Bildiri PDF

Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi
Tekirdağ
334
FÝÐ - MISIR - BUÐDAY EKÝM NÖBETÝNDE FARKLI TOPRAK
ÝÞLEME YÖNTEMLERÝ ETKÝNLÝÐÝNÝN ARAÞTIRILMASI 1
Determining The Efficiencies of Different Tillage Systems
in Vetch - Corn - Wheat Rotation
Ahmet SARAL2 H. Güçlü YAVUZCAN3 Saime ÜNVER4 Osman
YILDIRIM5
Abdullah KADAYIFÇI6
Cemalettin Yaþar ÇÝFTÇÝ7
KAYA8
Muharrem
ÖZET
Orta Anadolu’da sulu tarýmda uygulanan ekim nöbetlerinde, toprak iþleme
için gerekli süreler çoðu zaman çok kýsa kalmaktadýr. Özellikle fið - silaj mýsýrý buðday ekim nöbeti gibi 2 yýlda 3 ürün almaya yönelik sistemlerde bölgenin iklim
koþullarý nedeniyle, bu süreler daha da önem kazanmaktadýr. Bu çalýþmada
uygulanan toprak iþleme ve tohum yataðý hazýrlama yöntemleri ile, soruna çözüm
getirilmeye çalýþýlmaktadýr. Dört yýl sürecek olan çalýþmanýn iki yýllýk 1.
periyodunda toprak iþleme ile ilgili iþletmecilik deðerlerinin saptanmasý yanýnda,
verim denemeleri de yürütülmüþtür. Çalýþmanýn son iki yýlýnda verim denemelerine
devam edilecektir. Bu denemelerden elde edilecek sonuçlarýn etkisi saklý tutularak,
buðday ve fið anýzýnda topraðýn bir geçiþte rototillerle iþlenmesi, yeterli
görülmektedir. Mýsýr anýzýnda ise, önce pullukla sürüm yapýlarak, mýsýr saplarý
derine gömülmelidir. Bundan sonra tohum yataðý, klasik yöntemle ya da rototillerle
hazýrlanabilir.
ABSTRACT
In Middle Anatolia, the periods necessary for tillage in the applied crop
rotation for irrigated farming are mostly very short. Particularly, in systems yielding
to 3 crops within each 2 years such as vetch-silage corn-wheat rotation, owing to
climatological plight these periods become more significant. By means of the tillage
and seedbed preparation systems applied in this study a solution on this issue was
sought. In the first two year period of the study lasts four years values concerning
tillage and related management respects were assessed as well as yield tests were
conducted. In the last two years yield tests will keep on. Concealing the further
effects of these results, cultivation of the wheat or vetch stubble soil with one pass
rotary tiller was found sufficient. As to corn stubble, deep ploughing should be
fulfilled for turning over the stubble. Afterwards, seedbed can be prepared either with
conventional system or rotary tiller.
____________________________________________________________________
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi
Tekirdağ
335
(1) : Ankara Üniversitesi Araþtýrma Fonu tarafýndan desteklenmektedir.
(2), (3) : Prof. Dr. (Proje yöneticisi), Dr., A.Ü. Ziraat Fak. Tarým Mak. Böl., Ankara.
(4), (7), (8) : Doç.Dr., Prof. Dr., Araþ. Gör., A.Ü. Ziraat Fak. Tarla Bit. Böl., Ankara.
(5), (6) : Prof. Dr., Dr., A.Ü. Ziraat Fak. Tarýmsal Yap. ve Sulama Böl., Ankara.
1. GÝRÝÞ
Orta Anadolu’da sulanan alanlarýn giderek artmasý, buðday tarýmýnda
nadaslý sistem yerine, ekim nöbetini gündeme getirmektedir. Bu durumda, toprak
iþleme ve tohum yataðý hazýrlýðý için ayrýlabilecek süre çok kýsalmaktadýr.
Doðal olarak, toprak iþlemenin yapýlacaðý zaman aralýðýný, ekim nöbetine
alýnan bitkilerin çeþidi ile bölgenin iklim koþullarý da etkilemektedir. Bu sýkýþýk
koþullar altýnda, tarýmsal üretimin temel ve önemli faaliyetlerinden birisi olan toprak
iþleme uygulamasýnda, uygun yöntemin belirlenmesi sorun olarak ortaya
çýkmaktadýr. Toprak iþleme sistemi belirlenirken, en önemli faktörler olarak,
ekonomik etkinlik ve topraðýn fiziksel özelliklerinde meydana gelen deðiþiklikler
dikkate alýnmalýdýr 1.
Geleneksel toprak iþlemenin temel amaçlarý, üst toprak tabakasýnda uygun
toprak strüktürünü yaratmak, alt toprak katmanýnda kesintisiz bir geçiþ oluþturmak,
yabancý otlarla mekanik olarak savaþmak, bitki artýklarý ve besin maddelerini
topraða karýþtýrmaktýr. Günümüzde bu amaçlara ek olarak, ekonomik ve ekolojik
faktörlerin de devreye girmesiyle, toprak verimliliðini korumak, ürün verimi ve
kaliteyi garanti altýna almak, masraflarý azaltmak ve toprak sýkýþmasýnýn önüne
geçmek gibi görüþler hakim olmuþtur 2.
