İş Sürekliliği Hazırlık El Kitabı
Transkript
İş Sürekliliği Hazırlık El Kitabı
İş Sürekliliği Hazırlık El Kitabı Proaktif Bir Yaklaşım Kilit Noktadır İçindekiler 2 Yönetici Özeti 3 Kilit Öğrenmeler- Hazırlık Planlaması 4 AT&T‟nin İş Sürekliliği Planlaması 6 Pandemik Grip 8 Kasırga Felaketi 10 Önerilen Genel İş Sürekliliği En İyi Yöntemleri 11 İş Sürekliliği Stratejileri İçin AT&T İş Çözümleri 13 İş Sürekliliği Danışmanlığı ve Entegrasyon Uzmanlığı 14 İş Birliği – Konferans Yapma 15 İş Birliği – Mesajlaşma 15 Uzak Erişim Hizmetleri/Hareketlilik 16 İletişim Merkezi 17 Konakçılık (Hosting)/Depolama/Uygulama Yönetimi 18 AT&T Kuruluş İyileştirme Hizmetleri 19 Ağ Güvenliği 20 AT&T Müşteri Desteği 21 AT&T BusinessDirect® Portalı ve Online Araçlar 22 Ek Bilgi 23 Yönetici Özeti İş Sürekliliği Planlaması ya da federal hükümet söz konusu olduğunda işlemlerin sürekliliğinin planlanması (continuity of operations planning-COOP), bir felaket veya başka bir aksatıcı olayın neden olduğu önemli kesinti dönemlerinde iş sürekliliğini sağlama almaktır. Bu, yazılım version degisiminin yol açtığı sistem veya bileşen çöküşlerinden organizasyonun fiziksel varlıklarını, binalarını ve/ya insanlarını derinden etkileyen insan yapımı ya da doğal felaketlere kadar bütün senaryo çeşitleri için çok önemlidir. İş sürekliliği için proaktif bir planlama yaklaşımı edinmek çok önemlidir. Herhangi bir çeşit olaydan (mesela pandemik grip, kasırga, terörist saldırısı) kaynaklı iş aksaklığı hemen gelir kaybına yol açar, müşteri güveni ile pazar hisselerinde kayıp potansiyeli doğurur. Her gecen aksaklık saatinde, işletmeye finansal etki, endüstriden endüstriye değişir, fakat zarar çok büyük olabilir. • BT yöneticilerinin dörtte biri (%25), geçen yıl şirketlerinin bilgisayarları İstatistikler iş sürekliliği planlamasının neden önemli olduğunu gösteriyor. Çalışmanın altıncı yılında AT&T, bilişim kurulu başkanı ve diğer kıdemli BT yöneticileriyle anketler gerçekleştirildi. Bu anketler için Amerika‟daki yıllık geliri $25 milyon dolardan fazla olan şirketler seçildi ve onlara felaket planlaması ve iş sürekliliği eğilimleriyle ilgili görüşleri soruldu. Aşağıdaki maddeler AT&T‟nin 2008 İş Sürekliliği Çalışmasının en kilit bulgularından bazılarını gösteriyor: • Şirketlerin büyük bir çoğunluğunun (%79) bir doğal felaket anında kilit yöneticilerle iletişim kurmak için özel hazırlıkları vardır. • Her şeyin üstünde, 2008, 2007 ve 2006 „da ankete cevap veren şirketlerin neredeyse %70‟i için iş sürekliliği planlaması bir öncelik olarak kalmıştır. • Ulusal olarak, şirketlerin %60‟ı, iş sürekliliklerinin planlarının güncellenmesini garantileyecek çeşitli iş değişikliklerine gitmişlerdir. Fakat bunların sadece %28‟i herhangi bir değişiklik yüzünden planlarını güncellemiştir. •Yöneticilerin %74‟ü siber güvenliğin, şirketlerinin bütün iş sürekliliği planının bir parçası olduğunu vurgulamışlardır. • BT yöneticilerinin % 69‟u “hackleme”nin önümüzdeki 5 senede siber güvenliklerine en büyük tehdit olarak ortaya çıkacağı tahmininde bulunuyor. • Her 10 BT yöneticisinden 6‟sı, konaklama (hosted) ortami icin, güvenlik, güvenilirlik ve masrafı ortaya çıkan kaygılar olarak görmektedir. veya sunucularında sanal kayıtlar için yetersiz depolama alanı kalmasından dolayı problemler yaşamışlardır. • BT yöneticilerinin üçte ikisi (%67) her kilit iş süreci için hedef iyileştirme süreleri (target recovery times) belirlemişlerdir. Pandemik bir grip olması ihtimali ile ilgili artan kaygılar, hala hafızalardan silinmeyen Katerina Kasırgasının etkileri ve 2008 yılı kasırga sezonu için yapılan tahminler sonucunda, özel sektör kuruluşları ile kamu sektörü kuruluşları iş sürekliliği ve beklenmedik olaylara karşı planlarını yeniden değerlendiriyor ve genişletiyorlar. Pandemik grip riskleriyle ilgili artan kaygılara cevap olarak AT&T, kendisinin İş Danışma Konseyi (AT&T's Business Advisory Council-ABAC) himayesi altında pandemik planlama üzerine Aralık 2005‟te bir müşteri Program Takımı (customer Program Team) hazırlamıştır. AT&T ve müşterileri pandemik hazırlık çabaları, zorlukları ve en iyi yöntemlerini paylaşmışlardır. Bu tartışmaların ana teması bir felaket anında firmaların müşterilerinin, çalışanlarının ve ortaklarının en az hasarla kurtulabilmeleri için iş sürekliliği planlamasının proaktif bir yaklaşım benimsenmesidir. Amerikan Sağlık Bakanlığına göre pandemik grip virüsleri aylar hatta haftalar içerisinde dünyaya yayılabilme yeteneği göstermişlerdir. Bu belgenin vurguladığı gibi bir organizasyon iş sürekliliği planlamasına başlamak için beklerse felakete karşı gelebilmesi için çok geç olabilir. 3 Bir Organizasyonun İş Sürekliliği Hazırlığını Belirlemek Organizasyon, aşağıdaki soruları sorarak kendi hazırlık seviyesini değerlendirmeye başlayabilir: Riski Azaltın, Yaşamsal Görevi Olan Verileri Koruyun Düzenleyici Gereklilikleri Karşılayın • İşletme hangi iş süreçlerinin, uygulamaların ve servislerin en önemli olduğunu analiz etti mi? • Müşterilerin veya iş ortaklarının düzenleyici emri altında performans veya mevcudiyet servis seviyeleri var mı? • İşletme potansiyel bir aksaklığın etkisini değerlendirdi mi? • İşletme risk azaltmak için bir strateji geliştirdi mi? • Hali hazırda hangi güvenlik önlemleri var? • Kilit yerler ve tesisler sağlamlaştırıldılar mı ve iyi durumdalar mı? • İşletme bütün güncel veya yeni ortaya çıkan düzenleyici gereklilikler ya da kamu politikası zorunluluklarıyla uyum sağladılarmı? Akıllıca Yatırım Yapın • İşletme aksaklılık süresinin ya da tüm iş çöküşünün maliyetini hesapladı mı? • İşletme risk azaltmada iyi yatırım yapmak için sağlam iş durumları geliştirdi mi? Kilit Öğrenmeler – Hazırlık Planlaması Pandemik Hazırlık için ABAC Program Takımındaki müşterilerle birlikte AT&T, pandemik grip gibi sağlık tehditleri için iş sürekliliği planlamasını göz önünde bulundurarak aşağıdaki kilit öğrenmeler kümesini geliştirdi. Bu prensipler pandemik grip riskleri bağlamında tartışılsa da kamu sektöründeki ya da özel sektördeki her iş sürekliliği senaryosuna uygulanabilirler. Şimdi Plan Yapma Çok Önemlidir Proaktif bir yaklaşım benimseme hazırlık için hayatidir. Bir felaket olduğu anda organizasyonun hızlı ve etkili karşılık verebilme yeteneği personelini, karını, ününü ve önemli operasyonlarını korumasında çok önemlidir. Çalışanların güvenliği ile sağlığını koruyan, kritik iş fonksiyonlarının kullanılabilir kaldıklarından emin olan bir plan geliştirmek, tüm organizasyon çapında kapsamlı bir planlama çabası gerektirir. Daha Geniş Coğrafik Bölgelerde Tehdit Görüntülerini İçermek İçin Mevcut İş Sürekliliği Planlarını Gözden Geçirin ve Geliştirin Birçok organizasyonun aksaklıklarla baş etmek için iş sürekliliği planları olsa da küresel çapta olabilecek bir olaya hazırlıklı değillerdir. Mevcut iş sürekliliği planları gözden geçirilmeli ve buna göre çeşitli tehditlere karşı ihtiyaçları karşılamak için takviye edilmelidir. İnanılabilir Kaynaklardan Faydalanın Geliştirmeyi izlemeyen planlama süreçlerinin hemen başında güvenilir ve inanılabilir bilgi kaynaklarını belirlemek önemlidir. Tetikleyici Noktalarla Planlama Safhaları Geliştirin Organizasyonlar, tetikleyici noktalarla bir safhadan diğerine geçmek için açıkça tanımlanmış felakete tepki planlaması safhaları yaratmalıdırlar. Mesela Dünya Sağlık Örgütü, pandemik grip planlaması için safhaları ve tetikleyici noktaları tanımlamada referans noktası olarak kullanılabilir. 4 Yükselen Senaryolar İnşa Edin ve Boşlukları Belirlemek İçin Simülasyonlar Yapın Birçok şirket, kuş gribi pandemiğinin işleri üzerindeki etkiyi değerlendirmek için çeşitli senaryolar kullanarak iş sürekliliği planlaması denemeleri yapıyorlar. Mesela bir senaryolarında hastalığın yavaş yavaş yayılışını, bir ikincisinde de aynı anda birçok yerde ani bir yayılışı değerlendiriyorlar. Senaryo temelli denemeleri başka durumlarda açık şekilde görülemeyecek boşlukları ve riskleri belirlemede yardımcı olurlar. Küçük bir yayılımla başlayan senaryolar inşa edin, sonra da en kötü durum senaryosuna geçin. İletişim Çok Önemlidir Bir organizasyonun herhangi bir krizle baş edebilmesinin yolu en sonunda çalışanları, müşterileri, tedarikçileri ve diğer kilit unsurlarıyla iletişimlerinin etkililiğine dayanmaktadır. Kıdemli yöneticiler doğru mesajları vermek için hazır olmalıdırlar. İş Sürekliliği Hazırlığı İçin Ağ Çözümleri, Firmanın Kritik Operasyonlarının Devamlılığını Verimli Biçimde Sağlamak İçin Gelişmiş Bir Planlama ve Yerleştirme Gerektirir Şirketler, beklenmedik olaylara karşı yapılan planlardan kaynaklanabilecek artan sanal ofis işi ve bununla ilişkili Özel Sanal Ağ (Virtual Private Network-VPN) üzerindeki artmış talep gibi ek talepler için hazırlıklı olduklarının garantisini vermelidirler. Bu kaygılar şunları içerebilir: mevcut çalışanlarının servis kullanımlarını değerlendirme; farklı senaryolar altında birleşik altyapılarda beklenen maksimum artış; gereken ek servislerdeki artışlar ve çalışanların teleçalışma (telecommuting) için hazırlığı. Sanal ofis senaryolarında çalışmak zorunda olan işçilere birleşik ağa erişmelerinde çoklu seçenekler (mesela dial-up, DSL, Kablosuz Geniş Alan Ağı (WWAN) sunmak sağduyulu bir görüş olacaktır. Bu El Kitabının Değeri İş Sürekliliği Hazırlık sorularından gelen organizasyonunun kendini değerlendirmesi hazırlık planlamasında boşluklar belirlerse ya da iş sürekliliği yaklaşımı bu kilit öğrenmelerle tutarsızlılar yaşarsa bu İş Sürekliliği Hazırlık El Kitabı, iş sürekliliği planlaması çabalarını desteklemek için geniş bir yelpazede bilgiler sağlayacaktır. Bu el kitabı, İş sürekliliğini, iki potansiyel felaket (pandemik grip ve kasırga felaketi) bağlamında inceleyecek ve bütün felaket senaryoları için iş sürekliliği planlamasında proaktif bir yaklaşımın benimsenmesinin neden çok önemli olduğunu gösterecektir. Bu el kitabı aşağıdaki konuları ele alacaktır: Federal hükümette plansız bir müdahale ulusal güvenliğimiz, vatandaşlık hizmetlerimiz ve ekonomik refahımız üzerinde etki yapabilir. Aslında, her durumda önemli federal fonksiyonların devamlılığını sağlamak için kapsamlı ve etkili bir program yapmak Amerika‟nın politikasıdır. Bütün federal organlar, acil bir durumda ya da normal işlemleri aksatabilecek durumlarda bu aktivitelerin performanslarının sürekliliği için COOP yeteneğine sahip olmalıdırlar. COOP güzel bir iş pratiğidir çünkü organizasyonlara önemli fonksiyonlarını geniş bir tehlike ya da acil durum yelpazesinde devam ettirme olanağı sağlar. • AT&T‟nin kendi iş sürekliliği hazırlık çabaları • Pandemik grip ve 2008 kasırga tahmini için varsayımları planlama • İş sürekliliği için önerilen en iyi yöntemler • Müşterilerin iş sürekliliği stratejilerini desteklemek için AT&T‟nin iş çözümleri • Bir “olay” sırasında AT&T müşteri desteği 5 AT&T İş Sürekliliği Planlaması AT&T için krize hazırlanma ve tepki verebilme bir yaşam biçimidir. AT&T’nin kasırga ve fırtınadan terör saldırılarına kadar birçok beklenmedik olay için planlama yapmada ve tepki vermede büyük bir deneyimi vardır. AT&T’nin iş sürekliliği hazırlık çabaları: müşterilere devamlı hizmet sağlamak için gerekli günlük işlemsel aktiviteleri, geniş senaryo planlaması, bireysel tehdit değerlendirmesi ile analizi, merkezi komuta ile kontrol koordinasyon sorumluluğu ve bütün kritik fonksiyonlar için özgün, ayrıntılı iyileştirme prosedürleri içerir. 