TÜRKİYE DE BALIK YETİŞTİRİCİLİĞİ ve TESİSLER

TÜRKİYE‘DE BALIK
YETİŞTİRİCİLİĞİ ve
TESİSLER
Osman
Giriş
10
250
500
750
1000
1500
2000
2500
3000
3500
3750
10 milyar
GLOBAL NÜFUS ARTIŞI (LOG ARTIŞ)
2037’de dünya nüfusu 10.3 milyara ulaşmış olacak
Mevcut protein ihtiyacının karşılanabilmesi için 2030 yılına kadar
balıkçılık üretiminin %50 arttırılması gerekecektir.(FAO, 2001)
DÜNYA SU ÜRÜNLERİ
ÜRETİMİ
* Dünya’da toplam su ürünleri üretimi 2012 yılında yaklaşık 158 milyon
ton olarak gerçekleşmiş ve bunun 67
milyon tonu yetiştiricilik yoluyla elde
edilmiştir.
* Su ürünleri yetiştiriciliği dünyada en
hızlı büyüyen ve gelişen gıda üretim
sektörü olup, 2030 yılına kadar avcılık
ve yetiştiricilik üretim miktarlarının
eşitleneceği öngörülmektedir (FAO).
SU ÜRÜNLERİ TÜKETİMİ
 Endüstriyel olarak gelişmiş olan
ülkelerde 28,3 kg/yıl kişi
 Avrupa Birliği’ ne üye olan ülkelerde
24,2 kg/yıl kişi
 Dünya ortalaması 16kg/yıl kişi
 Türkiye’ de 7-8 kg/yıl kişi
Giriş
• BALIK ÇİFTLİKLERİ HAKKINDA NELER
BİLİYORSUNUZ ???
• Balık çiftlikleri ile ilgilenen bilim dalı
AKUAKÜLTÜR dür.
Akuakültür nedir ?
Yavru balık
Ağ kafeslerde üretim
Balık yemleri
Havuzlarda yetiştiricilik
Dünya genelinde toplam 262 balık, yumuşakça ve
krustase türünün kültürü yapılmaktadır.
Bunlardan 31 tür, toplam akuakültür üretiminin %95’ini
oluşturmaktadır.
Garibaldi
FAO Fish Circ. 914, 1996
• İnsan sağlığı araştırmalarına katkıları
– Beslenmede gerekli olan katkı maddeleri üretimi
– Tıbbi araştırmalar
• Tahıl ürünleri için talep yaratır
– Belli oranlarda yeme katılır
• İş alanları & Ekonomik aktiviteler oluşturur
– Üretimde yaratılan iş alanları & Pazarlamada yaratılan
iş alanları
• Eğlence alanları, uğraşlar yaratır
– Spor amaçlı avlanan balıkçılar yetiştirilen balıkların
bulunduğu bazı havuzları (fee-lakes) kullanırlar
• Manzara bakımından çevreye güzellik katar
– “Aquascaping”
• Akuakültür ile alana estetik bir güzellik katmak
Akuakültürün Avantajları
• Yıllık bazda kaliteli ürün sağlar
• Büyük miktarda istek ve talep edilen sucul
ürünlerin temin edilebilmesini sağlar
– İstenilen zamanda temini mümkün kılar
• Üretim çevresi ve alanı kontrol edilebilir
– Balıkların geliştikleri suyun kontaminasyonu olasılıklar
ortadan kaldırılır
• İnsan beslenmesinde gerekli ve yardımcı besleyici
elementlerin alınmasını sağlar
– Balıklar iyi bir protein ve besleyici element kaynağıdır
10
Akuakültürün Dezavantajları
• Bazı ürünlerin üretilmesinde teknoloji henüz
yeterli değildir
– Çiftçi üreteceği ürünler için üretim yollarını ve
şeklini bilmelidir. Şu anda bazı ürünlerin nasıl
üretileceğine ilişkin yeterli bilgi yoktur. Akuakültür
ile ilgili bilgi eksikliği mevcuttur
• Denizden yakalanan doğal balıklar ve canlılar
ile yetiştirilen deniz ürünleri arasında rekabet
vardır
Algler (Algae)
Yumuşakçalar (Mollusks)
Krustaseler (Crustaceans)
Balıklar (Fishes)
Balıklar (Fishes)
Sparus aurata (Çipura)
Oncorhynchus mykiss (Alabalık)
Dicentrarchus labrax (Levrek)
Thunnus thynus (Orkinos)
• Türkiye’de iç sularda ağırlıklı olarak alabalık yetiştiriciliği,
denizlerde ise çipura ve levrek yetiştiriciliği yapılmaktadır.
