Müziksel Algılama Ölçeği

www.muzikegitimcileri.net
MÜZ KSEL ALGILAMA ÖLÇE
Yrd.Doç.Dr.Ay egül ATAK YAYLA
Doç.Dr. Fatih YAYLA
Pamukkale Ü. E t.Fak. GSEB. MEABD
Türkiye’deki müziksel yetene i ölçmeyle ilgili çal malar müzik yetene i ile ö renci
alan çe itli okullar n giri s navlar nda görülmektedir. Türkiye’de müzik e itimi amaçlar na
göre farkl k gösteren bir çok kurum taraf ndan yürütülmektedir. Bu kurumlar
konservatuarlar, güzel sanatlar fakülteleri, e itim fakültelerine ba
güzel sanatlar e itimi
bölümü müzik e itimi anabilim dallar ve Anadolu güzel sanatlar liseleridir. leyi leri ve
içerikleri aç ndan farkl k gösterseler de bu okullar n giri s navlar ana hatlar yla birbirinin
ayn r.
Genel olarak özel yetenek s nav na giren adaylardan müziksel i itme, bir çalg çalma
ve ark seslendirme olan üç ana dalda bilgi ve becerilerini sergilemeleri istenir. Giri
yetenek s navlar n içerik ve
biçiminde zaman zaman bir tak m de iklikler
gözlenmektedir. ÖSS puan s nav n merkezi olup olmamas , s nav n yap
ekli, müziksel
itme s nav ndaki sorular n çe itleri ve zorluk dereceleri, s navda ö rencilerden istenen
düzey gibi belirleyici artlar her geçen y l de ikliklere u ramaktad r. Bu yetenek
navlar n amac müzik e itimi almaya gelen ö rencilerde müzik yetene ini, müziksel bilgi,
beceri ve sanatsal özelliklerin kendisinde bulunup bulunmad çe itli ölçme yöntemleriyle
belirlemektir.
Müzik e itimi anabilim dallar na giri yetenek s navlar , müzik e itimi anabilim dal
bulunan her üniversite taraf ndan önceden belirlenen tarihlerde ve olu turulan jürilerce tek
veya iki a amal olarak yap lmaktad r. Tek a amal s navlarda adaylar müziksel i itme, çalma
ve
söyleme alanlar nda s nan rlar. Bu alanlarda göstermi olduklar ba ar n
de erlendirilmesi sonucu lisans e itimi almaya hak kazan rlar. Tek a amal s navlarda
adaylara yöneltilen müziksel i itme sorular ön eleme niteli inde de ildir. S nav aday n
müziksel i itme yetene inin ölçülmesi ile ilgilidir. ki a amal s navlarda ise birinci a amada
adaylar, sadece müziksel i itme sorular yla ön elemeye tabi tutulurlar. kinci a ama s nav nda
ise zorluk derecesi artt lm müziksel i itme sorular sorulur. Bu a amada adaylar çalma ve
söyleme becerilerini sergilerler ve ald klar toplam puan aday n ba ar olup olmad
belirler.
ekli ne olursa olsun ülkemizde gerçekle en s navlar n temel boyutunu müziksel
itme, çalma ve söyleme olu turmaktad r. Bireyin çalma ve söyleme alan nda sergiledi i
davran lar performans olarak adland labilir. Performansa ili kin becerilerinin giri yetenek
nav içindeki de erlendirme da
müziksel i itmeden sonra gelmekle birlikte aday n
müziksel yetene in ölçümünde önemli bir fikir vermektedir. Genellikle giri yetenek
navlar nda müziksel çalma alan nda adaylar temiz çalma, bütünlük ve teknik düzey,
müziksel yorum, eserin düzeyi alanlar nda s nanmaktad rlar. Sesin t
gürlü ü ve geni li i,
do ru ve temiz söyleme, konu mada anla rl k müziksel söyleme alan n boyutlar
olu turmaktad r. Her iki alan n genel de erlendirme içindeki a rl
%25’tir.
De erlendirmeler s nav komisyonunca haz rlanan benzer kriterlerin farkl a rl klarla
puanlanmas yla yap r. Bir ölçekten çok, ana hatlarla puanlama tablosu olarak
nitelendirilebilir. Baz okullar n giri s navlar k lavuzlar nda ve s nav n gerçekle ti i
ortamda performans ölçe i veya bu tarz puanlama cetvelinden yararlan lmad ,
de erlendirmelerin yaz
bir ablon olmaks n gözlemlere dayal olarak yap ld
görmekteyiz.
