Bildiri PDF

354
Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş
Ege Bölgesinde Kullanılan Bazı Yem Karıştırma ve
Dağıtma Arabalarının Özellikleri
Harun YALÇIN, Mehmet EVRENOSOĞLU, Hamdi BİLGEN
Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü, 35100 Bornova / İZMİR
e-posta: [email protected]
Özet: Bu çalışmada, Ege Bölgesinde hayvancılık işletmelerinde kullanılan bazı yem karıştırma ve
dağıtma arabalarının özellikleri ve kullanımlarıyla ilgili bilgilerin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu
makinaların yaygın olarak kullanıldığı ve deneme amaçlı testlerin yapıldığı Ödemiş, Bayındır ve
Seferihisar ilçelerindeki çalışmalar baz olarak alınmış ve değerlendirilmiştir. Makinalar ile yapılan
denemeler yemleme sırasında gerçekleştirilmiştir. Yapılan ölçümler işletmelerde kullanılan yem
rasyonunu ve çalışma şeklini de ortaya koymuştur.
Çalışma sonucunda, yörede küçük işletmelerde genelde 4 m 3 hacimli karıştırma ve dağıtma
arabaları kullanımı yaygınken, hayvan sayısı daha çok olan büyük işletmelerde 8 m 3 hacimlilerin tercih
edildiği gözlenmiştir. Bununla beraber büyük hacimli makinalarda frezeli tip yem alıcıları
bulunmaktadır. İncelenen yem karıştırma ve dağıtma arabalarında yatay tipte karıştırma düzenleri
(helezonları) vardır.
Anahtar Kelimeler: Yem karıştırma, Yem karıştırma ve dağıtma arabası, Dikey ve yatay tip karıştırıcı.
Features of Some Mixer Wagons in Aegean Region
Abstract: In this study, some mixer wagons which took place in Aegean Region’s dairy farmes were
examined for unraveling some of their features and usage. These machines were tested in the cities
of Ödemiş, Bayındır and Seferihisar where they have the most widespread usage. The test were made
in the same time these machines were being used for feed preperation and unloading of the feed. The
tests not only unravel the feed ration that has been using in the farm but also the system of the
feeding mechanisation.
In the conclution of the study, it was found that generally 4 m3 volume mixer wagons were used
in the small herb farms, the machines which are 8 m3 volume were used in bigger farms which have
bigger amount of cattles. The bigger volume machines have fraisers type feed receivers. The
investigated mixer vagons have horizontal augers.
Key words: Feed mixing, Mixer wagon, Vertical and horizontal type mixing.
GİRİŞ
Türkiye’de
oluşturmaktadırlar. Bir çok işletmede üretilen
hayvancılığın
gelişmesi,
hem
yüksek verimli kültür hayvanlarının kullanımı hem
de bu hayvanların kaliteli yemle beslenmesine
bağlıdır. Hayvanlara verilen yem rasyonlarının
hazırlanmasında işletmeler arasında farklılıklar
bulunmaktadır ve her bir işletme farklı yem
materyallerinin karışması sonucunda rasyonlarını
yemlerin hayvanlara rasyon olarak verilmesinde
önemli
oluşturan
problemler
farklı
karıştırılmasında
yaşanmaktadır.
yem
yapılan
Rasyonu
materyallerinin
hatalı
uygulamalar
nedeniyle hayvanların günlük besin gereksinimleri
karşılanamamakta
veya
günden
güne
değişmektedir (Clump 1989). Bunun sonucunda
355
Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş
hayvanların
almış
oldukları
besin
değerleri
homojen olmamaktadır.
