İş Sağlığı ve Güvenliği Herkes İçindir! Risk değerlendirme esasları
Transkript
İş Sağlığı ve Güvenliği Herkes İçindir! Risk değerlendirme esasları
İş Sağlığı ve Güvenliği Herkes İçindir! Sizin için de önemlidir; İşiniz için de … Risk değerlendirme esasları RISK DEĞERLENDIRME ESASLARI 2 I TEMEL BILGILER & RİSK DEĞERLENDİRMESİ - GENEL TEMEL BILGILER & RİSK DEĞERLENDİRMESİ - GENEL I RISK DEĞERLENDIRME ESASLARI İş Sağlığı ve Güvenliği Herkes İçindir! Sizin için de önemlidir; İşiniz için de … 1 RISK DEĞERLENDIRME ESASLARI I TEMEL BILGILER & RİSK DEĞERLENDİRMESİ - GENEL BÖLÜM I: TEMEL BİLGİLER Tehlike nedir? Risk nedir? Neden risk değerlendirmesi yapmalıyım? Risk değerlendirmesini nasıl yapabilirim? Bu aracı nasıl kullanmalıyım? BÖLÜM II: RİSK DEĞERLENDİRMESİ– GENEL Adım 1: Hangi konuda bilgi toplamalıyım? Bu bilgiye nasıl ulaşabilirim? Adım 2: Tehlikeleri nasıl belirleyebilirim? KONTROL LİSTESİ – GENEL Adım 3: Herhangi bir tehlikeden kaynaklanan bir riski nasıl değerlendirebilirim? Adım 4: Söz konusu tehlikeden kaynaklanan riski ortadan kaldırmaya ya da azaltmaya yönelik eylemleri nasıl planlayabilirim? Adım 5: Yaptığım risk değerlendirmesini nasıl belgelendirmeliyim? 10 10 RİSK DEĞERLENDİRME FORMU 11 Bilgi için: http://hwi.osha.europa.eu 2 4 4 4 5 6 6 7 8 9 TEMEL BILGILER & RİSK DEĞERLENDİRMESİ - GENEL I RISK DEĞERLENDIRME ESASLARI Içindekiler BÖLÜM III: TEHLİKELERİN TESPİT EDİLMESİ VE ÖNLEYİCİ TEDBİRLERİN SEÇİLMESİ – GENEL Kontrol Listesi 1: Engebeli ya da kaygan yüzeyler Kontrol Listesi 2: Hareketli araç ve makineler Kontrol Listesi 3: Makinelerin hareketli parçaları Kontrol Listesi 4: Elektrikli tesisat ve ekipmanlar Kontrol Listesi 5: Yangın Kontrol Listesi 6: Patlama Kontrol Listesi 7: Kimyasal Maddeler Kontrol Listesi 8: Gürültü Kontrol Listesi 9: Titreşim Kontrol Listesi 10: Aydınlatma Kontrol Listesi 11: İşyerinde Stres 12 13 14 15 16 18 20 22 23 24 26 BÖLÜM IV: TEHLİKELERİN TESPİT EDİLMESİ VE ÖNLEYİCİ TEDBİRLERİN SEÇİLMESİ – BELİRLİ SEKTÖR VE İŞLER İÇİN Büro İşleri İnşaat Gıda işleme Ağaç İşleri Araba tamiri Tarım Küçük ölçekli yerüstü madenleri 30 33 36 38 41 44 50 Sektörlere yönelik diğer kontrol listelerine ulaşmak için:http:// hwi.osha.europa.eu 3 RISK DEĞERLENDIRME ESASLARI I TEMEL BILGILER & RİSK DEĞERLENDİRMESİ - GENEL BÖLÜM I: TEMEL BİLGİLER Tehlike nedir? Neden ve nasıl risk değerlendirmesi Risk nedir? yapmalıyım? Tehlike, bir şeyin zarar verme potansiyelidir. Tehlike; Mesleki Risk Değerlendirmesi’nin başlıca amacı insanları, eşyaları, süreçleri etkileyebilir; kazalara, sağlık çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumaktır. Risk sorunlarına, kayıplara ve makinelerde hasarlara neden değerlendirmesi, işle ilgili aktivitelerin çalışanlara ya da olabilir. çevreye zarar verme olasılığının asgariye indirilmesine Mesleki risk, bir tehlikeye maruz kalma sonucunda bir yardımcı olur. Risk değerlendirmesi, işinizin rekabet gücünü sakatlık ya da hastalık geçirme olasılığını ve ortaya çıkacak ve etkinliğini korumanızı sağlar. sakatlık ya da hastalığın şiddetini ifade eder. Sağlık ve güvenlikle ilgili kanunlara göre tüm işverenler düzenli olarak risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür. Risk değerlendirmesini nasıl yapabilirim? İşyerindeki riskler aşağıda belirtildiği gibi beş basit adımda değerlendirilebilir. ADIM 1 Bilgi toplamak ADIM 2 Tehlikeleri belirlemek ADIM 3 Tehlikelerden doğan riskleri belirlemek (risklerin ortaya çıkma olasılıklarını ve sonuçların ciddiyetini tahmin etmek ve riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek) ADIM 4 Risklerin ortadan kaldırılmasına ya da azaltılmasına yönelik eylemleri planlamak ve değerlendirmeyi gözden geçirmek ADIM 5 Yapılan risk değerlendirmesini belgelendirmek 4 TEMEL BILGILER & RİSK DEĞERLENDİRMESİ - GENEL I RISK DEĞERLENDIRME ESASLARI BU ARAÇ TÜM ADIMLARI GERÇEKLEŞTİREREK RİSK DEĞERLENDİRMENİZİ TAMAMLAMANIZA VE BU SÜRECİ BELGELENDİRMENİZE YARDIMCI OLACAKTIR Bu aracı nasıl kullanmalıyım? ADIM 1 Hangi konuda bilgi toplamalıyım? Bu bilgiye nasıl ulaşabilirim? Bkz. BÖLÜM II ADIM 1 ADIM 2 Tehlikeleri nasıl belirleyebilirim? Bkz. BÖLÜM II ADIM 2 BÖLÜM BÖLÜM ADIM 3 Herhangi bir tehlikeden kaynaklanan bir riski nasıl değerlendirebilirim? Bkz. BÖLÜM II ADIM 3 ADIM 4 Söz konusu tehlikeden kaynaklanan riski ortadan kaldırmaya ya da azaltmaya yönelik eylemleri nasıl planlayabilirim? Bkz. BÖLÜM II ADIM 4 ADIM 5 Yaptığım risk değerlendirmesini nasıl belgelendirmeliyim? Bkz. BÖLÜM II ADIM 5 5 RISK DEĞERLENDIRME ESASLARI I TEMEL BILGILER & RİSK DEĞERLENDİRMESİ - GENEL BÖLÜM II: RİSK DEĞERLENDİRMESİ – GENEL AD I M 1 Hangi konuda bilgi Bu bilgiye nasıl toplamalıyım? ulaşabilirim? İşyerindeki riskleri değerlendirebilmek için aşağıdaki Bilgi edinmek için aşağıdaki kaynaklardan konularda bilgi sahibi olmanız gerekmektedir: yararlanabilirsiniz: • İşyerinin ve/veya işin gereği sürdürülen çalışmaların nerede • Işyerinde kullanılan ekipman, materyal ya da maddelerle gerçekleştirildiği; • Kimlerin çalıştığı; özellikle söz konusu mesleki tehlikelerden diğerlerine oranla daha fazla etkilenecek olan çalışan gruplarına (örneğin; hamile kadınlara, genç çalışanlara ya ilgili teknik bilgiler; • Teknolojik prosedürler ve yapılan işe ait el kitapları; • İş yerindeki zararlı/öldürücü, tehlikeli ya da zorlayıcı faktörlerle ilgili olarak yapılan ölçümlerin sonuçları; da engelli çalışanlara) özel dikkat gösterin. Bunun yanında, • İş kazası ve meslek hastalıklarına ilişkin kayıtlar; yarı-zamanlı çalışanları, taşeronları, ziyaretçileri, ve işyeri • Kimyasal maddelerin özellikleri; dışında çalışanları (sürücüler, müşterileri evlerinde ziyaret • Yasal düzenlemeler ve teknik standartlar; edenler, vs.) da değerlendirmeyi unutmayın. • Bilimsel ve teknik literatür. • Ne tür iş ekipmanı, malzeme ve iş süreçlerinin kullanıldığı; • Ne tür görevlerin gerçekleştirildiği (örn. görevler ne şekilde Bilgiye ulaşmak için kullanabileceğiniz diğer yöntemler: ve ne süreliğine gerçekleştiriliyor); • Hangi tehlikelerin tanımlanmış olduğu ve bu tehlikelerin kaynakları vb.; • İşyerinde gerçekleştirilen çalışmaları gözlemlemek; • Mevcut tehlikelerin potansiyel sonuçları; • İşyerinin dışında gerçekleştirilen görevleri gözlemlemek; • Ne tür koruyucu tedbirlerin alındığı; • Çalışanlarla görüşmek; • Ne tür kaza, meslek hastalığı ve sağlık sorunlarıyla ilgili • İşyeri üzerinde etkisi olabilecek dış faktörleri gözlemlemek durumların bildirilmiş olduğu; • İşyeriyle ilgili yasal ve yasal olmayan diğer yükümlülükler. 6 • İş ortamını gözlemlemek; (örn. üçüncü taraf ların gerçekleştirdiği çalışmalar, hava koşulları). TEMEL BILGILER & RİSK DEĞERLENDİRMESİ - GENEL I RISK DEĞERLENDIRME ESASLARI A DI M 2 Tehlikeleri nasıl belirleyebilirim? İşyerindeki tehlikeleri belirlemek için GENEL KONTROL Burada ayrıca aşağıdaki belirli sektörler için hazırlanan bazı LİSTESİ’ni kullanın ve: kontrol listelerini de bilginize sunuyoruz: • Eğer tehlikenin mevcut olduğunu • Büro işi biliyorsanız «EVET» i işaretleyin • Eğer tehlikenin mevcut olmadığını biliyorsanız «HAYIR» ı işaretleyin • İnşaat • Araba tamiri • Gıda işleme • Eğer tehlikenin mevcut olup olmadığından emin değilseniz: • Doğramacılık/ağaç işleri • Sütun 5’te belirtilen TEHLİKEYE ÖZGÜ KONTROL LİSTESİ’Nİ • Tarım KULLANIN. • Küçük ölçekli yer üstü madenleri • Eğer GENEL KONTROL LİSTESİ ’nin 5. sütununda belirtilen tehlikeye özgü bir kontrol LİSTESİ yoksa, daha ayrıntılı bilgi Eğer bu etkinliklerden birinde çalışıyosanız BÖLÜM IV ’te edinmek için Avrupa Ajansı ’nın ya da ulusal makamların sunulan Sektöre özgü kontrol listelerine bakınız. internet sitelerinden faydalanabilir ya da yerel iş sağlığı ve güvenliği danışmanlarından yardım alabilirsiniz. RİSK DEĞERLENDİRMENİZİ TÜM İŞGÜCÜNÜZÜN AKTİF KATILIMIYLA GERÇEKLEŞTİRMELİSİNİZ 7 RISK DEĞERLENDIRME ESASLARI I TEMEL BILGILER & RİSK DEĞERLENDİRMESİ - GENEL KONTROL LİSTESİ – GENEL No. Tehlike EVET HAYIR Bilmiyorum Tehlikeye özgü hazırlanan Kontrol Listesi’ne bakınız: 1 2 1. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. Engebeli ya da kaygan yüzeyler (kaymaya, takılmaya, düşmeye, vb. neden olabilecek yüzeyler) Hareketli araç ve makineler Makinelerin hareketli parçaları Tehlikeli yüzeylere sahip nesne ve aksamlar (keskin, kaba/sert, vb.) Soğuk ya da sıcak yüzeyler, malzemeler, vb. Yüksek çalışma alanları ve tırmanma noktaları (yüksekten düşmeye sebep olabilecek mekanlar) El aletleri Yüksek basınç Elektrikli tesisat ve ekipmanlar Yangın Patlama Havadaki kimyasal maddeler (toz dahil) Gürültü El-kol titreşimi Bütün vücut titreşimi Aydınlatma UV, IR, lazer ve mikrodalga radyasyonu Elektromanyetik alanlar Sıcak ya da soğuk iklim Ağırlık kaldırma ve taşıma Duruş bozukluklarına sebeb olan işler Biyolojik tehlikeler (virüsler, parazitler, küf ler, bakteriler) Stres, şiddet, taciz (mobbing) 24. Diğerleri: lütfen aşağıda boş bırakılan alana belirtin ve «EVET» seçeneğini işaretleyin: 2. 3. 4. 5. 6. 8 3 4 5 BÖLÜM III - 1 BÖLÜM III - 2 BÖLÜM III - 3 BÖLÜM III - 4 BÖLÜM III - 5 BÖLÜM III - 6 BÖLÜM III - 7 BÖLÜM III - 8 BÖLÜM III - 9 BÖLÜM III - 10 TEMEL BILGILER & RİSK DEĞERLENDİRMESİ - GENEL I RISK DEĞERLENDIRME ESASLARI A DI M 3 Herhangi bir tehlikeden kaynaklanan bir riski nasıl değerlendirebilirim? A. Belirlenen her tehlike için: Tehlikenin neden olabileceği zararın olasılığını ve şiddetini göz önünde bulundurarak riskin derecesinin küçük, orta ya da büyük olduğunu belirleyin. Karar vermek için aşağıdaki tabloyu kullanabilirsiniz. Sonuçların şiddeti Olasılık Hafif şiddetli zarar Orta Düzey zarar Büyük zarar Düşük olasılık Küçük (1) Küçük (1) Orta Düzey (2) Orta düzey olaslılık Küçük (1) Orta Düzey (2) Büyük (3) Orta Düzey (2) Büyük (3) Büyük (3) Yüksek olasılık • Düşük olasılık: bir çalışanın tüm mesleki kariyeri boyunca meydana gelmeyebilir. • Orta düzey olasılık: bir çalışanın tüm mesleki kariyeri boyunca sadece birkaç kez meydana gelebilir. • Yüksek olasılık: bir çalışanın tüm mesleki kariyeri boyunca sürekli olarak meydana gelebilir. • Hafif şiddetli zarar: uzun süreli sıkıntıya sebep olmayan kaza ya da hastalıklar (örn. küçük çizikler, göz tahrişi, • Orta Düzey zarar: hafif ancak uzun süreli ya da periyodik olarak tekrarlayan sıkıntılara yol açan kaza ve hastalıklar (örn. yaralar, basit kırıklar, vücudun sınırlı bir bölgesinde meydana gelen ikinci derece yanıklar, cilt alerjisi, vb.). • Büyük zarar: kalıcı ve çok büyük rahatsızlıklara ve/veya ölüme neden olan kaza ve hastalıklar (örn. amputasyon, sakatlığa yol açan kompleks kırıklar, kanser, vücüdun geniş bir yüzeyinde meydana gelen ikinci veya üçüncü derece yanıklar). başağrısı, vb.). B. Tehlikeden kaynaklanan riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar verin. Genelde: • Büyük riskler kabul edilemeyen, • Küçük ve orta düzey riskler ise kabul edilebilen riskler olarak değerlendirilir. Eğer yasal yükümlülüklere uyulmuyorsa, risk kabul edilemez! Unutmayın: Risk değerlendirmenizi çalışanların aktif katılımıyla gerçekleştirmelisiniz. Bir riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar verirken çalışanlarınızın görüşleri, cinsiyet, yaş ve sağlık durumu gibi konuları da göz önünde bulundurun. Unutmayın değerlendirmeyi onlar için yapıyorsunuz. 