Ahşap Sanayi - Taşova Taş Ocakları Vakfı

AHŞAP DOĞRAMA ATÖLYELERİNDE
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EL KİTABI
O
AŞ V
A
T
Maden Müh. Halil ERDİM
Prof.Dr. Ayşen TÜRKMAN
Doç. Dr. Cavit ATALAR
Endüstri Y. Müh. Ayşe TANSU
FO
U
ND
ES
TAŞ OCAKLARI VAKFI
R
AT
ION F QUAR
O
I
Bu proje Avrupa Birliği tarafından desteklenmektedir.
Nisan - 2010
Lefkoşa KKTC
This text has been drafted with financial
assistance from the Commission
of the
European Communities. The views expressed
herein are those of the TA Contractor and
therefore in no way reflect the official opinion of
the Commission
AHŞAP ATÖLYELERİNDE
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EL KİTABI
Maden Müh. Halil ERDİM
Prof.Dr. Ayşen TÜRKMAN
Doç. Dr. Cavit ATALAR
Endüstri Müh. Ayşe Tansu Tunçbilek
Nisan, 2010
Lefkoşa KKTC
PROF. DR. AYŞEN TÜRKMAN:Ayşen Türkman, Orta Doğu Teknik
Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümünden mezun olmuştur.
Norveç'in Trondheim Teknik Üniversitesinden 1978 yılında Çevre
Yüksek Mühendisi ünvanını almıştır.1981 yılında Doktor Mühendis
ünvanını, 1983-84'te Hollanda'da Sağlık Mühendisi diploması almıştır.
1985 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi'nde Yardımcı Doçent olarak
göreve başlamış,1987 yılında Çevre Teknolojisi Doçenti, 1993 yılında
ise Profesör ünvanını almıştır.2007 yılından itibaren Lefke Avrupa
Üniveristesinde görev yapmakta olan Ayşen Türkman, İngilizce ve
Fransızca bilmektedir.
DOÇ.DR. CAVİT ATALAR: 1948 Yılında Yağmuralan'da doğdu. 1973
yılında Ankara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi'nden Jeoloji Yüksek
Mühendisi olarak mezun oldu. 1980 yılında Londra Üniversitesinde
Doktora çalışmalarını tamamladı. 1980 - 1983 yılları arasında Londra
Üniversitesinde Doktora üstü çalışmalarda bulundu. 1983-1994 yılları
arasında Avustralya'da serbest olarak çalıştı.1994 yılından beri Yakın
Doğu Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümünde öğretim üyeliği
yapmaktadır.2000 yılında Amerika'da Zemin ve Deprem konularında
çalışmalarda bulunmuştur. 2001 yılında jeoteknik anabilim dalında
Doçentlik ünvanı almıştır. Evli ve üç çocuk babasıdır.
HALİL ERDİM (Maden Müh.): 1974 yılında İTÜ Maden
Fakültesinden Maden Müh. olarak mezun olduktan sonra aynı yıl Sanayi
Holding'te çalışmaya başladı. 1986 yılında istifa edip kendi şirketini
kurdu. 2002 yılında emekliye ayrıldı. KTMMOB Maden, Metalürji ve
Jeoloji Müh.Odası, Kuzey Kıbrıs Sosyal Sigortalılar Derneği, OK-DER,
TAŞOVA gibi sivil toplum örgütlerinin kuruluş ve yönetimlerinde görev
aldı. İki toplumlu etkinliklere katıldı. UNOPS, UNDP ve AB projelerine
katkı koydu. Sosyal, kültürel ve teknik konularda araştırmalar yaptı,
gazete makaleleri ve kitaplar yayınladı. Halen TAŞOVA (Taş ocakları
Vakfı)’nın sekreterliğini yürütmektedir.
AYŞE TANSU 2002 Yılında Doğu Akdeniz Üniversitesi Endüstri
Mühendisi olarak mezun olmuş, 2004 yılında masterini tamamlamıştır.
2008 yılına kadar aynı bölümde asistanlık yapmış olup halen doktora
çalışmalarına devam etmektedir. 2006 yılında Endüstri Mühendisleri
Odası’nın kuruluşunda görev almıştır. Akademik makleleri
yayınlanmıştır. İngilizce bilmektedir. 2009 yılında AB destekli
projelerde görev almıştır. Aynı kapsamdaki TAŞOVA projesinde de
danışman olarak görev almıştır.
ÖNSÖZ
2008 yılından İş Sağlığı ve Güvenliği yasasının
çıkarılmasından sonra KKTC'de İş Sağlığı ve
Güvenliği konusunda olumlu gelişmeler
yaşanmıştır. Günümüze değin çok sayıda tüzük
çıkarılmış ve yeni tüzüklerin çıkarılması
yönünde çalışmalar sürmektedir. Tüzüklerin
çıkarılıp uygulamaya geçilmesinden sonra iş
sağlığı ve güvenliği konusunda
olumlu
gelişmeler olması beklenmektedir.
KKTC'de madencilik, taş ocakları, gıda, inşaat
ve tarım, başta olmak üzere pek çok sektör
bulunmaktadır. Her sektörde uygulanacak
kuralların farklı olması nedeniyle, sektör
bazında el kitaplarının bulunması iş sağlığı ve
güvenliği uygulamalarında büyük kolaylık
sağlayacaktır.
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili tüzüklerin
uygulamaya konulabilmesi için öncelikle bu el
kitaplarının hazırlanması yararlı olacaktır. Bu
nedenle her sektör için ayrı bir İş Sağlığı ve
Güvenliği El Kitabı yayınlanacaktır.
Kitap ile ilgili görüş ve önerilerinizi bize
iletebilirsiniz.
Adres: [email protected]
Halil Erdim
TAŞOVA
Prof. Dr. Ayşen Türkman
Lefke Avrupa Üniversitesi Öğretim Üyesi
Doç. Dr. Cavit Atalar
Yakındoğu Üniversitesi Öğretim Üyesi
Endüstri Y. Mühendisi
Ayşe Tansu
İÇİNDEKİLER
1. GİRİŞ
1.1. Genel
1.2. İSG
1.3. OHSAS 18001
1.4. Ahşap Sektörü
2. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETİMİ
2.1. Organizasyon
2.2. Kayıtlar
2.3. Acil Eylem Planı
2.4. Denetim
3. AHŞAP ATÖLYELERİNDE İŞ SAĞLIĞI
VE GÜVENLİĞİNİN TEMEL İLKELERİ
3.1. Giriş
3.2. İş Sağlığı
3.2.1. Tehlikeli Kimyasallar
3.2.2. Toz
3.2.3. Ses ve Gürültü
3.2.4. Titreşim
3.2.5. İskelet Sistemi Rahatsızlıkları
3.2.6. Stres
3.2.7. Biyolojik tehlikeler
3.3. İş Güvenliği
3.3.1. İş Kazaları
3.3.2. Bina Yapısı
3.3.3. Doğal Olaylar
3.3.4. Personel ve Ziyaretçiler
3.3.5. Yük Kaldırma, Yükleme ve Taşıma
3.3.6. Dışarıda Yürütülen Faaliyetler
3.4. Önlemler
3.4.1. İş Kazaları
3.4.2. Güvenlik Levhaları
3.4.3. KKD
3.4.4. Ölçme ve Kayıtlar
3.4.5. Sağlık Kontrolları
4. İMALAT
4.1. Giriş
4.2. Üretim
4.2. Güvenlikle İlgili Tehlikeler
4.2.1. Yangın ve Patlama Tehlikesi
4.2.2. Elektrik
4.2.3. Fork lift
4.2.4. Makinalardaki tehlikeler
4.3. Diğer faaliyetler
5.MAKİNALAR VE TRAFİK
5.1. Genel
5.2. Makinalar
5.3. Trafik
6. YARDIMCI ÜNİTELER
6.1. Binalar
6.1.1.Yemekhane
6.1.2. Koğuşlar
6.1.3.Ofisler
6.1.4. Çatılar
6.1.5. Hava Hacmi
6.1.6. Döşeme
6.1.7. Koridorlar
6.1.8. Köprüler
6.1.9. Kapılar
6.1.10. Pencereler
6.1.11. Merdivenler
6.1.12. Korkuluklar
6.1.13. Tuvaletler
6.1.14. Lavabolar
6.1.15. Duşlar
6.1.16. Soyunma Odaları
6.2. Fiziksel Koşullar
6.2.1. Aydınlatma
6.2.2. Havalandırma
6.2.3. Sıcaklık ve Nem
7. RİSK DEĞERLENDİRME
7.1. Genel Bilgiler
7.2. Ahşap Atölyelerinde Risk Analizi
Örnek Uygulama
8. BAKIM PROGRAMI
9. İZLEME VE GÜNCELLEME
10. MEVZUAT
11. YARARLANILAN KAYNAKLAR
1. GİRİŞ
1.1. GENEL
Bütün dünyada sanayileşmenin artması ve yeni
teknolojilerin gelişmesinin bir sonucu olarak iş
sağlığı ve güvenliği kavramı giderek daha çok önem
kazanmaya başlamıştır. İş sağlığı ve güvenliğinin
temel felsefesi iş kazalarının sayısını azaltmak ve
çalışanlara daha sağlıklı bir iş ortamı sağlamaktır.
Dünya genelinde bir değerlendirme yapılacak
olursa; ILO (International Labour Organization:
Uluslar arası Çalışma Örgütü) tarafından yılda en az
250 milyon iş kazası olduğu ve bunların 335000
adetinin ölümlü iş kazası olduğu tahmin
edilmektedir (www.ilo.org). Bazı ülkelerde
kayıtların iyi tutulmaması nedeniyle kesin bilgilere
ulaşmak mümkün olmamaktadır. Gelişmekte olan
ülkelerde karşılaşılan ölümlü iş kazaları sayısı
sanayileşmiş ülkelere oranla daha yüksektir. Bu
durum, iş sağlığı ve güvenliği programlarının daha
çok sanayileşmiş ülkelerde uygulanmasından
kaynaklanmaktadır. Dünya genelinde en riskli
sektörler madencilik, tarım, ormancılık ve inşaat
olarak belirtilmektedir. Ahşap sektörü; TC Çalışma
ve Sosyal Güvenlikl Bakanlığı tarafından çıkarılmış
olan “ İş Sağlığı ve Güvenliğine ilişkin tehlike
sınıfları listesi tebliği” nde Tehlikeli işler
kategorisine girmektedir. (15.08.2009)
Avrupa Birliği'nde;



2003 yılında 4.196.000 iş kazası olmuştur.
Yılda ortalama her 57 işçiden biri iş kazasına
uğramakta, her 22.508 işçiden biri de
hayatını kaybetmektedir.
İş kazası ve meslek hastalıkları nedeniyle
2003 yılında mali kayıplar 55 Milyar Euro
olmuştur (Eurostat, 2004).
Avrupa Birliğinin iş sağlığı ve güvenliği konusuna
verdiği önem, gerek Türkiye'de gerekse KKTC'de
gelişmelere neden olmuş açmış ve müktesebat
kapsamında yeni yönetmeliklerin çıkmasına neden
olmuştur.
Son yirmi yılda, iş sağlığı ve güvenliği konusu büyük
önem kazanmış ve daha çok sanayileşmiş ülkelerde
olmakla birlikte dünya genelinde pek çok yeni yasa
ve yönetmelik yürürlüğe girmiştir.
Bu el kitabının amacı KKTC'de önemli
sektörlerinden biri olan Ahşap Doğrama
Atölyelerinde İş Sağlığı ve Güvenliğinin temel
ilkeleri hakkında çalışanları bilgilendirmektir.
1.2. İSG
1.2.1. Dünyada İSG
İngiliz Güvenlik Konseyinin (British Safety
Council) 28 Nisan 2009 tarihinde hazırlamış olduğu
raporda yer alan bilgilere göre dünya ölçeğinde her
dakika 4 kişi iş sağlığı ve güvenliği koşullarından
kaynaklanan nedenlerle hayatını kaybetmektedir. İş
sağlığına bağlı hastalık ve ölüm olayları nedenleriyle
dünyada her yıl 1.25 trilyon dolar maliyet ortaya
çıkmaktadır. Bu rakam küresel gayri safi milli
hasılanın % 4'ünü oluşturmaktadır.
Her gün 6000 kişinin olumsuz iş koşulları nedeniyle
hayatını kaybetmesi yılda 2.2 milyon kişiye karşılık
gelmektedir. Ayrıca 264 milyon kişi ölümcül
olmayan kazalarla zarar görmekte ve 160 milyon kişi
işten kaynaklanan hastalıklara yakalanmaktadır
(http://www.epolitix.com/stakeholder-websites).
Bu rakamlar iş sağlığı ve güvenliği konusunu
önemini ortaya koymaktadır.
Raporda yer alan bilgilerden bazı önemli bilgiler
aşağıda verilmiştir.
- Çin ve Hindistanda yılda 100 000 ölümcül kaza
olduğu tahmin edilmektedir.
- Gelişmekte olan ülkeler, özellikle Endonezya,
Brezilya, Nijerya ve Güney Afrika'da iş sağlığı ve
güvenliği konusunda önemli gelişmeler sağlanması
gerekmektedir.
- İş ortamlarında karşılaşılan ölümlerin %19'u
kazalardan, geri kalanı ise kanser, dolaşım sistemi
bozuklukları, solumun sistemi hastalıkları ve
bulaşıcı hastalıklar nedeniyle gerçekleşmektedir.
- Bulaşıcı hastalıklar daha çok Sub Sahara Afrika
ülkelerinde gözlemlenmektedir. Çin'de ise kanser en
önemli ölüm sebebidir.
- Kanser toplam iş sağlığı güvenliğine ilişkin
hastalıklarda birinci sırayı almakta ve toplam
hastalıktan kaynaklanan ölümleri 1/3'ünü
oluşturmaktadır.
1.2.2. Türkiye'de İSG
Türkiye'de işçilerin sağlığını ilgilendiren ilk yasa
1921 yılında yeraltı maden işçilerine yönelik olarak
çıkarılmıştır. Bu yasa, Türkiye'deki ilk sınırlı iş
yasası ve ilk sosyal güvenlik uygulamasıdır.
Türkiye'de iş sağlığı güvenliği mevzuatının
uygulanmasında en etkin kurum, Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı'nın iş teftiş örgütüdür (Fişek,
2008). Türkiye'de SSK 2003 verilerine göre, 76 bin
668 iş kazası olmuş ve 811 kişi hayatını kaybetmiş,
440 kişi ise meslek hastalığına yakalanmıştır.
Türkiye'de iş kazalarının yüzde 82'si, ölümlü
kazaların yüzde 90'ı KOBİ işletmelerinde
gerçekleşmektedir
(http://www.haberseli.com)
2006 yılı SSK istatistiklerine göre:
 Bir yıldaki toplam iş kazası sayısı : 79 027. Bunun
% 9 0,6 'sı üç günden fazla iş göremezliğe neden
olmuştur.
 İş kazalarının üçte ikisi küçük işyerlerinde (50'den
az işçi çalıştıran) meydana gelmektedir.
 SSK iş kazası istatistiklerinde 2006 yılında
meydana gelen tüm iş kazalarının yüzde 54,03'ü elkol-omuzda yaralanmaya yol açmıştır.
 Makinelerin neden olduğu kazaların sayısı 9533
olup, bu rakam, tüm kazalar içerisinde yüzde
12.06'lik bir pay tutmaktadır. Demek ki her 10
işçiden biri, makinelerin neden olduğu kazalardan
ötürü yaralanmakta veya ölmektedir .
 En çok görülen iş kazalarından biri düşme
biçiminde gerçekleşenlerdir (% 32.4).
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın 2005 2008 eylem planında, iş kazalarının % 20
azaltılacağı öngörülmüştür.
(http://www.isguvenligi.net).
1.2.3. KKTC'de İSG
İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasında AB müktesebatına
uyulması öngörülmüş olup, 1 Mart 2009'da
yürürlüğe girmiştir.
Daha sonraki aşamada ilgili tüzüklerin bir kısmı
çıkarılmış olup geriye kalanlar da hazırlanmaktadır.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı verilerine
göre KKTC'de Tablo 1'de verilen yaralanma ve ölüm
olayları gerçekleşmiştir.
Tablo 1.1. KKTC'de iş kazaları
(http://www.csgb.eu).
Tablo:1.2 İş Kazalarının sektörlere göre dağılımı
Görüldüğü üzere İSG açısından en riskli sektör
diğer ülkelerde olduğu gibi inşaat sektörüdür.
KKTC'de iş sağlığı ve güvenliği konusunda yaşanan
olumlu gelişmeler nedeniyle kaza istatistiklerinde
azalma olması beklenmektedir.
1.3 OHSAS 18001
OHSAS 18001, BSI (British Standards Institute)
tarafından yayınlanmış olan "İş Sağlığı ve
Güvenliği" standardıdır.
