görev analizi - EEMB DERSLER

25.11.2012
GÖREV ANALİZİ
GÖREV ANALİZİ

Görev analizi nedir ?


Firare Ezgi YILDIRIM 2009639024
Hüseyin YALAKİ 2009639034
Görev analizi: İnsanların yaptıkları işleri analiz etmekte
kullandıkları yöntemdir.
Görev analizinde, bir kullanıcının, bir görevi yerine
getirmek için gereksinimleri ve bilişsel süreçleri
incelenmektedir.



Görev Analizi Örnek
Evi Temizlemek için

1.
2.
3.
4.
5.
Elektrik süpürgesini çıkart
Gerekli parçaları makineye tak
Odaları temizle
Çöp torbasını dolu ise boşalt
Süpürgeyi kapat ve parçaları yerine koy
Görev Analizine Yaklaşımlar

Bilmemiz Gerekenler: oda, elektrik süpürgesi vb…

Görev Analizine Yaklaşımlar

Görev Parçalama:


Kullanıcının bir görevle ilgili nesneler ve eylemler hakkında
bilmesi gerekenleri söyler ve bilginin nasıl organize
edileceğine bakar.
Bu ünite boyunca görev analizini 3 farklı şekilde
ele alacağız:

Görev Parçalama

Bilgi Tabanlı Analiz

Varlık Nesne Tabanlı Analiz
Görev Parçalama

Görevleri alt görevlere ayırarak onları yeniden
yapılandırır, sınıflandırır.

Hiyerarşik görev analizi görev parçalamanın tipik
bir örneğidir.
Bilgi Tabanlı Analiz:


Görevi sıralı alt görevlere parçalar.
İnsanlar neler yaparlar ?
Bu işleri yapabilmek için nelere ihtiyaç duyarlar ?
Neleri bilmeleri gereklidir ?
Varlık-Nesne Tabanlı Analiz:

Nesneler,işlemler, aktörler arasındaki ilişkileri gösterir.
1
25.11.2012
Metinsel bir HTA örneği : Nasıl ev temizleriz ?
Hiyerarşik Görev Analizi(HTA)

HTA görevleri alt görevlere ayrıştıran, alt
görevlerin hani sırada ve ne zaman
uygulanacağını belirleyen, görevleri ve alt
görevleri birbiriyle ilişkili olan görev analiz
yöntemidir.
0. Evi temizlemek için
1. Elektrikli süpürgeyi çıkar
2. Gerekli parçaları getir
3. Odayı temizle
3.1. Koridoru temizle
3.2. Salonu temizle
3.3. Yatak odasını temizle
4. Toz torbasını boşalt
5. Elektrikli süpürgeyi ve parçalarını kaldır
Plan 0 : 1-2-3-5 adımlarını uygula, Eğer toz torbası doluysa boşalt-4
Plan 3 : 3.1-3.2-3.3 adımlarını odaların ihtiyaçlarına göre uygula
Planlar

Planlar kendilerine karşılık gelen görevler
tarafından sınıflandırılırlar (etiketlenirler).
HTA’da hiyerarşi oluşumu
1.
2.
3.
Görevlerin listesini al
Görevleri üst seviye görevlerle grupla
En alt seviyedeki görevleri olabildiğince
parçala.

Plan 0 : 1-2-3-5 adımlarını uygula, Eğer toz torbası doluysa
boşalt-4

Plan 3 : 3.1-3.2-3.3 adımlarını odaların ihtiyaçlarına göre uygula
Görevlerin parçalanmasında cevaplamamız
gereken sorular nelerdir? (bkz.bölüm 15.6)
HTA’da hiyerarşi oluşumu
Şematik HTA

Parçalama yaparken ne zaman duracağımızı nasıl bileceğiz?

Duruş Kuralları

HTA metin tabanlı olabileceği gibi şekil tabanlı
da olabilir. Bundan önce metinsel yapısını
gördüğümüz HTA’yı birazdan şematik olarak
inceleyeceğiz.

Şematik HTA, içerik olarak metin tabanlı HTA ile
aynı olmasına rağmen görsel olarak daha
kullanışlıdır.
PxC kuralı



Bir görevi icra ederken hata yapma olasılığı(P) ile
Hatanın maliyet (C) ile çarpımı belli bir değerin
altındaysa
Motor Kuralı

Artık görevler motor hareketlerine dönüşmüşse(Mouse
hareketleri, klavye gibi)
2
25.11.2012
Şematik HTA: çay yapımı
Şematik HTA

1 ana görev – çay yapmak- ve 6 alt görevden
oluşmaktadır.