Ayrıca
yapılarak karışımın homojenliği sağlanabilir (Şekil
1).
işletmelerde
yemin
Değişik amaçlarla büyükbaş süt ve besi
karıştırılması ve dağıtılması için harcanan işgücü
hayvancılığı işletmelerine yapılan ziyaretlerde bu
ve
yüksek
makinaların kullanımının giderek arttığı tespit
olduğundan verimlilik azalmaktadır. Karıştırma ve
edilmiştir. Bu çalışmanın amacı, Ege Bölgesi’nde
dağıtma
mekanizasyonun
hayvancılık işletmelerinde kullanılan bazı yem
uygulanamadığı, karışımın el işçiliğinin ağırlıklı
karıştırma ve dağıtma arabalarının özellikleri ve
olarak kullanıldığı işletmelerde karıştırma işlemleri
kullanımlarıyla ilgili bilgilerin ortaya konulmasıdır.
zaman
gereksinimi
işleminde
hazırlanan
oldukça
uzamakta ve zaman tüketimi artmaktadır. Yem
dağıtma ve karıştırma arabaları işletmelerde iki işi
yapmak
için
tasarlanmıştır.
Bunlar:
MATERYAL VE YÖNTEM
Çalışmada Ödemiş, Bayındır ve Seferihisar
ilçelerindeki işletmelerde testleri yapılan, çeşitli
 Değişik
yem maddelerini homojen olacak
kapasitelere (hacimlere-m3) sahip yem karıştırma
ve dağıtma arabaları ele alınmıştır. Araştırmada
şekilde karıştırmak,
 Hazırlanan bu karışımı hayvanlara homojen
kullanılan makinaların ikisi 8 m3’lük, biri 4 m3 lük
kapasiteye sahip iken ikisi yerli imalat biri ise yurt
bir şekilde dağıtmaktır.
dışından ithal edilmiştir;
A. 4 m3 yerli tip yem karıştırma ve dağıtma
Varyasyon Katsayısı
0.35
arabası,
Yeterli
karışım
homojenliği
0.3
0.25
0.2
B. 8 m3 yerli tip yem karıştırma ve dağıtma
arabası,
0.15
C. 8 m3 ithal tip yem karıştırma ve dağıtma
0.1
0.05
arabası.
0
Kürekle bir kez
Kürekle iki kez
Kürekle üç kez Yatay karıştırıcı ile
aktarma
aktarma
aktarma
15dakikakarıştırm
a
Yem karıştırma ve dağıtma arabalarının tümü
traktörle çekilen makinalar olup işlevsel organları
Karıştırm a Şekli
Şekil 1.Yemlerin makina veya kürekle karıştırılması
durumunda karışımların homojenlikleri (Evrenosoğlu,
2002).
kuyruk milinden tahrik edilmektedir.
Kuyruk
milinden alınan hareket bir redüktör üzerinden
veya zincir dişli sistemi yardımıyla karıştırıcı
Uzun lifli yemler
karıştırma
ve
dağıtma
arabalarında karıştırma helezonları üzerindeki
parçalayıcı-kıyıcı
bıçaklarla
kıyılıp
diğer
helezonlara iletilmektedir.
Yem karıştırma ve dağıtma arabaları genel
yem
olarak çatı, hareket iletim sistemi, yem karıştırma
maddeleri ile karışarak homojen bir karışım
ünitesi, yem dağıtma ünitesi ve kumanda ünitesi
oluştururlar. Bu tip bir parçalama-kıyma işleminin
kısımlarından
el işçiliği ile yapılması teknik açıdan mümkün
karıştırma işlevini helezonlar sağlamaktadırlar.
değildir. Ancak, el işçiliği ile çok kez karıştırma
oluşmaktadır
(Şekil
2).
Yem
356
Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş
Genelde yatay helezonlu karıştırma ve dağıtma
Denemeler sırasında işletmede çalışanlara
arabalarının kullanımı yaygınken az da olsa bazı
müdahale
işletmelerde
yapmaları sağlanmıştır. Rasyona katılan yem
dikey
helezonlu
makinalara
da
rastlanmaktadır.
maddelerinin
Yem karıştırma helezonları üzerinde bulunan
çeşitli
tiplerdeki
bıçaklar
kıyılmasını
sağlarlar.
homojenliği
arttırılırken
yem
maddelerinin
Böylece
karışımın
hayvanlar
tarafından
daha kolay tüketilmesi sağlanmaktadır (Şekil 3).
