biyoloji - Din Öğretimi Genel Müdürlüğü

BİYOLOJİ DERSİ
MÜZÂKERE KONULARI
Bu dosyadaki maddeler, 2014 Haziran döneminde yapılan mesleki çalışmalardan seçilmiştir.
Bilindiği gibi Haziran döneminde; İHL Meslek Dersleri, DKAB ve Kültür Dersleri öğretmenlerimizin
katılımıyla komisyonlar oluşturuldu. Bu komisyonlar, belirlenen ana başlıklar çerçevesinde ilgili dersleri
müzakere ettiler ve dile gelen görüşler raportörler tarafından yazıya geçirildi. İllerde birleştirilerek
gönderilen bu dosyalardan seçilen bazı önemli maddeler “Eylül-2014 Mesleki Çalışmalarda”
öğretmenlerimizin görüş alışverişine ve müzâkerelerde bulunmasına esas olması için buraya alınmıştır. Bu
metin, yayınlanmış bir eser, akademik bir çalışma veya Din Öğretimi Genel Müdürlüğünce hazırlanan
bir rapor değildir. Ortaöğretim kurumları yönetmeliğinde belirtilen mesleki çalışmalar çerçevesinde, alan
öğretmenlerinin görüşlerinden oluşan ve birbirinden farklı teklifleri de içeren bir metindir. Emeği geçen
öğretmenlerimize teşekkür ederiz.
1
1-ÖĞRETİM PROGRAMI VE KAZANIMLARI

Bireyleri, bütün alt disiplinleri ile biyolojinin ön plana çıktığı günümüz dünyasına hazırlamayı
hedefleyen biyoloji öğretim programının doğal hedeflerinden birisi, öğrencilerin biyolojinin
temel teori, kavram ve prensiplerini anlamaları ve biyolojide kullanılan araştırma yaklaşımları
hakkında bilgi ve anlayış kazanmalarıdır.

Biyoloji dersi sayısal bir ders olmasına rağmen sözel anlatımı ağırlıklı bir derstir. Dersi
sevdirerek öğrenmeyi sağlamak için somut ve görsele dayalı anlatım benimsenmelidir. Canlı
varlıklara karşı ilgili bir zihinsel hazırlık ve merak güdüsü de Biyoloji öğrenmeyi kolaylaştırır.
Bu nedenle Laboratuarlar güncellenmeli, akıllı tahtaların yeterli internet ağlarıyla etkinliği
artırılmalıdır. Fiziksel ve teknik sınırlılıkların söz konusu olduğu durumlarda gösteri deneyi
veya simulasyonlar gibi farklı yollar kullanılabilir.

Öğrencilerin biyolojiyle ilgili kazandıkları bilgi ve anlayışları, kendi hayatlarında
kullanmalarının yanı sıra, toplum, çevre, endüstri, ziraat, sağlık ve teknoloji alanlarında biyoloji
ile ilgili uygulamaları anlamada kullanmaları programın önceliklerindendir.

Program kazanımlarında öğretmenlerden, öğrencilere konu ile ilgili “araştırma ve inceleme
yapma”, “analiz etme” ve “değerlendirme yapma” gibi fırsatlar vermeleri, bu süreçler boyunca
öğrencilerin yukarıda verilen anlayış ve becerilerindeki gelişimleri takip etmeleri ve
desteklemeleri beklenmektedir. Bu kazanım bazı ünitelerde amacına ulaşamamaktadır.

Bilimsel süreçte deney yapmanın önemli bir yeri vardır. Bu nedenle biyoloji dersi öğretim
programında deneylere özel bir yer verilmiştir. Deneylerin gerçek amacına ulaşabilmesi için
öğrencilerin sürecin bütün aşamalarında sosyal ve bilişsel olarak aktif rol almaları gerekir.

Programda, öğrencilerin genelde bilimin özelde biyolojinin insan hayatındaki rolü, bilim tarihi
ve bilim kültürü, bilim-teknoloji-toplum ve çevre arasındaki karşılıklı etkileşimlerle ilgili bilgi
ve anlayışlarının geliştirilmesi vurgulanmıştır. Bu bağlamda öğrencilerin biyolojide kazandıkları
bilgi, beceri ve anlayışları kişisel, sosyal ve ekonomik alanlarda uygulayabilmesi, güncel
biyoloji uygulamaları hakkında bilinçli değerlendirmeler yapabilmesi ve sürdürülebilir
kalkınmanın ekolojik, ekonomik, sosyal ve kültürel boyutlarını içselleştirebilmesi
hedeflenmektedir.