Sadece 1. alt görev –boil water- alt görevlere
parçalanmış durumdadır.
HTA’in Geliştirilmesi
HTA’nın Geliştirilmesi


Peki verilen bir HTA metni ya da şekli nasıl
geliştirebiliriz?
HTA’nın Geliştirilmesi İçin Bazı Yöntemler





Eş faaliyetler-----örnek; ‘gazı aç’ nerede
Yeniden yapılandırma--örnek; görev oluştur «demliği hazırla «
Denge--örnek;«çay kaynat» «demliği hazırla« dan basit mi?
Genelleme--örnek;bir bardak doldur, diğerleri?
Az önceki örneklerde verdiğimiz metin ya da
şema bizim için yeterli midir ?
Geliştirilmiş HTA Örneği

Az önceki HTA şemamızı-çay yapma-geliştirelim
3
25.11.2012
Plan Türleri

Belirli sıralı: hep aynı sıra ile yapılan 1.1-1.2-1.3

İsteğe bağlı görev: kabı boşalt

Olay için bekle: demliğin kaynamasını bekle

Döngüsel: bos bardak kalmayıncaya kadar 5.1 5.2

Zaman paylaşımı: 1 ve 2 yi aynı zamanda gerçekleştir

Elastik: 3.1, 3.2 veya 3.3 herhangi bir sırada yap

Karışık: çoğu plan yukarıdakilerin karışımıdır
Bekleme

Bekleme



Planın bir parçası mıdır ?
Görev midir?
Görev


Plan


Bekleme
Bekleme



Planın bir parçası mıdır ?
Görev midir?





Aktif olarak bekleniyorsa


Plan



Görev

Beklemenin sonu bir olaysa
Örn: alarm çaldığında, e-mail cevabı geldiğinde.
Beklemenin sonu bir olaysa
Örn: alarm çaldığında, e-mail cevabı geldiğinde.
Bilgi Tabanlı Analiz:


Aktif olarak bekleniyorsa


Bilgi Tabanlı Analiz: görevde yer alan tüm nesne ve
eylemleri listeler. Daha sonra bunların taksonomilerini
çıkarır.
Amaç: Bir görev için gerekli bilgiyi anlamaktır.
Eğitim materyallerinden ve kullanıcı kılavuzlarından
yararlanmamızı sağlar.
Görevler arasındaki ortak bilgiden yararlanılır.
Odak noktası:
Nesneler – görevde kullanılan
Eylemler – gerçekleşen
Taksonomi
soyutlama düzeyini temsil eder
Organizasyon(gruplama) amacına bağlıdır.
Bilgi Tabanlı Analize Örnek: araç kontrolü
Görev Tanım Hiyerarşisi
Araç Kontrolü
direksiyon direksiyon simidi, göstergeler
motor/hız :
direk: ateşleme, hızlandırıcı, ayak freni
dişli: debriyaj, vites kolu
ışıklar :
dış: farlar, sinyal lambaları
iç: iç aydınlatma lambası
yıkama/silme :
silecekler: ön silecekler, arka silecekler
yıkama: ön yıkama, arka yıkama
ısıtma :
sıcaklık kontrolü, klima,
fan, arka cam ısıtması
park :
radyo:
el freni, kapı kilidi
Taksonomilerde 3 tip dallanma mevcuttur
XOR –
normal taksonomi
nesne sadece bir dalda olabilir
nesne her ikisinde de olmalı
çoklu sınıflandırma
OR –
en zayıf durum
bir yada daha fazla yerde veya hiçbirinde
yıkama/silme AND
function XOR
silme ön silecekler, arka silecekler
yıkama ön yıkayıcılar,arka yıkayıcılar
pozisyon XOR
ön ön silecekler,ön yıkayıcılar
arka arka silecekler,arka yıkayıcılar
AND –
4
25.11.2012
Genişletilmiş TDH
Mutfak gereçleri AND
/____şekil XOR
/ |____bombeli karıştırma kasesi, tencere,
/ |
çorba kasesi, bardak
/ |____düz tabak, doğrama tahtası, tava
/____fonksiyon OR
{____hazırlama karıştırma kasesi, tabak, doğrama tahtası
{____pişirme tava, tencere,
{____yeme XOR
|____yemek için : tabak, çorba kasesi, güveç
|____içmek için : bardak
‘/|{’ dallanma türleri için kullanılmıştır. Sırasıyla AND, OR, XOR
simgelerini göstermektedir.
TDH
Tekillik kuralı

Diyagram tüm nesneleri ayırt ediyor mu?
Örnek tabak:


Mutfak gereçleri/şekil(düz)/fonksiyon{hazırlama,yemek}/
Mutfak gereçleri AND şekil(düz) AND fonksiyon{hazırlama OR yemek}
Başka bir açıklama uymamaktadır.
Eylemlerinde taksonomisi vardır:
Mutfak Görevleri OR
|____ hazırlama: dövme, karıştırma
|____ pişirme: kızartma, haşlama
|____ yemek:
yemek, içmek
Soyutlama ve Budama
Detaylı bir taksonomi oluşturulduktan sonra görünümün biraz budanması
gerekebilir.
Yani, alt seviye dalları yoksayın.
örnek. ‘şekil’ ve ‘yemek’ kısmını sildiğimiz zaman, ‘tabak’ için oluşan
cümle:
Mutfak gereçleri/fonksiyon{hazırlama,yemek}/
Bu terim Bilgi Gösterim Gramerinde(KRG) kullanılmaktadır.
Varlık-İlişki Teknikleri

Nesneler, Eylemler ve bunların ilişkilerine odaklanmıştır

Nesne Yönelimli(OO) Analize benzemektedir. Fakat;



Örnek


Daha da karmaşık olabilir
örnek. ‘karıştırma kasesinde ezmek’:
mutfak işleri(hazırlık) =>
mutfak gereçleri/fonksiyon{hazırlık}/




Nesneler


Nesnelerin sıralamakla başlayıp onları
sınıflandıralım
Somut nesneler
Basit nesneler: kürek, pulluk, sera

Oyuncular
İnsan aktörler: Vera, Sam, Tony, müşteriler
‘Vera's Veggies’ – bahçıvanlık firması
sahibi/yönetici: Vera Bradshaw
çalışanlar: Sam Gummage ve Tony Peagreen
Çeşitli araçlar ve bir traktor`Fergie‘
İki tarla ve bir sera
Yeni bilgisayar kontröllü sulama sistemi
Öznitelikler

Nesnelere öznitelikler atanır:

Nesne Pompa3 basit – sulama pompası




Bilgisayar dışı ilişkileri içerir
Uyarlama yerine etki alanının anlaşılmasını vurgular
Nitelikler:
statü: açık/kapalı/hatalı
kapasite: 100 litre/dakika
Birleşik nesneler
Setler: takım = Vera, Sam, Tony
kayıtlar: traktör < Fergie, pulluk >
5
25.11.2012
Eylemler

Eylemleri listele ve her biriyle ilişkilendir
ajan – görevi icra eden
etkilenen – eylem ile statüsü değiştirilen
araç – eylemi gerçekleştirmek için kullanılan

Eylemler
Örtülü ajanlar –
`tarla sürüldü' – kimin tarafından?
Dolaylı ajan – gerçek ajan?
`Vera tarlayı sulamak için denetleyiciyi programladı.'
Mesajlar – özel bir tür eylemdir
Örnek
Sam(ajan) ağaç(etkilenen) dikti(eylem)
Tony kürekle(araç) tarlayı kazdı
`Vera Sam’e söyledi(kazacağını) '
Roller – bir ajan çeşitli rollerde yer alır.
Vera çalışandır yada yöneticidir
Örnek: Nesneler ve Eylemler
Nesne : Sam insan aktör
Nesne : sera basit
Eylemler:
S1: traktör sürücüsü
S2: ağaç dikmek
Özellik:
nem: 0-100%
Nesne : Vera insan aktör
Eylemler: çalışan olarak
V1: tohum yetiştirmek
V2: sulama denetleyicisi
programlamak
– Sahip
Eylemler: yönetici olarak
V3: Sam’e ağaç dikmesini söylemek
Nesne : Çalışanlar karma
Nesne: Sulama Denetleyicisi
insan dışı
aktör
Eylemler:
IC1: Pompa 1 çalıştır
IC2: Pompa 2 çalıştır
IC3: Pompa 3 çalıştır
Nesne : Bitki basit
Olaylar
… bir şeyler olduğunda
 bir eylemin gerçekleşmesi ‘olay’ olarak nitelendirilir.
Örnek :‘Sam ağaç dikti’

‘nem oranı %25’in altına düştü’

Eylemler:
M1: filiz vermek
M2: büyümek
Kapsam: Sam, Tony
Spontane olaylar
Örnek: Bitkiler yeşermeye başladı’
Zamanlanmış olaylar
Örnek : ‘gece yarısında denetleyici çalışmaya başlar’
İlişkiler

Nesne-Nesne
sosyal
– Sam Vera’ya bağlı olarak çalışmaktadır.
Mekansal - pompa 3 Seranın içindedir

Eylem-Nesne
ajan (nesneye beraber listelenmiş)
patient ve aletler

Eylemler ve Olaylar
Geçici ve nedensel
‘Veranın ona söylemesinden dolayı, Sam ağaçlardı dikiyor’

Geçici İlişkiler



Bunlar için HTA yada Diyalog notasyonları kullanılabilir.
Görev sıralaması gösterilir
Nesnenin yaşam çevirimi gösterilir
Örnek: Olaylar-İlişkiler
Olaylar:
Ev1: nem oranı %25’in altına
düşmesi
 Ev2: Gece yarısı