Çalışmada
hacmindekiler
yer
alan makinalardan
yaklaşık
60
başlık
işletmelerinde kullanılırken, 4
makina
25
edilmemiş,
başlık
işletme
m
8 m
sonra,
örnekler üzerinden boyut analizi ve nem analizleri
gerçekleştirilmiştir (Uhl and Gray 1989).
Makinanın zaman ölçümleri ilk konulan yem
zamanı
ve
dağıtma
zamanları
ayrı
ayrı
belirlenmiştir.
hacimdeki
8 m3 hacimli makinalarda kasa içine konulan
tarafından
ürünün ağırlığını yük algılama pimleri yardımıyla
ölçebilen
giren yem maddeleri; mısır silajı, arpa ve yulaf
materyallerinin
samanları, arpa ve mısır ezmeleri, pamuk ve
sistemden yararlanılmıştır.
ayçiçeği küspeleri kepek, mermer tozu, soda,
kuru yonca otu, kesif yemler ve minerallerdir.
çalışma
belirlendikten
karışım öncesinde ayrı ayrı örnekler alınmış, bu
kullanılmaktadır. İşletmelerde karışım içerisine
Makinaların
uygulamaları
materyali ile başlamış yükleme zamanı, karıştırma
3
hayvancılık
3
ağırlıkları
güncel
özelliklerini
ortaya
Tüm
dijital
kantar
bulunduğundan
ağırlıklarının
yem
ölçülmesinde
maddelerinin
yem
bu
yüklenmesinin
ardından karışım homojenliğinin tayin edilmesi
için karışıma
en az % 2 ağırlık oranında iz
koymak amacıyla işletmelerde; makina boşaltma
materyali konulmuştur. Çalışmada bu iş için en
mesafesi, boşaltma zamanı ve yem karıştırma
uygun olarak kuru mısır danesi kullanılmıştır.
homojenliğine ilişkin denemeler yapılmıştır. Ayrıca
Çünkü karışım içinde kaybolmayan, kırılmayan ve
denemelerde kullanılan yem materyallerine ilişkin
nemden etkilenmeyen bir malzeme olarak mısır
nem, kıyma boyu vb. gibi özellikleri belirlenmiştir.
en uygun üründür.
Şekil 2. Denemelerde kullanılan yem karıştırma
ve dağıtma arabası (Anonim 2006)
Şekil 3. Yatay çalışan karıştırıcı helezonlar
ve üzerindeki parçalayıcı bıçaklar
357
Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş
Rasyon
içinde
konmasından
yer
sonra
alan
ilk
karıştırma
ürünün
helezonları
dağıtma işi bitene kadar durmaksızın çalışmış ve
ürünler sıra ile kasaya konulmuştur.
BULGULAR VE TARTIŞMA
Denemelerde elde edilen verilerle hazırlanan
sonuçlardan makinaların teknik
Dağıtma mesafesi için yemlik boyu önceden
başarıları
ortaya
özellikleri ve iş
konmuştur.
Denemelerde
ölçülmüş ve bu mesafe içine yemin döküleceği
kullanılan makinalara ve bu makinaları çalıştıran
noktalara
traktörlere ilişkin özellikler Çizelge 1’de yer
eşit
aralıklarla
8
adet
boyutları
470x310x110 mm olan (kap hacmi 13 dm 3 )
almaktadır.
kaplar yerleştirilmiştir. Bu kaplar, dağıtma ekseni
makinalarda 2 karıştırma helezonu bulunurken
içinde bulunduğundan yemleme esnasında yem
ithal makinada 3 adet helezon bulunmaktadır.
karışımları
Tüm
kapların
içersine
dökülmektedir.
Çizelgeden
makinaların
görüldüğü
helezonları
gibi
yatay
yerli
olarak
Boşaltma işleminin ardından kapların içinden yem
çalışmaktadırlar. Denemede yer alan makinalar
karışımı örnekleri alınarak analizleri yapılmıştır.
boşaltmayı
Bu analizler ile
tasarlanmışlardır.