Son yýllarda, geleneksel toprak iþlemeye alternetif olarak, azaltýlmýþ
(minimum) toprak iþleme sistemlerinin kullanýmý giderek yaygýnlaþma eðilimi
göstermektedir. Geleneksel sürüme göre daha az intensif olan tüm sistemleri
kapsayan bu yöntemlerde, tohum yataðý hazýrlýðý bir geçiþte tamamlanmaktadýr.
Minimum toprak iþleme sistemlerinin geliþmesine yönelik olarak, yoðun tarla trafiðini
azaltacak, güç kaybýný en aza indirecek ve traktör motor gücünden daha fazla
yararlanacak makinalarýn tasarýmýna hýz verilmiþtir. Kuyruk milinden hareket alan
rototiller ve freze gibi makinalar üzerinde önemli araþtýrmalar yürütülmüþ ve
kullaným alanlarý geniþletilmiþtir 3,4,5,6.
Azaltýlmýþ toprak iþleme ve direk ekim (no-till)’in sürekli olarak
kullanýlmasý, kök geliþimini sýnýrlayan taban taþýnýn artmasýna neden olabilmekte
ve topraðýn mekanik direncini en yüksek düzeye getirebilmektedir 1. Azaltýlmýþ
toprak iþleme sistemlerinde, derin sürümün genellikle olmayýþýndan kaynaklanan bu
tür problemlerden dolayý, bu uygulamalarýn derin toprak iþleme ve kontrollü trafik
ile bütünleþtirilmesi gerekmektedir 7.
Minimum toprak iþlemenin ürün verimine etkisi, diðer yönlerden elde edilecek
kazançlarý gölgede býrakacak kadar olumsuz olmamalýdýr. Bu konuda yapýlan
çalýþmalar arasýnda önemli farklýlýklarýn olduðu göze çarpmaktadýr. Bazý
çalýþmalarda, toprak iþleme yönteminin ürün verimine etkisi önemli olarak bulunmuþ
ve kulaklý pullukla yapýlan çalýþmalarda en yüksek verimler elde edilmiþtir 8. Buna
karþýn, azaltýlmýþ toprak iþleme yönteminin bazý çalýþmalarda ürün verimini önemli
ölçüde etkilemediði 9,10,11, bir kýsým çalýþmada ise ürün verimini artýrdýðý
saptanmýþtýr 12,13.
Tohum yataðýnýn hazýrlanmasý için tüketilen toplam yakýt ve gerekli zaman
yönünden konu ele alýndýðýnda, azaltýlmýþ toprak iþleme yöntemleri daha baþarýlý
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi
Tekirdağ
336
sonuçlar vermiþtir. Bu konuda yapýlan çalýþmalarda elde edilen sonuçlar arasýndaki
farklar ekonomik yönden önemli bulunmuþtur 10,11,14.
Orta Anadolu koþullarýnda yapýlan bu çalýþmada, fið-mýsýr-buðday ekim
nöbeti uygulamasýnda kullanýlabilecek toprak iþleme sistemleri iþletmecilik yönüne
aðýrlýk verilerek araþtýrýlmýþtýr. Ýþ baþarýsý ve yakýt tüketimine iliþkin deðerlerin
uygulamaya uyumlu çýkabilmesi için, olabildiðince büyük parsellerde çalýþýlmýþtýr.
Çalýþmada, sistemlerin topraða etkisi derinlemesine araþtýrýlmazken, bitkisel verimin
deðiþimi saptanmaya çalýþýlmaktadýr. Mekanizasyonla ilgili veriler 1996-1997
yýllarýnda toplanmýþtýr. Verim denemeleri ise 2000 yýlý yazýnda sona erecektir.
2. MATERYAL ve YÖNTEM
2.1. Materyal
Bu çalýþma, denizden yüksekliði 1050 m civarýnda olan A.Ü. Ziraat Fakültesi
Araþtýrma ve Uygulama Çiftliði’nde yürütülmüþtür. Denemelerin yapýldýðý alan
500x150 m boyutunda olup, parsel boylarý 100 m olarak seçilmiþtir. Deneme
alanýnýn üç farklý yerinden, 120 cm derinliðe kadar, her 30 cm toprak katmanýndan
alýnan toprak örneklerinin literatürde 15 verilen ilkelere göre yapýlan analizlerinde
topraklarýn bünye sýnýfý kil olarak belirlenmiþtir. Deneme parsellerinde eðim % 0...1
arasýnda deðiþmektedir.
Topraðýn iþlenmesinde kullanýlan traktör, alet ve makinalarýn bazý önemli
özellikleri Çizelge 2.1 ve 2.2’de verilmiþtir. Sonuçlarýn karþýlaþtýrýlabilmesi için,
tüm denemelerde anma motor gücü 70 BG olan, yeni, Fiat 70-56 traktörü
kullanýlmýþtýr.
Çizelge 2.1. Araþtýrmada kullanýlan traktörün teknik özellikleri.
Motor gücü (DIN - kW)
Nominal motor devir sayýsý (d/d)
Kuyruk mili transmisyon oraný (motor / kuyruk mili)
Lastik ölçüleri (in.)