İŞLETME SAYISI
TÜRKİYE’DE İŞLETME SAYISI
2014
2.365
1.945
420
0
İÇ SULARDA
DENİZLERDE
TOPLAM
Su Ürünleri Yetiştiriciliğinin Mevcut
Durumu ve Potansiyeli
• Türkiye içsu kaynakları ve denizleri yaklaşık 25
milyon ha yüzey alanı ile büyük bir su ürünleri
yetiştiricilik potansiyeline sahiptir.
• Türkiye’de su ürünleri yetiştiriciliği 1970’lerde ilk
alabalık çiftliğinin kurulması ile başlamış ve 2014
yılında yetiştiricilik yapılan toplam tesis sayısı
2365’e yükselmiştir. Yetiştiriciliğin toplam su
ürünleri üretimindeki payı ise hızla yükselmiş ve
yaklaşık olarak toplam üretimin % 40’ına ulaşmıştır.
Türkiye su potansiyeli
Üretim
alanı
Göl
Adet
200
906118
Baraj gölü
206
342377
Gölet
953
15500
Akarsular
33
Deniz
Toplam
alan
Uzunluk
(km)
Alan (ha)
177714
8333
24607200
25871195
Akuakültür
Deniz Balıkları Yetiştiriciliği
Ege Denizi’nde çipura ve levrek
besiciliği uygulamaları doğadan yavru
balık toplama uygulamasıyla 1985
yılından
itibaren
yoğunlaşmaya
başlamıştır.
Aynı yıl ülkemizde deniz ürünleri
yetiştiriciliğinde devreye giren ilk
örnek yatırım Çeşme-Ildırı’daki Pınar
A.Ş. tarafından gerçekleştirilmiştir.
İç Su Balıkları Yetiştiriciliği
Türkiye’de ilk sazan ve alabalık
yetiştirme uygulamaları 1958-1965
yıllarında yaşam bulmaya
başlamıştır..
Akuakültür
Deniz Balıkları Yetiştiriciliği
Ege Denizi’nde çipura ve levrek
besiciliği uygulamaları doğadan yavru
balık toplama uygulamasıyla 1985
yılından
itibaren
yoğunlaşmaya
başlamıştır.
Aynı yıl ülkemizde deniz ürünleri
yetiştiriciliğinde devreye giren ilk
örnek yatırım Çeşme-Ildırı’daki Pınar
A.Ş. tarafından gerçekleştirilmiştir.
İç Su Balıkları Yetiştiriciliği
Türkiye’de ilk sazan ve alabalık
yetiştirme uygulamaları 1958-1965
yıllarında yaşam bulmaya
başlamıştır..
Denizlerde Su Ürünleri Yetiştiriciliği
• Türkiye’de deniz su ürünleri yetiştiriciliği 1980’li
yıllarda Ege Bölgesi’nde denizden yakalanan yavru
balıkların kafeslerde pazar boyuna gelene kadar
beslenmesi ile başlamıştır.
• Deniz balıklarının yavru yetiştiriciliğine yönelik
kuluçkahanelerin kurulması ve bunların işletmelerin
ihtiyacına cevap verecek düzeye erişmesiyle 2000
yılından itibaren doğal stoklara zarar veren doğadan
balık toplama yöntemi tamamen yasaklanmıştır.
2014 yılında 2’si Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’na, 14’u
özel sektöre ait olmak üzere, toplam 16 adet çipura ve
levrek
kuluçkahanesi
bulunmaktadır.