6 AT&T‟nin içsel iş sürekliliği programının iş hedeflerini ve stratejisini desteklediğinden emin olmaktan sorumlu endüstrinin önde gelen, sertifikalı ve deneyimli bir takımı vardır. AT&T‟nin kablosuz birimi de dâhil bu takım, bütün kritik iş fonksiyonlarının yılda en az bir kere gerçekleştirilen ve güncellenen iş sürekliliği planlarını belgelediğinden emin olur. AT&T‟nin politikası, İş Sürekliliği Planlaması göz önünde bulundurulduğunda DRII 10 En İyi Yöntemle aynı çizgidedir. AT&T, endüstri için felaket hazırlığı ve planlaması en iyi yöntemleriyle uyumlu olduğu için 2006 Ağustosunda Hücresel Telekomünikasyon ve İnternet Birliğinin (Cellular Telecommunications and Internet Association - CTIA) gönüllü İş Sürekliliği ve Felaket İyileştirme programından sertifika almıştır. • Çalışanlar ve Tesisler - AT&T için en önemli şey çalışanların refahı ve güvenliğidir. Şirket, insanlara, süreçlere ve mülklere risk maruziyetini azaltmak ve kriz durumlarında iş etkilerini hafifletmek için kullanılan en iyi yöntemlere dayalı stratejiler uyarlar. AT&T hastalığın ilerlemesini sınırlandırmak ve çalışanların sağlık ihtiyacını karşılamaya yardım etmek için gerekli önlemleri almaya devam edecektir. Mevcut iş sürekliliği planları pandemik senaryolara karşı yeniden gözden geçirilmiş ve buna göre takviye edilmişlerdir. Tipik felaket senaryolarına kıyasla pandemik senaryonun eşsizliği sayesinde AT&T, bu senaryonun iş süreçleri, ürün ile hizmetler ve müşteriler üzerindeki etkilerinin anlaşılması ve değerlendirilmesi için dikkatlerin odaklanmasını sağladı. Her kıta üzerinde operasyonları olan bir şirket olarak AT&,T kuş gribindeki gelişmeleri hem yerel personeliyle hem de Dünya Sağlık Örgütüyle bağlantı kurarak yakından gözlemliyor. Bu planlamanın bir parçası olarak, AT&T potansiyel bir pandemiğe karşılık geniş, şirket çapında risk değerlendirmesine, olay tepkisine ve beklenmedik olaylara karşı planlamalara girişmiştir. Bunu üç geniş uçta gerçekleştirmiştir: • Ağ Altyapısı - AT&T müşterileri, pandemik bir hastalık vakasına karşı kendi iş sürekliliği planlarını yerleştirdiklerinden bu durum AT&T‟nin ağı üzerindeki trafik düzeninde beklenmedik büyüklükte geçişlerle sonuçlanabilir. Mesela birçok şirket işlerinin çalışıyor durumda kalmasını sağlamak için sadece sanal ofislere ve teleçalışmaya güveniyor. Buna ek olarak, birçok müşteri ve çalışan önemli bir olay olduğunda ya yerinden olur ya da başka yere taşınır. AT&T, kablolu ve kablosuz trafik düzenleri için ses ve verilerdeki geçişleri tahmin etmek için çalışır. Amacı bu gibi koşullarda ağ performansını en düzeye çıkarmak için alternatifleri değerlendirmektir. AT&T, ağın içine kapsamlı bir yedekleme (redundancy) kurmuştur. Bunun içinde yedekleme üreteçleri, yakıt ve batarya gücüyle birlikte Mobil Switching Centers‟ta donanım kopyalaması da vardır. • İş Fonksiyonu - AT&T kritik iş fonksiyonlarının işleyebilir kaldığından ve müşteri hizmetlerinin aksamadığından emin olmaya yardım eder. AT&T, önemli iş fonksiyonlarının güvenilirliğinden emin olur ve kapsamlı bir tepki, iyileştirme ve restorasyon programıyla altyapıları destekler. AT&T’nin Ağ Felaket İyileştirme Yetenekleri AT&T‟nin Ağ Felaket İyileştirme (Network Disaster Recovery -NDR) yeteneği özel olarak birçok çeşit felaket senaryosunda hızlı hizmet iyileştirmesi için geliştirilmiştir. Ağ Felaket İyileştirmesi, kablosuz ağları ve harici istemcileri de dâhil AT&T Küresel Ağı için iş sürekliliği ve iyileştirme yeteneği sunmaktadır. Başlangıcından beri AT&T, NDR programına 500 milyon dolardan fazla yatırım yapmıştır. AT&T NDR‟nin esas rolü, doğal ya da insan yapımı felaketlerce tam olarak yıkılmış veya zarar görmüş AT&T ağ ofislerinin işlevselliğini yeniden eski haline getirmektir. Bu tip bir restorasyon AT&T‟nin normal işlemler için bakım süreçlerini aşacaktır ve özel ekipman ile kaynakların uzun vadeli yerleştirmesini gerektirecektir. NDR‟nin iyileştirme ekipmanları, AT&T‟nin daimi ofislerinde standard olarak kurulmuş ekipman türünün aynısını içeren özel olarak tasarlanmış yarı çekici (semi-tractor) treyler filosunu içerir. Bu teknoloji treylerleri, ağır zarar görmüş ya da yıkılmış ağ ofislerinin yeteneklerini geriye getirmek için bağlanabilirler. Bu ekipmanlar Amerika, Avrupa, Orta Doğu ve Afrika (EMEA) çevresinde stratejik olarak kurulu ambarlarda saklanirlar ve buralardan yerleştirilmektedirler. AT&T NDR Takımı, AT&T ağının fiziksel olarak toparlanmasi konusunda özel olarak eğitim görmüş AT&T yöneticileri, mühendisler ve teknisyenlerden oluşmaktadır. Bu takımın üyeleri her yıl birçok toparlanma (recovery) denemelerine katılarak felaket iyileştirme ekipman ve süreçlerini kullanma konusundaki yeteneklerini keskinleştirir ve alıştırma yaparlar. Bu denemeler olabildiğince çok NDR sürecini test eder. Bunların arasında ilk takım çağrıları, ekipman nakliyatı ve kurulumu, teknoloji gelişi ve test etme vardır. NDR takımı, tehlikeli madde teknisyeni olarak eğitilmiş üyeler de içerir. Bu üyelerin aldıkları eğitim, özel korumalı ekipman giyerek bulaşıcı hastalık olan yerlerde iyileştirme ve bakım yapmalarını sağlar. NDR, bir ya da daha fazla Acil Durum İletişim Aracı (Emergency Communications Vehicles - ECV) kullanarak felaket sahalarından genişbant, kablosuz ses ve veri bağlantısı kurar. Bir ECV, iyileştirme çabasının ilk safhası boyunca NDR ile komut iletişimi sağlamak için uydu bağlantısı kullanır. ECV‟ler federal hükümetin isteği durumunda diğer insanlara komuta veya insani yardım iletişimi yeteneği sağlamak için kullanılmışlardır. Mevcut iş sürekliliği planları pandemik senaryolara karşı yeniden gözden geçirilmiş ve buna göre takviye edilmişlerdir. Tipik felaket senaryolarına kıyasla pandemik senaryonun eşsizliği sayesinde AT&T, bu senaryonun iş süreçleri, ürün ile hizmetler ve müşteriler üzerindeki etkilerinin anlaşılması ve değerlendirilmesi için dikkatlerin odaklanmasını sağladı. AT&T, felaketten sonra iletişimi yeniden düzenleyebilmek adına fazladan hücresel kapasite sunmak için Tekerlek Üstü Cep Telefonları (Cells on Wheels-COWs) ve Hafif Kamyon Üstü Cep Telefonlarını (Cells on Light Trucks-COLTs) da kullanır. Mobil siteler, çökmüş sürekli hücre sitelerinin yerine kullanılabilirler. Fazla talep olan alanın hücresel kapasitesini takviye etmek için kullanılabilirler. Bunun yanında AT&T‟nin oldukça zarar görmüş alanlara yerleştirecek cep telefonu, batarya, şarj aleti ve diğer kritik ekipmanlara erişim sağlayan Mobil Perakende mağazaları vardır. Bir altyapı destek programı risk altındaki ya da felaketten etkilenmiş AT&T ağ ofislerine sağlanır. Program demirbaşı taşınabilir üreteçler (3 kW‟den 2MW‟ye kadar), soğutucular, pompalar ve yakıt hücreleri içerir. Bunun yanında birçok kablosuz hücre sitesi ve bütün kablosuz şalterler sürekli üreteçler ve batarya yedekleriyle donatılmışlardır. NDR filosu altı mobil komuta merkezi içerir. Bunlardan ikisi özel olarak kablosuz iyileştirme tepkileri için geliştirilmiştir. Treylerler, iyileştirme alanına yetişilmesinin ilk saatinde hemen yerleştirilebilir ve kurulabilirler. Komuta merkezlerinin veri ve ses iletişimi yetenekleri vardır (bunlar ECV‟lerce sağlanır). Bu merkezler, felaketlere müdahale süreçlerinde NDR olay komuta takımıyla tam donanımlı ve kontrollü ofis alanları sağlarlar. AT&T müdahalecilerine tam bir mutfak, yemek tesisi ve uyuma yeri sağlayacak bir kamp üssü kurulabilir. AT&T, büyük MRE (yemeğe hazır yiyecekler) demirbaşları ve acil müdahalelerde kullanmak için ayrılmış diğer erzaklara sahiptir. 7 Pandemik Grip Dünya çapındaki sağlık ve hükümet organları yakın gelecekte ortaya çıkabilecek pandemik bir grip olasılığı yüzünden kaygılar yaşamaktalar. Böyle pandemik hastalıklar yüzyılda birkaç defa meydana gelir ve çok sayıda ölüme, hastalığa, sosyal ve ekonomik aksaklığa neden olur. Dünya Sağlık Örgütü, pandemik bir gribin dünya çapında milyonlarca insanın ölümüne yol açabileceğini tahmin etmektedir. Bu kaygıların başında oldukça bulaşıcı bir virüsün (H5N1) yol açtığı Kuş Gribi hastalığı geliyor. İlk Kuş Gribi vakası 10 yıl önce tespit edildi. Fakata 2003‟ten bu yana insana bulaşma vakalarında büyük bir artış olmuştur. 19 Haziran 2008 itibarı ile Dünya Sağlık Örgütü, Azerbaycan, Kamboçya, Çin, Mısır, Endonezya, Irak, Demokratik Lao Halk Cumhuriyeti, Nijerya, Pakistan, Tayland, Türkiye ve Vietnam‟da 243‟ü ölümle sonuçlanan 385 insana bulaşma vakası olduğunu raporlamıştır. Yakın zamana kadar H5N1 virüsünün insandan insana kolayca bulaşabilecek şekilde mutasyon geçirdiğiyle ilgili hiçbir doğrudan kanıt yok: fakat böyle bir durum gerçekleşirse, hastalığın yayılmasının hızlı olacağı ve 1918 yılındaki Pandemik Grip çapında, küresel bir pandemik yaratma ihtimalinin yüksek olduğu düşünülüyor. 