OHSAS 18001; ISO 9000 ve ISO 14000 gibi diğer
uluslararası standartlardan farklı olarak bazı ulusal
standart kuruluşları ve belgelendirme kuruluşlarının
birlikte çalışmasıyla gerçekleştirilmiş olup, bir ISO
standardı değildir.
OHSAS 18001 kuruluşların ürün ve hizmetlerinin
güvenliğinden çok çalışanın sağlığına ve işin
güvenliğine yönelik bir standarttır. Bir kuruluşun
gerçekleştirdiği faaliyetlerden etkilenen tüm
insanların (çalışanların, geçici işçilerin, alt yüklenici
çalışanlarının, ziyaretçilerin, müşterilerin ve
işyerindeki herhangi bir kişinin) sağlığına ve
güvenliğine etki eden faktörler ve koşulların
bütünüdür.
İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Yönetim Sistemi; iş
sağlığı ve güvenliği faaliyetlerinin kuruluşların
genel stratejileri ile uyumlu olarak sistematik bir
şekilde ele alınıp sürekli iyileştirme yaklaşımı
çerçevesinde çözümlenmesi için bir araçtır. İSG
Yönetim Sistemiyle, çalışanlar, yönetenler ve
denetleyenlerin rol ve sorumlulukları açık hale
getirilerek çalışanların katılımı sağlanmaktadır.
Bu sistemle, çalışanlar, İSG risklerinin belirlendiği
ve önlemlerle asgari seviyeye indirildiği, yasalar
uyan, hedeflerin yönetim programları ile hayata
geçirildiği, uygun İSG eğitimlerinin uygun kişilere
verildiği, acil durumlara hazır, performansını
izleyen,izleme sonuçlarını iyileştirme faaliyetlerini
başlatmak için kullanan, faaliyetlerini denetleyen,
yaptıklarını gözden geçiren ve dokümante eden bir
kuruluşta İSG faaliyetlerine gereken önemi veren bir
sistemin parçası olacaklardır.
İşyerlerinde işlerin gerçekleştirilmesi sırasında,
çeşitli nedenlerden kaynaklanan sağlığa zarar
verebilecek kaza ve diğer etkilerden korunmak ve
daha iyi çalışma ortamı sağlamak amacıyla sistemli
ve bilimsel bir şekilde tehlikelerin ve risklerin
belirlenmesi ve bu tehlikelere ve risklere yönelik
önlemlerin alınması çalışmalarının
gerçekleştirildiği yaklaşıma İş Sağlığı ve Güvenliği
Yönetim Sistemi denir.
İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi; iş sağlığı
ve güvenliği faaliyetlerinin kuruluşların genel
stratejileri ile uyumlu olacak biçimde sistematik bir
şekilde ele alınarak sürekli iyileştirme yaklaşımı
çerçevesinde çözümlenmesi için kullanılan bir
araçtır.
Genel Olarak İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim
Sistemi'ni Uygulayan Kurumlar:
* İş sağlığı ve güvenliği risklerini belirlemiş ve bu
riskleri gerekli önlemlerle asgari seviyeye indirmiş,
* İlgili mevzuat, yasa ve kanunların gerekliliklerini
yerine getirmiş,
* İş Sağlığı ve Güvenliği'ne yönelik hedefler
belirlemiş ve bu hedeflere ulaşmak için yönetim
programları geliştirmiş,
* Gerekli eğitimleri uygun kişilere sağlamış,
* Acil durumlara (kazalar, vb) yönelik gerekli
hazırlıkları yapmış,
* İş Sağlığı ve Güvenliği sisteminin performansını
denetimlerle izleyen,
* İzleme sonuçlarına bağlı olarak gerektiğinde
iyileştirme faaliyetlerini başlatan,
* İş Sağlığı ve Güvenliği'ne yönelik çalışmalarını
dökümante eden ve sonuçlarını kayıt altına alan
kurumlardır.
OHSAS 18000 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim
Sistemi'nin sağladığı yararlar aşağıda verilmiştir:
* Çalışanları işyerinin olumsuz etkilerinden ve
kazalardan koruyarak, rahat ve güvenli bir ortamda
çalışmalarını sağlamak.
* Çalışan motivasyonu ve çalışan katılımını
artırmak.
* İş kazaları ve meslek hastalıkları sebebiyle
oluşabilecek iş ve iş gücü kayıplarını en aza
indirgeyerek, iş veriminde artışın sağlanması ve
maliyetlerin düşürülmesi.
* Çalışma ortamlarında alınan tedbirlerle, işletmeyi
tehlikeye sokabilecek yangın, patlama, makine
arızaları vb. durumların ortadan kaldırılması
neticesinde işletme güvenliğinin sağlanması.
* Ulusal ve uluslararası yasa ve standartlara uyum
sağlamak.
* iş performansını artırmak;
* Diğer işletmeler ya da müşterilere karşı duyarlı,
sorumlu bir imaj yaratmak.
* Rakiplere karşı üstünlük sağlamak.
* Resmi makamlar önünde, kuruluşun iş güvenliğine
olan duyarlılığının kanıtlanabilmesi
http://www.marcev.com/
1.4. Ahşap Doğrama ve Mobilya Sektörü
Ahşap Doğrama ve Mobilya sektörü meslek
hastalıkları ve iş kazaları yönünden öncelikle ele
alınmayı gerektirir. Ülkedeki iş kazaları istatistikleri
incelendiği zaman 2000 yılından 2007 yılına kadar
geçen süreçte iş kazalarının neredeyse 5 kat arttığı,
ölümle sonuçlanan iş kazası sayısının ise 3'ten 10'a
çıktığı görülmekte olup bunun % 10 luk kısmı imalat
sektöründe yaşanmıştır.
Ahşap Doğrama ve Mobilya Sektörü çok geniş bir
faaliyet sahasını kapsamaktadır. Kapı-pencere,
mobilya, tekne, hazır mutfak ve daha birçok ürün ve
hizmet çeşitleri bulunmaktadır. Bu nedenle çok
geniş kapsamlı bir İSG söz konusudur.
2. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETİMİ
2.1. Organizasyon
İşletmelerde İSG yasasını gerektiği gibi uygulayıp
riskleri yönetebilmek ve iş kazalarını azaltabilmek
için iyi bir organizasyon hazırlamak gerekmektedir.
Bu organizasyonda gösterilecek olan görevlerin
tarifi personele iyi bir şekilde açıklanmalıdır.
Örnek bir İSG organizasyon şeması Şekil 2 . 1' de
gösterilmiştir:
ORGANİZASYON ŞEMASI
Hissedarlar
Sekreter
Tedarikçi
Üretim Boya
Şirket
Müdürü
Şirket
Dışı
Uzmanlar
Teknik Müdür İdari Müdür İSG uzmanı
Montaj
Şantiye
Taşıma İşleri
Şekil 2.1: İSG Organizasyon Şeması
(Ahşap Doğrama ve Mobilya)
Organizasyon şemasında gösterilmiş olan her
kadronun görev tarifi yapılmalı ve personele
görevinin ne olduğu açıkça anlatılmalıdır.
2.2. Kayıtlar
İşletmelerde İSG açısından birtakım kayıtlar
tutulmaktadır. Bazı kayıtlar yasa ve tüzüklerle
zorunlu hale getirilmiştir.
Genel olarak işletmelerde tutulması gereken kayıtlar
aşağı verilmiştir.
* İş kazaları ve ramaklar
* Ziyaretçi kişiler, araçlar ve giriş-çıkış saatleri
* Makine tamirleri, bakımları
* Personel eğitimi, eğitime katılanlar
* Olumsuz doğal olaylar
* KKD dağıtımı, kontrolü
* Personel kayıtları, sağlık karneleri
* Acil Eylem planı tatbikatını' n yapılış tarihi
* Acil durumlar
2.3. Acil Eylem Planı
2.3.1. Genel Bilgi
Acil eylem planı (acil durum planı da denilmektedir)
acil durumlarda (yangın, patlama, sel, tehlikeli
kimyasal madde saçılması, gaz kaçağı,vb.)
tehlikeleri ve çalışan kişilerin görev ve
sorumlulukları açıklayan prosedürleri içerir. Acil
durum ekipleri oluşturulmalı ve uygun görülen
yerlere işaret levhaları yerleştirilmelidir.
(http://www.yildizisguvenligi.com/acil-eylem-plani.html).
2.3.2. Acil Durum Planının Hazırlanması
İSG Danışmanı tarafından hazırlanır ve tatbikatı
yapılır.
2.3.3. Dış Etkenlerle Koordinasyon
Bir Acil Durum Hazırlık Planı'nın oluşturulmasında
ilk adım, acil bir durumda şantiyeye yardımcı
olabilecek yerel acil durum kaynaklarının
belirlenmesidir. Bu kaynaklar ve hizmetler
aşağıdakileri de içerir:
 Ambulans Hizmeti / Tıbbi Teknisyenler : Tıbbi
müdahale
 Yangın Bölümü : Yangına müdahale, yangın önesi
planlama, sınırlı alandan kurtarma
 Tehlikeli Malzemeye Müdahale / Temizleme
Grupları : sızıntıya müdahale
 Yerel Acil Durum Planlama Komisyonu (varsa):
Toplu uyarı / boşaltma
 Polis/Jandarma: Grevler, bomba tehditleri, toplu
olarak boşaltma, trafiğin yönlendirilmesi
 Komşu Tesisler: Yazılı anlaşmalar yoluyla
sağlanan olanaklar, itfaiye, tehlikeli madde
müdahale ekibi
 Hastane: Çoklu veya ağır yara(lı) tedavisi
* Diğer Acil Durum Hizmetleri: Kötü hava koşulları
(Örn. Kasırga, hortum, tehlikeli fırtına uyarılarıRİsk puanı 20’den fazla olan faaliyuetler ve
durumlar)
* Yerel Medya: Radyo ve televizyon istasyonları,
acil durum yayın olanakları ile acil durum müdahale
ekipleri ile koordinasyon
* Yerel acil durum müdahale yetkilileri - toplu
olarak boşaltma ve trafiğin yönlendirme yetkisi
Kullanılan her bir harici acil durum müdahale
ekibinden alınan bilgiler şunları içermelidir: Adres,
görüşülen kimse, telefon numarası, hangi yolla
görüşüldüğü, cevap süresi, acil durum kaynağının
olanakları. Destek veya ikincil kaynaklara duyulan
ihtiyaç değerlendirmenin bir parçası olarak
tanımlanmalıdır. Bu bilgilerin toplanması ve
doğrulanması ön planlama ve acil bir durumda
koordinasyon için gereklidir. Ekiplerin adı, adresi ve
telefon numarası Acil Durum Koordinasyon Temas
listesi'nde olmalıdır. Bu liste, şantiyeye asılmalıdır.
* Acil durum kaynakları belirlendikten sonra tesis,
olası acil durumlara verimli bir şekilde hazırlıklı
olmak için bu kaynakları koordine etmelidir. Asılan
listede aşağıdakiler bulunmalıdır :
http://www.isguvenligi.net/
2.4. Denetim
İSG kurallarının düzgün bir şekilde uygulanabilmesi
için işyerlerinin sıkı bir şekilde denetlenmesi
gerekmektedir. Denetleme işlemleri resmi
makamlar, uluslar arası denetleme kuruluşları ve
anlaşmalı uzmanlar tarafından yürütülmektedir.
Resim:2.1. Ahşap Sektöründe dermatitis ve akciğer
rahatsızlıkları sıklıkla karşılaşılan meslek
hastalıklarındandır.
Resim:2.2. Biyolojik tehlikelerden kaynaklanan deri ve
akciğer hastalıkları büyük önem taşımaktadır.
http://www.isyerihekimim.com
3 . A H Ş A P D O Ğ R A M A V E M O B İ LYA
AT Ö LY E L E R İ N D E İ Ş S A Ğ L I Ğ I V E
GÜVENLİĞİNİN TEMEL İLKELERİ
3.1. Giriş
3.1.1. Teknik etkenler
Bir işletmede İSG'yi etkileyen başlıca teknik
etkenler, araçlar ve teçhizat, elektrik sistemi ve
elektrikli donanımlardır.
Kullanılan makinelerle teknoloji açısından önemli
olup işletmenin planlanması sırasında bu hususların
belirlenmesi uygundur. Emniyetli çalışma için iyi bir
teknik planlamanın yapılması ön koşuldur.
3.1.2. Kişisel Etkenler
Çalışanın sağlık, beslenme, eğitim, yetenek, disiplin
anlayışı gibi etkenlerdir. İş kazaları açısından büyük
önem taşımaktadır.
Kişisel etkenler, İSG yasası kapsamındaki kişilerin
sağlık, eğitim seviyesi, deneyimi, zeka gelişmişliği
ve bilgilendirme durumuyla ilgilidir.
İşyerinde verilecek eğitimle sadece deneyim, eğitim
seviyesi ve bilgilendirme durumu geliştirilebilir.
Zeka seviyesi ve sağlık durumu iyileştirilemez.
Üstelik, sağlık durumu daha da kötüleştirilebilir.
Örneğin sağlık kontrollerinde işitme kaybı arttıkça
çalışanın bazı bölümlerde çalışması kısıtlanırken,
doğuştan sağır ve dilsizler için böyle bir sorun
yoktur.
3.1.3. İdari Etkenler
Yöneticilerin İSG prensiplerine inanması,
benimsemesi ve çalışanlara örnek olması
gerekmektedir. Yöneticinin kaale almadığı İSG
yasasını çalışanlar hiç benimsemez ve uygulamaz.
İSG yasasının uygulanması, ancak etkin denetim
sayesinde gerçekleşir.
Bir iş yerinde yöneticilerin İSG yasasını,
standartlarını ve kurallarını benimsemesi, kendisini
ve işyerindeki herkesi İSG' nin bir parçası gibi
görmesi ve uygulaması, uygulatması ve denetimini
s a ğ l a m a s ı ç o k ö n e m l i d i r. B u h u s u s l a r ı
önemsemeyen bir işverenin işyerinde İSG'nin
başarılı olması beklenemez.
3.1.4. Çevresel Etkenler
Kimyasallar, parlayıcı ve patlayıcı maddeler, toz,
gaz, gürültü ve titreşim; atmosfer koşulları,
radyasyon, atıklar ve trafik ile yapılaşma gibi
etkenlerdir. ÇED (Çevresel Etki Değerlendirmesi)
raporuna ve İşletmenin çevre yönetim planlaması ile
İSG planlamasına önemli derecede etki
yapmaktadır.
Çevresel etkenler arasında kimyasallar, gürültü, toz,
vibrasyon gibi etkenlerle işletmenin faaliyetlerini
sürdürebilmesi için inşa edilen yapılar
(Ofis, Garaj, yemekhane, WC, atölye, merdiven,
köprü v.s. gibi) bulunmaktadır.
Her işletmede olduğu gibi ahşap doğrama
tesislerinde de tehlikeleri ve riskleri yönetebilmek
için iyi bir organizasyon yapılmalıdır. Özellikle ISO
ve OHSAS sertifikası bulunan işletmelerin diğer
işletmelere göre fevkalade iyi bir seviyede oldukları
söylenebilir. İşletmelerde İSG yönetimini yürütmek
için
• İSG çalışanlar temsilcisi (İSG Yasası)
• İSG uzmanı (danışman) (İSG Yasası)
bulunur. Ayrıca
• ISO 9001 sistem sorumlusu
• ISO 140001 sistem sorumlusu
• OHSAS 18001 sistem sorumlusu da yararlı olur.
3.2. İş Sağlığı
Ahşap tesisleri; iş sağlığı ve güvenliği sorunlarının
en sık rastlanıldığı sektörler arasında yer almaktadır.
Kayıtlar:
İSG açısından ahşap tesislerinde aşağıdaki kayıtlar
tutulmalıdır:
* İş kazaları ve ramaklar
* Ziyaretçi kişiler, araçlar ve giriş-çıkış saatleri
* Makine tamirleri, bakımları
* Personel eğitimi, eğitime katılanlar
* KKD dağıtımı ve kontrolü
* Olumsuz doğal olaylar
* Personel kayıtları, sağlık karneleri
* Acil Eylem planı tatbikatı’ nın yapılış tarihi
* Acil Durumlar
Ahşap tesislerinde iş sağlığı ile ilişkili olarak
karşılaşılan sorunlar:
3 . 2 . 1 . Te h l i k e l i
Kimyasallar
Ahşap
tesislerinde
kullanılan tehlikeli
maddeler aşağıda
verilmiştir.
Parlayıcılar,
Patlayıcılar
- Yakıtlar, yağlar
- Yağlama kapları
- Tüpler- Boyalar/tiner ler/çözücüler
/temizlik için kullanılan sıvılar ve bunların
buharları
- Yapıştırıcılar
- Tozlar (Asbest ve odun tozu gibi)
- Duman, zehirli gazlar (Formaldehit,
aseton, toluen, ksilen, benzen v.s.)