Bu amaçla programda öğrencilerin biyoloji ile ilgili öğrendikleri bilgi, beceri ve anlayışları
toplumsal bağlamlara transfer etmesine ve öğrencilerin bilinçli karar verme becerilerini
geliştirmesi hedeflenmektedir.

Biyoloji öğretim programı, öğrencilerin özelde biyolojinin, genelde bilimin evreni ve hayatı
anlamamızda yol göstericiliğini takdir etmelerini, doğa olaylarını anlamada bilimsel yaklaşımın
ve sorgulayıcı düşünmenin önemini özümsemelerini, bilimin ve biyolojinin sunduğu bilgilerin
sınırlılıklarını ve bunun nedenlerini fark etmelerini sağlamayı hedeflemektedir.

Bu bağlamda program, tüm ünitelerde öğrencilerin biyolojinin sunduğu bilgilerin hayatı
anlamamıza sağladığı katkıları analiz etmeleri ve biyoloji ile ilgili olumlu tutum ve değerler
geliştirmelerini sağlayacak kazanımlara yer vermiştir.
2

Bilim, sadece gerçekler, teoriler ve kanunlardan oluşmamaktadır. Sosyal bir aktivite olarak
bilim, araştırmaları yürüten bilim insanları, bu bilim insanlarının sahip olduğu tutum ve
anlayışlar, kullandıkları yöntem ve süreçler, içinde bulundukları toplum gibi birçok faktörü de
içermektedir.

Bu yüzden biyoloji eğitimi, örneğin DNA’nın yapısını ya da fotosentezi öğretmek veya
öğrenmekten çok daha fazlasını içermelidir. Bu bağlamda biyoloji öğretim programı
öğrencilerin bilimsel bilginin doğası konusundaki anlayışlarını geliştirmeyi hedeflemektedir.

Bilimsel bilginin doğası konusunda programın hedef aldığı başlıca konular bilimsel bilginin
delillere dayandırılabilir yapısı, bilimde kullanılan delillerin kaynakları ve niteliği, bilimsel
bilginin değişebilir doğası ve değişimde etkin olan faktörler, bilimde kullanılan yöntemlerin
çeşitliliği, bilimde öznellik ve nesnellik, bilimsel topluluğun yapısı ve bilim-toplum ilişkisidir.

Bu hedefe ulaşmak için bilimsel bilginin doğasının öğretimi hem ayrı bir konu olarak doğrudan
biyoloji öğretim programına dâhil edilmiş, hem de programda yer alan diğer ünitelerde, bilim
tarihinin incelenmesi, öğrencilerin bilimsel çalışma yapması veya yapılan bilimsel çalışmaları
incelemesi gibi etkinlikler yapılması desteklenerek bilimsel bilginin doğasının öğretiminin
sürekliliği sağlanmıştır.

Bu bağlamda öncelikle gözetilen beceriler analitik ve eleştirel düşünme, yaratıcılık ve
yenilikçilik, problem çözme, bilişim, takım çalışması, girişimcilik ve sorumluluk bilincidir.

Öğrencilerin biyoloji ile ilgili kazandıkları bilgi ve anlayışları kendi hayatlarında
kullanmalarının yanı sıra toplum çevre ve endüstri ziraat sağlık ve teknoloji alanlarına ilgi
duymalarını sağlamaktadır.