Büyük
tayini hem de yemit boyut dağılımı ortaya
kantar
bulunurken
konmuştur (Anonymous, 2003).
makinada bu ünite bulunmamaktadır.
hem karıştırma homojenliğinin
Boşaltma sırasında yemliğe dökülen mesafede
sağdan
ünitesi
yapacak
hacimli
şekilde
makinalarda
küçük
hacimli
İşletmelerde arpa samanı ile mısır silajının
zaman ölçümü yapılırken aynı zamanda boşaltma
değişmez
bandının dönü sayısı da ölçülmüştür. Bu arada
görülmektedir.
kasadan yemin boşaltma bandına geçiş yaptığı
rasyonların
kapak açıklığı da belirlenmiştir.
kullanılmıştır. Kuru ot olarak yonca iki işletmede
İşletmelerde
Bunun
içinde
tercih
dışında
değişen
edildiği
işletmelerdeki
yem
bileşenleri
de kullanılırken, dane yem olarak arpa bir
bulgular
işletmede karışıma katılmıştır. Tüm denemelerde
değerlendirilmiş ve makinaya ait özellikler ortaya
iz materyali olarak dane mısır toplam rasyon
konmuştur. Elde edilen sonuçların ortalaması,
ağırlığına
standart
eklenmiştir. İşletmeler hayvan varlığı, yemleme
sapması
bulunmuştur.
elde
ve
ölçümlerde
kullanımının
ve
laboratuvarda
yapılan
olarak
edilen
varyasyon
katsayıları
bağlı
olarak
belirlenen
oranlarda
sayısı ve kullanılan yem materyali çeşitliliği
nedeniyle makinalara farklı miktarlarda materyal
konmuştur (Çizelge 2).
358
Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş
Çizelge 1. Denemelerde kullanılan makinalar ve traktörlere ilişkin özellikler
Makina Özellikleri
Arka ve üst taraf
2
Sağ
Yok
New Holland
TT 55 B ( Tek
çeker)
55
Makina
B
8
Standart elle,
Yükleme kapaklı
Arka ve üst taraf
2
Sağ
Var
Massey
260 G (Çift
çeker)
60
1970/540
1500/540
A
4
Kapasite (m3)
Yükleme şekli
Standart elle
Yükleme yeri
Helezon sayısı (Adet)
Boşaltma yönü
Kantar ünitesi
Kullanılan Traktör
Tipi
Gücü (BG)
Motor krank mili dönü sayısı/Kuyruk mili dönü sayısı
(min-1)
C
8
Standart elle,
frezeli alıcı
Üst taraf, frezeli alıcı
3
Sağ
Var
Steyr
8073 S (Tek çeker)
73
1950/540
Rasyona katılan uzun lifli materyallerin
balya makinası ile hazırlanan ürün olduğundan
makina içindeki kıyılma durumunu görmek için
dolayı A makinasındaki ürüne göre boyutu yarı
bu materyallerin karışım ve parçalama öncesi
yarıya
boyut
dolayısıyla
analizi
yapılarak
durumları
ortaya
kısadır.
Silaj
alımı
ve
yüklemenin
yükleme süresinin uzunluğu, silaj
konmuştur (Çizelge 3). İşletmelerde karışıma
deposunun işletmeye olan uzaklığına bağlıdır.
katılan saman (arpa, yulaf), mısır silajı ve
Bu durum C makinasının çalıştığı işletmede çok
yonca’dan alınan örneklerin boyut analizleri
bariz bir şekilde ortaya çıkmıştır. Çizelge 4).
sonucunda,
materyal
Toplam karıştırma süreleri karışıma katılan yem
bulunmadığı saptanmıştır. Karışıma giren silaj
materyallerinin toplam ağırlıkları ve çeşidi ile
materyalinin ferezeli alıcı
orantılıdır ağırlık ve çeşit artarsa karıştırma
150
mm’den
büyük
ile yüklenmesi
durumunda ürün boyutunun elle yüklenen silaj
materyaline
göre
daha
küçük
süresi de artmaktadır.