Tehlike iletişim programının 3 önemli bileşeni
vardır:
- MSDS (Malzeme Güvenlik Bilgisi)
- Eğitim
- Etiketleme
Bütün kullanılan kimyasalların MSDS (material
Safety Data Sheet - Malzeme Güvenlik Bilgi Formu)
bilgileri iş ortamında bulunmalı ve güvenlik
önlemleri hakkında çalışanlar bilgilendirilmelidir.
MSDS, kimyasallara ait sağlık ve güvenlik
tehlikeleri ile alınacak önlemleri içerir.
İşverenler işyerinde kullanılan kimyasal maddelerin
tehlikeleri hakkında personeli aydınlatmak, onları
bu konuda eğitmek ve çalışanlara bu maddelerin
tehlikesini minimize edecek KKD temin etmekle
yükümlüdür.
Mobilya işlenme aşamasında kostik maddeler ya da
solventler kullanılmaktadır.
Solventlerin içinde metilen klorür, aseton ve alkol,
kaplama malzemelerinin içinde de çok değişik uçucu
organik bileşikler
bulunmaktadır. Vernik içinde de solvent olarak aseton
ve etil alkol, inceltici olarak ise toluen,benzen ya da
ksilen bulunmaktadır.
Kimyasallarla ilgili olarak aşağıdaki bilgiler önem
taşımaktadır.
Kimyasal Maddeyi üretenler veya ithal edenler, bu
maddenin malzeme güvenlik belgesini hazırlamak
ve malzemeyle birlikte alıcıya vermelidir.
Bu belgede kimyasal maddenin özellikleri, taşıma,
depolama ve kullanma sırasında dikkat edilecek
hususlar ve temas halinde alınması gereken önlemler
açıkça belirtilmiş olmalıdır.
İşverenler, kimyasal maddeleri satın alırken, bu
belgeleri mutlaka talep etmelidir.
Finiş işlemleri, kullanılan kimyasalların çeşitliliği
ve kullanımın fazla olması nedeniyle, önemli
miktarda sağlık ve güvenlik tehlikeleri içerirler.
Potansiyel Sağlık Tehlikeleri:
Ahşap işlemede finişing işleminde çok çeşitli
yapıştırıcı ve kaplayıcı elemanlar kullanılmaktadır.
Bunların bir çoğu işçilerin sağlığına zararlıdır.
Kimyasallar insan vücuduna 3 şekilde girebilir:
Solunum yoluyla
Ağız yoluyla
Cilt yoluyla
Cildimiz, solventler gibi birçok kimyasalı emer ve
kana karışmasına olanak verir. Ahşap işlerinde
çalışanlar genellikle solunum ve cilt yoluyla
kimyasallara maruz kalırlar.
Gerek nitrosellüloz ve gerekse asit katalizörlü
malzemeler insanları zehirleyici solventler içerirler.
Bu solventler genellikle toluen, ksilen, metil etil
keton, metil izobütil keton ve metanol içerirler.
Asit katalizörlü malzemeler formaldehit içerirler.
Uluslararası Kanser Araştırma Kurumu formaldehiti
2A grubu kanser yapan maddeler arasına koymuştur.
Tüm bu solventler kısa vadede gözlerde burunda,
gırtlakta yanmalar, baş ağrıları, ve daha birçok sağlık
sorunları yaratırlar. Uzun vadede merkezi sinir
sisteminde bozulmalara, ciğerlerde tahribata ve
başka sağlık sorunlarına yol açarlar. Ağaç işlerinde
kullanılan yapıştırıcıların da birçoğu zehirli
kimyasallar içerir. En büyük tehlike, solvent bazlı
epoxi reçin ve üre-formaldehit reçineli yapıştırıcılar
(tutkal) dır.
Finişing (Boya, cila) işlerinde kullanılan birçok
hammadde, tutkal üretiminde de kullanılmaktadır.
Epoksi reçineli tutkallar genellikle zehirleyici
metilen klorittir. Bu madde, laboratuvar hayvanları
üzerinde yapılan çalışmalarda kansere yol açmıştır.
Bunlar ayrıca dermatitis hastalığına da sebep
olurlar. (Bkz. Resim 2.1.)
Finişing işlemlerinde kullanılan kimyasallar, sağlık
tehlikelerine ek olarak güvenlik tehlikeleri de
içerirler. Solventler, cilalar, ve diğerleri son derece
yanıcı ve alevlenebilen malzemelerdir.
Bu malzemeler yangın ve patlama açısından son
derece tehlikeli maddelerdir.
Kapalı ortamlarda ve çok miktarda bulundukları
zaman veya sprey şeklinde finişing işlemlerinde
kullanıldıklarında, havadaki konsantasyonları
önemli boyutlara ulaşabilir, yangın ve patlamaya
sebep olabilirler.
Mümkünse kaplama veya yapıştırma işlemlerinde
otomatik sistemler kullanınız. Otomatik sistemde
dahi havalandırma sağlanmalıdır.
Geleneksel solvent bazlı kaplayıcı ve yapıştırıcı
malzemeler yerine, daha az zehirli olanları tercih
edilmelidir. Sıcak uygulanan malzemeler, su bazlı
malzemeler ve polivinil asetatlı yapıştırıcılar solvent
bazlı yapıştırıcılara göre daha iyi bir alternatiftir,
daha az zehirlenme yapar.
Boya ve cila işlerinde de daha az zehirli olan
malzemeleri tercih edilmelidir.
Tüm finişing ve tutkallama işlemlerinde LEV
(Local exhaust Ventilation= Yerel Cebri Çekişli
Havalandırma) sistemi sağlanmalıdır.
Elle yapılan spreyleme, fırçayla boyama, otomatik
kaplama prosesi ve daldırarak kaplamada da bu
sistem gereklidir.
Elle yapılacak spreyleme işlemi (boya tabancası),
özel boyama alanında veya havalandırılmış boyama
bölümlerinde yapılmalıdır. Daldırmayla kaplama,
davlumbazlı sistemle yapılmalıdır.
Açık yüzeyli daldırmayla yüzey kaplama işlemi için
özel kurallar mevcuttur.
Spreyleme işlemleri de kurallarına göre yapılır.
Boyama alanları, filtreler, hava ihtiyacı ve birçok
husus bu kurallara göre hazırlanır.
Boya atölyesinde hava akışı çok önemlidir. Basıncı
fazla hava, işlemin verimini düşürür, malzeme
kaybına sebep olur, ayrıca kaplamada farklılıklar
yaratabilir. Kirli hava filtreleri, havanın debisini
azaltabilir. Filtreleri gerektiği zaman değiştirmeyi
veya temizlemeyi ihmal etmeyiniz.
Bu anlatılanlar hem yangın veya patlama olasılığını
azaltmak için hem de, kimyasalların çalışma
alanından
ve solunulan atmosferden
uzaklaştırılmasına ve işçileri sağlık tehlikelerinden
korumak için yardımcı olurlar. İşverenler,
kimyasalların tehlikeleri hakkında çalışanları efektif
bir şekilde bilgilendirmeli ve eğitmelidir.
Finişing işlerinde Kişisel Koruyucu Donanımlar:
Elle spreyleme yapan (Boya tabancası kullananlar)
işçilere solunum cihazları ve eldiven sağlayınız.
Eldivenin cinsini belirlemek için MSDS değerlerine
bakınız. Boyama alanında çalışan operatörlere hava
sağlayan solunum cihazları veriniz. Daldırmayla
kaplama yapan operatörlere eldiven, bot, tulum ve
ceket temin ediniz. Bu KKD’lerin belirlenmesi için
de MSDS belgelerini kontrol ediniz.
Finişing/ Kimyasallar ve tehlike
iletişimi
İşçilerini tehlikeli kimyasallar
konusunda bilgilendirmeyen ve
eğitmeyen işverenler en büyük
tehlike olarak kabul edilirler.
İşverenler bu MSDS formlarını her
zaman için temin edip çalışanlara sunmalıdır.
Tehlike iletişim standardı ayrıca işverenlerden,
işçilerini kullandıkları kimyasallar konusunda
eğitmelerini talep etmektedir. Başlangıçta yapılan
eğitimlere ek olarak yeni bir eleman geldiği zaman
veya yeni bir kimyasal geldiği zaman
güncellenmelidir. İşverenler, sağladıkları eğitimle
ilgili olarak yazılı bir kayıt tutmalıdır.
Tüm konteynerlerin, içindeki malzemenin içeriği ve
sağlık tehlikelerini kapsayan etiketlerle
etiketlenmesi de işverenin görevidir.
Ahşap atölyelerinde kimyasal tehlikelerden
kaynaklanan hastalıklarla ilgili olarak şunları
söyleyebiliriz:
Tahta kesilirken, şekillendirilirken, preslenirken,
zımparalanırken ve cilalanırken tahta tozuna maruz
kalınır. Bu tozların etkileri, maruz kalınan süreve toz
parçacıklarının büyüklüklerine göre değişiklik
gösterir.
Gözler bu tozlar nedeniyle kızarabilir, allerjik
reaksiyon gösterebilir. Cilt ve gözeneklerin de bu
tozlarla kaplanması, kontakt dermatite neden olabilir.
Bu tozlar en çok solunum yollarını etkiler. Nefes
alırken bu tozların burun boşluklarına, akciğerlere ve
sinüslere gitmesi bazı hastalıklara neden olmaktadır.
Burun allerjik reaksiyon gösterebilir ve sürekli salgı
üretir ki bu da sürekli akıntıya neden olur. Astım ve
bronşit en sık rastlanan rahatsızlıklardır. Kavak,
kırmızı sedir, gül ağacı, tik ağacı, maun ve köknarın
kontakt dermatite neden olduğu bilinmektedir.
Birçok gelişmiş Avrupa, Kuzey Amerika ülkesinde
ve Avustralya’da ikinci dünya savaşı öncesinde
marangozlar arasında nazal sinüs kanserinin
görüldüğü rapor edilmiştir.
Gelişen teknoloji ve alınan önlemlerle kansere
yakalanma riski azaltılmış olmakla birlikte tozla
birlikte formaldehit gibi kanserojen maddelere
maruz kalan işçilerde akciğer kanseri riski oldukça
yüksektir.
Tahtalar mobilya atölyesinde işlenirken genellikle
dışarıdan yapıştırıcılar, çözücüler, cilalar,
insektisitler, fungisitler, su ve neme karşı
koruyucular, boyalar, pigmentler ve vernikler gibi
kimyasallar eklenir.
Bunların hemen hemen tamamı uçucudur ve tahta
işlenirken veya ısıtılırken ve yakılırken ortamda
açığa çıkabilirler. İçlerinde en önemlileri toluen,
metanol, metil etil keton, n-butil alkol ve
diklorometandır.
Ahşap malzemeler biyolojik bulaşıcıları da taşıyor
olabilir. Ağaç kabuğunda yetişen küf ve mantar,
allerjik reaksiyonlara neden olabilir. Akçaağaç,
kızılağaç ve mantar ağacının kabuklarında bulunan
mantar sporları solunursa akciğer hastalıkları ortaya
çıkmaktadır.
3.2.2. Toz
Ahşap atölyelerinde toz miktarı az olmakla birlikte
çeşitli açılardan önemlidir. Tozlar genellikle metal
oksitlerle karışık olarak bulunurlar. Kurşun oksitler,
çinko oksitler, bakır oksitler ve benzeri metal
oksitleri insan sağlığı üzerinde çok olumsuz etki
yapabilirler.
Toz parçacıkları zaman içerisinde zemine çökmekle
beraber, hava akımlarının etkisiyle yeniden
havalanarak tozluluk oluşturabilir. Toz, çeşitli
büyüklükteki katı taneler için kullanılan genel bir
sözcük olup, daima hava veya başka bir gaz ile
karışım halinde bulunur.
Tozların tane büyüklüğü genellikle 300 mikronun
altında olup (1 mikron: 1/1000 mm), özgül ağırlığı
düşük olan tozlarda ise 1 mm'ye kadar çıkabilir.
Solunabilen tozların tane büyüklüğü 60 mikronun
altındadır.
Solunum yoluyla alveollere kadar ulaşan ve
pnömokonyoz denilen toz hastalıklarını oluşturan
tozlara "ince tozlar" denir. Bunların 0.5-5.0 mikron
arasında olduğu saptanmıştır. Vücudun doğal olarak
tozdan korunma mekanizması çok etkilidir. Brown
ve Hatch yaptıkları araştırmalarda, solunabilen
tozun ancak çok küçük bir kısmının (% 2-4
oranında) akciğerlerde devamlı olarak biriktiğini ve
bu oranın kişiden kişiye değiştiğini göstermişlerdir
(Futuhat Baysal, http://www.maden.org.tr)
Biyolojik etkileri açısından tozlar 6 kategoride
incelenmektedir.
1- Fibrojenik tozlar: akciğerlerde fibrotik şişkinlik
yapar. Tozların yapısında silis varsa. silikoz gibi
pnömokonyozların oluşmasına sebep olabilirler. Bu
etkinin ortaya çıkması 20 yıl gibi bir etkilenme
süresinden sonra gerçekleşmektedir.
Asbestoz ise asbest tozlarının sebep olduğu
pnömokonyozdur.
Asbest tozlarının solunması sonucu akciğerlerde
fibroz denilen yapısal değişiklikler ortaya çıkar.
Akciğerlerde biriken asbest tozunun 0.1 gramı bile
hastalığın oluşması için yeterlidir
Fibrojenik tozlar ve neden olduğu hastalıklar
aşağıda verilmiştir:
Silis: Silikozis
Asbest: Asbestoz
Talk: Talkoz
Aluminyum: Aluminaz
2. Toksik tozlar: İç organlarda (sinir sistemi,
karaciğer, böbrekler, mide, bağırsaklar,
solunum sistemi, kan yapıcı organlar) kronik veya
akut zehirlenme etkileri oluşturmaktadır. Toksik
tozlara örnek olarak kurşun, krom, kadmiyum ve
vanadyum gibi ağır metal tozları verilebilir.
3. Kanserojen tozlar: İnsanlarda kansere yol açan
tozlardır. asbest, arsenik ve bileşikleri, berilyum,
kromatlar (kalsiyum-potasyum-sodyum), nikel ve
bileşikleri (nikel oksit, nikel sülfit) bu gruba örnek
olarak verilebilir.
4. Radyoaktif tozlar: Fazla olmamakla birlikte en
önemlileri, uranyum, toryum, seryum, trityum ve
radyum bileşenleridir
5. Allerji yapan tozlar: Bu tozlar, bazı insanlar
üzerinde allerji yapabilmekte ve astım ve egzema
gibi hastalıkların oluşmasına sebep olmaktadır.
Hayvan yemleri, ot, tahıl, pamuk, keten, kenevir ve
un bu kategoride sayılabilir.
6. İnert tozlar: Bu tozlar insan vücudunda
birikebilen, fakat fibrojenik ve toksik etkileri
olmayan, ayrıca belli bir hastalığı oluşturmayan
tozlardır. Demiroksit, titandioksit, kömür tozu,
baryum bileşenleri, kireçtaşı, mermer, alçı tozları,
tütün bu kategoride yer almaktadır.
(M. Necdet Çarıkcı, Baş iş müfettişi tozlu işlerde
sağlık ve güvenlik tedbirleri sunumu)
Tozların diğer etkilerine bakıldığında, meyva
ağaçları ve sebze bahçelerinde verimi azaltmaları,
görüntüyü ve hassas cihazları etkilemeleri
sayılabilir.
Vücudun doğal olarak tozdan korunma mekanizması
çok etkilidir. Bu durum büyük şehirlerde oturanlar
için çok büyük bir şanstır.
Tozun büyük bir kısmı, burun yoluyla filtre edilir.
Diğer bir kısmı solunum yollarındaki flimmer ve toz
dokularıyla dışarı atılır.
Alveollere kadar ulaşan ve burada depo edilen
tozların bir kısmı zamanla solunum, salgı gibi
akciğerlerin kendi kendini temizleme özelliğine
bağlı olarak elimine edilir. Geriye kalan kısmı ise
akciğerlerde birikerek 10-20 yıl gibi bir süre sonra
pnömokonyoz oluşmasına neden olur (Baysal,
1979).
Tozun akciğerlerde biriken kısmı (Retensiyon) =
Tozun akciğerlerde çökelen kısmı (Depozisyon)
Tozun zamanla elimine edilen uzaklaştırılan) kısmı
(Eliminasyon)
Toz ile mücaddelede temel prensipler aşağıda
verilmiştir (Kural, 2009).
 Tozun çalışma ortamındaki yoğunluğu
azaltılmalıdır.