Her öğrencinin fiziksel ve zihinsel gelişim düzeyleri, alt yapı birikimleri, öğrenmeye açık olma
durumları, yaşadığı sosyal ortam farklı olduğundan amaç ve kazanımlara dair birikim farklı
derecede olmaktadır.
Öğretim programı ve kazanımlarla ilgili görüşler ele alındığında ;
1. 9. sınıflarda ders saatinin 3 saate çıkması müfredatın yetişmesinde ve kazanımlara ulaşmada
faydalı olmuştur.
2. 11.sınıflarda müfredata bitkiler konusu ile başlanmış ve detaylı verilmiştir. Bundan sonra ise
eğlenceli olan genetik konusu geliyor. Çözüm olarak bu konuların yer değiştirmesinin daha
verimli olabileceği vurgulanmıştır.
3. Müfredatın genel olarak kapsamlı olması, ders kitaplarının içeriğinin bazı ünitelerde yetersiz
kalması, öğrenciyi motive edecek şekilde akıcı olmaması, ders saatlerinin ortak sınavlar adı
altında işlenememesi nedeniyle kazanımlara ulaşmada çoğu kez uygulamalara zaman
kalmamaktadır.
4. Kazanımlar ve ders saatleri birbiriyle orantılı olarak dağıtılmalıdır.
3
5. Çevre duyarlılığını amaçlayan konuların ders kitaplarında en sona bırakılmaması, yıl
içerisinde ünite konuları içerisine dağıtılması bu konuların etkinliğini arttıracaktır.
6. Sayısal derslerin programları hazırlanırken farklı öğretim programı uygulayan okullar için
öğretim programlarının da bu doğrultuda hazırlanması faydalı olacaktır.
7. Önceki Biyoloji müfredatında her sınıf için etkinlikler, deney ve soru örnekleri vardı, bu
programda olmaması büyük bir eksiklik olarak görülmüştür.
8. 9. sınıfta insan biyolojisinin verilmesi ve bunun sağlık bilgisi dersleriyle birleştirilerek
verilmesi daha etkili bir öğrenme sağlayacaktır.
9. 12. sınıf biyoloji müfredatı incelendiğinde ünite olarak yoğun olduğu görülmektedir.
Özellikle YGS ve LYS ye yaklaşılan dönemlerde bu ünitelerin etkili ve aktif işlenmesinde,
sınav kaygısı önünde bulundurulmalı ve dersler ona göre işlenmelidir.
10. Öğrenilen bilgilerin pekiştirilmesi için, kullanılan kitaplar ayrıntı yerine temel bilgiler, çok
sayıda çözümlü örnekler içermeli, ayrıca Biyoloji dersinin etkili bir şekilde öğrenilebilmesi
için mutlaka bir fen laboratuarı kurulmalı, ders dışı deney ve gözlem uygulamalarını arttırıcı
çalışmalar yapılmalıdır.
11. Kazanımların öğrenci merkezli, derse aktif katılımı sağlayacak, sınıfta uygulanabilir
nitelikte olması, kazanım - etkinlik örneklerinin uyumunun sağlanması, kazanımların
geçerli ve güvenilir yöntemlerle ölçülmesi önemlidir.
12. Etkinlikler soru formatından çıkarılarak düşünme süreçlerine yönelik sınıf içi çalışmalar
olarak tasarlanmalıdır.
13. Öğretim etkinliklerinin yalnızca konu öğretmek boyutundan ibaret olmadığı ve öğretim
programlarındaki gelişimsel yapının öğretmenler tarafından anlaşılması sağlanmalıdır.
14. Bilimsel bilginin doğası konusu güncel konular içerdiğinden genellikle çocukların ilgisini
çekmektedir. Bu konuların anlaşılmasında sıkıntı yaşanmamıştır. Örneklendirmelerle
konular daha da aktif hale getirilmelidir.
15. Bilimin toplumu ve teknolojiyi, toplum ve teknolojinin de bilimi nasıl etkilediğine ilişkin
farkındalıklar geliştirilmelidir.
16. Fen bilimleri ile ilgili kariyer bilinci geliştirecek çalışmalara derslerde yer verilmelidir.
17. “Canlıların Temel Birimi Hücre’’ konusunda hücrenin kavratılmasında kolaylık sağlaması
açısından okullarımızda mikroskop ve hücre modellerinin bulunması gerektiği düşünüldü.
18. Canlıların yapısında ki temel bileşenler konusu diğer konulardan daha zor olan bir konudur.
Özellikle son kısımdaki organik moleküller konuları; karbonhidratlar, proteinler, yağlar,
enzimler, nükleik asitler anlaşılmasında güçlük yaşanmaktadır. Nükleik asitler anlatılırken
yüzeysel bir anlatımdansa matematiksel hesaplamalara girilmesinin konunun kavranabilmesi
için gerekli olduğu düşünülmüştür.
4