Ön
Arka
Vites sayýsý
Araþtýrmada kullanýlan viteslerdeki toplam transmisyon
oranlarý ve 1970 (d/d) motor devrindeki teorik hýzlar (m/s)
51.52 (70 BG)
2500
3.65
7.50 - 16 (6 kat)
16,9 / 14 - 30 (6 kat)
8 ileri / 3 geri
145,875 / 0,97
99,595 / 1,42
27,664 / 1,83
2750
yavaþ 2
yavaþ 3
yavaþ 4
Traktörün toplam (ek aðýrlýklý) kütlesi (kg)
Çizelge 2.2. Araþtýrmada kullanýlan makinalarýn teknik özellikleri.
Teknik özellik
Teorik iþ geniþliði (cm)
Ýþ derinliði (max - cm)
Pulluk
96
25
Yatay
rototiller
180
20
Düsey
rototiller
200
16
Diskli
týrmýk
240
16
Kombine
týrmýk
300
-
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi
Çalýþma hýzý (m/s)
Toplam kütlesi (kg)
1,39
440
1,00
770
Tekirdağ
1,00
510
1,94
480
337
1,94
660
Yakýt tüketiminin ölçülmesinde, hacimsel ölçme yapan ve 0,1 l ölçme
hassasiyetine sahip parsel yakýt ölçeri kullanýlmýþtýr. Traktörün motor devir sayýsý,
kuyruk mili devir sayýsýndan giderek hesaplandýðýndan, çalýþmalar sýrasýnda
mekanik kesicili elektriksel bir devir ölçerle kuyruk mili devir sayýsý ölçülmüþtür.
Yakýt tüketimi, kuyruk mili devir sayýsý, çalýþma hýzý ve dönüþ zamanlarýnýn
hesaplanmasýnda kullanýlan süreler bir el kronometresi ile belirlenmiþtir.
Ýþ derinliðinin ölçülmesinde, tahtadan özel olarak hazýrlanmýþ derinlik ölçme
kumpasý kullanýlmýþtýr. Tohum yataðý hazýrlanmýþ parsellerden alýnan toprak
örneklerindeki tane büyüklüklerinin saptanmasýnda kare delikli tel eleklerden
yararlanýlmýþtýr.
Tohumluk olarak kýþlýk Macar fiði, Arifiye mýsýr çeþidi ve Bezostaja-1
ekmeklik buðday çeþidi kullanýlmýþtýr. Tohumlarýn ekilmesi, uygulama çiftliðinin
makinalarý ile gerçekleþtirilmiþtir. Ekimden sonraki tüm sulama ve bakým
konularýnda çiftliðin uygulamalarýyla uyum saðlanmýþtýr.
2.2. Yöntem
Bu çalýþmada ekim nöbeti, fið - silaj mýsýrý - buðday olarak uygulanmýþtýr.
Çalýþmada özellikle iþletmecilik deðerlerinin saptanmasý amaçlandýðýndan, parsel
boyutlarý olabildiðince uygulamaya yakýn seçilmeye çalýþýlmýþtýr. Uygulanan
toprak iþleme sistemlerinin topraðýn agregat büyüklüðüne ve ürün verimine etkisi de
araþtýrýlmaktadýr. Ýþletmecilik ve topraðýn agregat yapýsý ile ilgili deðerler,
sýrasýyla fið, mýsýr ve buðday ekimi için toprak iþleme aþamalarýnda birer kez
alýnmýþtýr. Bitkisel verim denemeleri ise, ayný sýra ile iki kez yinelenecektir.
2.2.1. Deneme Planý
Tohum yataðý hazýrlama, Çizelge 2.3’de belirtildiði gibi, üç ayrý yöntemle
yapýlmaya çalýþýlmýþtýr. Klasik uygulamanýn yer aldýðý 1. yöntemde pulluk + diskli
týrmýk + kombine týrmýk kullanýlmýþtýr. Yatay ve düþey rototillerlerin yer aldýðý
2. ve 3. yöntemde ise, buðday ve fið anýzýnda sadece rototiller ve mýsýr anýzýnda
pulluk + rototiller kullanýlmýþtýr.
Çizelge 2.3. Tohum yataðý hazýrlama yöntemleri.
Yapýlan iþlem
Buðday anýzýnda fið ve
fið anýzýnda mýsýr ekimi
için
tohum
yataðý
hazýrlýðý
Mýsýr anýzýnda buðday
ekimi için tohum yataðý
hazýrlýðý
Yönt.
No
1
2-a
3-a
1
2-b
3-b
Pulluk
+
+
+
+
Kullanýlan alet ve makinalar
Diskli Kombine Yatay
Düþey
týrmý
týrmýk rototiller rototiller
k
+
+
+
+
+
+
+
+
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi
Tekirdağ
338
Deneme alaný 100 x 50 m boyutunda 12 parsele ayrýlmýþ ve dört
tekrarlamalý olarak “Tesadüf Bloklarý Deneme Desenine” göre daðýtým
yapýlmýþtýr. Ýþletmecilik deðerleri saptanýrken, her parsel tekrar ikiye bölünerek
100 x 25 m’lik alanlarda çalýþýlmýþtýr. Ölçmeler her alan için üç defa tekrar
edilerek, bir parsel için 6 tekrar saðlanmýþ ve bunlarýn ortalamasý alýnmýþtýr.
