağır Hasar- Güvenli değildir. Enkaz halinde ya da
çökmemiş halde olabilir. Deprem Arama Kurtarma Ekibi
gerektirir. Kazaları Önlemek için emniyet şeridi ile
çevrilmelidir.
23
Yer Hareketi ve Binalar

Pek çok betonarme
binanın, ilk kuvvetli yer
hareketinin en üst
seviyeye ulaştığı anda
çöktüğü bilinmektedir.

Çökmelerin çoğu
sarsıntıyı takip eden
dakikada gerçekleşmez.

Uzun süreli sarsıntıların
etkileri tam olarak
bilinememektedir.
24
Hasar Değerlendirmesi
Yapı Mühendisliği
 Binalar tasarlanırken, içlerinde
bulunan eşya ve insanları, yer
sarsıntısı, rüzgar gibi çeşitli yükleri
taşıyabilmeleri için mühendislik
hizmeti görmüş olmalıdır.
 Bir binanın taşıyıcı elemanları
zorlanmış ya da zarar görmüşse, o
bina artık güvenli değildir.
 Bir bina hiç mühendislik hizmeti görmemiş, kötü bir
mühendislik çalışması ile yapılmış veya hasarlıysa, o
binanın ne kadar güvenli olduğu hakkında çok fazla
şey söylenemez.
25
Bina Elemanları
(Özellikle Betonarme)
Yapısal
Yapısal Olmayan
Düşey
Kolonlar
Perde Duvarlar
Dolgu Duvarlar
Bölme Duvarları
Pencereler
Yatay
Kirişler
Döşeme
Çatı
Temel
Asma Tavanlar
Bağlantılar
Kolon-Kiriş Bağlantıları
Kiriş-Kiriş Bağlantıları
Kolon veya Kirişlerin Yapısal
olmayan dolgu duvarlar ile
bağlantıları
26
Bina Elemanları
Perde
Duvar
………
Kolon
Undamabed rc
frame pix
………………………
Kiriş
Kiriş
Kolon
………………………………
27
Betonarme Binalarda
Kolonların Doğru İnşaası
Doğru inşa edilen bir Kolonda
düşey demir çubuklar (düşey
donatı) yeterli miktarda, 20cm’den
daha sık yerleştirilmiş olmalı,
Yatay demir çubuklar (yatay
donatı - etriye) kolon içlerine her
10cm de bir yerteştirilmiş olmalı,
Beton karışımı homojen yapıda
olmalı ve deniz kumu ya da büyük
taşlar kullanılmamalıdır.
Aynı özellikler Kirişler için de
geçerlidir.
28
Betonarme Binalarda
Etriyelerin Doğru İnşaası
 Etriyeler kolon içlerine
135derece açı ile bükülerek
bağlanmalıdır.
Uygun yapılan deprem
etriyeleri betonun
tutulmasına ve dağılıp
parçalanmasına engel
olacaktır.
29
Betonarme Binalarda
Yapısal Olmayan Elemanlar
Dolgu Duvarlar
 Delikli tuğladan yapılan dolgu duvarlar, binaların
taşıyıcı olmayan “yapısal-olmayan” elemanlarıdır.
 Dökülebilecekleri için, tehlikeli olabilirler ancak
binanın çökmesine doğrudan sebep olmazlar.
 Dolgu duvarların sabitlenmesi için önlemler
alınmalıdır.
30
Betonarme Binalarda
Çöken Bina
Ne Kadarlık Bir Alanı Kaplayabilir?



