Kara mayınları - Halk Sağlığı A.D.

ANTİ - PERSONEL
KARAMAYINLARI
Dr. Çağlayan Üçpınar, 31 Mayıs 2006
ANTİ-PERSONEL KARAMAYINI
• Toprağın veya başka
bir yüzey alanının
altına, üstüne ya da
yakınına yerleştirilmek
ve bir kişinin veya
aracın mevcudiyeti,
yaklaşması veya
teması ile infilak
etmek üzere
tasarlanmış
mühimmattır.
PAM (UXO)
• PAM: Patlamamış Askeri Mühimmat
• UXO: Unexploded Ordinance
ANTİ-PERSONEL KARAMAYINLARI
• Mükemmel askerler
• Daimi nöbetçiler
• Sinsi silahlar
• Kitle imha silahları
• Barış tanımayan
silahlar
• Ucuz silahlar
Mayınların Ömrü
MAYINLAR DÖŞENDİKTEN
SONRA 75 YIL AKTİF KALABİLİR,
SUDAN ETKİLENMEZ.
Mayın Temizliğinin Maliyeti
• Bir mayının maliyeti 3 USD,
• Temizlenmesinin maliyeti yaklaşık
1000 USD.
• Bir mayının temizlenmesi için de 100
saatten fazla zaman gerekiyor.
• Bir mayının bulunup çıkarılması ve
imha edilmesi, maliyetinin elli-yüz
katı daha fazladır.
Tarihçe
• Karamayınları ilk
kez, 1862’de
Amerika’da, KuzeyGüney Savaşı’nda
kullanıldı.
• Anti-personel
Karamayınları ise,
I.Dünya Savaşı’nda,
anti-tank mayınlarının
sökülmesini
engellemek amacıyla
geliştirildi.
• 1960’lı yıllara kadar
karamayınlarının kullanımı
daha kontrollü bir
biçimdeydi ve bunların
kayıtları tutulup, haritaları
çıkarılmaktaydı.
• Ancak bu yıllardan sonra,
toprağa gömülmesi
gerekmeyen; uçaklardan,
helikopterlerden veya
herhangi bir araçtan
kolaylıkla atılabilen ve
çevreye yayılan yeni tip
mayınlar geliştirildi. Bu
şekilde döşenen
karamayınlarının artık ne
kaydı tutulmakta ne de
haritaları çıkarılmakta.
Mayın Kullanılan Alanlar
Türkiye
• Türkiye'nin mayınlı arazi macerası
1950 yıllarında başlıyor.
• Mardin'de gümrük koruma memurları
ile kaçakçılar arasında çıkan
çatışmalar sonucunda iki devlet
memuru hayatını kaybediyor.
• Bu olay nedeniyle harekete geçen
dönemin başbakanı Adnan Menderes,
Suriye sınırının boydan boya
mayınlanması emrini veriyor.
Türkiye
• 1956 yılında da Suriye sınırı
mayınlanmaya başlanıyor.
• Mayınlı arazinin genişliği 300 ile 750
metre arasında değişiyor, uzunluğu
altı yüz kilometreye yaklaşıyor.
• Mayınlı bölge dışında, ayrıca 5 ile 10
km. arasında değişen emniyet şeridi
de oluşturuluyor.
Türkiye
• Daha sonraki yıllarda ise,
‘terörizmle mücadele çerçevesinde
ve sadece güvenlik nedenleriyle’
mayın kullanmıştır.
Mayınlı Arazi Büyüklüğü
• “1956-1959 yılları arasında yasal olmayan sınır
geçişlerini önlemek amacıyla” mayın yerleştirilen
alan yoğun olarak Azerbaycan, Bulgaristan,
Ermenistan, Irak ve Suriye sınır bölgelerinde
bulunmaktadırlar.
• Türkiye-Suriye sınırındaki Antipersonel
Karamayını yerleştirilmiş alan, Antakya'dan
Siirt'in Silopi ilçesine uzanan, 700 km.
uzunluğunda 300-750 metre genişliğinde,
yaklaşık 3.5 milyon dönüm büyüklüğündedir.
Verimli tarım alanlarını da kapsayan bu alan
yaklaşık Marmara Bölgesi kadardır.
Mayınlı Arazi Büyüklüğü
• Afganistan ve Kamboçya
topraklarının yüzde 35’i mayın
yüzünden kullanılamıyor (2003 yılı
sonu) .
• Anti-Personel karamayınlarına en çok
kurban veren ülkeler arasında
Afganistan, Kamboçya ve Angola
bulunmaktadır.
Mayın Sayısı
• Türkiye’de toprağa döşeli 920 bin adet
mayın bulunmakta.