2.2.2. Ýþ Baþarýlarýnýn ve Yakýt Tüketiminin Belirlenmesi
Çalýþmada olanaklar elverdiðince, traktör ile iþ makinalarý arasýnda uyum
saðlanmýþtýr. Çalýþma hýzlarý seçilirken, iþ makinalarýnýn optimum hýz koþullarý
yanýnda, traktör motor devir sayýsýnýn, standart kuyruk mili devir sayýsýný (540
d/d) saðlayacak düzeyde olmasýna özen gösterilmiþtir. Ayrýca çalýþmalarda % 5...15
arasýnda patinaj oluþacaðý ve bunun da hýza etkisi göz önüne alýnmýþtýr.
Teorik hýz (v), arka tekerlek devir sayýsý ve etkili lastik yarýçapýndan
giderek hesaplanmýþtýr. Arka tekerlek devir sayýsýný belirlemede, ölçümü yapýlan
kuyruk mili devir sayýsý ve transmisyon oranlarýndan yararlanýlmýþtýr.
Hesaplamalarda aþaðýdaki baðýntýlar kullanýlmýþtýr:
nt = (nk . ik) / iv
(2.1)
v = (2. . R. nt) / 60
(2.2)
Gerçek çalýþma hýzlarý (vf), tarlada 50 m ara ile dikilen iki jalon arasýndaki
uzaklýðýn katedilmesi için geçen süreden hesaplanmýþtýr. Teorik ve gerçek hýz
deðerleri bilindiðine göre patinaj (% P),
% P = (v - vf) / v. 100
(2.3)
eþitliði ile bulunmuþtur. Yukarýdaki baðýntýlarda;
nt : Traktör arka tekerleði devir sayýsý (d/d),
nk : Ölçülen kuyruk mili devir sayýsý (d/d),
ik : Kuyruk mili transmisyon oraný,
iv : Çalýþýlan vitesteki toplam transmisyon oraný,
v : Teorik çalýþma hýzý (m/s),
R : Etkili lastik yarýçapý (m),
P : Patinaj,
vf : Gerçek çalýþma hýzý (m/s)’dir.
Toprak iþleme aletlerinin efektif iþ geniþlikleri (b) saptanýrken, iþlenmemiþ
kýsýmdan ölçümler yapýlmýþ ve en az üç geçiþin ortalamasý alýnmýþtýr. Ýþ derinliði
ölçümleri de çok sayýda yapýlarak bunlarýn ortalamasý alýnmýþtýr.
Teorik iþ baþarýsý (St), gerçek hýz ve iþ geniþliðinden giderek; efektif iþ
baþarýsý (Se) ise, 2,5 da alanýn iþlenmesi için geçen süreden yararlanýlarak
hesaplanmýþtýr. Ýþ baþarýlarý bilindiðine göre tarla etkinliði (k),
k = S e / St
(2.4)
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi
Tekirdağ
339
baðýntýsý ile hesaplanmýþtýr.
Bir parselin iþlenmesi sýrasýnda tüketilen yakýt, yakýt sayacýnýn baþlama ve
bitiþ deðerleri arasýndaki farktan doðrudan bulunmuþtur. Bu deðer iþlenen alana
bölünerek birim alan için tüketilen yakýt (yt : l / da) bulunmuþtur.
Toprak parçacýk büyüklüklerinin daðýlýmýný saptamak amacýyla, tohum
yataðý hazýrlanmýþ parsellerden 0...12 cm derinlikte kürekle alýnan toprak örnekleri
elenerek sýnýflandýrma yapýlmýþtýr. Sýnýflar  5 mm, 5...10 mm, 10...22 mm ve 
22 mm olarak uygulanmýþtýr.
Elde edilen sonuçlar deðerlendirilirken, bazý konularda, TARÝST istatistik
paket programýndan yararlanýlarak varyans analizi ve LSD (Asgari Önemli Fark)
testi uygulanmýþtýr.
3. BULGULAR ve TARTIÞMA
Fið - silaj mýsýrý - buðday ekim nöbeti uygulanan bu çalýþmada 1996-1997
yýllarýnda yapýlan toprak iþleme çalýþmalarýnýn dökümü Çizelge 3.1’de verilmiþtir.
Çizelgeden de anlaþýlacaðý gibi, fið ve mýsýr ekimi için yapýlan toprak iþleme
çalýþmalarýnda, rototillerlerle toprak bir geçiþte iþlenerek tohum yataðý
hazýrlanmýþtýr. Mýsýr anýzýnda, buðday ekimi için yapýlan toprak iþlemede ise,
önce pullukla sürüm yapýlmýþ, arkasýndan rototillerle tohum yataðý hazýrlanmýþtýr.
Çizelge 3.1. Toprak iþleme çalýþmalarýnýn genel durumu.
Yönt.
no
Parsel
no
1
1.1-1.4
2-a
3-a
2.1-2.4
3.1-3.4
1
1.1-1.4
2-a
3-a
2.1-2.4
3.1-3.4
1
1.1-1.4
2-b
2.1-2.4
3-b
3.1-3.4
Yapýlan iþlem
Pullukla sürüm
Diskli týrmýk ile ikileme
Kombine týrmýk ile tohum yataðý haz.
Yatay rototillerle toprak iþleme
Düþey rototillerle toprak iþleme
Pullukla sürüm
Diskli týrmýk ile ikileme
Kombine týrmýk ile tohum yataðý haz.
Yatay rototillerle toprak iþleme
Düþey rototillerle toprak iþleme
Pullukla sürüm
Diskli týrmýk ile ikileme
Kombine týrmýk ile tohum yataðý haz.