Zemin sıvılaşması gibi
durumlarda bina
olduğu gibi devrilebilir.
Böyle bir bina doğal
olarak boyu kadar bir
alanı kaplayabilir.
Ülkemizde betonarme
binaların birçoğu, kendi
boyunun yarısı kadar
bir yarıçapa moloz
dökebilir.
İnsanları bu alandan
uzak tutmak gerekir.
h
h
31
Bina Hasar Sınıflandırmasında
1.
İzlenecek Adımlar
Düşey ve yatay taşıyıcı yapısal elemanları incelenir.
•
Kolon Hasarı
•
Perde duvar hasarı
•
Kiriş hasarları
2.
Kolon / Kiriş bağlantıları kontrol edilir.
3.
Hasar kısmi mi, yoksa genel mi? Binanın 4 tarafı da MUTLAKA
incelenir!
4.
Dengesiz ve tehlike oluşturabilecek taşıyıcı olmayan yapısal
olmayan elemanlar belirlenir.
5.
Eğer bina ağır hasarlı ise; Dengeli mi? Dengesiz mi? Mühendis
görüşü alınır.
6.
Eldeki bilgilere göre, içeri girip girmeme kararı verebilmek
amacıyla ilk değerlendirme yapılır.
32
 Hasarlı binalardan koparak üzerinize düşebilecek taşıyıcı ve
taşıyıcı olmayan (yapısal olmayan) elemanlarına karşı dikkatli
olun. Bölgede yardım ya da izleme amacıyla bulunan kişileri de
hasarlı binaların altında durmamaları konusunda uyarın.
•
•
•
•
•
•
•
Balkonlar
Minareler
Bacalar
Çıkmalar
Merdivenler
Uydu antenleri
Soğutucular
33
Düşey Yapısal Elemanlar
Betonarme Kolon Hasarları
1. Bölünmeler,
Ayrılmalar
2. Çapraz (Diagonal)
Çatlaklar
3. Yatay (Esneme)
Çatlakları
1.
2.
3.
34
Düşey Yapısal Elemanlar
Kolonların Zemin Bağlantı Noktaları

Kolonların temel veya yer seviyesine yakın
bölgeleri kontrol edilmelidir.
35
Düşey Yapısal Elemanlar
Yatay, Eğilme/Esneme Çatlakları
 İnce yatay çatlaklar binanın hafif hasarlı
olduğunu gösterir.
Görünür bir beton
patlaması ve demir yok.
36
Düşey Yapısal Elemanlar
Yatay, Eğilme / Esneme Çatlakları

Ancak çatlaklar çok uzun ve kalın ise, yanısıra
betonda patlamalar ve kalıcı deformasyonlar
varsa eğilme/esneme çatlakları tehlikeli olabilir.
Kalıcı
Deformasyon
37
Düşey Yapısal Elemanlar
Betonarme Kolonlarda/Kabuk Dökülmeleri

Betonarme kolonlardaki kabuk
dökülmeleri bir hafif hasar işaretidir.
dikey demir
donatı
yatay demir
donatı
sıva - kaplama
dökülmesi
38
Betonarme Kolonlarda/Çekirdek Betonun
Patlaması

Betonarme bir kolonda
çekirdek betonunun
ezilmesi / patlaması ağır
bir hasardır.
39
Betonarme Kolonlar
Çapraz/Diagonal Çatlaklar

Yaklaşık 45 derecelik bir açıyla, bir “X” veya yarım
“X” şeklinde oluşmuş çatlaklar çok tehlikelidir:
Ağır Hasar anlamına gelir.
40
Malzemenin Kopması ve Yamulması

Yatay yerleştirilmiş malzemelerin kopması veya boyuna
yerleştirilmiş malzemenin yamulması veya inşaat demirinin
betondan sıyrılması hepsi ciddi hasarlardır.
yaklaşık 45 derece
açıyla çapraz çatlak
zorlanmış dikey
İnşaat demirleri
kopmuş yatay
inşaat demirleri
yamulmuş dikey
inşaat demirleri
patlamış çekirdek
beton
41
Malzemenin Kopması ve Yamulması

Yatay yerleştirilmiş malzemelerin kopması veya boyuna
yerleştirilmiş malzemenin yamulması veya inşaat demirinin
betondan sıyrılması hepsi ciddi hasarlardır.
42
Perde Duvarlar

Perde duvarlar, deprem sonucu
oluşması muhtemel
deformasyonlara dayanmak
üzere tasarlanmış yapısal
elemanlardır.

Bir perde duvar çok geniş bir
kolon gibi görünür. Duvara
vurulduğunda gelen tok ses,
duvarın boş olmadığını gösterir.