8 Eğer bu gerçekleşirse, çok az uyari ile olacaktir. Dünya Sağlık Örgütünün projeksiyonuna göre oldukça bulaşıcı bir pandemik virüsün bütün dünyayı sarması üç aydan az bir sürede gerçekleşecek. Organizasyon hastalık mutasyon geçirinceye kadar beklerse tepki vermesi için çok geç olacak, özellikle yeni yeteneklerin o sırada tedarik edilmesi gerekiyorsa. İhtiyaç duyulan şey ne olursa olsun felaket sırasında tedarik iyi bir seçenek değildir. Bu ister yiyecek, yakıt, su veya telekom servisi olsun. İnsanlar sanal ofisler (teleçalışma) için şimdiden donanımlı değillerse (girişler, kimlikler ve kimlik doğrulama araçlarıyla )bu da iyi bir seçenek olmayacaktır. Etki Alanı/Planlama Varsayımları Pandemik bir hastalıkla ilişkili çeşitli potansiyel etkiler vardır. Hastalık ilerlemesi ve bunun yaşam döngüsü ile ilgili birçok bilinmeyen şey olduğundan birçok muhtemel duruma hazırlanmak akıllıca olacaktır. Bir organizasyon sadece en kötü duruma hazırlanmak degil ayni zamanda daha az ciddi senaryolara da hazırlanmis olacaktir. Aşağıdaki faktörlerin herhangi birinde etki, alan boyunca herhangi bir yerde gerçekleşebilir, bu yüzden işletme duruma, durum evrimleştikçe müdahale etmek için esnek bir yaklaşımla hazırlıklı olmalıdır. Personel Etkileri Pandemik hastalık geniş felaket senaryoları çeşitliliği göstermektedir, iş sürekliliği planlaması için eşsiz zorluklar ve karmaşıklıklar sunmaktadır. Felaket senaryolarının çoğu önce binaları ve altyapıyı, ikinci olarak da insanları etkilemektedir. Pandemik hastalıkta ise esas odak ve etki insan üstündedir, ikincil derecede altyapıyı etkiler. İş gücünün büyük ve rasgele öğe kaybı gerçek bir pandemik senaryoda devamlı bir zaman periyodunda beklenir. Hasta olan bir bireyin en azından bir ya da iki haftada iyileşmesi beklenir. Bir toplum çapında bir hastalık patlaması altı ile sekiz hafta hatta belki de üç ay bile sürebilir. Bir veya iki senelik periyotlarda hastalığın aynı toplumu farklı dalgalarla gelip etkilemesi de mümkündür. Uzmanlar çalışanların farklı tepkiler verebileceklerini tahmin ediyorlar. Hasta olup işe gelemeyenler olacak, aile üyelerinden biri hasta olduğu için gelemeyecekler olacak, işe gelmeye ve insanlarla bağlantı kurmaya korkan potansiyel olarak hasta insanlar (bunlara “Kaygılı Sağlıklı [Worried Well]” deniyor) olacak. Bu hastalık özellikleri ve muhtemel davranış düzenleri, yüksek bir işe gelmeme oranına neden olacaktır. Amerikan Sağlık ve İnsan Hizmetleri Bakanlığına göre iş gelmeme oranı hastalığın en yüksek seviyeye çıktığı haftalarda %40‟a kadar çıkabilecektir. (Daha düşük işe gelmeme oranları en üst seviyenin öncesinde ve sonrasında kaydedilmiştir.) Durum böyle olduğundan şirket farklı işe gelmeme oranlarına nasıl tepki vereceğini araştırmalıdır. Bolgesel Etkiler Pandemik hastalığın küresel olması Felaket İyileştirme (Disaster Recovery-DR) planlarının çoğunu etkisizleştirmektedir. DR planlarının çoğu tek bir bölgeye ya da yerel felaket çeşitlerine (mesela deprem, sel baskını) dayanmaktalar ve alternatif sitelere gönderilerek, insanları taşıyarak, karşılıklı yardım kullanılarak ve ücretsiz numaraları transfer ederek ele alınabilirler. Bir pandemik hastalık durumunda problem yaşayan bina değil insanın kendisi olacaktır. Yüksek işe gelmeme oranı olursa iş vermek için başka yerlerde insan olmayabilir. Bu yüzden kaynakların nasıl verimli şekilde kullanılacağı ve fonksiyonların öncelik sırasının nasıl olacağı ile ilgili stratejiler düşünülmelidir. Organizasyonlar, çeşitli hastalık örneklerinin nasıl yayıldıklarıyla ilgili planlar yapmalıdır. Bütün bir bölgeyi çevreleyen bulaşmalar izole edilebilir, en kötü durumda ise aynı anda küresel bir bulaşma olabilir. Hareketlilik Etkileri Pandemik bir hastalık yüzünden hava taşıtı kısıtlamaları, yerel taşıma kısıtlamaları ( metrolar, otobüsler, kamyonla taşıma vb.) ve en kötü durum senaryolarında hükümetin dayattığı kısıtlamalar (sınır kapatılması, Sıkıyönetim) olabilir. Bu etkiler için planlar işletmeye göre değişecektir. Mesela, ağırlıklı olarak kamyon taşımacılığına bağlı fonksiyonlar, yerel taşıma kısıtlamalarından oldukça etkilenirler. Altyapı Etkileri Pandemik hastalığın etki alanı yiyecek/yakıt oranlamasına, tedarik zinciri aksamalarına, son mil erişim noktalarında sıkışıklığa ve güç çöküşlerine neden olabilir. Bunlar müşterilere hizmet vermeyi etkilemekle kalmayacak insanların işe gelmesini de engelleyecek. Pandemik Hastalıkla Bağlantılı Potansiyel Etkiler • Personel • Bolgesel • Hareketlilik • Altyapı 9 Kasırga Felaketi Kasırga, proaktif iş sürekliliği planlaması ihtiyacının başka bir örneğini sunar. Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi’nin (National Oceanic and Atmospheric Administration-NOAA) gelişmiş 2008 Atlantik kasırga sezonu tahminleri, belirlenen 12 ile 16 fırtınayla, Amerika’da 2008 yılında kara üzerinde büyük bir fırtına görünme ihtimalinin ortalamanın üstünde olduğunu göstermiştir. Bu fırtınaların altı ila on tanesi kasırgaya dönüştü ve iki ila beş tanesi 3. Kategori ya da daha şiddetli fırtınalara dönüşebilirlerdi. NOAA‟ya göre karayı vuracak kasırgaların sayısını ve yoğunluğunu geniş çapta tam olarak tahmin etmek ya da belirli bir bölgenin 2008‟de kasırgadan etkilenip etkilenmeyeceği bilmek şimdilik mümkün değildir. Bu yüzden kıyıda ya da kıyıya yakın yerlerdeki işletmeler sezonsal beklentiler ne olursa olsun her zaman kasırga hazırlık çabalarını sürdürmelidirler. Yoğun biçimde nüfuslanmış alanları vuran tek bir büyük kasırga, seyrek nüfuslanmış alanları vuran birçok kasırgadan çok daha fazla zarar verecektir. 10 Kasırgaların doğurduğu felaketler, normale yakın ya da normal altı aktivite seviyelerinin olduğu zamanlarda bile meydana gelebilirler. Çok büyük miktarda kasırga zararı ve can kaybı olan normale yakın aktivite yıllarına örnek olarak 1960 (Donna Kasırgası), 1979 (David ve Frederic Kasırgaları) ve 1985 (Elena, Gloria ve Juan Kasırgaları) yılını verebiliriz. Dahası Amerika tarihinin en zarar veren ikinci kasırgası Andrew (1992) normal aktivite altı bir sezonda meydana gelmiştir. Genel İş Sürekliliği için Önerilen En İyi Yöntemler Boyutları ne olursa olsun bütün şirket ve hükümet organları, yaşamsal iş fonksiyonlarını belirlemeli, pandemik hastalık, kasırga deprem ya da diğer çeşit krizlerde çevrelerindeki riski yönetmelidirler. Yaşamsal iş fonksiyonları, bir organizasyonun hayati hizmetleri sunmasını, sivil otorite göstermesini, halkın güvenliğini korumasını ya da endüstriyel ve ekonomik bazda sürekliliği sağlayan görevlerdir. İş sürekliliğinde proaktif bir yaklaşım benimsemek bir felakete müdahale edebilmek için hazırlıklı olmada hayati önem taşımaktadır. Planlar, artık sistemleri, yedekleme sahalarını, çalışanlarla iletişimi ve alternatif iş sahalarını açıkça belirlemelidir. Bu planlar, krizi takiben, müşterilerle hemen iletişim sağlayacak ve her şey normale dönene kadar ilerleyecek bir süreci de içermelidir. Aşağıdaki başlıklarda her çeşit iş sürekliliği sürecine hazırlanmanın 6 kilit basamağı verilmiştir. Bir şirket bu planlamaya ne kadar uyarsa uzun vadede o kadar hazırlıklı olacaktır. Kritik Süreçleri ve Bunlara Etkileri Belirleyin İlk basamak hangi fonksiyoların işletme için kritik olduğunu ve farklı felaket senaryolarının operasyonların sürekliliğini nasıl etkilediğini anlamaktır. Mesela ürün ve hizmetlere talep nasıl etkilenecektir? Liderlik, yetenekler, güvenlik ve iletişim konularında organizasyon nasıl etkilenecek ve bunun yaşamsal fonksiyonların işlemesindeki anlamı nedir? Bu sorulara verilecek cevaplar gerekli müdahaleyi de belirleyecektir. Bu basamak o kadar önemlidir ki dikkat ve kaynaklar, belirlenen yetki devri ya da haleflerin emirleriyle, duruma çabuk müdahaleyi sağlamada yardım edilmesine verimli bir biçimde odaklanabilirler. Risk Değerlendirme, Hafifletme ve Yönetme İşlemleri Gerçekleştirin Bir şirketin yaşamsal iç fonksiyonlarını bir kriz anında devam ettirebildiğini garantilemek için, önemli fonksiyonların önce ele alındığından ve doğru yatırımların (hem para hem de zaman bazında) yapıldığından emin olmak için fonksiyonel bir risk değerlendirmesi yapılmalıdır. Risk değerlendirmesi, bir şirketin müşterilerine hizmet etme yeteneği veya bir ajansın görev hedeflerini yerine getirme yeteneği üzerinde en büyük etkisi olan fonksiyonları, süreçleri, kaynakları ve tedarikçileri/satıcıları belirleyecektir. Bu işlem, potansiyel tehditler ile mevcut zayıf noktaların belirlenmesi ve değerlendirilmesini de içermektedir. Bunun yanında belirlenen zayıf noktaların tehditler tarafından kötüye kullanılma ihtimalini de belirleyip değerlendirecektir. Bu sayede, göreceli risk maruziyetinin belirlenmesine yardımcı olunur. Böylece hafifletme planlarında gerçeğe dayalı karar alma süreçleri gerçekleşebilir. Toparlanma (Recovery) Stratejileri Belirleyin Bir sonraki adım firmanın iş sürekliliği stratejisini belirlemektir. Örneğin, organizasyon işin nasıl gerçekleşmesini istiyor ve nasıl seçenekleri var? Firma aynı servis seviyesi anlaşmalarına mı uyuyor yoksa işe öncelik mi veriyor? Bunun yanında, alternatif tesisler ve bunların arzulanan özellikleri göz önünde bulundurulmalıdır. Risk değerlendirmesi ve iyileştirme stratejilerinin belirlenmesi belirli tehditlerin ele alınması için beklenmedik durum planlarının geliştirmesinde yardımcı olacaktır. Bu aktiviteler organizasyonda yöntemli ve tutarlı bir yolla başarılabilir. Böylece şirketin bütün bölümleri aynı bilgileri kullanarak ve uçtan uca planların işlevsel olduğunu garantileyerek aynı senaryolar için hazırlanırlar. İş Sürekliliği/Felaket Toparlanmasi (Disaster Recovery) Planlarını Geliştirin ve Felaket Toparlanmasi Yeteneklerini Tedarik Edin Beklenmedik durum planları, normal operasyonlar yeniden başlayıncaya dek birlikte çalışma iletişimi ve önemli tedarikçilerle/satıcılarla ya da diğer organlarla kritik iş operasyonlarının sürekliliğini sağlamak için geliştirilmelidir. Yetki Devri veya yoneticilerin yenilenmesi, işletmelerin lider kaybı durumunda planlı bir şekilde hareket etmelerini sağlar. Böylece kritik iş