9 RISK DEĞERLENDIRME ESASLARI I TEMEL BILGILER & RİSK DEĞERLENDİRMESİ - GENEL AD I M 4 ADIM 5 Söz konusu tehlikeden kaynaklanan riski Yaptığım risk değerlendirmesini nasıl ortadan kaldırmaya ya da azaltmaya yönelik eylemleri nasıl planlayabilirim? belgelendirmeliyim? • Eğer risk büyükse ve kabul edilemeyen risk olarak Aşağıda verilen RİSK DEĞERLENDİRME FORMU’nu kullanarak değerlendirilmişse, söz konusu riski azaltmak için gerekli yaptığınız risk değerlendirmesini belgelendirebilirsiniz. adımlar zaman kaybetmeden atılmalıdır. • Eğer risk orta düzeyse ve kabul edilebilir risk olarak değerlendirilmişse, riskin seviyesini azaltmaya yönelik değerlendirmenin yapıldığı işyerinin adı; değerlendirme adımlar planlanmalıdır. tarihi, işyerinde çalışan(lar)ın isim(ler)i, değerlendirmeyi • Eğer risk küçükse ve kabul edilebilir risk olarak değerlendirilmişse, aynı düzeyde kalmasını sağlamaya yönelik çalışmalar yapılmalıdır. Önleyici ve koruyucu tedbirler aşağıda belirtilen öncelik sırasına göre uygulanmalıdır: • Tehlikenin/riskin ortadan kaldırılması, • Organizasyonel tedbirlerle tehlikenin/riskin asgariye indirilmesi, gerçekleştiren kişi(ler)in isim(ler)i. • RİSK DEĞERLENDİRMESİ FORMUNUN ikinci sütununa belirlenen tehlikeleri kaydedin (GENEL KONTROL LİSTESİ ’nde «EVET» seçeneğini işaretledikleriniz için). • Belirlenen her tehlike için: • Üçüncü sütuna tehlikeden kaynaklanabilecek risklerin sınırlandırılması için alınan önleyici/koruyucu tedbirleri kaydedin; • Toplu koruyucu tedbirlerle tehlike/riskin asgariye indirilmesi, •Dördüncü sütuna risk değerlendirmesinin sonuçlarını • Uygun kişisel koruyucu donanımların kullanımıyla riskin kaydedin (örn, büyük risk/Kabul edilemez risk); azaltılması. Riskleri azaltmak için ne tür tedbirler alınabileceğine ilişkin örnekler için, Bkz. BÖLÜM III veya BÖLÜM IV’teki Tehlikeye Özgü Kontrol Listelerine bakınız. 10 •Temel bilgileri kaydedin: şirket adı ve adresi, •Beşinci sütuna da riskin azaltılmasına yönelik planlanan eylemleri kaydedin. TEMEL BILGILER & RİSK DEĞERLENDİRMESİ - GENEL I RISK DEĞERLENDIRME ESASLARI Risk Değerlendirme Formu Form No: RİSK DEĞERLENDİRMESİ FORMU Tarih: Şirketin adı ve adresi: Risk Değerlendirmesi yapan kişi(ler): (kişilerin adı) İşyeri: (işyerinin adı) Çalışanın adı: (işyerinde çalışan kişinin adı) No. TEHLİKE UYGULANAN ÖNLEYİCİ VE KORUYUCU TEDBİRLER RISK TAHMİNİ/DEĞERLENDİRMESİ RİSKİ AZALTMAK İÇİN PLANLANAN EYLEMLER 1 2 3 4 5 Risk değerlendirmesini yapan kişi(ler)nin imza(ları) İşyerinde çalışan kişi(ler)nin imza(lar)sı 11 RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI I T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R BÖLÜM III: TEHLİKELERİN BELİRLENMESİ VE ÖNLEYİCİ TEDBİRLERİN SEÇİMİ – GENEL- Kontrol Listesi No. 01 TEHLİKE: ENGEBELI YA DA KAYGAN YÜZEYLER Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET – eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. EVET HAYIR Zeminde engebeli bölgeler, gevşemiş kaplamalar/cilalar, delikler, dökülmüş malzemeler, vb. var mı? Zemin zaman zaman kayganlaşıyor mu?, Örn., temizlik nedeniyle ıslak olduğunda, üzerine sıvı bir madde (örn. yağ) döküldüğünde, yağmur ya da çamur girmesi halinde veya yapılan işler nedeniyle zeminin tozlandığı durumlarda, v.b. Zeminde eşikler ya da başka seviye farklılığı yaratan bölümler var mı? Zeminde kablolar var mı? Uygun olmayan ayakkabıların giyilmesinden dolayı çalışanların kayma ya da düşme olasılığı var mı? Zemin düzenli mi? Çalışma alanında yerde bırakılmış herhangi bir engel ya da nesne var mı (yerinden kaldırılması mümkün olmayanlar hariç)? Yerinden kaldırılması mümkün olmayan engeller işaretlenmiş mi? İşyerinde kullanılan tüm trafik/gidiş geliş güzergahları uygun bir şekilde işaretlendirilmiş mi? Zeminin ve gidiş geliş güzergahlarının aydınlatması uygun mu? Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler 12 Zemin malzemesinin dikkatli seçilmesi, özellikle işin gerektirdiği uygulamalar nedeniyle zeminin ıslanması ya da tozlanması söz konusuysa yüzeylerin kuru bir şekilde muhafaza edilmesi. Gerekirse, uygun temizlik malzemesi kullanarak kaygan yüzeylere kimyasal yöntemlerle müdahale edilmesi. Zeminin ve geliş gidiş güzergahlarının düzenli kontrolünün sağlanması. Zemindeki delik ve çatlakların, yıpranmış halı ya da kilimlerin ortadan kaldırılması; zeminin ve geliş gidiş güzergahlarının düzenli tutulması. Eşiklerin kaldırılması ya da eşik yüksekliklerinin sınırlandırılması ve görünürlüklerinin artırılması. Çalışanlara uygun ayakkabıların temin edilmesi. Zemin ve geliş gidiş güzergahlarının uygun şekilde işaretlenmesi. Zemin ve geliş gidiş güzergahlarının yeterli aydınlatılması. Donanımları yerleştirirken kablolara yayaların yolundan geçmeyecek biçimde bir düzenleme yapılması, kabloların zemine sabitlenmesi için kablo gizleyicilerin kullanılması. Zeminlerde ve geliş gidiş güzergahlarında kaymayı önleyici ve temizlenmesi kolay malzemelerin kullanılması. Zeminde ve gidiş geliş güzergahlarının yüzeylerinde sıvı maddelerin kolayca akmasının sağlanması. T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI TEHLİKE: HAREKETLİ ARAÇ VE MAKİNELER Kontrol Listesi No. 02 Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET – eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. EVET HAYIR Taşıma araçları hatalı ya da bozuk oldukları zamanlarda kullanılıyorlar mı? Taşıma araçları ve yükleme/boşaltma işlemlerinde kullanılan iş ekipmanları (örn. araçlar, vinçler/kaldıraçlar, kaldırma platformları) aşırı yüklü haldeyken kullanılıyor mu? Taşıma yolu üzerindeki engeller kaldırılmış mı? Taşıma güzergahları üzerindeki görüş alanı sınırlı mı? Taşıma araçları yetkili olmayan kişiler tarafindan kullanılıyor mu? Taşınan yükler her zaman gerektiği şekilde güvence altına alınıyor mu? Taşınan büyük yükler nedeniyle sürücünün görüş alanının kısıtlanması söz konusu oluyor mu? Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler Kullanılan taşıma araçlarının yapılan işe uygun olması. Uygun sertifika/lisansa sahip iş ekipmanlarının kullanılması. İş ekipmanlarının imalatçının bilgilendirmesi ve el kitapçıkları doğrultusunda kullanılması. İş ekipmanlarının teknik açıdan düzenli olarak denetlenmesi Taşıma güzergahlarının uygun şekilde işaretlenmesi ve düzgün muhafaza edilmesi. Güzergahların yeterince geniş olmasının ve güzergahlar üzerinde hiçbir «kör nokta» bulunmamasının sağlanması. Taşınacak yükün düzgün bir şekilde yerleştirilmesi ve emniyetinin sağlanması Çalışanların yeterli eğitim almasının sağlanması. Kendiliğinden harekete geçen taşıma araçlarının beklenmeyen bir anda çalışmaya başlamasının engellenmesi için gerekli donanımların bulunması. 13 RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI Kontrol Listesi No. 03 I T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R TEHLİKE: MAKİNELERIN HAREKETLİ PARÇALARI Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET – eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. EVET HAYIR Makinelerin üzerinde koruması olmayan tehlikeli hareketli parçaları var mı (yedek parçalar dahil)? Makinelerin korumaları, çalışanların ellerinin, kollarının, ya da diğer vücut kısımlarının tehlikeli hareketli parçalarla temas etmesini yeterli ölçüde engelliyor mu? Makinelerin koruyucu parçaları sıkı bir şekilde sabitlenmiş mi ve yerlerinden kolayca çıkarılmaları engellenmiş mi? Makinenin hareketli parçalarının üzerine her hangi bir nesnenin düşmesi mümkün mü? Kullanılan korumalar makinenin işleyişini bozuyor ya da güçleştiriyor mu? Koruyucu parçaları çıkarmadan makineyi yağlamak mümkün mü? Tehlikeli hareketleri durudurmadan koruyucuları çıkarmak mümkün mü? Koruması olmayan tertibat, dişli, çark ya da makara var mı? Açık bırakılmış kemer ya da zincirli frenler var mı? Açıkta bırakılmış vida, anahtar, halka, vb. var mı? Operatörün AÇMA/KAPAMA kontrollerine kolayca ulaşması mümkün mü? Birden fazla operatörün kullandığı tek bir kontrol mekanizması mı var? Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler Makinelerinin eğitimli ve yetkili çalışanlar tarafindan işletilmesinin sağlanması. Tüm koruyucu donanımların yerinde olmasınının ve düzgün çalışmasının sağlanması. Çalışanlara koruyucuların kullanılmasının gerekliliğini hatırlatacak poster ve işaretlerin kullanılması. Herhangi bir makine çalıştırılmadan önce gerekli tüm koruyucu parçaların yerli yerinde olduğunun kontrol edilmesi. Makinelerinin çevresindeki alanın temizlenmesi, toplanması ve her türlü engelden bertaraf edilmesi. Çalışanların kolayca hareket edebilmesi için yeterli alan bırakılması. Çalışanlara, uygun kişisel koruyucu donanımların temin edilmesi. Makinelerinin üzerinde ve çevresinde yeterli aydınlatma yapılması. Zarar verebilecek nitelikteki makinelerinin kazara çalıştırılmasını engellemek için kolay anlaşılır bir uyarı ve bilgilendirme sisteminin uygulanması. Makinelerinin bakımının yapılması ve arızaların anında giderilmesinin sağlanması. Makinelerinin hareketli parçalarıyla makine çevresinde bulunan sabit parçalar arasında yeterli boşluk bırakılması. 14 T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI TEHLİKE: ELEKTRİKLİ TESİSAT VE EKİPMANLAR Kontrol Listesi No. 04 Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET – eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. EVET HAYIR Güvenlik araçlarının ve açma kapama anahtarlarının yerli yerinde olduğundan ve çalıştığından emin misiniz? Elektrik hatları üzerinde izolasyonun zarar gördüğü yerler var mı? (örn. düğümler, açıkta kalmış kablolar, vb.) Hasar görmüş ya da yetkili olmayan kişilerin kullanımına karşı koruma altına alınmamış elektrikli araç kutusu var mı? Elektrik tehlikesi işareti olmayan herhangi bir elektrikli araç kutusu var mı? Hasar görmüş elektrik prizi ya da fişi var mı? Elektrikli aletleri uygun olmayan şekillerde kullanmak mümkün mü? Islak elektrikli araçları kullanma ya da elektrikli araçları ıslak ellerle ya da nemli giysilerle kullanma olasılığı var mı? Elektrikli sistemlere tehlikeli kabul edilen bir mesafede çalışmak zorunda kalma olasılığı var mı? Çalışma alanının yakınında elektirikli araçlar var mı? Topraklama sistemine bağlanmamış açıkta kalan iletken parçalar var mı? Elektrostatik yük var mı? (örn. yakıt ikmali sırasında) Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler İşe başlamadan önce arızaları tespit etmek için görsel bir kontrol yapılması. Elektrik uzmanları tarafindan düzenli testlerin yapılmasının sağlanması. Sadece CE işareti taşıyan ekipmanların kullanılması. Ekipmanın hasar görmesi ya da bozulması durumunda: elektriğin kesilmesi, hemen fişin prizden çıkarılması ve hasarın bildirilmesi. Arızaların bir elektrik uzmanı tarafindan giderilmesinin sağlanması. Uygun ekipmanların seçilmesi (örn. IP koruma tipi, mekanik koruma, vb.). İşin talimatlara uygun şekilde yürütülmesi. Hatlardaki enerjinin boşaltılması. Yükseltme/kaldırma mekanizmasına sahip araçların çalışma alanının sınırlanması. Elektrikli araçların kullanılmadan önce, onarımları yapıldıktan sonra ve düzenli aralıklarla kontrol edilmesi. Toprak hattının kullanılması. 