1
Bildiriler – 8. Ulusal Müzik E itimi Sempozyumu, 23–25 Eylül 2009, OMÜ
Yap lan giri s navlar aibeye yol açmayacak ekilde büyük bir titizlikle de yap lsa
baz önemli sorunlar bünyesinde bar nd rmaktad r. S nav günlerce sürmektedir hatta baz
günler çal ma saatlerinin d na ta maktad r. Bu da hem adaylarda hem de s nav
komisyonunda yorgunlu a neden olmakta hem s nav olan n hem de s nav gerçekle tirenlerin
performans
önemli ölçüde etkilemektedir. S nava ilk s ralarda giren adaylara harcanan
dikkat s nav n sonlar na do ru da lmaya ba lamaktad r. S nav sorular n de ifre olmas
tehlikesiyle birkaç tak m soru haz rlanmaktad r. Haz rlanan her tak m sorunun e itli i tart ma
konusudur. Bir s nav n gerçekle mesinde kurumun büyüklü üne göre de se de çok fazla
eleman gerekmektedir. Bu da gereksiz i gücü kayb na yol açmakla birlikte tüm bu personele
ödenen ücretle esas ekonomik kayba sebep olmaktad r. S nava tek olarak giren adaylardaki
heyecan faktörü do ru ölçmeyi güçle tirmektedir. Müzik e itimi anabilim dallar giri
yetenek s navlar salt alg lama ve yetene i ölçmekten çok kazan lan bilgi ve beceriyi
ölçmektedir. S nava gelen adaylar n Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri’nden gelmeleri bu
sonucu do urmu olabilir. Ancak bu durum düz lise mezunu, müziksel alg lama kapasitesine
sahip adaylar n s navda ba ar olma ans oldukça dü ürmektedir. Bu durumda salt yetenek
ölçümünden bahsetmek oldukça zordur. S navlar n geçerli inin ve güvenirli inin dü ük
olmas ve teknolojiden uzak olu u da bir ba ka yönüdür.
Müzik yetene ini ölçmek üzere alg lama ve performans alan nda dünyada bir çok
standartla
lm test geli tirilmi tir. Bu testler ülkemizde büyük bir ço unluk taraf ndan
tan nmamaktad r. Görüldü ü gibi giri yetenek s navlar n uygulanmas nda güçlüklerin
ya and , bu durumun da s nav n geçerlik ve güvenirli ini etkileyebilece i ortaya
kmaktad r. Bunun ortadan kald labilmesinin, geçerli i ve güvenirli i yüksek olan bir
ölçekle olup olmayaca
n test edilmesi, üzerinde durulmas gereken bir konu olarak
kar
za ç km r. Bu nedenle Giri yetenek s navlar sorgulayarak, bu konuda dünyada
kullan lan ölçekleri tan tmak ve bunun
nda müziksel alg lama ve performans ölçen
ölçme araçlar geli tirmek amac yla Gazi Üniversitesi E itim Bilimleri Enstitüsünde
taraf mdan haz rlanan “Müziksel Yetene in Ölçümü” isimli doktora tezi A ustos 2003’te
tamamlanm r.
Müziksel Alg lama Testinin Tan mlanmas
Müziksel i itme 4, gürlük, ritim tempo 1, ezgisel bellek 3 k mdan ibarettir.
renciler sorulara sabit ses kayna ndan verilen haz rlanm test sorular na cevap
anahtarlar na do ru cevab i aretlemek suretiyle cevap vermektedirler. Puanlama sisteminde
her soru bir puan olarak dü ünülmü tür. Bilgi içermeyip müziksel alg lamay ölçmeyi
amaçlayan testin uygulama süresi aç klamalarla beraber 45 dakikad r.
Müziksel itme
Müziksel Alg lama Testinin müziksel i itme alan na ait sorular ö rencilerin akor,
aral k ve ritimleri ba arma derecelerine göre haz rlanm r. Tablo 1.’de Ö rencilerin
aral klar , Tablo 2’de akorlar ba arma dereceleri verilmi tir.( engül,2001,s.26,30)
Müziksel itme 40 sorudan ve A-B-C-D olmak üzere dört bölümden olu maktad r.