operasyonları devam edebilir. Beklenmedik durum planları, mevcut iş sürekliliği planlarındaki artımlı stratejileri ya da yordamsal değişiklikleri belirlemekle kalmaz bunun yanında yeteneklerde ele alınması gereken her boşluğu belirler. Herhangi yeni bir yeteneği bir olay olmadan önce yerleştirmek önemlidir. Bundaki amaç işletmenin bir felaketi başarıyla atlattığından emin olmayı sağlamaktır. (mesela Kablosuz Geniş Alan Ağına kablolu bir çöküş) 11 Test Edin, Eğitin ve Deneme Yapın İş sürekliliği planları, uyarı olsun ya da olmasın yerleştirilebilir olmalıdırlar. Ve bunlar düzenli aralıklarla test edilmeli ve bu test, felaket zamanlarında etkili olmalarını sağlamak için olabildiğince gerçek olarak yapılmalıdır. Bu durum, şirketin yeteneklerini nasıl test edeceği ile ilgili bir test plan ve Acil Durum Müdahale Rehberi geliştirmesini gerektirir. Bu, hem masa üstü simülasyon denemeleri yapmayı hem de yeteneklerin verimli çalıştığından emin olmak için gerçek iyileştirme uyarlamaları yapmayı gerektirir. Acil Durum Müdahale Takımının üyeleri, atanan rolleri yerine getirebilmelerini sağlayabilecek yetenekleri gerçekleştirmek için gereken imkanlarla donatılmalıdırlar. Performansı Görüntüleyin ve Düzeltin Durumlar zamanla evrimleşirler, statik değillerdir. Bir organizasyon, durumdaki ya da iş ortamındaki değişiklerin hazırlığı nasıl etkilediğini göz önünde bulundurmalıdır. Bir planın felaket anında çalıştığından emin olmak için iş sürekliliği planları organizasyonsal bir öncelik olarak duzenli bir sekilde göz önünde bulundurulmalıdırlar. 12 Bunun yanısira, operasyonlardaki değişiklikler ister sistem yükseltmeleri, ister süreç değişiklikleri ya da kaynak yeniden yapılandırması olsun iş sürekliliği planlarında ve Acil Durum Müdahale Rehberinde de yansıtılmalıdırlar. COOP uyarlaması gerektiren durumlar için kamu politikası (FPC_65) organların en önemli fonksiyonlarıni belirlemek zorunda olduğunu vurgular bunlar 12 saat boyunca durdurulamayacak ve en gec 30 gün içinde yeniden başlatılmasi gereken aktivitelerden olusur. Önemli fonksiyonlar kanunla ya da Cumhurbaşkanının emriyle açıkça atanan ya da önemli olduğu bir organ tarafından belirlenen diğer aktiviteleri de kapsar. İş Sürekliliği Stratejileri İçin AT&T İş Çözümleri Günümüzde gittikçe artan sayıda şirket iş sürekliliği planlamasında yardım almak için uzmanlardan yardim almaktadirlar. Dünyanın en büyük ve en karmaşık ağlarını yönetme ve onlara bakım yapmakla biriktirdiği yılların deneyimiyle AT&T, müşterilere kritik iş süreçlerinin, yaşamsal uygulamalarının, verilerinin, iş merkezleri ve ağlarının sürekli işlerliği ve mevcudiyetini sağlamada yardımcı olmak için tasarlanmış geniş bir iş sürekliliği hizmeti yelpazesi sunar. AT&T’nin Ulusal Güvenlik ve Acil Durum Hazırlığı (Natıonal Security and Emergency Preparedness NS/EP) Portföyü Hükümet Organları, yaşamsal görevlerini her türlü zorlayıcı doğal ya da insan kaynaklı durumda AT&T‟nin güçlü bir ulusal güvenlik ve acil durum hazırlığı hizmeti kümesini desteklemek için devam eden bağlılığıyla başarabilir. Kriz veya normal olamayan bir olay durumunda AT&T, ulusal güvenlik ve acil durum hazırlığı hizmetleri ile bunların kullanıcı ihtiyaçlarını desteklemek için kullanılan güçlü operasyonlarla tamamlanan yeterli bir kapasitesiyle dirençli bir ağa sahiptir. AT&T, aşağıdaki Ulusal İletişim Sistemleri (National Communications System - NCS) Programlarına dayalı ulusal güvenlik ve acil durum hazırlığı hizmetleri paketini sunmaktadır: • Hükümet Acil Durum Telekomünikasyon Hizmeti (Government Emergency Telecommunications Service - GETS) • Telekomünikasyon Hizmet Önceliği (Telecommunications Service Priority - TSP) • Kablosuz Öncelik Hizmeti (Wireless Priority Service - WPS) Dahası AT&T kendini sürekli olarak, güçlü ulusal güvenlik ve acil durum hazırlığı hizmetleri sağlamak ve NCS ile yakından çalışarak gelecek nesil IP üzerinden GETS geliştirmek için adamıştır. Hükümet Acil Durum Telekomünikasyon Hizmeti (Government Emergency Telecommunications Service - GETS) GETS bir arama kartı hizmetidir ve Federasyon, Eyalet, Yerel yönetim ve diğer yetkili Hükümet kullanıcıları için hazırlanmıştır. GETS aramaları ağda öncelik muamelesi görürler ve gerçekleşme ihtimalleri yüksektir. Bu durum bu aramaları, bir felaket olduğunda ya da ağ yoğunluğu ile sonuçlanan durumlarda çok değerli kılmaktadır. AT&T, Bedminster, New Jersey‟de yedi gün yirmi dört saat ulusal güvenlik ve acil durum hazırlığı Kontrol Merkezi çalıştırmaktadır. Ulusal Güvenlik (NS-National Security) ve acil durum hazırlığı (EPEmergency Planning) Kontrol Merkezi, çeşitli AT&T merkezleri ve çalışma grupları arasındaki aktiviteleri koordine etmekle, GETS‟e özgü olan bütün fonksiyonların doğru çalıştığından emin olmak ve GETS‟i yolsuzluk ya da kötüye kullanıma karşı görüntülemekle sorumludur. Kablosuz Öncelik Hizmeti (Wireless Priority Service - WPS) AT&T Mobility NS/EP önemli kullanıcılarının kablosuz arama öncellikleri ihtiyaçlarını destekliyor. Bunlar AT&T‟nin NS/EP hizmetlerindeki kablolu öncelik muamelesiyle tam olarak entegre olabilirler. WPS; Federasyon, Eyalet, Yerel yönetim ve diğer yetkili Hükümet kullanıcılar için aboneliye dayalı olarak sunulmaktadır. WPS kullanıcıları radyo trafik kanallarında ve ağ ana yollarında öncelik için sıra almak için *272‟yi arayabilirler. WPS aramalarının AT&T ağı olmayan bir ağda çalışmaması durumunda bu aramalar AT&T ağı üzerinde önceliğe kavuşabilirler. AT&T Mobility, NCS rehberleriyle uyumlu olarak WPS ile bağlantılı bütün operasyonları ve idareyi yönetir. Telekomünikasyon Hizmet Önceliği (Telecommunications Service Priority TSP) TSP, telekomünikasyon satıcılarının NS/EP görev gerekliliklerini destekleyen servislerin tedarik edilmesi ve restorasyonunda öncelik temelinde hareket etmelerini sağlayacak yasal dayanağı oluşturur. TSP, özel telefon hatları, erişim hatları, arama tonu hatları, yüksek kapasiteli dijital sistemler, başka kuryelerin anahtarları ya da kablosuz düğümler arasındaki ana hatlar gibi hizmetlere uyum sağlar. TSP, Federal İletişim Komisyonunun (Federal Communications Commission - FCC) dayattığı bir programdır ve NCS Öncelik Telekomünikasyonu Ofisi (NCS Office of Priority Telecommunications - OPT) tarafından yönetilmekte ve idare edilmektedir. AT&T‟nin TSP Koordinatör Ofisiyle iletişim kurmak için belli bir TSP İletişim Noktası vardır. AT&T Müşteri Bakım Merkezi, TSP tedarik emirleri alındığında hareketlenen özel TSP Tedarik (TSP Provisioning) takımını destekler. TSP restorasyon önceliği ile hizmeti restore etme AT&T Operasyon Destek Sistemlerinin (AT&T Operations Support Systems - OSSs), AT&T‟nin kendini iyileştiren ağının içine kurulu süreçler ile AT&T‟nin Müşteri Bakım ve Onarım personelinin özel ele alma ve yükseltme süreçleri kullanılarak başarılır. 13 AT&T’nin İş Sürekliliği Danışmanlığı ve Entegrasyon Uzmanlığı Aşağıda AT&T‟nin müşterinin iş sürekliliği stratejilerini desteklemek için sağlayabileceği bazı çözümlerle ilgili bilgi bulacaksınız. Her çözüm İş Sürekliliği/Felaket Toparlanmasi ile ilgili zorlukların bir özetini ve AT&T‟nin bu zorluklarla baş etmede nasıl yardımcı olabileceğini gösterecektir. Bu tip çözümleri herhangi bir iş aksaması olmadan tasarlamak ve yerleştirmek çok önemlidir. Çözüm tasarım zamanı, tedarik döngüsü zamanı ve donanım alımı gecikme zamanları gibi faktörlerin hepsi birbiriyle uyumlu olarak planlanmalıdırlar. Boyutu ne olursa olsun bütün şirketler kritik iş unsurlarını belirlemeli ve ister fırtına, deprem, ya da herhangi bir kriz olsun etraflarındaki riski yönetmelidir. Maalesef, birçok şirket hala hazırlıksızdır. AT&T‟nin 2008 İş Sürekliliği Çalışması, anket yaptığı Amerikan şirketlerinin neredeyse yüzde 30‟unun iş sürekliliği planı olmadığını ve iş sürekliliği planlamasının onlar için bir öncelik olmadığını belirttiklerini gözlemlemiştir. İş Sürekliliği/Felaket Toparlama Zorlukları Şirketler kritik iş süreçlerini ne kadar optimize ederse, riski ne kadar yönetirse, iş aksaklıkları için ne kadar hazırlıklı olursa iş aksamasından dolayı büyük bir etkiyle karşılaşma ihtimalleri o kadar az olacaktır. Birçok işletme İş Sürekliliği/ Felaket Toparlama planlaması için dâhili bir uzmanlıktan yoksundur. Uzman bir iş sürekliliği takımını iş almak, bu kritik göreve dâhili olarak yaklaşmaktan daha hızlı ve daha ucuz çözümler sağlayacaktır. 14 AT&T Nasıl Yardımcı Olabilir AT&T‟nin iş sürekliliği danışmanlığı ve entegrasyon uzmanları, müşterilerin kritik iş operasyonel süreçlerini belirlemelerini ve onlara öncelik vermelerine ve bir iş aksaması durumunda bu süreçlerin yüksek ve çalışıyor durumda olup olmadıklarını değerlendirmelerine yardımcı olur. Bu uzmanlar iş sürekliliğinin her yönüne odaklanmaktadırlar: mevcudiyet, güvenilirlik, ölçeklenebilirlik, iyileştirilebilirlik, kalite, tasarım, performans ve güvenlik. AT&T‟nin iş sürekliliği danışmanlığı ve entegrasyon uzmanlarının etki analizi, risk değerlendirmesi, hafifletme stratejisi, bilgi güvenliği, iş sürekliliği ve felaket iyileştirme planlaması, test etme, acil durum müdahalesi ve bütün program yönetimi üzerine çok önemli ve merkezi yetenekleri vardır. Bu uzmanlar, müşterinin SOX (kamu şirketleri için), HIPAA (sağlık bakımı için), GLBA ve Basel II (finans ve banka endüstrisi için) ve FISMA (federal organlar için) gibi düzenleyici yükümlülükleri olduğunda bile iş aksaklıklarına müdahale yeteneğini büyük ölçüde iyileştirmek için müşterilere yardım eder. AT&T hizmet portfolyosu, organizasyonları değişikliklere daha uyumlu yapan ve müşterinin rekabetçi avantajlarını iyileştirmeye yardımcı olan iş sürekliliği planlamasını da destekler. Bunun yanında, AT&T‟nin iş sürekliliği hizmetleri hükümetin kritik altyapısını ve ulusun ekonomisini korumaya yardım eder. AT&T‟nin iş sürekliliği danışmanlığı ve entegrasyon uzmanları şu konularda yardımcı olabilirler: •Kritik iş fonksiyonlarının toparlanmasi icin öncelikleri belirlemek •Kritik iş süreçlerinin ve teknoloji unsurlarının risklerini hafifletmek için hareketler önermek ve değerlendirmek •İş