ekonomistin yorumu

EKONOMİSTİN YORUMU
TSKB’nin Baş Ekonomisti Sn. Gündüz Fındıkçıoğlu’nun kaleminden
8 Kasım 2010
Evet, Obama yönetiminin iki yılında ne oldu? Obama'yı kilitlediler. Dış politikada
durduruldu. Yerleşik İsrail lobilerine karşı hareketi akim kaldı. İçeride sağlık reformunu
tam yaptırmadılar ve kimseye yaranamadı. Bir yandan regülasyona isyan eden finans
oligarşisi, diğer taraftan savaş endüstrisi, ilaç sanayii, klasik enerji lobisi ve onların
altında fonlanan hareketler (Tea Party) libertarian çevreleri ele geçirirken, savunma
sektörü ve Araplarla çalışan petrol lobileri hala neo-con destekcisi. Klasik İsrail lobisi
Obama’nın ilk dönem müdahalelerine rağmen yerinde kaldı ama liberal İsrail
sempatizanları iki kanat halinde: görece özerk olanlar ve İsrail’in politikalarını her zaman
savunmak zorunda hissedenler. Obama ikisine de yaranamayacak. Seçimlerde çok etkili
olan ve cumhuriyetçi parti içinde neredeyse ayrı bir fraksiyona dönüşecek hale gelen aşırı
sağcı Çay Partisi hareketi yeni dönemin yeniliği.
Peki Fed ne yapıyordu? 4 kasım 2009-3 kasım 2010 arası son 12 ayda Fed bilançosu –
Bernanke’nin geçen yıl tam bu sıralarda söylediğinin tersine- küçülmedi. Küçülmedi ama
genişleme de olmadı: geçen yıl USD2.168 milyar olan bilanço bu yıl sadece USD2.303
milyar. 2007 temmuzunda kriz başladığı sırada USD877 milyar olan bilanço son
genişleme dalgasıyla USD2.900 milyara kadar çıkabilecek. Bir tarafıyla aynen faiz
indirimi etkisi yapması beklenen bir hareket ve faizde olduğu gibi en erken 3 çeyrek sonra
tam etkisi görülebilecek. Yani 2011 haziranında, krizin ilk anından tam 4 yıl sonra, hala
“çıkış stratejisi” gündemde olmayacak. Fed bilançosu krizde en azından 3.3 katına çıkmış
olacak. Bu son adım aynı zamanda örtük bir devalüasyon içeriyor, en azından bu niyet
olmalı. Aynı zamanda açıkça enflasyon yaratmaya yönelik ve itiraz eden tek bölgesel Fed
başkanı bu noktayı kayda geçirmek istemiş olabilir. Bu adım aynı zamanda Obama’nın
son şanslarından birisi. Muhtemelen kamu harcamaları-vergi konusunda cumhuriyetçiler
–hele ki 3-4 senatörlük ve 30-40 kongre üyeliği kazanan Çay Partisi varken- adım
attırmayacakları için belki de 2012 seçimi öncesi elindeki tek kuvvetli ekonomi politikası
kozu.
Taylor Kuralına göre olması gereken faiz ve gerçekleşen Fed faizi
Nicel genişleme faiz indirimine denk bir mekanizma gibi düşünülürse, yapılan aslında
Fed’in 2003 yazından 2007 yazına kadar yaptığına benzetilebilir(di). Grafikte dört yıl
boyunca Fed gecelik faizinin enflasyon hedeflemesinin işaret ettiği Taylor kuralının ne
kadar altında seyrettiği görülüyor [kuralın bir tahminine: regresyon uyumu FFR = 2.07 +
1.28 x Inflation - 1.95 x (Unem. - CBO natur), 1988 Q1-2009 Q1; enflasyon açığı ve işsizlik
açığına, CBO natur “doğal işsizlik oranı”, ayarlı]. Fed 2007-09 krizine gevşek para
1
politikasıyla zaten çanak tutmuştu. Yeni dönemde düşük faizle seyretmek ve verim
eğrisinin orta noktasını hedef almak ancak ileride enflasyon hedefinin eskisine göre
yüksek tutulacağını ima etmekle mümkün. IMF baş ekonomisti Olivier Blanchard’ın
2009 yılının ortasında söylediklerine paralel bir tavır.
Peki ne olabilir? 4 kasım tarihli Fed detayında sadece Fannie, Freddie, Ginnie’den gelen
ipoteğe dayalı menkul kıymetler (MBS) USD1.051 milyar, yani 1 trilyon dolardan fazla,
görünürken, Fed’e park edilen mevduat USD988 milyar. Başka türlü bakarsak alınan
hazine tahvilleri USD840 milyar ve zorunlu karşılıklar bir yana bu paranın neredeyse
aynen geri dönüp Fed’de park ettiğini söyleyebiliriz. USD600 milyarlık yeni dalga,
yeniden alımlarla USD900 milyara yaklaşacak, bu sefer piyasada kalacaksa sonucu ne
olacak? (1) ABD’de reel faizi negatife çekebilecek; aslında Fed bu çapta işleme girerek
nominal faizi de aşağıya çekebilir (2) zaten zor durumda ve uzun dönemde “insolvent”
olan sigortacılık-emeklilik fonu gibi uzun süreli yükümlülüğü olan yapılar hem uzun
süreli, hem yüksek getirili varlık yaratmak zorunda (3) yani gelişmekte olan piyasalara –
zaten fiyatlanan- para girişi sürecek (4) konutttan başlayan ve konutta bitecek olan krizin
uzamasının bir nedeni ABD’de konut piyasasının bir türlü tam toparlanamaması;
buradaki etki çok önemli olacak (5) nicel genişlemenin tümden enflasyona tercüme
olması düşük olasılık; ama olursa “çıkış” anını çok daha köşeli yapacak. Yani süre uzayıp,
parasal genişleme derinleştikçe 2012 ve sonrası “normal iş çevriminde” ciddi bir kırılma
yaratmaya aday hale geliyor
2