Adaydan, “A” da ayn anda çal nan iki sesten hangisinin ikinci çal
nda de tirildi i, “B”
de ayn anda çal nan üç sesten hangisinin ikinci çal
nda de tirildi i, “C” de ayn anda
çal nan dört sesten hangisinin ikinci çal
nda eksiltildi i, “D” de ise çal nan ses kümesinin
kaç sesten olu tu unu i aretlemesi istenmi tir. A, B ve C bölümünde sesler pestten tize do ru
1,2,3 olarak isimlendirilmi tir.
Gürlük
Testin di er bölümlerinden olan “gürlük”, 10 sorudan olu maktad r. Burada adaydan
istenen ayn frekansta çal nan dört sesin kuvvetliden hafife do ru s ralanm eklini cevap
ka
na i aretlemeleridir.
2
www.muzikegitimcileri.net
Tablo 1. ki Ses
Aral k
itmede Aral klara Göre Genel Ba ar Durumu
Aday
Say
Ba aran
Ba aramayan
%
Ba ar
ras
B2
645
330
315
51,1
6
B3
732
514
218
70,2
1
4
645
421
224
65,2
2
+4 (-5)
732
428
304
58,4
4
5
87
50
37
58,6
3
k6
645
337
308
52,2
5
k7
595
273
322
45,8
7
Tablo 2. Üç Ses
itmede Genel Ba ar Durumu
Akor
Aday
Say
Ba aran
Ba aramayan
%
Ba ar
ras
M 3/5
87
50
37
58,6
2
M 3/6
732
254
478
34,6
5
M 4/6
137
49
88
35,7
4
m 3/5
508
330
178
64,9
1
m 4/6
595
310
285
52,1
3
508
177
331
26,9
6
137
32
105
23,7
7
4/7
(-5)
Ritim
Cevap ka
n di er yüzünde ritim, tempo ve ezgisel bellek bölümleri
bulunmaktad r. Ritim bölümünde 10 soru vard r. Adaydan beklenen k sa aral klarla çal nan
iki ritmin birbiriyle ayn yada farkl olup olmad
alg lamas r.
Tempo
Tempo testi de 10 sorudur. Aday n birbirini k sa aral klarla izleyen iki ritim
kümesinden birinci çal nan ritmin temposu ikinci çal nan ritme göre h zl , yava yada ayn
olup olmad
i aretlemesi gerekmektedir.
Ezgisel Bellek
Ezgisel bellek 30 soru ve üç bölümden olu mu tur. “A”da be sesten olu an ezgi
kümesinin ikinci çal
nda hangi s rada çal nan sesinin de ti ini bulmas , “B”de çal nan
ses kümesinin pesten tize do ru s ralanm eklini i aretlemesi, “C”de birbirini k sa aral klarla
izleyen ezgi kümeleri ayn ya da farkl olup olmad
, farkl ysa ne yönden farkl oldu unu
aretlemesi istenmi tir.
Testin Uygulanmas
2003 y nda geli tirilen müziksel alg lama testi, stanbul Teknik Üniversitesi Türk
Mus kisi Devlet Konservatuvar Yönetim Kurulu taraf ndan 2009-2010 ö retim y giri
yetenek s navlar nda merkezi eleme s nav olarak kullan lmas na karar verilmi tir. Deneme
nav temmuz 2009’da eleme s nav da 19 A ustos 2009’ da gerçekle tirilmi tir.
3
Bildiriler – 8. Ulusal Müzik E itimi Sempozyumu, 23–25 Eylül 2009, OMÜ
Uygulama Ko ullar
Ölçek akustik aç dan oldukça iyi olan TÜ Mustafa Kemal Anfisinde lise grubunda
113,lisans grubunda 1 görme özürlü ö renciye de ayr bir oturum olmak üzere 5 oturumda
501, lise ve lisans grubu toplam 613 ö renciye 1 günde uygulanm s nav sonuçlar belli
olmu tur.
renciler sorulara bilgisayardan verilen haz rlanm
test sorular na cevap
anahtarlar na do ru cevab i aretlemek suretiyle cevap vermi lerdir. Uygulama s ras nda ses
kayna ndan kaynaklanabilecek gürültüler için ön s radaki adaylar ses kayna ndan yakla k
be ad m uzakta oturtulmu lard r. Büyük gruplarla uygulama yap ld ndan 4 kolon
kullan larak sesin salonun her yerine ayn ula mas sa lanm r.