sürekliliği stratejileri ve planları geliştirmek ve tasarlamak •İş sürekliliği planlarını test etmek ve geçerli kılmak •Masraf ve risk arasında denge sağlamak •Süreç boşlukları/eksiklikleri ve iş sürekliliği programı iyileştirmesi için fırsatları belirlemek •Entegre iş sürekliliği programının tamamının yerleştirilmesini geliştirmek ve bu projeyi yönetmek İş Birliği – Konferans Yapma Doğal ya da insan kaynaklı felaketler bir şirketin iletişim yeteneğini etkileyebilir. İşletmeler süreklilik planlarını yerleştirdiklerinde, devamlı iletişimler, operasyonlar ve de acil durum müdahalesini sağlamak için oluşturdukları bütün iletişim stratejisinin bir parçası olarak sesli konferans verme (audio conferencing), web ve video konferansları verme ve/ya kablosuz videoları göz önünde bulundurmak isteyebilirler. İş Sürekliliği/Felaket Toparlama Zorlukları Bir felaket olduğunda işletmelerin çalışanları ve müşterileriyle seyahat kısıtlaması ya da toplumsal uzaklaştırma politikası olması durumunda yüz yüze görüşmelere alternatifler sağlanması gerekebilir. Bunun yanında işletmelerin, etkili bir felaket müdahale koordinasyonu için önemli iş ve operasyon bilgilerini hızlı ve açık bir biçimde iletmeleri gerekebilir. Küresel kuruluşlarca bölgesel, ulusal ya da küresel acil durumlarda kriz yönetimi, etkili ve tutarlı bir yürütme için çok önemlidir. AT&T Nasıl Yardımcı Olabilir AT&T‟nin rezervasyonsuz ses ve web konferansı verme hizmetleri hemen kurulabilir ve bir müşterinin işletmesinin bütün çalışanları için günlük temelde kullanılabilir. İşletmeler ya da hükümet departmanları/organları kablosuz tek yol videolarını acil durum müdahale süreçleriyle birleştirebilirler. • Sesli Konferans Verme Hizmetleri (Audio Conferencing Services) – Bir acil durumda işletmeler, toplantılarını ve işbirliklerini gerçekleştirmek için kullandıkları her zamanki sesli konferans verme hizmetlerinden faydalanmaya devam edebilirler. Bunun yanında bu hizmetler felaket müdahale takımınca kullanılabilir. Bunun için yetkili iletişim noktaları olarak belirli çalışanlar önceden belirlenebilir. • Birleşik Kriz Yönetim Hizmeti (Corporate Crisis Management Service) – Ek bir güvenlik katmanı için AT&T, firmalara öncelikli erişim ile ayrı ağ platformları üzerinde kapılar rezerve etme seçeneği sunuyor. Bu hizmet, önemli iş kararlarını verenlere ulaşılmasını sağlayan kritik yürütme seviyesi iletişimleri için tasarlanmıştır. • Web Konferansı Yapma Hizmetleri (Web Conferencing Services) – Bu hizmetler işletmenin operasyonu için önemli gerçek zamanlı proje işbirliğinin göz önünde bulundurulmasını sağlar. AT&T‟nin web konferansı verme hizmeti, çalışanlara gerçek zamanda mevcut iş operasyonlarının sürekliliğini destekleyen iş belgelerini görme imkânı sağladığından bir işbirliği katmanı ekler. Bir acil durumda aynı web konferansı verme kapıları, ilişkili oldukları sesli konferans verme kapılarıyla birlikte işlemeye devam etmek için tasarlanmışlardır ve felaketle ilişkili işbirliklerinde kullanılabilirler. Önemli karaları verenler, yaşamsal görevi olan iş süreçlerinin işleyişini devam ettirmek için yüksek profil ve acil durum projeleriyle işbirliği yapabilirler. Organlar da organizasyonların içinde ve diğer organlar ile müşterilerle önemli fonksiyonları gerçekleştirmek için çok işlerliği desteklemelidirler. • Video Konferansı Verme (Video Conferencing) – Geniş ulusal ya da küresel etkisi olan olaylarda kuruluşun tutarlı ve koordineli bir biçimde çalışması önemlidir. Durumu ele almak için gerekli kaynaklar ve yürütmeler ülkede ya da dünya çevresinde dağılmış olabilirler. Üç boyutlu, yüksek çözünürlüklü video konferansı verme altyapısının sağladığı “sanal” bir komuta merkezinin olması BC/DR planının başarılı bir şekilde yürütülmesi için önemli olabilir. Buna ek olarak, AT&T Telepresence (Sanal Bulunuş) çözümü, her bir organizasyonun toplam planlarını önemli ölçüde geliştirmek için müşterilerin, tedarikçilerin veya stratejik ortakların birleşik sınırlarda işbirliği yapmalarını sağlayan yeteneği sunar. • Kablosuz Video Paylaşım Hizmeti (Wireless Video Share Service) – Bugün AT&T‟nin bazı kablosuz cihazlarda mevcut olan gerçek zamanlı anında video ve ses özellikleri var. Bunlar acil durum çalışanlarının verimliliklerini ve müdahale etme yeteneklerini oldukça iyileştiriyor. Mesela, bir polis, meydana gelen bir kazayı karargâh memurlarına ya da uzaktaki bir komutanına gösterebilir, böylece olay yerine gönderilecek ek kaynakların çeşidi ile ilgili daha bilgili yargılar yapılabilir. İş Sürekliliği - Mesajlaşma Bir pandemik hastalığa, doğal veya insan kaynaklı felaket için plan yaparken işletmelerin eposta ve sesli mesaj gibi elektronik iletişimlerin devamlılığını sağlama yeteneğini de düşünmesi gerekir. Herhangi bir çeşit felakette çalışanlar, müşteriler ve ortaklarla iletişimi sürdürmek; herkesi haberdar etmek, paniği azaltmak ve kritik iş fonksiyonlarını devam ettirmek için son derece önemlidir. Bir olayın etkisini en aza indirmek için kuruluşlar mesajlaşma altyapılarını korumak için bir plan geliştirmelidirler. İş Sürekliliği/Felaket Toparlama Zorlukları Birçok felaket senaryosunda işletmeler mesajlaşma altyapılarını etkilenen coğrafyanın dışında bir yerde yeniden yerleştirmek isterler. Mesajlaşma altyapısı etkilenmişse etkilenmiş alanın dışındaki personelin mesajlaşma hizmetlerinin görüntülenmesinin ve yönetiminin sorumluluğunu alması gerekir. Bununla birlikte mesajlaşma hizmetinin güvenliğinin de değmemiş olarak kalması gerekir. AT&T Nasıl Yardımcı Olabilir AT&T‟nin bir felaket durumunda işletmeyi desteklemek için bir Mesajlaşma hizmeti portfolyosu vardır: • Kuruluş Mesajlaşma Hizmeti - AT&T‟nin Kuruluş Mesajlaşma Hizmeti, organizasyonların eposta mesajlaşma altyapılarını korumak için yüksek mevcudiyet ve küresel konakçılık altyapısı sunar. Standart yapılanma, Microsoft® Hosted Messaging and Collaboration mimarisine ve AT&T‟nin OC192 ağına dayanmaktadır. Böylece AT&T‟nin müşterilerine ölçeklenebilir, artık ve ucuz bir yalla “kuruluş-sınıfı” mesajlaşması ve işbirliği sağlar. 15 • Güvenli Eposta Geçişi - AT&T‟nin Güvenli Eposta Geçiş hizmeti Bir mesajlaşma altyapısının göstermesi gereken güvenlik ve entegrasyonu sağlar. Güvenli Eposta Geçişi, işletmenin mesajlaşma ihtiyaçlarını karşılamak için özel olarak ayarlanmış antivirüs ve antispam yetenekleri sunar. AT&T mesajlaşma altyapısının güvenlik ve entegrasyon yeteneğinin etkilenmiş alanın dışında bir yerden kontrol edilmesini sağlar. Bu servis, aynı zamanda, birkaç günlük periyotlar için, yerel mesajlaşma altyapısı yeniden kurulana kadar ya da yeni yerine taşınana kadar, eposta depolama ambarı sağlar. • Kuruluş Cagri Sistemi - AT&T, işletme müşterilerine, organizasyonun yaşamsal cagrilarini, kuruluş derecesi güvenilirliği ve performansıyla acil b iletilmelerini sağlar. Herhangi bir standard kuruluş cagri sistemi uygulaması kullanarak işletmeler, AT&T‟in kablosuz ağı üzerinden acil bildirileri ve cagrilari çalışanlarına ve diğer mobil işçilere gönderebilirler. Bu gelişmiş cagri yetenekleri, gönderim doğrulaması, iki yollu mesajlaşma, çok seçenekli cevaplar (“İyiyim” veya “Yardıma ihtiyacım var.” gibi) ve uzun mesaj alındılarını (sayfalama protokolüne bağlı olarak 450 karaktere kadar çıkar) içerir. Kuruluş Cagri sistemi ile mobil işçiler acil cagrilari metin mesajı formunda cep telefonlarından, PDA‟lardan ve taşıdıkları kablosuz araçlardan alabilirler. • Kablosuz Öncelik Hizmeti - Computer Sciences Corp. ile birlikte, AT&T Milli İletişim Sistemi ofislerinin ihtiyaclarina cevap verir ve acil durumda Ulusal Güvenlik/Acil Durum Hazırlığı personeline kablosuz telefon aramalar için öncelik sunar. İtfaiye, polis, FBI, Kamu Güvenliği, Savunma bakanlığı ve diğer yetkili personeller öncelik seviyesinde tutulmaktadırlar. Yer adının yanına özel alan kodunu tuşlayarak aramalar acil iletişim olarak algılanır ve yoğun trafik içinde bir sonraki mevcut kanala bağlanmaktadir. Uzak Erişim Hizmetleri/Hareketlilik Çalışmalar göstermiştir ki pandemik bir hastalık gerçeğe dönüşürse çalışanların yaklaşık %25 ila 40‟ı hastalık ya da enfeksiyon korkusuyla evden çalışmak zorunda kalacak. Bu yüzden acil bir durumda personel kaynaklarının mevcudiyetini sağlayan etkili stratejiler yerleştirmek için federasyon, devlet ve yerel yönetimler için birçok teleçalışma kanunu koyulmuştur. Uzak Erişim Planı farklı çalışanları ve erişmeleri gereken uygulamaları desteklemede önemli olmuştur. Bu, ister kasırga gibi doğal bir felaket ister toplu taşıma darbesi gibi insan kaynaklı bir olay olsun, herhangi bir krizle baş edilmesi için son derece önemlidir. Bir uzak erişim planı, en azından altyapı bakımından, hemen yerleştirilmeli ve son kullanıcılara gerektiği kadarıyla güvenli ve basit bir biçimde yerleştirme yetenekleri içermelidir. Doğal felaketler ve beklenmeyen olaylar meydana geldiğinde işletmelerin müşteri hizmetlerini sürdürmeye çabuk müdahale etmeleri, işletmedeki aksaklığı en aza indirmeleri ve iş fırsatlarını korumaları çok önemlidir. İşletmelerinin ön kapısı konumundaki iletişim merkezleriyle, tam olarak fonksiyonel bir iletişim merkezi kurma kuruluşların kriz durumlarını yönetmedeki altın anahtarıdır. 