• Yani ~70 kişiye bir mayın düşüyor.
• Türkiye, stoklarında 2 milyon 973 bin 481
adet mayın bulunduğunu açıklamıştır.
• Daha önce rapor edilen, ABD’nin
Türkiye’de 1100 Hava Kuvvetleri Gator
anti-personel mayın stoku olduğu iddiasını
ise reddetmektedir.
Mayın Temizliği
• Dünyada, her yıl 100 bin mayın
temizleniyor. Tüm dünyanın
mayından temizlenmesi ancak bin yıl
sonra gerçekleşebilecek
Anti-personel Karamayın
çeşitleri
• Değişik boyut ve biçimlerde yaklaşık
350 değişik mayın tipi vardır.
Bunlardan en sık rastlanılanları parça
tesirli mayın, basınç tesirli mayın,
sıçrayan mayın ve uzaktan fırlatılarak
yerleştirilen mayınlardır.
Parça Tesirli Mayın
• Bu mayınlar genellikle
yer üstüne bırakılırlar,
ya bir kayanın ya da
bir ağacın üstüne
yerleştirilirler. Bir iple
ilişkilendirilen bu
mayınlar bir kiloluk
ağırlığın çekimi sonucu
infilak ederler.
Basınç Tesirli Mayın
• Bir insan tarafından
infilakı öngörülen bu
mayınlar genellikle 4
cm. yer altında
gizlenirler. İnfilak
etmesiyle beraber
ortaya çıkan basınç
tesiriyle, basan kişinin
baldırının üst kısmını
ayakkabı parçalarıyla
birlikte toprak ve
otları fırlatarak yaralar
veya parçalar.
Sıçrayan Mayın
• Bu mayın iki sefer
patlar. İlk
patlamayla havaya
fırlar. Esas
patlayıcının infilak
etmesiyle 50
metrelik bir alan
içerisinde çember
biçiminde dönen
parça ve metal
bilyeler fırlatır.
Uzaktan fırlatılan mayın
• Ne yazık ki,
uçaklardan,
helikopterlerden ve
ağır toplarca fırlatılan
bu mayınlar, en fazla
çocukları
çekmektedirler.
Antipersonel mayınlar
arasında en az tesirli
olmalarına rağmen bir
çocuğun elini ve
ayağını koparacak
güçtedirler.
Mayın Adları
•
M72 ADAM
•
M73 RAAMS
•
M76 AT SCATMINE
•
M77 AP SCATMINE
•
M86 PDM
•
M93 WAM Hornet
•
M131 MOPMS
•
M1023 RADAM
•
NSD-A
•
SHM
•
Volcano
•
FASCAM
•
M14 APM
•
M15 ATM
•
M16 APM
•
M18 APM Claymore
•
M19 ATM
•
M21 ATM
•
M23 VX
•
M67 ADAM
•
M70 RAAMS
Global Security Org
M18A1 Claymore
Antipersonnel Mine
ABD’den ithal
MKE üretmiş M14, M16
Halk Sağlığı Sorunu Olarak
MAYIN
• Gerek Türkiye, gerekse dünya
kamuoyu, anti-personel
karamayınları konusunda yeterli
bilgiye sahip değildir.
• 20 DAKİKADA BİR, DÜNYADA
YENİ BİR KURBAN YAŞAMINI
KAYBEDİYOR YA DA SAKAT
KALIYOR.
• Geçtiğimiz yıl dünyada 20
bin insan, mayın veya
patlayıcı askeri malzeme
nedeniyle yaşamını
kaybetmiş, sakatlanmıştır.
• Kara mayınlarının kurbanı
olan kişilerin yüzde 80’ini
siviller oluşturmaktadır.
• Bunların hemen hemen
üçte biri ise çocuklardır.
• Mayınlar yüzünden
yaralanan kişilerin
en fazla %19
kadarı gerekli tıbbi
bakım ve
rehabilitasyon
hizmetlerinden
yararlanabilmektedir. (UNICEF)
• Yerel kaynaklar, Antipersonel
Karamayınları nedeniyle TürkiyeSuriye sınırında bugüne kadar
yaklaşık 10 bin kişinin öldüğünü
belirtmektedir.
• Türkiye'de son 12 yılda Antipersonel
Karamayını ve patlamamış askeri
malzemelerin yol açtığı olaylar sonucu
toplam 975 kişi yaşamını kaybetmiş, 1150
kişi de yaralanmıştır.
• Yani Türkiye'de her 3 günde bir, 1 kişi
mayın patlaması nedeniyle yaşamını
yitirmekte veya sakatlanmaktadır.