Gerekli Malzemeler
Test, önceden haz rlan p bilgisayar ortam na kaydedilen sorular n adaylar taraf ndan
cevap ka
na kodlanmas yla gerçekle ece inden ses kayna olarak Machintosh bilgisayar
kullan lm r. Ses kalitesini artt rmak içinse bir ses kart ndan faydalan lm r. Çok say daki
cevap ka
k sa sürede kolayl kla de erlendirmek için Optikos optik okuyucu sistemine ve
taray ya okuyucuya ihtiyaç duyulmu tur. Cevap ka tlar optik okuyucuyla taranaca için
adaylar n yanlar nda kur un kalem ve yumu ak bir silgi bulundurmalar gerekmi tir.
Test Süresi ve Planlanmas
Testlerin çal
süreleri 30 dakikad r. Her testin ba nda yap lan aç klamalar, verilen
örnekler ve talimatlar nedeniyle uygulama süresi 45 dk.d r.
Testin Verilmesi
nav salonuna al nan adaylar, s nav ortam na uygun (bir bo luk vererek ve hizal ) bir
ekilde oturtulduktan sonra bu testin müziksel alg laman n baz yönlerini ölçmek için oldu u
aç klanm r. Ses kayna ndan çal nan testin cevaplar n da lacak olan optik forma
aretlenmesi gerekti i söylenmi tir. Da lan cevap ka
na adaylar n ad ve soyadlar ,
istenen di er bilgileri yazmalar istenmi tir. Testin de erlendirmesi optik okuyucuyla
gerçekle ece inden cevap ka
na yap lacak tüm i aretlemelerde kur un kalem kullan lmas
gerekti i hat rlat ld ktan sonra her soru tipine göre cevap ka
n hangi bölümünün
kullan laca adaylara yans da gösterilmi tir. Aday verdi i cevab de tirmek isterse do ru
oldu unu dü ündü ü seçene i hafif bir daire içine al rsa testin sonunda geri dönüp seçmek
istedi i seçene i i aretleyebilece i hat rlat ld ktan sonra test devam ederken yap lacak
de iklikler için ayr ca bir zaman verilmeyece i önemle vurgulanm r. S nav uygulayan
taraf ndan her testin ba nda testin ad ve sütunu hat rlat lm r. Her testin ba nda adaylara o
testle ilgili gerekli aç klamalar olup, cevap ka
na i aretleme yapmaks n birkaç deneme
yap lm r. Bu uygulamalar s ras nda adaylar istedikleri soruyu sorabilmi lerdir. Test
uygulanmaya ba lad ktan sonra di er test ba lay ncaya kadar kesintisiz olarak
sürdürülmü tür. Gerekli uyar lar yap ld ktan sonra testin uygulanmas na geçilmi tir.
Testin De erlendirilmesi
100 sorudan olu an Müziksel Alg lama Test”inde her soru 1 puan olarak
dü ünülmü tür. Cevap ka tlar optik okuyucuyla de erlendirilmi tir. Optik forma
dönü türülen cevap ka
ektedir.
Geçerlik, Güvenirlik
Müziksel Alg lama Testinin geçerlili inin belirlenmesinde ve art lmas nda ölçme
de erlendirme, konu uzman ve ara rma yöntembilim uzmanlar ndan 6, ö rencilerden de 18
ki i olmak üzere toplam 24 ki ilik bir grup katk da bulunmu tur.
4
www.muzikegitimcileri.net
Uzman ve ö renci katk
do rultusunda haz rlanan test, 38 ö renci üzerinde
uygulanm ve uygulamadan elde edilen veriler 0 ve 1 eklinde puanlara dönü türülmü ,
güvenirlik testleri ile ilgili çözümlemelerde ve test için gerekli sürenin belirlenmesinde
kullan lm r. Ba lang çta 100 madde olarak haz rlanan ölçme arac ; uzman görü leri, madde
güçlük düzeyleri, madde ay
k indisleri ve toplam madde korelasyonlar dikkate al narak
yeniden düzenlemi ve 100 madde olarak belirlenmi tir. Güvenirlik testi için KuderRichardson (KR 20) formülü uygulanm r. Arac n güvenirlik katsay
.87 olarak
belirlenmi tir.
Veri toplama arac n kapsam geçerlili inin belirlenmesi amac yla uzman görü leri
al rken, ölçüt geçerlili inin belirlenmesi için ö rencilere uygulanan ön deneme
sonuçlar ndan yararlan lm r. Ölçüt geçerlili i ba lam nda, ö rencilerin veri toplama
arac ndan ald klar puanlar n, müziksel yeteneklerini yordama gücüne bak lm r. Yordama
geçerlili i, basit regresyon analizi tekni i kullan larak hesaplanm r. Tablo 2.'de
rencilerin müziksel yeteneklerinin yordanmas na yönelik regresyon analizi sonuçlar
verilmektedir.