16 İş Sürekliliği/Felaket Toparlama Zorlukları Bir felaket vurduğunda, kritik uygulamalara uzaktan erişim planinin olmasi üretkenligin devami için çok önemlidir. Çalışanlar bir kasırga durumunda yüksek yerlere veya bir pandemik hastalık durumunda hastalıktan korunmak için evlerine çekilerek dağılabilirler. Uzaktan erisim plani gelistirilmeli ve denemelidir. Bu plan degisik kullanıcı profillerinin sirketin birleşik ağina uzaktan erişebilmelerini saglayacak yerel ekipman ve yazılımlarina ulasabilmelerini gerektirir. AT&T Nasıl Yardımcı Olabilir AT&T çoklu profillerin ihtiyaçlarını karşılamak için çeşitli erişimler ve VPN alternatifleri sağlar. Günlük işlerde ve acil durumlarda uzak kullanıcı ihtiyaçlarının karşılanması için tasarlanmışlardır. Önemli hizmetler arasında şunlar vardır: • Uzak VPN Erişimi – Ağda VPN erişimini sağlamak ve yönetmek için AT&T kullanarak işletmeler, felaketin belirli bölge veya bölgelere etkisi ne olursa olsun, uzak kullanıcılarının hiçbir zaman bağlantıdan kopmayacağını bilirler. AT&T Ağ tabanlı IP Uzak Erişimi (AT&T Network-based IP Remote Access) IPSec şifrelemesi gerektiren, çoklu uygulamalara erişim sağlayan ve PDA ya da laptopu olan yetkili kullanıcıları için büyük bir özelliktir. AT&T, herhangi bir aracın (Taşınabilir PC, PC, PDA, Apple®, Mac® gibi internete girilebilen her yerde )herhangi bir yerindeki tarayıcı yoluyla son kullanıcıların özel uygulamalara erişmesine izin veren SSL (Güvenlik Soket Katmanı - Security Socket Layer) de sunar. AT&T SSL VPN şirketin makine sağlamadığı ve/ya sadece eposta gibi birkaç internet gerektiren uygulamaya erişen son kullanıcılar için son derece uygundur. • Her Zaman, Her Yerde Erişim - AT&T, WiFi, Kablolu Ethernet, Kablosuz, Kablosuz WAN, ISDN, DSL ve Dial da dâhil birçok erişim yöntemi sunmaktadır. . AT&T Küresel Ağ İstemcisi, otomatik olarak mevcut erişim metotlarını bularak ve ilk mevcut metodu öncelik sırasına göre bağlayarak hangi ağın mevcut olduğunu bulma işini gerçekleştirir. Bunun yanında ağ sıkışması AT&T DSL ve AT&T dial ağının yeterli kapasite olmasını sağlayan düşük aşırı abonelik oranı ile en aza indirilir. • Kablosuz WAN Bağlantısı – Felakete hazırlık programının bir parçası olarak AT&T, kablolu çözümler olmadığında ya da tamirde olduğunda kuruluşlara ağ kaynaklarına bağlanma yeteneği sunar. Bu da zaman aksaklığı ile ilgili masrafları düşürür. AT&T‟den Kablosuz Geniş Alan Ağı (Wireless Wide Area Network - WWAN)Bağlantısı, veri uygulamaları için çeşidi bol, ucuz yedekleme, uzak yerler veya mobil işçiler için çabuk yerleştirme ve tutarlı ağ bağlantısı sağlar. WWAN yerel ağ kesildiğinde yaşamsal görevi olan veriler için gerçekten çok çeşitli yedekleme çözümleri sunar. Bunun yanında WWAN çözümü ile işletmeler mevcut güvenlik altyapılarını kullanabilir, ağdan ağa bağlantı için birçok ek güvenlik seçeneğinden birini seçebilirler. • Laptop Bağlantısı – İşletmeler ofisleri çalışma alanlarına dahil etmek istediklerinde AT&T laptop bağlantı araç çeşitleriyle yardımcı olur. Bunu kullanıcılara laptoplarını dijital kablosuz ağlara bağlamalarını sağlayarak yapar. Laptop bağlantı araçları, uzakta ve mobil olan iş gücünün ofis, müşteri ve iş ortaklarıyla bağlantı içinde kalmalarını sağlarlar. Bu çözüm AT&T „nin Enterprise on Demand (İstek Üzerine Kuruluş) gibi uzaktan aktivasyon araçlarıyla eşlendiğinde müşteriler, hareket halindeyken ya da bir felaket yüzünden yerinden olmuşlarsa bile kartları çabucak yapılandırabilir ve yerleştirebilirler. Böylece kullanıcılar kolayca eposta gönderebilir ve alabilirler; internete ve önemli işletme uygulamalarına erişebilirler. Laptop bağlantı kartları (LaptopConnect cards) AT&T 3G BroadbandConnect ve EDGE kablosuz ağları üzerinde işlerler. Böylece ideal performans ve kapsam karışımını sağlamış olurlar, müşteri ve çalışan ihtiyaçlarına hemen cevap verme yeteneği alırlar, üretkenliği arttırır/aksaklık zamanlarını düşürürler ve sürekli iletişim/işbirliği sağlar. • Kriz Telefon Programı/Gönüllü olarak Askıda Kalma – Felaket hazırlık planlamasının entegre bir parçası olarak AT&T uzak erişim ve hareketliliği kolaylaştırmak için bir Kriz Telefon Programı sunuyor. Bu program organizasyonlara sadece acil durumlarda kullanabilecekleri araçlar sağlıyor. Kuruluş müşterileri, araçları bir kriz veya acil durum ortaya çıktığında kullanıma hazır bir biçimde “gönüllü askıda kalma” modunda ellerinde tutarak masrafları kontrol altinda tutabilirler. İletişim Merkezi Doğal felaketler ya da beklenmeyen olaylar olduğunda çalışanların, müşterilerin ve halkın başına gelebilecek olayların riskini azaltmak, operasyonlardaki aksaklıkları düzeltmek ve önemli gayrimenkulleri korumak hayati önem taşımaktadır. İşletmenin ön kapısı konumundaki bir iletişim merkeziyle oldukça fonksiyonel bir iletişim merkezi kurma kuruluşların kriz olaylarını nasıl yönettiği ile ilgili bir yaşam çizgisi olabilir. İş Sürekliliği/Felaket İyileştirme Zorlukları İşletmeler bir felaket olduğunda iletişim merkezlerinde oluşabilecek zayıf noktaların hepsine karşı korunmalıdırlar. Networking alt yapısı oldukça sağlam olmalıdır. Çağrı yönlendirme oldukça esnek ve kısıtlı kaynak olduğu durumlarda uyumlu olmalıdır. Çağrı tamamlaması, insanlar etkilendiğinde işin içine aracı girmesini en aza indirmek için akışkan ve otomatik olmalıdır. AT&T Nasıl Yardımcı Olabilir Oldukça gelişmiş Danışmanlık ve Entegrasyon Çözümleri kaynaklarıyla AT&T, işletmelerle planlama öncesi dönemden başlayarak bütün yol boyunca günlük operasyonlara kadar İletişim Merkezi yaşam döngüsünün tamamı boyunca sürekli ve aksamayan aktivitelerin olduğundan emin olmak için çalışır. AT&T‟nin ağ hizmetleri oldukça ölçeklenebilir ve güçlüdür. Çağrı yönlendirme çözümlerinin portfolyosu, çağrıların otomatik olarak uygun yere dağıtıldığından emin olur. Bir dizi otomasyon servisiyle oldukça verimli ve etkili bir şekilde çağrı gerçekleştirmesi başarılabilir. AT&T ağ hizmeti sunuşlarıyla“öngörücü, tedbirli ve proaktif” bir yaklaşım benimsemiştir. Problemleri hemen tahmin etme ve ağa akıllı sistemler ve alarmlar kurmaya dayalı olarak AT&T kesintisiz hizmet için ağ mevcudiyeti sağlamak adına kuralları ve prosedürleri başlatır. AT&T‟nin özellikle iş sürekliliğinin zorluklarını ele almak için birçok ürün ve hizmet sunuşu vardır. Ücretsiz ağ ile AT&T müşteriye yüksek dereceli esneklik ve kontrol sağlayan birçok çözüm sunar. AT&T‟nin ücretsiz ağında sunulan çözümler şunları içermektedir: • AT&T Route It!® - organizasyonlara ücretsiz aramaları sanal olarak istedikleri yolla yönetebilme imkânı sunar. Acil durumlara müdahale ihtiyacı doğduğunda işletmeler yeni yönlendirme planları geliştirebilir ve o anda en uygun olan kaynaklara çağrıları yönlendirmek için alternatif iş kurallarını başlatırlar. • Alternatif Yerlere Yönlendirme – Meşgul ya da “arandığında açmadı” durumlarında aramaları otomatik olarak yeniden yönlendiren öntanımlı ağ yönlendirme şemaları sunar. • Sonraki Uygun Aracı Yönlendirmesi ve Ağda Kuyruk Oluşturma – Bu iki yeteneğin birleşimi AT&T ağındaki aramaları kuyruğa sokma ve aracı uygun olduğunda müşteri yerlerine yönlendirme yeteneği sağlar. Bu özellik geleneksel taşınmazlara dayalı yetenekleri genişletir ve geliştirir; aktif aracılar uygun olmadıklarında uygun kaynaklar için beklenmesine izin verir. • AT&T İletişim Merkezi Hizmetleri – aksatıcı durumlarda sürekli iş operasyonları sağlayan çeşitli konakçı ve yönetimli hizmet sunuşları sağlar. Bu sunuşlar sesli self servis uygulamaları, otomatik yönlendirme ve çok kanallı müşteri iletişim işlevselliği sağlayan konakçı ve yönetimli hizmet sunuşlarıdır. AT&T‟nin İletişim Merkezi Hizmetleri, müşteri hizmetleri devam ederken kötü ve beklenmeyen koşullara hızlı müdahale imkânı da sağlar. Çağrı akışlarının dinamik dağılımı çağrı merkezindeki tek bir nokta çöküşü riskini azaltır. İşletmeler, müşteriye dönük operasyonlarının dünya klâsındaki ağ güvenilirliği ve sağlamlığıyla desteklendiğini bilerek belirsizliklerle güvenle yüzleşebilirler. AT&T‟nin İletişim Merkezi Hizmetleri işletmelere beklenmedik olaylara karşı hemen müdahale etmede yardım etmek için idealdir. Bir dizi gelişmiş yetenekle AT&T‟nin İletişim Merkezi Hizmetleri, sürekli müşteri operasyonlarının olduğundan emin olmak için çalışırlar. 17 Konakçılık (Hosting)/Depolama/ Uygulama Yönetimi Herhangi bir çeşit felaket hazırlana kamu ya da özel sektör kurumları verilerin sürekli mevcudiyetini ve iş fonksiyonları veya kaynaklarının yeniden kurulmasını sağlamak için uygulamalarını alternatif alanlarda konaklatmak için bir stratejiyi göz önünde bulundurmalıdırlar. Bir felaket sırasında donanım, yazılım, süreç ve personel kötü bir biçimde etkilenmiş olabilir. Riski hafifletme için müşteriler uygulama altyapılarını başka yere taşımak ve verilerini iyileştirmek için bir plan geliştirmelidirler. İş Sürekliliği/Felaket İyileştirme Zorlukları Deprem ya da terörist saldırısı gibi bir felaket anında işletmelerin bilgisayar altyapılarını geçici olarak etkilenmiş alanın dışında bir yere taşımaları gerekebilir. Pandemik bir hastalık anında uygulama altyapısından sorumlu yerel personel etkilenmiş olabilir. Firmalar altyapıyı hemen taşıyabilme, verileri ve önemli kayıtları çabucak iyileştirebilme ve yaşamsal görev uygulamalarının mevcudiyetini sürdürme yeteneklerine sahip olmalıdırlar. AT&T Nasıl Yardımcı Olabilir AT&T, uygulama mevcudiyetini sürdürmek ve kritik veri ve uygulamalara kesintisiz erişim olduğundan emn olmak için eşi benzeri olmayan bir genişlikte konaklama ve depolama hizmeti sunar. Ayrıca, iyileştirme zamanı ve iyileştirme nokta hedeflerini karşılamak için tam bir depolama hizmeti grubu sunar. Buna karşın İş Sürekliliği/Felaket İyileştirmesine planlama amaçları için kesinlikle göz önünde bulundurulması gereken birkaç hizmet vardır. Bunlar: • Konakçılık Hizmetleri (Hosting Services) - AT&T işletmelere bilgisayar altyapılarını yerleştirmeleri için yüksek bir mevcudiyet ve konakçılık altyapısı sağlar. AT&T‟nin uygulamanın mevcudiyeti ile performansı, ağ üzerindeki web konaklama ortamı, sunucular ve uygulamalar üzerine tasarlama, yerleştirme, görüntüleme, yönetme ve raporlama yetenekleri vardır. Sunucu sanallaştırması ve bilgisayar yardımı gibi yetenekleriyle AT&T sanal sunucular ya da tam olarak sanallaşmış BT altyapıları sunabilir. Bunlar felaket iyileştirme bölgeleri ve acil durumlar için hareketli tedarikçiler olarak kullanılabilirler. Ayrıca AT&T, kendi altyapı ve uygulamalarınıza hemen erişmenizi sağlam için AT&T OC 192 ağına doğrudan erişimi sağlayan düvenli ve koşullu bir alan sağlar. • Uygulama Yönetimi - AT&T şirketlerin kendilerine yaslandığı kilit yazılım uygulamaları için devamlı destek sağlar ve onu yönetir. Özellikle de yönetimli kuruluş yazılım çözümlerinde ve eTicaret uygulamalarında uzmanlaşmıştır. AT&T, müşteri perakende web siteleri ve ERP, müşteri ilişkileri yönetimi (CRM), tedarik zinciri yönetimi (SCM) ve diğer önemli iş fonksiyonları için kuruluş uygulamalarını konaklatabilir ve yönetebilir. 