İlişkiler: nesne-nesne
lokasyon(Pompa3, sera )
lokasyon(Pompa1,Parker’s
Parçası)


İlişkiler : eylem-nesne
patient ( V3, Sam )
–Vera Sam’e ağaç dikmesini
söylüyor
 patient ( S2, ağaçlar)

– Sam ağaç dikiyor...
 aletler ( S2, kürek)

- ... kürekle


İlişkiler : eylem-olay
Öncesi ( V1, M1)
Bitkiler
filiz vermeden önce
ekilmelidirler.
Tetikleyenler ( Ev1, IC3 )
Nem
%25’in altına düştüğü
zaman, denetleyici pompa 3’ü
çalıştırır.
Nedenler ( V2, IC1 )
Vera’
nın onu programlamasından
dolayı, denetleyici pompayı
çalıştırır
6
25.11.2012
Bilgi Kaynakları

Dokümantasyon




Analistler için ulaşabilecek en kolay bilgi kaynağı kılavuzlar,
talimat kitapçıkları, eğitim materyalleridir.




uzman: yönetici yada çalışan (her ikisi)
Kullanım-klavuzlar ve Dökümantasyon
Veri kaynakları / analiz
Kullanıcı Gereksinimi-Tasarım
Kavramsal Klavuz



Kartlardaki kelimeleri grupla ve düzenle
Nesneleri/eylemleri görev ilgilerine göre derecelendir
Anahat düzenleyicisi kullan
Yinelemeli Süreç


isimler (nesneler) ve fiiller (eylemler) listele
Metine ve teknik dile dikkat etmek gereklidir.
Sıralama ve Sınıflandırma

Formal / Informal yada Sahada/Laboratuvar şeklinde olabilir
Görüşmeler

Yazılı Suretlerden Çıkarım Yapma


Gözlem

Erken Analiz
Bilgi yada varlık – ilişki tabanlı analizden çıkarılabilir.
Tamamlanmış görevler için uygundur


Procedurel ‘Nasıl Yapılır (How to do it)’ Kitapçığı



Gereksinim Yakalamak ve Sistem Tasarımı


HTA tanımlarından
Acemiler için kullanışlıdır.
Tüm görevlerin bildiğini varsayar.

Detaylı Arayüz Tasarımı

To make cups of tea
Make pot of tea
boil water –– see page 2
empty pot
make pot –– see page 3
wait 4 or 5 minutes
pour tea –– see page 4
warm pot
put tea leaves in pot
pour in boiling water

once water has boiled
–– page 1 ––
–– page 3 ––


Odak noktamız sistem yerine onun kullanımı olmalıdır
Hangi nesne/görevin sistemde yer alması gerektiğini söyler
Kullanıcı için kavramsal modeli ortaya çıkarır
Taksonomiler yardımıyla menü düzeninin nasıl olacağı ortaya
çıkar
Nesne/eylem listesi arayüz nesnelerini ortaya çıkarır
Görevlerin sırası, diyalog tasarımında yardımcı olur
NOT

görev analizi hiçbir zaman tamamlanmaz
Sabit göreç tabanlı tasarım esnek olmayan sistem
Kaynaklar












http://www.w3.org/TR/task-models/
http://classweb.gmu.edu/ndabbagh/Resources/Resources2/taskanalysis2.htm
http://www.slideshare.net/fcatak/grev-anaki
http://books.google.com.tr/books?id=tjPHVhncBzYC&pg=PA68&lpg=PA68&dq=hta+human
-computer+interaction&source=bl&ots=mpcA9JlFl&sig=aslwaA2FzakQ9tunL03R0bSLyfE&hl=tr&sa=X&ei=4TuSUI7xNsbLhAeltIHYDw&
ved=0CHIQ6AEwCA#v=onepage&q=hta%20human-computer%20interaction&f=false
http://www.class.uidaho.edu/psy562/Readings/Shepherd(1998).pdf
http://www.ils.unc.edu/~acrystal/AMCIS04_crystal_ellington_final.pdf
http://www.citeulike.org/user/MetalMASK/article/8411381
http://edutechwiki.unige.ch/en/Task_analysis
http://vcell.ndsu.nodak.edu/~ganesh/seminar/off%20topic/2000_Paterno_ModelBased%20Design%20and%20Evaluation%20of%20Interactive%20Applications.pdf
http://www.usabilitynet.org/tools/taskanalysis.htm
http://gorevanalizfh.blogspot.com/
http://www.dsc.ufcg.edu.br/~lula/index.htm/Lawrence%20Erlbaum%20Associates%20The
%20Handbook%20of%20Task%20Analysis%20for%20Human%20Computer%20Interactio
n.pdf
7