Pullukla sürüm
Yatay rototiller ile tohum yataðý haz.
Pullukla sürüm
Düþey rototillerle tohum yataðý haz.
Ýþlem
tarihi
13.09.96
19.09.96
18.10.96
17.10.96
09.10.96
10.06.97
16.06.97
18.06.97
19.06.97
18.06.97
17.06.97
09.10.97
16.10.97
16.10.97
08.10.97
10.10.97
13.10.97
15.10.97
Ekim
tarihi
Ekilen
ürün
18.10.96
Fið
19.06.97
Mýsýr
03.11.97
Buðday
3.1. Ýþ Baþarýlarý ve Yakýt Tüketimi
Çalýþmanýn yapýldýðý her parselde bulunan, iki adet 100 x 25 m
geniþliðindeki alanlarda, iþ derinliði, efektif iþ geniþliði, gerçek hýz, teorik hýz, iþ
baþarýlarý, patinaj, tarla etkinliði, efektif çalýþma zamaný ve yakýt tüketimi gibi
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi
Tekirdağ
340
temel özelllikler ölçülmüþ, ya da ölçülen deðerlerden hesaplanmýþtýr. Makinalarýn
ölçülen ortalama iþ geniþlikleri ve iþ derinlikleri Çizelge 3.2’de verilmiþtir.
Çizelge 3.2. Kullanýlan alet ve makinalarýn efektif iþ geniþlikleri ve iþ derinlikleri.
Alet ve makina
Pulluk
Efektif iþ geniþliði (m)
Ýþ derinliði (cm)
1,036
21,21
Diskli
týrmýk
2,150
14,81
Kombine
týrmýk
3,050
-
Yatay
rototiller
1,912
11,70
Düþey
rototiller
1,865
11,97
Toprak iþleme çalýþmalarýnýn yapýldýðý dönemlerdeki iklim ve toprak
koþullarý birbirinden farklý olduðundan, sonuçlar önce dönemlere göre incelenecek,
sonra topluca deðerlendirilecektir.
Çalýþma alanýnda daha önce buðday tarýmýnýn yapýlmýþ olmasý,
denemelere ekim nöbetindeki sýraya göre baþlamayý saðlamýþtýr. Biçerdöverle
yapýlan buðday hasadýnda özel bir özen gösterilmediðinden, tarla beklenenden daha
elveriþsiz koþullarda ele alýnmýþtýr. Bu durum, özellikle rototiller çalýþmalarýnda
sorun yaratmýþtýr. Ancak, ülkemizde önemli ölçüde var olan bu sorun özel
önlemlerle giderilmeden denemeler yürütülmüþtür. Bundan sonraki ürünlerin hasadý
da çiftliðin çalýþma koþullarýnda yapýlmýþtýr.
Fið ekimi için buðday anýzýnda yapýlan çalýþmalarda, deneme desenine göre
elde olunan sonuçlarýn ortalama deðerleri Çizelge 3.3’de verilmiþtir.
Çizelge 3.3. Fið ekimi için buðday anýzýnda yapýlan toprak iþleme çalýþmalarý
sonuçlarý.
Y.
Yapýlan
no
iþlem
Teorik
Gerçek
Pulluk
1,584
1,342
1
Hýzlar (m/s)
Patinaj
(%)
Ýþ
baþarýlarý
(da/h)
Teorik
Efektif
15,3
2-a
Disk. t.
Kom. t.
Y. rot.
2,030
2,011
1,044
1,795
1,747
1,039
11,6
13,2
1,1
3-a
D. rot
1,046
1,019
2,6
5,003
13,896
19,191
Tarla
Efektif
Yakýt
etkin.
tük.
(l / da)
1,724
3,921
0,786
çalýþma
zamaný
(h/da)
0,256
11,767
14,534
5,407
0,848
0,759
0,759
0,085
0,069
0,185
0,599
0,440
1,729
5,336
0,781
0,188
1,788
7,154
6,837
Fiðin yeþil ot hasadý tamamlandýktan sonra, en kýsa sürede mýsýr ekimi için
hazýrlýk çalýþmalarýna baþlanmýþtýr. Ancak, bölgeye düþen yaðýþlar nedeniyle,
toprak iþleme çalýþmalarý uzamýþ ve ekim gecikmiþtir. Mýsýr ekimi için fið
anýzýnda yapýlan çalýþamalardan elde edilen ortalama deðerler Çizelge 3.4’de
verilmiþtir.
Çizelge 3.4. Mýsýr ekimi için fið anýzýnda yapýlan toprak iþleme çalýþmalarý
sonuçlarý.
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi
Y.
Yapýlan
no
iþlem
Teorik
Gerçek
Pulluk
1,566
1,375
1
Hýzlar (m/s)
2-a
Disk. t.
Kom. t.
Y. rot.
2,044
2,060
1,023
1,815
1,775
0,998
3-a
D. rot
0,985
0,958
Patinaj
(%)
Ýþ
baþarýlarý
(da/h)
Teorik
Efektif
12,20
11,18
13,85
5,107
14,050
19,484
2,44
6,871
2,73
6,435
Tekirdağ
341
Tarla
Efektif
Yakýt
etkin.
tük.