Tablo 3. Ö rencilerin Müziksel Yeteneklerinin Yordanmas na li kin Basit Regresyon
Analizi Sonuçlar
B
SHB
t
p
Sabit
65.906
5.999
10.987
0,000
Müziksel Alg lama
Testi
0.312
0.082
3.784
0,000
De
R= 0.483,
F= 14.319,
ken
0.483
kili r
0.483
R2=0.234
P=0.000
Tablo 3’te de görüldü ü gibi yorday
de kenle, ba ml de ken (yordanan)
aras ndaki korelasyon incelendi inde, müziksel alg lama testi puan ile müziksel yetenek
puan aras nda pozitif yönde ve orta düzeyde bir ili kinin(r= 0.483) oldu u, görülmektedir. ki
de ken aras nda pozitif bir ili kinin olmas , ö rencilerin müziksel alg lama puan artt kça,
müziksel yetenek puanlar n da artt
göstermektedir. Müziksel alg lama testi puan tek
ba na, ö rencilerin müziksel yetenek puan na yönelik toplam variyans n % 23.4'ünü
aç klamaktad r (R=0.483, R²=0.234, p<0.01). Buna göre müziksel alg lama puanlar n,
rencilerin müziksel yeteneklerini tahmin edebildi i ve yordama geçerlili inin bulundu u
söylenebilir.
SONUÇ
Müzik yetene ini ölçmenin alt basamaklar ndan müziksel alg lama ve i itme
basama ülkemizdeki giri yetenek s navlar n en çok dikkat edilen ve puanlanan k sm
olu turmaktad r. Elde edilen bulgulardan, giri s navlar na göre farkl alt testlere sahip olsa da
Müziksel Alg lama Testinin müzik yetene ini ölçmede belirleyici oldu u görülmü tür.
Lise grubunda s nava giren 113 ö renciden 88’i, lisans grubunda 501 ki iden 156’s
bölümler taraf ndan yap lan kesin kay t kabul s nav na girmeye hak kazanm r.
5
Bildiriler – 8. Ulusal Müzik E itimi Sempozyumu, 23–25 Eylül 2009, OMÜ
ÖNER LER
Giri yetenek s navlar n zaman, i gücü, ekonomi, standartl k, s nav n uygulama ve
de erlendirme bak ndan güçlü ü, s nava tek olarak giren adaylardaki heyecan faktörünün
do ru ölçmeyi güçle tirmesi, s navlar n geçerli inin ve güvenirli inin dü ük olmas , sadece
bilgi ve beceri ölçmeye yönelik olmas , teknolojiden uzak olu u göz önünde bulundurulunca
Müziksel Alg lama Testi gibi standart müzik yetenek testlerinin bir çok yönden günümüz
artlar na daha uygun oldu u aç kt r. Giri yetenek s navlar aday n yetene ini gösterebilmesi
için uygun ortamlar sa lamamaktad r ve bunun sonucunda yanl de erlendirmelere
gidilebilmektedir. Bu nedenlerden dolay giri yetenek s navlar ndaki ölçütler yeniden
incelenerek müzik yetene inin alt de kenlerini bütünüyle içeren standart ölçme araçlar
geli tirmelidir. Bu tür s navlar seçme s navlar üzerindeki spekülasyonlar önleyece i,
uygulama süresini k saltaca ve adaylar üzerindeki bask azaltaca için önemlidir.
KAYNAKÇA
ATAK YAYLA, Ay egül. (2003). Müziksel Yetene in Ölçümü. Ankara: Gazi Üniversitesi
itim Bilimleri Enstitüsü (Yay mlanmam Doktora Tezi)
ENGÜL,Cengiz.(2001). Müzik E itimi Bölümlerinin Giri Yetenek S navlar na
Ba vuran Adaylar n Müziksel itme-Yineleme S nav ndaki Soru Tiplerine Göre Ba ar
Durumlar n Belirlenmesi . Ankara: Gazi Üniversitesi E itim Bilimleri Enstitüsü
(Yay nlanmam Yüksek Lisans Tezi)
6
www.muzikegitimcileri.net
Ek-1
7