olduğu
görülmektedir. C makinasında kullanılan yonca,
Çizelge 2. Rasyona katılan yem maddeleri ve nem düzeyleri (%)
A
Rasyon
Arpa samanı
Yulaf samanı
Arpa ezmesi
Mısır Ezmesi
Pamuk küspesi
Ayçiçeği küspesi
Kepek
Mermer tozu
Soda
Vİtamin
Kuru ot (yonca)
Miktar
kg
127,5
26,5
50
50
20
%
15
3,5
5
6
2,5
Nem
%
12,36
12,94
13,69
7,52
15,03
kg
70
-
Makina
B
Miktar
%
7,59
-
Nem
%
11,91
-
C
Miktar
kg
%
180
9,74
100
5,41
100
5,41
50
2,71
50
2,71
105
5,68
5
0,27
4
0,22
0,5
0,03
110
5,95
Nem
%
7,53
10,69
23,36
11,42
9,99
10,80
13,22
359
Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş
Çizelge 2’nin Devamı
Silaj
Kesif yem (süt)
Kesif yem (besi)
Dane yem (arpa)
Diğer katkılar (tuz ve üre)
350
200
-
41
23,5
-
71,77
12,09
-
550
150
150
2
0,5
59,62
16,26
16,26
0,22
0,05
74,01
14,00
14,00
-
1100
3,5
-
59,52
0,19
-
73,70
-
20
2,5
12,78
25
2,6
13,75
40
2,16
12,16
-
-
62,80
-
-
50,69
-
-
48,93
İzleme Materyali
(Dane mısır)
Karışım
öncesi
ağırlıklı
ortalama nem düzeyi (%)
Toplam karışım
844
66,27
947,5
54,94
1848
49,98
Çizelge 3. Rasyona katılan bazı yem maddelerinin karışım öncesi boyutlarına ağırlık dağılımı oranları (%)
Makina
Elek delik
boyutları
(mm)
>150
80-150
40-80
20-40
10-20
5-10
<5
Ortalama
boy (mm)
Ağırlıklı
ortalama
boy (mm)
Mısır
silajı
(%)
3,43
25,50
40,29
20,50
2,28
Arpa
samanı
(%)
3,79
14,43
31,31
30,28
14,91
5,28
Mısır
silajı
(%)
0,5
13,46
38,15
34,14
11,35
2,41
Yonca
(%)
44,14
9,60
14,35
17,80
8,30
4,50
A
Arpa
samanı
(%)
5,38
19,20
33,04
24,20
9,89
5,96
69,54
22,02
11,89
18,84
17,39
Yonca
(%)
B
16,80
13,06
13,06
21,23
22,53
20,09
10,04
Arpa
samanı
(%)
3,54
13,13
28,62
27,78
18,18
8,75
C
Frezelenmiş
silaj
(%)
1,29
5,14
18,71
32,52
30,24
12,10
Frezelenmemiş
silaj
(%)
2,00
18,44
38,56
28,76
9,60
2,65
33,38
18,38
12,25
20,45
17,75
14,71
Çizelge 4. Yükleme, karıştırma ve dağıtma işlemleri için geçen süreler
İşlemler
Toplam yükleme süresi (min)
Tam karıştırma süresi (min)
Toplam karıştırma süresi (min)
Boşta geçen süre (min)
Toplam yükleme ve karıştırma süresi
(min)
Boşaltma süresi (min)
Boşaltma mesafesi (m)
Boşaltma kapağı açıklığı (cm)
Traktör ilerleme hızı (km/h)
Karıştırma ve boşaltmada helezon
devri (min-1)
Boşaltma bant devri (min-1)
Makinalar
40
40
1,63
26
55
0,95
1,85
30,2
50
0,97
1,26
40,5
60
1,92
19,78
26,6
16
48
48
50
rasyonlarının ortalama kıyma boyları arasında
alınan örnekler arasındaki farkları ortaya koyan
fark oluşması rasyon içine giren yem materyal
varyasyon katsayı değerlerine bakıldığında tüm
çeşidi ve özelliklerinden kaynaklanmaktadır.