15 RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI Kontrol Listesi No. 05 I T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R TEHLİKE: YANGIN Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET – eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 16 EVET Boya, cila, yapıştırıcı ve solventler gibi oksitleyici ya da yanıcı maddeler kullanılıyor mu? Oksitleyici ya da yanıcı maddeler havalandırması olan odalarda mı muhafaza ediliyor? Kullanılan tüm tehlikeli kimyasallara ait (Tehlikeli) Malzeme Güvenlik Bilgi Formu mevcut mu? Etrafta herhangi bir ateşleme kaynağı var mı (örn. açık ateş, elektrikli ekipmanlar, elektrostatik yükler/ ya da yüksek sıcaklık)? Yangın/tehlikesi olan alanlar uygun bir şekilde işaretlenmiş mi? Yanıcı ve parlayıcı maddelerle çalışanlar bu kimyasalların tehlikeli özellikleri konusunda düzenli olarak bilgilendiriliyor mu? Yangınla mücadele araçları var mi ve koşullara uygun mu? Yangınla mücadele araçları kullanıma hazır mı ve düzenli aralıklarla kontrolleri yapılıyor mu? Yangınla mücadele araçları kolayca ulaşılabilecek bir yerde mi? Acil durum ve kaçış planları mevcut mu? Kaçış güzergahları işaretlenmiş mi? Yangın alarmı var mı? Yangınla mücadele ve yangın alarmına yönelik tatbikatlar uygulanıyor mu? Yangınla mücadele eğitimi veriliyor mu? HAYIR T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler Yanıcı ve parlayıcı maddelerin uygun şekilde saklanması (örn. azami saklama sıcaklıklarını geçmeyen ortamlarda). Yanıcı ve parlayıcı maddelerin ayrılması. Ateşleme kaynaklarının önlenmesi ya da ortadan kaldırılması (sigara içmenin yasaklanması da dahil). Tüm yanıcı maddeler için Tehlikeli Malzeme Güvenlik Bilgi Formlarının temin edilmesi. Tüm tehlikeli alanların kordonla işaretlenmesi. Açık ateşle çalışmaya yönelik gerekli izinlerin alınmış olması. Yangın söndürücülerin temin edilmesi (yanıcı maddenin özellklerine ve işyerinin büyüklüğüne göre seçilmesi gerekir). Elektrikli araçların düzenli olarak kontrol edilmesinin sağlanması. Uygun yangınla mücadele araçlarının seçilmesi. Yangın söndürme araçlarının düzenli olarak kontrol edilmesi ve bakımının yapılması. Yangın için uyarı sistemi kurulması. Kaçış ve kurtarma güzergahlarının belirlenmesi ve bu güzergah yollarının açık tutulması. Çalışanlara eğitim verilmesi. Acil durum tatbikatlarının yapılması. YORUMLARINIZI EKLEYİNİZ 17 RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI Kontrol Listesi No. 06 I T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R TEHLİKE: PATLAMA Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET – eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 18 EVET Herhangi bir patlayıcı madde kullanılıyor mu? Kullanılan tüm patlayıcı kimyasal maddeler için bir Malzeme Güvenlik Bilgi Formu var mı? Patlayıcı kimyasallar uygun bir şekilde etiketlenmiş mi? İş süreçlerinde patlayıcı karışımlar var mı? (örn. hava ve gazlar – hidrojen veya metan, hava ve benzen veya aseton buharı, hava ve ağaç tozu) Patlama riski bulunan alanlar var mı? (örn., içinde boya ya da solventlerin, yanıcı sıvı veya gazların depolandığı odalar) Yanıcı maddelerin bulaşması, artan depolama sıcaklığı ya da aşırı miktarda ürünün depolanması gibi sebeplerden ötürü patlama riskinin söz konusu olduğu alanlar var mı? Gaz tesisatı kapalı mı ve düzenli olarak kontrol ediliyor mu? Patlayıcı alanlarda kullanılan elektrikli araçlar uygun şekilde mi seçilmiş? Patlama tehlikesinin bulunduğu alanlarda herhangi bir ateş kaynağı var mı? Patlama tehlikesinin bulunduğu alanlarda herhangi bir yüksek ısı kaynağı var mı? Patlama tehlikesinin bulunduğu alanlarda herhangi bir elektrostatik alan var mı? Havalandırma sistemi mevcut mu ve düzenli olarak kontrol ediliyor mu? Patlama tehlikesinin bulunduğu alanlar işaretlenmiş mi? Patlama tehlikesi bulunan ortamlarda patlayıcı maddelerin yoğunluk seviyesi sürekli izleniyor mu? İzlemede kullanılan araçlar düzenli olarak kontrol ediliyor mu? Patlayıcı maddeleri ya da malzemelerikullanan çalışanlara bu kimyasalların tehlikeli özellikleri konusunda düzenli olarak bilgi veriliyor mu? HAYIR T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler Havalandırma ve yoğunluğunun izlenmesi. Tüm patlayıcı kimyasal maddeler için Malzeme Güvenlik Bilgi Formu temin edilmesi. Ateşleme kaynaklarının önlenmesi ya da ortadan kaldırılması. Havayla karşılaştığında patlayıcı karışımlar meydana getirebilecek olan maddelerin açık ateşten, elektrikli araçlardan, kıvılcımdan, vb. uzak tutulması. Depolama miktarının asgaride tutulması. Belirli ürünlerin bir/arada saklanmamasına ilişkin talimatlara uyulması. Maddelerin başka yerlere bulaşmasının önlenmesi ve kullanılmak üzere alınan ürünlerin, işleri bittikten sonra yeniden kendi kaplarına koyulması. Tehlikeli patlayıcı alanların belirlenmesi. Patlayıcı alanların işaretlenmesi. Açık ateşle çalışmaya yönelik izinlerin alınması. Kaçış ve kurtarma güzergahlarının işaretlenmesi ve engellerden arındırılması. Çalışanların eğitilmesi. Acil durum tatbikatlarının yapılması YORUMLARINIZI EKLEYİNİZ 19 RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI Kontrol Listesi No. 07 I T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R TEHLİKE: KIMYASAL MADDELER Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET – eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 20 EVET Tehlikeli Kimyasal Maddeler (çok toksik, toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, duyarlılaştırıcı, kanserojen, mutajen, üreme üzerinde toksik etkisi olan, patlayıcı, oksitlenen, son derece yanıcı, yüksek derecede yanıcı ve yanıcı olarak sınıflandırılmış olanlar) kullanılıyor mu? Kullanılan tüm tehlikeli kimyasalar için Tehlikeli Madde Güvenlik Veri Formu mevcut mu? Tüm tehlikeli kimyasallar gereğine uygun şekilde etiketlenmiş mi? Tüm tehlikeli kimyasallar uygun şekilde kullanılıyor mu? Tehlikeli kimyasal maddeleri kullanan tüm çalışanlar, bu kimyasalların tehlikeli özellikleri konusunda düzenli olarak bilgilendiriliyor mu? Genç çalışanlar ya da hamile kadınlar kanserojen ya da mutajen maddelerle çalışmak zorunda kalıyor mu? İzin Verilebilir azami Konsantrasyon düzeyleri belirlenmiş maddeler için (işyerindekii havada bulunan) yoğunluğu tespit etmeye yönelik ölçümler yapıyor musunuz? İşyerindeki havada bulunan kimyasal maddelerin konsantrasyonu Azami İzin Verilebilen azami Konsantrasyon düzeylerinin altında mı? Kimyasalların kullanıldığı tüm işyerleri için toplu koruyucu önlemler (genel ve lokal havalandırma sistemleri) temin edilmiş mi? Havalandırma sistemleri düzenli olarak kontrol ediliyor mu? Kimyasalları kullanan çalışanlara kişisel koruyucu donanımlar (eldiven, gözlük ya da yüz siperi, solunum koruyucusu) temin ediliyor mu? Tehlikeli kimyasal maddelere veya etmenlere maruz kalan çalışanlar için düzenli sağlık muayenesi imkanı sağlanıyor mu? Kanserojen maddelere maruz kalan çalışanlara özel sağlık hizmeti veriliyor mu? Tüm çalışanlara, tehlikeli kimyasal maddelerin kullanımı ve muhafaza edilmesi konusunda eğitim veriliyor mu? HAYIR T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler Çok toksik maddelerin daha az toksik olanlarla değiştirilmesi. Eğer mümkünse kanserojen ve mutajen maddelerin kullanımdan kaldırılması. Tehlikeli kimyasal maddelerin uygulanmasıyla ilgili süreçlerde otomatik sistemlere geçilmesi. Tüm tehlikeli kimyasal maddeler için Malzeme güvenlik Bilgi Formlarının temin edilmesi. Tüm tehlikeli kimyasal maddelerin gereğine uygun şekilde etiketlenmesi. Tüm tehlikeli kimyasal maddelerin gereğine uygun şekilde kullanılması. Parlayıcı ve yanıcı tehlikeli kimyasal maddelerin birbirinden ayrılması. Tehlikeli kimyasal maddelerin konsantrasyonunun ölçülmesi ve izlenmesi. Uygun toplu koruyucu önlemlerinin uygulanması. Çalışanlara kişisel koruyucu donanımların temin edilmesi. Kimyasal maddelerin konsantrasyonunun, İzin Verilen Azami Konsantrasyon düzeylerinin üzerine çıktığı tüm işyerlerinde sürekli lokal egzos havalandırmasının yapılması (örn. spreyleme, boyama ve kaplama için egzos sistemleri kullanılması). Kimyasallarla kullanılan donanımın düzenli olarak teknik kontrolden geçirilmesi. Azami verimi korumak için egzos havalandırma sistemlerinin denetlenmesi ve temizlenmesi. Tehlikeli kimyasal maddeler, özellikle de kanserojen ve mutajen olanlara maruz kalan çalışanlar için düzenli sağlık muayenesi olanaklarının sağlanması. Tehlikeli kimyasal maddelerin oluşturduğu riskler ve tehlikeli kimyasal maddelerle güvenli çalışma biçimleri konusunda çalışanlara düzenli eğitim verilmesi. YORUMLARINIZI EKLEYİNİZ 21 RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI Kontrol Listesi No. 08 I T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R TEHLİKE: GÜRÜLTÜ Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET – eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU 1. 2. 3. 4. 5. EVET HAYIR İş süreçlerinin bir sonucu olarak yüksek seviyede gürültü ortaya çıkması mümkün mü? (örn. metalin metale değmesinin etkisiyle oluşan gürültü, motorlar, vb.) İş yeri dışından gelen çevresel gürültü nedeniyle işyerindeki gürültü seviyesinin yükselmesi mümkün mü? Üretim sırasında ortaya çıkan gürültünün uyarıcı sinyalleri bastırma olasılığı var mı? İşyerinizdeki gürültü seviyesi, insanlarla konuşurken sesinizi yükseltmenizi gerektiriyor mu? İşyerinizden çıktıktan sonra insanlarla konuşurken istemeden de olsa sesinizi yükseltiyor musunuz? Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler Çalışanlarınızın maruziyet düzeylerinin belirlenmesi, yasal yükümlülüklerde belirtilmiş olan sınır değerlere uyulması. Gürültü emisyonunu azaltmak için çeşitli mühendislik çözümlerinin benimsenmesi (örn. titreşim halindeki makine ya da aksamların izole edilmesi, içinde susturucu bulunan hava egzosları/çıkışlarının kullanılması). Gürültü kaynaklarının çalışanların uzağına yerleştirilmesi. Gürültülü alanlarda geçirilen zamanın sınırlandırılması. Gürültü emisyonunu azaltmak için makinelerin çevresine muhafazaların monte edilmesi. Sesin yayılırken takip ettiği yolu bloke etmek için bariyer, perde ya da paravan kullanılması. Kulak koruması gerektiren alanların belirlenmesi ve bu alanların kulak koruyucuların kullanılması gerektiğini gösteren levhalarla işaretlenmesi. Uygun kulak koruyucuların temin edilmesi (çalışanlar veya temsilcilerinin görüşleri alınarak) Kulak/işitme koruyucuların kullanılmasının sağlanması. Kulak/işitme koruyucularının etkin biçimde çalışmasının ve düzgün muhafaza edilmesinin sağlanması. Bilgilendirme, yönlendirme ve eğitim olanaklarının sağlanması. Yüksek seviyede gürültüye maruz kalan çalışanların düzenli olarak işitme testlerinden geçirilmesi. 22 T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI TEHLİKE: TİTREŞİM Kontrol Listesi No. 09 Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET – eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU 1. 2. EVET HAYIR Çalışmalar (sıklıkla ya da uzun süre boyunca) ayakta ya da otururken titreşimin açıkça hissedilebildiği koşullarda mı gerçekleştiriliyor? Yapılan iş sırasında (sıklıkla ya da uzun süre boyunca) titreşim üretebilecek ve elle kullanılan elektrikli araç ve ekipman kullanılıyor mu? Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler Çalışanların kişisel olarak titreşime maruziyetinin belirlenmesi; kanun tarafindan belirlenmiş olan sınırlara uygunluğun kontrol edilmesi. İşyerinin (oturma yerleri, zeminler) titreşimden izole edilmesi. Titreşim üretebilecek araç ve ekipmanların kullanımından kaçınılması. Titreşim üreten ekipmanlarla yapılan çalışmaların süresinin kısaltılması. Doğru araçların kullanılması (izole edilmiş ya da el ile temas edilen bölgelerde daha düşük titreşim etkisi olan) ve bu araçların düzgün muhafaza edilmesi. Ekipman ve araçların kullanım talimatlarına uyulması. Uygun eğitim ve bilgilendirme imkanlarının sağlanması. El-kol titreşiminden korunmayı sağlamak için koruyucu eldivenlerin temin edilmesi. Koruyucu eldivenlerin kullanılması ve düzgün muhafaza edilmesi. İşyerinde vücudun, özellikle ellerin, el egzersizleri yardımıyla sıcak tutulması. Çalışanların sıcak ve kuru kalması için gerekli olan koruyucu giysilerin temin edilmesi. Düzenli sağlık muayenesi imkanı verilmesi. 