 Kullanılan çalışma yöntemi ve işçilerin fiziki
faaliyetleri göz öününde bulundurularak çalışma
koşullarına uygun temiz hava sağlanmalı ve bu
durumun sürdürülebilmesi için sürekli havalandırma
yapılmalıdır, uygulanan sistem işçilerin risk altında
olmasını önleyecek etkinlikte olmalıdır.
 Tozun kaynağında yok etmek ve ortamdan
uzaklaştırmak için alınan önlemlerin yeterli
gelemeyecği düşünülerek bireysel korunma amacı
ile çalışanlara ortamdaki tozun niteliğine uygun
kişisel koruyucu donanımların verilmesi ve
kullanılmalarının sağlanması tozun oluşacağı,
olumsuz etkilerin azaltılması yönünden önemli
olacaktır.
 Risk faktörlerini kaynağında yok etmek veya
kontrol altında tutmak için alınan teknik ve
organizasyonel tedbirler zaman zaman yeterli
olamayabilmekte,
bu tedbirlerin yanı sıra kişisel koruyucu
donanımların “KKD” kullanılması da
gerekmektedir.
Ahşap atölyelerinde tozlar malzeme aktarma,
taşlama, gibi faaliyetler sırasında ortaya çıkmaktadır
Ahşabın makinada işlenmesi sırasında havaya ahşap
tozları da karışmakta olduğundan dikkatli olunması
gerekmektedir.
Odun Tozu
Odun tozu ile temas uzun zamandan beridir sağlık
üzerinde olumsuz etkilerle birlikte düşünülmektedir.
Bunların başlıcaları, cilt, allerjik, ve allerjik
olmayan solunum rahatsızlıkları ve kanserdir.
tahta tozları son derece tehlikeli olabilir. Bulunulan
ortamda iyi bir havalandırma zorunludur. Bu yoksa
ya da yeterli olmazsa tozlar ortalıkta uçuşacak ve
sürekli çalışanlar tarafından solunulacaktır. Bunlarla
birlikte yapıştırıcılar, vernikler, pigmentler, boyalar,
tinerler ve çözücüler gibi solunulduğu zaman ciddi
rahatsızlıklar yaratan kimyasallar sektörde sürekli
kullanıldığı için bütün bu sayılan risklere karşı
solunum koruyucu maskeler ve eğer gerekiyorsa
solunum cihazları kullanılmalıdır.
Tozlar ve tahtalar kesilirken etrafa sıçrayan kıymık
ve ince parçacıkların göze gelmesi durumunda
körlüğe neden olabilecek kadar önemli yaralanmalar
söz konusu olabilir. Bunu önlemek için öncelikle,
tehlike ile işçiler arasına engeller konulması gerekir.
Başarılı olunamazsa göz yaralınır ve gözün
enfeksiyon kapması işleri daha da zor hale
getirebilmektedir. Bunun için mutlaka göz koruyucu
donanımlar olan gözlükler kullanılmalıdır.
Http://www.isveguvenlik.com/
Bitkilerin yapısında bulunan kimyasalların teması
sonucu cilt ve diğer allerjik rahatsızlıklara yol
açabilir.
Tahta tozunun solunması sonucu ise, astım ve çeşitli
solunum rahatsızlıkları ve kronik bronşite sebep
olabilir.
Hem cilt hem de solunum sistemi odun tozuna karşı
duyarlı hale gelebilir. Böyle bir duyarlılık kazanan
bir işçi, daha düşük maruziyet durumunda dahi
birçok allerjik reaksiyonlar (astım, veya dermatitis
gibi) gösterebilir.
Odun tozundan kaynaklanan diğer önemli
rahatsızlıklar arasında göz ve cilt kuruluğudur.
Tablo 3.1. Çeşitli kuruluşlar tarafından kabul edilen maksimum
toz değerleri (mg/m3) - (kızıl sedir ağacı için)
OSHA
NIOSH
5
1
ACGIH
0.5
Meşe, mahogani, ceviz ve bazı ağaçların tozlarının
kansere neden olduğu rapor edilmiştir.
Hareket eden veya dönen makina aksamları
nedeniyle odun tozları yüksek hızlarla yayılırlar.
Odun tozunu kontrol altında tutmanın birinci
yöntemi, baca ve havalandırma sistemi (LEV)
kurmaktır. Bu sistem, şekilde de görüleceği gibi, bu
sayede tozlar, kaynağın hemen yanında iken
toplayıp uzaklaştırmaktadır. LEV sistemi makina
koruyucuları ile birlikte düzenlenebilir. Davlumbaz,
mümkün olduğu kadar toz kaynağına yakın kurulur.
Egsoz sisteminde iyi çalışan bir hava temizleme
cihazı bulunmalıdır. Maksimum korunmayı
sağlamak için doğru monte edilmelidir. Muntazam
aralıklarla kanalları ve toz tutucuları
temizlenmelidir. Kanalların çatlak, sökük, veya
hasarlı olup olmadıklarını kontrol ediniz.
Aspiratörler kayışlı ise, gerginliğini ve sağlamlığı
Egsoz
Testere
dönüş yönü
Bölücü
tabla
Hareketli tabla ve
ızgara
Egsoz
Resim: 3.1. Planya tezgahında (LEV)
yerel cebri çekişli havalandırma sistemi
kontrol edilmelidir.
Hafif, kuru testere tozları ile ağır ağaç yongalarını ve
yaş kırpıntıları randımanlı bir şekilde taşıyabilmek
ve tıkanmaları önlemek için kanallardaki hızı 800 1300m / dakika arasında olmalıdır. Taşlama, planya
ve freze makinaları en fazla toz çıkaran ünitelerdir.
Bu makinalarda konvansiyonel egsoz sistemleri
randıman sağlamamaktadır.
NIOSH, bu makinalar için yeni bir sistem
önermektedir. Ticari olarak kullanımına henüz
geçilmemiş olan bu sistemlerde ya debi veya hız, ya
da toz partiküllerini
makinadan egsoz Egsoz
Davlumbaz uzantısı
sistemine ve
Kesici takım
davlumbaza üfleyen
İş Parçası
İş tablası
basınçlı hava
artırılmaktadır. Toz Zİncir Yuvası
yığılmalarından Planya tezgahında egsoz sistemi
kaynaklanan
yangın ve patlama
tehlikeleri başlıklarını inceleyiniz.
Egsoz sistemi
Daire Testereler:
Tozları testere tablasının alt kısmından toplayınız.
Egsozu bıçak kanalının altına yerleştiriniz. Tabla ile
alttaki davlumbaz arasındaki açıklığı azaltmak için,
bu aralığı kapatmak amacıyla, ikisi arasına esnek
malzemeden bir şerit yerleştiriniz. Tozu daha iyi
kontrol edebilmek için, testerenin üstünde bir
davlumbaz bulunmalıdır. Bu davlumbaz, bıçağın üst
tarafındaki koruyucu ile entegre edilmelidir.
Hızar Testere:
LEV’i bıçak kanalının altına yerleştiriniz.
Davlumbazın toplayabilme alanını artırmak için
tablaya yeni delikler (3 mm çapında) açınız. Testere
dişlerindeki tozları toplamak için, tablanın üzerine
testere bıçağının arka tarafına bir emici meme
takınız.
Planya tezgahı:
Makinadaki her kafa için tablanın arka tarafına ağzı
açık bir davlumbaz yerleştiriniz. İlave koruma için
sabit ve ayarlanabilen davlumbazlardan oluşan bir
kombine sistem kurunuz
Tablanın arka tarafına, planya kafalarının arasına,
açık bir sabit davlumbaz yerleştirilmelidir. Tabla
üzerine ayrıca hareketli bir davlumbaz
yerleştirilebilir.
Planyanın dönen kafası üzerine davlumbaz
yerleştirebilirsiniz. Her kafa bağımsız olarak
havalandırılabilir veya birçok kafa için ortak bir
davlumbaz kullanılabilir.
Torna
Hareketli aynanın yanına bir davlumbaz
yerleştirilmelidir.
Taşlama
Taşlama cihazları önemli miktarda toz üreten ve
kontrolü zor olan cihazlardır. Bu cihazlarda
geleneksel yöntemler randıman vermemektedir.
Yatay çalışan bandlı taşlama makinaları, büyük
çapta diskli taşlama makinaları, planet hareketli el
taşlama makinaları için yeni yöntemler
geliştirilmiştir. Diskli taşlama makinalarında
davlumbaz tablanın altına konmalıdır. Tablanın üst
tarafında kalan noktalarda diskin arka tarafı
kapatılmalıdır. Davlumbazın iç tarafından diske
basınçlı hava püskürten sistemler geliştirilmiştir.
Yüksek basınçtaki hava, partikülleri jet hızıyla
diskten uzaklaştırmakta ve tozlar egsoz davlumbazı
tarafından toplanmaktadır.
Planet hareketli taşlama makinalarında delikli
taşlama yüzeylerine ek olarak bir de aspiratör
kullanılmalıdır. Aspiratör bir vakum yaratmakta ve
taşlama yüzeyindeki deliklerden odun tozları
çekilmektedir.
Ya r ı k l ı t a ş l a m a Hava girişi
yüzeyleri ile ek bir Egsoz
Zımpara kağıdı
egsoz sistemi
kullanılan yeni bir
toz kontrol sistemi
geliştirilmiştir.
Taşlama
yastığı
Resim:3.3. Taşlama makinalarında LEV
Bu sistemde taşlama yastığıyla taşlama gövdesi
arasına bir ünite yerleştirilmekte olup kenarları
boyunca egsoz kanalları vardır.
Yatay taşlama bandına egsoz davlumbazları
yerleştirilmelidir. Bunlar taşlama bandı tarafından
taşınan tozları toplarlar. Toz toplama randımanını
artırmak için, ağacın işlendiği bölgenin üstüne ilave
bir davlumbaz yerleştiriniz. Sistemin randımanını
artırmak için dar bir davlumbaz yerleştirilmelidir.
Frezeler:
Freze tablasının üzerine kesici kafaların arkasına iki
tane açık davlumbaz yerleştirilmelidir. Kanal yerine
fleksibl hortum kullanılmalıdır. Freze tablasının arka
ucuna açık veya yarılmış bir davlumbaz
yerleştirilmelidir
3.2.3. Ses ve Gürültü
Ahşap tesislerinde, gerekli önlemler alınmadığı
takdirde çalışanlar ses ve gürültüden kaynaklanan
olumsuz etkilere maruz kalabilmektedir.
Gürültü genel olarak istenmeyen rahatsız edici ses
olarak tanımlanır. Endüstrideki gürültü ise
işyerlerinde çalışanların işitme sağlığını ve
algılamasını olumsuz yönde etkileyen, fizyolojik ve
psikolojik etkiler bırakan ve iş verimini olumsuz
yönde etkileyen sesler olarak tanımlanmaktadır.
Gürültünün insan sağlığı üzerine başlıca etkileri;
işitme hasarları şeklinde görülen fiziksel etkiler,
vücut aktivitesinde görülen fizyolojik etkiler,
rahatsızlıklar, sinirlilik gibi psikolojik etkiler ve iş
veriminin azalması, işitilen seslerin anlaşılamaması
gibi etklerdir.
Gürültünün insan sağlığı üzerine etkisi kişiden
kişiye farklılık göstermekle birlikte, en belirgin
etkisi işitme kayıplarına neden olmasıdır. Çalışma
ortamına yayılan ve şiddeti 60 dBA'nın üzerinde olan
sesler, çalışanları çeşitli şekillerde rahatsız
etmektedir.
Sesin şiddeti yükseldikçe, çalışanların sağlıkları
üzerindeki olumsuz etkileri de artmaktadır.
Uzun süre şiddetli gürültü (90 dBA'nın üzerinde)
etkisinde bulunan kişilerde geçici veya kalıcı işitme
kayıpları olabilmektedir. (Güvercin ve Aybek,
2003).
Geçici işitme kayıpları belli bir süre gürültülü
ortamda bulunmaktan kaynaklanır. Gürültünün
insan üzerindeki olumsuz etkisi belli bir süre
dinlendikten sonra kaybolur. Ancak söz konusu süre
oldukça uzundur. Örneğin 90 dBA'nın üstündeki
gürültülü bir ortamda 100 dakika çalışan bir insanda
meydana gelen 18-20 dBA şiddetindeki geçici işitme
kaybının giderilmesi için kişinin bu ortamdan 1000
dakika uzak kalması gerekmektedir.
Yani geçici işitme kayıplarının önlenebilmesi için
gerekli süre gürültülü ortamda geçirilen sürenin 10
katı kadardır. Ayrıca gürültü düzeyi arttıkça işitme
kayıpları da artmaktadır. Bu durumda iyileşme için
daha fazla süreye ihtiyaç duyulmaktadır (Sabuncu,
1998).
Gürültünün kontrol altına alınabilmesi için aşağıdaki
yöntemler uygulanabilir:
- Gürültünün kaynağında azaltılması ,
- Gürültünün alıcıya ulaşmadan engellenmesi,
- Kişisel koruyucu kullanılması
- Maruziyet süresinin azaltılması
Bu yöntemlerin uygulanması için, yönetimin
organizasyon, kişisel koruyucu donanım temini,
motorların izolasyonu gibi önlemleri alması
gerekmektedir.
Kişisel koruyucu donanımlarda CE işaretinin
bulunması ürünün kalitesi hakkında bilgi
vermektedir. Bu işaret ürünün Avrupa Birliği
normlarına uygun olduğunu ifade etmektedir.
11.12.1986 tarih ve 19308 sayılı resmi gazetede (TC)
yayımlanarak yürürlüğe giren Gürültü Kontrol
Yönetmeliğine göre gürültüye maruz kalınan süre ile
izin verilebilir en yüksek ses seviyesi Tablo 3.1 ' de
verilmiştir. 2009 Yılında İSG yasası altında KKTC
Gürültü tüzüğü yürürlüğe girmiştir.
Ahşap atölyelerinde gürültü, malzeme aktarma,
makinaların çalışırken ses çıkarması, atölye içinde
hareketli vasıtaların kullanılması gibi faaliyetlerden
kaynaklanmaktadır.
Tablo 3.1. Türkiye'de uygulanan Gürültü Kontrol
Yönetmeliğine göre izin verilebilir ses seviyeleri.
KKTC’de gürültü yönetmeliği 2009 yılında yürürlüğe girmiştir.
Darbe Gürültülerinin üst seviyesi 140 dbA'yı aşamaz.
Endüstride çeşitli makinalardan oluşan yaklaşık
gürültü seviyeleri; normal konuşmalar-büro için 50
dB; stenografi odası 75 dB; torna, çark, tezgah,
öğütücü, örs 95 dB; dokuma fabrikaları, delme ve
perçin makinaları, kompresör 100 dB; planya, freze
115 dB; kaya matkapları, şahmerdan 125 dB; türbin
için ise 145 dB' dir. Çevre Kanunu ve ilgili mevzuatta işitme sağlığı açısından kabul edilebilir en
yüksek seviye, günde 7,5 saat için 80 dB olarak
belirtilmiştir
İş verimi ve işçi sağlığı için bu değer aşılmamalıdır.
Bu değerler aşıldığı takdirde işitme kaybı hatta
kalıcı sağırlık bile olabilmektedir.
http://www.bcm.org.tr
Gürültü Kaynaklarının Kontrolü, iş yerindeki
gürültü miktarını önemli oranda düşürüp en efektif
korumayı sağlayan mühendislik kontrollerinden
oluşurlar.
Gürültü kontrolü, ses üreten her ekipmanın analiz
edilmesiyle başlar. Sesin oluşumu, yayılışı ve
rezonans veya titreşimle kuvvetlendirilmesi
incelenir. Daha sonra sesin şiddetinin azaltılması
için gayret edilir.
Gürültü kaynakları genellikle motorlar, dişli
kutuları, kayış-kasnaklar, iş noktaları (Bıçağın
keresteye temas ettiği nokta ve diğer hareketli
aksamlardır. Rezonant yayıcıları ise genellikle
makinaların çerçeveleri, ayakları ve yuvalarıdır.
Motorları ve tüm hareketli aksamları çalışır
konumda tutabilmek için, temizlik ve yağlama,
aşınan parçaların değiştirilmesi, kayış
gerginliklerinin ayarlanması, kasnakların,
bıçakların ve diğer dönen parçaların balansının
yapılması gibi bakım faaliyetleri yürütülür.
Gürültülü ekipmanların lastik, susta ve diğer
süspansiyon azaltıcı malzemelerle izole edilmesi ve
gürültünün vibrasyonla çoğaltılması önlenmelidir.
Yayılma Kontrolü: Sesin yayılmasını efektif olarak
kontrol etmek, izolasyon, yön değiştirme, emme,
veya çalışanların kulağına erişmeden önce
yoğunluğunu azaltma demektir.
Ekipmanlar bariyerlerin arasına o şekilde
yerleştirilebilir ki, gürültü emilir veya başka
istikametlere (gürültüyü emici malzemeyle kaplı
tavan) yönlendirilebilir.