• Bu olaylarda ölenlerin üçte birini;
yaralananların da yaklaşık ¼’ünü çocuklar
oluşturmaktadır.
• Antipersonel Karamayını veya
patlamamış askeri malzeme (PAM)
nedeniyle yaralananların tedavi
olabileceği merkezler
bulunmamaktadır. Olayların yoğun
görüldüğü Türkiye-Suriye sınır
bölgelerinde tek rehabilitasyon
merkezi Dicle Üniversitesi'nde
bulunmaktadır.
• 28 Haziran 2001 tarihinde Amerika
Birleşik Devletleri hekimlerinin
yardımı ile açılan merkez, aynı yıl 43
adet ücretsiz protez sağlamıştır.
Ancak tedavi merkezlerinin yeterli
olduğunu söylemek oldukça zordur.
Mayın Patlamalarından Sağ
Kurtulanların Karşılaştıkları Sorunlar
• Mayın patlaması nedeniyle yaralananların
fizik tedavi sorunlarının yanısıra,
psikolojik, ekonomik ve toplumsal
sorunları da çözülmesi gereken
sorunlardır. Psikolojik ve sosyal travmalar,
yaşanan fiziki acılardan daha fazla
olmaktadır. Üretimden kopan ve
toplumdan dışlanan bu insanlar,
yaşamlarının geri kalan kısmını oldukça
zor koşullar altında sürdürmektedirler
Tedavi ve Rehabilitasyon
• Mayın patlamasından kurtulanların
yaşadığı en önemli sorun, fiziki ve
psikolojik tedavileridir. Bu hizmetler
devlet tarafından karşılanmamakta,
mağdur adeta kendi kaderine
terkedilmektedir.
Eğitim sorunu
• Mayın patlamasından kurtulanların
büyük kısmını çocuklar
oluşturmaktadır. Eğitim öncesi yaşta
veya eğitim yaşında olan bu
çocukların eğitim hayatları, çevrede
ve okulda gerekli düzenlemeler
yapılmadığı için ne yazık ki olayla
birlikte sona ermektedir.
Sosyal ve Ekonomik
Sorunlar
• Olay sırasında uzuvlarının en az birini
kaybeden mağdurlar, uygun çalışma
koşullarının olmaması nedeniyle hem
üretimden hem de sosyal hayattan
kopmaktadırlar. Üretimden kopan ve
toplumdan dışlanan bu insanlar,
yaşamlarının geri kalan kısmını
oldukça zor koşullar altında
sürdürmektedirler.
Hukuki Sorunlar
• Mayından patlamasından kurtulanlar,
mağduriyetlerinin giderilmesi için
başvurmaları gereken hukuki yolları
bilmemektedirler.
OTTAWA SÖZLEŞMESİ
ANTİ-PERSONEL MAYINLARIN
KULLANIMININ,
DEPOLANMASININ,
ÜRETİMİNİN VE
DEVREDİLMESİNİN
YASAKLANMASI VE
BUNLARIN İMHASI İLE İLGİLİ
SÖZLEŞME
SÜREÇ
• Ekim 1991: ‘Korkakların Savaşı:
Kamboçya’daki Mayınlar’
• Ekim 1992: 6 STK “Karamayınlarının
Yasaklanması İçin Uluslararası Kampanya”
başlattı. Sayı 1400’e ulaştı ve
International Campaign to Ban
Landmines (ICBL) oluştu.
• 1995 yılında Belçika, çıkarttığı bir yasa ile
mayın üretimini, satışını ve taşınmasını
yasakladı.
ICBL Kuruluşundaki Aktörler
•
•
•
•
•
•
Handicap International
Human Rights Watch,
Medico International,
Mines Advisory Group,
Physicians for Human Rights, and
Vietnam Veterans of America Foundation
Süreç
• 1996’da, 50 ülkenin temsilcilerinin katıldığı
bir konferansta temsilciler
karamayınlarının yasaklanmasına yönelik
bir deklarasyon yayınladılar.
• Kanada Dışişleri Bakanı, 1997 Aralığında
bu deklarasyonun anlaşmaya dönüşeceği
bir konferansa ev sahipliği yapmak
istediğini belirtti. Böylece, hükümetler ve
STK’ların yer aldığı Ottowa süreci başladı.
Süreç
• 3–4 Aralık 1997 tarihinde yapılan
konferansta 123 ülke temsilcisi
“Ottowa Konvansiyonu olarak bilinen
22 maddeden oluşan anlaşmayı
imzaladı.
• 30 Eylül 2005 tarihine kadar 147
ülke tarafından imzalandı, 140 ülke
tarafından da onaylandı.