23 RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI Kontrol Listesi No. 10 I T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R TEHLİKE: AYDINLATMA Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET – eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 24 EVET İşyerindeki aydınlatma işin gerektirdiği görevlerin etkin ve doğru bir şekilde gerçekleştirilmesi için yeterli mi? Görevin yapıldığı alanda, çalışmanın etkinliğini ve doğruluğunu etkileyebilecek olan gözle görünür gölgeler var mı? Dolaşım alanlarının, koridorların, merdivenlerin, depoların, vb. aydınlatması, etraftaki olası herhangi bir engeli (yerdeki delikler, yerde duran nesneler, basamaklar, kaygan yüzeyler ya da üzerine birşeyin dökülmüş olduğu zeminler, bir platformun köşesi, vb.) fark edilmesi ve güven içinde hareket edilebilmesi için yeterli mi? Çok parlak ışık kaynakları/yüzeyler çalışanların nesneleri görüşünü etkileyebilir mi? Çalışanlarınızdan, işyerindeki görüşün zayıf olduğu, göz kamaşmasına neden olan ya da uygun olmayan aydınlatma olduğu yönünde şikayetler aldınız mı? Görüş alanında göz yorgunluğuna neden olabilecek ya da gözün sürekli olarak yeniden adapte olmasını gerektirecek aşırı kontrastlar var mı? Çalışma alanında yapılan işle ilgili görüşü değiştirebilecek perdeleyici yansımalar (cilalı ya da parlak yüzeylerden doğrudan yansımalar) var mı? İşyerindeki aydınlatmada, göz stresine sebep olabilecek kadar büyük farklılıklar var mı? Çalışma ortamındaki nesne ve insanların derilerinin/ciltlerinin renkleri mevcut suni aydınlatma nedeniyle olduğundan farklı gözüküyor mu? Mevcut suni aydınlatma altında güvenlikle ilgili uyarıcı renkler kolayca farkediliyor mu? Çalışanlar uyarıcı ışığın yanıp sönmesini görebiliyor mu? Dönen makineler mevcut suni aydınlatma altında hareketsizmiş gibi görünebiliyor mu? (örn., stroboskopik bir etki var mı) HAYIR T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler Aydınlatma ve görevlerin gerçekleştirildiği alanlarla işyerinin geri kalanında kullanılan aydınlatmanın uyumu ile ilgili periyodik ölçümlerin yapılması. Aydınlatma ve dolaşım alanlarındaki, koridorlardaki, merdivenlerdeki, vb. aydınlatmanın uyumu ile ilgili perdiyodik ölçümlerin yapılması. Aydınlatma düzeneğinin bakım ve onarımında; ampullerin değiştirilme sıklığı, oda temizleme araları ve temizleme yöntemleri ile ilgili kuralları da içeren programa uyulması. İşyeri düzenlemeleri, ampullerin tip ve özellikleri (kuvveti, ışık rengi, renk değiştirici faktörler) ve dış yüzeyleriyle (yansıtma özelliği, renk, parlaklık, matlık) ilgili aydınlatma tasarımı prensiplerine uyulması. İşyerinde daha fazla ışığa gereksinim duyulan alanlarda ek sabit veya taşınabilir aydınlatmanın kullanılması. Görevlerin gerçekleştirildiği alanlardaki gölgeleri ortadan kaldırmak için daha dolaylı ve lokal aydınlatma sistemlerinin kullanılması. İşyerinde parlamaya neden olabilecek yüzeylerden kaçınılması (masalar, diğer mobilyalar, vb.) Işığın yanıp sönme/titeme ve stroboskopik etkisinden kaçınılması. Periodik olarak, çalışanların aydınlatmayla ilgili sorunlarına ilişkin görüşlerinin alınması ya da bir kontrol listesinin tutulması. YORUMLARINIZI EKLEYİNİZ 25 RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI Kontrol Listesi No. 11 I T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R TEHLİKE: İŞYERINDE STRES Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET – eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU İŞİN GEREKTİRDİKLERİ Çalışanlar genellikle ya da çoğunlukla baskı altında çalışıyor mu? (hızlı tempoda çalışma, verilen görevlerin teslim sürelerinin birbirine çok yakın olması) Çalışanlar genellikle ya da çoğunlukla uzun saatler boyunca çalışıyorlar mı? Genellikle ya da çoğunlukla iş yükü ağır mı? İşin fiziksel ve zihinsel gerektirdikleriyle çalışanın becerileri arasında bir denge var mı? İş monoton mu? Fiziksel riskler var mı? (gürültü, sıcaklık, kimyasallar, vb.) Çalışanlar görevlerini net olarak biliyorlar mı? Çalışanların çelişkili talepleri var mı? Çalışanlar işlerini yaparken sosyal olarak izole ediliyorlar mı? İŞ KONTROLÜ Çalışanların işlerini yaparken kullandıkları yöntemlere etki etme şansları var mı? Çalışanların işlerinin içeriğine etki etme şansı var mı? Çalışanların kendi işlerini planlama; kendi kararlarını verme ve sorumluluk alma olanakları var mı? Yapılan işin çok fazla göreve bölünmüş olması, nihai ürün ortaya çıktığında çalışanların bu ürünü çok fazla sahiplenememesine neden oluyor mu? Vardiyaların programı önceden yapılıyor mu? Vardiyaların programı çalışanların görüşleri alınarak mı yapılıyor? Çalışma saatleri esnek olmaktan çok mu uzak? SOSYAL ORTAM İşyerindeki sosyal ortam kötü mü? Çalışanların oluşturduğu farklı gruplar arasındaki işbirliği zayıf mı? (örn. farklı bölümler arasında)? Kişiler arası ya da çalışan gruplar arasında çatışmalar oluyor mu? İşle ilgili konular ve sorunlar çalışanlarla yöneticiler arasında konuşulmadan kalıyor mu? Çalışanlar birbiriyle rekabet içinde mi? Taciz ya da şiddet kullanıldığı oluyor mu? Halkın çalışanlara karşı şiddet uygulama riski var mı? (sözlü taciz, tehdit ya da fiziksel saldırı) 26 EVET HAYIR T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI SORU EVET HAYIR DESTEK Çalışanlar yöneticilerinin ve meslektaşlarının desteğini alıyor mu? Çalışanlar yaptıkları işle ilgili hem olumlu hem de olumsuz geri bildirim alıyor mu? Çalışanlar iyi çalıştıklarında farkediliyor ve ödüllendiriliyorlar mı? İşe yeni başlayanlara uygun iş üzerinde eğitim ve gözetim olanağı veriliyor mu? Çeşitli değişikliklerin planlanması durumunda ya da işletmenin geleceği konusunda belirsizlikler söz konusu olduğunda çalışanların endişelerinin ve kafa karışıklığının asgariye indirilmesine yönelik destek veriliyor mu? Bölüm B: Alınabilecek önleyici tedbirlere örnekler İŞIN GEREKTIRDIKLERI Genelde ve işin en can alıcı olduğu dönemlerde kullanılmak üzere yeterli kaynakların temin edilmesi. En hareketli dönemlerdeki işyükünden ya da darboğazlardan mümkün olduğunca kaçınabilmek için operasyonların planlanması. Üretim planları ve hareketli dönemler konusunda önceden uyarıda bulunulması. İşyükünün izlenmesi ve özellikle iş yükünün çok ağır olduğu dönemlerde insanların işyüküyle fiziksel ve psikolojik olarak nasıl başa çıktığının sistemli olarak kontrol edilmesi. Fazla mesailerin asgaride tutulması ve çok ağır işyükünün olduğu dönemlerin ardından bunun tazminine yönelik görüş birliğine varılması. Çalışanların işlerini yürütebilecek becerilere sahip olmasının sağlanması. Çalışanların becerileriyle ,işin gerekliliği arasında bir dengenin kurulması ve muhafaza edilmesi, çalışanlara ne kapasitelerinin üstünde ne de altında iş yükü verilmemesi. Çalışanların görevlerini başarıyla yerine getirmeleri için sistemli eğitim ve destek verilmesi. Çalışanların becerilerini sürekli geliştirmeleri yönünde teşvik edilmesi. İş çeşitliliğini artırmak için görevlerin kapsamının genişletilmesi. Bir iş ya da görev rotasyon programının uygulanması. İşyeri risklerinin değerlendirilmesi ve önlenmesi. Çalışanların rolünün, fonksiyonlarının ve sorumluluklarının açık ve net olarak tanımlanması. İş organizasyonunun, çalışanların görevlerini yerine getirirken en az bir meslektaşlarıyla daha birlikte çalışacakları şekilde yapılması. Çalışanların işyerindeki ve dışarıdaki sosyal etkileşiminin desteklenmesi. örn. resmi olmayan bir toplantı odasının temin edilmesi, sosyal etkinliklerin düzenlenmesi. 27 RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI I T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R Bölüm B: Alınabilecek önleyici tedbirlere örnekler İŞ KONTROLÜ İşin organizasyonu, içeriği ve miktarı konusunda çalışanların ve temsilcilerinin görüşlerinin alınması. Çalışanların beceri ve yeterliliklerine güvenerek sorumlulukların ve problem çözme görevinin çalışanlar arasında dağıtılması. Çalışanların iş memnuniyetinin izlenmesi. Çalışanların yapılan işi daha fazla sahiplenebilmelerini sağlamak için çözümler üretilmesi; örn.yaptıkları işin «büyük tarafinın» vurgulanması, çalışanların nihai ürün ya da hizmet üzerindeki etki ve katkılarının daha görünür hale getirilmesi. Vardiya programının önceden planlanması ve çalışanların bilgilendirilmesi. Vardiya programı konusunda çalışanların görüşlerinin alınması, eğer mümkünse çalışma saatlerinin çalışanların özel ihtiyaçlarına göre ayarlanması. Çalışanların kendi vardiyaları üzerinde kontrol sahibi olmalarının sağlanması. Esnek çalışma saatlerinin kullanılması ve aile-dostu (aileyi gözeten) tedbirlerin alınması. SOSYAL ORTAM İşyerindeki çatışmaların çözülmesine yönelik tedbirlerin geliştirilmesi ve uygulanması. Toplantılar düzenleyerek mevcut problemlerin çalışanlar arasında tartışılması. Çalışanların problemlerin kaynağını bulmaya ve çözüm üretmeye teşvik edilmesi. Grup ya da ekiplerin doğru seçilmiş kişilerden oluşturulması. Kişilerarası çatışmaların çözümü konusunda eğitim verilmesi. Özellikle yöneticilerin, insanları idare etmek konusunda doğru şekilde eğitilmesi. Saygı kültürünün benimsetilmesi. Özel risk gruplarının (örn. genç çalışanlar) korunması, örn, bir mentor ya da gözetmen desteğiyle. Bezdirme/taciz/zorbalığa karşı bir politikanın oluşturulması ve uygulanması. Çalışma alanlarının çalışanları olası şiddetten koruyacak şekilde tasarlanması (örn. özel bariyerler, izleme sistemi) Yalnız çalışmaktan kaçınılması. Çalışanlara karşı uygulanabilecek şiddetle nasıl başa çıkılacağına ilişkin bir politika benimsenmesi ve bu politikanın halka açıkça duyurulması (şiddetin kesinlikle hoşgörüyle karşılanmayacağının belirtilmesi ve kuruluşun çalışanlarına yönelik bir şiddet girişimi karşısında nasıl tavır alacağının açıklanması). Şiddetle ilgili olayların ve olası problemlerin hemen aktarılabileceği etkin bir iletişim sisteminin kurulması. Çalışanların şiddetle karşılaşmaları duurmunda ne yapmaları gerektiği konusunda eğitilmesi (farketmek, tanımlamak, yardım almak, bildirmek, vb.) 28 T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI DESTEK Yöneticilerin, yapıcı geri/bildirimde bulunma ve altındakileri yüceltme ve destekleme konusunda eğitilmesi. İşe yeni başlayanlar için özel iş üzerinde öğrenme eğitimlerinin düzenlenmesi ve bu şekilde deneyimli çalışanların yeni başlayanları yönlendirmesi, gözetmesi ve himaye etmesi. Planlanan tüm değişikliklerin (işten çıkarmalar da dahil) çalışanlarla ve temsilcileriyle açık ve net bir şekilde paylaşılması (değişiklik öncesinde, sırasında ve sonrasında). Çalışanlara planlanan değişiklikleri tartışma ve etkileme şansının verilmesi. İşten çıkarılan çalışanlara özel eğitim ve kariyerlerinin geleceği konusunda profesyonel danışmanlık verilmesi. YORUMLARINIZI EKLEYİNİZ 29 RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI I T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R BÖLÜM IV: TEHLİKELERİN BELİRLENMESİ VE ÖNLEYİCİ TEDBİRLERİN SEÇİLMESİ– BELİRLİ SEKTÖRLER İÇİN Kontrol Listesi: Büro İşleri Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET – eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU İŞYERI ORTAMI Zemin kaplaması iyi durumda mı? (deliklerden ve engellerden temizlenmiş mi?) Mikroklima koşulları uygun mu? (sıcaklık, güneş ışıması, nemlilik ve hava akımı ulusal düzenlemelere ve uzmanların ya da çalışanların görüşlerine uygun mu?) Odanın büyüklüğü içinde çalışanların sayısına uygun mu? (örn., ulusal yasal düzenlemelere gore?) Odanın doğal aydınlatması var mı? Ekranlı araçlarla (VDU) yapılan çalışmalar sırasında ekranın üzerine gelen ışığı ortadan kaldırmak (ya da asgariye indirmek) için pencerelerde güneşlik, perde ya da koruyucu var mı? Işık kaynakları, pencere ve kapılar, cilalanmış mobilyalar ya da duvarlar bilgisayar ekranlarına ışık yansımasına neden oluyor mu? Mevcut gürültü dikkati dağıtıyor ve sözlü iletişime engel oluyor mu? Kablo ve teller çalışanların serbestçe hareket etmesine engel oluyor ya da çalışanlar için takılıp düşme tehlikesi doğuruyor mu? Çalışanların pozisyon değiştirmelerine imkan verecek kadar yeri var mı? Binanın temizliği ve bakımı düzgün bir şekilde yapılıyor mu? İlk yardım malzemeleri var mı ve personel bunların kullanılması konusunda eğitimli mi? Kaçış güzergahları ve acil durum çıkışları düzgün bir şekilde işaretlenmiş ve engellerden temizlenmiş