makinaların kabul edilebilir değerlere sahip
Örneğin A makinası içine giren Yonca ve
olduğu
lifli
farklı
19,60
ortalama kıyma boyunu yükseltmektedir. Ancak
uzun
oluşturulan
C
23,10
8,40
31,50
8,10
yem
Yulafın
ile
Makina
B
11,42
3,57
15
25
A
7,60
4,40
12,00
3,50
materyallerden
oluşması
görülmekle
beraber
en
düşük
360
Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş
varyasyon katsayısının A makinasında olduğu
çalışmalarının
görülür (Çizelge 5).
alınmalıdır. Daha farklı makinalar arasında bu
Bu çizelgedeki değerlerin oluşmasında
makinaların
yapısal
özellikleri,
kullanım
etkili
olduğu
göz
önüne
değerlerin dağılımlarının incelenmesinde ve
değerlendirilmesinde
sağlıklı
kararların
koşulları ve işletmelerdeki kullanıcıların farklı
verilmesi için daha fazla denemelerin yapılması
davranışlarına bağlı olarak farklı yöntemlerle
gerekmektedir.
Çizelge 5. Karıştırma sonrası karışımın (rasyonun) ortalama kıyma boyu ve karışım homojenliği değerleri
Elek delik boyutları (mm)
>150
Makina A
Var.Katsayıs
ı
-
Ort.
-
80-150
7,06
11,89
40-80
29,22
4,87
20-40
33,41
4,90
10-20
16,31
8,16
5-10
10,40
11,52
0-5
3,60
11,45
Ortalama
kıyma boyu
(mm)
İz materyali
(Dane msır)
28,29
2,53
-
16,46
Günümüzde
ürünlerinin
elde
yüksek
edilmesi
kaliteli
tarım
mekanizasyon
uygulamalarının doğru şekilde kullanılmasına
Hayvancılık
işletmelerinde
yem
karıştırma ve dağıtma arabalarının kullanılması
iş gücünü azaltırken, homojen yem karışımını
sağlamakta ve bu yem hayvanlarda verimliliği
artırmaktadır. Karlılığı arttıran bu avantajlı
yönleri
Makina B
Var.Katsayıs
ı
Ort.
Makina C
Var.Katsayıs
ı
-
-
-
-
0,51
66,02
1,14
88,47
2,17
28,79
4,30
32,39
22,72
18,94
18,77
11,85
38,02
8,99
28,42
7,28
26,77
15,01
30,28
7,19
9,82
30,13
17,11
12,62
10,95
4,75
11,24
11,54
-
5,74
-
10,94
Anonymous, 2003. DLZ-Agrarmagazin (Sonderheft
14), Erfolgreich Füttern – Die Mischung Machts, 56-57.
SONUÇ
bağlıdır.
Ort.
ile
arabalarının
yem
karıştırma
kullanımının
ve
dağıtma
hayvancılık
sektöründe ilerki yıllarda yaygınlaşmasına kesin
gözüyle bakılmaktadır.
KAYNAKLAR
Anonim, 2006. Tarım Makinaları Bölümünde Test
Edilen Yem Karıştırma ve Dağıtma Arabalarına Ait Test
Raporları, Bonova İZMİR.
Clump, C. W., 1989. Mixing Book II, Mixing of
Solids, Department of Chemical Engineering, Leigh
University, Bethlehem, Pennyslvania, 263-284.
Evrenosoğlu, M.,
2002.
Karma yem
hazırlanmasında karıştırma işleminin incelenmesi ,
E.Ü.Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü Lisans Tezi.
Sayfa 36-37 Bornova İZMİR
Uhl V.W., Gray J.B., 1989. Mixing Book I,
Department of Chemical Engineering, University of
Virginia, 1-5.