Ottawa Sözl. İmzalayanlar
Türkiye Süreci
• 12 Mart 2003’te, TBMM, Antipersonel Karamayınlarının Kullanımı,
Depolanması, Üretimi ve
Devredilmesinin Yasaklanması ve
Bunların İmhası ile ilgili Sözleşme'yi
kabul etti.
• 15 Mart 2003 tarihinde Resmi
Gazete'de yayınlandı.
Türkiye Süreci
• İki ülkenin eşzamanlı olarak Taraf
Devlet haline gelmek üzere Nisan
2001’de yaptıkları anlaşma uyarınca
Yunanistan aynı tarihte anlaşmayı
onayladı. Anlaşma hem Türkiye hem
de Yunanistan için 1 Mart 2004’te
yürürlüğe girdi.
Ottawa’nın Getirdiği
Yükümlülükler
•
•
•
4 yıldan daha geç olmamak şartıyla
mümkün olan en kısa zamanda
depolarında bulunan anti-personel
mayınları imha etmek.
10 yıldan daha geç olmamak şartıyla
mümkün olan en kısa zamanda, toprağa
döşeli anti-personel mayınları
temizlemek.
Anti-personel mayın bulunduğu bilinen
veya döşenmiş bulunduğundan
kuşkulanılan, bütün alanları belirlemek.
Ottawa’nın Getirdiği
Yükümlülükler
• Bu alanlarda bulunan bütün anti-personel
mayınlar imha edilinceye kadar sivillerin
etkili bir biçimde bu alanların dışında
tutulmalarını temin etmek için en kısa
zamanda, mayınlı alanlardaki bütün antipersonel mayınların, çevreleri işaretli,
gözetim altında ve çitler ya da başka
yöntemlerle korunuyor olmalarını
sağlamak.
• Sözleşme’nin yürürlüğe girmesinden sonra
en fazla 180 gün içerisinde rapor vermek.
Türkiye Açısından
Yükümlülükler
•
•
•
Türkiye en geç, 1 Mart 2008 tarihine
kadar depolarında bulunan mayınları
imha etmiş olmalıdır.
Türkiye, en geç, 1 Mart 2014 tarihine
kadar toprağa döşeli tüm mayınları
temizlemiş olmalıdır.
Türkiye, en geç 2004 Eylül ayına kadar
mayın bulunduğu bilinen veya döşenmiş
bulunduğundan kuşkulanılan, bütün
alanları belirlemiş olmalıdır.
Türkiye Açısından
Yükümlülükler
• Türkiye, en geç 2004 eylül ayından
itibaren bu alanları, işaretlemeli,
gözetim altında bulundurmalı, çitler
ya da başka yöntemlerle koruyor
olmalıdır.
• Ve Türkiye, 2004 Eylül ayında
Sözleşme’den doğan yükümlülüklerini
yerine getirmek için attığı adımları
içeren bir ilk rapor hazırlamalıdır
Türkiye neler yaptı?
• Anti-personel mayın üretimi Ocak
1996’da durduruldu
• 1996’da konulan 1999’da yenilendi
• Anti-personel mayın kullanımı
1998’de yasaklandı.
• İhracat yasağı Mart 2002’de sürekli
hale getirildi.
Türkiye neler yaptı?
• 1999 ve 2001’de Bulgaristan ve
Gürcistan sınırlarının mayından
arındırılması için anlaşmalar yapıldı.
• Türkiye, Bulgaristan sınırının
temizliğini 2002 ortasında bitirdi.
Türkiye neler yaptı?
• 2003’ün sonuna kadar, doğu ve
güneydoğu bölgesinde 14,487 antipersonel mayın temizlendi ve Ermenistan
sınırında 48,120 m²alan temizlendi
• 2004’teki temizlik operasyonları sırasında,
1,225 antipersonel mayın temizlendi ve
imha edildi, 16,065 m² alan 2004 ve
2005’in başında temizlendi
Türkiye neler yaptı?
• Mayıs 2004’te 3,039,472 adet AP
mayın stoğu olduğunu ,
• 16,000 adet AP mayını eğitim amaçlı
saklamayı planladığını,
• Yaklaşık 920,000 antipersonel
mayının sınır bölgelere döşenmiş
olduğunu açıkladı.
Türkiye neler yaptı?
• Türkiye, 2004 yılı raporunda (2005
Mayıs) elinde 2,973,481 antipersonel
mayın olduğunu bildirmiştir.
Türkiye neler yaptı?
• Türk hükümeti 1993 ve 2003
arasında karamayınlarının 2905 ölüm
ve yaralanma olayına yol açtığını öne
sürdü.