mi? EKRANLI ARAÇLAR VE BİLGİSAYARLAR Ekranlı Araçlar üzerindeki imgelerin boyutları ve biçimleri net bir şekilde görülebiliyor mu aralarda yeterli boşluk bırakılmış mı? Ekranlı Araçların üzerindeki imgeler titreşimden arındırılmış mı? (buğulanma ya da titreme ortadan kaldırılmış mı)? Kullanıcı, karakterlerle arka plan arasındaki kontrast ve parlaklığı kolayca ayarlayabiliyor mu? Ekranlı Araçlar kullanıcının gereksinimleri doğrultusunda hareket ettirilebiliyor (döndürülüyor, eğiliyor, vb.) ve istenilen pozisyonda sabitlenebiliyor mu? Genel ve lokal aydınlatma, ekran ile bilgisayar arkaplanı arasında yeterli ışıklandırma ve kontrast sağlıyor mu? Gözlerle ekran arasındaki mesafe 50–80 cm arasında mı? Ekran, görüşü bozabilecek yansımalardan arındırılmış mı? 30 EVET HAYIR T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI SORU EVET HAYIR Klavye monitörden bağımsız mı? Gövde, kollar ve ellerin rahat bir pozisyonda durması mümkün mu? Klavye ve farenin önünde kalan boşluk kullanıcının bileklerini desteklemeye yeterli mi? Klavye ve fare birbirine yakın mı? İkisi de aynı seviyede mi? Klavyenin yüzeyi yansımaları engelleyecek şekilde mat mı? Klavyenin tuşları üzerindeki karakterler kolayca farkedilebiliyor mu? İnsanlar doğru çalışma pozisyonundayken bu karakterleri kolayca okuyabiliyorlar mı? İŞYERI EKİPMANLARI Sandalye sabit mi; serbestçe hareket etmeye ve rahat bir vücut duruşuna olanak veriyor mu? Sandalyenin yüksekliği kolayca ayarlanabiliyor mu? Sandalyenin arkasının yüksekliği kolayca ayarlanabiliyor mu? Eğer gerekliyse, kol desteği var mı? Eğer gerekliyse, ayak desteği var mı? İşyerinde en sık kullanılan ekipmanlara ve diğer nesnelere baş ve gövdeyi çevirmeden kolayca ulaşılabiliyor mu? Masanın yüksekliği bacakların (ve kullanılan nesnelerin) hareket edebilmesine imkan veriyor mu? Sayfa tutucu ayarlanabilir mi; kullanıcının kolaylıkla okumasını sağlayacak bir pozisyonda sabitlenebilliyor mu? YAZILIM ERGONOMİSİ Kullanılan yazılım görevin gereklerini karşılayabiliyor mu? Yazılım başlangıç düzeyine ayarlanabiliyor mu? Yazılımın kullanıcılarının ana dilinde hazırlanmış bir yardım menüsü var mı? Yazılım, bilgiyi kullanıcının ihtiyaçlarına göre uyarlanmış şekilde sunuyor mu? Yazılımla ilgili sorunlarla karşılaşılması durumunda çalışanın destek alabileceği bir yer var mı? İŞ ORGANİZASYONU Sürekli ekran karşısında çalışmayı gerektiren durumlarda, çalışanların yeterli sayıda ara vermesi ya da yapılan işin türünü değiştirmesi mümkün mü? Ekran önünde geçirilen çalışma süresi günlük altı saatin altında mı? Çalışanların görevleri çeşitlilik gösteriyor mu? Çalışanlar görevlerini hangi sırayla yapacaklarına kendileri karar verebiliyor mu? Çalışanlar iş hedeflerine ya da sonuca ulaşabilmek için kendilerini aşırı baskı altında hissediyor mu? İşveren bilgisayar kullanımı gerektiren birimleri kurarken, bakımını yaparken ve geliştirirken çalışanların görüşlerine başvuruyor ve yeterli düzeyde bilgilendirme ve eğitim olanağı veriyor mu? 31 RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI I T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? SORU EVET HAYIR SAĞLIĞI TEHDİT EDEN TEHLİKELER Çalışanların şikayetleriyle ilgili görüşlerine önem veriliyor mu? Çalışanların görme becerileri düzenli olarak izleniyor mu (ulusal mevzuatta öngörüldüğü şekilde)? Eğer göz doktoru tarafından yapılan tamir sonrasında çalışanlardan birinin kullandığı gözlük veya kontak lensin Ekranlı Araçlarla çalışmak için uygun olmadığı ortaya çıkarsa, söz konusu çalışana hemen net görmesini sağlayacak uygun bir gözlük temin edilir mi? Çalışanlarınız kas iskelet sistemlerinde meydana gelen bir ağrıdan şikayetçi olurlarsa (boyun, sırt, omuzlar, bacaklar) ergonomik bir değerlendirme yapılır mı? Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler 32 İŞYERI ORTAMI Düzenli olarak risk değerlendirmesi yapılması. İşyeri ortamında yapılması gereken değişiklikler konusunda çalışanların fikrinin alınması. Ortamdaki parametrelerin ölçülmesi ve izlenmesi. İşyerlerinin tasarımı yapılırken (ya da işyeri yeniden döşenirken) uzmanların da sürece dahil edilmesi. EKRANLI ARAÇLAR VE BİLGİSAYARLAR Her çalışma türüne uygun bir ekipman kullanılması. İşyerlerinin tasarımı yapılırken (ya da işyeri yeniden döşenirken) ergonominin de dikkate alınması. İŞYERİ EKİPMANLARI Ekipmanların düzenli olarak bakımının yapılması. Çalışma alanının yeniden düzenlenmesi (ergonomik müdahale). KİŞİ – MAKİNE ETKİLEŞİMİ (YAZILIM ERGONOMİSİ) Yazılımların kullanımı konusunda çalışanlara eğitim verilmesi. Teknik gelişmelerin uygulanması (yazılım güncellemeleri ve yenilikleri) İŞ ORGANİZASYONU Çalışanlara İSG alanında doğru yönlendirme yapılması. Önleyici tedbirlerin etkinliğinin sürekli olarak değerlendirilmesi. İş organizasyonuyla ilgili kararlarda çalışanların fikrinin alınması. Çalışma saatlerinin ve zaman çizelgelerinin sağlık üzerindeki etkilerinin izlenmesi. SAĞLIĞI TEHDİT EDEN TEHLİKELER İşyeri ekipmanlarının, özellikle de masa-monitör-sandalye arasında bırakılan mesafelerin, ergonomik işlevselliklerinin geliştirilmesi. Aydınlatmanın geliştirilmesi, Ekranlı Araçlar üzerindeki yansıma ve parlamaların ortadan kaldırılması. Çalışanların sağlığının sistemli bir şekilde tıbbi gözetimden geçirilmesi (özellikle göz sağlığı ve kas iskelet sistemi sorunları ile ilgili olarak). T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI Kontrol Listesi: İnşaat Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET – eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU EVET HAYIR Çalışanlar, çalışacakları yere güvenli bir şekilde ulaşabiliyor mu? Halkın girmesini engellemek için inşaat sahasının çevresi bariyerle çevrelenmiş mi? Halkın (örneğin inşaat alanıının yanından geçen insanların) korunmasına yönelik tedbirler alınmış mı? İşyerinde trafik güzergahları temizlenmiş ve iyi aydınlatılmış mı? Araçların geriye doğru hareket ettiklerinde çalan uyarı sirenleri var mı? İnşaat alanı düzenli mi ve iyi tasarlanmış mı? İnşaat alanı iyi aydınlatılıyor mu? Gerekli güvenlik levhaları yerleştirilmiş mi (örn. trafik güzergahları, yetkili personel)? Çalışanlara ayrılan tesisler yeterli mi (soyunma odaları, duşlar, vb.)? Çalışanların yemeklerini yemeleri için ayrılan bir tesis var mı (kantin, vb.)? İlk yardım birimi var mı, sağlık gözetimi sağlanıyor mu? Güvenli elle taşıma konusunda çalışanlara eğitim verilmiş mi ve gerekli talimatlar veriliyor mu? Ağır yüklerin kaldırılması için uygun kaldırma araçları temin ediliyor mu? Mevcut elektrik hatları (yer altında ya da yukarıda) belirlenmiş mi? Yüklü elektrik hatlarıyla ilgilenen bir çalışma sistemi var mı? Elektrikli sistemlerin ve ekipmanların bakımının düzenli olarak yapılması ve yetkili bir kişi tarafindan düzenli olarak denetlemesini sağlamak için gerekli tedbirler alınmış mı? Yapı iskelelerinin kurulması, değiştirilmesi ve sökülmesi yetkili kişiler tarafindan mı yapılıyor? Çalışanlar yapı iskelelerini periyodik olarak kontrol ediyorlar mı? Çalışanlar, taşınabilir merdivenleri sadece hafif işler için, kısa süreliğine ve başka bir seçenekleri olmadığında mı kullanıyorlar? Çalışanlar, güvenlik merdivenlerini en güvenli şekilde nasıl yerleştireceklerini ve kullanacaklarını biliyorlar mı? Yapı iskelesi üzerindeki çalışma alanının genişliği her zaman asgariden (60 cm) fazla mı? Asansör ve vinçler düzgün bir şekilde kurulmuş mu ve yetkili kişiler tarafindan kontrol ediliyorlar mı? Çalışanlar, yüksekte çalışırken uygun koruyucuları veya yüksekten düşmeyi önleyici ekipman kullanıyorlar mı? Çalışanların ya da nesnelerin düşmesini önlemeye yönelik tedbirler alınmış mı? İnşaat alanındaki tüm insanlar uygun koruyucu donanım kullanıyor mu (örn. uygun ayakkabı, kask)? Toz (örn, ağaç, çimento ve silika) maruziyetini önlemek ya da azaltmaya yönelik koruyucu tedbirler alınmış mı? Gürültü ve titreşim maruziyetini önlemek ya da azaltmaya yönelik koruyucu tedbirler alınmış mı? 33 RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI I T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET – eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU EVET HAYIR İş ekipman ve makineleri güvenli koşullarda muhafaza ediliyor mu? Makinelerin güvenlik aksamları (örn, ses sinyalleri, kalkanları) çalışıyor mu? Kazılı alanların korunması için kullanılan ekipman sökme riskini asgariye indirmek için kullanılıyor mu? Araç ve teçhizat operatörlerine uygun eğitim verilmiş mi? Tüm çalışanlara, potansiyel riskler ve alınmış olan tedbirler konusunda anlayabilecekleri bir dilde ve kendilerine uygun düzeyde bilgi veriliyor mu? Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler PROJE TASARIM AŞAMASI Sağlık ve güvenliğin mimari tasarıma entegre edilmesi. Uygun eğime sahip olan ve dikkatsiz hareketlere karşı sıkıca sabitlenmiş merdivenlerin kullanılmasıyla düşme riskinin ortadan kaldırılması. Çatılara çıkmak için güzergahların tasarlanması ve yerleştirilmesi. Tüm kaldırma araçlarının ve kaldırma donanımına ait her bir unsurun, eklerin, ankrajların (bağlantı yerlerinin) ve desteklerin iyi tasarlanmış olması, düzgün bir şekilde kurulması ve kullanılması, iyi çalışır bir şekilde muhafaza edilmesi, ulusal yönetmeliklere gore yetkili bir kişi tarafından tamir edilmesi ve uygun eğitimi almış çalışanlar tarafından işletilmesi. Tüm çalışma alanlarında, merdivenlerde inşaat alanında çalışanların geçebileceği her yerde yeterli aydınlatma yapılması. Yıkım aktivitelerinin sadece yetkili bir kişinin gözetiminde planlanması ve gerçekleştirilmesi. İnşaat artıklarının uygun bir şekilde atılması/yok edilmesinin ayarlanması. Binanın tamiri ya da yıkılması sırasında asbestle çalışma olasılığına karşı tüm tedbirlerin alınması. Yeterli sayıda sağlık birimi ve temizlenme/yıkanma yeri, yemek yeme alanı ve kötü hava koşullarından dolayı çalışmaya ara verilmesi durumunda kullanılacak dinlenme yerlerinin temin edilmesi. 34 T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI ORGANİZASYON AŞAMASI İhtiyaç duyulması halinde, riskleri azaltmak için çalışma planının değiştirilmesi. Toplu koruma tedbirlerinin uygulanmasını sağlamak için benzer koruyucu eylemler içeren görevlerin eş zamanlı olarak organize edilmesi. Ulusal dili çok iyi anlayamayanlar da dahil tüm çalışanların inşaat alanındaki potansiyel riskler, alınan güvenlik tedbirleri ve sağlık ve güvenlik konusunda kendilerine düşen sorumluluklarla ilgili bilgilendirilmesi Çalışanlara gerekli kişisel koruyucu donanımların (kask, eldiven, maske, güvenlik ayakkabısı) temin edilmesi. İlk yardım malzemelerinin alanda muhafaza edilmesi. UYGULAMA AŞAMASI Sağlık ve güvenlik konularında eğitimli bir kişinin sağlık ve güvenlik koordinatörü olarak tayin edilmesi. İnşaat alanında herhangi bir çalışmaya başlamadan önce yapı iskelesinin her gün kontrol edilmesi. Tüm çalışma tamamlanmadan önce yapı iskelesinin parçalarının asla sökülmemesi. Yapı iskelesi üzerindeki çalışma alanının genişliğinin 60 cm’den kısa olmaması. Yapı iskelesine asla tırmanılmaması, mutlaka uygun bir merdiven kullanılması. Taşınabilir merdivenlerin uygun bir eğimle yerleştirilmesi, merdivenin en üst bölümünün çalışanın adım atacağı yüzeyin üzerinde bir seviyede olması. Merdiven basamaklarının kaymayı engelleyici bir malzemeyle kaplanmış olması ve üzerlerinde herhangi bir engel bulunmaması. 