Bir başka yöntem izolasyondur.
Gürültü çıkaran ekipmanların taşınması veya
çalışanlardan uzaklaştırılması da gürültü şiddetini
önemli ölçüde azaltır.
Gürültü kaynağıyla işçinin arasındaki mesafeyi iki
katına çıktığı zaman işçinin maruz kaldığı gürültü 6
dB(A) kadar azalabilir.
Kulak tıpaları ve kulaklıklar insan kulağını zararlı
seslerden korur. Gürültünün vereceği zararlara karşı
işçileri koruyacak olan en son silahtır. İşitme
koruyucu cihazlar efektif cihazlar olup gürültü
kaynağı ve yayılma kontrolü ile mukayese
edildikleri zaman düşük maliyetlidirler. Bununla
birlikte kullanımını sürdürmek için büyük çaba
harcamak gerekir. Üretim sırasında ahşap
atölyesinde çalışanların işitme koruyucu cihazlara
ihtiyacı bulunmaktadır.
3.2.4. Titreşim
Ahşap atölyelerinde çalışan işçilerin maruz
kalabilecekleri bir diğer sağlık sorunu aletlerin
kullanımı sırasında maruz kalınan titreşim
sorunudur.
Mekanik titreşim insanlarda pek çok organda sorun
oluşturabilmektedir. El-kol titreşimi, damar, kemik,
eklem, sinir ve kas bozukluklarına; bütün vücut
titreşimi ise, mekanik titreşim; olarak, vücudun
tümüne aktarıldığında, işçilerin sağlık ve güvenliği
için risk oluşturan, özellikle de, bel bölgesinde
rahatsızlık ve omurgada travmaya yol açan titreşimi
olarak tanımlanmaktadır.
Parmakların, ellerin ve kolların titreşime maruz
kalması sonucu ortaya çıkan rahatsızlıklar “el-kol
titreşim sendromu” olarak anılır. Bu rahatsızlıklar:
- Kan dolaşımına etkileri,
- Titreşimden kaynaklanan beyaz parmak (sinir ve
kasların hasar görmesi) ve
- Kemik ve eklem rahatsızlıklarıdır.
Ağaç işleyen makinalar el-kol rahatsızlıklarına
HAVS (Hand Arm Vibration Sendrom) veya “Beyaz
Parmak” denilen rahatsızlığa yol açan titreşim
üretebilirler. Gerekli teknik önlemler alınmadığı,
makinalar bakımsız olduğu ve takımlar yeterli
olmadığı taktirde ayrıca çalışanlar gün boyunca
uzun süre ve ara vermeksizin titreşimli cihazları
kullanırsa, bu durum çok tehlikeli sonuçlar
doğurabilir.
İşçiler titreşimli cihazlarla çalışmanın tehlikeleri
konusunda eğitilmelidir. Titreşim yaratarak çalışan
hem sabit hem de elle tutulan araçlar, titreşim
“Beyaz Parmak” hastalığı veya el-kol titreşim
sendromuna sebep olurlar.
Beyaz Parmak veya Raynaud’s sendromu, parmak
damarlarının sürekli titreşimler sonucu fonksiyon
göremez duruma düşmesi sonucu meydana gelen bir
el rahatsızlığıdır. Hastalıktan dolayı cilt ve kas
dokuları ihtiyaç duydukları oksijeni alamazlar ve
ölürler. HAVS ise çok daha ilerlemiş bir durumdur ve
titreşimden dolayı bütün kol etkilenebilir.
HAVS’nin başlangıç işaretleri, parmaklarda veya el
veya kollarda duyu kaybı veya uyuşmalar, parmak
uclarında soğukla temasta beyazlaşmalar sayılabilir.
Hastalık ilerledik sonra işçideki duyu kaybı veya
uyuşmalar, sızılar artar, ellerini kullanması zorlaşır.
HAVS ilerlemiş bir
işçi, zamanın çoğunda
çalışamıyacak durumdadır.
En iyi korunma, ekipmanlarda vibrasyon izolasyonu
sağlamaktır. Makinaların bulundukları yüzeyden
izolasyonu sağlanmalı ve esnek malzemelerden
yararlanılmalıdır.
Makinaların bakımlı olmaması durumunda balanssız
dönen parçalar ve küt kesici takımlar aşırı titreşim
yaratırlar.
Gün boyunca titreşimli takımları kullanan işçilerin
çalışma süresi kısıtlanmalıdır. Her çalışma saatinde
çalışanlara 10-15 dakika mola verilmelidir.
Çalışanlar, titreşimli takımlarla çalışmanın
tehlikelerine karşı eğitilmelidir. Titreşim kaynakları,
el-kol titreşim sendromunun başlangıç belirtileri,
mesleki uygulamalar ve titreşim miktarının
azaltılması konusunda bilgilendirilmelidir.
Çalışanlar ellerini sıcak ve kuru tutmalıdır.
Titreşimli makinalarda çalışırken cihazı sıkı
kavramamaları, makinaya iş yapmak için fırsat
vermeleri gerekmektedir
Örnek:
Günlük bireysel maruziyeti yarıya indirmek için
ekipmanın kullanım süresi dörtte bire indirilmelidir.
Printed and published by the Health and Safety
Executive 4/98 FNIS 9 C50
Tablo 3.3. 8 saatlik çalışmada maruz kalınan titreşimin
değişik çalışma sürelerine karşı gelen titreşim değerleri
(www.hse.gov.uk)
.
Çalışma Süresi
16
(Saat)
Titreşim Seviyeleri 2
(2.8m/s2 A(8)
8
4
2
1
0.5
2.8
4
5.6
8
11.2
Yontucu çekiçler, darbeli matkaplar, el bileğileri,
pedallı zımparalar ve döner fırçalar titreşim
açısından önemli ekipmanlardır. Riskin mertebesi
ise
- Titreşimin büyüklüğüne,
- Ekipmanın kullanıldığı süreye,
- Ekipmanın sürekli veya kesintili kullanılmasına,
- Çalışma ortamının ısısına,
- Bireysel duyarlılığa,
- İşteki ergonomiye bağlıdır.
Uygun ergonomik koşullar sağlandığı takdirde hem
işçilerin sağlığı konusunda önemli bir adım atılmış
olacak, hem de hastalıktan doğan sağlık harcamaları,
tazminatlar ve iş günü kayıpları önlenmiş olacaktır.
3.2.5. İskelet Sistemi Rahatsızlıkları
Ahşap işleme atölyelerinde sıklıkla karşılaşılan bir
diğer sorun, iskelet sistemi rahatsızlıklarıdır.
Çalışma araç ve gereçlerinin insanın gövde yapısına
uygun düşecek biçimde düzenlenmesi, elverişli ışık,
ses, havalandırma, ısı, nem gibi çalışma koşullarının
sağlanması gibi konulardan oluşan ergonomi
unsurlarına dikkat edildiğinde iskelet sistemi
rahatsızlıkları büyük ölçüde önlenebilmektedir.
Ergonomi çalışmaları, işletmelerdeki yaralanmaları
önlemek, cisimleri kaldırma, itme ve çekme
işlemleri sırasında daha az güç harcanması, kasiskelet sistemi hastalıklarına neden olan risk
faktörlerini azaltma, iş yeri verimliliğini arttırma,
hastalıktan doğan sağlık harcamalarının,
tazminatların ve iş günü kayıplarının önlenmesine
yarar sağlamaktadır.
Ağırlık Kaldırma
Ahşap tesislerinde ağırlık kaldırma, indirme ve yük
taşıma gibi konularda vücuda doğru ve güvenli
kullanma eğitimleri verilmesi gerekmektedir.
3.2.6. Stres
Psikolojik stres: Son on yılda işe bağlı psikolojik
rahatsızlıklar giderek önem kazanmaya başlamıştır.
Monoton iş ortamı, yoğun dikkat gerektiren işler,
çalışma saatlerinin düzensiz olması, vardiyalı
çalışma, şiddete maruz kalınan işler (polislik ve
gardiyanlık gibi), yalnız çalışma, aşırı sorumluluk
gibi iş şartları, çalışanlarda ciddi psikolojik
rahatsızlıklara neden olabilir. Böyle psikolojik stres
ve aşırı yüklenmeler, çalışanlarda uyku
bozuklukları, tükenme sendromları, ve depresyona
neden olabilir.
İş stresine bağlı olarak kalp-damar sistemi
hastalıklarında, özellikle koroner damar hastalıkları
ve hipertansiyonda artış olduğu bildirilmiştir.
Hayatı tehdit eden ya da ölümle sonuçlanan büyük
kazalar ve faciaların, çalışanlarda ağır psikolojik
bozukluklara neden olduğu görülmüştür (Şimşek,
2000).
İş stresi zamanla değişim gösterdiğinden, dolayısı ile
kan basıncına etkisini ölçmek kolay değildir. Ancak
araştırmalar yüksek iş stresine sahip bireylerde kalp
hızı ve kan basıncının çok daha yüksek olduğunu
göstermiştir.
Psikiyatristler iş yaşamında stres yaratan faktörleri
şu başlıklar altında toplamaktadırlar:
1. İşin Yapısından Kaynaklananlar
- İşin yükü ve niteliği
- Düşük ücret
- Vardiyalı çalışma
- Amirlerle çatışma
- Dedikodu
- Görevin çeşitliliği ya da çok yönlülüğü
- Monotonluk
- Yetersiz kaynaklar
- Meslektaşlarla çatışmalar
2. Örgütsel rolden kaynaklananlar (rol çatışması ve
rol belirsizliği)
3. Kariyer gelişiminden kaynaklananlar
4. Örgütün yapı ve ikliminden kaynaklananlar
5. Örgütün dışından kaynaklananlar ( aile ve sosyal
yaşam)
Yine psikiyatristler en yüksek iş stresinin şu meslek
gruplarında olduğunu belirtmektedirler




Acil Yardım Personeli
Polisler
İtfaiyeciler
Yöneticiler
 Öğretmenler (Özel Eğitim Öğretmenleri)
 Sosyal Hizmet Uzmanları
 Madenciler
İş stresi çoğu zaman mesleki yetersizliğe, diğer bir
ifade ile psikolojik sakatlığa yol açmaktadır. Bu da iş
veriminin azalması ve ekonomik kayba neden
olmaktadır. Bu nedenle stres azaltıcı yöntemlerin
uygulanması, çalışanın tatmini üretimin de artışına
katkıda bulunacağı gibi sağlık harcamalarında da
azalmaya neden olacaktır (http://www.tkd.org.tr)
3.2.7. Biyolojik Tehlikeler
Birçok ulusal iş sağlığı ve güvenliği standartlarında,
biyolojik risk etmenleri yer almaktadır ve bu
etmenler genellikle zararlı veya toksik olarak
tanımlanmaktadır..
İşyerlerinde bulunan biyolojik risk etmenlerinin
tayininde; daha çok tarım işçileri, sağlık çalışanları
ve laboratuvar çalışanları üzerine yoğunlaşılmıştır.
Ancak ahşap sektöründe de bu tehlikeler önem
taşımaktadır.
Çalışma ortamında büyük bir dağılım göstererek
insanlarla etkileşime giren ve zarar veren
mikroorganizmalar; bakteriler, virüsler, mantarlar ve
protozoalar olarak dört ana grupta toplanmaktadır.
bunların çalışanlar üzerindeki etkileri enfeksiyon,
alerjik reaksiyon, toksik etki ve kanser olarak
sıralanabilir http://www.isguvenligi.net/
Akşap sektöründe bazı ağaç tozlarına maruziyet
astım, konjunktivit, rinit veya alerjik dermatit gibi
hastalıklarla sonuçlanabilir
http://isguvenligiuzmani.org
Tahtalar, biyolojik bulaşıcıları da taşıyor olabilirler.
Ağaç kabuğunda yetişen küf ve mantar, allerjik
reaksiyonlara neden olabilir. Akçaağaç, kızılağaç ve
mantar (cork)ağacının kabuklarında bulunan mantar
sporlarını solumak ise akciğer hastalıklarına
(suberosis, sequosis) neden olmaktadır.
Önleme
Epidemiyolojinin temel ilkeleri ve enfeksiyon
hastalıklarının yayılımını kavrama, enfeksiyona
neden olan organizmaların kontrolünde kullanılan
yöntemlerde esastır.
Biyolojik risk etmenlerine bağlı meslek
hastalıklarının tanısını koyabilmek için çalışanların
işe giriş ve aralıklı kontrol muayenelerinin düzenli ve
sistematik olarak yerine getirilmesi gerekmektedir.
Çalışma ortamındaki risklere maruziyetin neden
olduğu sağlık etkilerini belirlemek için yapılması
gereken tıbbi muayenelerin gerçekleştirilmesinde,
genel ilkelerin yanı sıra spesifik işlemler de
bulunmaktadır.
http://isguvenligiuzmani.org
3.3. İş Güvenliği
3.3.1. İş Kazaları
Ahşap sektörü, tehlikeli kimyasallar kullanılan, ağır
yüklerin taşınmasını gerektiren, elektrik enerjisinin
yoğun olarak kullanıldığı ve hareketli kesici
takımlarla iş görülen son derece titizlik ve dikkat
gösterilmesi gereken bir sektör olup insan sağlığı
açısından riskli faaliyetler içermektedir. Bu
olumsuz koşullar, ahşap işleme sektöründe İSG’nin
önemini artırmaktadır.
Kazalar genellikle parmakların kesilmesi, kıynık
batması, kullanılan kimyasal sıvıların elleri tahriş
etmesi, elektrik çarpması, mekanik tehlikelerden
kaynaklanan ezilmeler, kesilmeler, ciltte yanıklar,
göze cisim kaçması, ağır yüklerden kaynaklanan
rahatsızlıklar olarak sayılabilir. Özellikle makinalar
üzerinde imalatçılar tarafından yerleştirilmiş olan
güvenlik aksamlarının sökülmemesi ve KKD
kullanılması iş kazalarını kaynağında engelleyen
hususlardır.
3.3.2. Bina Yapısı
Binaların amaca uygun olarak dizayn edilmiş
olmaması, plansız gelişmeler, gelişigüzel bina
tadilatları, iyice düşünmeden eklenen yeni imalat
üniteleri gibi olumsuzluklar rahat çalışma ortamını
etkilemekt e ve kazalara, çalışanlar üzerinde strese
sebep olabilmektedir. Çoğu kez de işletme
randımanı olumsuz etkilenmekte, kapasite ve/veya
kalite düşmektedir.
3.3.3. Doğal Olaylar
Doğal olaylar arasında deprem, yağışlar, su
baskınları, yıldırım düşmesi gibi olayları sayabiliriz.
Her sektörde olduğu gibi bu tür olaylar yaşandığı
zaman üretimin etkilenmesi, iş sağlığı ve
güvenliğinin zarar görmesi normaldir. Bu tür olaylar
engellenemez ama işletmenin bunlardan olumsuz
etkilenmesi önlenebilir.
3.3.4. Personel ve Ziyaretçiler
Binaların, makinaların, hava koşullarının, kullanılan
malzemelerin bu kadar tehlikeli olduğu bir
sektörde, çalışan personelin de bu tehlikelere karşı
eğitilmiş olması çok önemlidir. Ehliyetsiz ve
deneyimsiz kişilerin iş makinalarında
çalıştırılmaması gerekmektedir.
Personelin eğitilmesi ve bu eğitimlerin her yıl
tekrarlanması İSG yasası gereğidir. Ahşap
atölyelerinde minimum eğitim yılda 16 saattir.
İşletmeye giriş yapan araçlar ve yabancılar kayıt
altına alınmalı, ziyaretçilere de KKD verilmelidir.
3.3.5. Yük Kaldırma, Yükleme ve Taşıma
Yük kaldırma ve taşıma işlemlerinden kaynaklanan
tehlikeler ve riskler, kullanılan kaldırma aracının
yetersiz kalışı, uygun kaldırma veya yükleme
aracının seçilmemiş olması, arızalanması,
operatörün ehliyetsiz veya deneyimsiz olması,
kaldırılacak yükün ağırlığının bilinmemesi, yükün
kaldırıldığı veya yüklendiği ortamın uygun
olmaması, yükleme veya kaldırma yapan personelin
KKD kullanmaması, yükün altında durması gibi
olumsuzluklardır.
Ahşap atölyelerinde taşınacak yükler için mekanik
araçlar kullanılması, yüklerin paylaşılması;
şantiyede monte edilecek ürünlerin, taşınması ve
montajı sırasında yüklerin dengeli tutulması önem
taşımaktadır.
El ile yük kaldırma, aktarma ve depolama gerektiği
zaman, ekip halinde çalışma durumunda, ekibi
yönetmek için kullanılacak olan hareket ve işaretler
önceden belirlenmiş olacaktır.