(l / da)
1,511
4.119
0,807
çalýþma
zamaný
(h/da)
0,243
9,116
13,075
5,336
0,649
0,672
0,781
0,110
0,077
0,186
0,511
0,409
1,970
5,038
0,783
0,199
1,953
Mýsýr hasadý tamamlandýktan sonra yapýlan ön denemelerde, sadece
rototillerle yapýlan toprak iþlemenin, normal ekim makinasý için yeterli olmadýðý
görüldüðünden, tüm parseller önce pullukla sürülmüþtür. Tohum yataðý hazýrlýðý ise
1.1...1.4 numaralý parsellerde klasik yöntemle, 2.1...2.4 numaralý parsellerde yatay
rototillerle ve 3.1...3.4 numaralý parsellerde düþey rototillerle yapýlmýþtýr. Buðday
ekimi için mýsýr anýzýnda yapýlan çalýþmalarýn sonuçlarý Çizelge 3.5’de
görülmektedir. Bundan önce yapýlan iki grup toprak iþlemede klasik yöntemdeki
ikileme ve tohum yataðý hazýrlýðý çalýþmalarý sonuçlarý birbirine yakýn
çýktýðýndan, bunlar için yeniden iþletmecilik deðerleri alýnmamýþtýr. Gerekli
olduðunda, bu iki çalýþmanýn ortalama deðerleri kullanýlmýþtýr.
Çizelge 3.5. Buðday ekimi için mýsýr anýzýnda yapýlan toprak iþleme çalýþmalarý
sonuçlarý.
Y.
Yapýlan
no
iþlem
Teorik
Gerçek
1
2-b
Pulluk
Pulluk
Y. rot.
Pulluk
D. rot
1,509
1,514
1,036
1,523
1,035
1,074
1,077
0,964
1,098
0,970
3-b
Hýzlar (m/s)
Patinaj
(%)
28,78
28,91
6,95
27,91
6,26
Ýþ
baþarýlarý
(da/h)
Teorik
Efektif
Tarla
Efektif
Yakýt
etkin.
tük.
(l / da)
4,007
4,015
6,631
4,095
6,511
0,694
0,706
0,768
0,695
0,855
çalýþma
zamaný
(h/da)
0,358
0,353
0,197
0,352
0,180
2,782
2,832
5,091
2,844
5,569
2,811
2,800
1,740
2,810
1,382
3.2. Sonuçlarýn Tartýþýlmasý
Üç ayrý dönemde yapýlan
toprak iþleme çalýþmalarý birlikte
deðerlendirilirken, yöntemler dönemler içinde kendi aralarýnda ve dönemler arasýnda
karþýlaþtýrýlarak sonuçlar tartýþýlmýþtýr.
Yapýlan tüm çalýþmalardan elde edilen sonuçlara göre, bir dekar alanýn
iþlenmesi için gerekli efektif çalýþma süreleri ve yakýt tüketimi ortalama deðerleri
Çizelge 3.6 ve Þekil 3.1’de görülmektedir.
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi
Tekirdağ
342
Çizelge 3.6 ve Þekil 3.1’den de görüleceði gibi, buðday ve fið anýzýnda
yapýlan toprak iþleme çalýþmalarýnda birim alanýn iþlenmesi için geçen süre ve yakýt
tüketimi klasik yöntemde rototillere göre daha yüksektir. Ýstatistiksel olarak yapýlan
deðerlendirmede, rototillerler arasýndaki fark (fið anýzýndaki durum ihmal edilerek)
önemli bulunmazken, klasik yöntemin bunlardan farký önemli bulunmuþtur (p0.01).
Mýsýr anýzýnda yapýlan çalýþmalarda topraðýn iþlenmesi için gerekli süreler
incelendiðinde, 2-b yönteminde (pulluk + yatay rototiller) en büyük deðer elde
edilmiþtir. Ancak istatistiksel olarak yapýlan incelemede yöntemler arasýnda fark
bulunmamýþtýr (p0.05). Yakýt tüketimi deðeri de 2-b yönteminde en yüksek
bulunmuþ, bunu 3-b (pulluk + düþey rototiller) ve 1 (klasik) yöntemleri izlemiþtir.
Varyans analizi sonuçlarýna göre, toprak iþleme sisteminin yakýt tüketimi üzerine
etkisi önemli bulunmuþ (p0.01) ve yapýlan LSD testi sonuçlarýna göre de her üç
sistem arasýndaki farkýn istatistiksel olarak önemli olduðu belirlenmiþtir.
Çizelge 3.6. Bir dekar alanýn iþlenmesi için gerekli çalýþma süreleri ve yakýt
tüketimlerine iliþkin yapýlan LSD testi sonuçlarý.
Yönt.
no
1
2-a
3-a
2-b
3-b
LSD0.5
Efektif çalýþma zamaný (h/ha)*
Buðday
Fið
Mýsýr
anýzý
anýzý
anýzý
0,410 a
0,430 a
0,529 a
0,185 b
0,186 c
0,188 b
0,199 b
0,550 a
0,532 a
0,029
0,010
0,022
Buðday
anýzý
2,767 a
1,729 b
1,788 b
0,286
Yakýt tüketimi (l / da)*
Fið
Mýsýr
anýzý
anýzý
2,439 a
3,794 c
1,970 b
1,953 b
4,540 a
4,192 b
0,150
0,153
Efektif çalýþma
zamaný (h/da)
* Sütunlardaki deðiþik harfler, istatistiksel olarak farklý ortalamalarý belirtmektedir.