18 AT&T, uygulamaları proaktif olarak görüntüleme, bakımını yapma, masa desteği yardımı yapma, yamama, tamir etme ve güncelleme uzmanlığına sahiptir. Böylece felaket anında müşteriler uygulamaları kaldırmak ve çalıştırmakla uğraşmak yerine ana işlerine odaklanabilirler. • Yönetimli Veri Depolama Hizmetleri - AT&T, BT altyapıları AT&T Internet Data Center (IDC) içinde yerleştiren ya da konaklatan müşteriler için Ultravailable® and Storage Plus hizmetleriyle esas depolama sağlar. AT&T, teyp ve disk yedeklemesi yoluyla yedekleme ve iyileştirme veri depolama hizmetleri, işletmelere verileri için güvenli ve iyileştirilebilir bir ortam sunan restore etme yetenekleri sunar. Bir web arayüzü gerektikçe verileri yönetme ve restore etme yeteneği sağlar. Yedeklenen kopyalar belirlenen yerlere ya da AT&T Internet Data Center‟a yönlendirilebilirler. AT&T, etkilenen alanın dışındaki bir yerden veri replikasyonu ve restorasyonunu kontrol etme yeteneği de sunar. AT&T IDC‟de bulunmayan müşteriler için AT&T, AT&T Remote VaultSMHizmetini sunmaktadır. Bu bir uzak disk yedekleme hizmetidir ve geniş bant internet bağlantısı kullanan istemci sunucularındaki, PC‟lerdeki ve laptoplardaki verileri zaman ve her yerde iyileştirme için mevcut olan etkili alanı dışındaki yerlerde yedekler. • Veri İkizleme (Mirroring)/Kopyalama - AT&T StorageConnectSM Hizmetini kullanarak, AT&T önemli veri altyapılarını iki AT&T IDC arasında ya da müşterinin ana veri merkezi ile bir AT&T IDC arasında görüntülemeleri/kopyalamaları için iş kuruluşlarına olanak yaratır. Senkronize ikizleme/kopyalama gereklilikleri için AT&T Ultravailable® ağını, üst uç, oldukça uygun, hataya toleranslı, optik networking çözümü olarak mevcut kılar. • İçerik Dağıtımı - AT&T Intelligent Content DistributionSM Hizmeti web sayfası içeriğinizi, indirmelik dosyalarınızı ve canlı ya da isteye bağlı videolarınızı kopyalar ve dağıtır. Bu da içeriğinizi müşterilerinize verimli bir biçimde dağıtmanıza web sitenizin kapasitesini, güvenilirliğini ve performansını büyük ölçüde iyileştirmenizi sağlar. Böylece web sunucusu ya da veri merkezi çöktüğünde akan ve kenar sunucularını ön belleğe alan ağımızda konaklayan içeriğinizi dağıtmaya devam etmek için AT&T‟ye güvenebilirsiniz. AT&T Kuruluş İyileştirme Hizmetleri İş sürekliliği ve iyileştirme programı hazırlamak önceden iş yerinde bulunmayan uzmanlığı ve kaynakları gerektirir. AT&T Enterprise Recovery Services (Kuruluş İyileştirme Hizmetleri-ERS) şirketlerini etkileyen beklenmedik olaylara hazırlıklı olduklarından emin olmak için sistemler ve kullanıcı iş yerleri için aboneliğe dayalı tam bir felaket iyileştirme hizmetleri portfolyosu sunar. İş Sürekliliği/Felaket İyileştirme Zorlukları Bir işletme kilit uygulama ve önemli verilerine sürekli ve kesintisiz erişebilmeye bağımlıdır. Felaketin etkilerini hafifletmek için iş sürekliliği ve iyileştirme planlaması, iş süreçlerine sürekli erişimi sağlamak için çok gereklidir. Bu sadece neyin iyileştirilmesi gerektiğini öğrenmek için önemli değildir aynı zamanda bilgi sistemlerinin veya son kullanıcıların tekrardan nereye yerleştirileceğini bilmek için de gereklidir. AT&T Nasıl Yardımcı Olabilir • Son Kullanıcı İyileştirmesi - AT&T‟nin ERS End-User Recovery (Son Kullanıcı İyileştirme) hizmeti çalışanları, telekomünikasyon yetenekleri ve iş süreçlerini iyileştirmek için BT kaynakları için alternatif bir çalışma alanına ihtiyaç duyan organizasyonlar için idealdir. Son kullanıcı iyileştirme kaynakları alan, ekipman, ses ve veri iletişim kablolarını içerir. • Merkez Temelli İyileştirme Çözümü – Bu çözüm, felaketten etkilenen çalışanlar veya COOP personelinin işyerlerindeki bir kayıp ya da aksama durumunda iş operasyonlarına çabuk yeniden başlayabilmeleri için Kuzey Amerika‟da stratejik olarak yerleştirilmiş koşullu ofis/alan tesisleri sunar. • Mobil Temelli İyileştirme Çözümü – Mobil İyileştirme Merkezi hizmeti işletmelerin zamandan tasarruf yapmaları ve çalışanlarını iş yerlerine daha yakın tutmaları için tasarlanmıştır. Bir felaket sırasında felaketin yarattığı hasarı değerlendirmeye ve beklenmedik durum planını yerleştirmeye odaklanabilir. Hâlbuki AT&T‟nin sağladığı Mobil İyileştirme amacı belirlenen bölgeye doğru yola çıkmıştır bile. Mobil İyileştirme Merkezleri ofis alanı, iletişim ve açık sistemlerle donatılmıştır. • ERS Çabuk Nakletme - AT&T bir organizasyonun bir felaket zamanında ortamını iyileştirmek için ihtiyaç duyacağı belirli ekipman ve yapılandırmayı belirlemeye yardım edebilir. AT&T bu ekipman listesinin envanterinin yapılmasını ve felaket olursa hemen nakledilmesini düzenleyebilir. AT&T, bilgi sistemleri ve çalışanlarına, telekomünikasyon yeteneklerine ve BT kaynaklarına merkez temelli, mobil temelli veya abone yeri temelli iyileştirme seçenekleri kullanarak iyileştirme yapma seçme imkânı sunuyor: • Sistemlerin İyileştirilmesi - AT&T ERS System Recovery (Sistem İyileştirme) çözümü, dağınık sistemlerini, Intel®-tabanlı platformlarını ve/ya çatı (framework) sistemlerini iyileştirme ihtiyacı olan organizasyonlar için idealdir. Bu çözüm 30‟un üzerinde güncel ve mirasi platform ile karmaşık depolama ortamları ve hepsini bağlı tutmak için ağları destekler. 19 Ağ Güvenliği Bir felakete karşı planlama yaparken güvenlik, hizmetler listesinde en önce gözden geçirilmesi gereken konu olmalıdır. Bir olayın etkisinin hafifletilmesi için yerel veya taşınmaz temelli çözümlere alternatifler değerlendirilmelidir. İş Sürekliliği/Felaket İyileştirme Zorlukları Bir felaket olduğunda işletmeler geçici olarak başka yere taşınabilir ve uzak yerlerden ağa erişen çok daha fazla çalışanı olabilir. Böyle bir durumda, işletmeler eskisinden çok daha fazla birleşik WAN ve LAN’a güvenli erişim olduğundan emin olmaları gerekecektir. Ayrıca yerel güvenlik altyapısı ve eğitimli personel olaydan etkilenebilir. Şirketler olay sırasında güvenlik altyapısını gözlemleyebiliyor ve yönetebiliyor olmalılar. İş sürekliliği çözümünün bir parçası olarak CCSS kullanan bir müşterinin ağ ve güvenlik altyapısı acil durumlarda sürekli hizmet vermeye yardım etmek için ekonomik olarak kullanılabilir. CCS, felaket iyileştirme zamanlarında kablosuz uygulamaların sorunsuz kullanımını sağlar. Bu da kuruluşların taşıma ortamı ne olursa olsun gerektirdiği elementleri sunar. • Davetsiz Girmeleri Bulma ve Engelleme - AT&T, ağa yetkisiz girmeye çalışanları bulup buna müdahale ederek müşterinin networking altyapısının korunmasına yardım eder. Bunun yanında, AT&T, tehdit yayan ve güvenlik politikalarını çiğneyen ağdaki uç noktaları bulabilir ve ağa girişlerini engelleyebilir. • DDOS Savunması- AT&T, müşterinin alanına yönelen kötü huylu trafiği bulabilen ve filtreleyebilen ağ tabanlı Distributed Denial of Service (Dağıtılmış Hizmet Engellemesi DDOS) hafifletme yeteneği yerleştirmiştir. Bu servis yedi gün yirmi dört saat DDOS koruması sağlayabilir ve kötüyü iyiden ayırmak için AT&T ağının bant genişliğini kullanır. Bütün bu çözümlerle ilgili daha fazla bilgi için aşağıdaki adreslere girebilirsiniz: http://www.att.com/business ve AT&T Nasıl Yardımcı Olabilir AT&T‟nin güvenlik deneyimi ve kaynakları firmanın WAN, LAN ve Uzak http://www.wireless.att.com/businesscenter. Erişim hizmetlerini korumak için özel olarak tasarlanmışlardır. İş Sürekliliği ve Felaket İyileştirmesi planlaması amacı için şirketlerin kesinlikle aklında bulundurması gereken birkaç yetenek var: • Firewall Koruması - AT&T uzmanları, ağdaki kötü niyetli trafiği istemci alanına girmeden bulan ve filtreleyen firewall‟lar tasarlamaya ve yerleştirmeye yardımcı olabilir. AT&T uzak işçilere ve LAN kullanıcılarına birleşik uygulamalara güvenli bir biçimde girmek için çözümler sunabilir. AT&T, güvenli ve tutarlı erişim sağlamak için kullanıcıların bilgisayarlarında ya da laptoplarında kurulu geniş yetenekler sağlayan kişisel firewall‟lar da sunuyor. AT&T‟nin amacı, şirketlerin güvenlik altyapılarındaki karmaşıklığı azaltarak onlara bir felaket durumunda güvenli erişimi devam ettirmek için daha yüksek bir başarı oranı sağlar. • Ticari Bağlantı Hizmetleri (Commercial Connectivity Services CCS) AT&T, kuruluş ver merkezi yerleri ile kablosuz ağ arasında standartlara dayalı güvenilir bağlantı sunmaktadır. CSS bağlantıları sayesinde kablosuz araçlardaki veri trafiği bir ya da daha fazla AT&T yerinde toplanabilir ve müşteri veri merkezlerine taşınabilir. AT&NT‟den kablosuz ağın içinde olan alansal artıklık (geç-redundancy) felaket sırasında etkilenmemiş bölgelere çevrilebileceğinden emin olur. 20 AT&T Müşteri Desteği Felaket planlamasında AT&T, çalışanların ve ailelerinin ihtiyaçlarını göz önünde bulundurup ele alırken müşterilerinin operasyonlarının hizmette kalmasını sağlamak için bütün uygun adımları atar. Özellikle pandemik bir hastalık durumunda AT&T bunun kritik operasyonlarına kısıtlı bir etkisi olacağını düşünüyor. AT&T sanal ofis ortamlarında çalışabilen çoğunlukla merkezi, otomatik görüntüleme ve bakım fonksiyonuna sahiptir. AT&T iletişim merkezlerinin çoğu müşteri hizmetlerini sürdürmek için yerler, şehirler hatta ülkeler arasında geçiş yapma yeteneğine sahiptirler. Bir pandemik olsaydı, AT&T mevcut, sağlıklı çalışanların etkili kullanımını en üst seviyeye çıkarmak için çalışanlarına esnek seçenekler sunacaktı. Bu kullanımlar çalışanların kritik fonksiyonlarda ve sanal ofis düzenlemelerinde çalışmaları için yeniden yönlendirilmelerini içerir. AT&T ağı, problemli noktaların etrafındaki trafiğin yeniden yönlendirilmesine olanak sağlayacak şekilde kurulmuştur. AT&T geniş bir sanal ofis senaryosu için plan yapmak için trafik düzeni modelleri yaratmıştır. Ağ performansını en üst seviyeye çıkarmak için alternatifleri değerlendirir. FCC 1988 yılında bir kriz anında hangi ağın önce restore edilmesi ve sağlanması gerektiğini belirlemeye yardımcı olmak için Telekomünikasyon Hizmet Önceliği (TSP)‟yi kurmuştur. Ulusal güvenlik ve acil durum hazırlık fonksiyonları için en gerekli Telekomünikasyon