Ekip çalışmalarında, özellikle birbirini görmeden
yapılan çalışmalarda daha fazla dikkat göstermek ve
iyi bir iletişim sistemi kurmak önemlidir. Eğik
düzlemlerden yuvarlayarak veya kaydırarak
malzeme indirme sırasında eğik düzlemin alt
başında insan durmaması ve malzemeyi indirirken ip
kullanılması önemlidir.
Yük, iple bağlanarak kontrolü kolaylaştırılabilir.
Kaldıraç veya vinçle yük kaldırırken, kaldırılacak
ağırlığın miktarı ve kaldıraç veya vincin kapasitesi
bilinmeli, yükün altında insan bulunmamalıdır.
Yuvarlak boruların üzerinde yük taşırken, el ile
değil, kaldıraç ve levyelerle çalışılmalıdır.
3.3.6. Dışarıda Yürütülen Faaliyetler
İSG yasasına göre, görevli olarak işletme alanı
dışına gönderilenler, hastaneye gitmek için iş
yerinden ayrılanlar, belirli durumlarda evden işe
gidip gelmekte olanlar, her ne sebeple isterse olsun iş
yerine ait bir vasıtada seyahat etmekte olanlar ve
bebek emzirmek için iş yerinden ayrılan bebekli
kadınlar çalışır kabul edilmektedir. Bunların maruz
kalacakları bir kaza, iş kazası sayılmaktadır.
Ürün taşınması ve montajı sırasında faaliyetler
işletme dışında yürütülmektedir. Açık arazide,
rüzgar, yağışlar, soğuk veya sıcak hava koşulları,
dengesiz yükler ve benzeri olumsuzluklar
bulunmaktadır.
Bu gibi olumsuzluklar içerisinde ve atölye
olanaklarından yoksun çalışmalarda, eğitilmiş
personel çalıştırılması çok önemlidir.
Bazı ürünlerin (kapı-pencere, mutfak, dolap)
montajında başka taşeronlarla çalışmak zorunlu
olabilir.
Bu gibi durumlarda diğer ekiplerle koordineli
çalışmak çok önemlidir. İSG yasasına göre,
çalışanlar ve taşeronlarla ekipleri, müteahhit veya
işletme sahibi tarafından hazırlanmış olan İSG
talimatlarına uyması gerekmektedir.
3.4. Önlemler
Mobilya ve ahşap işleme sektöründe görülen kazalar
ve meslek hastalıklarını önlemek konusunda
öncelikle makinalarda ve ortamda alınacak
önlemlerin, eğer bu başarılamazsa kişisel koruyucu
donanımların büyük önemi vardır. Öncelikle işçiler
kullandıkları makinalar ve ortamdaki riskler
konusunda eğitilmeli, risk analiz yöntemleri
kullanılarak görülen ve görülmesi muhtemel
kazaların nasıl ortadan kaldırılabileceği
incelenmelidir.
Eğer var olan tehlikeler ortadan kaldırılamıyorsa o
zaman bu tehlikelerle karşılaşma riski azaltılmalıdır.
Bu tehlikelerle karşılaşıldığında sakatlanma ve
yaralanma riskini aza indirmek için ise kişisel
koruyucu donanımların uygun kullanımı büyük
önem taşımaktadır.
Tahta tozları daha önce de anlatıldığı gibi son derece
tehlikeli olabilir. Bu nedenle iyi bir havalandırma
sağlanmalıdır.
Aksi halde tozlar ortalıkta uçuşacak ve çalışanlar
tarafından solunacaktır. Tozlarla birlikte solunduğu
zaman ciddi rahatsızlıklar yaratan kimyasallara karşı
da koruma sağlayan maskeler ve gerekirse solunum
cihazları kullanılmalıdır.
Tozlar ve ahşap malzeme kesilirken ortaya çıkan
kıymık ve ince parçacıkların göze gelmesi
durumunda körlük yaratacak kadar önemli
yaralanmalar söz konusudur. Bunu önlemek için
tehlike ile çalışanlar arasına engeller konulması
gerekir. Bu sağlanamadığı taktirde göz yaralanıp
enfeksiyon kaparsa daha ciddi sonuçlar doğabilir. Bu
nedenle göz koruyucu donanımlar kullanılmalıdır.
Ahşap atölyelerinde karşılaşılan bazı hastalıklar
şunlardır:
* Akciğer kanseri
* Astım
* Bronşit
* Kontakt dermitid
* Nazal sinüs kanseri
* Ampütasyon (Bir uzvun bir kısmının veya
tamamının tıbbi nedenlerden dolayı kesilmesi veya
kopması)
3.4.1. İş Kazaları:
Ahşap ve Mobilyacılık sektöründe en çok karşılaşılan
sağlık sorunları, kazalardan kaynaklanmaktadır. Bu
kazalar genellikle genç ve deneyimsişz işçiler
arasında daha sık görülmektedir.
Sektörün yapısı itibarıyle, çalışanların mesleki bir
eğitimden geçmiş olma oranının düşük olması ve işin
makina başında öğrenilmesi kaza riskini
arttırmaktadır. Bu kazaların önemli bir bölümü
sıradan sıyrıklar ve kesiklerden oluşmaktadır. Ancak
sıyrıkların ve kesiklerin enfeksiyon kapması sonucu
ciddi hastalıklar da ortaya çıkabilir. Bunlarla birlikte
kullanılan makinaların keskin olması ellerin ve
parmakların kopmasına (amputasyon) da neden
olabilir. Ayrıca makinalar kullanılırken duruş
bozuklukları, kas - iskelet sistemi ile ilgili
rahatsızlıklara neden olmaktadır.
İş kazalarını azaltmanın başlıca yöntemleri:Makine
ve ekipmanların bakımlı olması, işe uygun olması,
personelin ehliyetli ve deneyimli olması, çalışma
koşullarının uygun olması (Isı, ışık, ses, ergonomi
v.s.) gerekmektedir.
http//:www.isduvenligi.net
3.4.2. Güvenlik Levhaları: İş kazalarını azaltmak
için işletmenin çeşitli yerlerine arazi koşulları, KKD
kullanımı v.s. gibi konularda insanları uyarmak için
güvenlik levhaları asılır. Bunlara uyulması
gerekmektedir. Bu levhalar, kendileri bir risk
oluşturmayacak şekilde düzenlenir. KKTC’de bu
işaretler, İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası altında
çıkarılmış olan “Güvenlik ve Sağlık İşaretlerri
Tüzüğü” nde açıklanmıştır.
3.4.3. Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD)
Çalışanlara ve ziyaretçilere işletmenin olumsuz
koşullarını minimum seviyede hissettirmek için
KKD verilir. KKD'ler CE etiketi ve EN Standart
numarası taşımalıdır. Aksi halde gerekli korumayı
yapmayabilir.
3.4.4. Ölçme ve Kayıtlar
Ahşap atölyelerinde aşağıdaki ölçmeler yapılabilir:
*Toz konsantrasyonu: İşletmenin çeşitli
noktalarında toz emisyonu veya hava kirliliği
ölçülerek önlem alınması sağlanır.
*Gürültü: İşletmedeki makine ve ekipmanlardan
çıkan sesin şiddeti kümülatif olarak ölçülerek aşırı
gürültüye maruz kalınmayacak önlemler alınır.
*Titreşim: Makinalardan kaynaklanan titreşim
miktarı ölçülerek gereken önlemler alınır.
* Aydınlanma: İşyerindeki aydınlanma miktarı
ölçülerek az ışık alan yerlerde önlemler alınır.
Bunların dışında araç bakım ve tamirleri, personelin
hastalık ve izinleri, tüketilen akaryakıt ve
kimyasalların miktarı, sürekli kayıt edilir.
Kompresörler, vinçler, buhar kazanları ve
asansörler, özel tüzüklerle denetlenirler.
3.3.5. Sağlık Kontrolları
İSG yasasına göre çalışanlar senede en az bir defa
sağlık kontrolundan geçirilir.
4.1. AHŞAP İŞLERİ
4.1. Giriş
Ahşabın işlenmesi tehlikeli bir faaliyet olup
özellikle makinaların koruyucuları sökülmüş veya
hatalı olması bu tehlikeyi çoğaltmaktadır.
Kayıtlara göre bu sebeplerden dolayı aşağıdaki
yaralanmalar meydana gelmektedir:
Kesilmeler, el, kol veya parmak kopmaları,körlük.
Finiş işlemlerinde kullanılmakta olan kimyasallar ve
odun tozu, çalışanlar için tehlikeli olup cilde ve
solunum sistemine olumsuz etki yapmaktadır.
Ahşap işlerinde karşılaşılan tehlikeleri iki grupta
toplayabiliriz.
1. Güvenlikle ilgili tehlikeler
2. Sağlıkla ilgili tehlikeler
4.2. Güvenlikle İlgili Tehlikeler
4.2.1. Yangın ve Patlama Tehlikesi
Ağaç işleme faaliyetleri yangınlara ve patlamalara
yatkın faaliyetlerdir. Çünkü:
a) Odunun yapısında ve ahşap ürünlerinde bol
miktarda yakıt bulunmaktadır. Bunlar, odun tozu ve
boya, yağ, yapıştırıcılar, solventler gibi yanıcı
malzemelerdir.
Odun tozu, bütün keresteye göre, çok daha çabuk
şekilde alev alabilir. Çalışmalar sırasında tahta tozu
çıkması sebebiyle ağaç işleme faaliyetleri yangın
riski taşımaktadır.
Freze, taşlama ve planya makinalarından aşırı
miktarda odun tozu çıkmaktadır. Çok ince boyuttaki
odun tozları çok tehlikelidir. Bu tozlar, üretildikleri
noktadan bağımsız olarak,
çatılarda ve
etrafımızdaki hiç beklenmeyen noktalarda birikirler.
Hatalı elektrik tesisatından, kıvılcım çıkaran
araçlardan, patlayıcı gazlarla çalışan cihazlardan ve
çalışanların sigaralarından kaynaklanan alevlenme
ihtimali vardır. Statik elektrik deşarjından
kaynaklanan alevlenme olasılığı da vardır.
Tahta tozlarından kaynaklanan yangınların
önlenebilmesi için, toz birikimini engellemektir. Bu
amaçla toz oluşurken yığılmasını engellemek,
oluşan tozu toplayıp kontrollü bir şekilde
depolamaktır. Bunun için aspiratörler, kanallar
kullanılır. Unutmamak gerekir ki en mükemmel toz
toplama sistemlerinde dahi toplanamayan tozlar
bulunabilir. Yangın riskini azaltmak için bunların
elle veya uygun ekipmanlarla toplanıp bertaraf
edilmesi gerekmektedir.
Bunun dışında boya, solvent, tutkal gibi yanıcı
malzemelerin doğru şekilde depolanmaları da çok
önemlidir.
kaynak, ve enerjiyle çalışan çivi tabancaları (zımba)
nın kullanımını kontrol altında tutulmalıdır.
Çalışanlar tehlikeli durumları ve davranışları
tanıma, önleme düzeltmeleri konusunda
eğitilmelidir. Ayrıca, yangın ve patlamalara karşı
binayı ve özel ekipmanları tanımaları sağlanmalıdır.
Kıvılcım kaynakları kontrol edilmelidir. Elektrik
devrelerinin de kıvılcım kaynağı olduğu
unutulmamalıdır. Statik elektrik depolama eğilimi
olan tüm ekipmanlar topraklanmalıdır. Şimşek
çakmasına karşı tüm binalar topraklanmalıdır.
İşyerinde ve civarında sigara içilmesi
engellenmelidir
Bir yerde birikmiş olan tozlar basınçlı hava
kullanarak dağıtılmamalıdır. Böyle bir durumda
toz bulutları meydana gelir ki, bunlar en büyük
patlama tehlikesi taşıyan unsurlardır.
Tüm makinalara toz toplama sistemi kurulmalıdır.
Bu sistemde uygun bir toplayıcı ünite bulunmalıdır.
Toplanan tozlar binanın dışında biriktirilmelidir.
Kereste ve solventler gibi yanıcı ve parlayıcı
malzemeler birbirinden ve kıvılcım kaynaklarından
ayrılmalıdır.
Yangından korunma konusunda şunlar yapılabilir:
Yangına dayanıklı binalar veya malzemeler
seçilip,yangın çıkması halinde yayılmasını
engellemek için yangın kapıları kullanılabilir.
Patlamaya karşı cihazlar (duvarların içine,
döşemelere, tavana yerleştirilen ve bir patlama
durumunda yapıyı koruyan paneller.), birden fazla
acil çıkışlar hazırlanabilir. Bu çıkışlar gayet rahat
bulunabilecek ve erişilebilecek şekilde hazırlanır. Bu
çıkışları kullananlar kolayca tehlikeli bölgeden
çıkabilirler.
Acil durum alarmları ve iletişim sistemleri de
kullanılabilir. Ayrıca en kötü durum için otomatik
çalışan püskürtücüler yerleştirilebilir.
Yangın cinsine göre, her an kullanılmaya hazır
portatif yangın söndürücüler bulunmalıdır.
Çalışanları Yangından korumak için
* Acil durum alarm sistemi kurulmalıdır,
* Acil durum planı hazırlatılmalıdır,
*Zemine pille çalışan aydınlatma sistemi
kurulmalıdır,
* Çalışanların yangın veya dumandan kaçabilmeleri
için yangına dayanıklı battaniyeler, giysiler,
maskeler temin edip kullanımlarına verilmelidir,
Yanıklara ve dumandan etkilenmelere
karşı
kullanılabilecek ilk yardım kutuları
bulundurulmalıdır. Bu kutular, riskli bölgelerin
dışında muhafaza edilmelidir.
4.2.2. Elektrik
Ahşap atölyelerindeki elektrikli aksamlar birçok
tehlikeyi barındırmaktadır. Bu tehlikleleri azaltmak
için makinalar topraklanmış olmalı, devre kesicilerle
sigorta kutuları etiketlenmeli, kablolar ve fişler iyi
durumda tutulmalı, çıkışlar, prizler kapalı
tutulmalıdır.
Bu hususlara ve diğer güvenlik önlemlerine
uyulmaması durumunda ciddi yaralanmalar ve
ölümle sonuçlanan kazalar meydana gelebilir.
Elektrikle ilgili tehlikeler elektrik çarpması, yangın
veya patlamalara yol açabilir. En küçük bir elektrik
şoku bile yaralanmaya veya ölüme yol açabilir.
Tehlikelerden korunmak için:
Tüm elektrik tesisatı standartlara uygun olmalıdır.
Elektrikle çalışan makinaların tamamı (motor,
motor kasası, bacakları ve çerçevesi) topraklanmış
olmalıdır.
Bu kural (topraklama) makinaya monte edilmiş olan
diğer aksesuarları (ışıklar) da kapsamaktadır.
Tüm devre kesiciler ve sigorta kutuları hangi amaca
yaradıklarını gösterecek şekilde etiketlenmiş
olmalıdır. Uygun sigortalar kullanılmalı ve elektrik
kutularındaki kullanılmayan tüm delikler
kapatılmalıdır.
Tüm makinaların şebekeden ayrılması için bir
ayırıcısı olmalıdır.
Ayrıca, tüm makinaların, elektrik kesilip geldikten
sonra kendi başına çalışmaması için, manyetik bir
anahtarı (sviç) bulunmalıdır.
Makina operatörleri için, normal çalışma
konumunda yetişebilecekleri bir acil durdurma
düzeni hazırlanmalıdır.
Makinayı kontrol eden düğmeler iyice belirgin
olmalı ve tehlike bölgesinin dışında bulunmalıdır.
4.2.3. Fork lift
Ahşap atölyelerinde çalışanlar ağır yükleri fork lift
veya kaldırma araçlarıyla kaldırır ve taşırlar.
Bu işlemlerdeki başlıca tehlikeler aşağıda
verilmiştir.
a) Çarpışma
b) Arızalı fork lift
c) Düşen yüklerin hedefi olmak
d) Akü şarjından kaynaklanan dumanlar
e) Kaldırma araçlarından kaynaklanan tehlikeler
f) Operatörün ehliyetsiz/ deneyimsiz olmasından
kaynaklanan tehlikeler
4.2.4. Montaj Hattı
Ahşap işlerinde bitirilmiş parçaların birbirine
montajı için bir yer ayrılır. Diğer atölye işlerinde
olduğu gibi, burada da, birçok tehlikeler
bulunmaktadır.
Montaj hattında genellikle mengene, tornavida,
çekiç, çivi veya tutkal tabancaları gibi takımlar
kullanılır. Tutkal önemli bir tehlikeli kimyasaldır.
Vücudun aşırı derecede iş parçasına doğru uzanması,
omuz hizasından yüksekte çalışma gerekmesi
nedeniyle önlemler alınması, çivi veya tutkal
tabancalarının tetikleri, tornavidayla vida sıkılması
yaralanmalara yol açan işlemlerdir.