19. Prokaryot hücre içerisindeki kavramları anlamakta çocuklar güçlük çekmektedirler.
Örneklerle açıklansa da ilerideprokaryot kavramını unutmaktadırlar. Prokaryot ve ökaryot
kavramlarının Latince olmaları ve akılda kalıcı olmamaları etkilidir. Sitoplazmadaki
organellerde zor olan konulardan bir tanesidir. 9. sınıfta çok daha basit bir şekilde anlatılır
üst sınıflarda ayrıntıya girilmelidir. Taşımalar konusunda zor konulardan olup bu konunun
da daha üst sınıflarda ayrıntılı incelenmesi daha doğru olacaktır.
20. İlk dönem yapılan etkinlikler daha sadeleştirilebilir. Örneğin; enzimler ile ilgili etkinlik hem
çok zaman almakta; hem de verimli olmamaktadır.
21. 9. Sınıf biyolojide nükleik asitlerin yapı ve fonksiyonları temel düzeyde verilmekte soru
çözümü yapılmamaktadır ancak matematiksel işlemler kullanılarak soru çözülmesi
yapılması gerekiyor.
22. ‘Güncel çevre sorunları ve insan’ konusunun süresi
korunması’ konusunun süresi azaltılmalıdır.
artırılarak ‘Biyolojik çeşitliliğin
23. Günlük yaşam sorunlarına ilişkin sorumluluk alınması ve sorunları çözmede fen bilimlerine
ilişkin bilgi, bilimsel süreç ve becerileri ve diğer yaşam becerilerinin kullanması
sağlanmalıdır.
24. Ekosistem ekolojisi de öğrenciler tarafından dikkat çeken konulardan bir tanesidir.
Genellikle çabuk anlaşılan, karmaşık kavramlar içermeyen bir konudur. Ayrıca coğrafya
dersi ile uyumlu olması dersin anlaşılmasını kolaylaştırmaktadır.
25. Ekosistemdeki madde akışı ve su döngüsü, azot döngüsü, karbon döngüsü konuları çok
anlatımı kolay olan konulardır. Öğrenciler bu konuları anlamakta çok zorlanmamışlardır.
26. Ekoloji ünitesinin kısımlara ayrılmadan bütün halinde işlenmesinin daha verimli olacağını
düşünüyoruz. Örneğin ekosistem ekolojisi çok genel olduğundan ayrım yapılmayan sorular
çözülemiyor.
27. Kalıtım ve gen mühendisliği konusu öğrencilerin genel olarak ilgisini çekmektedir, çünkü
insanla alakalı olan problemleri içermektedir. Özellikle güncel olan konular taşımasından
dolayı öğrenciler bu konuya çok ilgi göstermektedirler, en fazla zorlandıkları konu dihibrit
kalıtımdaki punnet karesidir. Öğrencilerin bu konuda başarılı olabilmeleri için özellikle
matematikteki ihtimal hesapları bilmeleri gerekir.
28. Mendel Genetiği ve Çaprazlamalar konusunda öğrencilerin ön bilgileri yetersiz olabiliyor.
Bu durumda bu konular daha açık ve yavaş bir şekilde işlenmelidir. Bu da sonuç olarak ders
planına yetişmekte zorluklara sebep olabilmektedir.
29. Komünite ve popülasyon ekolojisi öğrencilerin çok zorlamadan öğrendiği konulardan bir
tanesidir. Sadece bu konuda popülasyon, niş, komünite, ekoton gibi kavramların akılda
kalıcı olması biraz zordur. Doğa gezileri ile konu kavratılmalıdır.
30. 12. sınıf müfredatında yer alan sistemler konusu daha sadeleştirilerek verilmelidir.
5
2-ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ
1. 9. sınıf Biyoloji dersi, Sınıflandırma ünitesinde özellikle çiçeksiz bitkiler ve omurgasız
hayvanlar konusunda detaylara girilmemesi müfredatın tamamlanabilmesi açısından
önemlidir. Ünite konuları bitiminde uygun test sorularının konulması verimli olacaktır.
2. Yine veli ve idarecilerin üniversite sınavında başarılı olma istekleri yeni öğretim
yöntemlerini kullanma yerine, test çözme teknikleri ile ders işlenmesini
gerekli
kılmaktadır.
3. Bu yöntemler uygulanırken öğrenmenin gerçekleştirilmesinde
öğrenci bir bütünlük oluşturmalıdır.
veli, idare, öğretmen ve
4. Öğrencilerin derse katılımlarını sağlamak için ders tekrarlarına önem verilmeli, özellikle
derslerin pekiştirilmesi amacıyla her dersin başında soru cevap tekniğiyle işlenen önceki
konular tekrar edilmelidir.
5. Öğrencilere özellikle ders çalışma tekniği not tutma, derse hazırlıklı gelme ve tekrar etme
konularında rehberlik yapılması gerektiği görüşüne varıldı.
3-ÖĞRETİM MATERYALLERİ