hatları, federal hükümet tarafından TSP kodlarıyla atanmıştır ve restorasyon ile kurulum için öncelik verilmiştir. AT&T bugün yaptığı gibi restorasyon için ilk önceliği atanmış TSP kodlarıyla kritik devrelere verecektir. . Özel ve önemli felaket koşullarında AT&T devreleri kritik hizmet altyapılarına (enerji fabrikaları, hastaneler, eczacılık şirketleri gibi) ve kritik halk destek hizmetlerine (banka ve manav gibi) göre öncelik sırasına dizebilir. AT&T bu öncelik sıralamasını önceki felakette kullandı ve bu sıralama gerçek duruma dayalı olarak uyarlanmıştır. Telekom tedarikçileri bir bölgede giriş kısıtlaması varsa genellikle özel izinle buralar girebilirler. Bu yüzden AT&T bakım ve onarım için ağ bileşenlerine erişebilmelidir. AT&T, boştaki bileşenlerin envanterlerini de çıkarmaktadır, böylece tedarikçilere daha az bağımlıdır. AT&T çalışanlarının alternatif kamu alanında olmasını gerektiren her aktivite için AT&T onları koruyucu bir ekipmanla donatacaktır. AT&T, her müşteri ile iletişim kurup her iki taraf içinde kabul edilebilir erişim prosedürleri (hem AT&T müşterisini hem de AT&T çalışanlarını koruyan) belirlemeye de çalışacaktır. Pandemiğin doğasına göre, bu ciddiyeti, yeri ve zamanı olabilir, bazı hizmetler için aralıklar tedarik etme artabilir. Gerçek bir felaket anında AT&T „nin ana odağı mevcut müşteri hizmetlerinin işler kalmasını sağlamak ve acil durum tedarik aktivitelerini öncelik sırasına koymak olacaktır. İletişim Bir felaket olduğunda AT&T müşterileriyle çeşitli yollarla iletişim kurar. Bunların arasında att.com, AT&T BusinessDirect®, broadcast postalar, bireysel epostalar veya AT&T temsilcileri ile İnteraktif Sesli Cevaplamalar üzerinden telefon çağrılarını içerir. İletişim yöntemleri olayın ciddiyeti ya da yayılmasına göre değişiklik gösterir. AT&T genellikle bir olay olduğunda dahili olarak iletişim kurar ve sonra uygun bilgi hazır olduğunda müşterileriyle iletişime geçer. Güncellemeyle bağlantılı her olayda att.com‟u ön kapısı olarak kullanarak müşteri güncellemeleri doğrudan self servis modunda att.com‟dan alabilir. att.com üzerinde standart bir özellik olarak iş sürekliliği ile ilgili bilgi verilmektedir. Bu bilgi AT&T‟nin nasıl hazırlandığı ve NDR denemeleriyle nasıl hazır olduğu, müşteriler için konulmuş hazırlık amaçlı hizmetler ile ilgili bilgi vermektedir. AT&T BusinessDirect® AT&T BusinessDirect® bir felaket olduğunda AT&T müşterilerine iletişim ve self hizmet için özellikle faydalı olabilecek güçlü bir online araçlar paketi sunar. AT&T BusinessDirect® ağ trafiğini yeniden yönlendirmek, devreleri test etmek, hizmet problemlerini izlemek ve raporlamak, acil durum emirlerini düzenlemek ve müşteri hizmetleriyle ilgili diğer görevleri yerine getirmek için kullanılabilir. Araçları ihtiyaç duyulduğunda kullanabilmek için hazırlıklı olmak önemlidir. Bu yüzden, müşteriler beklenmedik bir olay meydan gelmeden portallara ulaşabilmeli ve onlara aşina olmalıdırlar. Müşteriler, BusinessDirect® portalına AT&T hesap temsilcileri yoluyla erişebilirler. Bir felaket anında AT&T, kolay erişim için AT&T BusinessDirect® portalına kritik bilgi ve mesajları yollayacaktır. Bunun yanında self servis seçenekleri, yüksek işe gelmeme oranları yüzünden meydana gelen personel eksikliğinde her zamankinden daha önemli olabilir. İşletmelerin self servis için AT&T BusinessDirect®‟yi kullanabilecekleri birçok yol vardır. Aşağı sayfadaki tablo AT&T BusinessDirect® portalı ile online araçların İş Sürekliliği Planlamanız ve İyileştirme çabalarınızda nasıl kullanabileceğinizi göstermektedir. 21 AT&T BusinessDirect® Portalı ile Online Araçlar İş Sürekliliği Planlaması ve İyileştirme Çabalarında Nasıl Kullanılabilir AT&T BusinessDirect® Yetenekleri Araç Adı Uygulanabilir Hizmet(ler) • Ücretsiz Yönlendirme Kontrolü • Route It!® • AT&T Ücretsiz Hizmeti • Hizmet kesintisine karşı gerçek zamanlı ağ kontrolü yapar. • AT&T BusinessDirect® Haritası • En yerel ve uluslararası veri hizmetleri • Devreleri doğru çalıştırıp çalışmadıklarını kontrol etmek için test eder. • eBakım • Giden Anahtarlamalı Hizmetleri (Sadece EM) Çağrı Yönlendirme • Gerçek zamanda mevcut yönlendirme planlarında değişiklik yapar. Felaket anında hiçbir aramanın kaybolmadığından emin olmak için ücretsiz çağrıları başka iletişim merkezlerine taşır. • Yeni yönlendirme planları kurar. Yakın gerçek zamana yeni sonlandırmalar ekler ve yönlendirme sonlandırmalarını neredeyse hemen başlatır. eBakım • Sorunlu yerlerin uyarısını hemen göndererek çabuk onarımı başlatır. SES • Yerel ve uluslararası ücretsiz hazır hat hizmetleri • Adanmış Ses Hizmetleri • Hizmet Sigorta Planlarını Getirir. Bu planlar hemen hazırlanan ücretsiz çağrı yönlendirme planlarıdır. • Yerel ve uluslararası ücretsiz MEGACOM Hizmeti • AT&T Yönetimli Hizmetlerin Çoğu eSipariş • Hizmetleri AT&T ağı üzerinde taşır, ekler, değiştirir ve bağlantılarını kopartır. • AT&T BusinessDirect® Haritası •Yerel Ses ve Veri Hizmetlerinin Çoğu • AT&T Ücretsiz Hizmetleri • IP-etkin Çerçeve Aktarıcı ve ATM Hizmetleri • Güncel ağ envanteri alır • Siparişlerle ilgili gerçek zamanlı durumları alır Performans Raporlama ve Görüntüleme • Müşterinin taşınmazlarına gelen aramaların detaylarını başlatır ya da sonlandırır • Müşterinin ücretsiz numarasına gelen çağrı teşebbüsleriyle ilgili özet bilgi • AT&T Yüksek Hızlı Hizmet kapıları ile PVC kullanımı ile ilgili gerçek zamanlı bilgi • Veri devrelerini görüntüleyin: T1 devreleri için yapılandırma, performans ve hata görüntülemesi; T3 devreleri için yapılandırma ve hata görüntülemesi • Taşıma ve kurye kesintileri ile ilgili gerçek zamanlı hata bildirimi • Yönlendiriciler için site mevcudiyeti: Hizmet sınıfı tarafından siteden siteye gecikme süresi; COS tarafından site gecikmesi ve paket dağıtımı için gerçeğe yakın zamanlı kullanımı 22 • Çağrı verilerini analiz eder, görüntüler • Gerçek zamanda ücretsiz teşebbüslerini analiz eder. • AT&T BusinessDirect® Haritası çağrı • Müşteri Ağ Yönetimi Hizmeti/ Web Raporları Arayüzü • iGEMS T1-T3 Monitörü • IP Ağ Kullanım Raporları Monitörü ile Kontrol Ses Performansı • Çerçeve Aktarıcı Hizmet • ATM Hizmeti • Özel Hat Hizmeti • IP-etkin Çerçeve Aktarıcı ve ATM Hizmetleri • Yerel ve Uluslararası Ücretsiz Ses Hizmetleri • Adanmış gelen ve giden uzak mesafe ses taşıma grupları • AT&T Geliştirmeli VPN Hizmeti Kablosuz Ortamınızı Yöneten Online Araçlar İş Sürekliliği ve İyileştirme Çabalarında Nasıl Kullanılabilir Online Araçlar Uygulanabilir Hizmet (ler) Araç Adı Ana Kuruluş Portalı • Müşterilerin iletişim ve araç tercihlerindeki felaketlerde ve sonralarında kablosuz hizmetleri satın alır, taşır, ekler ve değiştirir. • Online kablosuz hesap yönetimi için son kullanıcı self servisi, fatura yatırma ve her zaman bakım • Ana Kaynak Merkezi, Ana Online Bakım • Bireysel, Birleşik ve Telekom Yöneticisi Online Mağazaları • Kuruluş Kablosuz Ses ve Veri Programlarının Çoğu ile Hizmetler Online Aktivasyon, SIM Envateri Yönetimi ve Basitleştirilmiş Faturalama • Aktif olmayan Abone Kimlik Modülü (Subscriber Identity Module - SIM) verisi sipariş eder. • Kuruluş Talebe Bağlı Hizmeti Aşağıdaki gibi büyük kablosuz veri yerleştir meleri için: • Acil durumlarda ihtiyaç duyulan SIM‟lerin online aktivasyonu • Online Faturalama – basitleştirilmiş bir fatura görüntüler • Alan Hizmeti; sağlamlaştırılmış cihazlar • Teleölçüm; ölçüm okuyucu cihazlar • Adanmış Ses Hizmetleri • Online bilet girdisi, durumu ve raporlaması • Satış Noktası; ticari cihazlar • Mobil Uzmanlar; Laptop Bağlantı kartları Hizmet Kapsam Haritaları • Kablosuz ses, veri ve ortak ağları için interaktif kablosuz ağ Kapsamı haritası detayı sunar. • Kapsam Görüntüleyici • Şirket kaynakları yer değiştirirlerse hizmet beklentilerini kurmaya yardım etmek için sokak seviyesine kadar iner. • AT&T’nin sahibi olduğu GSM, GPRS ve EDGE kablosuz ağ hizmeti • 3G/Geniş bant Bağlantısı kablosuz ağı • Bağlantısız kurye, partner kapsamı Kablosuz hizmet her yerde mevcut değildir. İletim, sistem ve diğer kısıtlamalar yüzünden kablosuz hizmet her zaman erişilebilir olmayabilir. Sunuşlar değişikliğe maruz kalabilir. Ek kısıtlamalar uygulanabilir. Daha fazla bilgi için http://www.att.com/wirelessbusinesscenter adresini ziyaret edin. Ek Bilgi AT&T’nin iş sürekliliği portfolyosu ile ilgili ek bilgi AT&T Temsilcinizde mevcuttur. İş Sürekliliği Planlaması ile ilgili daha fazla bilgi için www.att.com/networkingexchange/businesscontinuity adresini ziyaret edebilirsiniz. İlgili Web Siteleri Hazırlık çabaları için doğru bilgi kaynaklarını geliştirmek ve belirlemek öne mlidir. Aşağıdaki siteler pandemik grip hastalığı ile ilgili güvenilir, doğru ve güncel bilgi kaynaklarını göstermektedirler. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Amerikan Hastalık Kontrol Merkezi: http://www.cdc.gov/flu/avian/ Amerikan Sağlık ve İnsan Hizmetleri: http://www.pandemicflu.gov Amerikan Sağlık ve İnsan Hizmetleri Kontrol Listesi: http://www.pandemicflu.gov/plan/businesschecklist.html Halk Sağlığı ile ilgili her devlet bakanlığına linkler: www.cdc.gov/other.htm#states Dünya Sağlık Örgütü Kuş Gribi Ana sayfası: http://www.who.int/csr/disease/avian_influenza/en Dünya Sağlık Örgütü Kuş Gribi vaka dosya sayfası: www.who.int/mediacentre/factsheets/avian_influenza/en Aşağıdaki siteler 2008 Kasırgası görüşleri ile ilgili güvenilir, doğru ve güncel bilgi kaynaklarını göstermektedir. 1. NOAA (Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi) Kuzey Atlantik Kasırga Görünümü: http://www.cpc.ncep.noaa.gov/products/outlooks/hurricane.shtml 2. NOAA İklim Tahmin Merkezi: http://www.cpc.ncep.noaa.gov 3. NOAA Ulusal Kasırga Merkezi, Tropik Tahmin Merkezi: http://www.nhc.noaa.gov 4. NOAA Kasırga Araştırma Bölümü: http://www.aoml.noaa.gov/hrd 5. NOAA Jeofizik Sıvı Dinamikleri Laboratuarı: http://www.gfdl.noaa.gov 6. NOAA Ulusal Hava Servisi Tahmin Ofisi: http://www.srh.noaa.gov/sju/tropical_sju.html 23 10/3/08 AB-0771-03 © 2008 AT&T Entelektüel Mülkü. Tüm hakları saklıdır. AT&T ve AT&T logosu AT&T Entelektüel Mülkünün ticari markalarıdır.