0.6
0.5
0.4
0.3
Buðday anýzý
0.2
Fið anýzý
0.1
Mýsýr anýzý
0
1
2-a
3-a
Sistemler
(a)
2-b
3-b
Yakýt tüketimi
(l / da)
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi
5
4.5
4
3.5
3
2.5
2
1.5
1
0.5
0
Tekirdağ
343
Buðday anýzý
Fið anýzý
Mýsýr anýzý
1
2-a
3-a
2-b
3-b
Sistemler
(b)
Þekil 3.1. Bir dekar alanýn iþlenmesi için gerekli efektif çalýþma süreleri (a) ve yakýt
tüketimleri (b).
Birim alanýn iþlenmesi için gerekli süreye ve yakýt tüketimine anýz tipinin
etkisi de araþtýrýlmýþtýr. Bu konuda, buðday ve fið anýzý deðerleri birbirine yakýn
bulunmuþtur. Buna karþýn, mýsýr anýzýnda elde edilen deðerler bunlardan daha
büyüktür ve aradaki fark önemlidir (p0.01).
Tohum yataðý hazýrlanmýþ parsellerden alýnan toprak örneklerinin elenmesi
sonucu elde olunan parça büyüklükleri daðýlýmýnýn ortalama deðerleri ve yapýlan
istatistiki deðerlendirme sonuçlarý Çizelge 3.7’de verilmiþtir.
Çizelge 3.7. Toprak parça büyüklüklerinin daðýlýmý.
Anýz tipi
Buðday
Fið
Mýsýr
Yöntem
no
1
2-a
3-a
1
2-a
3-a
1
2-b
3-b
 5 mm
67,22 b
71,20 a
73,17 a
62,15 c
69,27 b
73,40 a
44,26 b
51,63 a
51,77 a
Parça büyüklükleri daðýlýmý (%)*
5...10 mm
10...22 mm  22 mm
14,37 a
12,34 a
6,07 a
14,38 a
10,19 a
4,23 a
13,66 a
9,93 a
3,24 a
14,01 a
12,48 a
11,36 a
13,12 a
11,96 a
5,65 b
12,36 a
9,29 a
4,95 b
11,95 a
14,06 a
29,73 a
13,89 a
13,14 a
21,34 b
12,23 a
13,81 a
22,19 b
LSD0.5
2,91
3,56
5,79
* Bir anýz tipinde, sütunlardaki deðiþik harfler istatistiksel olarak farklý ortalamalarý
belirtmektedir.
Çizelge 3.7’nin incelenmesinden anlaþýlacaðý gibi, 5 mm’nin altýndaki toprak
oranlarý yönünden, klasik yöntem (1) tüm anýzlarda yapýlan çalýþmalarda en düþük
orana sahiptir ve aradaki fark istatistiksel olarak önemlidir (p0.01). 5...22 mm
arasýndaki toprak parçacýk büyüklüðü daðýlýmý, yöntemler yönünden farklý
deðildir. 22 mm’den büyük parçacýklar yönünden buðday anýzýnda, uygulanan
yöntemler arasýnda fark oluþmamýþtýr. Ancak fið ve mýsýr anýzýnda yapýlan
varyans analizinde toprak iþleme yönteminin bu sýnýftaki parçacýk büyüklüðüne
etkisi önemli bulunmuþ (p0.01) ve yapýlan LSD testi sonucunda da klasik yöntemin
diðer iki yöntemden istatistiksel olarak farklý olduðu belirlenmiþtir.
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi
Tekirdağ
344
Bu araþtýrmanýn verim yönünden alýnacak deðerlerinin etkisi saklý tutularak,
aþaðýdaki sonuçlara ulaþýlabilir:
1. Ülkemizde önemli derecede eksikliði duyulan verilerin saðlanmasý
yönünden; iþ baþarýlarý, yakýt tüketimi ve çizelgelerde verilen diðer konulardaki
ortalama deðerlerin belli oranda yararlý olacaðý umulmaktadýr.
2. Ýþ baþarýlarý ve yakýt tüketimi yönünden, rototillerle topraðýn bir geçiþte
iþlenmesi uygundur. Bu yönden rototiller tipinin önemi yoktur. Ancak, rototiller ile
topraðýn doðrudan iþlenmesinde, iþ derinliði beklenen 16 cm civarýna çýkamamýþ,
10...12 cm civarýnda kalmýþtýr.
3. Rototillerle doðrudan toprak iþleme çalýþmalarýnda anýz tipinin ve toprak
sýkýþmasýnýn etkisi çok fazladýr. Çoðu zaman doðrudan tohum yataðý hazýrlama
baþarýya ulaþamayabilir. Ayrýca, yüzeyde kalan anýz ekim sýrasýnda sorun
yaratabilmektadir.
4. Rototillerle yapýlan çalýþmalarda, traktörün çeki gücü yanýnda kuyruk mili
gücünden de yararlanýldýðýndan, patinaj deðerleri çok düþük olarak bulunmuþtur.
Traktör ve lastiklerinin ömrü yönünden, bu durum önemli yararlar saðlamaktadýr.