Bu
kuluçkahanelerin toplam üretim kapasitesi 450
milyon adet/yıl’dır.
Kuluçkahaneler ve yavru üretimi
• Türkiye, 2015 yılında;150 milyon çipura ve 170
Milyon levrek toplam 320 milyon adet yavru
balık üretimi yapabilen 14 aktif kuluçkahaneye
sahip bir ülke olarak dünyada önemli bir yere
sahiptir. Kuluçkahaneler son derece modern,
yüksek su kalitesi ve otomatik yemleme
sistemlerine bulunan yapılardır.
Yeni Türler
• Türkiye’de su ürünleri yetiştiriciliğinde içsularda
alabalık denizlerde ise çipura ve levrek baş sırayı
almaktadır. Tilapia (Oreochromis spp.), Mersin balığı
(Acipenser baeri ve A. gueldenstaedtii), kalkan balığı
(Scopthalmus
maximus),
ot
sazanı
(Ctenopharyngodon
idella),
gümüş
sazanı
(Hypopthalmichthys
molitrix)
gibi
türlerin
yetiştiriciliğine yönelik çalışmalar üniversiteler,
araştırma enstitüleri veya özel sektör tarafından
denenmektedir. Kerevit (Astacus leptodactylus), kefal
(Mugil cephalus), yılan balığı (Anguilla anguilla),
orfoz (Epinephelus gigas) yetiştiriciliği önerilen bazı
türlerdir.
ÜRETİMİ YAPILAN TÜRLERİN ÜYE OLDUĞU FAMİLYALAR
1.
CARANGIDAE
2.
SCIAENIDAE
3.
SERRANIDAE
4.
SCOPHTHALMIDAE
5.
SPARIDAE
29
ÜRETİMİ YAPILAN TÜRLER
CARANGIDAE
SCIAENIDAE
Seriola dumerili
( Sarıkuyruk )
Sciaena umbra
( İşkine )
Umbrina cirrosa
( Minakop)
Argyrosomus regius
( Sarıağız )
Epinephelus aeneus
SERRANIDAE
( Lahos )
Epinephelus alexandrinus ( Lahos )
Epinephelus marginatus ( Orfoz )
30
ÜRETİMİ YAPILAN TÜRLER
SCOPHTHALMIDAE
Psetta maxima
( Kalkan balığı)
Acanthopagrus bifasciatus ( Sarı karagöz )
Dentex dentex
Diplodus puntazzo
SPARIDAE
( Sinarit )
( Sivriburun karagöz)
Diplodus sargus
( Sargoz )
Diplodus vulgaris
( Karagöz )
Lithognathus mormyrus ( Çizgili mercan )
31
Pagellus acarne
( Yabani mercan )
Pagellus bogaraveo
( Lekeli mercan )
Pagellus erythrinus
( Kırma mercan )
Pagrus pagrus
( Fangri )
Real Dentex
Dentex dentex
Blue Spotted
Seabream
Pagrus
caeruleostictus
Pink Dentex Dentex gibbosus
KILIÇ HOLDING
KILIÇ HOLDING
PINAR - ÇAMLI

1985
Çamlıyem’in kuruluşu, 1 milyon
yavru balık, 300 ton sofralık çipura üretimi
1992
Levrek üretimine başlandı, üretim
kapasitesi 10 milyon yavru balık 2001
Türkiye’de ilk off-shore (kıyı ötesi)
besicilik tesisi, üretim kapasitesi 2.340 ton
2004 Karamidye üretimine başlandı 2005
Türkiye’de ilk organik midye üretimi
sertifikası 2006
Üretim kapasitesi 60
milyon yavru balık oldu 2007
Ticari
anlamda Sivriburun Karagöz üretimine
geçildi
akuvatur
1990 yılında Adana’da kurulan Akuvatur,
Yıllar içerisinde geliştirdiği Ar-Ge çalışmaları sonucunda ürettiği
özel ve nadir Akdeniz türleriyle ve yavru balık üretim
kapasitesiyle Türkiye’nin ve Avrupa’nın lider firmaları arasında
yerini almış bulunmaktadır.