6m’den uzunsa, tek bir merdiven kullanılmaması. Taşınabilir merdivene çıkarken ya da merdivenden inerken mutlaka yüzün merdivene dönük olması ve her iki elle merdivenin sıkıca kavranması. Kullanılan aletler için bele takılan bir kit ve kullanılacak malzeme için de asansör kullanılması. Taşınabilir bir merdivenin üzerinde çalışırken vücudun asla yanlara doğru uzatılmaması. Kötü hava koşullarında asla çatıda çalışılmaması. Çatı işleri de dahil yüksek yerlerde çalışırken koruyucuların yerleştirilmesi. Kırılgan malzemeyle kaplı yüzeylerde asla yürünmemesi. İnşaat alanındaki ana elektrik şalterinin ve alanın üzerinde, altında ya da üstünde bulunan herhangi bir yüklü elektrik kablosu ya da aracının günlük olarak kontrol edilmesi. Yetkili bir kişi bu kontrolü tamamlamadan işe başlanmaması. Toksik ve tehlikeli ürünlerin ve patlayıcıların kontrol altında tutulması ve bunları kullanacak kişilerin iyi belirlenmesi. Alanın her zaman düzenli tutulması. Tüm geçiş ve merdivenlerin engellerden temizlenmesi. 35 RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI I T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R Kontrol Listesi: Gida İşleri Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET – eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU İŞ EKİPMANI Keskin araçlar (kesiciler, bıçaklar, baltalar, vb.) kullanılıyor mu? Tüm makinelerde koruyucu var mı? İş üretim hattında mı gerçekleştiriliyor?(üretim hattına kendini kaptırma, kendini kesme, ampütasyon, vb. riski) Çalışanların giysileri makinelerin hareketli parçalarının arasında sıkışarak kazalara neden olabilir mi? Depolama yapılıyor mu? Çalışanlar sıcak ya da donmuş malzemelerle ya da ekipmanlarla temas ediyor mu? Makineler, güç kaynağına bağlıyken temizliği ve bakımı yapılıyor mu? KİMYASAL VE BİYOLOJİK TEHLİKELER Soğutmak için amonyak ya da başka bir kimyasal kullanılıyor mu? Kapalı tanklara, sarnıçlara ve/veya rezervuarlara girmek gerekiyor mu (örn. denetim ya da bakım sırasında)? Çalışanlar ham maddelerle ve/veya hayvan ya da bitki içeren maddelerle doğrudan temas ediyorlar mı (biyolojik tehlikeler)? PATLAMALAR İşyeri ortamında havada bulunan yerleşmiş toz örn. un var mı? İşyerinde basınçlı kaplar var mı? HAVA KALİTESİ Çalışanlar kötü kokuya maruz kalıyor mu? Üzerinde koruyucu kapağı olmayan vantilatörler kullanılıyor mu? Çalışanların solunum sistemlerini korumaya yönelik yeterli solunum maskesi kullanılıyor mu? SAĞLIĞI TEHDIT EDEN RISKLER Çalışanlar sıcak ve/veya soğuk bir çalışma ortamına maruz kalıyorlar mı? Çalışanlar yük taşıyor ya da yorucu pozisyonlarda çalışmak zorunda kalıyorlar mı? Çalışanlar monoton ya da zorlayıcı bir tempoda çalışıyorlar mı? Çalışanların gece vardiyaları var mı? 36 EVET HAYIR T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler İŞ EKİPMANI Çalışanlara düzenli gözetim sağlanması, imalat ekipmanının ve işyerlerinin denetlenmesi. Uygun koruyucuların yerleştirilmesi; donanımın belirli parçalarının (mikserler, kesme makineleri, v.b) koruyucu parçalara sahip olması. Doğru kişisel koruyucu donanımların kullanılması. Bu sektördeki risklere yönelik düzenli eğitim verilmesi. Makine ve ekipmanların doğru kullanımı konusunda çalışanların eğitilmesi, sadece eğitimli çalışanların ekipmanları kullanmasına izin verilmesi. Çalışanların belirli ekipmanları güvenlik prosedürlerine göre kullanması. Ekipmanların tüm parçalarının temizliğinin ve bakımının düzenli olarak yapılması. Tehlikeli ekipman parçalarının sınıf landırılması. Elektrik kaynağına bağlı olan makinelerin asla temizlenmemesi ve bakımının yapılmaması. KİMYASAL VE BİYOLOJİK TEHLİKELER Kimyasallarla çalışırken uygun kişisel koruyucu donanımların kullanılması (eldivenler, güvenlik gözlükleri, yüz siperleri, solunum maskeleri). Kimyasal malzemelerin depolama alanlarının, lokal çalışma yönetmeliklerine de uyularak, uygun bir şekilde işaretlenmesi, depolama alanlarına malzemelerin kullanımıyla ilgili talimaltarın dahil edilmesi. Tanklara, sarnıçlara ya da rezervuarlara yalnız başına girilmemesi. Çalışanların, kimyasalların etkileri, bu etkilerden korunma ve ilkyardım konularında bilgilendirilmesi. İşyerine özgü koşullarla bağlantılı olarak çalışanların sağlık kontrollerinin yapılması (tıbbi değerlendirme). PATLAMA Soğutma ve basınç ekipmanlarının güvenlik durumlarının değerlendirilmesi; makine ve ekipmanların düzenli olarak denetlenmesi. Patlama riskinin olduğu tozlu havanın bulunduğu alanlarda makine ve ekipmanların temizlik ve bakımına özen gösterilmesi. HAVA KALİTESİ Eğer işyerinin havası kirliyse, havalandırma sisteminin kurulması, denetlenmesi ve düzenli olarak bakımının yapılması. Makine operatörlerinin yakınına korumalı vantilatörlerin konulması. İşyeri havasının kalitesinin izlenmesi. SAĞLIĞI TEHDİT EDEN RİSKLER Tüm hij yen standartlarının korunması. Çalışanlara düzenli bilgi ve eğitim verilmesi. Çalışanlara düzenli sağlık muayenesi yapılması. Güvenlik molalarının verilmesi ve çalışma-dinlenme programının iyi yapılması. 37 RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI I T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R Kontrol Listesi: Ağaç İşleri Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET – eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU İŞ EKİPMANI Tüm makinelerin korumaları var mı? Güvenli çalışmaya ilişkin talimatlar var mı? Çalışanlar makinelerin kullanımı konusunda eğitimli mi? İş ekipmanları düzenli olarak muayene ediliyor ve denetleniyor mu? Çalışanlar kısa ya da dar parçaları testereye yönlendirmek için itme çubukları kullanıyor mu? Çalışanların giysilerinin hareketli parçalara sıkışarak çalışana zarar verme ihtimali var mı? ELEKTRİKLE İLGİLİ TEHLİKELER Elektrikle çalışan makineler topraklanmış mı? Tüm elektrik kabloları, kordonları ve fişleri iyi durumda mı? Tüm prizler, elektrik bağlantıları, anahtar ve teçhizatların üzeri kapalı mı? Tehlike sınıflandırması olan bir ekipman iş ortamına uygun bir şekilde seçilmiş mi? HAVA KALİTESİ Ağaç işi makinelerinde, doğrudan makineye bağlı olan ve makine kullanıldığında aktif hale gelen egzos sitemleri var mı? Egzos tertibatları düzenli olarak kontrol ediliyor mu? Tavanlar, bölme duvarları ve kablo boruları temizlenip tozdan arındırılıyor mu? İşyeri havasının kalitesi değerlendiriliyor mu? Çalışanlar sprey kabinlerinde çalışırken solunum maskesi kullanıyor mu? KİMYASALLAR Tehlikeli kimyasalları kullanan tüm çalışanlar düzenli olarak eğitiliyor mu? Çalışanlar kimyasalları kullanırken kişisel koruyucu donanımları kullanıyor mu (eldiven, gözlük, yüz siperi ya da maske)? Kimyasallar ateş kaynaklarından uzak tutuluyor mu? GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM İşyerindeki gürültü seviyesi değerlendiriliyor mu? Yüksek seviyede gürültüye maruz kalan çalışanlar kulak koruyucu donanımlar kullanıyor mu? Makineden işlenen parçaya ve oradan da çalışanın koluna geçen titreşimler engellenebiliyor mu? 38 EVET HAYIR T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI SORU EVET HAYIR SAĞLIĞI TEHDİT EDEN RİSKLER Çalışanların tıbbi muayeneleriyle ilgili gerekli organizasyon yapılıyor mu? Yüksek seviyede gürültüye maruz kalan çalışanlar periyodik odyometri testlerine gönderiliyor mu? Çalışanlar yüklerin düzgün biçimde kaldırılması ve taşınması konusunda eğitiliyor mu? İşyeriyle ilgili düzenlemeleri yaparken çalışanlarınızın özel ihtiyaçlarını karşılayabiliyor musunuz? (ergonomi) Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler İŞ EKİPMANI Makinenin ve operatörünün işin getirdiği tüm tehlikelere karşı uygun güvenlik ekipmanlarıyla donatılması. Ekipmanların, imalatçının talimatlarına ve el kitabına uygun kullanılması. Ekipmanların düzgün aralıklarla teknik kontrolden geçirilmesi. Uygun koruyucuların monte edilmesi. Çalışanların ekipmanların işletilmesi ve muhafaza edilmesi konusunda eğitilmesi. Doğrama ekipmanının ve koruyucularının bakımının yapılması ve düzenli olarak temizlenmesi. Sadece eğitimli ve yetkili çalışanların ekipmanları kullanmasına ve bakımını yapmasına izin verilmesi. ELEKTRİKLE İLGİLİ TEHLİKELER Tüm makinelerin, motor ve kafes dahil, topraklanması. Tüm elektrik teçhizatının düzenli aralıklarla kontrol edilmesi. HAVA KALİTESİ Tüm doğrama makinelerinin üzerinde sürekli lokal havalandırma yapılması ve spreyleme, boyama ya da kaplama işleri için bağımsız egzos sistemlerinin kullanılması. Atölyenin düzenli olarak temizlenmesi. Azami etkinliği sağlamak için egzos havalandırma sisteminin düzenli olarak temizlenmesi ve denetlenmesi. Birikmiş tozun basınçlı havayla ters yönde üflenmesine asla izin verilmemesi. 39 RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI I T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler KİMYASALLAR Solvent bazlı kaplama ya da yapıştırıcılar yerine daha az toksik olan ya da toksik olmayan kaplama ve yapıştırıcıların kullanılması. Kaplama ya da yapışkanların uygulanmasında otomatik sistemlerin kullanılması. Çalışanların kimyasallarla güvenli çalışma konusunda eğitilmesi. GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM Farklı tedbirlerle makinelerdeki gürültü seviyesinin azaltılması (kaynağında kontrol). İzole etme, bloke etme, yönünü değiştirme ve abzorbe etme yoluyla gürültü seviyelerinin azaltılması (gürültünün izlediği yolun kontrolü). Ekipmanlar üzerinde titreşim izolasyonu ya da azaltma tekniğinin uygulanması. Çalışanların titreşimli bir alet kullanarak geçirdiği haftalık çalışma saatlerinin azaltılması. Çalışanların her saat başında titreşim kaynağından 10–15 dakika uzak durmalarına izin verilmesi. SAĞLIĞI TEHDİT EDEN RİSKLER Çalışanların işyerindeki riskler ve sağlıklı yaşam tarzları konusunda düzenli olarak eğitilmesi. Çalışanların işyerinde sağlıklarını etkileyebilecek risklerle ilgili olarak periyodik muayeneden geçirilmesi. Yeterli sayıda mola verilmesi ve çalışma-dinlenme programının iyi yapılması. YORUMLARINIZI EKLEYİNİZ 40 T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI Kontrol Listesi: Araba Tamiri Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET – eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU EVET HAYIR Düz yüzeyler (zemin, muayene çukuru,vb.) düzenli olarak temizleniyor mu? Çalışanların işyerini temizleme zorunluluğu var mı? Düz yüzeylerin (zemin, servis istasyonundaki muayene çukuru,vb.) boyalarının, kullanılan malzemelere (örn. yağ, dizel, petrol) karşı boya dayanıklılığı var mı? Kullanılan yağ (yeni ve eski) uygun konteynerlerde muhafaza ediliyor mu? Tamir çukuruna inen basamaklar kaygan olmayan malzemeden yapılmış mı? Çalışanlar kaymayan ayakkabı giyiyor mu? Platformların serbest köşelerinde trabzanlar var mı? Çalışanlara fren test eden silindirlerin üzerine basmamaları gerektiği söylenmiş mi? Çalışanlara yükseltilmiş araçların altına girmemeleri gerektiği söylenmiş mi? Tamir çukurunun üstü iş bittikten sonra güvenli bir şekilde kapatılıyor mu? Tamir çukuru, insnların düşmelerini önleyecek şekilde işaretlenmiş mi ya da çevresinde parmaklık konulmuş mu? Dar bir alanda çalışan kimse var mı? Dar çalışma alanlarında akustik ve diğer sinyaller farkedilebiliyor mu? (örn., ölçme aletleri) İş aletlerini koymak için sabit bir yer var mı? Arabaların servis istasyonuna girecekleri yolu belirleyen işaretler (örn. yerde) var mı? Çalışanların tamir kanalına girmeleri ve çıkmalarına ilişkin güvenllik talimatları var mı? Aracın kasası üzerinde yapılan çalışmalar (örn. kaynak yapma, rodaj, boyama) sırasında meydana gelebilecek sakatlıkları önlemek için alınan tedbirler var mı? Montaj çalışmaları için belirlenmiş güvenlik kuralları var mı? (örn. kasa, motor) Benzin tanklarıyla yapılan çalışmalar için belirlenmiş güvenlik kuralları var mı? (örn. onarım) Aracın parçalarının düşmesini engellemek için alınan tedbirler var mı?