Özellikle akıllı tahtanın daha aktif bir şekilde kullanılması için gerek EBA sitesinde gerekse
diğer kaynaklarda kullanılması gerekmektedir. Zümre öğretmenleri arasında özellikle
etkileşimli tahtayı aktif olarak kullanabilmek için yazılı ve görsel kaynak paylaşımının
sağlanması gerekmektedir.

Okullardaki Laboratuar koşullarının iyileştirilerek öğrencilerin bireysel olarak yaparak
yaşayarak öğrenmeleri sağlanmalıdır.

Materyallerin basit, sade ve anlaşılır olmasına, dersin hedef ve amaçlarına uygun seçilmesive
,öğrencinin düzeyine uygunluğuna dikkat edilmelidir.

Öğrencilerin kendilerini geliştirebilecekleri sosyal çalışma alanları
artıracak uygulamalar olmalıdır.
ve motivasyonlarını
4-SOSYAL VE KÜLTÜREL ETKİNLİKLER
Öğrenci gelişiminin her aşamasında ruh ve beden sağlığı başta olmak üzere her yönde, sanatın,
sporun ve diğer sosyal etkinliklerin önemli yeri vardır. Öğrenciye zevk veren bu faaliyetler, onun
kendini ve yeteneklerini tanıyıp keşfetmesi, yaratıcılığının gelişmesi, zihnini çalıştırması ve
bedeninin çeşitli bölgelerini hareket ettirmesiyle gelişim üzerinde olumlu etki yapar.
Ayrıca
öğrencilerin çevresindeki insanlarla sağlam bir iletişim kurabilmesini sağlar. Farklı etkinliklerde
görev alan öğrencilerin sosyal ve toplumsal olaylara karşı duyarlılığı artar.
Günümüzde eğitimden beklentilerde yavaş yavaş değişiyor. Artık eğitimli insanların sadece
akademik becerilerine yani bilgi ve yeteneklere sahip olması yeterli görülmemekte, bunun yanında
insanlarla rahat iletişim kuran, bağımsız ve grupla iş yapma becerisine sahip, sosyal etkinliklerde de
6
bulunan kişiler olması bekleniyor. Bunun gerçekleşebilmesi için öğrenciye, veliye, öğretmene ve
okul yönetimine düşen görevler vardır.
Sosyal ve kültürel etkinlikler konusunda zümre öğretmenleri şu görüş ve önerileri
benimsediler:
1. Öğrencinin bizzat içerisinde yer alacağı çevre duyarlılığını artırıcı, bilinç oluşturan
faaliyetlerle ağırlık verilmelidir. Örneğin fidan dikme, botanik, hayvanat bahçelerine
ziyaretler ,orman, göl, deniz, çayırlık vb. doğal ortamlarda gözlem yapılmalı., geri
dönüşümün gerçekleştirildiği tesisler, biyolojik arıtma tesisleri, fabrikalar ziyaret
edilmelidir. Biyoloji dersini yaparak yaşayarak öğrenmesi sağlanmalıdır.
2. Biyoloji dersine uygun olarak doğa yürüyüşleri yapılabilir.
3. Genetiği değiştirilmiş organizmaların (GDO) neler olduğunun tespiti, zararları, üretim
şekilleri, ticaret sektöründe hangi alanlarda kullanıldığım tespit etmek; zararları ve kullanımı
hakkında farkındalık yaratmak. Bu amaçla: GDO’ların neler olduğunu tespit ederek okul
çapında yapacağı tanıtımlarla lise öğrencilerinin bilinçlenmesini sağlar. Genetiğinin
değiştirilme işleminin nasıl gerçekleştiğini uygulama alanlarına geziler düzenleyerek
GDO'nun zararlarını tanıtmayı amaçlar.
4. İlaç yapımında kullanılan ve bazı ilaçların etken maddesini oluşturan bitkilerin tedavi
yerlerinin araştırılması ve biyolojik çeşitliliğimizin önemi ve korunması gerekliliğinde bilinç
oluşturmak amacıyla bölgesel ve yöresel ürünlerin (yenilebilir enerji kaynaklarını)