Kolların omuz hizasından yükseğe kaldırılması
ihtiyacını azaltmak için platform veya basamaklar
hazırlanabilir. Vücudun iş parçasına doğru aşırı
uzanmasını önlemek için işler 2 kişilik ekipler
tarafından yürütülür. Her işçi kendi tarafındaki işleri
yapar. Tornavida ile çalışırken bileklerin
sakatlanmaması ve avuç içlerinin yaralanmaması
için özen göstermek gerekmektedir. Avuç içini çekiç
olarak kullanmama konusunda personel
eğitilmelidir. Tornavidanın sapı ile avuç arasına
yastık görevi görecek olan bir kumaş parçası
konması yerinde bir uygulamadır.
Çivi veya tutkal tabancalarının tetikleri tehlikelidir.
Bu tehlikeler konusunda personel eğitilmelidir.
Motorlu tabancalar kullanarak da tehlikeler
azaltılabilir.
Ağır yükler de montaj bölümünde bir tehlikedir. Yük
kaldırırken vücudun bükülmesi, sırt ve omurgaya
yük binmesine yol açar. Yük kaldırılmasını
engellemek için çalışılan alanlarda düzenleme
yapılması ve çalışanların eğitilmesi doğru bir
uygulamadır.
Kullanılan takımlar da çalışanlar için bir tehlikedir.
Takımlar sıkı sıkı kavranıp iş yapmaya çalışıldığı
zaman, işi takımlar değil, eller ve kollar zorlanarak
yapmaktadır. Bu durumda avuçlarda yaralanmalar
meydana gelmektedir.
Monte edilecek parçaların temizlenmesi, delikler
için mastar kullanılması da yaralanmalara sebep
olabilir.
Parçalar monte edildikçe ağırlığı artacaktır. Monte
edilmiş parçaları taşımak için bir konveyör
kurulması yerinde bir uygulamadır.
Montaj hattında çalışanların her iki elini de
kullanabilmesi için, parçaların kendi başlarına
durabilmeler,i, tutmaya ihtiyaç göstermemesi
gerekmektedir.
Çivi çakmak veya tutkal sürmek için kullanılan
tabanca bir askıyla birlikte kullanılırsa, operatörün
hem ağırlık taşıması engellenecek, hem de elleri
boşta kalacaktır.
İş parçalarını, dönen bir tabla üzerine yerleştirerek
çalışınız. Elleri çekiç yerine kullanmayınız, Gereken
yerlerde lastikten çekiçler kullanınız. Montaj işinde
çalışırken, takımları veya malzemeleri almak için sık
sık eğilme ihtiyacını ortadan kaldırmak için,
malzeme sandığı yüksek bir yerde tutulmalıdır.
Taşıma işçiliğini ortadan kaldırmak için montaj
masasına yakın bir yere kurulacak bir konveyör
sistemi yararlı olur.
Makinaların tamiri sırasında çok önemli kazalar
sonucunda, ölümler ve yaralanmalar olmaktadır. Bir
kişi makinayı tamir ederken başka birisi makinayı
çalıştırmaktadır. Yahut birisinin kolu çarparak
makinayı çalıştırmaktadır.
Bu gibi durumlarda işçiler dönen parçalar tarafından
çekilip parçalanabilmekte, elektrik çarpmasına
maruz kalabilmekte, veya hareketli diğer parçalar
tarafından ezilebilmektedir.
Makina bakımı sırasında tüm enerji kaynakları,
elektrikli, mekanik, pnömatik ve hidrolik tüm
ekipmanlar kapatılmalı, kilitlenmeli ve
etiketlenmelidir. Makinanın içinde birikmiş olan
basınçlı hava gibi tüm enerjinin de boşaltılmış
olması gerekmektedir. Bu konuda her makina için
ayrı bir kilitleme/ etiketleme talimatı
hazırlanmalıdır.
Bu talimatta enerjinin nasıl kesileceği, çalışanların
bu işlemden nasıl haberdar edileceği belirtilir ve
çalışanların bu talimata uymaları istenir.
4.3.. Ambalaj ve Taşıma
Her marangoz atölyesinde ambalaj ve taşımacılık
işlemleri, ürün çeşitlerine göre, farklılıklar gösterir.
Ancak atölyelerdeki tehlikeler birbirinin benzeridir.
5.MAKİNALAR VE TRAFİK
5.1. Genel
Ahşap işleme atölyelerinde hammadde aktarmak,
depolamak, mamül yüklemek ve benzeri faaliyetler
için fork lift, vinç ve benzeri vasıtalar kullanılır. Bu
makinaların operatörlerinin iyi bir eğitimden geçmiş
olmaları gerekmektedir. Bunun yanında periyodik
bakımları ihmal edilmemelidir.
Kompresörler, buhar kazanları, asansörler ve vinçler
çalışma dairesinin yetkilendirdiği teknisyenler
tarafından bakıma alınmalı, bunun için bir bakım
kartı bulundurulmalı ve bakım yapılan tarih de
yazılarak ilgili teknisyen tarafından imzalanmalıdır.
Kapalı yerlerde mazot veya benzinli vasıtalar yerine
akü ile çalışanlar tercih edilmelidir.
Kamyonların kapalı yerlere girmesi zorunluysa, içeri
girer girmez motoru söndürülmeli ve havayı
kirletmesine izin verilmemelidir.
Havai hatlarda (tavanda) çalışan ekipmanlar varsa,
alt tarafta çalışanların üzerine cisim düşmemesi için
önlem alınmalı yahut buralara erişim
engellenmelidir.
Tavanda çalışan gezer vinç varsa, askıdaki yüklerin
altında personel bulunması engellenmelidir.
Personel uyarılmalı, eğitilmeli ve KKD
kullanılmalıdır.
Bu gibi makinalar ve işler bulunan işletme
yöneticileri, ilgili meslekler için hazırlanmış olan
risk analizlerinden ve alınan önlemlerden
yararlanabilir.
5.2. Makinalar
Ahşap atölyelerinde hızar, planya, freze, ağaç
tornaları, kalınlık makinaları önemli makinalardır.
Bunlar hem kaza riski taşırlar, hem de talaş çıkarırlar,
gürültü ve titreşim yaratırlar.
Bu makinalarda deneyimsiz kişiler çalıştırılmamalı,
ayrıca KKD kullanmaları sağlanmalıdır. Toz,
gürültü ve titreşim yönünden ölçümler yapılmalı ve
meslek hastalıkları yönünden gerekli önlemler
alınmalıdır.
Bunun dışında bu makinalardan çıkan tozlar, tahta
talaşları aspiratörler tarafından toplanıp bir yerde
güvenli bir şekilde biriktirilmelidir.
Tozların hem iş sağlığı hem de yangın ve patlama
tehlikesi açısından havaya dağılmaları, işletmenin
çeşitli noktalarında birikmeleri önlenmelidir.
5.3. Trafik
Ahşap atölyelerinde tedarikçilerin, müşterilerin ve
işletmenin araçları, personelin ve ziyaretçilerin
vasıtaları ve iş yerinin hareketli makinaları önemli
bir trafik faaliyeti oluşturmaktadır.
6. YARDIMCI ÜNİTELER
Bazı işletmeler, dışa bağımlı kalmamak için
ihtiyaçlarının bir kısmını karşılamak üzere yardmcı
üniteler oluşturabilir:
Buralardaki İSG kuralları için ilgili sektörlerin
(Metal,
Otomotiv gibi) İSG kitapçıklarına
başvurunuz.
Yardımcı ünitelerde işletmenin büyüklüğüne göre
aşağıdaki ekipmanlar bulunabilir:
jeneratör, boyama ünitesi, oto garaj, lastik tamir
atölyesi, kaporta atölyesi, ahşap doğrama atölyesi
v.s.
Bunların yanında su tesisatı, duvar boyacılığı,
sıvacılık, duvar örme, sanayi ve ev elektriği, oto
elektrikçiliği gibi işler de ahşap atölyelerinde gerekli
olabilir.
6.1. Binalar
6.1.1. Yemekhane:
Çalışanların yemek ihtiyaçları işveren tarafından
karşılanıyorsa, personele yeterli servisi verecek
büyüklükte bir yemekhane bulunmalıdır. Eğer
çalışanlar kendi yemeklerini kendileri getiriyorsa,
yemeklerini ısıtabilmeleri veya sıcaktan
koruyabilmeleri için olanak ve yer temin edilmelidir.
Buradaki İSG kurallarının uygulanmasından da
işveren sorumludur.
Yemekhane, soyunma yerleriyle lavabolara yakın
olmalıdır. Hijyen kurallarına uygun olmalı,
gerektiğinde ısıtılmalıdır.
Buradaki İSG uygulamaları için restorantlarla ilgili
İSG kitabından yararlanabilirsiniz.
6.1.2. Koğuşlar:
Koğuşlar, işçilerin uykularını geçirdikleri
bölümlerdir.
Koğuşlarda uyulması gereken başlıca kurallar:
Koğuşlarda kişi başına en az 11m 3 hava
bulunmalıdır.
Koğuşlarda duvarlara elbise asılmamalıdır.
Elbiseler, soyunma odasındaki dolaplarda
tutulmalıdır. Özel eşyalar için komedin
bulundurulabilir.
Koğuşlarda yeterli havalandırma sağlanmalıdır.
Yataklar yere serilmemelidir. Yatak genişlikleri en az
80 cm olmalıdır. Ranza kullanılması durumunda iki
kat arasında en az 80 cm mesafe olmalıdır.
Koğuşlarda temizlik ve hijyen sağlanmalıdır.
Koğuşlarda iş elbiseleri ile oturulmamalı,
yatılmamalıdır.
Koğuşlar, soğuk mevsimlerde yeterince ısıtılmalıdır.
Havayı kirletici ısıtma ve aydınlatma aracı
kullanılmamalıdır.
Elektrik tesisatı üzerinde izinsiz değişiklik
yapılmamalıdır.
6.1.3. Ofisler
İşletmelerin yönetim merkezidir. Buradaki
uygulamalar, diğer ofislerden farklı değildir.
6.1.4. Çatılar
Çalışanları meteorolojik etkilerden (ısı, yağış, rüzgar
v.s) tamamen koruyabilmelidir.
Özellikle saçla kaplanan çatılarda çatı yüksekliği en
az 3.5 m olmalıdır.
Yıldırım düşmesine karşı koruma sağlanmalıdır.
Tavan yüksekliği ortalama 3m ve en alçak kısım 2.4
m olabilir. (Tavan malzemesi saç değilse).
6.1.5. Hava Hacmi
KKTC İSG yasasına göre çalışma ortamında kişi
3
başına 11 m hava talep edilmektedir. Tavan
yüksekliğinin 4.25 m' den fazlası hesaba alınmaz.
6.1.6. Döşeme
Döşemeler kuru, düz, kaymaz malzemeden yapılmış
olmalı ve yıkanıp temizlenmesi kolay olmalıdır.
Zeminde havuz, kuyu, manhole gibi çukur yapılar
varsa kenarları sağlam bir korkulukla çevrilmeli ve
ağzı kapatılmalıdır.
6.1.7. Koridorlar
Makineler arasında geçiş ihtiyacı için en az 80 cm'lik
mesafe sağlanmalıdır. Duvarlar arası koridorlar ise
en az 120 cm genişlikte düzenlenir.
Yüksekte bulunan yürüyüş platformları en az 90 cm
yükseklikte korkulukla çevrilmelidir.
6.1.8. Köprüler
En ağır yüke göre dizayn edilmelidir.
6.1.9. Kapılar
İnsan geçişleri için yeterli, iç ve dış ısı farklarını
koruyucu, dış ortamdaki gürültü, koku veya zehirli
gazların içeri girişini engelleyici kapasitede
olmalıdır.
6.1.10 Pencereler
İçeriye ışık girmesine yarayan tüm açıklıkların (yan
duvar ve tepede) taban yüzeyine oranı en az %10
olmalıdır.
Açılıp kapanmaları kolaylıkla yapılabilmelidir.
Işık, ısı, hava akımları, gürültü, toz, zehirli gazlara
karşı içeridekileri koruyucu özellikte olmalı veya
bunun için gerekli donanımlara (perde, pancur v.s.)
sahip olmalıdır.
6.1.11. Merdivenler
İşyerinde asansör olsa bile, katlar arasında iniş
çıkışlara olanak veren sabit merdivenler
bulunmalıdır.
Merdivenler ateşe dayanıklı malzemeden yapılmış
olmalı, m2 de 500 kg yükü taşıyabilmelidir.
Basamaklar ızgaralı malzemeden yapılmışsa
delikler en çok 2 cm olacaktır.
Merdiven genişliği en az 100 cm olacaktır (bakım
işlerinde kullanılanlar daha dar olabilir).
0
Merdivenin tabanla yaptığı açı en az 20, en çok 45
olacaktır. (Bakım merdivenleri farklı açıda olabilir)
0
Normal merdivenlerde daha büyük açı varsa, ya 90
lik ya da döner merdiven dizayn edilmelidir.
Basamaklar en az 22 cm eninde olmalı, yükseklikleri
13 cm'den küçük ve 26 cm'den büyük olmamalıdır.
Dört basamaktan fazla olan merdivenlerde trabzan
bulunması zorunludur. 120 cm'den
geniş
merdivenlerin ortasında ek bir trabzan bulunmalıdır.
Merdivenler, herhangi bir tehlike anında,
çalışanların binayı rahatça boşaltmasına olanak
vermelidir.
Mevcut merdivenler yeterli değilse, ek merdivenler
yapılmalıdır.
6.1.12. Korkuluklar
Korkuluklar
tabandan itibaren en az 90 cm
yükseklikte olmalı ve herhangi bir yönden gelen en
az 100 Kg'lık yükü taşımalıdır.
Korkuluklarda en az 2 m'de bir dikme bulunmalı ve
ortasında yatay bir eleman bulunmalıdır.
6.1.13. Tuvaletler
Gerekli havalandırma ve yeterli aydınlatma
sağlanacak, koku çıkması engellenecektir.
KKTC İSG yasası asgari koşullar tüzüğüne göre her
25 erkek çalışana bir ve her 15 kadın çalışana bir
tuvalet ve her 15 erkek çalışana bir pisuvar olacak
şekilde yapılacaktır. Buralarda İşveren tarafından
yeteri kadar temizlik malzemesi, tuvalet kağıdı ve
havlu temin edilecektir. Tuvaletler çalışılan yerden
bir kattan daha yüksek veya daha alçak bir yerde
olmamalı ve direkt olarak işyerine açılmamalıdır.
Tuvaletlerin koridora açılması veya uygun şekilde
perdelenmesi sağlanacaktır.
Açık arazide sahra tuvaleti bulunduruluyorsa, her
gün sönmemiş kireçle dezenfekte edilmelidir.
Tuvaletlerde gerekli hijyen koşulları sağlanmalıdır.
Açık arazide sahra tuvaleti bulunduruluyorsa, her
gün sönmemiş kireçle dezenfekte edilecektir.
6.1.14. Lavabolar
İşçilerin gerektiği zaman ellerini/yüzlerini
yıkayabilmesi için yeterli sayıda lavabo ve
yanlarında kurulama malzemesi bulundurulacaktır
Erkek ve kadın işçiler için ayrı lavabolar
bulundurulmalıdır. Hijyen kuralları burada da
uygulanacaktır.
6.1.15. Duşlar
İşçilerin yıkanması için duş gerekliyse, kadın ve
erkek işçiler için ayrı ayrı duş kabinleri
bulundurulacaktır. Duşlarda hijyen kurallarına
uyulacak, duş kabinlerinin bulunduğu ortamın
0
sıcaklığının 25 C' tan aşağı olmaması sağlanacaktır.
Duşlarda hem sıcak hem de soğuk suyun akması ve
su sıcaklığının ayarlanabilmesi
sağlanacaktır.
Gerektiği taktirde işveren, işçilerin yıkanma sırasını
belirten bir çizelge hazırlayıp işçilere duyuracaktır.
6.1.16. Soyunma Odaları
Erkek ve kadın çalışanlar için ayrı ayrı olmak üzere
atölyelerden ayrı yerlerde yapılırlar. Hijyen kuralları
burada da uygulanır. Yeterince havalandırılmış,
aydınlık ve soğuk havalarda ısıtma olanağı bulunur.
Soyunma odalarında yeteri kadar elbise dolabı
bulunur. Dolaplar kilitlenebilecek şekilde yapılır ve
temizlikleri işveren tarafından hazırlanacak bir
6.2. Fiziksel Koşullar
6.2.1. Aydınlatma
İş yerlerinde düzenli bir aydınlatma sağlanmalıdır.
Aşağıda yapılacak işlere göre aydınlatma miktarları
verilmiştir.