(örn. araç kaldırılığında) Çalışanların dönen parçalarla temasını önlemek için kullanılan koruyucular var mı? (örn. hareket halindeki tekerin balans ayarları yapılırken) Çalışanların dönen parçalara sıkışmalarını önlemek için alınan tedbirler var mı? (örn.motor çalıştırıldığında) Garaj kapısı istemeyen kapanmalara engel olacak şekilde sabitleniyor mu? (örn. araçlar içeri alınır ya da dışarı çıkarılırken esen kuvvetli rüzgarlar nedeniyle kapının kapanması durumunda) 41 RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI I T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? SORU Ateş ve ısıdan kaçınmak için alınmış organizasyonel ya da teknik tedbirler var mı? (örn. boyanın kurumasını beklerken aracın odada tutuluyorken)? Akülerin depolandığı odada yangının önlenmesine yönelik belirlenmiş talimatlar var mı? Akülerin şarj edilmesi sırasında meydana gelebilecek patlamaların önlenmesine yönelik alınan tedbirler var mı? Elektronik ekipmanları sudan korumaya yönelik alınan tedbirler var mı? Toza ve diğer küçük parçalara maruziyeti önlemeye ya da azaltmaya yönelik alınan koruyucu tedbirler var mı? (örn. kaynak yapma, rodaj, boyama sırasında) Tamir çukurundaki aydınlatma görsel işlerin gerçekleştirilmesi için yeterli mi? Servis istasyonundaki sıcaklık hem kışın hem de yazın çalışmaya uygun mu? Tamir çukurunda çalışmak için yeterli havalandırma var mı? (örn. kaynak, rodaj) Çalışanlar, işlerini yapabilmek için gerekli yeterliliğe ve beceriye sahip mi? YORUMLARINIZI EKLEYİNİZ 42 EVET HAYIR T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler Düz yüzeylerin, zeminlerin, tamir çukurunun, vb. güvenli muhafaza edilmesi bu mekanlarda kaymanın önlenmesi, çalışma alanının düzenli olarak temizlenmesi Rodaj, boyama vb. sonra derinlemesine temizlik yapılması. Düz yüzeylerde uygun malzeme kullanılması (sıvı maddeleri emmeyen). Bir depolama bidonundan yağ boşaltırken ve kullanılan yağı yeniden uygun bir bidona boşaltırken gerekli prosedürlere uyulması, yerdeki yağın temizlenmesi. Koruyucu kaymayan ayakkabıların giyilmesi. Tamir çukuruna giren basamakların kaymayı önleyen malzemeyle kaplanması Fren testinde kullanılan silindirlerin üzerine asla basılmaması, fren testi sırasında muayene kanalının yakınında durulmaması. Yükseltilen araçların altına asla girilmemesi. Servis istasyonundaki kapalı tamir çukuruna asla girilmemesi. Servis istasyonundaki tamir çukurlarının üzerlerinin iş bittikten sonra örtülmesi. Elektrikli, hidrolik ve pnömatik hatların insanların yolundan uzak tutulması. İş aletlerinin çalışma sırasında ve çalışma bittikten sonra muhafaza edilmesi için sabit bir yer belirlenmesi. Araçların izleyeceği ve taşımada kullanılacak güzergahların işaretlenmesi (örn. zemin üzerinde). Kaldırma mekanizmalarının doğru şekilde yerleştirilmesi ve kontrol edilmesi, hareketli parçaların içine el sokulmaması. Tüm çalışmaların eğitimli çalışanlar tarafindan ve tüm gerekli güvenlik prosedürlerine uygun bir şekilde gerçekleştirilmesi. Akülerle yapılan çalışmalarda sadece önerilen güvenli araçların kullanılması. Çeşitli buhar ve sıvıların patlayıcı karışımlar oluşturmasını önlemek için düzgün havalandırmanın sağlanması. Tehlikeli alanlarda kesinlikle sigara içilmemesi. Tüm elektrikli donanımın rutubet, nem ve sudan uzak tutulması. Çalışanlara uygun kişisel koruyucu donanımların temin edilmesi (eldiven, maske, güvenlik ayakkabısı) Tehlikeli buhar ya da dumanların ortadan kaldırılması için etkin ventilasyon ve egzos sistemlerinin kullanılması, bunların tam olarak etkin olmadığı durumlarda uygun kişisel koruyucu donanımların kullanılması. Tamir çukurunun yeterli ölçüde aydınlatılması. Uygun çalışma koşullarını sağlayabilmek için tüm çalışma alanlarında ısıtma/soğutma araçlarının bulundurulması. Düzenli sağlık muayenelerinin yapılması. 43 RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI I T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R Kontrol Listesi: Tarım Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET – eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU MAKİNELER VE İŞ EKİPMANLARI Çalışanlar makineleri ve iş ekipmanları güvenli bir şekilde kullanmak konusunda eğitim alıyor mu? PTO işletme milinin tüm koruyucuları ve makine ve iş ekipmanlarının diğer koruyucu parçaları yerinde mi ve iyi durumda mı? Yükseltilmiş ekipmanları havada tutmak ve altında çalışmak için her zaman birbirinden bağımsız iki araç var mı? Traktör lastiklerinin güvenle değiştirilebilmesi için kullanılan araçlar var mı ve bunlar kullanılıyor mu? Doğrmacılıkta kullanılan motorlu döner testerenin yarma bıçakları ve itme çubuğu ya da itme bloğu gibi güvenlik parçaları var mı? Kaynak araçları gerekli tüm güvenlik parçalarıyla donatılmış mı ve iyi muhafaza edilmiş mi? Elektrikli testereyle çalışırken uygun kişisel koruyucu donanımlar kullanılıyor mu? (örn. koruyucu pantalonlar, çizmeler, eldivenler, siperli kasklar ve kulak koruyucuları) Güvenli çalışmayla ilgili talimatlar var mı? İş ekipmanları düzenli aralıklarla denetleniyor mu? NAKLİYE VE HAREKETLİ MAKİNELER Tüm araçların, fork-lift kamyonlarının operatörleri ya da teleskopik araçları kullanan operatörler resmi olarak eğitim almış mı ve kullandıkları araçların güvenli kullanımına ilişkin sertifikaları var mı? Fork-lift kamyonları ve teleskopik taşıyıcı araçların yedek aksamları yetkili bir kurum tarafindan düzenli olarak muayene ediliyor mu? Çiftlik alanı araçların güvenle hareket edeceği şekilde organize edilmiş mi? Traktörlerin servis frenleri ve el frenlerinin bakımı ve kontrolü düzenli olarak yapılıyor mu? Römorkların frenleri etkin mi ve traktör koltuğundan kullanılabiliyor mu? Çeki demiri halkaları ve pikap çekiş birimleri aşınmaya karşı düzenli olarak kontrol ediliyor mu? Makinenin ters dönme ihtimaline karşı emniyet kemerleri kullanılıyor mu? Eski traktörlere güvenlik kabini ya da koruma halkası eklenmiş mi? Güvenlik kabini ya da koruma halkaları paslanmaya karşı ve kuvvetleriyle ilgili kontrolden geçiriliyor mu? Ön farlar, sinyal lambaları, frenler ve arka farlar düzgün çalışıyor mu? Kendinden ateşlemeli makinlerde yan aynalar yerli yerinde mi ve temiz tutuluyor mu? Yukarıdan geçen elektrik hatlarına yakın yerlerde yapılan çalışmalar için berlilenmiş bir güvenlik sistemi var mı? 44 EVET HAYIR T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI SORU EVET HAYIR YÜKSEKLİK Yüksek yerlerde çalışmaya ilişkin güvenli bir sistem var mı? (binalar, makineler, ekipmanlar, rezervuarlar, vb.) Kullanılan tüm merdivenler güvenilir mi, ağır işlere uygun mu ve kullanılmadıklarında güvenli bir şekilde muhafaza ediliyor mu? Yüksek yerlerde çalışırken kullanılan merdivenlerin sabitliğini sağlamak için önlem alınıyor mu? Yüksek yerlere erişmek için merdiven dışındaki alternatifler değerlendirilmiş mi? Balya istifleri güvenli bir şekilde yerleştirilmiş mi? PESTISIDLER Pestisidler doğru şekilde depolanmış mı? Pestisidlerle çalışan tüm çalışanlar düzenli olarak eğitiliyor mu? Pestisidlerin, çalışanların ve diğer insanların sağlığı üzerindeki etkileri değerlendirilmiş mi gerekli kontroller yapılmış mı? Pestisidlerle çalışırken uygun kişisel koruyucu donanımlar kullanılıyor mu? Pestisidler çevre açısından güvenli bir şekilde kullanılıyor mu? ÇOCUKLAR Çocukların tehlikeli yerlere girmesi engellenmiş mi? (Çalışma aktiviteleri, hareketli araçların çalışma alanı, yükseklik, sıvıların depolandığı yerler, tehlikeli hayvanlar, vb.)? Çocukların yangın çıkarma riski asgari düzeye indirilmiş mi? Çocuklar tehlikelere karşı uyarılmış mı? Genç çalışanlarla ilgili yükümlülükler yerine getiriliyor mu? HAYVANLAR Tehlikeli hayvanların (örn. boğa, domuz, at, köpek) koyulabileceği uygun alanlar çevrelenmiş mi? Çitle çevrili bu alanlar iyi durumda muhafaza ediliyor mu ve hayvanların geçişini önleyebiliyor mu? Hayvanlarla çalışırken rehberlikten faydalanılıyor mu? Hayvanların taşınması için uygun araçlar var mı ve iyi durumda mı? BİYOLOJİK TEHLİKELER Çiflikte herhangi bir tehlikeli biyolojik ajan kaynağı var mı? (bitkiler, hayvanlar ve hayvan orijinli maddeler, organik toz, atık, vb.) Tehlikeli biyolojik ajanlarla temas riski kontrol altına alınmış ya da azaltılmış durumda mı? Tehlikeli biyolojik ajanlarla güvenli çalışmak için benimsenmiş bir sistem var mı? 45 RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI I T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET – eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU SIVI DEPOLAMA Depolama alanları düzgün bir şekilde çevrelenmiş mi? Çevrelemekte kullanılan çitler/parmaklıklar iyi durumda mı? Yeraltında yapılan depolamada kullanılan kapak ve tanklar yerli yerinde mi ve iyi durumda mı? Yükleme rampalarına bariyerler kurulmuş mu? Uyarı levhaları yerinde mi ve ve iyi durumda mı? KURU MADDELER Kuru maddelerle çalışmak için benimsenmiş olan güvenli bir sistem var mı? (tohum, gübre, kum, vb.) Tohum depolarına giriş önlenmiş mi? BİYOGAZ Çiftlikte biyogaz oluşabileceği ve toplanabileceği yerler var mı? (çamur deposu, hayvanların tutulduğu kapalı yerler, atıklar, kuyular, vb.) Bu tür yerlere giriş önlenmiş mi? Yangından korunma tedbirleri kullanılıyor mu? Bu tür tehlikeli yerlerde çalışmak için benimsenmiş güvenli bir sistem var mı? HAVA DURUMU Çalışanlar yüksek sıcaklık, doğrudan güneş ışıması, düşük sıcaklık, yağmur ve kuvvetli rüzgara karşı korunuyor mu? YORUMLARINIZI EKLEYİNİZ 46 EVET HAYIR T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler TÜM TEHLİKELER Çalışanların bilgilendirilmesi, yönlendirilmesi ve eğitilmesi. MAKİNELER VE İŞ EKİPMANI Makine ve iş ekipmanlarının eğitimli ve yetkili çalışanlar tarafindan kullanılması. PTO işletme milinin makine ve iş ekipmanlarının tüm koruyucu parçalarının yerinde bulunması ve iyi durumda olması. Kaldırılmış ekipmanları havada tutmak için ekstra araçlar olarak; tutacakların, blokların, hidrolik krikoların kolayca ulaşılabilir bir yerde olması. Büyük traktör lastiklerini kaldırmak için özel lastik kaldırıcıların, forklif tlerin ya da yük kaldırıcıların kullanılması. Motorlu döner testerenin yarma bıçaklarının düzgün şekilde kurulmuş olması ve itme çubuğu ya da itme bloğu gibi güvenlik parçalarının kullanılması. Kaynak makinelerinin iyi durumda muhafaza edilmesi ve uygun göz koruyucularının kullanılması. Elektrikli testere kullanılırken mutlaka uygun kişisel koruyucu donanımların kullanılması. Makine ve iş ekipmanlarının düzenli olarak muayene edilmesi ve denetlenmesi. NAKLİYE VE HAREKETLİ MAKİNELER Tüm araçların, forklift kamyonlarının ya da teleskopik araçların eğitimli, sertifikalı ve yetkili çalışanlar tarafindan kullanılması. Çiftlikte tek yönlü bir taşıma güzergahının kullanılması ve araçlar (örneğin kamyonlar) için özel bir dönüş alanı belirlenerek, araç ve yaya yollarının birbirinden ayrılması. Servis frenlerinin bakımının yapılması, el frenlerinin ve römork frenlerinin imalatçının talimatlarına uygun şekilde bakım ve ayarlarının yapılması Aşınmaya karşı düzenli kontrol yapılması ve aşınmış çeki demiri halkaları ve pikap çekiş birimlerinin değiştirilmesi. Makinenin devrilme ihtimaline karşı emniyet kemerlerinin kurulu ve takılı olması. Traktörlere güvenlik kabinleri ya da koruyucu halkaların yerleştirilmesi ve düzenli olarak denetlenmesi. Kaldırma ekipmanlarının tüm parçalarının düzenli olarak denetlenmesi. Yan ve dikiz aynalarının monte edilmesi ve iyi durumda muhafaza edilmesi. Tüm traktörlere ve çekilen araçlara hasarsız düzgün çalışan far ve sinyallerin takılması ve bunların temiz tutulması. Yukarıdan geçen elektrik hatlarının yakınlarında çalışmak için güvenli bir çalışma sisteminin oluşturulması. Tarla üzerindeki yukarıdan geçen elektrik hatlarını ve bunların yüksekliklerini gösteren bir haritanın temin edilmesi YÜKSEKLİK Eğer mümkünse yükseklik farkı olan alanların ortadan kaldırılması. Tehlikeli alanların çevresinin uygun şekilde çevrelenmesi ve iyi durumda muhafaza edilmesi. Uygun yerlere uyarı levhalarının yerleştirilmesi. İyi muhafaza edilen merdivenlerin kullanılması, bu merdivenlerin hareket etmesinin önlenmesi. Merdivenlerin güvenli ve çocukların ulaşamayacağı yerde muhafaza edilmesi. 