Türkiye neler yaptı?
• Hükümetin Ağustos 2005’te
bildirdiğine göre, 2004-2005’te 140
sivil mayın/PAM kurbanı (29 ölü ve
111 yaralı ) ve 281 askeri kurban (52
ölü ve 229 yaralı) tespit edildi.
• Sivil kurbanların üçü çocuktur (bir
ölü, iki yaralı).
• Hükümet verileri “iç güvenlik olayları
istatistiklerine dayanmaktadır.”
Mayınsız Bir Türkiye
Girişimi
• Mayınsız Bir Türkiye Girişimi 2004
yılında 57 mayın ve PAM olayında en
az 168 mayın/PAM kurbanı olduğunu
tespit etti: 57 ölü (35 sivil 16’sı
çocuk) ve 111 yaralı (72 sivil, 29’u
çocuk).
• Çocuklar 2004’te ölenlerin %28’ini,
yaralananların ise %26’sını
oluşturuyor
Dünyadaki durum
•
•
•
•
Burma (Myanmar)
Nepal
Rusya
Gürcistan
Mayın kullanmaya devam etmektedir.
• Devlet dışı güçler mayın kullanmayı
sürdürmekteler.
• 38 ülke mayın üretimine son verdi.
2004’ten beri AP Mayın Kullanımı
13 ülke üretimi sürdürüyor
•
•
•
•
•
•
•
ABD
Çin
Rusya
Hindistan
İran
K. Kore
G. Kore
•
•
•
•
•
•
Nepal
Pakistan
Singapur
Vietnam
Burma
Küba
Mayın Üretimi
Dünyadaki Durum
• Ottawa sözleşmesi yürürlüğe
girdiğinde 131 devlete ait tahminen
260 milyondan fazla AP mayın
mevcuttu
• Son 1 yılda 400,000 anti-personel
mayın imha edildi.
• Toplam 38,3 milyon mayın imha
edilmiş durumda.
Elinde Depolanmış Mayın
Bulunan Ülkeler:
• ABD:10,4 milyon
• Rusya: 26,5 milyon
• Çin:110 milyon
• Pakistan: 6 milyon
• Hindistan 4-5 milyon
– Ukrayna: 5,95 milyon
– Polonya: 9,96 milyon
AP Mayın Stokları
Elinde Eğitim Amaçlı Mayın
Tutan Ülkeler
• Brezilya
• Cezayir
• Bangladeş
• İsveç
• Türkiye
Elde tutulan mayınların toplamının
(248,000) 1/3’ü bu beş taraf ülkede
bulunmakta.
2004’te Mayın Temizliği
• 2004’te 37 ülke ve bölgede 135
kilometrekarelik mayından etkilenen
alan temizlendi.
• 170 kilometrekarelik PAM’dan
etkilenen alan temizlendi.
• En fazla mayın temizlenen ülke
Afganistan;33,3 km²
• Kamboçya;32 km²
Mayın Temizliğini Bitirenler
• Kostarika
• Cibuti
• Honduras
Mayınlı Alanların Temizliği
• Uluslararası Mayınların
Yasaklanması
Kampanyası (ICBL), bu
sözleşme metninin
hazırlanması ve yürürlüğe
girmesi için yaptığı
katkıdan dolayı 1997
yılında Jody Williams
şahsında Nobel Barış
Ödülü'ne layık
görülmüştür.
Mayınsız Bir Türkiye
Girişimi
• Türkiye’de, bu konuda düzenli olarak
bir faaliyet sürdüren tek oluşum.
• 26 Nisan 2003 tarihinde İstanbul’da
ulusal ve uluslar arası STK’ların
desteğiyle Türkiye’de ilk kez
“"Dünya'da ve Türkiye'de
Karamayını Sorunu ve Çözüm
Önerileri" konulu bir konferans
gerçekleştirmiştir.
Mayınsız Bir Türkiye
Girişimi
• Türkiye’de mayınlı alanların ve miktarının
tespitini,
• Mayın patlaması sonucu ölenlerin ve
yaralananların tespitini,
• Özellikle sınır bölgelerinde başta çocuklar
olmak üzere halkın eğitimini,
• Toplumun anti-personel kara mayınları
konusunda duyarlılığının artırılmasını
hedefleyen çalışmalar yapmaktadır.
Bazı linkler
•
•
•
•
•
•
http://www.mayinsizbirturkiye.org/
http://www.icbl.org
http://hrw.org/landmines/
http://www.savaskarsitlari.org
http://www.handicap-international.org.uk/
http://www.who.int/violence_injury_prevent
ion/publications/surveillance/landmines/en/
• http://www.unicef.org/