Geliştirdiği entegre akuakültür iş modeli ile yumurtadan son
ürüne kadarki tüm üretim süreçlerinde sürdürülebilirliği ve
izlenebilirliği garanti altına almıştır.
200’den fazla çalışanı, 6 üretim tesisi; Şakran Anaç Tesisi, Milas
ve Adana Kuluçkahaneleri, Torbalı Yem Fabrikası, İnceburun
Kafes Tesisi, Parlak Paketleme Tesisi ve Genel Müdürlük Ofisi ile
İzmir, Muğla ve Adana’da faaliyetlerine devam etmektedir.
AKUVATUR
AKVATEK
AKUVATUR
AKDENİZ BALIKLARI ÜRETİMİ
Yıllık 2.000 ton porsiyonluk balık
üretim kapasitesi
Özel Akdeniz Balıkları türlerinin
üretimi; Sinarit, Trança ve Mercan
Premium Çipura üretimi
YAVRU BALIK ÜRETİMİ
Yıllık 84 milyon yavru balık
üretim kapasitesi
%20 pazar payı
Ağırıklı olarak çipura ve levrek
yavrusu üretimi
Sadece Akuvatur’un porsiyonluk
balık üretimi için, özel Akdeniz
türlerinin yavru balık üretimi
AKUVATUR
EGEMAR
Orkinos Yetiştiriciliği
•Çeşme Gerence Körfezi’nde faaliyet gösteren “Mavi Yüzgeçli Orkinos
Çiftliği (Akua Group)” yıllık 1.800 ton av ve 2.700 ton hasat kapasitesine
sahiptir.
Orkinos Yetiştiriciliği
•1 Mayıs–15 Temmuz arasında Akdeniz’de avlanan balıklar Gerence Körfezi’ndeki
“off shore” yöntemiyle kurulan ve 0,7 mil akıntı bulunan çiftliklere getirilmektedir.
•Orkinoslar 6–8 ay süreyle sardalye, ringa, uskumru gibi balıklarla beslenerek
yağlandırılmakta ve Aralık ve Ocak aylarında özel sistemlerle dondurulup gemi ile
başta Japonya olmak üzere bütün dünyaya ihraç edilmektedirler.
ORKİNOS YETİŞTİRİCİLİĞİ


1 Mayıs–15 Temmuz arasında Akdeniz’de avlanan
balıklar Gerence Körfezi’ndeki “off shore” yöntemiyle
kurulan ve 0,7 mil akıntı bulunan çiftliklere
getirilmektedir.
Orkinoslar 6–8 ay süreyle sardalye, ringa, uskumru gibi
balıklarla beslenerek yağlandırılmakta ve Aralık ve Ocak
aylarında özel sistemlerle dondurulup gemi ile başta
Japonya
olmak
üzere
bütün
dünyaya
ihraç
edilmektedirler.
Lagünlerde Su Ürünleri Yetiştiriciliği

Türkiye’de, yaklaşık 36000 hektarlık alanı
kapsayan 72 adet lagün bulunmasına
rağmen, bugüne kadarki süreç içinde yanlış
yönetim, kirlilik, siltasyon vb. nedenlerle
doğal yapının bozulması sonucu lagünlerin
büyük bir çoğunluğu kullanılamaz hale
gelmiştir. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nca
1997 yılında yapılan çalışmaya göre 72
lagünden 15 tanesi ıslah edilebilir
bulunmuştur.
Bu
lagünlerden
yılda
yaklaşık olarak 900 ton civarında balık
elde edilmektedir. Birkaç istisna dışında,
bütün lagünlerin balık üretiminde azalma
görülmektedir..