47 RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI I T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler Forklif t kamyonlarının ya da yük kaldıraçlarının olduğu durumlarda, yüksek yerlerde yapılacak çalışmalarda kafes plat formların kullanılması. Hareketli yükselen çalışma platformlarının, kule iskelelerinin ya da eşdeğer yapıların kullanılması (tohum kovaları ya da patates kutuları kesinlikle çalışma platformu olarak kullanılmamalıdır) Sağlam bir yapı oluşturmak için yığınların düzgün bir şekilde oluşturulması ve bozulması. PESTİSİDLER Pestisid kullanma ihtiyacının ortadan kaldırılması. Sağlık üzerinde daha az risk oluşturan ürünlerin kullanılması. Spreyde kullanılan araçların kullanımdan sonra dikkatlice yıkanması ve bu yıkama işleminin kuyulardan, çocuklardan ve hayvanlardan uzakta yapılması. Doğru kişisel koruyucu donanımların kullanılması. Pestisidlerin yetkili olmayanların giremeyeceği, belirgin tehlike işaretleriyle işaretlenmiş depolarda saklanması. ÇOCUKLAR Çocukların çif tlik aktivitelerinden ve iş trafiğinden uzak tutulması. Düzgün şekilde çevrelenmiş bir oyun alanının temin edilmesi. Çocukların gözetim altında olmadan çalışma alanına girmesi durumunda çalışmanın bırakılması ve çocukların dışarı çıkarılması. Tehlikeli yerlere uyarı levhalarının yerleştirilmesi ve çocuklara bu levhaların anlamının açıklanması. Çocuklara dikkat etmeleri gereken tehlikeler ve girmemeleri gereken yerler konusunda bilgi verilmesi. Çalışan gençlerin bilgilendirilmesi, yönlendirilmesi, eğitilmesi ve gözetilmesi. HAYVANLAR Hayvanların düzenli bir şekilde beslenmesi. Hayvanlar için belirli alanların uygun şekilde çevrelenmesi ve iyi durumda muhafaza edilmesi. Uygun yerlere uyarı levhalarının yerleştirilmesi. Hayvanlarla çalışmak için uygun rehberlerin kullanılması. Hayvanların taşınmasında uygun araçların kullanılması ve bu araçların iyi muhafaza edilmesi. BİYOLOJİK TEHLİKELER Tehlikeli biyolojik ajan kaynaklarının ortadan kaldırılması. Bu kaynakların insanlardan uzak tutulması. Tehlikeli alanların etrafının uygun şekilde çevrelenmesi ve iyi durumda muhafaza edilmesi. Uygun yerlere uyarı levhalarının yerleştirilmesi. Dezenfeksiyon tedbirlerinin uygulanması. Çalışanların aşılanması. İş hijyeni tedbirlerinin uygulanması. 48 T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI Doğru kişisel koruyucu donanımların kullanılması. Düzenli sağlık taramasının yapılması. SIVI DEPOLAMA Depolama alanlarının etrafının uygun şekilde çevrelenmesi ve iyi durumda muhafaza edilmesi. Yeraltı depoların kapaklarının ve tanklarının iyi durumda muhafaza edilmesi. Rampalardaki bariyerlerin muhafaza edilmesi. Uygun yerlere uyarı levhalarının yerleştirilmesi. KURU MADDELER Tohum depolama alanlarına girişi önlemeye yönelik tedbirlerin alınması. Uygun yerlere uyarı levhalarının yerleştirilmesi. Çevredekileri uyarmak için ışık ve ses sinyallerinin kullanılması. Yetkisi olmayan kişilerin iş alanından uzak tutulması. BİYOGAZ Biogaz kaynaklarının ortadan kaldırılması. Ateşleme kaynaklarının önlenmesi veya ortadan kaldırılması. Tehlikeli alanların uygun şekilde havalandırılması. Tehlikeli alanların etrafının uygun şekilde çevrelenmesi ve iyi durumda muhafaza edilmesi. Yangından korunma tedbirlerinin alınması. Uyarı levhalarının yerleştirilmesi. Tehlikeli alanlarda yanlız başına çalışılmaması. HAVA DURUMU Tehlikeli hava koşullarında çalışmanın durdurulması. Kurumak veya ısınmak için gölge ve su bulunan yerlerin ayarlanması. Dışarda geçirilen zamanın sınırlandırılması. Uygun koruyucu giysilerin kullanılması. YORUMLARINIZI EKLEYİNİZ 49 RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI I T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R Kontrol Listesi: Küçük Ölçekli Yerüstü Madenleri Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET – eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU TOPRAK KAYMALARI Yerüstü madeninin kenar eğimlerinden malzemelerin, kayaların, vb. kayması mümkün mü? İşaretlenmemiş ve kontrol edilmeyen kuyular var mı? Emniyet altına alınmamış maden yatağı, kuyu duvarları ya da kazılar var mı? Madenin herhangi bir yüzü, yan duvarı ya da sırası desteksiz sarkmalara ve alttan kesmelere neden olacak şekilde işlenmiş mi? Madenin elle çıkarılması ya da fazla malzemenin taşınması, yerüstü madeninin iki sırasında eş zamanlı olarak mı yapılıyor? Çalışma sırasında maden yüzünde ani değişiklikler meydana geliyor mu? İşyerlerine giden araç güzergahları üzerinde tehlike var mı? (örn. kayan kayalar) Madenin duvarları 1.5 metreden yüksek mi ve doğru şekilde desteklenmemiş mi? SU Madeninin içinde su tehlikesi var mı? Kazıların yakınında, yüzey madenindeki aktivitelerle bağlantısı olmayan su rezervuarları var mı? Suyun serbest yüzeyi her 6 ayda bir kontrol ediliyor mu? Yakınlardaki bir nehir ya da gölün sularının yolunu bulup madene kadar gelme olasılığı var mı? Kaçış güzergahları işaretlenmiş mi? Hendekler tıkanmış mı? Bir günlük yağış miktarı pompaların 36 saatte pompalayabileceği miktardan daha fazla olabilir mi? Suyun kazılardan içeriye akışı pompaların 24 saatte pompalayabildiği miktardan fazla mı? TAŞIMA IŞI Çalışanlar taşıma güzergahı boyunca gidip geliyor mu? Kazıların eğimi 4° ’den fazla mı? Bir makinenin halkası/kepçesi ya da yükleme parçası sürücü kabinden daha yüksek bir mesafeye hareket edebilir mi? Çalışanların araç yoluna çıkması mümkün mü? 50 EVET HAYIR T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI SORU EVET HAYIR PATLAYICILAR VE PATLAMA Herhangi bir patlayıcı malzeme kullanılıyor mu? Patlayıcı malzemelerin depolandığı tesisler madendeki diğer yapılara zarar verebilir mi? Patlayıcı malzemenin depolandığı tesislerin çevresindeki alanlarda herhangi bir patlamayı tetikleyebilecek tehlikeler var mı? Patlatma sırasında yanlış ateşlemeler oluyor mu? Tıkanmış patlatma deliklerine patlayıcı yerleştirilebilir mi? Patlatma delikleri doldurulurken kıvılcıma neden olabilecek herhangi bir alet kullanılıyor mu? Patlatma alanlarının yakınlarında kullanılmayan patlayıcı maddeler depolanıyor mu? Patlatmadan önce kullanılan sinyal sisteminde hiç hata oluyor mu? Fünyeler ve patlayıcılar aynı yerde depolanıyor ya da birlikte taşınıyor mu? Patlamadan sonra ortaya çıkan toz ve gazın biriktiği alanda çalışma yapılıyor mu? YORUMLARINIZI EKLEYİNİZ 51 RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI I T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler TOPRAK KAYMALARI Kazı alanlarının, maden atığı alanlarının ya da dengesiz maden alanlarının çitle çevrilmesi. Tehlikeli alanların uyarı levhalarıyla işaretlenmesi. Maden çıkarma işlemi sırasında, coğrafi koşullara ve kayanın özelliklerine bağlı olarak uygun yükseklikte yarık ve rampaların bırakılması. Dik bir kuyu duvarı yerine basamaklı (teraslı) sistemin kullanılması. Gevşek toprak ya da kırılmış kayalardan oluşan eğimlerin sağlamlığı koruyacak bir eğimde (45°’den fazla olmayan) muhafaza edilmesi. Tehlikeli duvar bölümlerinin üst ve alt köşelerinin korunması ve işaretlenmesi. Madendeki herhangi bir yüzün, yan duvarın ya da sıranın üzerinde, desteksiz sarkma ya da alttan kesiklere neden olabilecek şekilde çalışılmasının önlenmesi. Koruyucu ağlar kullanarak duvarların ve yan duvarların korunması. Güvenli bir yerden ölçeklendirme yapılması. Eğer mümkünse ölçeklendirmenin çalışma yüzünün en tepesinden aşağıya doğru yapılması. Uygun uzunluk ve yapıda bir ölçeklendirme çubuğunun kullanılması. Maden yüzünün durumunun sürekli izlenmesi. Fazla yükün sadece belirlenen alanlara, çalışma alanının kenarından en az 3 m. uzağa depolanması. Bir çalışma yüzünün alttan kesilmesi gerekiyorsa, sarkan malzemenin çökmesini önlemek için yeterli sayıda destekleyici aracın düzgünce kurulması (örn. sağlam ağaç destekler). SU Gerekli olmayan su rezervuarlarının kaldırılması (mümkünse). Çevredeki su damarları için güvenlik sütunlarının korunması. Maden drenaj sisteminin düzenli aralıklarla kontrol edilmesi. Suyla ilgili bir tehlike söz konusu olduğunda işyerlerinden nasıl çıkılacağının belirlenmesi (güvenlik şefi tarafindan). Maden işlerini ayarlarken suyun doğal olarak kendiliğinden boşalmasını sağlayacak ayarlamalar yapılması (örn. daha alçakta bulunan terk edilmiş alanlara). İçeri gelen suyun eğimlerden bağlantı noktalarına doğru kanalize edilmesi ve böylece yüzey madenlerinin eğiminin korunması. Gerekli durumlarda bağlantı noktalarına su pompalarının kurulması. TAŞIMA İŞİ Konveyörlerin üzerinde ekip üyelerinin güvenli geçebileceği pasajların oluşturulması. Konveyörlerin güvenlik araçlarıyla donatılarak çıkarılan materyalin düşen parçalardan korunması. Eğimi 4°’den fazla olan kazılarda elle yapılan taşıma işlerine yasak getirilmesi. Taşıma ekiplerinde yer alan çalışanlar için iletişim yöntemleri ve sinyallerin belirlenmesi. Yükleme sırasında ne tip kabinlerde çalışanların bulunmasının yasaklanacağına karar verilmesi. 52 T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI Yükleme plat formlarının bariyerlerle donatılarak taşıma vagonlarının yuvarlanmasının önlenmesi. Her vardiyanın başında kablo hattındaki tüm ip ve mekanizmaların zorunlu olarak denetimden geçirilmesi. PATLAYICILAR VE PATLAMA Patlayıcı maddeler için depolama tesisleri inşa ederken parlayıcı olmayan, kıvılcım çıkarmayan ateşe dayanıklı malzemelerin kullanılması. Patlayıcı madde depolama tesislerinin metalden yapılması durumunda depolama tesisinin elektriğinin topraklanması. Nemi ve aşırı ısınmayı kontrol altına alabilmek için binanın üst ve alt kısımlarına havalandırma deliklerinin açılması. Depolama tesislerinin içeriğini gösteren levhaların yerleştirilmesi. Yetkisi olmayan kişilerin içeri girmesini önlemeye yönelik doğru güvenlik araçlarının kullanılması. Ayrı bir bölmede muhafaza edilmedikleri sürece f ünyelerin diğer patlayıcılarla aynı alanda depolanmaması. Patlayıcı malzemelerin depolandığı tesislerin çevresindeki 10 metre çapındaki alanın çöp, çalı, kuru çimen ve ağaçlardan temizlenmesi. Patlayıcı deposunun 20 metrelik çevresinde yanıcı başka bir malzemenin (örn. benzin, dizel) bulundurulmaması. Her patlatmadan sonra patlatma alanına girişin 30 dakikalığına yasaklanması. Yanlış ateşleme yapılıp yapılmadığının kontrol edilmesi. Patlatma deliklerinin kontrol edilerek engellerden temizlenmesi. Hiç bir sebeple, patlayıcıların patlatma deliklerine zorla sokulmaması. Patlayıcıların, patlatma deliğine sadece bambu tipi şarj çubukları gibi kıvılcım çıkarmayan ekipmanlar aracılığıyla yerleştirilmesi. Bastırmak/tamponlamak için küçük kağıt paketler içine konulmuş ince kum ya da kilden kullanılması. Kullanılmayan patlayıcı maddelerin şarj tamamlandıktan sonra korunaklı bir alana yerleştirilmesi. YORUMLARINIZI EKLEYİNİZ 53 RIS DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI YORUMLARINIZI EKLEYİNİZ 54 I T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI 55 RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI 56 I T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R T E H L İ K E L E R İ N TA N I M L A N M A S I V E Ö N L E Yİ C İ T E D B İ R L E R I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI 57 TE-78-07-073-TR-C İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İnönü Bulvarı No: 42 Emek, Ankara / Türkiye, Tel : +90 (312) 215 50 21, Fax: +90 (312) 215 50 28 email : [email protected], web: www.isggm.gov.tr, www.tr.osha.europa.eu http://hwi.osha.europa.eu © European Agency for Safety and Health at Work. Reproduction is authorised provided the source is acknowledged. Printed in Nurnberg, Germany, 2007. Daha ayrintili bilgi edinmek için nerelere başvurabilirsiniz?