Normal montaj, kaba iş tezgahları, konserve
ambalajlama: 200 lüks
Daha detaylı işler için : 300 lüks
Koyu renkli dokuma, ofis işleri: 500 lüks
Hassas işlerin yapıldığı yerler: 1000 lüks
Elektrik kesilmesi durumunda karanlıkta
kalınmaması için gerekli önlemler (jeneratör,
alternatif enerji, akü vs.) alınmalıdır
6.2.2. Havalandırma
İş yerlerinde yeterince havalandırma sağlanmalıdır.
Toz, buğu, duman veya koku üreten işlerin yapıldığı
yerlerde bunları uzaklaştırmak için yeterli bacalar ve
teknik donanım yapılmalıdır.
Boğucu, zehirleyici veya tahriş edici duman veya
gaz çıkan yerlerde havalandırma tesisatı yapılmalı
ayrıca KKD kullanılmalıdır.
6.2.3. Sıcaklık ve Nem
Çalışma ortamı olarak ateş ve soğuk bulunması
zaruri değil ise, en az 15 ve en çok 30 derecelik
sıcaklıklara izin verilir. Olumsuz koşullar karşı
personel dönüşümlü olarak çalıştırılır ve KKD
verilir.
7. RİSK ANALİZİ
7.1. Genel Bilgiler
İş sağlığı ve güvenliği açısından riski
değerlendirilecek olgular; iş kazaları ve meslek
hastalıkları ile, işe, iş aktivitelerine bağlı olarak
ortaya çıkan veya seyri şiddetlenen diğer sağlık
sorunlarına yol açan etkenlerdir. Binalar, bina
donanımları, makinalar, ekipmanlar, maddeler ve
operasyonlar kazalara ve zararlı maruziyetler
aracılığıyla da hastalıklara neden olabilmektedir.
Zararlı etkenlerin değerlendirilmesi ve
derecelendirilmesi, önleme ve kontrol faaliyetleri
için hangi özelliklerin ne kadar gözetilmesi, hangi
kaynakların tahsis edilmesinin ortaya çıkabilmesi
için gereklidir. Katlanılabilir olanlarla acilen ortadan
kaldırılması veya katlanılabilir düzeylere kadar
azaltılması gerekenleri ayıklamak için bir
değerlendirmeye ihtiyaç bulunmaktadır.
Herşeyden önce “tehlike” ve “risk” kavramlarının
tanımlanması ve ayrımların netleştirilmesi
gerekmektedir (Ergon, 2002).
Risk = Zararın Ciddiyet Derecesi x Olayın Ortaya
Çıkma Olasılığı
olarak ifade edilmektedir.
Tablo 7.1'de olasılık ve şiddet değerlerinin
belirlenmesine yönelik değerler, Tablo 7.2'de ise
oluşan riskin önemi hakkında değerlendirmeler
görülmektedir.
Tablo 7.1. Risklerin hesaplanmasında kullanılan
temel kriterler.
ÇOK HAFİF
iş saati kaybı
yok, ilkyardımla
hemen
giderilebilen
ŞİDDET
OLASILIK
ÇOK KÜÇÜK
(hemen hiç)
1
KÜÇÜK
çok az (yılda bir
kez) sadece
Anormal
durumlarda
2
ORTA
az (yılda birkaç
kez)
3
YÜKSEK
sıklıkla (ayda bir
kez)
4
ÇOK YÜKSEK
çok sık (haftada
bir) normal
Çalışma
şartlarında
5
HAFİF
işgünü kaybı
yok, ayakta
tedavi
ORTA
DERECEDE
geçici
yaralanma,
yatarak tedavi
CİDDİ
ciddi
yaralanma,
uzun süreli
tedavi, meslek
hastalığı
ÇOK CİDDİ
uzuv kaybı,
sürekli iş
göremezlik,
ölüm
1
2
3
4
5
1
2
3
4
5
ANLAMSIZ
DÜŞÜK
DÜŞÜK
DÜŞÜK
DÜŞÜK
2
4
6
8
10
DÜŞÜK
DÜŞÜK
DÜŞÜK
ORTA
ORTA
3
6
9
12
15
DÜŞÜK
DÜŞÜK
ORTA
ORTA
CİDDİ
4
8
12
16
20
DÜŞÜK
ORTA
ORTA
CİDDİ
CİDDİ
5
10
15
20
DÜŞÜK
ORTA
CİDDİ
CİDDİ
25
TOLERE
EDİLEMEZ
Tablo 7.2. Risklerin derecesine göre alınması
gerekli önlemler.
ANLAMSIZ
(ÖNEMSİZ
RİSKLER)
1
DÜŞÜK
(KATLANILABİLİR
RİSKLER)
2, 3,
4, 5,
6
Riskleri ortadan kaldırmak için ilave kontrol
proseslerine gerek olmayabilir. Ancak mevcut
kontroller sürdürülmelidir.
ORTA
(ORTA DÜZEYDEKİ
RİSKLER)
8, 9,
10,
12
Riskleri düşürmek için gerekli faaliyetler
başlatılmalı ve en fazla 6 ay içinde
tamamlanmalıdır.
CİDDİ
(ÖNEMLİ
RİSKLER)
15,
16,
20
Riskleri düşürmek için gerekli faaliyetler kısa
zamanda (birkaç hafta içinde) başlatılmalıdır. Risk,
faaliyetin durdurulmasını gerektirecek kadar büyük
değilse çalışmalar kontrollü olarak, yetkili kişilerce
yürütülmelidir.
25
Risk, kabul edilebilir seviyeye düşürülünceye
kadar iş başlatılmamalı, devam eden faaliyet varsa
hemen durdurulmalıdır. Gerçekleştirilen
faaliyetlere rağmen risk düşmüyorsa, faaliyet
engellenmelidir.
TOLERE
EDİLEMEZ
(KATLANILAMAZ
RİSKLER)
Riskleri ortadan kaldırmak için kontrol prosesleri
planlamaya ve gerçekleştirilecek faaliyetlerin
kayıtlarını saklamaya gerek yoktur.
7.2. Örnek Uygulama (Risk Değerlendirme)
TEHLİKE
Kaynakları
Bandlama
Makinası
Riskler
O Ş RD Önlem
Süre Sorumlu
Kokudan dolayı
solunum yolu
rahatsızlığı
3 2
6
Eğitim,
3 ay İşletme
Müdürü
Maruziyeti
kısaltma,
KKD
Sıcaklık
3 2
6
Eğitim,
3 ay İşletme
Müdürü
Maruziyeti
kısaltma,
KKD
Dönen parçalardan
4 1
dolayı yaralanma
Makina
3 ay
4 koruyucuları,
Eğitim,
İşletme
Müdürü
KKD
Gürültü nedeniyle
işitme kaybı
3 2
3 ay
İşletme
Müdürü
6 Tozun
3 ay
toplanması
Eğitim,
KKD
İşletme
Müdürü
6
Eğitim,
KKD
Tozdan
kaynaklanan
solunum yolu
rahatsızlığı
3 2
TEHLİKE
Kaynakları
Tepsi
makinası
Riskler
Operatörün
hatalı kullanımı
sonucu
yaralanma
Hareketli
parçalardan
dolayı
yaralanma
Gürültü
nedeniyle
işitme
kaybı
Tozdan
kaynaklanan
solunum yolu
rahatsızlığı
Bıçkı
O Ş RD Önlem
4
2
8
4 2
8
3 2
6
3 2
6
Personel
eğitimi,
KKD
Süre Sorumlu
3 ay İşletme
müdürü
3 ay İşletme
Personel
müdürü
eğitimi,
Makina
koruyucusu
KKD
3 ay İşletme
Personel
müdürü
eğitimi,
Makina
koruyucusu
KKD
3 ay İşletme
Tozları
müdürü
toplama,
KKD
Testere kırılması
sonucu
yaralanma
4
2
Gürültü sonucu
işitme kaybı
3
2
Tozdan
kaynaklanan
solunum yolu
rahatsızlığı
3
2
3 ay İşletme
Personel
müdürü
eğitimi,
8 Makina
koruyucusu
KKD
3 ay İşletme
Personel
müdürü
6 eğitimi,
Makina
koruyucusu
KKD
3 ay İşletme
Tozları
müdürü
toplama,
6 Makina
koruyucusu
KKD
TEHLİKE
Kaynakları
Farsa
Freze
Freze
Riskler
O Ş RD Önlem
Gürültüden dolayı
3
işitme kaybı
Tozdan dolayı
3
solunum yolu
rahatsızlığı
Hatalı kullanım
2
sonucu yaralanma
Hatalı kullanım
2
sonucu yaralanma
2
2
4
4
6
Eğitim,
KKD
Süre Sorumlu
3 ay İşletme
müdürü
Tozların
3 ay İşletme
6 emilmesi,
müdürü
Eğitim,KKD
3 ay İşletme
8 Eğitim
KKD
müdürü
3 ay İşletme
8 Eğitim
KKD
müdürü
Gürültüden dolayı 3
işitme kaybı
2
Tozdan
kaynaklanan
solunum yolu
rahatsızlığı
3
2
Titreşim
nedeniyle
sağlık
sorunları
3
2
Tozdan kaynaklanan 3
sağlık sorunları
2
6
Titreşim nedeniyle
rahatsızlık
2
Maruziyetin
6 azaltılması, 3 ay İşletme
müdürü
Eğitim,KKD
Eğitim, 3 ay İşletme
müdürü
KKD
3 ay İşletme
6 Tozların
emilmesi,
müdürü
Eğitim,
KKD
6
Maruziyet 3 ay
İşletme
6 süresinin
müdürü
kısaltılması
Eğitim
KKD
Zımpara Gürültü nedeniyle
işitme kaybı
3
Tozların
3 ay İşletme
emilmesi,
müdürü
Eğitim, KKD
TEHLİKE
Kaynakları
Planya
Kalınlık
Pres
Riskler
O Ş RD Önlem
Gürültüden dolayı
3
işitme kaybı
2
6
Eğitim,
KKD
Süre Sorumlu
3 ay İşletme
müdürü
Tozların
3 ay İşletme
6 emilmesi,
müdürü
Eğitim,KKD
3 ay İşletme
6 Eğitim
KKD
müdürü
3 ay İşletme
8 Eğitim
KKD
müdürü
Tozdan dolayı
solunum yolu
rahatsızlığı
3
2
Titreşim
3
2
Hatalı kullanım
2
sonucu yaralanma
4
Gürültü
3
2
6
Toz
3
2
3 ay İşletme
6 Tozların
emilmesi,
müdürü
Eğitim,
KKD
Titreşim
nedeniyle
sağlık
sorunları
3
2
Hatalı kullanım
2
sonucu yaralanma
4
8
Eğitim
KKD
3 ay İşletme
müdürü
Hatalı kullanım
2
sonucu yaralanma
4
8
Eğitim
KKD
3 ay İşletme
müdürü
Eğitim,
KKD
3 ay İşletme
müdürü
Maruziyet 3 ay
İşletme
6 süresinin
müdürü
kısaltılması
Eğitim
KKD
TEHLİKE
Kaynakları
Pres
Riskler
Kokudan doplayı
solunum yolu
rahatsızlığı
Menteşe
Delme
Süre Sorumlu
3
2
6
Eğitim
KKD
3 ay İşletme
müdürü
4
2
8
Eğitim
KKD
3 ay İşletme
müdürü
Kimyasal
3
Tehlike
Hatalı kullanım
2
sonucu yaralanma
2
6
4
8
Eğitim
KKD
Eğitim
KKD
3 ay İşletme
müdürü
3 ay İşletme
müdürü
Gürültü
3
2
6
Eğitim,
KKD
3 ay İşletme
müdürü
Toz
3
2
3 ay İşletme
6 Tozların
emilmesi,
müdürü
Eğitim,
KKD
Titreşim
nedeniyle
sağlık
sorunları
3
2
MSDS eksikliği
nedeniyle
yaralanma
Astar
Odası
O Ş RD Önlem
Maruziyet 3 ay
İşletme
6 süresinin
müdürü
kısaltılması
Eğitim
KKD
4 2
8
Korkulukları
tamamlama
Düşüp Ölme
2 4
6
Korkulukları 3 ay İşletme
tamamlama
müdürü
Ağır yük
Sakatlanma
4
Dağınık
iş ortamı
Düşüp yaralanma 2 4
Korkuluksuz Düşüp yaralanma
Merdivenler
2
8
Eğitim
KKD
Ortamı
8 düzenleme
Eğitim, KKD
3 ay İşletme
müdürü
3 ay İşletme
müdürü
3 ay İşletme
müdürü
TEHLİKE
Kaynakları
Boyalar
Boyalar
Riskler
O Ş RD Önlem
Açıktaki boyalardan3
çıkan yangınla
yaralanma
3
Açıktaki boyalardan 2
çıkan yangın
sonucu ölüm
5
9 Yanıcı
maddelerin
kontrollü
depolanması
10 Yanıcı
maddelerin
kontrollü
depolanması
Kablolardaki
3 3 9
yıpranma sonucu
çarpma, yaralanma
Elektrik çarpması 2 4 8
sonucu ölüm
4 3 12
Ağır yükler Sakatlanma
Elektrik
Cam
Malzeme
taşıma
Bakım,
Eğitim,
KKD
Süre Sorumlu
3 ay İşletme
müdürü,
Boyahane
sorumlusu
3 ay İşletme
müdürü,
Boyahane
sorumlusu
3 ay İşletme
müdürü,
Boyahane
sorumlusu
Eğitim
3 ay İşletme
müdürü
Cam kırılması
2 2
sonucu yaralanma
4
Eğitim
KKD
3 ay İşletme
müdürü
Taşınmakta olan
malzemenin
düşmesi,çarpması
sonucu yaralanma
4
Eğitim
KKD
3 ay İşletme
müdürü
2 2
8. BAKIM PROGRAMI
Her işletme, aşağıdaki konuları takvime bağlayan
bir bakım-onarım programı hazırlar.
Günlük
Hareketli iş makinaları
Sabit makinalar
El aletleri
Kayışlar (Tahrik)
Kayışlar (Band)
Binalar
Elektrik tesisatı
Elektrik gerilim hatları
Su tesisatı
Haberleşme ve ikaz sistemleri
İlk Yardım dolabı
Yangın söndürücüler
Haftalık
Aylık
Yıllık
9. İZLEME VE GÜNCELLEME
İşletmede yürütülen tüm faaliyetler denetlenmeli,
bu izleme sonucunda gerekli güncellemeler
yapılmalıdır. Örneğin Bakım onarım programı,
eğitim programı, acil Eylem planı izlenmeli,
gerektiği taktirde güncellenmelidir.
10. MEVZUAT
Ahşap Atölyelerinde bulundurulması gereken
mevzuat listesi:
İşletmenin
büyüklüğüne göre ve mevcut
faaliyetlere göre aşağıdaki mevzuatın temin edilerek
bulundurulması yararlı olacaktır.
1. İSG Yasası
2. Çevre Koruma yasası
3.ÇED Tüzüğü
4. Akaryakıt depolama mevzuatı
5. Çeşitli daireler için hazırlanmış dökümanlar
(ÇED raporu, v.s.)
6.Kamyonla yük taşınmasına ilişkin mevzuat
11. YARARLANILAN KAYNAKLAR
Anonim, 1986. Gürültü Kontrol Yönetmeliği.
11.12.1986 tarih ve 19308 Sayılı
Resmi Gazete. Başbakanlık Basımevi, Ankara.
Baysal, F. (1979): İşyerlerinde Toz Sorunu, 6.
Bilimsel Teknik Kongre, Zonguldak
Berk, M. (2006): İnşaat Sektöründe İş Sağlığı ve
Güvenliği, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü
Daire Başkanı.
Ergon (2002): İş Güvenliği Sistemleri Mühendislik
Özel Eğitim Danışmanık Sn. ve Ticaret Ltd.Şti. kurs
notları.
Fişek, G. (2008): Türkiye'de İş ve İşçi Sağlığının
Durumu, 12. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi, 21-25
Ekim 2008, Ankara.
Güvercin, Ö., Aybek, A. (2003): KSÜ Fen ve
Mühendislik Dergisi 6(2), 2003
Kural, E. (2009): Taş Ocakları ve Silikosis, 1. Ulusal
İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Sempozyumu ,
İstanbul
(Güvercin ve Aybek, 2003).
Sabuncu H., 1998. Fiziksel Etkilere Bağlı Meslek
Hastalıkları. 207-226 İşyeri Hekimliği Ders
Notları, Türk Tabipler Birliği Yayını, Ankara.
Şimşek, C. (2000): İşyeri ve Sağlık, İşveren
Dergisi, Mayıs 2000.
http://www.bcm.org.tr
http://www.csgb.eu
http://www.epolitix.com
http://www.haberseli.com
http://www.ilo.org
http://www.isguvenligi.net
http://isguvenligiuzmani.org
http://www.isyerihekimim.com
http://www.maqohsc.sa.gov.au/
http://www.marcev.com/
http://www.tkd.org.tr
http://www.uisges09.com
http://www.yildizisguvenligi.com