Lagünlerde Su Ürünleri Yetiştiriciliği

Ortalama verim 25 kg/ha’dan azdır. Bu miktar,
gelişmiş vallikültür tekniklerinin kullanıldığı ve
ortalama
100
kg/ha’lık
bir
üretimin
gerçekleştirildiği
İtalyan
lagünleriyle
karşılaştırıldığında çok düşük kalmaktadır. Bu
lagünlerden Samsun-Bafra Balık Gölleri, Edirne
Enez Lagün kompleksi, İçel Paradeniz- Akgöl
Lagünü ve Adana-Akyatan Lagününde ıslah amaçlı
fizibilite
yatırım
projelerinin
uygulanmasına
yönelik projeler geliştirilmiştir. Geliştirilen bu
projeler kapsamında ıslah çalışmaları yapıldığı
takdirde, lagünlerdeki vallikültür üretimi 4-5 kat
artırılabilecektir.
İç su Ürünleri Yetiştiriciliği


Türkiye’de su ürünleri yetiştiriciliğinin
iç sularda başlamasına ve mevcut
potansiyelinde
yüksek
olmasına
karşın
iyi
değerlendirilmediği
söylenebilir.
Son yıllarda iç sularda alabalık
yetiştiriciliği ağırlık kazanmış, sazan
yetiştiriciliği
ise
giderek
azalma
göstermiştir.

GAP Bölgesi’nde yapılacak çalışmalar
sonucu halen yaklaşık 900 ton/yıl
olan üretimin doğal avcılık yolu ile
yaklaşık 10000 ton/yıl, yetiştiricilik
ile yaklaşık 12000 ton/yıl ve toplam
olarak yaklaşık 22000 ton/yıl
kapasiteye ulaşması mümkündür. Bu
da Türkiye toplam üretiminin yaklaşık
% 4’ü, içsu üretiminin ise % 25’i
kadardır.
İÇ SU BALIKLARI
YETİŞTİRİCİLİĞİ
 Toprak Havuzlar
 Beton Havuzlar
60
61
62
63
İç SuBalıkları Yetiştiriciliği
• Baraj Gölleri ve Göllerde Ağ
Kafesler
İç Su Balıkları Yetiştiriciliği
Potansiyel Türler
• Deniz Alası (Salmo trutta
labrax)
• Sudak (Sander lucioperca)
• Tatlı su Levreği (Perca
fluviatilis)
• Kahverengi Alabalık(Salmo
trutta fario)
• Yılan Balığı (Anguilla
anguilla)
Üretilen Türler
• Gökkuşağı Alabalığı
(Oncorhynchus mykiss)
• Sazan (Cyprinus carpio)
• Yayın Balığı (Silurus glanis)
YılanBalığı
( Muğla )
alternatifler
İnciler (Pearls)
Mikroalgler (Microalgae)
Geçtiğimiz yıllarda intansif mikroalg kültürüne artan bir ilgi olmuştur.
Mikroalglerden elde edilen ürünler çok çeşitli olup bunlara nutrientler,
immünolojik tanı ayıraçları, pigmentler vb. ilave edilir.
fotobiyoreaktörler
Mercanlar
(Corals)
Holothuria
Nudibranchia
Echinodermata
Amphibia
Reptilia
Kapalı devre akuakültür
sistemleri :
büyüme sezonunu arttırma,
otomasyon
azaltma,
yoluyla
işgücü
maliyetlerini
stok güvenliğini arttırma,
genellikle kapalı mekanda kurulma,
çevresel büyüme şartlarının kontrolü,
doğal kaynaklara bağımlılığın daha az oluşu,
üretim üzerinde daha ayrıntılı ve özelleşmiş
kontrol ve pazarlama kontrolünün arttırılması
gibi avantajlara sahiptir.
Yeni Teknolojiler
Büyüme/Rezistans vb. arttırmada yeni metotlar
akuatik organizmalardan sağlanan yeni ürünler
Bioplan – a mussel hydrolysate immunostimulant
Algo – algal radyonükleotit koruyucu (protectant)
Udina – yüz maskeleri için algal ekstraktlar
Opika – sinirsel dejenerasyon hastalıklarının tedavisi
Agar – biyoteknoloji araştırmalarında geniş bir kullanım
alanı var
Astaxan – gıdalar için mikroalgal pigmentler
Anti-HIV ilaçları, anti-kanser ürünleri, antibiyotikler
Anti-biofoulantlar, vb.
Yeni Teknolojiler
Teşekkürler…