5. Toprak parçacýk büyüklüðü yönünden, klasik yöntemle yapýlan
çalýþmalarda, 5 mm’nin altýndaki oran daha düþük olarak ve 22 mm’nin üstündeki
oran da daha yüksek olarak bulunmuþtur. Halbuki kural olarak bunun tersi
istenmektedir 15.
6. Bu araþtýrmanýn konusu olan fið - silaj mýsýrý - buðday ekim nöbetinde,
fið ve buðday anýzlarýnda yapýlacak toprak iþleme çalýþmalarýnda, topraðýn bir
geçiþte rototillerle iþlenmesi önerilmektedir. Mýsýr anýzýnda yapýlacak çalýþmada,
önce pullukla sürüm yapýlarak, mýsýr saplarý derine gömülmelidir. Tohum yataðý
klasik yöntemle ya da rototillerle hazýrlanabilir.
4. KAYNAKLAR
1. Bauder, J.W., Randall, G.W. and Schuler, R.T. 1985. Effects of Tillage With
Controlled Wheel Traffic on Properties and Root Growth of Corn. Journal of
Soil and Water Conservation (49): 382-385.
2. Aykas, E. ve Önal, Ý. 1996. Deðiþik Tip Tohum Yataðý Hazýrlama
Makinalarýnýn Ýþletme Karakteristikleri ve Buðday Verimine Etkileri. 6.
Uluslararasý Tarýmsal Mekanizasyon ve Enerji Kongresi Bildiriler: 445-454.
Ankara.
3. Anonymous 1992. Conservation Tillage Systems and Management. Midwest Plan
Service. Iowa State University. Ames.
4. Özgüven, F. 1993. Kuyruk Milinden Hareketli, Dönerek Çalýþan Bazý Toprak
Ýþleme Makinalarýnýn Topraða Yaptýðý Bazý Fiziksel Etkiler Ýle Ýþ
Yetikliði Açýsýndan Kýyaslanmasý Üzerine Bir Araþtýrma. 5. Uluslararasý
Tarýmsal Mekanizasyon ve Enerji Kongresi Bildiriler: 102-109. Kuþadasý.
5. Öztürk, G. ve Çilingir, Ý. 1993. Döner Tip Toprak Ýþleme Aletlerinin Topraða
Etkileri ve Güç Tüketim Özellikleri. 5. Uluslararasý Tarýmsal Mekanizasyon
ve Enerji Kongresi Bildiriler: 111-118. Kuþadasý.
6. Tebrügge, F., Griebel, J. und Henke, W. 1985. Bodenbearbeitung und
Bestelltechnik heute energy-, arbeits-, kostensparend und bodenschonend.
Landtechnik, 2/85: 73-76. VDI Verlag.
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi
Tekirdağ
345
7. Reeves, D.W., Rogers, H.H., Droppers, J.A., Prior, S.A. and Powell, J.B. 1992.
Wheel-Traffic Effects on Corn as Influenced by Tillage System. Soil and
Tillage Research (23): 177-192.
8. Singh, K.K., Colvin, T.S., Erbach, D.C. and Mughal, A.Q. 1992. Tilth Index: An
Approach to Quantifying Soil Tilth. Transactions of the ASAE, 35 (6):
1777-1785.
9. Karakaya, N.E. ve Yýldýz, Y. 1990. Çukurova Bölgesinde Pamuktan Sonra
Buðday Tarýmýnda Uygulanan Toprak Ýþleme ve Ekim Yöntemlerinin Ürün
Verimi, Zaman Tüketimi ve Ekonomik Açýdan Karþýlaþtýrýlmasý. 4.
Uluslarararasý Tarýmsal Mekanizasyon ve Enerji Kongresi Bildiriler:
104-113. Adana.
10. Yalçýn, H., Demir, V., Yürdem, H. ve Sungur, N. 1997. Buðday Tarýmýnda
Azaltýlmýþ Toprak Ýþleme Yöntemlerinin Karþýlaþtýrýlmasý Üzerine Bir
Araþtýrma. Tarýmsal Mekanizayon 17. Ulusal Kongresi Bildiriler: 415-423.
Tokat.
11. Maclntyne, D., Rackham, D.A. and Sharp, M. 1985. Efficient Soil Working With
Particular Referance to Work at SIAE. SIAE, England.
12. Bernhard, C. 1987. Geraete zur Kombinierten Grundbearbeitung
Saatbettbereitung und Aussaat. Agrartechnik, 3: 109.
13. Gökçebay, B. 1988. Birleþtirilmiþ Tohum Yataðý Hazýrlýðý ve Ekim
Yöntemlerinin Toprak Fiziksel Özellikleri ve Verim Üzerine Etkileri. A.Ü.
Ziraat Fakültesi Yayýnlarý No: 1033. Ankara.
14. Zeren, Y., Iþýk, A. ve Özgüven, F. 1993. GAP Bölgesinde Ýkinci Ürün Tane
Mýsýr
Yetiþtirmede
Farklý
Toprak
Ýþleme
Yöntemlerinin
Karþýlaþtýrýlmasý. 5. Uluslararasý Tarýmsal Mekanizasyon ve Enerji
Kongresi Bildiriler: 43-54. Kuþadasý.
15.Adam, K.M. and Erbach, D.C. 1992. Secondary Tillage Tool Effect on Soil
Agregation. Transactions of the ASAE, 35 (6): 1771-1776.