Betonarme binaların yanısıra,
perde duvarlara yığma ve kerpiç
gibi değişik bina tiplerinde de
rastlanabilir.
43
Perde Duvar Çatlakları
 Perde, yığma ve kerpiç duvarlardaki çapraz / diagonal
çatlaklar binanın ağır hasarlı olduğunu gösterir.
Ancak, dolgu duvarlarda bu ağır hasar anlamına
gelmeyebilir.
 1mm’den daha ince çatlaklar tehlikeli değildir ama
1mm’den daha kalınları tehlikeli olabilir.
44
Taşıyıcı Duvarların Ayrılması
 Taşıyıcı Duvarların Ayrılması ciddi hasar anlamına
gelebilir.
• Birbirine yaslanmış duvarlar
• Düşey yükü taşıma kabiliyetini yitirmiş duvarlar
45
Perde Duvar Çatlakları
 Hasarın kısmi mi, yoksa genel mi? olduğu kontrol edilir.
46
Yapısal Olmayan Düşey Elemanlar
Dolgu Duvar Çatlakları ve Delikler
 Dolgu duvarlardaki çatlak ya da dökülmeler hafif
hasar olarak kabul edilirler.
47
Yapısal Olmayan Düşey Elemanlar
Dolgu Duvar Çatlakları ve Delikler
 Mühendislerin bakış açısı ile, dolgu duvarlardaki
hasarlar binanın yıkılmasına neden olmaz.
Ancak binadan koparak düşen tuğlalar başlı
başına büyük birer tehlikedir. Dikkatli olunması
gerekir!
48
Düşey Yapısal Elemanlar
Kolon / Kiriş Bağlantıları
 Çatlamış veya ezilmiş kolon / kiriş bağlantıları
çok tehlikelidir.
49
Düşey Yapısal Elemanlar
Kolon / Kiriş Bağlantıları
50
Genel Hasar mı, Kısmi Hasar mı ?
s›va dökülmes›
 Büyük bir binada sadece 1-2 yerdeki bölgesel hasar, orta hasar
olarak kabul edilir.
 Çeşitli yerlerde veya binanın genelindeki çok sayıda noktada
bulunan hasar ise ağır hasar olarak kabul edilir ve tehlikelidir.51
Dengesiz mi, Dengeli mi ?
Find a stable
liquefaction
building,
Vertical
sinking.
52
Yumuşak İlk Kat - Dengesiz
 Büyük /
Geniş
Pencereler
 Geniş Açık
Zemin Kat
53
Diğer Hasar Türleri
Temel Kayması – Dengesiz
 Tek katlı
ahşap ve
tuğla karışımı
(karma)
yapıda
temelin
kayması,
yana hareket
etmesi.
54
Diğer Hasar Türleri
Devrilme
 Normalde perde
duvarların, yapısal
dayanıklılığa
oldukça fazla
katkısı vardır.
 Nadiren, temelin
yetersiz ve
dayanıksız
yapıldığı binalarda
perde duvarların
yardımına rağmen
devrilmeler
olabilir.
55
Diğer Hasar Türleri
Ara Katlarda Çökmeler
 Ender rastlanan, öngörülmesi çok güç bir çökme tipidir.
.
56
Diğer Hasar Türleri
Sıradışı Mimariler - Dengesiz
Stres yoğunlaşması
L Şeklinde Bina
Gerilme
Yer Hareketi
57
Diğer Hasar Türleri
Bitişik Yapıların Verdiği Hasarlar

Bitişikteki yapıların
neden olduğu hasar
veya aşırı ağırlık
yüklemesi sebebiyle
sağlam binalar hasarlı
hale gelebilir.

İçeriye girilmeden önce
binaların doğru ve
güvenli bir şekilde
desteklenmiş olması
gerekir. Ancak, bu
profesyonellerin işidir.
58
Emin Değilsen?
Bina desteklemede,
 Her durum bir karar
gerektirir.
 Emin değilsen, daha
emniyetli olanı seç.
 Uzman bir mühendise
danış.
Profesyoneller için!!
59
İlk Hasar Değerlendirmesi
Hafif Hasar Belirtileri





Yüzeysel.
Dekoratif / Kozmetik.
Küçük Çatlaklar.
Sıva Çatlakları.
Basit deyişle, yapısal
olmayan hasarlar.
60
İlk Hasar Değerlendirmesi
Orta Hasar Belirtileri
 Hasarların genel değil de
kısmi olması.
 İnce Eğilme / Esneme
Çatlakları.
 Sağlam kolonlar.
 Binanın zeminle kayması.
 Şüpheli Yapısal Denge ve
Dayanıklılık.
61
İlk Hasar Değerlendirmesi /Ağır Hasar Belirtileri
 Kolonlarda çapraz çatlaklar.
 Kopmuş yatay demirler.
 Düşey demirlerin yamulması.
 Demirlerin betondan
sıyrılması.
 Yapısal duvarlarda çapraz
çatlaklar.
 Kiriş / kolon birleşim
yerlerinde çapraz çatlaklar.
62
 Yan yatan / devrilmiş yapı.
Ağır Hasar Belirtileri
63
Hafif Arama ve Kurtarma ile Başla
Türkiye’de kuvvetli depremde,
hasarlı binaların yüzde kaçının
tamamen çökmesi
beklenmektedir?
%5 den az!
64