bağışıklık sistemi ile ilişkisini inceleyen projeler geliştirme.
5. Velilerle de diyaloğun ve yapılan faaliyetlere katılımlarının sağlanması faydalı olacaktır.
6. Okul tarafından ‘’Kariyer Günleri’’ kapsamında okula davet edilen doktor, mimar gibi
konuklarla yapılan söyleşilerle öğrencilerin sayısal alanda olan biyolojiye ilgilerinin
artırılması hedeflenebilir
7. Dersle ilgili çalışmaların yapımında öğrencilerin bir araya gelerek grup çalışmaları
yapmaları desteklenerek bazı konuların birlikte hazırlanması yalnızca akademik yetkinliğin
sağlanması değil aynı zamanda sosyal yönlerinin de gelişmelerini amaçlar.
8. Bireysel gelişmelerin artırılması için halk eğitimin desteği ile kursların çeşitliği
arttırılmalıdır
5-SINIF YÖNETİMİ VE AKADEMİK BAŞARI
1. Dönemin başından itibaren öğrencilerin ders çalışma teknikleri konusunda okul rehber
öğretmeniyle işbirliği yapılarak bilinçlendirilmesi gerekmektedir.
2. Öğrencilerde biyolojiye yönelik olumlu tutum ve akademik benlik tasarımı geliştirmek
amacıyla, biyoloji konuları öğrencinin yakın çevresi ve ilgi alanıyla ilişkilendirilmelidir.
Ayrıca, konuların ilginç ve öğrencide merak duygusu uyandıracak aktif öğretim yöntem ve
tekniklerini tercih etmelidirler.
3. Derse hazırlıklı gelmeleri amacıyla öğrenciler ödevlendirilmeli, takibi yapılmalıdır. Ödev
yapmayı alışkanlığa dönüştürecek davranışları geliştirmede öğretmen kararlılık
göstermelidir.
4. Öğrencilerin kendilerini geliştirebilecekleri sosyal çalışma alanları olmalıdır.
7
6-ÖLÇME DEĞERLENDİRME
33. Bilim sürekli gelişim halindedir. Bu gelişimi takip edebilmek adına değişen ve gelişen
teknolojik imkânları eğitim ve öğretime kanalize edebilmek, öğrencinin ve öğretmenin
vizyonunu genişletecek ve başarılarını arttıracaktır.
34. Gelişen teknolojiyi olumlu yönde, eğitim ve öğretim alanında kullanabilmek; hem
öğrencinin hem de öğretmenin kişisel ve mesleki gelişimini destekleyecektir.
38. Üniversite sınav soruları paylaşılmalı, öğrencilerin farklı soru türlerini görmeleri sağlamalı,
öğrenciler çalışmalarını buna göre düzenlemelidirler.
40. Her sınav sonucunda yapılan sınav analiz sonuçları incelenmelidir. İncelemeler sonucunda
başarı yüzdeleri düşük olan soruların konuları uygun zaman dilimlerinde tekrar edilebilir.
7-MESLEKİ GELİŞİM
1. Biyoloji öğretmenlerin bilgi ve deneyim paylaşımını sağlayacak internet üzerinden bir
platform oluşturulması düşünülebilir.
2. Derslerin işlenişinde ders kitapları, akıllı tahta, tablet ve farklı kaynak kitaplarının
kullanılması, TÜBİTAK yayınları, EBA, biyoloji slaytları ve farklı eğitim sitelerinin
kullanılması mesleki gelişimi desteklemektedir.
3. Öğretmenlerin kişisel ve mesleki gelişimleriyle ilgili seminer çalışmalarının belirli
bölgelerde değil de her ilde yapılmasını istiyoruz.
4. Öğretmenler teknolojik anlamda da öğrencilerden bir adım önde olmalıdır. Bu sebeple
bilgisayar, akıllı tahta, projeksiyon kullanımında kedini geliştirici kurslar açılmalıdır.
5. Üniversitelerden destek alınarak öğretmenlerin mesleki motivasyon ve kişisel gelişimlerini
destekleyecek eğitimler verilebilir.
8